Οδυσσέας Γκιλής. ΑΝΑΛΟΓΙΑ Αποσπάσματα Από Αρχαία Κείμενα 2019.

1
Οδυσσέας Γκιλής
Επιμέλεια
ΑΝΑΛΟΓΙΑ
Αποσπάσματα από αρχαία Ελληνικά, Βυζαντινά και

θεολογικά κείμενα
Θεσσαλονίκη 2020
2
3
Περιεχόμενα
Λεξικόν Δημητράκου, τόμος, Α΄. Σελίδα 412. Αναλογία.........................................................4

Oxford English dictionary analogy...........................................................................................5
Αναλογία σημαίνει...................................................................................................................9
2006 - 2008 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας...............................................................................10
Χρονολογική ταξινόμηση αποσπασμάτων..............................................................................13
Αποσπάσματα.........................................................................................................................63
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟΝ.........................................................................................................................941
4
Λεξικόν Δημητράκου, τόμος, Α΄. Σελίδα 412. Αναλογία.

5
Oxford English dictionary analogy
analogy
Also 6 -gye, 6–7 -gie, (7 annalogy).
[ad. L. analogia, a. Gr. ἀναλογία equality of ratios, proportion (orig. a

term of mathematics, but already with transf. sense in Plato), f. ἀνάλογος
adj.: see analogon. Cf. mod.Fr. Analogie.]
1.1 Math. Proportion; agreement of ratios.
1557 Recorde Whetst. C ij, If any one proportion be continued in more

then 2 nombers, there maie be then a conference also of these
proportions‥that conference or comparison is named Analogie. 1570
Billingsley Euclid v. Introd. 126 This booke‥entreateth of proportion and
Analogie, or proportionalitie. 1660 Barrow Euclid v. def. 4 That which
is here termed Proportion is more rightly called Proportionality or
Analogy. 1742 Bailey, Analogy [in the Mathematicks] the Comparison
of several Ratio's of Quantities or Numbers one to another. 1855 H.
6
Spencer Psychol. (1872) II. vi. viii. 112 An analogy is ‘an agreement or
likeness between’ two ratios in respect of the quantitative contrast
between each antecedent and its consequent.
†2.2 Hence, Due proportion; correspondence or adaptation of one thing to

another. Obs.
1577 tr. Bullinger's Decades 1018 Analogie is an aptnes, proportion

and a certaine conuenance of the signe to ye thing signified. a 1626 Bp.
Andrewes Serm. (1856) I. 429 If there be an analogy of faith, so is there
of hearing also. 1684 tr. Bonet's Merc. Compit. vi. 204 This bastard
Pleurisie‥arose from a pituitous matter gathered in the Bloud through
Analogy with Winter. 1774 Goldsm. Nat. Hist. I. 143 Some
philosophers have perceived so much analogy to man in the formation of
the ocean, that they have not hesitated to assert its being made for him
alone.
3.3 Equivalency or likeness of relations; ‘resemblance of things with

regard to some circumstances or effects’ (J.); ‘resemblance of relations’
(Whately); a name for the fact, that, the relation borne to any object by
some attribute or circumstance, corresponds to the relation existing
between another object and some attribute or circumstance pertaining to
it. Const. to, with, between.
This is an extension of the general idea of proportion from quantity to
relation generally, and is often expressed proportionally, as when we say
‘Knowledge is to the mind, what light is to the eye.’ The general
recognition of this analogy makes light, or enlightenment, or
illumination, an analogical word for knowledge.
1550 Veron Godly Sayings (1846) 28 Marke well, good reader, the
analogye of the old and new sacramentes. 1605 Bacon Adv. Learn. ii.
viii. §3 (1873) 122 Which three parts active [experimental, philosophical,
magical] have a correspondence and analogy with the three parts
speculative. 1658 Phillips, Analogy, Like Reason, Relation, Proportion,
Agreement, Correspondency. 1675 Baxter Cath. Theol. ii. i. 13 We can
think no otherwise of the Divine Conceptions and Volitions, but as we are
led by the analogy of humane acts. 1765 Tucker Lt. Nat. II. 466
Analogy is the similitude or correspondence of particulars between
things. 1785 Reid Intell. Powers 65 Some conceived analogy between
body and mind. 1833 Brewster Nat. Magic viii. 195 There is still one
7
property of sound, which has its analogy also in light. 1860 Tyndall
Glac. ii. 10. 285 The analogy between a river and a glacier moving
through a sinuous valley is therefore complete. 1879 Lubbock Sci. Lect.
iv. 137 There seem to be three principal types [of ants] offering a curious
analogy to the three great phases: the hunting, pastoral, and agricultural
stages, in the history of human development.
4.4 more vaguely, Agreement between things, similarity.
1605 Timme Quersit. i. iv. 18 A great Analogie or conuenience is

found in this contrarietie of beginnings. a 1682 Sir T. Browne Tracts 45
Who from some analogy of name conceive the Ægyptian Pyramids to
have been built for granaries. 1712 Addison Spect. No. 416 ⁋1 Places,
Persons, or Actions in general which bear a Resemblance, or at least
some remote Analogy, with what we find represented. 1806 Syd. Smith
Elem. Mor. Phil. (1850) 359 There is a certain analogy to this in
drunkenness. 1839 Murchison Silur. Syst. i. xxvii. 358 The trilobites‥
bear so strong an analogy to those described by M. Brongniart.
†5.5 As a figure of speech: The statement of an analogy, a simile or

similitude. Obs.
a 1536 Tindale Wks. 473 (R.) Fetching his Analogie and similitude at
the naturall bodie. 1570 Dee Math. Præf. 21 Parables and Analogies of
whose natures, etc. 1651 Hobbes Leviath. iii. xxxiv. 213 According to
the same Analogy, the Dove, and the Fiery Tongues‥might also be called
Angels.
6.6 = analogue.
1646 Sir T. Browne Pseud. Ep. 158 Many have nostrills which have no
lungs, as fishes, but none have lungs or respiration, which have not some
shew, or some analogy of nostrills. 1661 in Heath Grocers' Comp.
(1869) 486 Man‥is the worlds analogy, And hath with it a Co-existency.
1837 Lytton Athens I. 296 The child is the analogy of a people yet in
childhood. 1877 W. Lytteil Landm. i. iii. 28 We readily find many
Analogies to such a name as Kairguin.
7.7 Logic. a.7.a Resemblance of relations or attributes forming a ground

of reasoning. b.7.b The process of reasoning from parallel cases;
8
presumptive reasoning based upon the assumption that if things have

some similar attributes, their other attributes will be similar.
1602 in Thynne's Animadv. Pref. 107 By true Annalogie I rightly find.

1692 Bentley Boyle Lect. iv. 127 He hath made out from Example and
Analogy. 1736 Butler Anal. Introd. 4 Analogy is of weight‥towards
determining our Judgment. 1832 J. Austin Jurispr. (1879) II. 1040
Analogy denotes an inference or a reasoning or argumentation, whereof
an analogy of objects is mainly the cause or ground. 1843 Mill Logic
iii. xx. §1 The word Analogy as the name of a mode of reasoning is
generally taken for some kind of argument supposed to be of an inductive
nature but not amounting to a complete induction. 1853 Robertson
Serm. Ser. iv. xxx. (1863) 231 Analogy is probability from a parallel
case. We assume that the same law which operates in the one case will in
another, if there be a resemblance between the relations of the things
compared. 1871 C. Davies Metric Syst. iii. 176 The analogy of all
experience warrants the conjecture. 1875 Stubbs Const. Hist. I. i. 11
Analogy, however, is not proof, but illustration.
8.8 Language. Similarity of formative or constructive processes; imitation

of the inflexions, derivatives, or constructions of existing words, in
forming inflexions, derivatives, or constructions of other words, without
the intervention of the formative steps through which these at first arose.
Thus the new inflexion bake, baked, baked (instead of the historical
bake, book, baken) is due to analogy with such words as rake, raked,
raked, etc. When the formative steps are not only absent, but could not
have been present, the process is often called False Analogy; as when
starvation was formed to bear the same relation to starve, that vexation
does to vex. Vexation being historically due to the existence of vexāt- the
ppl. stem of a L. vb. vexā-re, whence through Fr. vexe-r we have vex,
there could be no such formative steps in the case of the Teut. vb. starve.
But as all mere analogy, even that of vex-es, vex-ed, vex-ing, is in this
sense ‘false,’ the term form-association is now commonly used of an
analogical process which considers the mere forms of existing words,
apart from their history.
1659 B. Walton Consid. Considered 264 There [is]‥a particular

Grammar analogy in each particular tongue, before it be reduced into
rules. 1706 Phillips, Analogy‥in Grammar, the Declining of a Noun, or
Conjugating of a Verb, according to its Rule or Standard. 1747 Johnson
9
Plan of Dict. Wks. 1787 IX. 178 To our language may be with great
justness applied the observation of Quintilian, that speech was not formed
by an analogy sent from heaven. 1751 Chambers Cycl. s.v. Analogy, In
matters of language, we say, new words are formed by Analogy. 1874
Morris Hist. Eng. Gram. 95 The th in farther has crept in from false
analogy with further. 1878 Sweet in Trans. Philol. Soc. (1877–9) 391
Paul goes on to protest against the epithet ‘false’ analogy, remarking that
it is really ‘correct,’ working as it does with unerring psychological
instinct.
9.9 Nat. Hist. Resemblance of form or function between organs which are
essentially different (in different species), as the analogy between the tail
of a fish and that of the whale, the wing of a bat and that of a bird, the
tendril of the pea and that of the vine.
1814 Sir H. Davy Agric. Chem. 62 Linnæus, whose lively imagination

was continually employed in endeavours to discover Analogies between
the animal and vegetable systems, conceived ‘that the pith performed for
the plant the same functions as the brain and nerves in animated beings.’
1854 Woodward Man. Mollusca 55 Resemblances of form and habits
without agreement of structure‥are termed relations of‥analogy. 1857
Berkeley Cryptog. Bot. §25 We understand by analogy those cases in
which organs have identity of function, but not identity of essence or
origin. 1870 Hooker Stud. Flora 13 Nymphæaceæ‥Affinities. With
Papaveraceæ, but not close; presents Analogies with Hydrocharideæ and
Villarsia.
Αναλογία σημαίνει
1. σχέση δύο ή περισσότερων μεγεθών μεταξύ τους, ο λόγος της

τιμής ή του μεγέθους του ενός προς το άλλο, σε μια πραγματική ή
υποθετική διαίρεση ή σε έναν άτυπο πολλαπλασιασμό
o Στην αστυφιλία η αναλογία του αστικού προς τον αγροτικό
πληθυσμό μπορεί να είναι ακόμα και 2 προς 1 (δηλ. οι αστοί
να είναι διπλάσιοι)
o Οι αναλογίες του ανθρώπινου σώματος (π.χ. το κεφάλι προς
τα χέρια, τον κορμό, "το σώμα μαζί με τα πόδια είναι
περίπου 5,5 κεφάλια")
10
o Πρέπει να τηρούνται οι αναλογίες διαφορετικά χαλάει η

συνταγή
o Είναι
o Στην ταινία τηρούνται θαυμάσια οι αναλογίες μυστηρίου και
δράσης
o Εξαιρετικό έργο στο είδος του, μου θύμιζε τον "Άρχοντα των
Δαχτυλιδιών", τηρουμένων βέβαια των αναλογιών
2. ομοιότητα, παραλληλισμό
o Πολλοί διακρίνουν μια αναλογία ανάμεσα στην πτώχευση
μιας χώρας και στην κήρυξη πολέμου εναντίον της
o Αναλογία νόμου και αναλογία δικαίου είναι νομικοί όροι,
όπου εξαιτίας κάποιου κενού στη νομοθεσία (λείπει δηλαδή
συγκεκριμένος νόμος που να προβλέπει το ειδικό
εκδικαζόμενο ζήτημα), αναγκαστικά το δικαστήριο
στηρίζεται αναλογικά σε άλλους νόμους που ρυθμίζουν
συναφή ζητήματα λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές και
τηρώντας αναλογία δικαίου
3. μέτρο, σύνεση, η τοποθέτηση ενός ζητήματος σε αντικειμενικές,
πραγματικές διαστάσεις
o Έχασες κάθε αίσθηση του μέτρου και των αναλογιών. Πρέπει
να ανακτήσεις την ψυχραιμία σου!
4. ως μέρος επιρρηματικής έκφρασης, στη φράση κατ' αναλογία,
σημαινει:
α)αναλογικά, ανάλογα, σε ανάλογα ποσοστά, μέρη
o Αντισυνταγματικές οι κατ' αναλογία προσλήψεις

εκπαιδευτικών, 60% από ανέργους και 40% από
αναπληρωτές με πείρα -με το σκεφτικό ότι ο αναλογικός
διορισμός αντιτίθεται στις Συνταγματικές αρχές της ισότητας
και της αξιοκρατίας.
β)ομοιότητα, μίμηση, κατά παρόμοιο τρόπο, ακολουθώντας κάτι

ανάλογο, ταιριάζοντας με
o Η φράση ντυμένος στην πένα μάλλον σχηματίστηκε κατ'

αναλογία προς τη φράση ντυμένος στην τρίχα...
2006 - 2008 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
11
αναλογία η : I1α.συγκριτική σχέση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα

συγκεκριμένα πρόσωπα ή πράγματα, ως προς το μέγεθος, την ποσότητα ή
το βαθμό. ANT δυσαναλογία: H ~ θανάτων και γεννήσεων / αγροτικού
και αστικού πληθυσμού / των συστατικών ενός μείγματος. (λόγ. έκφρ.)
τηρουμένων των αναλογιών, όταν παρομοιάζουμε δύο καταστάσεις ή
πράγματα, επισημαίνουμε όμως τις διαφορές που παρουσιάζουν εξαιτίας
των διαφορετικών συνθηκών ή αναλογιών: Tηρουμένων των αναλογιών
(αμοιβών και κόστους ζωής) τα αυτοκίνητα είναι ακριβά στη χώρα μας. β.
το ποσοστό μιας ουσίας, ενός στοιχείου σε μια συνολική ποσότητα, η
ποσοστιαία αναλογία: H ~ των αιμοσφαιρίων στο αίμα. || δόση1β: Οι
αναλογίες για το γλυκό είναι δύο κιλά φρούτα και ένα κιλό ζάχαρη (δύο
προς ένα). γ. (οικ.) το μερίδιο: Πήρε την ~ του από την κληρονομιά. Ποια
θα είναι η ~ μου στα κέρδη; 2. (πληθ.) η χαρακτηριστική σχέση ανάμεσα
στα μέρη ενός συνόλου ή ανάμεσα στα μέρη ως προς το σύνολο: Οι
αναλογίες του σώματος του παιδιού / του ενήλικα / των λευκών / των
νέγρων, π.χ. του κορμού ως προς το κεφάλι ή ως προς τα άκρα. Οι
αναλογίες του αγάλματος / των αρχιτεκτονικών στοιχείων είναι αισθητικά
άψογες. || οι σωστές αναλογίες: Tο σώμα του δεν έχει αναλογίες. || (οικ.) η
σχέση της περιφέρειας του στήθους, της μέσης και των γοφών μιας
γυναίκας: Kαλλονή με εκρηκτικές αναλογίες. II1α. ομοιότητα που
παρουσιάζουν δύο ή περισσότερα πράγματα, φαινόμενα ή καταστάσεις
ως προς κάποιο κοινό γνώρισμά τους: Yπάρχει κάποια ~ ανάμεσα στους
στόχους της δικτατορίας του 1936 και του 1967. Δεν υπάρχει καμιά ~
ανάμεσα στα προβλήματα της δικής μου γενιάς και της δικής σας. β.
(βιολ.) ομοιότητα στη λειτουργία οργάνων ή άλλων σχηματισμών που
έχουν διαφορετική προέλευση και μορφή, όπως π.χ. ο βραχίονας του
ανθρώπου και η φτερούγα του πουλιού. γ. (νομ.) η επέκταση της
εφαρμογής ενός νόμου σε μια σχετική περίπτωση, για την οποία δεν
υπάρχει ειδική νομοθετική ρύθμιση. 2. (γλωσσ.) μετασχηματισμός ενός
γλωσσικού στοιχείου που προκαλείται από επίδραση άλλου ή άλλων
στοιχείων, με τα οποία έχει μια σχέση ομοιότητας ή αντίθεσης, π.χ.
«μιλάς» αντί «μιλείς» κατ΄ αναλογία προς τον τύπο «αγαπάς». 3.
(μαθημ.) ισότητα λόγων ανάμεσα σε δύο ζεύγη ποσών. 4. (φιλοσ.) κατ΄ ~
συλλογισμός / συμπέρασμα / απόδειξη κτλ., νοητική διαδικασία που
στηρίζεται σε παράλληλες ομοιότητες.
[λόγ. αρχ. ἀναλογία & σημδ. γαλλ. Analogie (στη νέα σημ.) λατ.
analogia αρχ. ἀναλογία & σημδ. γαλλ. proportion]
[Λεξικό Κριαρά]
12
αναλογία η.
 1) Όρος συμφωνίας, ποινική ρήτρα:
o εβάλαν αναλογίες εις το χάρτωμαν (Aσσίζ. 1177).
 2) Έκφρ. χωρίς αναλογίας = αδιαφιλονίκητα:
o είναι (ενν. ο πάπας) σ’ όλους κεφαλή χωρίς αναλογίας

(Ψευδο-Γεωργηλ., Άλ. Kων/π. 801).
[αρχ. ουσ. αναλογία. H λ. και σήμ.]
[Λεξικό Γεωργακά]
αναλογία [analoyía] η,
 ① proportion, symmetry, analogy (syn συμμετρία,

αρμονική διάταξη, ant δυσαναλογία):
o (δεν) υπάρχει ~ μεταξύ του αγάλματος και του

βάθρου του |
o η μουσική βρίσκεται όπου υπάρχει αρμονία τάξη ή ~

(Vrettakos)
 ② math etc ratio, proportion, of amounts or parts (syn

ισότητα μεταξύ δύο [ή περισσοτέρων] λόγων):
o νόμος των πολλαπλών αναλογιών law of multiple

proportions |
o ~ μίγματος mixture ratio |
o ~ μίξεως proportion of mixture |
o ~ φύλων (στον πληθυσμό) sex ratio |
o η ~ καθηγητών προς φοιτητάς the faculty - student

ratio
 ③ math etc percentage, part (syn ποσοστό):

13
o (η Iνδία) με ~ πυκνότητας πληθυσμού 120 κατοίκους

σε κάθε τετρ. χλμ. (Evelpidis) |
o το μητρικό γάλα κλείνει μέσα του σε σοφά

υπολογισμένες αναλογίες όλα τα θρεπτικά στοιχεία
(Papanoutsos)
 ④ counterpart, similarity (syn ανάλογο):
o υπάρχει κάποια μακρινή ~ στις τρεις ιστορίες |
o παρατηρούνται πολλές αναλογίες και κοινά

χαρακτηριστικά μεταξύ των δύο πολιτισμών
 ⑤ share, portion (syn μερίδιο):
o πήρε ο καθένας την ~ του |
o θα πληρώσω την ~ μου
 ⑥ sci t.
 ⓐ biol analogy
 ⓑ ling analogy:
o ο νόμος της αναλογίας the law of analogy
 ⓒ statist phr ~ αναστροφής proportion of overlapping
 ⑦ pl only αναλογίες measurements (syn διαστάσεις,

μέτρα):
o οι αναλογίες του δωματίου, του σώματος |
o τους εντυπωσίασαν οι υπερβολικές αναλογίες των

γυναικών |
o δεν υπάρχει σπάνια ομορφιά, που να μην έχει κάτι το

αλλόκοτο στις αναλογίες της (Vrettakos)
 ⑧ phrases (L)
14
 ⓓ κατ' αναλογία(ν) proportionally, pro rata (syn

αναλογικά):
o πόσο είναι το πλάτος του (και ~το βάθος) μπορούμε

να το μαντεύσουμε (Chatzinis) |
o ~ συμβαίνει το ίδιο και στην περίπτωση της

καθημερινής επικοινωνίας με τους συνανθρώπους μας
(Papanoutsos)
 ⓔ εν ~ in proportion
 ⓕ εξ αναλογίας rare, as a parallel:
o τα γεγονότα αυτά μας κάνουν να σκεφθούμε εξ

αναλογίας ποια έκταση θα είχαν οι εξισλαμισμοί στην
ύπαιθρο (Vacalop)
 ⓖ τηρουμένων των αναλογιών due (or proper) allowance

being made, mutatis mutandis
[fr PM (Somavera), MG ← K (pap), PatrG ← AG ἀναλογία]
Χρονολογική ταξινόμηση αποσπασμάτων
1. Πλάτων. Πολιτεία. (5-4 B.C.) Stephanus p. 257 sec.b line 3

(b) ΘΕΟ. Πῶς, ὦ Σώκρατες;
ΣΩ. Τῶν ἀνδρῶν ἕκαστον θέντος τῆς ἴσης ἀξίας, οἳ τῇ
τιμῇ πλέον ἀλλήλων ἀφεστᾶσιν ἢ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τὴν
τῆς ὑμετέρας τέχνης.
ΘΕΟ. Εὖ γε νὴ τὸν ἡμέτερον θεόν, ὦ Σώκρατες, τὸν (5)

2. Πλάτων. Πολιτεία. (5-4 B.C.) Stephanus p. 534 sec.a line 6
γένεσιν, νόησιν πρὸς δόξαν, καὶ ὅτι νόησις πρὸς δόξαν, ἐπι-
στήμην πρὸς πίστιν καὶ διάνοιαν πρὸς εἰκασίαν· τὴν δ’ ἐφ’ (5)
οἷς ταῦτα ἀναλογίαν καὶ διαίρεσιν διχῇ ἑκατέρου, δοξαστοῦ
τε καὶ νοητοῦ, ἐῶμεν, ὦ Γλαύκων, ἵνα μὴ ἡμᾶς πολλαπλασίων
15
λόγων ἐμπλήσῃ ἢ ὅσων οἱ παρεληλυθότες.

3. Πλάτων. Τίμαιος. (5-4 B.C.) Stephanus p. 31 sec.c line 3
(c) οὐ δυνατόν· δεσμὸν γὰρ ἐν μέσῳ δεῖ τινα ἀμφοῖν συναγωγὸν
γίγνεσθαι. δεσμῶν δὲ κάλλιστος ὃς ἂν αὑτὸν καὶ τὰ συνδού-
μενα ὅτι μάλιστα ἓν ποιῇ, τοῦτο δὲ πέφυκεν ἀναλογία
κάλλιστα ἀποτελεῖν. ὁπόταν γὰρ ἀριθμῶν τριῶν εἴτε ὄγκων 32.(a) εἴτε
δυνάμεων ὡντινωνοῦν ᾖ τὸ μέσον, ὅτιπερ τὸ πρῶτον πρὸς

4. Πλάτων. Τίμαιος. (5-4 B.C.) Stephanus p. 32 sec.c line 2
ὁρατὸν καὶ ἁπτόν. καὶ διὰ ταῦτα ἔκ τε δὴ τούτων τοιούτων
(c) καὶ τὸν ἀριθμὸν τεττάρων τὸ τοῦ κόσμου σῶμα ἐγεννήθη δι’
ἀναλογίας ὁμολογῆσαν, φιλίαν τε ἔσχεν ἐκ τούτων, ὥστε εἰς
ταὐτὸν αὑτῷ συνελθὸν ἄλυτον ὑπό του ἄλλου πλὴν ὑπὸ τοῦ
συνδήσαντος γενέσθαι.

5. Αριστοτέλης. De caelo {0086.005} (4 B.C.) Bekker p. 273b line 32
ἐκ τῶνδε φανερόν. Εἰ γὰρ τοσόνδε βάρος τὴν τοσήνδε (30)
ἐν τῷδε τῷ χρόνῳ κινεῖται, τὸ τοσοῦτον καὶ ἔτι ἐν ἐλάττονι,
καὶ τὴν ἀναλογίαν ἣν τὰ βάρη ἔχει, οἱ χρόνοι ἀνάπαλιν ἕξου-
(274a) σιν, οἷον εἰ τὸ ἥμισυ βάρος ἐν τῷδε, τὸ διπλάσιον ἐν
ἡμίσει τούτου. Ἔτι τὸ πεπερασμένον βάρος ἅπασαν πεπερα-

6. Αριστοτέλης. De caelo {0086.005} (4 B.C.) Bekker p. 309a line 14
τρόπον, ἀνάγκη δὲ προσθεῖναι τοῖς οὕτω διορίζουσι μὴ μόνον
τὸ κενὸν ἔχειν πλεῖον, ἂν ᾖ κουφότερον, ἀλλὰ καὶ τὸ στε-
ρεὸν ἔλαττον· εἰ γὰρ ὑπερέξει τῆς τοιαύτης ἀναλογίας, οὐκ
ἔσται κουφότερον. Διὰ γὰρ τοῦτο καὶ τὸ πῦρ εἶναί φασι κου- (15)
φότατον, ὅτι πλεῖστον ἔχει κενόν. Συμβήσεται οὖν μικροῦ

7. Αριστοτέλης. Ηθικά Ευδήμεια. (4 B.C.) Bekker p. 1238b line 21
ἀρετὴ πρὸς ἄνθρωπον. τοῦτο γὰρ ἕτερον εἶδος φιλίας, καὶ
ὅλως ἄρχοντος καὶ ἀρχομένου, καθάπερ καὶ τὸ δίκαιον (20)
ἕτερον· κατ’ ἀναλογίαν γὰρ ἴσον, κατ’ ἀριθμὸν δ’ οὐκ ἴσον.
16
ἐν τούτῳ τῷ γένει πατὴρ πρὸς υἱὸν καὶ ὁ εὐεργέτης πρὸς

τὸν εὐεργετηθέντα. αὐτῶν δὲ τούτων διαφοραὶ εἰσίν·
8. Αριστοτέλης. Ηθικά Ευδήμεια. (4 B.C.) Bekker p. 1240a line 13
τοὺς ἄλλους φίλους φιλίαν· κατὰ δὲ τοὺς λόγους καὶ τὰ δο-
κοῦνθ’ ὑπάρχειν τοῖς φίλοις τὰ μὲν ὑπεναντιοῦται, τὰ δ’
ὅμοια φαίνεται ὄντα. ἔστι γάρ πως κατὰ ἀναλογίαν αὕτη
ἡ φιλία, ἁπλῶς δ’ οὔ. ἐν δυσὶ γὰρ διῃρημένοις τὸ φιλεῖ-
σθαι καὶ φιλεῖν· δι’ ἃ μᾶλλον οὕτως αὐτὸς αὑτῷ φίλος,

τεία δ’ ἡ τῶν ἀδελφῶν· παρέκβασις δὲ τούτων τυραννὶς
ὀλιγαρχία δῆμος. καὶ τὰ δίκαια δὴ τοσαῦτα.
ἐπεὶ δὲ τὸ ἴσον τὸ μὲν κατ’ ἀριθμὸν τὸ δὲ κατ’ ἀναλογίαν,
καὶ τοῦ δικαίου εἴδη ἔσται καὶ τῆς φιλίας καὶ τῆς κοινωνίας.
κατ’ ἀριθμὸν μὲν γὰρ ἡ δημοκρατικὴ κοινωνία καὶ ἡ ἑταιρικὴ (35)

κατ’ ἀριθμὸν μὲν γὰρ ἡ δημοκρατικὴ κοινωνία καὶ ἡ ἑταιρικὴ (35)
φιλία, τῷ γὰρ αὐτῷ ὅρῳ μετρεῖται· κατ’ ἀναλογίαν δὲ ἡ ἀρι-
στοκρατικὴ ἀρίστη καὶ βασιλική. οὐ γὰρ ταὐτὸν δίκαιον τῷ ὑπε-
ρέχοντι καὶ ὑπερεχομένῳ, ἀλλὰ τὸ ἀνάλογον. καὶ ἡ φι-

11. Αριστοτέλης. Ηθικά Ευδήμεια. (4 B.C.) Bekker p. 1242a line 4
ἡ λεγομένη πολιτική. ἔστι μὲν συγγενικὴ πολλὰ ἔχουσα
εἴδη, ἣ μὲν ὡς ἀδελφῶν, ἣ δ’ ὡς πατρὸς καὶ υἱῶν (καὶ
γὰρ κατ’ ἀναλογίαν, οἷον ἡ πατρική, καὶ κατ’ ἀριθμόν,
οἷον ἡ τῶν ἀδελφῶν· ἐγγὺς γὰρ αὕτη τῆς ἑταιρικῆς· ἐπι- (5)
λαμβάνουσι γὰρ καὶ ἐνταῦθα πρέσβειον)· ἡ δὲ πολιτικὴ συνέ-

12. Αριστοτέλης. Ηθικά Νικομάχεια. } (4 B.C.) Bekker p. 1096b line 28
ἰδέαν. ἀλλὰ πῶς δὴ λέγεται; οὐ γὰρ ἔοικε τοῖς γε ἀπὸ
τύχης ὁμωνύμοις. ἀλλ’ ἆρά γε τῷ ἀφ’ ἑνὸς εἶναι ἢ πρὸς
ἓν ἅπαντα συντελεῖν, ἢ μᾶλλον κατ’ ἀναλογίαν; ὡς γὰρ
ἐν σώματι ὄψις, ἐν ψυχῇ νοῦς, καὶ ἄλλο δὴ ἐν ἄλλῳ.
17
ἀλλ’ ἴσως ταῦτα μὲν ἀφετέον τὸ νῦν· ἐξακριβοῦν γὰρ ὑπὲρ (30)

13. Αριστοτέλης. Ηθικά Νικομάχεια. } (4 B.C.) Bekker p. 1106a line 36
λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα· ἴσῳ γὰρ ὑπερέχει τε καὶ
ὑπερέχεται· τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν (35)
ἀναλογίαν. τὸ δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον· οὐ γὰρ
(1106b) εἴ τῳ δέκα μναῖ φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλεί-
πτης ἓξ μνᾶς προστάξει· ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο πολὺ

ἀριστοκρατικοὶ ἀρετήν. ἔστιν ἄρα τὸ δίκαιον ἀνάλογόν τι.
τὸ γὰρ ἀνάλογον οὐ μόνον ἐστὶ μοναδικοῦ ἀριθμοῦ ἴδιον, ἀλλ’ (30)
ὅλως ἀριθμοῦ· ἡ γὰρ ἀναλογία ἰσότης ἐστὶ λόγων, καὶ ἐν
τέτταρσιν ἐλαχίστοις. ἡ μὲν οὖν διῃρημένη ὅτι ἐν τέτταρσι,
δῆλον. ἀλλὰ καὶ ἡ συνεχής· τῷ γὰρ ἑνὶ ὡς δυσὶ χρῆται

τὸ ἐν διανομῇ δίκαιόν ἐστι, καὶ μέσον τὸ δίκαιον τοῦτ’ ἐστί, (10)
τὸ δ’ ἄδικον τὸ παρὰ τὸ ἀνάλογον· τὸ γὰρ ἀνάλογον μέσον,
τὸ δὲ δίκαιον ἀνάλογον. καλοῦσι δὲ τὴν τοιαύτην ἀναλογίαν
γεωμετρικὴν οἱ μαθηματικοί· ἐν γὰρ τῇ γεωμετρικῇ συμ-
βαίνει καὶ τὸ ὅλον πρὸς τὸ ὅλον ὅπερ ἑκάτερον πρὸς ἑκά-

γεωμετρικὴν οἱ μαθηματικοί· ἐν γὰρ τῇ γεωμετρικῇ συμ-
τερον. ἔστι δ’ οὐ συνεχὴς αὕτη ἡ ἀναλογία· οὐ γὰρ γίνεται (15)
εἷς ἀριθμῷ ὅρος, ᾧ καὶ ὅ. τὸ μὲν οὖν δίκαιον τοῦτο, τὸ ἀνά-
λογον· τὸ δ’ ἄδικον τὸ παρὰ τὸ ἀνάλογον. γίνεται ἄρα τὸ

αλλάγμασι καὶ τοῖς ἑκουσίοις καὶ τοῖς ἀκουσίοις. τοῦτο δὲ
τὸ δίκαιον ἄλλο εἶδος ἔχει τοῦ πρότερον. τὸ μὲν γὰρ διανε-
μητικὸν δίκαιον τῶν κοινῶν ἀεὶ κατὰ τὴν ἀναλογίαν ἐστὶ
τὴν εἰρημένην· καὶ γὰρ ἀπὸ χρημάτων κοινῶν ἐὰν γίνηται
18
ἡ διανομή, ἔσται κατὰ τὸν λόγον τὸν αὐτὸν ὅνπερ ἔχουσι (30)

μενον τῷ δικαίῳ τούτῳ τὸ παρὰ τὸ ἀνάλογόν ἐστιν. τὸ δ’ ἐν
τοῖς συναλλάγμασι δίκαιον ἐστὶ μὲν ἴσον τι, καὶ τὸ ἄδι-
(1132a) κον ἄνισον, ἀλλ’ οὐ κατὰ τὴν ἀναλογίαν ἐκείνην ἀλλὰ κατὰ
τὴν ἀριθμητικήν. οὐδὲν γὰρ διαφέρει, εἰ ἐπιεικὴς φαῦλον
ἀπεστέρησεν ἢ φαῦλος ἐπιεικῆ, οὐδ’ εἰ ἐμοίχευσεν ἐπιεικὴς ἢ

δίχα διαιρεθῇ τὸ ὅλον, τότε φασὶν ἔχειν τὸ αὑτοῦ ὅταν
λάβωσι τὸ ἴσον. τὸ δ’ ἴσον μέσον ἐστὶ τῆς μείζονος καὶ
ἐλάττονος κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν. διὰ τοῦτο καὶ (30)
ὀνομάζεται δίκαιον, ὅτι δίχα ἐστίν, ὥσπερ ἂν εἴ τις εἴποι
δίχαιον, καὶ ὁ δικαστὴς διχαστής. ἐπὰν γὰρ δύο ἴσων

ἀκούσιον διαφέρει πολύ. ἀλλ’ ἐν μὲν ταῖς κοινωνίαις ταῖς
ἀλλακτικαῖς συνέχει τὸ τοιοῦτον δίκαιον, τὸ ἀντιπεπονθὸς
κατ’ ἀναλογίαν καὶ μὴ κατ’ ἰσότητα. τῷ ἀντιποιεῖν γὰρ
ἀνάλογον συμμένει ἡ πόλις. ἢ γὰρ τὸ κακῶς ζητοῦσιν· εἰ
(1133a) δὲ μή, δουλεία δοκεῖ εἶναι [εἰ μὴ ἀντιποιήσει]· ἢ τὸ εὖ· εἰ

ᾖ· τοῦτο γὰρ ἴδιον χάριτος· ἀνθυπηρετῆσαι γὰρ δεῖ τῷ
χαρισαμένῳ, καὶ πάλιν αὐτὸν ἄρξαι χαριζόμενον. ποιεῖ (5)
δὲ τὴν ἀντίδοσιν τὴν κατ’ ἀναλογίαν ἡ κατὰ διάμετρον σύ-
ζευξις. οἰκοδόμος ἐφ’ ᾧ α, σκυτοτόμος ἐφ’ ᾧ β, οἰκία
ἐφ’ ᾧ γ, ὑπόδημα ἐφ’ ᾧ δ. δεῖ οὖν λαμβάνειν τὸν οἰκο-

δόμον παρὰ τοῦ σκυτοτόμου τὸ ἐκείνου ἔργον, καὶ αὐτὸν
ἐκείνῳ μεταδιδόναι τὸ αὑτοῦ. ἐὰν οὖν πρῶτον ᾖ τὸ κατὰ τὴν (10)
ἀναλογίαν ἴσον, εἶτα τὸ ἀντιπεπονθὸς γένηται, ἔσται τὸ λεγό-
μενον. εἰ δὲ μή, οὐκ ἴσον, οὐδὲ συμμένει· οὐθὲν γὰρ κωλύει
19
κρεῖττον εἶναι τὸ θατέρου ἔργον ἢ τὸ θατέρου· δεῖ οὖν ταῦτα

δὴ ἀντιπεπονθός, ὅταν ἰσασθῇ, ὥστε ὅπερ γεωργὸς πρὸς
σκυτοτόμον, τὸ ἔργον τὸ τοῦ σκυτοτόμου πρὸς τὸ τοῦ γεωργοῦ.
(1133b) εἰς σχῆμα δ’ ἀναλογίας οὐ δεῖ ἄγειν, ὅταν ἀλλάξωνται (εἰ
δὲ μή, ἀμφοτέρας ἕξει τὰς ὑπεροχὰς τὸ ἕτερον ἄκρον), ἀλλ’
ὅταν ἔχωσι τὰ αὑτῶν. οὕτως ἴσοι καὶ κοινωνοί, ὅτι αὕτη ἡ

οὐχ οὕτως ὥστε τοῦ μὲν αἱρετοῦ πλέον αὑτῷ ἔλαττον δὲ τῷ
πλησίον, τοῦ βλαβεροῦ δ’ ἀνάπαλιν, ἀλλὰ τοῦ ἴσου τοῦ κατ’ (5)
ἀναλογίαν, ὁμοίως δὲ καὶ ἄλλῳ πρὸς ἄλλον. ἡ δ’ ἀδικία τοὐ-
ναντίον τοῦ ἀδίκου. τοῦτο δ’ ἐστὶν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις τοῦ
ὠφελίμου ἢ βλαβεροῦ παρὰ τὸ ἀνάλογον. διὸ ὑπερβολὴ καὶ

θάνειν ὅτι τὸ ζητούμενόν ἐστι καὶ τὸ ἁπλῶς δίκαιον καὶ τὸ (25)
πολιτικὸν δίκαιον. τοῦτο δ’ ἔστιν ἐπὶ κοινωνῶν βίου πρὸς τὸ
εἶναι αὐτάρκειαν, ἐλευθέρων καὶ ἴσων ἢ κατ’ ἀναλογίαν ἢ
κατ’ ἀριθμόν· ὥστε ὅσοις μή ἐστι τοῦτο, οὐκ ἔστι τούτοις
πρὸς ἀλλήλους τὸ πολιτικὸν δίκαιον, ἀλλά τι δίκαιον καὶ καθ’

26. Αριστοτέλης. De generatione animalium {0086.012} (4 B.C.) Bekker
p. 715b line 20
διὰ τὸ παραπλησίαν αὐτῶν εἶναι τὴν οὐσίαν τοῖς φυτοῖς,
ὥσπερ οὐδ’ ἐν ἐκείνοις οὐδ’ ἐν τούτοις ἐστὶ τὸ θῆλυ καὶ τὸ
ἄρρεν ἀλλ’ ἤδη καθ’ ὁμοιότητα καὶ κατ’ ἀναλογίαν λέγε- (20)
ται· μικρὰν γάρ τινα τοιαύτην ἔχει διαφοράν. καὶ γὰρ ἐν
τοῖς φυτοῖς ὑπάρχει τὰ μὲν καρποφόρα δένδρα τοῦ αὐτοῦ

27. Αριστοτέλης. De generatione et corruptione {0086.013} (4 B.C.)
Bekker p. 333a line 28
καὶ οὕτως κατὰ τὸ ποσὸν οὐχ ᾗ ποσὸν συμβλητά, ἀλλ’ ᾗ
δύναταί τι. Εἴη δ’ ἂν καὶ μὴ τῷ τοῦ ποσοῦ μέτρῳ συμβάλ-
20
λεσθαι τὰς δυνάμεις, ἀλλὰ κατ’ ἀναλογίαν, οἷον ὡς τόδε

λευκὸν τόδε θερμόν. Τὸ δ’ ὡς τόδε σημαίνει ἐν μὲν ποιῷ τὸ
ὅμοιον, ἐν δὲ τῷ ποσῷ τὸ ἴσον. Ἄτοπον δὴ φαίνεται, εἰ τὰ (30)

28. Αριστοτέλης. De generatione et corruptione {0086.013} (4 B.C.)
Bekker p. 333a line 31
λευκὸν τόδε θερμόν. Τὸ δ’ ὡς τόδε σημαίνει ἐν μὲν ποιῷ τὸ
ὅμοιον, ἐν δὲ τῷ ποσῷ τὸ ἴσον. Ἄτοπον δὴ φαίνεται, εἰ τὰ (30)
σώματα ἀμετάβλητα ὄντα μὴ ἀναλογίᾳ συμβλητά ἐστιν,
ἀλλὰ μέτρῳ τῶν δυνάμεων καὶ τῷ εἶναι ἴσον θερμὸν ἢ
ὅμοιον πυρὸς τοσονδὶ καὶ ἀέρος πολλαπλάσιον· τὸ γὰρ

29. Αριστοτέλης. Των περί τα ζώα ιστοριών. (4 B.C.) Bekker p. 486b
line 19
ἧττον ὑπεροχὴν ἄν τις καὶ ἔλλειψιν θείη. Ἔνια δὲ τῶν ζῴων
οὔτε εἴδει τὰ μόρια ταὐτὰ ἔχει οὔτε καθ’ ὑπεροχὴν καὶ ἔλ-
λειψιν, ἀλλὰ κατ’ ἀναλογίαν, οἷον πέπονθεν ὀστοῦν πρὸς ἄ-
κανθαν καὶ ὄνυξ πρὸς ὁπλὴν καὶ χεὶρ πρὸς χηλὴν καὶ πρὸς (20)
πτερὸν λεπίς· ὃ γὰρ ἐν ὄρνιθι πτερόν, τοῦτο ἐν τῷ ἰχθύι ἐστὶ λε-

line 32
τροφὴν καὶ εἰς ὃ δέχεται· ταῦτα δ’ ἐστὶ ταὐτὰ καὶ ἕτερα (30)
κατὰ τοὺς εἰρημένους τρόπους, ἢ κατ’ εἶδος ἢ καθ’ ὑπεροχὴν ἢ
κατ’ ἀναλογίαν ἢ τῇ θέσει διαφέροντα. Μετὰ δὲ ταῦτα
ἄλλα κοινὰ μόρια ἔχει τὰ πλεῖστα τῶν ζῴων πρὸς τούτοις,
ᾗ ἀφίησι τὸ περίττωμα τῆς τροφῆς [καὶ ᾗ λαμβάνει]· οὐ

31. Αριστοτέλης. Των περί τα ζώα ιστοριών. (4 B.C.) Bekker p. 491a
line 18
καὶ πρῶτα διαφέρει καὶ τὰ ὅλα, ἢ τῷ τὰ μὲν ἔχειν τὰ
δὲ μὴ ἔχειν, ἢ τῇ θέσει καὶ τῇ τάξει, ἢ καὶ κατὰ τὰς
εἰρημένας πρότερον διαφοράς, εἴδει καὶ ὑπεροχῇ καὶ ἀναλογίᾳ καὶ τῶν
παθημάτων ἐναντιότητι. Πρῶτον δὲ τὰ τοῦ
ἀνθρώπου μέρη ληπτέον· ὥσπερ γὰρ τὰ νομίσματα πρὸς (20)
21
τὸ αὑτοῖς ἕκαστοι γνωριμώτατον δοκιμάζουσιν, οὕτω δὴ καὶ

line 11
πον. Σχεδὸν γὰρ ὅσα γ’ ἐστὶ γένει ἕτερα τῶν ζῴων, καὶ τὰ
πλεῖστα τῶν μερῶν ἔχει ἕτερα τῷ εἴδει, καὶ τὰ μὲν κατ’ (10)
ἀναλογίαν ἀδιάφορα μόνον, τῷ γένει δ’ ἕτερα, τὰ δὲ τῷ
γένει μὲν ταὐτὰ τῷ εἴδει δ’ ἕτερα· πολλὰ δὲ τοῖς μὲν
ὑπάρχει, τοῖς δ’ οὐχ ὑπάρχει.

line 4
χῆ τὰ ἐν τοῖς ποσίν.
Ὅσα μὲν οὖν τῶν ἐναίμων καὶ πεζῶν ζῳοτόκα (3)
ἐστίν, οὐ πολὺ διαφέρει τὰ ὀστᾶ, ἀλλὰ κατ’ ἀναλογίαν μό-
νον σκληρότητι καὶ μαλακότητι καὶ μεγέθει. Ἔτι δὲ τὰ μὲν (5)
ἔχει μυελὸν τὰ δ’ οὐκ ἔχει τῶν ἐν τῷ αὐτῷ ζῴῳ ὀστῶν.

34. Αριστοτέλης. Μετά τα Φυσικά. (4 B.C.) Bekker p. 1016b line 32
τὸ ποσὸν στιγμὴ καὶ μονάς, ἡ μὲν ἄθετος μονὰς ἡ δὲ θετὸς (30)
στιγμή. ἔτι δὲ τὰ μὲν κατ’ ἀριθμόν ἐστιν ἕν, τὰ δὲ κατ’
εἶδος, τὰ δὲ κατὰ γένος, τὰ δὲ κατ’ ἀναλογίαν, ἀριθμῷ
μὲν ὧν ἡ ὕλη μία, εἴδει δ’ ὧν ὁ λόγος εἷς, γένει δ’ ὧν τὸ
αὐτὸ σχῆμα τῆς κατηγορίας, κατ’ ἀναλογίαν δὲ ὅσα ἔχει ὡς

εἶδος, τὰ δὲ κατὰ γένος, τὰ δὲ κατ’ ἀναλογίαν, ἀριθμῷ
μὲν ὧν ἡ ὕλη μία, εἴδει δ’ ὧν ὁ λόγος εἷς, γένει δ’ ὧν τὸ
αὐτὸ σχῆμα τῆς κατηγορίας, κατ’ ἀναλογίαν δὲ ὅσα ἔχει ὡς
ἄλλο πρὸς ἄλλο. ἀεὶ δὲ τὰ ὕστερα τοῖς ἔμπροσθεν ἀκολουθεῖ, (35)
οἷον ὅσα ἀριθμῷ καὶ εἴδει ἕν, ὅσα δ’ εἴδει οὐ πάντα ἀριθμῷ·

36. Αριστοτέλης. Μετά τα Φυσικά. (4 B.C.) Bekker p. 1017a line 2
οἷον ὅσα ἀριθμῷ καὶ εἴδει ἕν, ὅσα δ’ εἴδει οὐ πάντα ἀριθμῷ·
(1017a) ἀλλὰ γένει πάντα ἓν ὅσαπερ καὶ εἴδει, ὅσα δὲ γένει οὐ πάν-
22
τα εἴδει ἀλλ’ ἀναλογίᾳ· ὅσα δὲ ἀνολογίᾳ οὐ πάντα γέ-

νει. φανερὸν δὲ καὶ ὅτι τὰ πολλὰ ἀντικειμένως λεχθήσεται
τῷ ἑνί· τὰ μὲν γὰρ τῷ μὴ συνεχῆ εἶναι, τὰ δὲ τῷ διαιρε-

οὐσίας· καὶ ὅλως ἀντικειμένως τῷ ταὐτῷ λέγεται τὸ ἕτερον.
Διάφορα δὲ λέγεται ὅσ’ ἕτερά ἐστι τὸ αὐτό τι ὄντα, μὴ
μόνον ἀριθμῷ ἀλλ’ ἢ εἴδει ἢ γένει ἢ ἀναλογίᾳ· ἔτι ὧν
ἕτερον τὸ γένος, καὶ τὰ ἐναντία, καὶ ὅσα ἔχει ἐν τῇ οὐσίᾳ
τὴν ἑτερότητα. ὅμοια λέγεται τά τε πάντῃ ταὐτὸ πεπον- (15)

ἐστίν. (30)
Τὰ δ’ αἴτια καὶ αἱ ἀρχαὶ ἄλλα ἄλλων ἔστιν ὥς, ἔστι
δ’ ὡς, ἂν καθόλου λέγῃ τις καὶ κατ’ ἀναλογίαν, ταὐτὰ
πάντων. ἀπορήσειε γὰρ ἄν τις πότερον ἕτεραι ἢ αἱ αὐταὶ
ἀρχαὶ καὶ στοιχεῖα τῶν οὐσιῶν καὶ τῶν πρός τι, καὶ καθ’

αἴτια δ’ ἄμφω, καὶ εἰς ταῦτα διαιρεῖται ἡ ἀρχή, τὸ δ’
ὡς κινοῦν ἢ ἱστὰν ἀρχή τις καὶ οὐσία, ὥστε στοιχεῖα μὲν (25)
κατ’ ἀναλογίαν τρία, αἰτίαι δὲ καὶ ἀρχαὶ τέτταρες· ἄλλο
δ’ ἐν ἄλλῳ, καὶ τὸ πρῶτον αἴτιον ὡς κινοῦν ἄλλο ἄλλῳ.
ὑγίεια, νόσος, σῶμα· τὸ κινοῦν ἰατρική. εἶδος, ἀταξία

οὐκ ἔστι γένεσις ὡς ἑνός, τῆς δ’ ἔστιν. πειρῶνται δ’ ὡς τοῦ
μέχρι τῆς δεκάδος τελείου ὄντος ἀριθμοῦ. γεννῶσι γοῦν τὰ
ἑπόμενα, οἷον τὸ κενόν, ἀναλογίαν, τὸ περιττόν, τὰ ἄλλα
τὰ τοιαῦτα, ἐντὸς τῆς δεκάδος· τὰ μὲν γὰρ ταῖς ἀρχαῖς
ἀποδιδόασιν, οἷον κίνησιν στάσιν, ἀγαθὸν κακόν, τὰ δ’ (35)

41. Αριστοτέλης. Μετεωρολογικά. (4 B.C.) Bekker p. 340a line 4
συνέστηκεν ἐκ πυρός, πάλαι φροῦδον ἂν ἦν ἕκαστον τῶν ἄλ-
λων στοιχείων. ἀλλὰ μὴν οὐδ’ ἀέρος γε μόνου πλήρη· πολὺ
23
γὰρ ἂν ὑπερβάλλοι τὴν ἰσότητα τῆς κοινῆς ἀναλογίας πρὸς

τὰ σύστοιχα σώματα, κἂν εἰ δύο στοιχείων πλήρης ὁ με- (5)
ταξὺ γῆς τε καὶ οὐρανοῦ τόπος ἐστίν· οὐδὲν γὰρ ὡς εἰπεῖν μό-

42. Αριστοτέλης. Μετεωρολογικά. (4 B.C.) Bekker p. 387b line 3
(387b) μίασις καπνός. λέγω γὰρ καὶ ὀστᾶ καὶ τρίχας καὶ πᾶν
τὸ τοιοῦτον ἐν ταὐτῷ· οὐ γὰρ κεῖται ὄνομα κοινόν, ἀλλὰ
κατ’ ἀναλογίαν ὅμως ἐν ταὐτῷ πάντ’ ἐστίν, ὥσπερ καὶ
Ἐμπεδοκλῆς φησιν “ταὐτὰ τρίχες καὶ φύλλα καὶ οἰωνῶν
πτερὰ πυκνὰ καὶ λοπίδες γίγνονται ἐπὶ στιβαροῖσι μέλεσ- (5)

43. Αριστοτέλης. Φυσικά. (4 B.C.) Bekker p. 191a line 8
τινα ἄλλον οὐκ ἀναγκαῖον· ἱκανὸν γὰρ ἔσται τὸ ἕτερον τῶν
ἐναντίων ποιεῖν τῇ ἀπουσίᾳ καὶ παρουσίᾳ τὴν μεταβολήν. ἡ
δὲ ὑποκειμένη φύσις ἐπιστητὴ κατ’ ἀναλογίαν. ὡς γὰρ πρὸς
ἀνδριάντα χαλκὸς ἢ πρὸς κλίνην ξύλον ἢ πρὸς τῶν ἄλλων
τι τῶν ἐχόντων μορφὴν [ἡ ὕλη καὶ] τὸ ἄμορφον ἔχει πρὶν (10)

44. Αριστοτέλης. Φυσικά. (4 B.C.) Bekker p. 215b line 3
(215b) Α οἰσθήσεται διὰ τοῦ Β τὸν ἐφ’ ᾧ Γ χρόνον, διὰ δὲ τοῦ Δ
λεπτοτέρου ὄντος τὸν ἐφ’ ᾧ Ε, εἰ ἴσον τὸ μῆκος τὸ τοῦ Β
τῷ Δ, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ἐμποδίζοντος σώματος. ἔστω
γὰρ τὸ μὲν Β ὕδωρ, τὸ δὲ Δ ἀήρ· ὅσῳ δὴ λεπτότερον
ἀὴρ ὕδατος καὶ ἀσωματώτερον, τοσούτῳ θᾶττον τὸ Α διὰ (5)

οὗ τὸ Η, τοῦ Δ τὸ Α δίεισι τὴν τὸ Θ. δίεισι δέ γε κἂν
ᾖ τι λεπτότητι διαφέρον τοῦ ἀέρος ἐφ’ ᾧ τὸ Ζ ταύτην
τὴν ἀναλογίαν ἣν ἔχει ὁ χρόνος ἐφ’ ᾧ Ε πρὸς τὸν ἐφ’ ᾧ
Η. ἂν γὰρ ᾖ τοσούτῳ λεπτότερον τὸ ἐφ’ ᾧ Ζ σῶμα τοῦ (30)
Δ, ὅσῳ ὑπερέχει τὸ Ε τοῦ Η, ἀντεστραμμένως δίεισι τῷ

46. Αριστοτέλης. Φυσικά. (4 B.C.) Bekker p. 249a line 25
θάνει πολλά, εἰσίν τε τῶν ὁμωνυμιῶν αἱ μὲν πολὺ ἀπέχου-
σαι, αἱ δὲ ἔχουσαί τινα ὁμοιότητα, αἱ δ’ ἐγγὺς ἢ γένει ἢ
24
ἀναλογίᾳ, διὸ οὐ δοκοῦσιν ὁμωνυμίαι εἶναι οὖσαι. πότε οὖν (25)

ἕτερον τὸ εἶδος, ἐὰν ταὐτὸ ἐν ἄλλῳ, ἢ ἂν ἄλλο ἐν ἄλλῳ;
καὶ τίς ὅρος; ἢ τῷ κρινοῦμεν ὅτι ταὐτὸν τὸ λευκὸν καὶ τὸ

χρόνῳ ἐκίνησεν τὴν Δ, ἐν τῷ χρόνῳ ἐφ’ οὗ ΕΖ. ἂν δὴ τῆς (10)
ΒΓ διπλασίαν λαμβάνω, ἐν ἡμίσει χρόνῳ τοῦ ΕΖ (ἔστω
γὰρ αὕτη ἡ ἀναλογία), ὥστε ἐν τῷ ΖΘ κινήσει. οὐκοῦν οὕτω
λαμβάνων ἀεὶ τὴν μὲν ΑΒ οὐδέποτε διέξειμι, τοῦ χρόνου δὲ
τοῦ δοθέντος αἰεὶ ἐλάττω λήψομαι. ἄπειρος ἄρα ἡ δύναμις

καὶ τὸν χρόνον (εἰ γὰρ ἔν τινι ἡ τοσηδί, ἡ μείζων ἐν ἐλάτ-
τονι μὲν ὡρισμένῳ δὲ χρόνῳ κινήσει, κατὰ τὴν ἀντιστροφὴν
τῆς ἀναλογίας)· ἄπειρος δὲ πᾶσα δύναμις, ὥσπερ καὶ πλῆ-
θος καὶ μέγεθος τὸ ὑπερβάλλον παντὸς ὡρισμένου. ἔστιν δὲ (20)
καὶ ὧδε δεῖξαι τοῦτο· ληψόμεθα γάρ τινα δύναμιν τὴν

49. Αριστοτέλης. Πολιτικά. (4 B.C.) Bekker p. 1282b line 40
λος, εἰ καὶ μεῖζον ἕκαστον ἐκείνων ἀγαθόν ἐστι τῆς αὐλη-
τικῆς (λέγω δὲ τήν τ’ εὐγένειαν καὶ τὸ κάλλος), καὶ κατὰ
τὴν ἀναλογίαν ὑπερέχουσι πλέον τῆς αὐλητικῆς ἢ ἐκεῖνος (40)
κατὰ τὴν αὐλητικήν, ὅμως τούτῳ δοτέον τοὺς διαφέροντας
(1283a) τῶν αὐλῶν. δεῖ γὰρ εἰς τὸ ἔργον συμβάλλεσθαι τὴν ὑπερ-

50. Αριστοτέλης. Πολιτικά. (4 B.C.) Bekker p. 1296b line 25
ἀπόρους, μὴ μέντοι τοσοῦτον ὑπερέχειν τῷ ποσῷ ὅσον λεί-
πεται τῷ ποιῷ. διὸ ταῦτα πρὸς ἄλληλα συγκριτέον. ὅπου
μὲν οὖν ὑπερέχει τὸ τῶν ἀπόρων πλῆθος τὴν εἰρημένην ἀνα- (25)
λογίαν, ἐνταῦθα πέφυκεν εἶναι δημοκρατίαν, καὶ ἕκαστον
εἶδος δημοκρατίας κατὰ τὴν ὑπεροχὴν τοῦ δήμου ἑκάστου,
οἷον ἐὰν μὲν τὸ τῶν γεωργῶν ὑπερτείνῃ πλῆθος, τὴν πρώ-

51. Αριστοτέλης. Πολιτικά. (4 B.C.) Bekker p. 1301a line 27
25
δεῖ δὲ πρῶτον ὑπολαβεῖν (25)

τὴν ἀρχήν, ὅτι πολλαὶ γεγένηνται πολιτεῖαι πάντων μὲν
ὁμολογούντων τὸ δίκαιον καὶ τὸ κατ’ ἀναλογίαν ἴσον, τούτου
δ’ ἁμαρτανόντων, ὥσπερ εἴρηται καὶ πρότερον. δῆμος μὲν
γὰρ ἐγένετο ἐκ τοῦ ἴσους ὁτιοῦν ὄντας οἴεσθαι ἁπλῶς ἴσους

52. Αριστοτέλης. Προβλήματα. (4 B.C.) Bekker p. 910b line 36
πρῶτον σύνθετον. ἢ ὅτι ἀρχὴ ἡ δεκάς; ἓν γὰρ καὶ δύο
καὶ τρία καὶ τέτταρα γίνεται δεκάς. ἢ ὅτι τὰ φερόμενα (35)
σώματα ἐννέα; ἢ ὅτι ἐν δέκα ἀναλογίαις τέτταρες κυβι-
κοὶ ἀριθμοὶ ἀποτελοῦνται, ἐξ ὧν φασὶν ἀριθμῶν οἱ Πυθα-
γόρειοι τὸ πᾶν συνεστάναι; ἢ ὅτι πάντες ὑπῆρξαν ἄνθρωποι

53. Αριστοτέλης. Προβλήματα. (4 B.C.) Bekker p. 915a line 30
τρίγωνον δὲ οὐδὲ πολύγωνον οὔτε ὅλον οὔτε μόριόν ἐστιν; πότε-
ρον, ὥσπερ Ἀρχύτας ἔλεγε, διὰ τὸ ἐν τῇ κινήσει τῇ φυ-
σικῇ ἐνεῖναι τὴν τοῦ ἴσου ἀναλογίαν (κινεῖσθαι γὰρ ἀνάλογον (30)
πάντα), ταύτην δὲ μόνην εἰς αὑτὴν ἀνακάμπτειν, ὥστε κύ-
κλους ποιεῖν καὶ στρογγύλα, ὅταν ἐγγένηται;

54. Αριστοτέλης. Ρητορική. (4 B.C.) Bekker p. 1387a line 27
οἱ δ’ οὔ· τὸ γὰρ ἀεὶ οὕτω φαινόμενον ἔχειν ἀληθὲς δοκεῖ, ὥστε (25)
οἱ ἕτεροι οὐ τὰ αὑτῶν ἔχειν. καὶ ἐπεὶ ἕκαστον τῶν ἀγαθῶν οὐ
τοῦ τυχόντος ἄξιον, ἀλλά τις ἔστιν ἀναλογία καί τι ἁρμόττον,
οἷον ὅπλων κάλλος οὐ τῷ δικαίῳ ἁρμόττει ἀλλὰ τῷ ἀνδρείῳ,
καὶ γάμοι διαφέροντες οὐ τοῖς νεωστὶ πλουσίοις ἀλλὰ τοῖς

ἀντιθέσεως ἐνεργείας.
(1411a) τῶν δὲ μεταφορῶν τεττάρων οὐσῶν εὐδοκιμοῦσι μά-
λιστα αἱ κατ’ ἀναλογίαν, ὥσπερ Περικλῆς ἔφη τὴν νεότητα
τὴν ἀπολομένην ἐν τῷ πολέμῳ οὕτως ἠφανίσθαι ἐκ τῆς
πόλεως ὥσπερ εἴ τις τὸ ἔαρ ἐκ τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐξέλοι. καὶ

56. Αριστοτέλης. Ρητορική. (4 B.C.) Bekker p. 1411b line 3
26
(1411b) τῆς ἐλευθερίας” ἀντίθεσίν τινα ἔχει. καὶ ὡς Ἰφικράτης

εἶπεν “ἡ γὰρ ὁδός μοι τῶν λόγων διὰ μέσων τῶν Χά-
ρητι πεπραγμένων ἐστίν” μεταφορὰ κατ’ ἀναλογίαν, καὶ
τὸ διὰ μέσου πρὸ ὀμμάτων ποιεῖ. καὶ τὸ φάναι παρα-
καλεῖν τοὺς κινδύνους τοῖς κινδύνοις βοηθήσοντας, πρὸ (5)

μαιμώωσα”. ἐν πᾶσι γὰρ τούτοις διὰ τὸ ἔμψυχα εἶναι ἐνεργοῦντα
φαίνεται· τὸ ἀναισχυντεῖν γὰρ καὶ μαιμᾶν καὶ τὰ ἄλλα ἐνέρ-
γεια. ταῦτα δὲ προσῆψε διὰ τῆς κατ’ ἀναλογίαν μεταφορᾶς· (5)
ὡς γὰρ ὁ λίθος πρὸς τὸν Σίσυφον, ὁ ἀναισχυντῶν πρὸς
τὸν ἀναισχυντούμενον. ποιεῖ δὲ καὶ ἐν ταῖς εὐδοκιμούσαις

58. Θεόφραστος. Ιστορία των φυτών. (4-3 B.C.) Book 1 cha. 1 sec.5
line 5
τῶν αὐτῶν ποῖα ὅμοια· λέγω δ’ οἷον φύλλον ῥίζα
φλοιός. οὐ δεῖ δὲ οὐδὲ τοῦτο λανθάνειν εἴ τι κατ’
ἀναλογίαν θεωρητέον, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ζώων, τὴν (5)
ἀναφορὰν ποιουμένους δῆλον ὅτι πρὸς τὰ ἐμ-
φερέστατα καὶ τελειότατα. καὶ ἁπλῶς δὲ ὅσα

line 1
εἰπεῖν καθόλου· σημεῖον δὲ τὸ μηδὲν εἶναι κοινὸν
λαβεῖν ὃ πᾶσιν ὑπάρχει, καθάπερ τοῖς ζώοις
(11) στόμα καὶ κοιλία. τὰ δὲ ἀναλογίᾳ ταὐτὰ τὰ δ’
ἄλλον τρόπον. οὔτε γὰρ ῥίζαν πάντ’ ἔχει οὔτε καυ-
λὸν οὔτε ἀκρεμόνα οὔτε κλάδον οὔτε φύλλον οὔτε

line 3
(4) Ἔστι δέ, ὥσπερ καὶ πρότερον εἴρηται, καὶ τῶν
ἀγρίων καὶ τῶν ἡμέρων τὰ μὲν ὀρεινὰ τὰ δὲ
πεδεινὰ μᾶλλον. ἀναλογίᾳ δὲ καὶ ἐν αὐτοῖς τοῖς
ὄρεσι τὰ μὲν ἐν τοῖς ὑποκάτω τὰ δὲ περὶ τὰς
27
κορυφάς, ὥστε καὶ καλλίω γίνεται καὶ εὐσθενῆ (5)

line 4
ταὐτὰ καὶ ποῖα ἴδια καθ’ ἕκαστον γένος, ἔτι δὲ τῶν αὐτῶν
ποῖα ὅμοια· λέγω δ’ οἷον φύλλον ῥίζα φλοιός. Οὐ δεῖ δὲ
οὐδὲ τοῦτο λανθάνειν, εἴ τι κατ’ ἀναλογίαν θεωρητέον,
ὥσπερ ἐπὶ τῶν ζῴων, τὴν ἀναφορὰν ποιουμένους δηλονό- (5)
τι πρὸς τὰ ἐμφερέστατα καὶ τελειότατα, καὶ ἁπλῶς δὲ

line 1
ποικίλον, καὶ χαλεπὸν εἰπεῖν καθόλου· σημεῖον δὲ τὸ (5)
μηδὲν εἶναι κοινὸν λαβεῖν ὃ πᾶσιν ὑπάρχει, καθάπερ τοῖς
ζῴοις στόμα καὶ κοιλία. (11) Τὰ δὲ ἀναλογίᾳ ταὐτά, τὰ δ’ (1)
ἄλλον τρόπον. Οὔτε γὰρ ῥίζαν πάντ’ ἔχει οὔτε καυλὸν
οὔτε ἀκρεμόνα οὔτε κλάδον οὔτε φύλλον οὔτε ἄνθος οὔτε

line 3
καὶ ἐν τοῖς ὄρεσιν. (4) Ἔστι δέ, ὥσπερ καὶ πρότερον (1)
εἴρηται, καὶ τῶν ἀγρίων καὶ τῶν ἡμέρων τὰ μὲν ὀρεινά, τὰ
δὲ πεδεινὰ μᾶλλον. Ἀναλογίᾳ δὲ καὶ ἐν αὐτοῖς τοῖς ὄρεσι
τὰ μὲν ἐν τοῖς ὑποκάτω, τὰ δὲ περὶ τὰς κορυφάς, ὥστε
καὶ καλλίω γίνεται καὶ εὐσθενεῖ. Πανταχοῦ δὲ καὶ πάσης (5)

64. Επίκουρος. Deperditorum librorum reliquiae {0537.003} (4-3 B.C.)
Treatise 18 fragment 1 line 3
(1) ἐν τῶι Περὶ [ὁ-]
[σιό]τητος ἀποφαινομένου τὸ θεῖ[ο]ν μήτε
[σάρκι]νον εἶνα[ι κα]τ’ ἀναλογίαν [ἔχ]ον τι
[σῶμ’ ὅπερ] ἡγεῖται
(2) PHILOD. π. εὐσεβ. 122 17 Go. (38 Us.): (l)

28
τοῦ τὰ ἐπὶ τοῦ ὀργάνου

δείγματα τὴν αὐ-
τὴν ἀναλογίαν κα- (5)
τασκευάζειν το[ῖ]ς κα-
τὰ τὰ μετέωρα φ[α]ι-

τ[έ]ρεισιν, τοῦ μὴ φ[έ-]
ρ[ε]σθαι τὴν γῆν τὴν (15)
π[ρέπ]ουσαν ἀναλ[ογί-]
αν [ὦσι]ν κεκτημ[έ-]
[ναι]. οὐθὲν γὰρ ἡμ[ῖ]ν
[ἡ τοῦ ἡ]λίου περιφορὰ [δι-]

ρὲκ τού[τ]ων, ἄν τε σώ-
ματα [θῶ]μεν ἄν τε κα[ὶ]
τὸν τ[όπο]ν πρὸς ἀνα-
λογί[αν]...... καινὰ.. (10)
(15) ἐν]
[ἑ]αυτῶι κατὰ τὸ ὅμοιον (1)

68. Επίκουρος. Incertae sedis fragmenta {0537.005} (4-3 B.C.)
Fragment 127 line 4
ρὰ σο[ῦ] καὶ τὸν διαλογισμὸν
ὃν ἐπεπόησο περὶ τῶν ἀνθρώ-
π̣ων, ὅσοι μήτε τὴν ἀναλογίαν
τὴν κατὰ τὰ φαινόμεν[α ἐ]ν τοῖς (5)
ἀοράτοις ο[ὖσ]αν ἠδύναντο

69. Επίκουρος. Epistula ad Herodotum {0537.006} (4-3 B.C.) Sec.58
line 11
ἐν τῷ αὐτῷ, οὐδὲ μέρεσι μερῶν ἁπτόμενα, ἀλλ’ ἢ ἐν τῇ
ἰδιότητι τῇ ἑαυτῶν τὰ μεγέθη καταμετροῦντα, τὰ πλείω πλεῖον (10)
29
καὶ τὰ ἐλάττω ἔλαττον. ταύτῃ τῇ ἀναλογίᾳ νομιστέον καὶ τὸ

(59) ἐν τῇ ἀτόμῳ ἐλάχιστον κεχρῆσθαι· μικρότητι γὰρ ἐκεῖνο δῆλον
ὡς διαφέρει τοῦ κατὰ τὴν αἴσθησιν θεωρουμένου, ἀναλογίᾳ

line 2
καὶ τὰ ἐλάττω ἔλαττον. ταύτῃ τῇ ἀναλογίᾳ νομιστέον καὶ τὸ
(59) ἐν τῇ ἀτόμῳ ἐλάχιστον κεχρῆσθαι· μικρότητι γὰρ ἐκεῖνο δῆλον
δὲ τῇ αὐτῇ κέχρηται. ἐπεί περ καὶ ὅτι μέγεθος ἔχει ἡ ἄτομος,
κατὰ τὴν ἐνταῦθα ἀναλογίαν κατηγορήσαμεν, μικρόν τι μόνον

line 4
δὲ τῇ αὐτῇ κέχρηται. ἐπεί περ καὶ ὅτι μέγεθος ἔχει ἡ ἄτομος,
κατὰ τὴν ἐνταῦθα ἀναλογίαν κατηγορήσαμεν, μικρόν τι μόνον
μακρὰν ἐκβαλόντες. ἔτι τε τὰ ἐλάχιστα καὶ ἀμερῆ πέρατα δεῖ (5)
νομίζειν τῶν μηκῶν τὸ καταμέτρημα ἐξ αὑτῶν πρώτων τοῖς

72. Απολλώνιος Δύσκολος. De constructione {0082.004} (A.D. 2) Part
2 Vol.2 p. 51 line 5
ὅμοιόν τι πείσονται τοῖς ἐκ τριβῆς τὰ σχήματα τῶν λέξεων παρειληφό-
σιν, οὐ μὴν ἐκ δυνάμεως τῶν κατὰ παράδοσιν τῶν Ἑλλήνων καὶ τῆς
συμπαρεπομένης ἐν αὐτοῖς ἀναλογίας· οἷς παρακολουθεῖ τὸ εἰ
διαμάρ- (5)
τοιεν ἔν τινι σχήματι μὴ δύνασθαι διορθοῦν τὸ ἁμάρτημα διὰ τὴν πα-
ρακολουθοῦσαν αὐτοῖς ἀπειρίαν. καθάπερ οὖν πάμπολλός ἐστιν ἡ

2 Vol.2 p. 141 line 2
21. Σαφὲς οὖν ὅτι ληροῦσιν οἱ ἐγχρονίσαντες εἰς τὸ ἐπισκώπτειν
(141) τὰς φωνὰς ὡς ἀνακολούθους καὶ παραλόγους, παρατιθέμενοι τὴν
ἀπὸ
τῶν ὀνομάτων ἀναλογίαν, ὅπου οὐδὲ ἐκεῖνο αὐτοῖς δέδοται, τὸ παντὶ
ὀνόματι πᾶν ἀντιπαραβάλλειν. ἀλλ’ ὑποτομὴ εἰς τὸ τοιοῦτον ἄπειρός
30
ἐστίν τις· τοῦ ὁμοίου ἀκολουθίᾳ ἀντιπαραβάλλονται αἱ λέξεις, καὶ εἰ

2 Vol.2 p. 475 line 9
σύνθετον δέ. (ἔνθεν οὖν καὶ αἱ τάσεις τῶν τε ἁπλῶν καὶ δοκούντων
συνθέτων εἶναι τὸν αὐτὸν ἐπέχουσι τόνον, ἐπεὶ τὰ ἁπλᾶ καὶ παρα-
σύνθετα μιᾶς ἔχεται ἀναλογίας, ὡς δείκνυται ἐν τῷ περὶ σχημάτων.
σύνθετον γοῦν φαμεν τὸ ἐξ ὀξυτόνου εἰς βαρεῖαν τάσιν μετεληλυθός,
(10)
ἐπὶ τῶν εἰς ος πάνσοφος, νεάοιδος· παρασύνθετον δὲ τὸ μὴ ἀνα-

2 Vol.2 p. 476 line 3
(476) τῷ λυραοιδῶ τὸ λυραοιδός, μεσῳδῶ—μεσῳδός, τῶν
σεσημειωμένων
τὸ νῦν ὑποστελλομένων· οὐ γὰρ δή γε προηγουμένως ὑπὲρ τῆς τούτων
ἀναλογίας προειλόμεθα διαλαβεῖν.)—52. Ὁμόλογον δ’ ὅτι καὶ τὸ
ἐξόν καὶ τὸ παρόν σχέσιν τῶν προειρημένων μετοχῶν ἀναδέδεκται,
παρακείμενα τῷ ἔξεστι καὶ τῷ πάρεστιν· ἅπερ ἐστὶν ἐν οὐδετέρᾳ
κατα- (5)

76. Aelius HERODIANUS et Pseudo-HERODIANUS Gramm. et Rhet.
De figuris [Sp.] (= Περὶ σχημάτων) {0087.035} (A.D. 2) P. 85 line 5
(85) ΣΧΗΜΑΤΩΝ.
Σχῆμά ἐστιν ἐξάλλαξις φράσεως ἀπὸ τοῦ καταλλή- (4)

λου ἐπὶ τὸ κρεῖττον μετά τινος ἀναλογίας. διαφέρει δὲ (5)
τοῦ σολοικισμοῦ, ὅτι τὸ μέν ἐστι κατόρθωμα καὶ τὴν
ἐξάλλαξιν εὔλογον ἔχει, ὁ δὲ σολοικισμὸς ἁμάρτημα,

77. Κλαύδιος Πτολεμαίος. Γεωγραφία. (lib. 1-3) {0363.009} (A.D. 2)
Book 1 cha. 1 sec.4 line 7
πανταχῆ, καὶ οὐχ οὕτως τοῦ συμμέτρου τῶν (5)
θέσεων· ἡ δὲ γεωγραφία περὶ τὸ ποσὸν μᾶλ-
λον ἢ τὸ ποιὸν, ἐπειδήπερ τῆς μὲν ἀναλογίας
τῶν διαστάσεων ἐν πᾶσι ποιεῖται πρόνοιαν,
31
τῆς δ’ ὁμοιότητος μέχρι τῶν μεγαλομερεστέ-

προσάγει, πάντων ὁμοίων ταῖς κράσεσιν ὀφειλόν-
των συνίστασθαι καὶ ζώων καὶ φυτῶν, ἀκολού-
θως ταῖς τοῦ περιέχοντος ἀναλογίαις, τῶν ὑπὸ
τοὺς αὐτοὺς ἢ τοὺς ἴσον ἀπέχοντας ὁποτέρου τῶν (10)
πόλων παραλλήλους γινομένων. (5) Ὅθεν ὁ

πιπτόντων ἐπὶ τὸν κοινὸν ἐκεῖνον πόλον.
(2) Ἐπεὶ δὲ οὐχ οἷόντε διὰ πάντων τῶν παραλ-
λήλων σῶσαι τὴν ἐπὶ σφαίρας ἀναλογίαν, αὐ-
τάρκως ἂν ἔχοι τοῦτο μὲν τηρεῖν ἐπί τε τοῦ
διὰ Θούλης καὶ τοῦ ἰσημερινοῦ, ἵνα σύμμετροι

γραφησόμενον, ἐφ’ οὗ καὶ τῶν κατὰ μῆκος δια-
στάσεων αἱ πλεῖσται γεγόνασιν ἐξετάσεις, κατὰ
τὴν πρὸς τὸν μεσημβρινὸν ἀναλογίαν διαιρεῖν,
ὡς ὁ Μαρῖνος ποιεῖ, τουτέστι κατὰ τὸν ἐπι- (10)
τέταρτον ἔγγιστα λόγον τῶν ὁμοίων περιφε-

τὸν φαίνονται καὶ μᾶλλον οἱ πλέον αὐτοῦ διε-
στηκότες, ὃ κἀνταῦθα παραφυλάξεται μετὰ τῆς
δεούσης τῶν κυρτοτήτων ἀναλογίας, καὶ ἔτι
τὸ σύμμετρον τῶν τε παραλλήλων περιφερειῶν (15)
πρὸς ἀλλήλας οὐκ ἐπὶ μόνων τῶν ὑπὸ τὸν ἰση-

32
μερινοῦ μοίρας κγ 𐅵ʹγ, μέσος πως κείμενος τοῦ ὅλου (10)

πλάτους, μυριάδων ὀκτὼ ͵βτλϛ, κατὰ τὴν τῶν εἰρημένων
παραλλήλων πρὸς τὸν ἰσημερινὸν ἀναλογίαν, ὡς γίνε-
σθαι τοῦ πλάτους τῆς οἰκουμένης μεῖζον τὸ μῆκος, ἐν
μὲν τοῖς ἀρκτικωτάτοις κλίμασι τῷ πεντηκοστῷ ἔγγι-

83. Μάξιμος. Διαλέξεις. (A.D. 2) Lecture 9 cha. 2 sec.e line 4
ὁμοῦ καὶ ἐμπαθές; δεῖ γὰρ συστῆναι ἐξ ἀμφοῖν οὐσίαν
κοινήν, κρείττονα μὲν ἀνθρώπου, θεοῦ δὲ ἐλάττονα,
εἰ μέλλει ἔσεσθαι τῶν ἄκρων πρὸς ἄλληλα ἀναλογία·
(f) δύο γὰρ πραγμάτων κεχωρισμένων τῇ φύσει, χωρι-
σθήσεται καὶ ἡ ἐπιμιξία παντάπασιν, ἐὰν μή τις

84. JUSTINUS MARTYR Apol. Apologia {0645.001} (A.D. 2) Cha. 17
sec.4 line 5
βησόμεθα, πιστεύοντες, μᾶλλον δὲ καὶ πεπεισμένοι, κατ’ ἀξίαν
τῶν πράξεων ἕκαστον τίσειν διὰ πυρὸς αἰωνίου δίκας, καὶ πρὸς
ἀναλογίαν ὧν ἔλαβε δυνάμεων παρὰ θεοῦ τὸν λόγον ἀπαιτη- (5)
θήσεσθαι, ὡς ὁ Χριστὸς ἐμήνυσεν εἰπών· Ὧι πλέον ἔδωκεν
ὁ θεός, πλέον καὶ ἀπαιτηθήσεται παρ’ αὐτοῦ.

85. Κλεομήδης. De motu circulari corporum caelestium {1272.001}
(A.D. 2) P. 96 line 13
σας εὐθείας τὰς ἐναλλὰξ γωνίας ἴσας ποιεῖν, πέμπτον,
τὰς ἐπὶ ἴσων γωνιῶν βεβηκυίας περιφερείας ὁμοίας
εἶναι, τουτέστι τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν καὶ τὸν αὐτὸν
λόγον ἔχειν πρὸς τοὺς οἰκείους κύκλους, δεικνυμένου
καὶ τούτου παρὰ τοῖς γεωμέτραις. Ὁπόταν γὰρ περι- (15)

(A.D. 2) P. 142 line 23
πάλιν ταῖς ὅλαις πλευραῖς ἴσας προσεκβάλωμεν, τετρα-
πλασίων ἡ βάσις γενήσεται τῆς βάσεως τοῦ πρώτου
ὑποτεθέντος τριγώνου· καὶ λοιπὸν ἡ αὐτὴ ἀναλογία
μέχρις ἀπείρου πρόεισιν. Ἔστω τοίνυν ὁρᾶν ἡμᾶς ἐκ
33
πάνυ πολλοῦ διαστήματος μίαν τῶν μεγίστων νήσων, (25)

(A.D. 2) P. 160 line 11
δεήσει ἅμα καὶ σβέννυσθαι αὐτὰ καὶ ἐξάπτεσθαι, καὶ
κατὰ πάσας τὰς τῶν ὁριζόντων μεταπτώσεις ἐν παρα- (10)
πλησίοις ἀναλογίαις γίνεσθαι ἀπλέτους φθορὰς φθειρο-
μένων τε καὶ πάλιν ἐξάψεις ἐξαπτομένων, κατὰ πᾶσαν
μετάπτωσιν ὁρίζοντος τούτου συμβαίνοντος. Πάρεστι

(A.D. 2) P. 186 line 2
τὸ φῶς, ἐπεὶ μεγίστη ἐστί, φήσομεν πρὸς αὐτόν, ὅτι
(186) καὶ τὰ μικρὰ καὶ τὰ μέγιστα τῶν κατὰ ἀνάκλασιν φω-
τιζόντων τῆς ὁμοίας ἔχεται ἀναλογίας. Πλέον μὲν γὰρ
φωτισθήσεται μέρος ὑπὸ τῶν μεγάλων σωμάτων κατὰ
μῆκος, οὐ μὴν ἐπὶ πλέον γε εἰς τὸ πρόσω ἀποπεμφθή-

89. VETTIUS VALENS Astrol. Anthologiarum libri ix {1764.001} (A.D.
2) P. 95 line 4
τως οἱ ἐν τοῖς λοιποῖς ἀποκλίμασιν· οὐ μέντοι τελέας τὰς ἀνα-
φορὰς ἢ τὰς περιόδους, ἀλλ’ ὅσον μέρος τοῦ ζῳδίου διακατέχειν
δύνανται, πρὸς ἀναλογίαν τοσοῦτον καὶ τῆς περιόδου καὶ τῆς ἀνα-
φορᾶς. οἱ γὰρ ἐπὶ τῶν κέντρων ἢ τῶν ἐπαναφορῶν οἰκείως σχη- (5)
ματισθέντες τε καὶ ἀνατολικοὶ εὑρεθέντες, μάλιστα δὲ λόγον

90. APOCALYPSIS JOANNIS Apocryph. et Hagiogr. Apocalypsis
apocrypha Joannis {1158.001} (A.D. 2?) Sec.24 line 8
βασιλέων, ἐλασθήσονται ὡς ἀνδράποδα καὶ κλαύσουσιν ὡς νήπια·
περὶ δὲ πατριαρχῶν καὶ ἱερέων καὶ λευϊτῶν τῶν ἁμαρτησάντων,
διασκορπισθήσονται ἐν ταῖς κολάσεσιν κατὰ τὴν ἀναλογίαν ἑκά-
στου τοῦ ἰδίου πταίσματος, οἱ μὲν ἐν τῷ πυρίνῳ ποταμῷ, οἱ δὲ
εἰς τὸν σκώληκαν τὸν ἀκοίμητον, ἄλλοι δὲ ἐν τῷ ἑπταστόμῳ (10)

91. Ωριγένης. Fragmenta in evangelium Joannis (in catenis) {2042.006}
(A.D. 2-3) Fragment 11 line 7
34
φασὶν αὐτῷ· «Πρόσθες ἡμῖν πίστιν». ἡ γὰρ λέξις ἡ «Πρόσθες» ση- (5)
μαίνει ἀπαιτεῖν αὐτοὺς θεοδώρητον πίστιν πρὸς ᾗ εἶχον προαιρε-
τικῶς. ἀμέλει καὶ ὁ Παῦλος γράφων φησί· «Κατ’ ἀναλογίαν πί-
«στεως» τῆς ἐνούσης ἐκ τοῦ ἐφ’ ἡμῖν τὰς δωρεὰς τοῦ πνεύματος
δίδοσθαι· «Ἑτέρῳ δίδοται πίστις, φησίν, ἐν τῷ αὐτῷ πνεύματι».

92. Ωριγένης. Fragmenta in evangelium Joannis (in catenis) {2042.006}
(A.D. 2-3) Fragment 11 line 10
«στεως» τῆς ἐνούσης ἐκ τοῦ ἐφ’ ἡμῖν τὰς δωρεὰς τοῦ πνεύματος
δίδοσθαι· «Ἑτέρῳ δίδοται πίστις, φησίν, ἐν τῷ αὐτῷ πνεύματι».
εἰ δὲ πίστις δίδοταί τινι κατὰ ἀναλογίαν ἧς ἔχει πίστεως, φανερὸν (10)
ὅτι τῇ ἐφ’ ἡμῖν κατορθωθείσῃ ἡ θεόπεμπτος παραγίνεται πίστις.
ἅπερ δὲ περὶ πίστεως εἴρηται, λεκτέον καὶ περὶ τῶν λοιπῶν ἀρετῶν.

93. Ωριγένης. Exhortatio ad martyrium {2042.007} (A.D. 2-3) Sec.42
line 8
κλησις, οὐκ ἂν ἐγέγραπτο τό· „καθὼς περισσεύει τὰ παθήματα τοῦ
Χριστοῦ εἰς ἡμᾶς, οὕτω περισσεύει καὶ ἡ παράκλησις ἡμῶν.“ οἱ κοινωνοὶ
τῶν παθημάτων κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν παθημάτων, ὧν εἰσι κοι-

νωνοὶ πρὸς Χριστὸν, κοινωνοὶ ἔσονται καὶ τῆς παρακλήσεως· ἃ καὶ
μανθάνετε ἀπὸ τοῦ πεπιστευμένως τὰ τοιαῦτα λέγοντος· οἴδαμεν
γὰρ, (10)

94. Ωριγένης. In Jeremiam (homiliae 12-20) {2042.021} (A.D. 2-3)
Homily 12 sec.2 line 56
πεποιηκώς, οὔτε δύνασαι πιεῖν μόνον τὸ τῶν ἁμαρτημάτων ποτήριον,
χρηστὰ γάρ σοι πέπρακταί τινα. διὰ τοῦτο «ἔκλινεν ἐκ τούτου εἰς (55)
τοῦτο». κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν ἔργων σου κίρναταί σοι ὁ θυμὸς
καὶ ἡ κόλασις, ἵνα ἤτοι ὑδαρέστερον τὸ τῆς κολάσεως ᾖ σοι σοι ἢ δριμύ-
τερον καὶ ἐπιπονώτερον. κατὰ τὴν ἀναλογίαν γάρ, ὡς προεῖπον,

95. Ωριγένης. In Jeremiam (homiliae 12-20) {2042.021} (A.D. 2-3)
Homily 12 sec.2 line 58
τοῦτο». κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν ἔργων σου κίρναταί σοι ὁ θυμὸς
καὶ ἡ κόλασις, ἵνα ἤτοι ὑδαρέστερον τὸ τῆς κολάσεως ᾖ σοι σοι ἢ δριμύ-
35
τερον καὶ ἐπιπονώτερον. κατὰ τὴν ἀναλογίαν γάρ, ὡς προεῖπον,

τῶν ἁμαρτημάτων συγκρινομένων τοῖς ἀγαθοῖς ἀμβλύνεταί πως ἢ
οὐκ ἀμβλύνεται ὁ ἀπὸ τοῦ ποτηρίου τῆς ὀργῆς † ποσῶς διδομένης (60)

96. Ωριγένης. Expositio in Proverbia (fragmenta e catenis) {2042.075}
(A.D. 2-3) Vol.17 p. 168 line 47
ὀνομάζει βάθος· τὰ δεδροσωμένα νέφη, μῆκος κα- (45)
λεῖ· ταῦτα δὲ πάντα λογικῶν ἐστι φύσεων σύμβολα,
διαιρουμένων κόσμοις καὶ σώματι κατὰ ἀναλογίαν
τῆς καταστάσεως· ἁρμόζει τοῦτο καὶ νῦν τῷ Υἱῷ
τοῦ Θεοῦ· ἀλλὰ καὶ ἡ ψυχὴ ἡ πιστὴ, γῆ ἐστιν

(A.D. 2-3) Vol.17 p. 197 line 13
ἀποστὰς τῆς κακίας διὰ τῆς ἀρετῆς, τῶν δαιμόνων
ἀφρόνων ὄντων δεσποτῶν ἐκράτησεν· ὃς καὶ οἶκος
μυστηρίων Θεοῦ γενήσεται, κατὰ ἀναλογίαν τῆς κα-
ταστάσεως, ἑκάστῳ τῶν ἀδελφῶν διδοὺς γνῶσιν πνευ-
ματικήν· οὕτω καὶ Παῦλος τοὺς μὲν ἐν Κορίνθῳ γα- (15)

(A.D. 2-3) Vol.17 p. 209 line 1
πτωχείᾳ ἀρετῶν καὶ ἀνακτώμενος αὐτοὺς ἐν παιδείᾳ
καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου· δόμα δὲ διδόναι τῷ Θεῷ, τὴν
(209) καθαρότητα τῆς καρδίας ὠνόμασε· κατὰ ἀναλογίαν
γὰρ τῆς ἀπαθείας ἡμῶν καταξιούμεθα γνώσεως ὑπὸ
τοῦ Θεοῦ.

101. MOERIS Attic. Lexicon Atticum {1515.001} (A.D. 2/3?) P. 203 line
14
μάμμην καὶ μαμμίαν τὴν μητέρα Ἀττικοί. Ἕλληνες τὴν μάμμην.
μαχαιρίδες αἱ μάχαιραι τῶν κουρέων Ἀττικοί. μάχαιραι κοινόν.
μονομάχης Ἀττικοί, κατὰ δὲ τὴν ἀναλογίαν μονομάχος.
μάντεων τὴν πρώτην ὀξυτόνως Ἀττικοί, τὴν δευτέραν ὀξυτό- (15)
νως Ἕλληνες.

36
102. Νεμέσιος. De natura hominis {0743.001} (A.D. 4) Sec.2 line 127

θμοὺς ὁμοίους εἶναι ὧν αἱ πλευραὶ ἀνάλογοί εἰσιν, ὡς τὸν (125)
ἓξ καὶ τὸν εἰκοσιτέσσαρα. πλευρὰ γὰρ τοῦ ἓξ ὁ δύο καὶ
ὁ τρία· τοῦ δὲ εἰκοσιτέσσαρα ὁ τέσσαρα καὶ ὁ ἕξ. ἀναλογίαν
δὲ ἔχει τὰ μὲν δύο πρὸς τὰ τέσσαρα, τὰ δὲ τρία πρὸς τὰ
ἕξ. ἐν διπλασίονι γὰρ λόγῳ θεωρεῖται. τὰ γὰρ τέσσαρα τῶν

ἀὴρ πρὸς ὕδωρ· καὶ ὡς ἀὴρ πρὸς ὕδωρ, οὕτως ὕδωρ πρὸς
γῆν. πέφυκε γὰρ τὰ μὲν ἐπίπεδα ὑπὸ μιᾶς μεσότητος συν-
έχεσθαι, τουτέστιν ἀναλογίας· τὰ δὲ στερεὰ ὑπὸ δύο
μεσοτήτων. (180) κατ’ ἄλλον δὲ τρόπον λέγουσι ποιότητας ἔχειν

δεσμὸν γὰρ ἐν μέσῳ δεῖ ἀμφοῖν συναγωγὸν γίνεσθαι·
δεσμῶν δὲ κάλλιστος ὃς ἂν ἑαυτόν τε καὶ τὰ ξυνδούμενα
ὅτι μάλιστα ἓν ποιῇ· τοῦτο δὲ πέφυκεν ἀναλογία κάλ-
λιστα ἀποτελεῖν.
δεσμὸν λέγων τὰ μέσα δύο στοιχεῖα ἐξ (205)

δεσμὸν λέγων τὰ μέσα δύο στοιχεῖα ἐξ (205)
ἀναλογίας εἰλημμένα τῆς προρρηθείσης.
οἱ δὲ τὰ τῶν Ἑβραίων
πρεσβεύοντες διαφέρονται περὶ τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς. οἱ

νέσθαι· προαιροῦμαι δὲ ἀθάνατος γενέσθαι οὐ φαμέν. ἡ
μὲν γὰρ βούλησις τοῦ τέλους ἐστιν, ἡ δὲ προαίρεσις τῶν
πρὸς τὸ τέλος, κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν ἣν ἔχει τὸ βου-
λητὸν πρὸς τὸ βουλευτόν. βουλητὸν μὲν γὰρ τὸ τέλος,
βουλευτὰ δὲ τὰ πρὸς τὸ τέλος. ἔτι ταῦτα μόνα προαι- (40)

37
θρώπων ἐπιμέλειαν, ἀλλὰ κατὰ πολλοὺς καὶ διαφόρους.

οὐχ ἥκιστα δὲ τὸ εἶναι πρόνοιαν δείκνυσιν ἡ τῶν σωμάτων (60)
τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ κατασκευὴ καὶ ἀναλογία διὰ
παντὸς ὁμοίως φυλαττομένη. παντὶ γὰρ μορίῳ τοῦ σώμα-
τος ἐμφαίνεται τῆς προνοίας ἡ προμήθεια, ἅτινα τοῖς φιλο-

ἄλλως τε ἀγαθός ἐστιν ὁ θεός· ἀγα-
θὸς δὲ ὤν, εὐεργετικός ἐστιν· εἰ δὲ εὐεργετικός, καὶ προ- (90)
νοητικός. τί δεῖ λέγειν τὰ τῆς κτίσεως ἔργα καὶ τὴν ἀνα-
λογίαν αὐτῆς καὶ τὴν ἁρμονίαν καὶ τὴν θέσιν καὶ τὴν τάξιν
καὶ τὴν χρείαν ἣν ἕκαστον παρέχεται τῷ παντί, καὶ ὡς
οὐχ οἷόν τε ἄλλως καλῶς ἔχειν παρ’ ὃ νῦν ἔχει, καὶ ὡς

109. Γρηγόριος Ναζιανζηνός. Oratio catechetica magna {2017.046}
(A.D. 4) Sec.8 line 70
ἀναστοιχειώσει τὸ σκεῦος. ἐπειδὴ δὲ σύνδεσίς τις καὶ
κοινωνία τῶν κατὰ ἁμαρτίαν παθημάτων γίνεται τῇ τε
ψυχῇ καὶ τῷ σώματι, καί τις ἀναλογία τοῦ σωματικοῦ (70)
θανάτου πρὸς τὸν ψυχικόν ἐστι θάνατον· ὥσπερ γὰρ ἐν
σαρκὶ τὸ τῆς αἰσθητῆς χωρισθῆναι ζωῆς προσαγορεύομεν

110. Γρηγόριος Ναζιανζηνός. Orationes viii de beatitudinibus
{2017.053} (A.D. 4) Vol.44 p. 1200 line 15
λυμεῶνα τῶν τῆς ψυχῆς θησαυρῶν ἐνεδείξατο. Εἰ
οὖν ἀντιδιαστέλλεται ἡ πενία τῷ πλούτῳ, πάντως
κατὰ τὴν ἀναλογίαν καὶ διπλῆν ἔστι διδαχθῆναι πε- (15)
νίαν· τὴν μὲν ἀπόβλητον, τὴν δὲ μακαριζομένην.
Ὁ μὲν οὖν σωφροσύνης πτωχεύων, ἢ τοῦ τιμίου

111. Γρηγόριος Ναζιανζηνός. De opificio hominis {2017.079} (A.D. 4)
P. 148 line 16
ματικὸς ἀνακρίνει μὲν πάντα, αὐτὸς δὲ ὑπ’ οὐδενὸς
ἀνακρίνεται.» Ὡς οὖν ἀναβέβηκεν ὁ ψυχικὸς τὸν (15)
σαρκικὸν, κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν καὶ ὁ πνευματικὸς
τούτου ὑπερανέστηκεν. Εἰ οὖν τελευταῖον μετὰ πᾶν
38
ἔμψυχον ἡ Γραφὴ γεγενῆσθαι λέγει τὸν ἄνθρωπον,

P. 161 line 39
πρωτοτύπου κάλλους κατακοσμεῖσθαι τὸν νοῦν, οἷόν
τι κάτοπτρον τῷ χαρακτῆρι τοῦ ἐμφαινομένου μορ-
φούμενον· κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν, καὶ τὴν οἰκονο-
μουμένην ὑπ’ αὐτοῦ φύσιν ἔχεσθαι τοῦ νοῦ λογιζόμεθα, (40)
καὶ τῷ παρακειμένῳ κάλλει καὶ αὐτὴν κοσμεῖσθαι οἷόν

P. 196 line 30
ἁγίας ἀκούων Γραφῆς, οὐ μόνον σωματικὴν ἐπί-
σταμαι βρῶσιν, οὐδὲ τὴν διὰ σαρκὸς εὐφροσύνην,
ἀλλά τινα καὶ ἑτέραν οἶδα τροφὴν, ἀναλογίαν τινὰ (30)
πρὸς τὴν τοῦ σώματος ἔχουσαν, ἦς ἡ ἀπόλαυσις ἐπὶ
μόνην τὴν ψυχὴν διαβαίνει. Φάγετε τῶν ἐμῶν ἄρτων,

P. 253 line 54
πρώτην, τελειότερον δὲ μετὰ τὴν τοῦ ἔργου συμπλή-
ρωσιν· οὕτω καὶ ἐν τῇ τοῦ ὀργάνου γλυφῇ τὸ τῆς
ψυχῆς εἶδος κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ὑποκειμένου
προφαίνεται, ἀτελὲς ἐν τῷ ἀτελεῖ, καὶ ἐν τῷ τελείῳ (55)
τέλειον. Ἀλλ’ ἐξ ἀρχῆς ἂν τέλειον ἦν, εἰ μὴ διὰ τῆς

115. Γρηγόριος Ναζιανζηνός. Contra fatum {2017.082} (A.D. 4) P. 36
line 12
πάροδον, εἴτε δι’ ὀλίγου τοῦ χρονικοῦ διαστήματος εἴτε διὰ (10)
πλείονος ἑκάστου τούτων ἡ περίοδος γίνεται κατὰ τὸ μέγεθος
τῆς καθ’ ἕκαστον τῶν κύκλων ἀναλογίας ἀναγκαίως ἢ θᾶττον
ἢ βράδιον τῆς ἀναστροφῆς γινομένης.
Ταῦτα πάντα καὶ τὰ τοιαῦτα σιγᾶν ἠξίουν, μόνον δέ μοι

116.Ευσέβιος. Σχόλια στους Ψαλμούς. (A.D. 4) Vol.23 p. 1277 line 34
39
Ἀλλ’ ἐπεὶ τὰ αἰσθητὰ πάντα γῆ διὰ τὸ ὑλικὸν ὀνο-

μάζεται, εἰς τοῦτον δὲ λαβεῖν ἐστι λόγον ἀναβιβάζοντα
διά τινος ἀναλογίας ἐπὶ τὰ νοητά· καὶ οὗτος ὁ λόγος
ἄρτος ἐστὶν ἐκ τῆς γῆς ἐξαγόμενος, ἐπὶ τὸ τρέφειν (35)
τὸν ἔνδον καὶ ἐν κρυπτῷ ἄνθρωπον, καὶ ἀπὸ τῶν

117.Ευσέβιος. Σχόλια στους Ψαλμούς. (A.D. 4) Vol.24 p. 76 line 2
Θεοῦ. Πλὴν εἰ καὶ πᾶσαν πνοὴν ὁ παρὼν λόγος
(76) ἐπὶ τὴν ὑμνολογίαν ἀνακαλεῖ, ἀλλ’ ἐπεὶ μὴ τρόπος
εἷς τῶν πάντων, μηδὲ [μία] διάθεσις, κατ’ ἀναλογίαν
ἑκάστῳ ὄργανόν τι πρὸς τὸν ὕμνον ἐπιτήδειον ἀφο-
ρίζει· ὁ μὲν γάρ τις ἐπαναβεβηκὼς τῇ ἀρετῇ κρειτ-

118. Γρηγόριος Ναζιανζηνός. De pauperum amore (orat. 14)
{2022.027} (A.D. 4) Vol.35 p. 908 line 4
καλῇ πόᾳ τὰ τῶν ψυχῶν ῥύπη τε καὶ μολύσματα·
καὶ λευκανθῶμεν, οἱ μὲν ὡς ἔριον, οἱ δὲ ὡς χιὼν, κα-
τὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς εὐσπλαγχνίας. Εἴπω τι καὶ
φοβερώτερον· Εἰ μὲν οὐδέν ἔστι σοι σύντριμμα, οὐδὲ (5)
μώλωψ, οὐδὲ πληγὴ φλεγμαίνουσα, οὐδὲ λέπρα

119. Γρηγόριος Ναζιανζηνός. De moderatione in disputando (orat. 32)
{2022.040} (A.D. 4) Vol.36 p. 188 line 18
στασίαι, κυβερνήσεις, εἴτουν παιδαγωγίαι σαρκὸς,
γένη γλωσσῶν, ἑρμηνεῖαι γλωσσῶν, τὰ μείζω
χαρίσματα, καὶ τὰ δεύτερα, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς
πίστεως.
ΙΒʹ. Ταύτην αἰδώμεθα τὴν τάξιν, ἀδελφοὶ, ταύτην (22)

120. Γρηγόριος Ναζιανζηνός. In Aegyptiorum adventum (orat. 34)
{2022.042} (A.D. 4) Vol.36 p. 249 line 12
δὲ τελείως μοναδικῶν ἀφθονωτέρα. Ἡ δὲ μεθ’ (10)
ἡμῶν τέ ἐστι, καὶ καλεῖται κτίσις, κἂν ἄλλα ἄλλων
ὑπεραίρῃ, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πρὸς Θεὸν
ἐγγύτητος.
40
Θʹ. Τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων, ὅτῳ μὲν ἡ καρδία (16)

121. Γρηγόριος Ναζιανζηνός. In sanctum baptisma (orat. 40)
{2022.048} (A.D. 4) Vol.36 p. 424 line 39
τοῦ Θεοῦ σταθμοῖς. Ταύτην δὲ εἶναι φῶς τοῖς κεκα-
θαρμένοις τὴν διάνοιαν, τουτέστι Θεὸν ὁρώμενόν τε
καὶ γινωσκόμενον, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς καθαρό-
τητος, ὃ δὴ καὶ βασιλείαν οὐρανῶν ὀνομάζομεν· (40)
σκότος δὲ τοῖς τυφλώττουσι τὸ ἡγεμονικὸν, τουτέστιν

122. Γρηγόριος Ναζιανζηνός. In sanctum baptisma (orat. 40)
{2022.048} (A.D. 4) Vol.36 p. 424 line 42
τητος, ὃ δὴ καὶ βασιλείαν οὐρανῶν ὀνομάζομεν· (40)
σκότος δὲ τοῖς τυφλώττουσι τὸ ἡγεμονικὸν, τουτέστιν
ἀλλοτρίωσιν Θεοῦ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ἐντεῦθεν
ἀμβλυωπίας. Δέκατον, ἐργάζου τὸ ἀγαθὸν ἐπὶ
τούτῳ τῷ θεμελίῳ τῶν δογμάτων· ἐπειδὴ, Πίστις

123. Γρηγόριος Ναζιανζηνός. In pentecosten (orat. 41) {2022.049}
(A.D. 4) Vol.36 p. 429 line 39
καὶ τριακάδα, οἱ ἀπὸ Σίμωνος, καὶ Μαρκίωνος,
οἷς δὴ καὶ ἰσαρίθμους τινὰς Αἰῶνας ἐπονομάζουσι,
καὶ τιμῶσιν. Οὐκ οἶδα μὲν οἷστισι λόγοις ἀναλο-
γίας, ἢ κατὰ τίνα τοῦ ἀριθμοῦ τούτου δύναμιν, (40)
τιμῶσι δ’ οὖν. Τὸ μὲν πρόδηλον, ὅτι ἐν ἓξ ἡμέ-
ραις ὁ Θεὸς τὴν ὕλην ὑποστήσας τε καὶ μορφώ-

124. Γρηγόριος Ναζιανζηνός. Carmina moralia {2022.060} (A.D. 4)
Column 632 line 12
Ἐν τούτῳ τῷ λόγῳ τὸν Συρακούσιον μιμεῖται (10)
οὗτος γὰρ μόνος ποιητῶν ῥυθμοῖς τε καὶ κώ-
λοις ἐχρήσατο, ποιητικῆς ἀναλογίας καταφρο-
νήσας.
Παρθένε νύμφη Χριστοῦ, δόξαζέ σου τὸν νυμφίον

41
125. Αθανάσιος θεολόγος. Orationes tres contra Arianos {2035.042}

(A.D. 4) Vol.26 p. 193 line 7
μόνος αὐτὸς γινώσκει τὸν Πατέρα; Εἰ γὰρ δυνατὸν (5)
ποίημα ὄντα τοῦτον γινώσκειν τὸν Πατέρα, γι-
νωσκέσθω καὶ παρὰ πάντων κατ’ ἀναλογίαν τῶν ἑκά-
στου μέτρων· ποιήματα γὰρ πάντα, ὥσπερ καὶ
αὐτός. Εἰ δὲ οὐ δυνατὸν τοῖς γενητοῖς οὔτε βλέπειν

126. Αθανάσιος θεολόγος. Orationes tres contra Arianos {2035.042}
(A.D. 4) Vol.26 p. 460 line 23
τις, τοῦτο πάντως καὶ φρονεῖ· καὶ ὃ φρονεῖ, τοῦτο
καὶ βουλεύεται. Αὐτὸς γοῦν ὁ Σωτὴρ ὡς ἀδελφὰ
ταῦτα τῇ ἀναλογίᾳ συνῆψεν ἅμα λέγων· Ἐμὴ βουλὴ
καὶ ἀσφάλεια, ἐμὴ φρόνησις, ἐμὴ δὲ ἰσχύς. Ὡς
γὰρ ἰσχὺς καὶ ἀσφάλεια ταὐτόν ἐστιν, ἡ αὐτὴ γὰρ (25)

127. Αθανάσιος θεολόγος. Expositiones in Psalmos {2035.061} (A.D.
4) Vol.27 p. 545 line 27
Πατέρα, καὶ ὁ Πατὴρ τὸν Υἱόν. Εἰ δὲ καὶ ἀποκαλύ- (25)
πτει τὸν Πατέρα οἷς βούλεται, ἀλλ’ οὖν ὡς ἐφικτὸν
γενητοῖς ἰδεῖν, κατὰ ἀναλογίαν ἧς τις ἔχει προπαρα-
σκευῆς.
Μνήμην τοῦ πλήθους τῆς χρηστότητός σου

128. Αθανάσιος θεολόγος. Quaestiones in scripturam sacram [Sp.]
{2035.080} (A.D. 4) Vol.28 p. 728 line 52
γενεὰν καὶ γενεὰν διέρχεται εἰς πάντας, καὶ καθὼς (50)
ἕνα ἕκαστον εὕροι τῶν ἀνθρώπων, κατασκηνοῖ ἐπ’
αὐτὸν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ἑκάστου καθάρσεως,
ὑπὲρ μέλι γλυκάζον ἐν τῇ ψυχῇ.
Ἐρώτ. μϛʹ. Τί ἐστιν ὃ εἶπεν ὁ Χριστὸς, ὅτι «Ὃς (55)

129. Αθανάσιος θεολόγος. Sermo in annuntiationem deiparae [Sp.]
{2035.087} (A.D. 4) Vol.28 p. 921 line 13
τὸ ῥευστὸν, τὸ χρονικὸν, τὸ θνητὸν, τὸ γεννητὸν, τὸ
φθαρτὸν, τὸ αὐξητικὸν, τὸ τρεπτὸν, τὸ ἀλλοιωτικὸν,
42
τὸ λυπηρὸν, καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα κατὰ ἀναλογίαν καὶ

ἐκλογισμὸν ἐπίσης ἐπὶ τὸν ἄνθρωπον λαμβανόμενα
κατὰ τὸ ἴσον, ἰσία λέγεται, καὶ τροπῇ καὶ πλεονασμῷ (15)

130. Αθανάσιος θεολόγος. Sermo in annuntiationem deiparae [Sp.]
{2035.087} (A.D. 4) Vol.28 p. 937 line 38
δέησιν ἡμῶν, καὶ μὴ ἐπιλάθῃ τοῦ λαοῦ σου, μηδὲ
ἡμῶν τοῦ οἴκου Πατρός σου. Πατέρες γάρ σου ἐσμὲν
κατὰ τὴν ἀναλογίαν, καὶ θυγάτηρ ἡμῶν κατὰ
τὴν ἐξ ἡμῶν γέννησιν, καὶ πρέπον σοί ἐστιν ὡς Μη-
τέρα τοῦ Θεοῦ γενομένην, βασίλισσαν τε καὶ Κυρίαν, (40)

131. Βασίλειος Καισαρείας. Homiliae super Psalmos {2040.018} (A.D.
4) Vol.29 p. 289 line 12
νής τίς ἐστιν αὕτη, φαντασιουμένου τοῦ ἡγεμονικοῦ (10)
τῶν ἀνθρώπων οὓς ἂν ἀκούειν βούληται τῆς ἰδίας
φωνῆς ὁ Θεός· ὥστε ἀναλογίαν ἔχειν τὴν φαντασίαν
ταύτην πρὸς τὴν ἐν τοῖς ὀνείροις γινομένην πολλάκις.
Ὥσπερ γὰρ, οὐ πληττομένου τοῦ ἀέρος, λαμβάνομέν

4) Vol.29 p. 393 line 34
εἰς πλήρωσιν τῶν ψυχῶν ἡμῶν (Δίκαιος γὰρ, φησὶν,
ἐσθίων, ἐμπίπλησι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ), ἵνα κατὰ
τὴν ἀναλογίαν ὧν τρεφόμεθα, οὐ τὸν τυχόντα λόγον,
ἀλλὰ ἀγαθὸν ἀναπέμπωμεν. Ὁ γὰρ πονηρὸς ἄνθρω- (35)
πος, ὑπὸ μοχθηρῶν δογμάτων ἀνατραφεὶς, ἐξερεύ-

4) Vol.29 p. 396 line 14
διανοίας ἡ κίνησις. Νοήματα δὲ ἡμῖν ἐγγράφει τὸ
Πνεῦμα, Οὐκ ἐν πλαξὶ λιθίναις, ἀλλ’ ἐν πλαξὶ
καρδίας σαρκίναις. Κατὰ δὲ τὴν ἀναλογίαν τοῦ πλά-
τους τῆς καρδίας, πλείονα ἢ ἐλάττονα ἐγγράφει ταῖς (15)
καρδίαις τὸ Πνεῦμα, ἢ ἐκφανῆ πᾶσιν, ἢ ἀμυδρότερα,

43

4) Vol.29 p. 444 line 13
αὐτῶν ἐρχόμενοι δὲ ἥξουσιν ἐν ἀγαλλιάσει, αἴρον-
τες τὰ δράγματα αὐτῶν πεπληρωμένα καρπῶν,
τῶν κατὰ τὴν ἀναλογίαν ἐσπαρμένων ἀποδοθέντων αὐ-
τοῖς. Πεφορτισμένοι οὖν λέγονται οἱ, διὰ τὸ σπεῖραι
ἐπ’ εὐλογίαις, ἐπ’ εὐλογίαις καὶ θερίζοντες, καὶ (15)

4) Vol.29 p. 465 line 4
καὶ πάντων ὁμοῦ τὴν ὑποταγὴν εὐαγγελίζεται· Ἐμοὶ ἀλλόφυλοι
ὑπετάγησαν.
Ὁ Θεὸς οὖν ἀπώσω ἡμᾶς. Τοὺς μακρύνοντας
ἑαυτοὺς ἀπὸ σοῦ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν ἁμαρτη-
μάτων ἀπώσω. Τὰ συστήματα τῆς πονηρίας ἡμῶν (5)
καθεῖλες, [εὐεργετῶν ἡμᾶς διὰ τῆς ἀσθενείας.] Ὠρ-

4) Vol.29 p. 473 line 10
πραείας αὔρας περιδονούμενοι, ἠρέμα πως σα-
λευόμεθα· ἐπειδὰν δὲ πλείω καὶ μείζονα ᾖ τὰ κακὰ,
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς τῶν ἁμαρτημάτων αὐξήσεως (10)
καὶ ὁ σάλος ἐπιτείνεσθαι πέφυκε. Καὶ οἱ μὲν ἐπὶ
πλεῖον σαλεύονται· οἱ δὲ μέχρι τοῦ καὶ αὐτόῤῥιζοι

137. Βασίλειος Καισαρείας. Adversus Eunomium (libri 5) {2040.019}
(A.D. 4) Vol.29 p. 625 line 9
Διότι πάσαις ταῖς σωματικαῖς ἐνεργείαις ἢ πλείων
τις πάντως ἢ ἐλάττων κόπος συνέζευκται, κατὰ τὴν
ἀναλογίαν τῆς τοῦ ποιοῦντος δυνάμεως καὶ τῆς πρὸς
τὰ μεγέθη τῶν ἐνεργουμένων διαφορᾶς. Τήν γε μὴν (10)
θείαν καὶ μακαρίαν φύσιν καμάτῳ λέγειν συνέχεσθαι

138. Βασίλειος Καισαρείας. Adversus Eunomium (libri 5) {2040.019}
(A.D. 4) Vol.29 p. 660 line 18
44
σις, ἐκ προσοχῆς καὶ ἐπιμελείας τὸν ἁγιασμὸν ἔχου-

σαι, οὐκ ἂν εἰκότως φύσει ἅγιαι εἶναι λέγοιντο. Ἐπ-
ορεγόμεναι γὰρ τοῦ καλοῦ, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς
πρὸς τὸν Θεὸν ἀγάπης, καὶ τοῦ μέτρου τῆς ἁγιωσύ-
νης μεταλαμβάνουσι. Καὶ ὥσπερ ὁ σίδηρος, ἐν μέσῳ (20)

139. Βασίλειος Καισαρείας. Regulae morales {2040.051} (A.D. 4)
Vol.31 p. 789 line 12
ἐπίνοια τῆς καρδίας σου. Εἰς γὰρ χολὴν πικρίας (10)
καὶ σύνδεσμον ἀδικίας ὁρῶ σε ὄντα.
Ὅτι κατὰ ἀναλογίαν τῆς πίστεως ἑκάστῳ δίδοται
παρὰ Θεοῦ χαρίσματα πρὸς τὸ συμφέρον. Κεφάλ. βʹ.

140. Βασίλειος Καισαρείας. Regulae morales {2040.051} (A.D. 4)
Vol.31 p. 789 line 17
ΠΡΟΣ ΡΩΜ. Ἔχοντες δὲ χαρίσματα, κατὰ τὴν (15)
χάριν τὴν δοθεῖσαν ἡμῖν, διάφορα, εἴτε προφη-
τείαν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως. ΠΡΟΣ
ΚΟΡ. αʹ. Ἑκάστῳ δὲ δίδοται ἡ φανέρωσις τοῦ
Πνεύματος πρὸς τὸ συμφέρον· ᾧ μὲν γὰρ διὰ τοῦ

141. Δίδυμος Καίκος. . Contra Manichaeos {2102.012} (A.D. 4) Vol.39
p. 1097 line 13
θετοῦντες, εἰ τοῦ εὐλόγου φροντίζοιεν, οὐχ ὡς ἔτυχεν
τόνδε μετὰ τοῦδε συμβάλλουσιν· ἀθλητὴν, ἀλλὰ σὺν
ἀκριβείᾳ πολλῇ, εἰς τὴν ἀναλογίαν τῆς ἑκάστου δυ-
νάμεως σκοποῦντες· οὕτως καὶ ὁ ἡμέτερος ἀθλοθέ-
της Χριστὸς οὐ πάντας τοῖς αὐτοῖς ἀνταγωνισταῖς (15)

142. Ευάγριος. . De oratione (sub nomine Nili Ancyrani) {4110.024}
(A.D. 4) Vol.79 p. 1200 line 21
γήσητε·» καὶ τὰ ἑξῆς. ΚΕΦΑΛ. ΡΝΒʹ.
Ἐφ’ ὅσον τῇ ἀναλογίᾳ προσέχεις τοῦ σώματος, (21)
καὶ ὁ νοῦς σου τὰ τῆς σκηνῆς περιέπει τερπνὰ,
οὐδέπω τῆς προσευχῆς ἑώρακας τόπον· ἀλλὰ μα-

45
143. Αρκάδιος γραμματικός. De accentibus [Sp.] {2116.001} (A.D. 4?)

P. 1 line 1
(1) Τὸ ἐφικέσθαι τῆς ἐν προσῳδίαις καθολικῆς ἀνα-
λογίας ποθοῦντας, πρὸς δὲ τὸ μῆκος τῆς Ἡρωδιανοῦ
πραγματείας ἀπαγορεύοντας, ἡ δι’ ἐπιτομῆς παράδοσις
ὀνήσει πρὸς τὸ βούλημα. Σκόπει οὖν εἴ τι καὶ ἡμῖν
ἤνυσται χρήσιμον εἰς συντομίαν, ἀλλὰ καὶ εἰς σαφή- (5)

144. Αρκάδιος γραμματικός. De accentibus [Sp.] {2116.001} (A.D. 4?)
P. 2 line 21
μέγεθος τῆς πραγματείας, καὶ τῶν πρότερον γεγραφό-
των τὸ ἐνδεὲς ἐλέγχουσαν, ἐπ’ αὐτὰ ἥξομεν τὰ πρὸς (20)
ἐπίγνωσιν τῆς ἀναλογίας κατεπείγοντα. εἰ δὲ τὸ συντο-
μώτερον τοῦ πρὸ ἡμῶν ἐπειγομένου πεποιήκαμεν, ὥσπερ
ἐζήτησας, μετὰ τοῦ σαφεστέρου καὶ εὐσυνόπτου τοῖς

145. Ιωάννης Χρυσόστομος. . Ad populum Antiochenum (homiliae 1-21)
{2062.024} (A.D. 4-5) Vol.49 p. 26 line 51
ὦσι περιβεβλημένοι, ἀλλ’ ὅταν αὐτὸ ῥίψαντες γυμνοὶ
πρὸς τὰ σκάμματα ἕλκωνται, τότε μάλιστα τοὺς θεατὰς (50)
τῇ τῶν μελῶν ἀναλογίᾳ πάντοθεν ἐκπλήττουσιν, οὐδενὸς
αὐτὴν ἐπισκιάσαι δυναμένου λοιπόν· οὕτω καὶ ὁ Ἰὼβ,
ἡνίκα μὲν ἦν τὸν πλοῦτον ἅπαντα περιβεβλημένος ἐκεῖ-

146. Ιωάννης Χρυσόστομος. . Ad illuminandos catecheses 1-2 (series
prima et secunda) {2062.025} (A.D. 4-5) Vol.49 p. 236 line 34
κἀκεῖνοι μὲν ἐπὶ πόλεμον ἕλκουσιν αἰσθητὸν, οὗτος δὲ
ἐπὶ μάχην πνευματικήν. Οὐκ ἐπὶ τῶν πολέμων δὲ μόνον
τῶν ἔξωθεν, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν ἀγώνων τὴν αὐτὴν ἀνα-
λογίαν ἴδοι τις ἄν· οἱ γὰρ μέλλοντες εἰς τὸ θέατρον ἕλ- (35)
κεσθαι ἐκεῖνο, οὐ πρότερον καθιᾶσιν εἰς τοὺς ἀγῶνας,
ἕως ἂν αὐτοὺς ὁ κῆρυξ λαβὼν ὑπὸ τοῖς ἁπάντων ὀφθαλ-

147. Ιωάννης Χρυσόστομος. . In Genesim (homiliae 1-67) {2062.112}
(A.D. 4-5) Vol.53 p. 43 line 47
46
τοῦ παρὰ τοῦ δημιουργοῦ τὸν ἔπαινον δεξαμένου; Εἰ γὰρ (45)

ἡμεῖς ἀνθρώπου ἔργον ὁρῶντες ἀπηρτισμένον, θαυμά-
ζομεν τὸ σχῆμα, τὴν θέσιν, τὸ κάλλος, τὴν ἀναλογίαν,
τὸν ῥυθμὸν, τὰ ἄλλα ἅπαντα, τὸ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ δημιουρ-
γηθὲν πῶς ἄν τις κατ’ ἀξίαν ἐπαινέσειε, καὶ μάλιστα

148. Ιωάννης Χρυσόστομος. . In Genesim (homiliae 1-67) {2062.112}
(A.D. 4-5) Vol.53 p. 122 line 5
γάσατο τὸ ζῶον. Πόση τοῦ ἀριστοτέχνου Θεοῦ ἡ δύναμις,
ἀπὸ τοῦ βραχυτάτου μέρους ἐκείνου τοσούτων μελῶν
ἀναλογίαν ἐργάσασθαι, καὶ τοσαύτας αἰσθήσεις δημιουρ- (5)
γῆσαι, καὶ τέλειον καὶ ὁλόκληρον καὶ ἀπηρτισμένον
ζῶον κατασκευάσαι, τὸ δυνάμενον καὶ προσδιαλέγεσθαι,

149. Ιωάννης Χρυσόστομος. . In Matthaeum (homiliae 1-90)
{2062.152} (A.D. 4-5) Vol.58 column 792 line 4
ὑγιὴς, εὐχαριστίας γέμουσα διηνεκοῦς, εὐλογίας, προσ-
ηνῶν ῥημάτων, φιλοστόργων, θεραπευτικῶν, ἐπαί-
νων, ἐγκωμίων. Εἰ δὲ καὶ τὴν ἀναλογίαν ἐθέλοις αὐτῆς
ἰδεῖν τῶν μελῶν, εὐμήκης τέ ἐστι καὶ ὑψηλοτέρα πολὺ (5)
τῆς εὐπορίας. Εἰ δὲ φεύγουσιν αὐτὴν πολλοὶ, μὴ θαυ-

150. Ιωάννης Χρυσόστομος. . In epistulam ad Romanos (homiliae 1-32)
{2062.155} (A.D. 4-5) Vol.60 p. 602 line 36
ἐστί. Διὰ τοῦτό φησιν· Ἔχοντες δὲ χαρίσματα
κατὰ τὴν χάριν τὴν δοθεῖσαν ἡμῖν διάφορα, εἴτε (35)
προφητείαν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως.
Ἐπειδὴ γὰρ ἱκανῶς αὐτοὺς παρεμυθήσατο, βούλεται
καὶ ἐναγωνίους ποιῆσαι, καὶ σπουδαιοτέρους ἐργά-

151. Ιωάννης Χρυσόστομος. . In epistulam ad Romanos (homiliae 1-32)
{2062.155} (A.D. 4-5) Vol.60 p. 602 line 55
πάθος· ὃ δὴ καὶ ἐνταῦθα ποιεῖ. Καὶ πάλιν τοὺς ἀνα-
πεπτωκότας διεγείρων φησὶν, Εἴτε προφητείαν,
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως. Εἰ γὰρ καὶ χάρις (55)
ἐστὶν, ἀλλ’ οὐχ ἁπλῶς ἐκχεῖται, ἀλλὰ τὰ μέτρα παρὰ
47
τῶν δεχομένων λαμβάνουσα, τοσοῦτον ἐπιῤῥεῖ, ὅσον

152. Ιωάννης Χρυσόστομος. . In epistulam i ad Corinthios (homiliae 1-
44) {2062.156} (A.D. 4-5) Vol.61 p. 240 line 34
εἷς, ἀλλήλων μέλη. Ἔχοντες δὲ χαρίσματα κατὰ
τὴν χάριν τὴν δοθεῖσαν ἡμῖν διάφορα, εἴτε προ-
φητείαν, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως, εἴτε
διακονίαν, ἐν τῇ διακονίᾳ, εἴτε ὁ διδάσκων, ἐν τῇ (35)
διδασκαλίᾳ. Ὅτι δὲ καὶ ἐκεῖνοι εἰς ἀπόνοιαν ἐντεῦ-

153. Ιωάννης Χρυσόστομος. . In epistulam ii ad Corinthios (homiliae 1-
30) {2062.157} (A.D. 4-5) Vol.61 p. 561 line 31
κακῶς, καὶ ὁ Θεὸς οὐκ ἐκώλυσεν, ἀλλ’ ἀπήγοντο
παῖδες καὶ γυναῖκες· ἀλλὰ μετὰ ταῦτα ἡ αἰχμαλωσία (30)
αὕτη κατὰ ἀναλογίαν τῶν ἁμαρτημάτων αὐτοῖς γέ-
γονε παραμυθία. Διὰ τοῦτο τῷ Ἡσαΐᾳ φησὶ, Παρα-
καλεῖτε, παρακαλεῖτε τὸν λαόν μου, ἱερεῖς· λαλή-

165. Θεοδώρετος. Interpretatio in xiv epistulas sancti Pauli {4089.030}
(A.D. 4-5) Vol.82 p. 188 line 43
οὖν εἰς κοινὴν ὠφέλειαν ὑπὸ τῆς θείας κεχορήγην-
ται χάριτος.
Εἴτε προφητείαν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πί-
στεως, (ζʹ.) εἴτε διακονίαν ἐν τῇ διακονίᾳ, εἴτε
ὁ διδάσκων ἐν τῇ διδασκαλίᾳ, εἴτε ὁ παρακαλῶν (45)

166. Θεοδώρετος. De providentia orationes decem {4089.032} (A.D. 4-
5) Vol.83 p. 608 line 10
νην, καὶ γωνίαις εὐθείαις συνηρμοσμένην, εὖρός
τε καὶ μῆκος ἔχουσαν, καὶ ὕψος, τὴν πρὸς ταῦτα δια-
σῶζον ἀναλογίαν, καὶ φωταγωγοὺς ἐν ῥυθμῷ καὶ τάξει (10)
γεγενημένας, καὶ τὰ ἄλλα ὅσα τὰς τοιαύτας οἰκίας λαμ-
πρύνειν φιλεῖ, εὐθὺς τὸν τεχνίτην θαυμάζομεν, καὶ

167.Κύριλλος. . Epistulae paschales sive Homiliae paschales (epist. 1-
30) {4090.032} (A.D. 4-5) Vol.77 p. 457 line 33
48
νοι, τούτῳ πλέον αὐτοῖς εἰς αὔξειν ἐπιδώσει τὰ

τῆς φιλοτιμίας, ἀκολουθούσης δηλονότι τῆς τῶν μι-
σθῶν ἀναλογίας τῷ μεγέθει τῶν κατορθωμάτων.
Ἀλλ’ οὐ τοιούτοις διοικεῖται θεσμοῖς τῆς εὐσεβείας
τὸ στάδιον. Πλούσιος ὁ χορηγός· χαίρων ἐπὶ τοῖς ἀν- (35)

168.Κύριλλος. . Epistulae paschales sive Homiliae paschales (epist. 1-
30) {4090.032} (A.D. 4-5) Vol.77 p. 645 line 28
περιέσται δ’ οὖν ὅμως τὰς τῶν κατηγορημάτων αἰτίας
ἀποσκευάζεσθαι, τὸ μὴ τοῖς θείοις παιδαγωγεῖσθαι
νόμοις, οὐκ ἀπίθανον ἔχουσι τὴν ἀναλογίαν. Τοῖς
δὲ τὸ πιστεύειν ἑλομένοις, ἀνυπαίτιον μὲν οὐδαμῶς
τὸ ἀπειθὲς καὶ ἐξήνιον. Τὸ δὲ ἀπειπεῖν τὴν δουλείαν, (30)

169.Κύριλλος. . Expositio in Psalmos {4090.100} (A.D. 4-5) Vol.69 p.
972 line 47
βίον πρακτέων, ἵνα διαγνῶ μετὰ βεβαιώσεως, ὁποῖόν (45)
τί ἐστι τὸ ὑστέρημα τῆς κατ’ ἀρετὴν τελειότητος,
πρὸς τὸ, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ πλημμελήματος, ἐπι-
δείξασθαι καὶ τὴν μετάνοιαν καὶ διόρθωσιν.]
Ἵνα γνῶ τί ὑστερῶ ἐγώ.

170.Κύριλλος. . Expositio in Psalmos {4090.100} (A.D. 4-5) Vol.69 p.
1032 line 21
σέβιος ὁ Καισαρεύς φησιν· εἰ καὶ μὴ μετὰ τοσαύτης τῶν Γραφικῶν
μαρτυρίας.
(A f. 246) Νοήματα δὲ ἡμῖν ἐγγράφει τὸ Πνεῦμα (20)
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ πλάτους τῆς καρδίας, καὶ
πλείονα ἢ ἐλάττονα, ἢ ἐμφανῆ πᾶσιν ἢ ἀμυδρότερα
κατὰ τὴν προπαρασκευὴν τῆς καθαρότητος.

171.Κύριλλος. . Thesaurus de sancta consubstantiali trinitate
{4090.109} (A.D. 4-5) Vol.75 p. 572 line 11
ἐστιν ἀκριβεστάτη τοῦ Πατρὸς ὁ Υἱὸς, ὁ δεξάμενος
αὐτὸν καὶ τὸν Πατέρα ἔχει· οὕτως ἐπὶ τὸ ἴσον σχῆμα (10)
τῆς ἀναλογίας τρεχούσης, ὁ δεξάμενος τοῦ Υἱοῦ τὴν
49
εἰκόνα, τουτέστι τὸ Πνεῦμα, ἔχει πάντως δι’ αὐτοῦ

τὸν Υἱὸν, καὶ τὸν ἐν αὐτῷ Πατέρα. Πῶς οὖν ἐν ποιή-

172. Ερμίας. Σχόλια στον Φαίδρο του Πλάτωνα. {2317.001} (A.D. 5)
P. 44 line 16
καλλύνεται καὶ λαμπρύνεται ἐκ τοῦ δεσπότου ἡλίου. —Τὸ δὲ ἰσομέ-
τρητον ἐπειδὴ ὁμοιότητά τινα ἔχει τὸ ἐμφανὲς καὶ τὸ εἰκονικὸν
κάλλος (15)
πρὸς τὸ νοητὸν καὶ οἷον ἴσον ἐστὶν αὐτῷ κατὰ ἀναλογίαν· οὐ γὰρ πάντῃ
ἀπέσχισται.
μγʹ Καὶ τῶν μὲν τοιούτων οὐ τὴν εὕρεσιν 236a

P. 89 line 4
λώμεθα ὅτι ἄλλαι μέν εἰσιν αἱ ἔνδον καὶ ἐπ’ αὐτῆς τῆς ψυχῆς ὁρώμεναι
καὶ αὐτὴν τὴν ψυχὴν τελειοῦσαι, ἄλλαι δὲ αἱ ἔξω αὐτῆς ἐνέργειαι καὶ τὸν
ἔξω ἄνθρωπον καὶ τὴν φύσιν ἡμῶν σῴζουσαι. Ἀναλογίαν δὲ ἔχουσιν αἱ
ἔξω τέσσαρες πρὸς τὰς ἔνδον τέσσαρας. Λάβωμεν οὖν πρότερον τὰς
ἔνδον (5)
καὶ ἐπ’ αὐτῆς τῆς ψυχῆς μόνας, καὶ ἴδωμεν τί δρῶσιν εἰς τὴν ψυχήν· καὶ

P. 92 line 16
τοῦ ἀνθρωπίνου βίου πράγμασιν αὐτὴν προτάττομεν, ἀλλ’ οὐχὶ καὶ ἐν
τοῖς
τῆς ψυχῆς αὐτῆς καθ’ αὑτήν. Ἀλλὰ διὰ τί μὴ ὡς ἔνδον ἔχει, οὕτω
καὶ (15)
ἔξω; καὶ γὰρ ἐλέγομεν εἶναι ἀναλογίαν τοῖς ἔνδον πρὸς τὰ ἔξω. Ἢ ἔστι
μὲν ὅπῃ ἔχει τὴν πρὸς τὰ ἔνδον ἀναλογίαν, ἔστι δὲ ὅπῃ οὐκ ἔχει. Προτάτ-
τεται μὲν γὰρ πασῶν τῶν ἄλλων ἡ τελεστικὴ, ὅτι δὴ καὶ τὰς ἄλλας πάσας

P. 92 line 17
τῆς ψυχῆς αὐτῆς καθ’ αὑτήν. Ἀλλὰ διὰ τί μὴ ὡς ἔνδον ἔχει, οὕτω
καὶ (15)
ἔξω; καὶ γὰρ ἐλέγομεν εἶναι ἀναλογίαν τοῖς ἔνδον πρὸς τὰ ἔξω. Ἢ ἔστι
50
συλλαβοῦσα ἔχει (καὶ γὰρ θεολογίαν καὶ φιλοσοφίαν σύμπασαν καὶ ἐρω-

P. 92 line 24
βόντες οὕτω θεωροῦμεν, καὶ ταύτῃ φαίνεται ἡμῖν καταδεεστέρα τῆς
τελεσ-
τικῆς. Τῆς τελεστικῆς οὖν ἐὰν ἀποδιαλάβῃς τὰς ἄλλας, πολὺ αὐτὰς
καταδεεστέρας αὐτῆς ὄψει. Οὐ δεῖ οὖν τὰς ἀναλογίας κατὰ πάντα παρα-
βάλλειν, ἀλλὰ καθὸ μόνον παραλαμβάνονται· οἷον ὡς εἰ σχήματα
παρα- (25)
λαμβάνοιτο ἀνάλογον κατὰ τὰ ἐμβαδὰ, μηκέτι δὲ κατὰ τὰς περιμέτρους·

P. 136 line 16
στρατιὰν δ’ ἀκούουσι τοὺς δεκαδάρχας θεοὺς καὶ τοὺς μοιρηγέτας δαί-
μονας. Οὐδὲ οὗτοι δὲ τῆς τελείας θεωρίας καταδράττονται· καίτοι
λέγουσί (15)
τι ἀνάλογον πάντες· καὶ ταῦτα γὰρ ἐν τῷ κόσμῳ κατ’ ἀναλογίαν τοῦ
ἀλη-
θοῦς διῄρηται. Ὁ μέντοι θεῖος Ἰάμβλιχος τοῦ τοῦ Διὸς ὀνόματος δραξά-
μενος ἐπὶ τὸν ἕνα δημιουργὸν τοῦ κόσμου, περὶ οὗ καὶ ἐν Τιμαίῳ

P. 161 line 7
Νύκτας· ἐκεῖ γὰρ αἱ πηγαὶ τῆς ζωῆς· ἄλλος δὲ λειμών ἐστιν ὁ ἐν
Πολι- (5)
τείᾳ ἐν ᾧ κατασκηνοῦνται μέλλουσαι ἰέναι εἰς γένεσιν, ὅ ἐστι τὸ φάσμα
τὸ
ὑπὸ σελήνην· ἀναλογίαν δὲ ἔχει οὗτος ὁ λειμὼν ὁ ἐν τῇ Πολιτείᾳ πρὸς
τὸν ἐνταῦθα εἰρημένον· καὶ γὰρ ἐκεῖ αἱ ἀρχαὶ τῆς φύσεως καὶ τῆς ἐν
γενέσει ζωῆς ἐν αὐτῷ περιέχονται.

P. 176 line 27
51
συντέτακται διὰ τὸ εὑρεῖν τὴν τῆς ψυχῆς δικαιοσύνην κατὰ τὴν

τριμέρειαν (25)
τῆς ψυχῆς· καὶ τὴν πόλιν ἐκεῖ διεῖλεν εἰς φυλακικὸν, προπολεμοῦν, θη-
τικόν· ὥσπερ γὰρ ἡ ἔξω δικαιοσύνη, οὕτω κατὰ ἀναλογίαν καὶ ἡ τῆς
ψυχῆς· οἷον τότε εἰρηνεύει ἡ πόλις ὅταν κατακλιθῇ τὸ θητικὸν τῷ προ-
πολεμοῦντι, καὶ τὸ προπολεμοῦν τοῖς ἄρχουσιν· ὅταν δὲ μὴ οὕτως ἔχῃ

P. 247 line 18
σκηʹ Ἐπειδὴ λόγου δύναμις τυγχάνει 271c
Βούλεται ὡς ἂν εἴποις ἐπὶ παραδείγματος παραδοῦναι τὰ εἰρημένα·
λαβὼν γὰρ ἀναλογίαν τῆς ἰατρικῆς πρὸς τὴν ῥητορικὴν, καὶ εἰπὼν ὅτι,
ὥσπερ ἐκείνη περὶ σώματα, αὕτη περὶ ψυχὴν, καὶ τὰ ἄλλα ὅσα εἶπε, νῦν
ὑπὸ ἓν λέγει, ψυχαγωγίαν λέγων τὸ δύνασθαι ἄγειν καὶ πείθειν τὴν (20)

181. Πρόκλος. . Σχόλια στον Παρμενίδη του Πλατώνα. (A.D. 5) P. 628
line 21
νήσεως. Ὁ δὲ δὴ Σωκράτης ἐοίκοι ἂν τῷ μερι-
κῷ νῷ ἢ καὶ ἁπλῶς τῷ νῷ, οἷς ἐκείνων ὁ μὲν (20)
κατὰ τὴν τοῦ ὄντος ἀναλογίαν, ὁ δὲ κατὰ τὴν
τῆς ζωῆς τέτακται· διόπερ ᾠκείωται μὲν ἄγαν
τοῖς ἀμφὶ Παρμενίδην καὶ Ζήνωνα, καὶ μετ’

line 32
θεῖα καὶ ὁρᾷν καὶ τοῖς ἄλλοις ἐκφαίνειν; Ἀλλ’ (30)
οὗτοι μὲν οἱ τρεῖς τοιαύτην ἡμῖν φαίνονται δια-
σώζοντες ἀναλογίαν, ὁ μὲν πρὸς τὸ ὂν, ὁ δὲ πρὸς
τὴν ζωὴν, ὁ δὲ πρὸς τὸν νοῦν, ἢ ὁ μὲν πρὸς
τὸν ὅλον καὶ ἀμέθεκτον νοῦν, ὁ δὲ πρὸς τὸν με-

line 17
Ἀλλὰ περὶ μὲν τῆς διασκευῆς τῶν πραγμά- (15)
των καὶ τῶν τεττάρων συνουσιῶν καὶ τῆς τῶν
προσώπων τάξεως καὶ ἀναλογίας πρὸς τὰ ἐν
52
τῷ παντὶ, τοῖς ἀπὸ τοῦ περὶ τῶν ἰδεῶν λόγου

βουλομένοις θεωρεῖν καὶ δυναμένοις τὰ ὄντα

line 6
λων οὐσῶν ἰδιοτήτων θείων μὲν, οὐ μέντοι δη-
μιουργικῶν. Ταύτην δὲ τῶν διαλόγων πρὸς ἀλ- (5)
λήλους ἐχόντων ἀναλογίαν ἐν ταῖς προθέσεσι,
καὶ τοὺς χρόνους τῶν ὑποκειμένων αὐτοῖς πρα-
γμάτων ὁμολογεῖν· τὸν μὲν γὰρ ἐν τοῖς μι-

line 1
ἐν τῇ τετάρτῃ συνουσίᾳ, καὶ οὗτοι δήπουθεν
ἀκατονόμαστοι ὄντες διὰ τὴν πρὸς τὸ ἀόριστον (25)
(645) ἀναλογίαν; Τὸ γὰρ ὄνομα σύνθημα τοῦ εἴδους
ἐστί. Καὶ δεῖ συναιρεῖν ἐκ πάντων τούτων ὅτι
πᾶσα ὕπαρξις ἢ οὐσία ἐστὶν ἢ γένεσις, ἢ οὔτε

line 11
καὶ οἷον ῥίζης δυάδος. Ἀλλὰ ταῦτα μὲν, ὅπερ
εἶπον, εἰκόνα φέρει τῶν θεῶν αὐτῶν, καὶ τοῖς (10)
ἐφέπεσθαι τῇ ἀναλογίᾳ βουλομένοις πολλὴν ἂν
παράσχοι εὐπορίαν. Ὅρα γὰρ ὅτι πλείους μὲν
οἱ Κλαζομένιοι, δύο δὲ ὅ τε Ἀδείμαντος καὶ

line 36
γορότων καὶ καθευδόντων.
Ἔχεις οὖν πάλιν κατ’ ἄλλην ἔφοδον τὰς (35)
ἀναλογίας τῶν πραγμάτων ἐπὶ τὰ πρόσωπα
(664) μεταφέρειν, καὶ δεῖ, πρὸ τῆς τῶν πραγμάτων
αὐτῶν μυστικῆς θεωρίας, ἐν τούτοις ὡς ἐν εἰκόσι

53

line 12
τυγχάνει τῶν τελειοτέρων. (10)
Ταῦτα περὶ τῆς τῶν πραγμάτων τούτων
ἀναλογίας εἰρήσθω. Τὸν δέ γε χαρακτῆρα τοῦ
διαλόγου δηλοῖ καὶ ἡ πρώτη λέξις, ἀπερίεργος
οὖσα καὶ ἀκριβὴς καὶ καθαρά· καὶ γὰρ ἔπρεπε

line 1
νασμα γάρ ἐστι τῆς εὐφυοῦς ψυχῆς καὶ ἀπὸ (40)
τῶν εἰκόνων ἐπὶ τὰ παραδείγματα μεταβαίνειν
(676) δυναμένης καὶ τὰς ἀναλογίας τὰς πανταχοῦ
διατεινούσας κατανοεῖν φιλούσης. Παραιτήσομαι
δὲ τοὺς τοῦ Πλάτωνος ἐξηγητὰς μὴ κατατεί-

line 25
δὲ δεῖ τούτων ἀποστάντας ἅψασθαι τῶν βα-
θυτέρων ἐννοιῶν, πάλιν ἡμῖν ἐπὶ τὰς προειρη-
μένας ἀναλογίας ἰτέον. Οὐκοῦν συνάπτονται μὲν (25)
αἱ ἀνιοῦσαι ψυχαὶ τοῖς δαίμοσι τοῖς τὸν τῇδε
βίον αὐτῶν κεκληρωμένοις, καὶ διὰ τοῦτο οἱ

line 36
Θαυμαστὴν καὶ διὰ τούτων ἔνδειξιν ἡμῖν
παρέσχετο τῶν θείων πραγμάτων ὁ Πλάτων· καὶ (35)
εἴ τις μὴ καθεύδοι πρὸς τὰς ἀναλογίας, κατ-
ίδοι ἂν ὡς ἐν εἰκόσι τούτοις θεωρίαν ὑψηλήν·
πρῶτον μὲν γὰρ τὸ τὸν Παρμενίδην μὴ παρεῖναι

line 7
αὐτοῦ λόγοις ὅτι δὴ τῶν τριάκοντα γέγονεν (5)
ὕστερον εἷς, ὅθεν καὶ ἡμεῖς εἰκότως πρὸς τὰς
54
ψυχὰς αὐτοῦ παραλαμβάνομεν ἀναλογίαν, αἳ

καὶ ἐνθουσιῶσί ποτε καὶ ζῶσιν ὁμοῦ τοῖς ἀγγέ-
λοις, ὥσπερ δὴ καὶ οὗτος ἅμα τῷ Πυθοδώρῳ

line 17
τοῖς τεκμηρίοις ἰσαρίθμους εἶναι τοὺς λόγους. (15)
Καὶ εἴ με δεῖ τὸ δοκοῦν εἰπεῖν, πάνυ μοι δοκεῖ
καὶ ταῦτα τὴν πρὸς τὰ θεῖα σώζειν ἀναλογίαν·
καὶ γὰρ ἐκεῖ μένει μὲν τὸ ὂν ἡνωμένον τῷ ἑνὶ,
πρόεισι δὲ ὁ ζωτικὸς νοῦς καὶ ἡ νοερὰ τῆς ψυ-

line 21
βλέπων ἀεὶ κατὰ τὰς δύο συστοιχίας ποιεῖται
τὴν πρόοδον. (20)
Ταῦτα μὲν οὖν τῆς ἀναλογίας ἕνεκεν λελέ-
χθω· πάλιν δὲ ἐπὶ τὴν τοῦ Σωκράτους ἀναδρά-
μωμεν διάνοιαν, καὶ λέγωμεν ὅτι πρόκειται μὲν

line 34
μένων τῶν ἄνω ψυχῶν, συμπεπλεγμένης αὐ-
τῶν τῆς ποιήσεως πρὸς τὴν μονάδα πάσης αὐ-
τῶν τῆς σειρᾶς. Ἔχουσι γοῦν τινα ἀναλογίαν αἵ
τε φθειρόμεναι πρὸς τὰς ἐνταῦθα θείας αἰτίας (35)
ἀφ’ ὧν καὶ ὑφίστανται, καὶ αἱ ἀθάνατοι πρὸς

line 19
τερα, καθόσον τοῦτο μὲν διακρίνει τὸ ποιοῦν
ἀπὸ τοῦ παραδείγματος, ἐκεῖνα δὲ ὡς ἑνὸς ὄν-
τος ἀμφοῖν προῆγε τὴν ἀναλογίαν. Δεῖ δὲ αὖ
εἰδέναι τοὺς τῶν πραγμάτων φιλοθεάμονας, ὅτι (20)
τούτων ἕκαστον τῶν εἰρημένων ἀτελές ἐστι καθ’

55

line 19
ἂν δέοι προσεοικέναι τοῖς εἴδεσιν, ὧν ἄχραντος
ἡ οὐσία καὶ ἄδεκτος τοῦ ἀλλοτρίου παντός. Τὸ
τρίτον τοίνυν τὴν ἀπὸ τῶν εἰκόνων ἀναλογίαν
ἐπιπολῆς μὲν δήπου καὶ ταύτην ὁρῶμεν ποιοῦ- (20)
σαν τῶν εἰδῶν ὅλα τὰ ὑποκείμενα μορφούντων

line 25
ὀνόματά φασι· ταῦτα γὰρ ὑπόπτωτα τοῖς πολ-
λοῖς ὄντα πρῶτα τετευχέναι τῶν οἰκείων ὀνο-
μάτων, ἀπὸ δὲ τούτων κατά τινας ἀναλογίας (25)
τοὺς ἐμφρονεστέρους ὀνόματα καὶ αὐτοὺς θέσθαι
ταῖς ἐμφανέσιν οὐσίαις· εἰ οὖν καὶ ὁ θεὸς λέ-

line 31
τὸ αἰσθητὸν, τοῦτο μὲν πρώτως ἕξει τὴν τοιαύ-
την προσηγορίαν, ἐκεῖνο δὲ δευτέρως, καὶ κατὰ (30)
ἀναλογίαν ἡμῶν τὴν ἐπωνυμίαν μεταφερόντων,
οὐδὲν διαφέρον εἴτε ζῶον τοῦτο καλοίη τις, εἴτε
καὶ ἄλλο ὁτιοῦν αὐτῷ θείη τὸ ὄνομα· προσαρ-

line 31
τικῆς τοῦτό ἐστι χορηγόν. Τὸ δὲ ἴσον, νῦν γὰρ
πρῶτον κατωνόμασται, λεγέσθω τὸ τῆς ἁρμο- (30)
νίας καὶ τῆς ἀναλογίας ἅπασιν αἴτιον· ἀπὸ τῆς
ἰσότητος γὰρ αἱ μεσότητες πᾶσαι πεφήνασιν,
αἵ τε ψυχικαὶ καὶ αἱ φυσικαὶ, καὶ τέλος ἐστὶν
line 11
λέγομεν ὑπεροχῆς καὶ διαφερούσης ἀξίας καὶ
δυνάμεως ἐξῃρημένης αἴτιον εἶναι πᾶσιν ὁμοῦ (10)
τοῖς οὖσι, καὶ τὸ ἴσον ἀναλογίας πάσης καὶ
56
ὁμοστοιχίας γεννητικόν· οὕτω δὴ καὶ τὸ σμι-

κρόν φαμεν, εἰ μὲν βούλει, τῆς ὑφέσεως τῆς ἐν

209. Προκόπιος. Catena in Canticum canticorum {2598.002} (A.D. 5-6)
P. 1716 line 30
προσπάθειαν, δι’ ἀστειοτέρας διαγωγῆς περιξυομένη
τὴν συμφυΐαν τοῦ χείρονος· ὅθεν καὶ πολλὰς μονὰς
εἶναι παρὰ τῷ Πατρὶ μεμαθήκαμεν, κατὰ ἀναλογίαν (30)
τῆς ἑκάστῳ πρὸς τὸ καλὸν σχέσεως καὶ τῆς τοῦ χεί-
ρονος ἀποστάσεως, ἑτοιμαζομένης πᾶσι τῆς ἀντιδό-

210. Προκόπιος. Catena in Canticum canticorum {2598.002} (A.D. 5-6)
P. 1724 line 43
ἐκκύπτει τῆς οἰκείας ἕξεως συγκαταβατικῶς· οὐχ
ὅλην δὲ αὐτὴν δεικνύουσα τοῖς ὅλην ἰδεῖν οὐ δυναμέ-
νοις, ἀλλὰ μερικῶς ἐκκύπτουσα πρὸς τὴν ἀναλογίαν
τῆς τῶν ὁρώντων δυνάμεως· καὶ ἐκκύπτουσα ὡς
ὄρθρος, οὐχ ὡς μεσημβρία οὐδὲ ὡς φέγγος ἡμερινόν· (45)

211. Προκόπιος. Commentarii in Isaiam {2598.004} (A.D. 5-6) P. 1833
line 7
τὸ πονηρόν· δευτέρα καὶ μείζων ἡ τοῦ ἀγαθοῦ ἐγκα- (5)
τάληψις, ἣν ἐπαναβαίνει τὸ παροξύναι τὸν ἀγαθόν
τε καὶ πρᾶον· τῶν, κατὰ τὴν ἀναλογίαν, ὀργὴ θησαυ-
ρίζεται. Ἀλλ’ ὥσπερ ὁ τελειούμενος τοῖς ἔμπροσθεν
ἐπεκτείνεται· οὕτως ὁ ἁμαρτάνων εἰς τὸ κατόπιν

line 41
γενῆ οὖσαν τῷ σκότῳ θεοποιῶν· ὧν τις παυσάμενος
εἰς τὰς τρώγλας εἰσελθεῖν τῆς στερεᾶς πέτρας (40)
ζητήσειεν. Μόναι δὲ αὗται κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς
εἰς Χριστὸν πίστεως διαιρούμεναι. Σχισμαὶ δὲ πε-
τρῶν, τοῦ σώματος αὐτοῦ τὸ πάθος σημαίνου-

57

line 9
προσάγεται. Οὗτο νῦν διὰ τὸ καυστικὸν ἡ λαβὶς,
ἀλλὰ δηλοῖ τὴν ἐν ἑκάστῳ τυγχάνουσαν ἐπιτηδειότητα
πρὸς τὴν ἀναλογίαν τῆς ἐν ἑκάστῳ ὑπαρχούσης πρὸς
τὸ καλὸν οἰκειώσεως. Ἢ, ὅτι τὴν ἐπὶ Χριστῷ πίστιν (10)
καὶ γνῶσιν, καθάπερ τινὶ λαβίδι, δεχόμεθα διὰ νομι-

214.Ολυμπιόδωρος. . Commentarii in Ecclesiasten {2865.002} (A.D. 6)
Vol.93 p. 572 line 36
τησα γνῶναι τίς ἄρα ἐστὶν ἡ ἔξωθεν σοφία, καὶ ἡ
περὶ αὐτὴν ψῆφος· εἶτε ἡ κατὰ τὴν τῶν ἀριθμῶν (35)
ἀναλογίαν, εἴτε ἡ κατὰ τὴν γενεθλιαλογίαν, καὶ
ἁπλῶς ὅπως ποτὲ ψηφίζουσιν Ἑλλήνων παῖδες· καὶ
εἰδέναι τίς ἐστι αὕτη ἡ τῶν πολλῶν σοφιστῶν ἀφρο-

215.Ολυμπιόδωρος. . Commentarii in Lamentationes (in catenis)
{2865.004} (A.D. 6) Vol.93 p. 736 line 35
τάτοις λογικοῖς ἐπαναπαυομένου τοῦ Θεοῦ. Ὑποπό-
διον δὲ αὐτοῦ ἡ γῆ, ὡς καὶ εἰς ἡμᾶς φθανούσης
κατὰ τὴν ἐπιβάλλουσαν ἡμῖν ἀναλογίαν τῆς αὐτοῦ (35)
γνώσεως.
«Πάντα τὰ ὡραῖα.» Πρὸς μὲν τὸ ῥητὸν, τὴν

216. Συμπλίκιος. Commentarius in Epicteti enchiridion {4013.006}
(A.D. 6) P. 5 line 31
καὶ τὰ ἀληθῆ πάντα. Καὶ αἱ ἀρχαὶ πᾶσαι ὁμοφυεῖς
πως εἰσὶ τῇ πρώτῃ, καθ’ ὃ ἀρχαὶ καὶ πηγαὶ καὶ ἀγα- (30)
θότητες, μετὰ τῆς προσηκούσης ὑφέσεως καὶ ἀναλογίας.
Ὅπερ γάρ ἐστιν ἡ μία ἀρχὴ πρὸς πάντα τὰ ὄντα, τοῦτο
ἑκάστη πρὸς τὸ πλῆθος τὸ περιεχόμενον ὑπὸ τῆς κατ’

217. Συμπλίκιος. Commentarius in Epicteti enchiridion {4013.006}
(A.D. 6) P. 65 line 16
χων πάντως ὁ τοιοῦτος αἱρεθήσεται, ὡς ὑπερέχων τῶν
ἄλλων, καὶ τὴν τοῦ ποιμένος πρὸς τὰ πρόβατα σώζων (15)
58
ἀναλογίαν· καὶ σύμβουλος, ὡς ἔμφρων· καὶ στρατη-

γὸς, εἰ τῶν κατὰ πόλεμον ἔμπειρος τύχοι, ὡς ἀνδρι-
κώτερος τῶν ἄλλων καὶ εὐβουλότερος. Καὶ γὰρ Σω-

218. Μάξιμος. . Mystagogia {2892.049} (A.D. 6-7) Cha. 24 line 250
σαντος Θεοῦ συγκατάβασιν, καὶ εἰς ἑαυτὸν ἑκάστου συμπαθῶς
ἀναδεχομένου πάθη καὶ μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ἐν ἑκάστῳ πάθους ἀεὶ δι’ ἀγαθότητα (250)
πάσχοντος μυστικῶς, πλέον δηλονότι κατὰ τὸν εἰκότα λόγον
ἔσται Θεός, ὁ κατὰ μίμησιν τοῦ Θεοῦ διὰ φιλανθρωπίαν τὰ

219. Μάξιμος. . Mystagogia {2892.049} (A.D. 6-7) Cha. 24 line 254
τῶν παθόντων πάθη δι’ ἑαυτοῦ θεοπρεπῶς ἐξιώμενος, καὶ
τὴν αὐτὴν τῷ Θεῷ κατὰ ἀναλογίαν τῆς σωστικῆς προνοίας
κατὰ διάθεσιν ἔχων δεικνύμενος δύναμιν. (255)
Τίς οὖν ἄρα πρὸς ἀρετὴν οὕτω βραδύς ἐστι καὶ δυσκί-

220.Ιωάννης Δαμασκηνός. Sacra parallela (recensiones secundum
alphabeti litteras dispositae, quae tres libros conflant) (fragmenta e cod.
Vat. gr. 1236) {2934.018} (A.D. 7-8) Vol.95 p. 1101 line 51
τρίχες, καὶ δερμάτων παχύτης, στέγειν μὲν χειμῶ-
νας, φέρειν δὲ καύσωνας δυναμένων· ἀνθρώπῳ δὲ (50)
ἔπρεπε κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πρὸς Θεὸν ἀγάπης
παρηλλαγμένας τῶν ἀγαθῶν τὰς ἀντιδόσεις ὑπάρχειν.

θείας ἀπαλλαγήν· οὕτω καὶ αἱ ψυχαὶ, αἱ μὲν ἐπὶ πολὺ
προσκατέχονται τῇ ζωῇ ταύτῃ, αἱ δὲ ἐπ’ ἔλαττον
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ἀξίας ἑκάστου, σοφῶς καὶ
βαθέως, καὶ ὡς οὐκ ἂν ἐφίκοιτο νοῦς ἀνθρώπων, τὰ
περὶ ἐσχάτων ἡμῶν τοῦ Κτίσαντος προβλεπομένου. (20)

59

Ἐκακώθημεν διὰ τῆς ἁμαρτίας, ἰαθῶμεν διὰ τῆς
μετανοίας. Μετάνοια δὲ χωρὶς νηστείας ἀργή.
Πρόσεχε σεαυτῷ, ἵνα κατὰ ἀναλογίαν τοῦ πλημμε- (25)
λήματος, καὶ τὴν ἐκ τῆς θεραπείας βοήθειαν κατα-
δέξῃ. Μέγα καὶ χαλεπὸν τὸ ἁμάρτημα; πολλή σοι

223.Ιωάννης Δαμασκηνός. Commentarii in epistulas Pauli [Dub.]
ἐκράτησεν, ὁ δὲ κατὰ προαίρεσιν εἰς πολλούς. Ἀμ-
(481) φοτέροις ἀντέθηκεν τὴν διὰ τοῦ Χριστοῦ γενομένην
ἀναλογίαν.
«Ὥσπερ γὰρ διὰ τῆς παρακοῆς τοῦ ἑνὸς ἀνθρώ-
που ἁμαρτωλοὶ κατεστάθησαν οἱ πολλοί.»

Ὥσπερ ἐκεῖνος σοῦ μέλος, οὕτως κἀκείνου σύ.
«Ἔχοντες χαρίσματα κατὰ τὴν χάριν τὴν δοθεῖ-
σαν ἡμῖν διάφορα, εἴτε προφητείαν κατὰ τὴν ἀνα-
λογίαν τῆς πίστεως, εἴτε ὁ διακονῶν ἐν τῇ διακο-
νίᾳ, εἴτε ὁ διδάσκων ἐν τῇ διδασκαλίᾳ, εἴτε ὁ παρα- (40)
καλῶν ἐν τῇ παρακλήσει.»

Βούλεται αὐτοὺς σπουδαιοτέρους ἐργάσασθαι, δει-
κνὺς ὅτι αὐτοὶ τὰς ἀφορμὰς παρέχουσι τοῦ μείζονα
ἢ ἐλάττω λαβεῖν. Διό φησιν, κατὰ τὴν ἀναλογίαν
τῆς πίστεως. Λέγει μὲν γὰρ αὐτὰ καὶ παρὰ Θεοῦ (45)
δεδόσθαι· ὡς ὅταν λέγῃ, ἑκάστῳ ὡς ὁ Θεὸς ἐμέρι-

226.Γεώργιος Μοναχός. Chronicon breve (lib. 1-6) (redactio recentior)
{3043.002} (A.D. 9) Vol.110 p. 781 line 4
60
τῇ δυνάμει τῇ πρὸς Θεὸν Λόγον ἑνώσει τε καὶ γνώ-

σει· καὶ ὡς κόρον αὐτῶν λαβόντων τῆς θείας
ἀγάπης καὶ θεωρίας, 530 κατ’ ἀναλογίαν τῆς ἐπὶ
τὸ χεῖρον ἑκάστου τροπῆς λεπτομερῆ τε ἢ πα- (5)
χύτερα σώματα ἀμφιάσασθαι καὶ ὀνόματα κληρώσα-

227.Γεώργιος Μοναχός. Chronicon breve (lib. 1-6) (redactio recentior)
{3043.002} (A.D. 9) Vol.110 p. 800 line 26
μετέσχε τῆς συμφορᾶς, καὶ καθάπερ σώματος ἐμ-
πρησθέντος τὸ μὲν σχῆμα μένει καὶ ὁ τύπος ἐν τῇ (25)
τοῦ πυρὸς ὄψει καὶ ὁ ὄγκος καὶ ἡ ἀναλογία, ἡ δὲ
δύναμις οὐκέτι· οὕτω δὴ κἀκεῖσε γῆν ἔστιν ἰδεῖν,
ἀλλ’ οὐδὲν ἔχουσαν γῆς, ἀλλὰ πάντα τέφρα· δένδρα

228. Φώτιος. Lexicon (Ε—Ω) {4040.030} (A.D. 9) Alphabetic letter
lambda P. 201 line 16
Λάγνης: οὐ λάγνος ὑπὸ τῶν Ἀττικῶν λέγεται· Τοι-
αῦτα μέντοι πολλὰ ἀναγκαίως ἔχει Πάσχειν, (15)
ὅτ’ ἂν λάγνην τὸν ὀφθαλμὸν φορῆς· ἡ δὲ ἀναλογία,
οἶμαι, καὶ λάγνητα, ὡς κράτητα καὶ μάγνητα.
Λάγνος: πόρνος· αἰσχρός· καταφερὴς πρὸς τὰ Ἀφρο-

229. Φώτιος. Lexicon (Ε—Ω) {4040.030} (A.D. 9) Alphabetic letter
lambda P. 220 line 14
κείας καρδίας ἀποφθέγματα.
Λήμματα λέγουσι: λήψομαι δὲ οὐκέτι· οἱ μέντοι Δω-
ριεῖς φυλάσσουσι τὴν ἀναλογίαν τοῦ λήψομαι.
Ληματίας: φρονηματίας· γεννάδας. (15)
Λήμη: λευκὸν ὑγρὸν ἐν ὀφθαλμοῖς συναγόμενον, καὶ

230. Φώτιος. Lexicon (Ε—Ω) {4040.030} (A.D. 9) Alphabetic letter pi
P. 447 line 18
Πρέσβεων καὶ πρεσβευτῶν: ἑκατέρως ὑπὸ τῶν ῥητό-
ρων εἴρηται· ἔστι δὲ τὸ μὲν καθωμιλημένον καὶ
τὴν Ἑλληνικὴν ἀναλογίαν σῶζον· ὅτ’ ἂν εἴπωσι
πρέσβεις· καὶ χρῶνται τούτωι συνήθως ἅπαντες·
61
εὑρίσκεται δὲ καὶ τὸ πρεσβευτάς. (20)

231. BASILIUS MINIMUS Scr. Eccl. Commentarium in Nazianzeni
orationes {9028.001} (A.D. 10) P. 5 line 9
μέγεθος, κατὰ δὲ τὰ ἐκτὸς εἰς γένος τύχην καὶ φίλους· ἐπὶ δὲ πραγ-
μάτων ἐγκωμίου εἰς τὰ τούτοις ὅμοια διαιροῦσι, κατὰ τὴν ἑκάστου
τούτων ἀναλογίαν ἀπὸ τοῦ προοιμίου ἀρχόμενοι. εἰ δὲ πρῶτον μέρος
λόγου ὡς κεφαλὴ τὸ προοίμιον καὶ ὅλως οὐκ ἔστι λόγος προοιμίου (10)
χωρίς, ὡς οὐδὲ ζῷον ἐκτὸς κεφαλῆς, ζητητέον κἀνταῦθα τὸ προοίμιον,

232. BASILIUS MINIMUS Scr. Eccl. Commentarium in Nazianzeni
orationes {9028.001} (A.D. 10) P. 27 line 37
ἐστιν οὐ μόνον τὸ πᾶσαν ἱστορίαν μυθικὴν ἐπιστημόνως ἀποδιδόναι
καὶ (35)
συνάγειν, ἀλλὰ καὶ τὰς καθ’ ἱστορίαν ἀποδιδομένας τῶν λέξεων μὴ
ἀγνοεῖν· ἐπεὶ δὲ οὐ πασῶν διὰ τῆς ἀναλογίας τὴν γνῶσιν ἔχομεν, ἀλλ’
ἔστιν ἃ καὶ ἀπὸ μόνης χρήσεως ἱστοροῦμεν· ἔχομεν γὰρ καὶ χωρὶς κα-
νόνων ἐξ ἱστορίας ἀντίστοιχα. [Β?]

233. Μιχαήλ Ψελλός. . De omnifaria doctrina {2702.028} (A.D. 11)
Sec.137 line 2
δὲ κατ’ ἀντικρὺ διαπορεύηται τῶν ζυγῶν, μετόπωρον καὶ ἰσημερίαν
αὖθις.
(137) Πόσος ἑκάστῳ τῶν πλανήτων ὁ χρόνος τῆς περιόδου.
Τοῖς πλάνησι πᾶσι κατὰ ἀναλογίαν τοῦ μεγέθους τῶν σφαιρῶν καὶ (2)
τοῦ μέτρου τῶν ἀποστάσεων χρόνους ὡρισμένους ἀφώρισεν ὁ θεὸς
τῶν κινήσεων. καὶ ὁ μὲν Κρόνος ἅτε ὑψηλότερος τῶν ἄλλων καὶ μείζονα

234. Μιχαήλ Ψελλός. Encomium in patriarchem Constantinum
Leichudem {2702.042} (A.D. 11) P. 415 line 29
κιλίαν, τό τε τοῦ ἐδάφους ὑπόστρωμα, καὶ ὡς τὰ τῶν λίθων
χρώματα ἀντιλάμπειν ἀλλήλοις συνέταξεν, εἰς ὁπόσον τε ὕψος
ἐπῆρε τὸν ναὸν καὶ ὅπως ἀναλογίαν τούτῳ πρὸς τὸ πλάτος ἐπε-
ποιήκει, ταῦτά τε καὶ ὅσα πέριξ τοῦ ναοῦ θεωρήσας ἐφιλοτεχνή- (30)
62
σατο, ὑδάτων τε πεποιημένας ἐν αὐτοῖς ἀγωγὰς, καὶ λειμῶνας εὐ-

235. Μιχαήλ Ψελλός. Epitaphius in patriarchem Joannem Xiphilinum
{2702.044} (A.D. 11) P. 439 line 14
καὶ ζωγραφῶν τοῖς ἄλλοις εἰς ὅσιον ἐξῆν; πολλοῦ γε καὶ δεῖ·
ἀλλὰ καὶ τὴν ζωὴν μεταθέμενος οὐκ ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς μὲν προῄει,
τὴν αὐτὴν δὲ ἀναλογίαν κἀν τῇ μεταθέσει ἐδείκνυτο. Ὅπερ δὴ
περὶ τὰς τῶν οὐσιῶν ὑφέσεις φασὶν οἱ φιλοσοφήσαντες, καὶ ὁ παρ’ (15)
αὐτοῖς τὰ πρῶτα ἔχων εἰς μὲν τὸν αὐτὸν κρατῆρα κίρνησι τὰς ψυ-

236. Μιχαήλ Ψελλός. Epitaphius encomiasticus in patriarchem
Michaelem Cerullarium {2702.045} (A.D. 11) P. 329 line 3
(329) εἴκασεν ἄν τις ἰδὼν τὴν πρόοδον, τὸν μὲν ἡλίῳ, τοὺς δὲ ἀστράσιν
ἐν μέσῳ ἐκεῖνον συγκλείουσι· τοσοῦτος καὶ τὸ φαινόμενον ὁ ἀνὴρ,
τό γέ τοι κρυπτόμενον ὑπὲρ τὴν ἀναλογίαν οὐ πολλαπλάσιον·
ἐπήστραπτε δὲ αὐτῷ τηνικαῦτα τὸ τῆς ἀγαλλιάσεως πνεῦμα, καὶ
ἦν οὐ κατηφὲς αὐτῷ τὸ ἔνθουν, οὐδὲ συννοίας μεστὸν, ἀλλὰ πνευ- (5)

237. Μιχαήλ Ψελλός. Epitaphius encomiasticus in patriarchem
Michaelem Cerullarium {2702.045} (A.D. 11) P. 386 line 1
ἀναγωγοὺς ταύτας καὶ φρουροὺς ἱεροὶ λόγοι φασὶ (λέγω δὲ πάντα (30)
περὶ τῶν κρειττόνων, τὴν γὰρ ἑτέραν μερίδα τῷ λόγῳ ἀφίημι νῦν),
(386) καὶ κατὰ τὴν τῆς καθάρσεως ἀναλογίαν μέχρι τοῦ δικαίου μέτρου
ταύτην ἀναγαγοῦσαι καὶ ὡς ἐφικτὸν προσάξασαι τῷ θεῷ, αὖθις
ἐκεῖθεν παραλαβοῦσαι λήξεσί τισιν ἀποκληροῦσι καὶ ἀναπαύσεσιν,

238. Άννα Κομνηνή. Αλεξιάς. (A.D. 11-12) Book 3 cha. 2 sec.4 line 17
ἐπὶ ταὐτοῦ σχήματος ἐφ’ ᾧ ἔτυχεν ὤν, ἵστατο ἐννεός, (15)
ὡς ἀφῃρῆσθαι τηνικαῦτα δοκεῖν καὶ ψυχὴν καὶ διάνοιαν.
Ἀναλογίαν γὰρ τοιαύτην μελῶν καὶ μερῶν, τοῦ ὅλου πρὸς
τὰ μέρη καὶ τούτων πρὸς τὸ ὅλον, οὐδεὶς οὐδέπω τοιαύτην
ἐν ἀνθρώπου σώματι ἐθεάσατο· ἄγαλμα ἔμψυχον καὶ

239. Νικηφόρος Γρηγοράς. . Epistulae {4145.002} (A.D. 13-14) Epistle
61 line 36
63
τὰς αἰτίας τοῖς λεγομένοις, προποδισμοὺς καὶ στηριγμοὺς ἀστέρων

συνεχῶς παρεισκυκλῶν, ἔτι τε γραμμὰς καὶ κύκλων περιόδους καὶ
τὰς (35)
ἐν ἀλλήλοις τε καὶ δι’ ἀλλήλων σχέσεις καὶ ἀναλογίας, οὕτω δὴ
κἀνταῦθα πεποίηκα· αὐτός τε γὰρ κράτιστα πάντων τῇ τοῦ δικαίου
χρώμενος στάθμῃ διαγίγνῃ τὸν πάντα αἰῶνα καὶ θεμιστεύεις τὰς περί

96 line 35
καθίστασθαι καὶ τοὺς τῶν λογικῶν τέκνων πόθους, νοῦ γινομένους
τέκνα μηδαμῇ φθειρομένου γεννήτορος.
Οὕτω δὲ τῆς ἐντεῦθεν πορευομένης ἀναλογίας, ἔπεισί μοι μᾶλλον (35)
ἐκπλήττεσθαι ξυννοοῦντι τὴν φιλίαν, ὁπόσην ἡμῶν ἐν σεαυτῷ περι-
φέρεις, τέκνα τἀμὰ δηλαδὴ οἰκειούμενος λόγους, ταὐτὸν δ’ εἰπεῖν τὴν

148 line 322
πῶς σκιᾶς ὑπὸ τοῦ τυχόντος γινομένης σώματος καὶ
διακοπτομένης (320)
τῆς κατὰ πρόσωπον ὄψεως τοῦ ἡλίου ἀμβλύνεσθαι τὴν θέρμην ἀκο-
λουθεῖ, κατὰ τὴν τοῦ μεγέθους ἀναλογίαν τοῦ γε τὸν ἥλιον ἐπιτειχί-
ζοντος σώματος; ἐχρῆν γὰρ συνεχῆ τινα ὄντα τὸν ἀέρα ῥᾷστα τήν τε
νομὴν καὶ διάδοσιν παραπέμπειν ἐξ ἑνός τινος μέρους ἀρξάμενον
Αποσπάσματα
Διογένης Λαέρτιος. Vitae philosophorum Book 7, sec.52, line 8
λογικαὶ νοήσεις εἰσίν, αἱ δ' ἄλογοι οὐ τετυχήκασιν ὀνόματος. καὶ

αἱ μέν εἰσι τεχνικαί, αἱ δὲ ἄτεχνοι· ἄλλως γοῦν θεωρεῖται ὑπὸ
τεχνίτου εἰκὼν καὶ ἄλλως ὑπὸ ἀτέχνου.
Αἴσθησις δὲ λέγεται κατὰ τοὺς Στωικοὺς τό τ' ἀφ' ἡγεμονικοῦ
πνεῦμα ἐπὶ τὰς αἰσθήσεις διῆκον καὶ ἡ δι' αὐτῶν κατάληψις καὶ
ἡ περὶ τὰ αἰσθητήρια κατασκευή, καθ' ἥν τινες πηροὶ γίνονται.
καὶ ἡ ἐνέργεια δὲ αἴσθησις καλεῖται. ἡ δὲ κατάληψις γίνεται κατ'
αὐτοὺς αἰσθήσει μὲν λευκῶν καὶ μελάνων καὶ τραχέων καὶ λείων,
λόγῳ δὲ τῶν δι' ἀποδείξεως συναγομένων, ὥσπερ τὸ θεοὺς εἶναι,
64
καὶ προνοεῖν τούτους. τῶν γὰρ νοουμένων τὰ μὲν κατὰ περί-

πτωσιν ἐνοήθη, τὰ δὲ καθ' ὁμοιότητα, τὰ δὲ κατ' ἀναλογίαν, τὰ δὲ
κατὰ μετάθεσιν, τὰ δὲ κατὰ σύνθεσιν, τὰ δὲ κατ' ἐναντίωσιν.
Κατὰ περίπτωσιν μὲν οὖν ἐνοήθη τὰ αἰσθητά· καθ' ὁμοιότητα
δὲ τὰ ἀπό τινος παρακειμένου, ὡς Σωκράτης ἀπὸ τῆς εἰκόνος·
κατ' ἀναλογίαν δὲ αὐξητικῶς μέν, ὡς ὁ Τιτυὸς καὶ Κύκλωψ·
μειωτικῶς δέ, ὡς ὁ Πυγμαῖος. καὶ τὸ κέντρον δὲ τῆς γῆς κατ'
ἀναλογίαν ἐνοήθη ἀπὸ τῶν μικροτέρων σφαιρῶν. κατὰ μετάθεσιν
δέ, οἷον ὀφθαλμοὶ ἐπὶ τοῦ στήθους· κατὰ σύνθεσιν δὲ ἐνοήθη
Ἱπποκένταυρος· καὶ κατ' ἐναντίωσιν θάνατος. νοεῖται δὲ καὶ
κατὰ μετάβασίν τινα, ὡς τὰ λεκτὰ καὶ ὁ τόπος. φυσικῶς δὲ
νοεῖται δίκαιόν τι καὶ ἀγαθόν· καὶ κατὰ στέρησιν, οἷον ἄχειρ.
πνεῦμα ἐπὶ τὰς αἰσθήσεις διῆκον καὶ ἡ δι' αὐτῶν κατάληψις καὶ
ἡ περὶ τὰ αἰσθητήρια κατασκευή, καθ' ἥν τινες πηροὶ γίνονται.
καὶ ἡ ἐνέργεια δὲ αἴσθησις καλεῖται. ἡ δὲ κατάληψις γίνεται κατ'
αὐτοὺς αἰσθήσει μὲν λευκῶν καὶ μελάνων καὶ τραχέων καὶ λείων,
λόγῳ δὲ τῶν δι' ἀποδείξεως συναγομένων, ὥσπερ τὸ θεοὺς εἶναι,
καὶ προνοεῖν τούτους. τῶν γὰρ νοουμένων τὰ μὲν κατὰ περί-
πτωσιν ἐνοήθη, τὰ δὲ καθ' ὁμοιότητα, τὰ δὲ κατ' ἀναλογίαν, τὰ δὲ
κατὰ μετάθεσιν, τὰ δὲ κατὰ σύνθεσιν, τὰ δὲ κατ' ἐναντίωσιν.
Κατὰ περίπτωσιν μὲν οὖν ἐνοήθη τὰ αἰσθητά· καθ' ὁμοιότητα
δὲ τὰ ἀπό τινος παρακειμένου, ὡς Σωκράτης ἀπὸ τῆς εἰκόνος·
κατ' ἀναλογίαν δὲ αὐξητικῶς μέν, ὡς ὁ Τιτυὸς καὶ Κύκλωψ·
μειωτικῶς δέ, ὡς ὁ Πυγμαῖος. καὶ τὸ κέντρον δὲ τῆς γῆς κατ'
ἀναλογίαν ἐνοήθη ἀπὸ τῶν μικροτέρων σφαιρῶν. κατὰ μετάθεσιν
δέ, οἷον ὀφθαλμοὶ ἐπὶ τοῦ στήθους· κατὰ σύνθεσιν δὲ ἐνοήθη
Ἱπποκένταυρος· καὶ κατ' ἐναντίωσιν θάνατος. νοεῖται δὲ καὶ
κατὰ μετάβασίν τινα, ὡς τὰ λεκτὰ καὶ ὁ τόπος. φυσικῶς δὲ
νοεῖται δίκαιόν τι καὶ ἀγαθόν· καὶ κατὰ στέρησιν, οἷον ἄχειρ.
τοιάδε τινὰ καὶ περὶ φαντασίας καὶ αἰσθήσεως καὶ νοήσεως
δογματίζουσι.
ὑφ' αὑτῆς κινεῖται οὔτε ὑφ' ἑτέρου κινηθεῖσα δύναταί τι προς-

65
θεῖναι ἢ ἀφελεῖν· οὐδὲ ἔστι τὸ δυνάμενον αὐτὰς διελέγξαι. οὔτε

γὰρ ἡ ὁμογένεια αἴσθησις τὴν ὁμογενῆ διὰ τὴν ἰσοσθένειαν, οὔθ'
ἡ ἀνομογένεια τὴν ἀνομογένειαν, οὐ γὰρ τῶν αὐτῶν εἰσι κριτικαί·
οὔτε μὴν λόγος, πᾶς γὰρ λόγος ἀπὸ τῶν αἰσθήσεων ἤρτηται.
οὔθ' ἡ ἑτέρα τὴν ἑτέραν, πάσαις γὰρ προσέχομεν. καὶ τὸ τὰ
ἐπαισθήματα δ' ὑφεστάναι πιστοῦται τὴν τῶν αἰσθήσεων ἀλή-
θειαν. ὑφέστηκε δὲ τό τε ὁρᾶν ἡμᾶς καὶ ἀκούειν ὥσπερ τὸ
ἀλγεῖν· ὅθεν καὶ περὶ τῶν ἀδήλων ἀπὸ τῶν φαινομένων χρὴ
σημειοῦσθαι. καὶ γὰρ καὶ ἐπίνοιαι πᾶσαι ἀπὸ τῶν αἰσθήσεων
γεγόνασι κατά τε περίπτωσιν καὶ ἀναλογίαν καὶ ὁμοιότητα καὶ
σύνθεσιν, συμβαλλομένου τι καὶ τοῦ λογισμοῦ. τά τε τῶν μαινο-
μένων φαντάσματα καὶ τὰ κατ' ὄναρ ἀληθῆ, κινεῖ γάρ· τὸ δὲ
μὴ ὂν οὐ κινεῖ.”
Τὴν δὲ πρόληψιν λέγουσιν οἱονεὶ κατάληψιν ἢ δόξαν ὀρθὴν ἢ
ἔννοιαν ἢ καθολικὴν νόησιν ἐναποκειμένην, τουτέστι μνήμην
τοῦ πολλάκις ἔξωθεν φανέντος, οἷον τὸ Τοιοῦτόν ἐστιν ἄνθρωπος·
ἅμα γὰρ τῷ ῥηθῆναι ἄνθρωπος εὐθὺς κατὰ πρόληψιν καὶ ὁ τύπος
αὐτοῦ νοεῖται προηγουμένων τῶν αἰσθήσεων. παντὶ οὖν ὀνόματι
τὸ πρώτως ὑποτεταγμένον ἐναργές ἐστι· καὶ οὐκ ἂν ἐζητήσαμεν
τὸ ζητούμενον εἰ μὴ πρότερον ἐγνώκειμεν αὐτό· οἷον
“Τό τε ἐλάχιστον τὸ ἐν τῇ αἰσθήσει δεῖ κατανοεῖν ὅτι οὔτε

τοιοῦτόν ἐστιν οἷον τὸ τὰς μεταβάσεις ἔχον οὔτε πάντῃ πάντως
ἀνόμοιον, ἀλλ' ἔχον μέν τινα κοινότητα τῶν μεταβατῶν, διάληψιν
δὲ μερῶν οὐκ ἔχον· ἀλλ' ὅταν διὰ τὴν τῆς κοινότητος προς-
εμφέρειαν οἰηθῶμεν διαλήψεσθαί τι αὐτοῦ, τὸ μὲν ἐπιτάδε, τὸ δὲ
ἐπέκεινα, τὸ ἴσον ἡμῖν δεῖ προσπίπτειν. ἑξῆς τε θεωροῦμεν
ταῦτα ἀπὸ τοῦ πρώτου καταρχόμενοι καὶ οὐκ ἐν τῷ αὐτῷ, οὐδὲ
μέρεσι μερῶν ἁπτόμενα, ἀλλ' ἢ ἐν τῇ ἰδιότητι τῇ ἑαυτῶν τὰ
μεγέθη καταμετροῦντα, τὰ πλείω πλεῖον καὶ τὰ ἐλάττω ἔλαττον.
“Ταύτῃ τῇ ἀναλογίᾳ νομιστέον καὶ τὸ ἐν τῇ ἀτόμῳ ἐλάχιστον
κεχρῆσθαι· μικρότητι γὰρ ἐκεῖνο δῆλον ὡς διαφέρει τοῦ κατὰ τὴν
αἴσθησιν θεωρουμένου, ἀναλογίᾳ δὲ τῇ αὐτῇ κέχρηται. ἐπείπερ
καὶ ὅτι μέγεθος ἔχει ἡ ἄτομος κατὰ τὴν ἐνταῦθα ἀναλογίαν
κατηγορήσαμεν, μικρόν τι μόνον μακρὰν ἐκβαλόντες. ἔτι τε τὰ
ἐλάχιστα καὶ ἀμιγῆ πέρατα δεῖ νομίζειν τῶν μηκῶν τὸ κατα-
μέτρημα ἐξ αὑτῶν πρώτων τοῖς μείζοσι καὶ ἐλάττοσι παρα-
σκευάζοντα τῇ διὰ λόγου θεωρίᾳ ἐπὶ τῶν ἀοράτων. ἡ γὰρ
κοινότης ἡ ὑπάρχουσα αὐτοῖς πρὸς τὰ ἀμετάβολα ἱκανὴ τὸ μέχρι
τούτου συντελέσαι· συμφόρησιν δὲ ἐκ τούτων κίνησιν ἐχόντων
οὐχ οἷόν τε γενέσθαι.
66
Πλούταρχος. De defectu oraculorum (409e-438d) Stephanus p. 430,

sec.E, line 6
ἐπικρατοῦσι παρὰ φύσιν ἕπεσθαι. διὸ δὴ τοῖς τῶν

σωμάτων γένεσιν ἄλλων ἀλλαχῆ φερομένων ἰσαρίθμους
μερίδας καὶ διαστάσεις ἐποίησαν, τὴν μὲν οὐ καθαροῦ
πυρὸς ἀλλὰ πυροειδῆ, τὴν δ' οὐκ ἀμιγοῦς αἰθέρος ἀλλ'
αἰθεροειδῆ, τὴν δ' οὐ γῆς αὐτῆς καθ' ἑαυτὴν ἀλλὰ γεοειδῆ,
μάλιστα δὲ † καὶ τὴν ἀέρος κοίνωσιν τὴν ὕδατος διὰ τὸ
πολλῶν, ὥσπερ εἴρηται (428d), τῶν ἀλλοφύλων ἀναπε-
πλησμένων ἀπελθεῖν. οὐ γὰρ ὁ θεὸς διέστησεν οὐδὲ διῴ-
κισε τὴν οὐσίαν, ἀλλ' ὑπ' αὐτῆς διεστῶσαν αὐτὴν καὶ
φερομένην χωρὶς ἐν ἀκοσμίαις τοσαύταις παραλαβὼν
ἔταξε καὶ συνήρμοσε δι' ἀναλογίας καὶ μεσότητος· εἶθ'
ἑκάστῃ λόγον ἐγκαταστήσας ὥσπερ ἁρμοστὴν καὶ φύ-
λακα κόσμους ἐποίησε τοσούτους, ὅσα γένη τῶν πρώτων
σωμάτων ὑπῆρχε. ταῦτα μὲν οὖν τῇ Πλάτωνος ἀνακείσθω
χάριτι δι' Ἀμμώνιον· ἐγὼ δὲ περὶ μὲν ἀριθμοῦ κόσμων
οὐκ ἄν ποτε διισχυρισαίμην ὅτι τοσοῦτοι, τὴν δὲ πλείονας
μὲν ἑνὸς οὐ μὴν ἀπείρους ἀλλ' ὡρισμένους πλήθει τιθεμέ-
νην δόξαν οὐδετέρας ἐκείνων ἀλογωτέραν ἡγοῦμαι, τὸ
φύσει τῆς ὕλης σκεδαστὸν καὶ μεριστὸν ὁρῶν οὔτ' ἐφ'
ἑνὸς μένον οὔτ' εἰς ἄπειρον ὑπὸ τοῦ λόγου βαδίζειν
ἐώμενον. | εἰ δ' ἀλλαχόθι που κἀνταῦθα τῆς Ἀκαδημείας
Πλούταρχος. De defectu oraculorum (409e-438d) Stephanus p. 433,

sec.D, line 10
πος ἐθαύμασαν. οἱ δὲ λογιώτατοι Δελφῶν καὶ τοὔνομα τοῦ

ἀνθρώπου διαμνημονεύοντες Κορήταν λέγουσιν. ἐμοὶ δὲ
δοκεῖ μάλιστα τοιαύτην πρὸς τὸ μαντικὸν πνεῦμα λαμβά-
νειν σύγκρασιν ψυχὴ καὶ σύμπηξιν, οἵαν πρὸς τὸ φῶς ἡ
ὄψις ὁμοιοπαθὲς γιγνόμενον· ὀφθαλμοῦ τε γὰρ ἔχοντος
τὴν ὁρατικὴν δύναμιν οὐδὲν ἄνευ φωτὸς ἔργον ἐστίν,
ψυχῆς τε τὸ μαντικὸν ὥσπερ ὄμμα δεῖται τοῦ συνεξάπτον-
τος οἰκείου καὶ συνεπιθήγοντος. ὅθεν οἱ μὲν πολλοὶ τῶν
προγενεστέρων ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν ἡγοῦντο θεὸν Ἀπόλ-
λωνα καὶ ἥλιον· οἱ δὲ τὴν καλὴν καὶ σοφὴν ἐπιστάμενοι
καὶ τιμῶντες ἀναλογίαν, ὅπερ σῶμα πρὸς ψυχὴν ὄψις δὲ
πρὸς νοῦν φῶς δὲ πρὸς ἀλήθειάν ἐστι, τοῦτο τὴν ἡλίου
67
δύναμιν εἴκαζον εἶναι πρὸς τὴν Ἀπόλλωνος φύσιν, ἔκγο-

νον ἐκείνου καὶ τόκον ὄντος ἀεὶ γιγνόμενον ἀεὶ τοῦτον
ἀποφαίνοντες. ἐξάπτει γὰρ καὶ προάγεται καὶ συνεξορμᾷ
τῆς αἰσθήσεως τὴν ὁρατικὴν δύναμιν οὗτος ὡς τῆς ψυχῆς
τὴν μαντικὴν ἐκεῖνος. οἱ μέντοι δοξάζοντες ἕνα καὶ
τὸν αὐτὸν θεὸν εἶναι, εἰκότως Ἀπόλλωνι καὶ Γῇ κοινῶς
ἀνέθεσαν τὸ χρηστήριον, οἰόμενοι τὴν διάθεσιν καὶ κρᾶ-
σιν ἐμποιεῖν τῇ γῇ τὸν ἥλιον, ἀφ' ἧς ἐκφέρεσθαι τὰς
Πλούταρχος. De fraterno amore (478a-492d) Stephanus p. 484, sec.B,

line 5
καταδικασθεὶς ἀπώλεσε τὴν οὐσίαν εἰς τὸ Καίσαρος

ταμιεῖον ἀναληφθεῖσαν. ὁ δ' Ἀθηνόδωρος ἦν μὲν ἔτι μειρά-
κιον οὐδέπω γενειῶν, ἀποδοθέντος δὲ τοῦ μέρους αὐτῷ
τῶν χρημάτων οὐ περιεῖδε τὸν ἀδελφὸν ἀλλ' εἰς μέσον
ἅπαντα καταθεὶς ἐνείματο, καὶ πολλὰ περὶ τὴν νέμησιν
ἀγνωμονούμενος οὐκ ἠγανάκτησεν οὐδὲ μετενόησεν, ἀλλὰ
πράως καὶ ἱλαρῶς ἤνεγκε τοῦ ἀδελφοῦ τὴν ἄνοιαν περι-
βόητον ἐν τῇ Ἑλλάδι γενομένην.
Ὁ μὲν οὖν Σόλων ἀποφηνάμενος περὶ πολιτείας, ὡς
ἰσότης στάσιν οὐ ποιεῖ, λίαν ἔδοξεν ὀχλικῶς ἀριθμητικὴν
καὶ δημοκρατικὴν ἐπεισάγειν ἀναλογίαν ἀντὶ τῆς καλῆς
γεωμετρικῆς· ὁ δ' ἐν οἰκίᾳ παραινῶν ἀδελφοῖς μάλιστα
μὲν ὡς ὁ Πλάτων (Resp. 462c) παρῄνει τοῖς πολίταις ‘τὸ
ἐμόν’ ἐξαιρεῖν ‘καὶ τὸ οὐκ ἐμόν,’ εἰ δὲ μή, τὴν ἴσην ἀγα-
πᾶν καὶ τῆς ἴσης περιέχεσθαι, καλὴν κρηπῖδα καὶ μόνιμον
ὁμονοίας καὶ εἰρήνης καταβαλλόμενος † ἀεί. χρήσθω δὲ
καὶ παραδείγμασιν ἐνδόξοις οἷόν ἐστι καὶ τὸ τοῦ Πιττακοῦ
πρὸς τὸν βασιλέα Λυδῶν πυνθανόμενον εἰ χρήματ' ἔστιν
αὐτῷ, ‘διπλάσι'’ εἶπεν ‘ἢ ἐβουλόμην, τοῦ ἀδελφοῦ τεθνη-
κότος.’ ἐπεὶ δ' οὐ μόνον ἐν χρημάτων κτήσει καὶ μειώσει
τῷ πλέονι πολέμιον καθίσταται τοὔλασσον (Eur. Phoen
Πλούταρχος. De genio Socratis (575a-598f) Stephanus p. 579, sec.B,
line 10
νίκα κομιζομένοις ἡμῖν ἀπ' Αἰγύπτου περὶ Καρίαν Δη-

λίων τινὲς ἀπήντησαν δεόμενοι Πλάτωνος ὡς γεωμετρι-
κοῦ λῦσαι χρησμὸν αὐτοῖς ἄτοπον ὑπὸ τοῦ θεοῦ προβε-
βλημένον. ἦν δ' ὁ χρησμὸς Δηλίοις καὶ τοῖς ἄλλοις Ἕλλησι
παῦλαν τῶν παρόντων κακῶν ἔσεσθαι διπλασιάσασι τὸν
ἐν Δήλῳ βωμόν. οὔτε δὲ τὴν διάνοιαν ἐκεῖνοι συμβάλλειν
68
δυνάμενοι καὶ περὶ τὴν τοῦ βωμοῦ κατασκευὴν γελοῖα

πάσχοντες (ἑκάστης γὰρ τῶν τεσσάρων πλευρῶν διπλασια-
ζομένης ἔλαθον τῇ αὐξήσει τόπον στερεὸν ὀκταπλάσιον
ἀπεργασάμενοι δι' ἀπειρίαν ἀναλογίας ἣν τὸ μήκει διπλά-
σιον παρέχεται) Πλάτωνα τῆς ἀπορίας ἐπεκαλοῦντο βοη-
θόν. ὁ δὲ τοῦ Αἰγυπτίου μνησθεὶς προσπαίζειν ἔφη τὸν
θεὸν Ἕλλησιν ὀλιγωροῦσι παιδείας οἷον ἐφυβρίζοντα τὴν
ἀμαθίαν ἡμῶν καὶ κελεύοντα γεωμετρίας ἅπτεσθαι μὴ
παρέργως· οὐ γάρ τοι φαύλης οὐδ' ἀμβλὺ διανοίας ὁρώσης
ἄκρως δὲ τὰς γραμμὰς ἠσκημένης ἔργον εἶναι [καὶ] δυεῖν
μέσων ἀνάλογον λῆψιν, ᾗ μόνῃ διπλασιάζεται σχῆμα κυ-
βικοῦ σώματος ἐκ πάσης ὁμοίως αὐξόμενον διαστάσεως.
τοῦτο μὲν οὖν Εὔδοξον αὐτοῖς τὸν Κνίδιον ἢ τὸν Κυζικηνὸν
Ἑλίκωνα συντελέσειν· μὴ τοῦτο δ' οἴεσθαι χρῆναι ποθεῖν
Πλούταρχος. Quaestiones convivales (612c-748d) Stephanus p. 719,

sec.B, line 1
ποιησάμενος ἀλλὰ κοινόν· ἐλέγξαι γὰρ ἔδωκας αὐτὸν ἀπο-

δεικνύοντα μὴ θεοῖς οὖσαν ἀλλ' ἡμῖν ἀναγκαίαν τὴν γεω-
μετρίαν· οὐ γάρ τί που καὶ θεὸς δεῖται μαθήματος οἷον
ὀργάνου στρέφοντος ἀπὸ τῶν γενητῶν καὶ περιάγοντος
ἐπὶ τὰ ὄντα τὴν διάνοιαν· ἐν αὐτῷ γὰρ ἔστιν ἐκείνῳ καὶ
σὺν αὐτῷ καὶ περὶ αὐτόν. ἀλλ' ὅρα μή τι σοι προσῆκον
ὁ Πλάτων καὶ οἰκεῖον αἰνιττόμενος λέληθεν, ἅτε δὴ τῷ
Σωκράτει τὸν Λυκοῦργον ἀναμιγνὺς οὐχ ἧττον ἢ τὸν
Πυθαγόραν, ὡς ᾤετο Δικαίαρχος (FHG II 243). ὁ γὰρ
Λυκοῦργος οἶσθα δήπουθεν ὅτι τὴν ἀριθμητικὴν ἀνα-
λογίαν, ὡς δημοκρατικὴν καὶ ὀχλικὴν οὖσαν, ἐξέβαλεν ἐκ
τῆς Λακεδαίμονος, ἐπεισήγαγεν δὲ τὴν γεωμετρικήν, ὀλιγ-
αρχίᾳ σώφρονι καὶ βασιλείᾳ νομίμῃ πρέπουσαν· ἡ μὲν
γὰρ ἀριθμῷ τὸ ἴσον ἡ δὲ λόγῳ τὸ κατ' ἀξίαν ἀπονέμει·
καὶ οὐ πάνθ' ὁμοῦ μίγνυσιν, ἀλλ' ἔστιν χρηστῶν καὶ πονη-
ρῶν εὔσημος ἐν αὐτῇ διάκρισις, οὐ ζυγοῖς οὐδὲ κλήροις
ἀρετῆς δὲ καὶ κακίας διαφορᾷ τὸ οἰκεῖον ἀεὶ διαλαγχα-
νόντων. ταύτην ὁ θεὸς ἐπάγει τὴν ἀναλογίαν τοῖς πράγ-
μασι, δίκην καὶ νέμεσιν, ὦ φίλε Τυνδάρη, προσαγορευο-
μένην καὶ διδάσκουσαν ἡμᾶς τὸ δίκαιον ἴσον, ἀλλὰ μὴ τὸ
ἴσον δεῖν ποιεῖσθαι δίκαιον· ἣν γὰρ οἱ πολλοὶ διώκουσιν
69

sec.C, line 11

8ΠΡΟΒΛΗΜΑ Γ
Κατὰ ποίαν ἀναλογίαν ὁ τῶν φωνηέντων καὶ ἡμιφώνων ἀριθμὸς

συντέτακται
Πρὸς ταῦτα τοῦ Ἑρμείου φήσαντος ἀμφοτέρους ἀπο-

δέχεσθαι τοὺς λόγους ‘τί οὖν’ ἔφην ‘οὐ καὶ σὺ διῆλθες
ἡμῖν, εἴ τις ἔστι λόγος τοῦ ἀριθμοῦ τῶν στοιχείων, ὥς γ'
ἐμοὶ δοκεῖ; τεκμήριον δὲ ποιοῦμαι τὸ μὴ κατὰ τύχην τῶν
ἀφώνων καὶ ἡμιφώνων πρός τ' ἄλληλα καὶ πρὸς τὰ φω-
νήεντα γεγονέναι τὸ πλῆθος, ἀλλὰ κατὰ τὴν πρώτην ἀνα-
λογίαν ἀριθμητικὴν δὲ καλουμένην ὑφ' ἡμῶν· ἐννέα γὰρ
ὄντων καὶ ὀκτὼ καὶ ἑπτά, ταὐτῷ τὸν μέσον ἀριθμὸν
ὑπερέχειν καὶ ὑπερέχεσθαι συμβέβηκε.

sec.D, line 5

ΠΡΟΒΛΗΜΑ Γ
Κατὰ ποίαν ἀναλογίαν ὁ τῶν φωνηέντων καὶ ἡμιφώνων

ἀριθμὸς συντέτακται
Πρὸς ταῦτα τοῦ Ἑρμείου φήσαντος ἀμφοτέρους ἀπο-

δέχεσθαι τοὺς λόγους ‘τί οὖν’ ἔφην ‘οὐ καὶ σὺ διῆλθες
ἡμῖν, εἴ τις ἔστι λόγος τοῦ ἀριθμοῦ τῶν στοιχείων, ὥς γ'
ἐμοὶ δοκεῖ; τεκμήριον δὲ ποιοῦμαι τὸ μὴ κατὰ τύχην τῶν
70
ἀφώνων καὶ ἡμιφώνων πρός τ' ἄλληλα καὶ πρὸς τὰ φω-

νήεντα γεγονέναι τὸ πλῆθος, ἀλλὰ κατὰ τὴν πρώτην ἀνα-
λογίαν ἀριθμητικὴν δὲ καλουμένην ὑφ' ἡμῶν· ἐννέα γὰρ
ὄντων καὶ ὀκτὼ καὶ ἑπτά, ταὐτῷ τὸν μέσον ἀριθμὸν
ὑπερέχειν καὶ ὑπερέχεσθαι συμβέβηκε. τῶν δ' ἄκρων ὁ
μέγιστος πρὸς τὸν ἐλάχιστον ἔχει λόγον, ὃν ὁ τῶν
Μουσῶν πρὸς τὸν τοῦ Ἀπόλλωνος· ἡ γὰρ ἐννεὰς δήπου
ταῖς Μούσαις ἡ δ' ἑβδομὰς τῷ Μουσηγέτῃ προσκεκλή-
ρωται· συντεθέντα δ' ἀλλήλοις διπλασιάζει τὸν μέσον
εἰκότως, ἐπεὶ καὶ τὰ ἡμίφωνα τῆς ἀμφοῖν τρόπον τινὰ
κοινωνεῖ δυνάμεως.’
Καὶ ὁ Ἑρμείας ‘Ἑρμῆς’ ἔφη ‘λέγεται θεῶν ἐν
Αἰγύπτῳ γράμματα πρῶτος εὑρεῖν·
Πλούταρχος. De facie in orbe lunae (920b-945e) Stephanus p. 931,

sec.C, line 8
μὲν ἀὴρ διίησιν οὐ παρέχων ἀνακοπὰς οὐδ' ἀντερείδων,

ἀπὸ δὲ ξύλων καὶ λίθων καὶ ἱματίων εἰς φῶς τιθεμένων
πολλὰς ἀντιλάμψεις καὶ περιλάμψεις ἀποδίδωσιν. οὕτω
δὲ καὶ τὴν γῆν ὁρῶμεν ὑπ' αὐτοῦ φωτιζομένην· οὐ γὰρ
εἰς βάθος ὥσπερ ὕδωρ οὐδὲ δι' ὅλης ὥσπερ ἀὴρ διίησι
τὴν αὐγήν, ἀλλ' οἷος τὴν σελήνην περιστείχει κύκλος αὐ-
τοῦ καὶ ὅσον ὑποτέμνεται μέρος ἐκείνης, τοιοῦτος ἕτερος
περίεισι τὴν γῆν καὶ τοσοῦτον φωτίζων ἀεὶ καὶ ἀπολεί-
πων ἕτερον ἀφώτιστον· ἡμισφαιρίου γὰρ ὀλίγῳ δοκεῖ μεῖ-
ζον εἶναι τὸ περιλαμπόμενον ἑκατέρας. δότε δή μοι
γεωμετρικῶς εἰπεῖν πρὸς ἀναλογίαν ὡς, εἰ τριῶν ὄντων
οἷς τὸ ἀφ' ἡλίου φῶς πλησιάζει, γῆς σελήνης ἀέρος, ὁρῶ-
μεν οὐχ ὡς ὁ ἀὴρ μᾶλλον ἢ ὡς ἡ γῆ φωτιζομένην τὴν
σελήνην, ἀνάγκη φύσιν ἔχειν ὁμοίαν ἃ τὰ αὐτὰ πάσχειν
ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ πέφυκεν.’
Ἐπεὶ δὲ πάντες ἐπῄνεσαν τὸν Λεύκιον, ‘εὖ γ'’
ἔφην ‘ὅτι καλῷ λόγῳ καλὴν ἀναλογίαν προσέθηκας· οὐ
γὰρ ἀποστερητέον σε τῶν ἰδίων’. κἀκεῖνος ἐπιμειδιάσας
’οὐκοῦν’ ἔφη ‘καὶ δεύτερον ἀναλογίᾳ προσχρηστέον, ὅπως
μὴ τῷ τὰ αὐτὰ πάσχειν ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ μόνον ἀλλὰ
καὶ τῷ ταὐτὰ ποιεῖν ταὐτὸν ἀποδείξωμεν τῇ γῇ τὴν
71
Πλούταρχος. De facie in orbe lunae (920b-945e) Stephanus p. 943,

sec.F, line 7
τὸ αἷμα τῇ σαρκὶ παρέχει τὴν αἴσθησιν ἐγκεκραμένον,

οὕτως τῷ αἰθέρι λέγουσι τὴν σελήνην ἀνακεκραμένην διὰ
βάθους ἅμα μὲν ἔμψυχον εἶναι καὶ γόνιμον, ἅμα δ' ἰσόρ-
ροπον ἔχειν τὴν πρὸς τὸ βαρὺ συμμετρίαν τῆς κουφότητος.
καὶ γὰρ αὐτὸν οὕτως τὸν κόσμον ἐκ τῶν ἄνω καὶ τῶν
κάτω φύσει φερομένων συνηρμοσμένον ἀπηλλάχθαι παν-
τάπασι τῆς κατὰ τόπον κινήσεως. ταῦτα δὲ καὶ Ξενοκρά-
της (fr. 56) ἔοικεν ἐννοῆσαι θείῳ τινὶ λογισμῷ, τὴν ἀρχὴν
λαβὼν παρὰ Πλάτωνος (Tim. 31). Πλάτων γάρ ἐστιν ὁ
καὶ τῶν ἀστέρων ἕκαστον ἐκ γῆς καὶ πυρὸς συνηρμόσθαι
διὰ τῶν δυοῖν μεταξὺ φύσεων ἀναλογίᾳ δεθεισῶν ἀπο-
φηνάμενος· οὐδὲν γὰρ εἰς αἴσθησιν ἐξικνεῖσθαι, ᾧ μή τι
γῆς ἐμμέμικται καὶ φωτός. ὁ δὲ Ξενοκράτης (fr. 56) τὰ
μὲν ἄστρα καὶ τὸν ἥλιον ἐκ πυρός φησι καὶ τοῦ πρώτου
πυκνοῦ συγκεῖσθαι, | τὴν δὲ σελήνην ἐκ τοῦ δευτέρου
πυκνοῦ καὶ τοῦ ἰδίου ἀέρος, τὴν δὲ γῆν ἐξ ὕδατος καὶ
ἀέρος καὶ τοῦ τρίτου τῶν πυκνῶν· ὅλως δὲ μήτε τὸ πυ-
κνὸν αὐτὸ καθ' αὑτὸ μήτε τὸ μανὸν εἶναι ψυχῆς δεκτικόν.
καὶ ταῦτα μὲν περὶ οὐσίας σελήνης.
Εὖρος δὲ καὶ μέγεθος οὐχ ὅσον οἱ γεωμέτραι λέγουσιν,
ἀλλὰ μεῖζον πολλάκις ἐστί· καταμετρεῖ δὲ τὴν σκιὰν τῆς
Πλούταρχος. Platonicae quaestiones (999c-1011e) Stephanus p. 1008,

sec.D, line 7
μὲν περὶ τὰς ἐπιθυμίας ἀπειθὲς καὶ ἀνάγωγον παντάπασι

’περὶ ὦτα λάσιον, κωφόν, μάστιγι μετὰ κέντρων μόγις
ὑπεῖκον’ (253e), τὸ δὲ θυμοειδὲς εὐήνιον τὰ πολλὰ τῷ
λογισμῷ καὶ σύμμαχον. ὥσπερ οὖν συνωρίδος οὐχ ὁ
ἡνίοχός ἐστιν ἀρετῇ καὶ δυνάμει μέσος, ἀλλὰ τῶν ἵππων
ὁ φαυλότερος μὲν τοῦ ἡνιόχου βελτίων δὲ τοῦ ὁμοζύγου,
οὕτω τῆς ψυχῆς οὐ τῷ κρατοῦντι τὴν μέσην ἀπένειμε
τάξιν, ἀλλ' ᾧ πάθους μὲν ἧττον ἢ τῷ τρίτῳ μᾶλλον δ'
ἢ τῷ πρώτῳ, λόγου δὲ μᾶλλον ἢ τῷ τρίτῳ ἧττον δ' ἢ
τῷ πρώτῳ μέτεστιν. αὕτη γὰρ ἡ τάξις καὶ τὴν τῶν συμ-
φωνιῶν ἀναλογίαν φυλάσσει, τοῦ μὲν θυμοειδοῦς πρὸς
τὸ λογιστικὸν ὡς ὑπάτην τὸ διὰ τεσσάρων, πρὸς δὲ τὸ
ἐπιθυμητικὸν ὡς νήτην τὸ διὰ πέντε, τοῦ δὲ λογιστικοῦ
πρὸς τὸ ἐπιθυμητικὸν ὡς ὑπάτη πρὸς νήτην τὸ διὰ
72
πασῶν. ἐὰν δὲ τὸν λογισμὸν εἰς τὸ μέσον ἕλκωμεν, ἔσται

πλέον ὁ θυμὸς ἀπέχων τῆς ἐπιθυμίας, ὃν ἔνιοι τῶν φιλο-
σόφων ἐπιθυμίᾳ ταὐτὸν εἶναι δι' ὁμοιότητα νομίζουσιν.
Ἢ τὸ μὲν τοῖς τόποις ἀπονέμειν τὰ πρῶτα καὶ τὰ
μέσα καὶ τὰ τελευταῖα γελοῖόν ἐστιν, αὐτὴν τὴν ὑπάτην
ὁρῶντας ἐν μὲν λύρᾳ τὸν ἀνωτάτω καὶ πρῶτον,
Πλούταρχος. Platonicae quaestiones (999c-1011e) Stephanus p. 1009,

sec.A, line 1

’ὁτὲ μέν τε μετὰ πρώτοισι φάνεσκεν,
ἄλλοτε δ' ἐν πυμάτοισι κελεύων’,

ἑκατέρωθι δ' ἦν πρῶτος καὶ τὴν πρώτην δύναμιν εἶχεν,
οὕτω τὰ τῆς ψυχῆς μόρια δεῖ μὴ τοῖς τόποις καταβιάζε-
σθαι μηδὲ τοῖς ὀνόμασιν, ἀλλὰ τὴν δύναμιν καὶ τὴν ἀνα-
λογίαν | ἐξετάζειν. τὸ γὰρ τῇ θέσει πρῶτον ἱδρῦσθαι
τὸ λογιστικὸν ἐν τῷ σώματι τοῦ ἀνθρώπου κατὰ συμ-
βεβηκός ἐστι· τὴν δὲ πρώτην ἔχει καὶ κυριωτάτην δύνα-
μιν ὡς μέση πρὸς ὑπάτην μὲν τὸ ἐπιθυμητικόν, νήτην δὲ
τὸ θυμοειδές, τῷ χαλᾶν καὶ ἐπιτείνειν καὶ ὅλως συνῳδὰ
καὶ σύμφωνα ποιεῖν ἑκατέρου τὴν ὑπερβολὴν ἀφαιρῶν καὶ
πάλιν οὐκ ἐῶν ἀνίεσθαι παντάπασιν οὐδὲ καταδαρθάνειν·
τὸ γὰρ μέτριον καὶ σύμμετρον ὁρίζεται μεσότητι. μᾶλλον
δὲ τοῦτο τέλος ἐστὶ τῆς τοῦ λόγου δυνάμεως, μεσότητας
ἐν τοῖς πάθεσι ποιεῖν, ἃς ἱερὰς καλοῦσι καὶ ὁσίας, ἐχούσας
τὴν τῶν ἄκρων πρὸς τὸν λόγον καὶ πρὸς ἄλληλα διὰ τοῦ
Πλούταρχος. De animae procreatione in Timaeo (1012b-1030c)

Stephanus p. 1015, sec.E, line 11
αἰτίαν δὲ κακοῦ τὴν κινητικὴν τῆς ὕλης καὶ περὶ τὰ σώ-

ματα γιγνομένην μεριστὴν ἄτακτον καὶ ἄλογον οὐκ ἄψυ-
χον δὲ κίνησιν, ἣν ἐν Νόμοις ὥσπερ εἴρηται (p. 149, 13 sq.)
ψυχὴν ἐναντίαν καὶ ἀντίπαλον τῇ ἀγαθουργῷ προσεῖπε.
ψυχὴ γὰρ αἰτία κινήσεως καὶ ἀρχή, νοῦς δὲ τάξεως καὶ
συμφωνίας περὶ κίνησιν. ὁ γὰρ θεὸς οὐκ ἀνέστησε τὴν
ὕλην ἀργοῦσαν ἀλλ' ἔστησεν ὑπὸ τῆς ἀνοήτου ταραττο-
μένην αἰτίας· οὐδ' ἀρχὰς τῇ φύσει μεταβολῆς καὶ παθῶν
73
παρέσχεν, ἀλλ' οὔσης ἐν πάθεσι παντοδαποῖς καὶ μετα-

βολαῖς ἀτάκτοις ἐξεῖλε τὴν πολλὴν ἀοριστίαν καὶ πλημμέ-
λειαν, ἁρμονίᾳ καὶ ἀναλογίᾳ καὶ ἀριθμῷ χρώμενος ὀρ-
γάνοις· ὧν ἔργον ἐστὶν οὐ μεταβολῇ καὶ κινήσει ἑτερότη-
τος πάθη καὶ διαφορὰς παρέχειν τοῖς πράγμασιν, ἀλλὰ
μᾶλλον ἀπλανῆ καὶ στάσιμα καὶ τοῖς κατὰ ταὐτὰ ὡσαύ-
τως ἔχουσιν ὅμοια ποιεῖν.

Stephanus p. 1016, sec.F, line 4
ὡσαύτως οὐδὲ ταὐτὸ σῶμα γίγνεσθαί τέ φησιν ὑπὸ τοῦ

θεοῦ καὶ εἶναι πρὶν ἢ γενέσθαι· ταῦτα γὰρ ἄντικρυς φαρ-
μακῶντός ἐστιν. ἀλλὰ τί δεῖ νοεῖν καὶ τὴν γένεσιν, αὐτὸς
διδάσκει. ‘τὸ μὲν γὰρ πρὸ τούτου’ φησί (Tim. 53a sq.)
’ταῦτα πάντα εἶχεν ἀλόγως καὶ ἀμέτρως· ὅτε δ' ἐπεχει-
ρεῖτο κοσμεῖσθαι τὸ πᾶν, πῦρ πρῶτον καὶ ὕδωρ καὶ γῆν
καὶ ἀέρα, ἴχνη μὲν ἔχοντα ἄττα αὑτῶν, παντάπασι μὴν
διακείμενα ὥσπερ εἰκὸς ἔχειν ἅπαν ὅταν ἀπῇ τινος θεός,
οὕτω δὴ τότε πεφυκότα ταῦτα πρῶτον διεσχηματίσατο
εἴδεσι καὶ ἀριθμοῖς.’ ἔτι δὲ πρότερον εἰπὼν (32a sqq.) ὡς
οὐ μιᾶς ἔργον ἦν ἀναλογίας ἀλλὰ δυεῖν τὸ συνδῆσαι στε-
ρεὸν ὄντα καὶ βάθος ἔχοντα τὸν τοῦ παντὸς ὄγκον, καὶ
διελθὼν ὅτι πυρὸς καὶ γῆς ὕδωρ ἀέρα τε ὁ θεὸς ἐν μέσῳ
θεὶς συνέδησε καὶ συνεστήσατο τὸν οὐρανόν, ‘ἔκ τε δὴ
τούτων’ φησί ‘τοιούτων καὶ τὸν ἀριθμὸν τεττάρων | τὸ
τοῦ κόσμου σῶμα ἐγεννήθη δι' ἀναλογίας ὁμολογῆσαν,
φιλίαν τ' ἔσχεν ἐκ τούτων, ὥστ' εἰς ταὐτὸν αὑτῷ συν-
ελθὸν ἄλυτον ὑπὸ τῶν ἄλλων πλὴν ὑπὸ τοῦ συνδήσαντος
γενέσθαι·’ σαφέστατα διδάσκων ὡς οὐχὶ σώματος ἁπ-
λῶς οὐδ' ὄγκου καὶ ὕλης, ἀλλὰ συμμετρίας περὶ σῶμα
καὶ κάλλους καὶ ὁμοιότητος ἦν ὁ θεὸς πατὴρ

Stephanus p. 1025, sec.A, line 7
τοῖς αἰσθητοῖς· ὀργάνοις τε ταῖς μεταξὺ φαντασίαις

τε καὶ μνήμαις χρώμενος, ὧν τὰ μὲν ἐν τῷ ταὐτῷ τὸ
ἕτερον τὰ δ' ἐν τῷ ἑτέρῳ ποιεῖ τὸ ταὐτόν. ἔστι γὰρ ἡ
μὲν νόησις κίνησις τοῦ νοοῦντος περὶ τὸ μένον, ἡ δὲ δόξα
μονὴ τοῦ αἰσθανομένου περὶ τὸ κινούμενον· | φαντασίαν
δὲ συμπλοκὴν δόξης πρὸς αἴσθησιν οὖσαν ἵστησιν ἐν μνή-
μῃ τὸ ταὐτόν· τὸ δὲ θάτερον κινεῖ πάλιν ἐν διαφορᾷ τοῦ
74
πρόσθεν καὶ νῦν, ἑτερότητος ἅμα καὶ ταὐτότητος ἐφ-

απτόμενον.
Δεῖ δὲ τὴν περὶ τὸ σῶμα τοῦ κόσμου γενομένην
σύντηξιν εἰκόνα λαβεῖν τῆς ἀναλογίας ἐν ᾗ διηρμόσατο
τὴν ψυχήν. ἐκεῖ μὲν γὰρ ἦν ἄκρα τὸ πῦρ καὶ ἡ γῆ,
χαλεπὴν πρὸς ἄλληλα κραθῆναι φύσιν ἔχοντα, μᾶλλον δ'
ὅλως ἄκρατον καὶ ἀσύστατον· ὅθεν ἐν μέσῳ θέμενος αὐ-
τῶν τὸν μὲν ἀέρα πρὸ τοῦ πυρὸς τὸ δ' ὕδωρ πρὸ τῆς γῆς,
ταῦτα πρῶτον ἀλλήλοις ἐκέρασεν, εἶτα διὰ τούτων ἐκεῖνα
πρός τε ταῦτα καὶ πρὸς ἄλληλα συνέμιξε καὶ συνήρμοσεν.
ἐνταῦθα δὲ πάλιν τὸ ταὐτὸν καὶ τὸ θάτερον, ἐναντίας δυ-
νάμεις καὶ ἀκρότητας ἀντιπάλους, συνήγαγεν οὐ δι' αὑ-
τῶν, ἀλλ' οὐσίας ἑτέρας μεταξύ, τὴν μὲν ἀμέριστον πρὸ
τοῦ ταὐτοῦ πρὸ δὲ τοῦ θατέρου τὴν μεριστήν, ἔστιν ᾗ

Stephanus p. 1018, sec.A, line 1
γνεται, τὰ τέσσαρα καὶ τὰ ἐννέα τριακαίδεκα, τὰ δ' ὀκτὼ

καὶ εἰκοσιεπτὰ πέντε καὶ τριάκοντα. τούτων γὰρ τῶν
ἀριθμῶν οἱ Πυθαγορικοὶ τὰ μὲν πέντε τροφόν, ὅπερ ἐστὶ
φθόγγον, ἐκάλουν, οἰόμενοι τῶν τοῦ τόνου διαστημάτων
πρῶτον εἶναι φθεγκτὸν τὸ πέμπτον· τὰ δὲ τρισκαίδεκα
λεῖμμα, καθάπερ Πλάτων, τὴν εἰς ἴσα τοῦ τόνου διανομὴν
ἀπογιγνώσκοντες· τὰ δὲ πέντε καὶ τριάκοντα ἁρμονίαν,
ὅτι συνέστηκεν ἐκ δυεῖν κύβων πρώτων ἀπ' ἀρτίου καὶ
περιττοῦ γεγονότων, ἐκ τεσσάρων δ' ἀριθμῶν, τοῦ ϛʹ καὶ
τοῦ ηʹ καὶ τοῦ θʹ καὶ τοῦ ιβʹ, τὴν ἀριθμητικὴν καὶ τὴν
ἁρμονικὴν ἀναλογίαν περιεχόντων. | ἔσται δὲ μᾶλλον ἡ
δύναμις ἐκφανὴς ἐπὶ διαγράμματος. ἔστω τὸ α β γ δ
παραλληλόγραμμον ὀρθογώνιον, ἔχον τῶν πλευρῶν τὴν
α β πέντε, τὴν δὲ α δ ἑπτά· καὶ τμηθείσης τῆς μὲν
ἐλάττονος εἰς δύο καὶ τρία κατὰ τὸ κ, τῆς δὲ μείζονος εἰς
τρία καὶ τέτταρα κατὰ τὸ λ, διήχθωσαν ἀπὸ τῶν τομῶν
εὐθεῖαι τέμνουσαι ἀλλήλας κατὰ τὸ κ μ ν

Stephanus p. 1028, sec.B, line 2
μᾶλλον ἐξακριβοῦν, τὸ δ' ἀπολειπόμενον οἰκεῖόν ἐστι τῆς

ὑποκειμένης ἡμῖν πραγματείας.
Οὐ γὰρ ἐπίδειξιν ὁ Πλάτων θεωρίας μαθηματικῆς
75
ποιούμενος εἰς φυσικὴν ὑπόθεσιν μὴ δεομένην μεσότητας

ἀριθμητικὰς καὶ ἁρμονικὰς παρεισήγαγεν, ἀλλ' ὡς μάλι-
στα δὴ τῇ συστάσει τῆς ψυχῆς τοῦ λόγου τούτου προς-
ήκοντος. καίτοι τινὲς μὲν ἐν τοῖς τάχεσι τῶν πλανωμένων
σφαιρῶν τινὲς δὲ μᾶλλον ἐν τοῖς ἀποστήμασιν ἔνιοι δ' ἐν
τοῖς μεγέθεσι τῶν ἀστέρων, οἱ δ' ἄγαν ἀκριβοῦν δοκοῦν-
τες ἐν ταῖς τῶν ἐπικύκλων διαμέτροις ζητοῦσι τὰς εἰρη-
μένας ἀναλογίας, ὡς τὴν ψυχὴν ἕνεκα τούτων τοῦ δημι-
ουργοῦ τοῖς οὐρανίοις ἐναρμόσαντος, εἰς ἑπτὰ μοίρας
νενεμημένην. πολλοὶ δὲ καὶ τὰ Πυθαγορικὰ δεῦρο μετα-
φέρουσιν, ἀπὸ τοῦ μέσου τὰς τῶν σωμάτων ἀποστάσεις
τριπλασιάζοντες· γίγνεται δὲ τοῦτο κατὰ μὲν τὸ πῦρ μονά-
δος τιθεμένης, κατὰ δ' ἀντίχθονα τριῶν, κατὰ δὲ γῆν
ἐννέα καὶ κατὰ σελήνην εἰκοσιεπτά, καὶ κατὰ τὸν Ἑρμοῦ
μιᾶς καὶ ὀγδοήκοντα, κατὰ δὲ Φωσφόρον τριῶν καὶ μʹ
καὶ ςʹ, κατ' αὐτὸν δὲ τὸν ἥλιον θʹ καὶ κʹ καὶ ψʹ, ὅς γ'
ἅμα τετράγωνός τε καὶ κύβος ἐστί· διὸ καὶ τὸν ἥλιον
ἔστιν ὅτε τετράγωνον καὶ κύβον προσαγορεύουσιν.
Πλούταρχος. Epitome libri de animae procreatione in Timaeo (1030d-

1032f)
*ΕΠΙΤΟΜΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝ ΤΩΙ ΤΙΜΑΙΩΙ ΨΥΧΟΓΟΝΙΑΣ
Ὁ περὶ τῆς ἐν τῷ Τιμαίῳ ψυχογονίας ἐπιγεγραμ-

μένος λόγος, ὅσα Πλάτωνι καὶ τοῖς Πλατωνικοῖς πεφι-
λοτίμηται, ἀπαγγέλλει· εἰσάγει δὲ καὶ γεωμετρικάς τινας
ἀναλογίας καὶ ὁμοιότητας, πρὸς τὴν τῆς ψυχῆς ὡς οἴεται
θεωρίαν συντεινούσας αὐτῷ, καὶ δὴ καὶ μουσικὰ καὶ ἀριθ-
μητικὰ θεωρήματα.
Λέγει δὲ τὴν ὕλην διαμορφωθῆναι ὑπὸ τῆς ψυχῆς
καὶ δίδωσι μὲν τῷ παντὶ ψυχήν, δίδωσι δὲ καὶ ἑκάστῳ
ζῴῳ τὴν διοικοῦσαν αὐτό, καὶ πῆ μὲν ἀγένητον εἰσάγει
ταύτην πῆ δὲ γενέσει δουλεύουσαν· ἀίδιον δὲ τὴν ὕλην
καὶ ὑπὸ τοῦ θείου διὰ τῆς ψυχῆς μορφωθῆναι· καὶ τὴν
κακίαν δὲ βλάστημα τῆς ὕλης γεγονέναι, ἵνα μή, φησί,
τὸ θεῖον αἴτιον τῶν κακῶν νομισθείη.
76
Πλούταρχος. Epitome libri de animae procreatione in Timaeo (1030d-

1032f)
γινόμενος ἐν τοῖς αἰσθητοῖς· ὀργάνοις τε μεταξὺ φαντασίαις

τε καὶ μνήμαις χρώμενος, ὧν τὰ μὲν ἐν τῷ αὐτῷ τὸ ἕτε-
ρον τὰ δ' ἐν τῷ ἑτέρῳ ποιεῖ τὸ ταὐτόν. ἔστι γὰρ ἡ μὲν
νόησις κίνησις τοῦ νοοῦντος περὶ τὸ μένον, ἡ δὲ δόξα
μονὴ τοῦ αἰσθανομένου περὶ τὸ κινούμενον· φαντασίαν δὲ
συμπλοκὴν δόξης πρὸς αἴσθησιν οὖσαν ἵστησιν ἐν μνήμῃ
τὸ ταὐτόν· τὸ δὲ θάτερον κινεῖ πάλιν ἐν διαφορᾷ τοῦ
πρόσθεν καὶ νῦν, ἑτερότητος ἅμα καὶ ταὐτότητος ἐφαπ-
τόμενον.
Δεῖ δὲ τὴν περὶ τὸ σῶμα τοῦ κόσμου γενομένην σύν-
ταξιν εἰκόνα λαβεῖν τῆς ἀναλογίας ἐν ᾗ διηρμόσατο τὴν
ψυχήν. ἐκεῖ μὲν γὰρ ἦν ἄκρα τὸ πῦρ καὶ ἡ γῆ, χαλεπὴν
πρὸς ἄλληλα κραθῆναι φύσιν ἔχοντα, μᾶλλον δ' ὅλως
ἄκρατον καὶ ἀσύστατον· ὅθεν ἐν μέσῳ θέμενος αὐτῶν
τὸν μὲν ἀέρα πρὸ τοῦ πυρὸς τὸ δ' ὕδωρ πρὸ τῆς γῆς,
ταῦτα πρῶτον ἀλλήλοις ἐκέρασεν· εἶτα διὰ τούτων ἐκεῖνα
πρός τε ταῦτα καὶ ἄλληλα συνέμιξε καὶ συνήρμοσεν. ἐν-
ταῦθα δὲ πάλιν τὸ ταὐτὸν καὶ τὸ θάτερον, ἐναντίας δυνά-
μεις καὶ ἀκρότητας ἀντιπάλους, συνήγαγεν οὐ δι' αὑτῶν,
ἀλλ' οὐσίας ἑτέρας μεταξύ, τὴν μὲν ἀμέριστον πρὸ τοῦ
ταὐτοῦ, πρὸ δὲ τοῦ θατέρου τὴν μεριστήν, ἔστιν ᾗ προς
Πλούταρχος. De communibus notitiis adversus Stoicos (1058e-1086b)

φυτικοῦ ψυχικὸν γενόμενον. γεγονέναι δὲ καὶ τὸν ἥλιον

ἔμψυχον λέγουσι, τοῦ ὑγροῦ μεταβάλλοντος εἰς πῦρ νοερόν.
ὥρα καὶ τὸν ἥλιον διανοεῖσθαι περιψύξει γεννώμενον.
ὁ μὲν οὖν Ξενοφάνης διηγουμένου τινὸς ἐγχέλεις ἑωρακέ-
ναι ἐν ὕδατι θερμῷ ζώσας ‘οὐκοῦν’ εἶπεν ‘ἐν ψυχρῷ αὐτὰς
ἑψήσομεν’ (Vorsokr. 21 A 17). τούτοις δ' ἕποιτ' ἄν, εἰ
περιψύξει τὰ θερμότατα γεννῶσι καὶ πυκνώσει τὰ κου-
φότατα, θερμότητι πάλιν αὖ τὰ ψυχρὰ καὶ διαχύσει τὰ
πυκνὰ καὶ διακρίσει τὰ βαρέα γεννᾶν, ἀλογίας τινὸς φυ-
λάττουσιν ἀναλογίαν καὶ ...
Ἐννοίας δ' οὐσίαν αὐτῆς καὶ γένεσιν οὐ παρὰ τὰς
ἐννοίας ὑποτίθενται; φαντασία γάρ τις ἡ ἔννοιά ἐστι, φαν-
τασία δὲ τύπωσις ἐν ψυχῇ· ψυχῆς δὲ φύσις ἀναθυμίασις,
77
ἣν τυπωθῆναι μὲν ἐργῶδες διὰ μανότητα, δεξαμένην δὲ

τηρῆσαι τύπωσιν ἀδύνατον. ἥ τε γὰρ τροφὴ καὶ ἡ γένεσις
αὐτῆς ἐξ ὑγρῶν οὖσα | συνεχῆ τὴν ἐπιφορὰν ἔχει καὶ τὴν
ἀνάλωσιν, ἥ τε πρὸς τὸν ἀέρα διὰ τῆς ἀναπνοῆς ἐπι-
μιξία καινὴν ἀεὶ ποιεῖ τὴν ἀναθυμίασιν, ἐξισταμένην καὶ
τρεπομένην ὑπὸ τοῦ θύραθεν ἐμβάλλοντος ὀχετοῦ καὶ
πάλιν ἐξιόντος. ῥεῦμα γὰρ ἄν τις ὕδατος φερομένου μᾶλ
Αθηναίος Δειπνοσοφιστές. Book 3, Kaibel paragraph 47, line 29
ἡ δ' Ὀβριμοπάτρα γ' ἑφθὸν ἐκ ζωμοῦ κρέας

καὶ χόλικος ἠνύστρου τε καὶ γαστρὸς τόμον.
σιαγόνος δὲ Κρατῖνος Πλούτοις (I 63 K)·
περὶ σιαγόνος βοείας μαχόμενος.
καὶ Σοφοκλῆς Ἀμύκῳ (fr. 109 N)·
σιαγόνας τε δὴ μαλθακὰς τίθησι.
Πλάτων δ' ἐν Τιμαίῳ γράφει (p. 75d)· ‘καὶ τὰς σια-
γόνας ἄκρας αὐτοῖς συνέδησεν ὑπὸ τὴν φύσιν τοῦ
προσώπου.’ καὶ Ξενοφῶν ἐν τῷ περὶ ἱππικῆς (1, 8)·
’σιαγόνα μικρὰν συνεσταλμένην.’ οἱ δὲ διὰ τοῦ υ
στοιχείου ἐκφέροντες κατ' ἀναλογίαν λέγουσιν ἀπὸ
τοῦ ὑός. χορδῶν τε μέμνηται Ἐπίχαρμος, ἃς ὀρύας
ὀνομάζει, ἐπιγράψας τι καὶ τῶν δραμάτων Ὀρύαν
(p. 248 L). Ἀριστοφάνης ἐν Νεφέλαις (455)·
ἔκ μου χορδὴν τοῖς φροντισταῖς παραθέντων.
κρίνειν τῶν δοκιμωτάτων γραμματικῶν· ἀλλ' ἐπεὶ περὶ

8ΤΑΡΙΧΩΝ ἐστὶν ὁ λόγος, περὶ ὧν οἶδα καὶ παροιμίαν
μνήμης ἠξιωμένην ὑπὸ τοῦ Σολέως Κλεάρχου·
σαπρὸς τάριχος τὴν ὀρίγανον φιλεῖ,
ἔρχομαι κἀγὼ λέξων τι περὶ αὐτῶν, τὰ τῆς τέχνης.
Διοκλῆς μὲν ὁ Καρύστιος ἐν τοῖς Ὑγιεινοῖς ἐπι-
γραφομένοις τῶν ταρίχων φησὶ τῶν ἀπιμέλων κράτιστα
εἶναι τὰ ὡραῖα, τῶν δὲ πιόνων τὰ θύννεια. Ἱκέσιος
δ' ἱστορεῖ οὐκ εἶναι εὐεκκρίτους κοιλίας οὔτε πηλαμύ-
δας οὔτε τὰ ὡραῖα, τὰ δὲ νεώτερα τῶν θυννείων τὴν
αὐτὴν ἀναλογίαν ἔχειν τοῖς κυβίοις μεγάλην τε εἶναι
διαφορὰν πρὸς πάντα τὰ ὡραῖα λεγόμενα. ὁμοίως δὲ
λέγει καὶ τῶν Βυζαντίων ὡραίων πρὸς τὰ ἀφ' ἑτέρων
τόπων λαμβανόμενα καὶ οὐ μόνον τῶν θυννείων, ἀλλὰ
καὶ τῶν ἄλλων τῶν ἁλισκομένων ἐν Βυζαντίῳ.’ τού-
78
τοις προσέθηκεν ὁ Ἐφέσιος Δάφνος· ‘Ἀρχέστρατος

μὲν ὁ περιπλεύσας τὴν οἰκουμένην γαστρὸς ἕνεκα καὶ
τῶν ὑπὸ τὴν γαστέρα φησί (fr. 52 Ri)·
καὶ Σικελοῦ θύννου τέμαχος φάγε .......,
τμηθὲν ὅτ' ἐν βίκοισι ταριχεύεσθαι ἔμελλεν.
σαπέρδῃ δ' ἐνέπω κλαίειν μακρά, Ποντικῷ ὄψῳ,
τινὶ ἐμψύχῳ, ὡς Ἀριστοτέλης ἱστορεῖ (h. an. 591 b 2)

φάσκων ὅτι μὴ νῆστις ὢν φαῦλός ἐστι καὶ ὅτι ἐὰν
φοβηθῇ κρύπτει τὴν κεφαλὴν ὡς τὸ πᾶν κρύπτων
σῶμα. Πλάτων τε ἐν Ἑορταῖς φησιν (I 608 K)·
ἐξιόντι [μὲν] γὰρ
ἁλιεὺς ἀπήντησεν φέρων μοι κεστρέας,
ἰχθῦς ἀσίτους καὶ πονηροὺς ἔν γ' ἐμοί,
σὺ δέ μοι εἰπέ, ὦ Θετταλὸν πάλαισμα Μυρτίλε, διὰ
τί οἱ ἰχθύες ὑπὸ τῶν ποιητῶν ἔλλοπες καλοῦνται.’
καὶ ὅς· ‘ἤτοι διὰ τὸ ἄφωνοι εἶναι· βούλονται γὰρ κατὰ
τὴν ἀναλογίαν ἴλλοπές τινες εἶναι διὰ τὸ εἴργεσθαι
φωνῆς. ἐστὶ γὰρ τὸ μὲν ἴλλεσθαι εἴργεσθαι, ἡ δὲ ὂψ
φωνή. καὶ γὰρ τοῦτ' ἀγνοεῖς ἔλλοψ τις ὤν. ἐγὼ δὲ
κατὰ τὸν σοφὸν Ἐπίχαρμον (p. 262 L) μηδὲν ἀποκρι-
νομένου τοῦ κυνὸς
τὰ πρὸ τοῦ δύ' ἄνδρες ἔλεγον, εἷς ἐγὼν ἀποχρέω,
καὶ φημὶ ἔλλοπες διὰ τὸ εἶναι λεπιδωτοί. λέξω δὲ
καὶ μὴ προβληθέντος διὰ τί οἱ Πυθαγορικοὶ τῶν μὲν
ἄλλων ἐμψύχων μετρίως ἅπτονται, τινὰ δὲ καὶ θύοντες,
ἰχθύων μόνων οὐ γεύονται τὸ παράπαν .... ἢ διὰ τὴν
ἐχεμυθίαν; θεῖον γὰρ ἡγοῦνται τὴν σιωπήν. ἐπεὶ οὖν
Αθηναίος Δειπνοσοφιστές. (epitome) Vol.2,1, p. 16, line 11
ἐμβύθιος πίννα, διαυγεστάτην ποιεῖ καὶ καθαρωτέραν καὶ μεγάλην γεννᾷ

μαργαρῖτιν. ἡ δ' ἐπιπολάζουσα καὶ ἀνωφέρης διὰ τὰ ὑπὸ ἡλίου ἀκτινο-
βολεῖσθαι, δύσχρους καὶ ἥσσων. κινδυνεύουσι δ' οἱ θηρῶντες τοὺς
μαργαρίτας,
ὅταν εἰς κεχηνότα κόγχον κατευθὺ ἐκτείνωσι τὴν χεῖρα· μύει γὰρ τότε,
καὶ πολλάκις οἱ δάκτυλοι αὐτῶν ἀποπρίονται· ἔνιοι δὲ καὶ παραχρῆμα
ἀποθνῄσκουσιν. ὅσοι δ' ἂν ἐκ πλαγίου ὑποθέντες τὴν χεῖρα τύχωσι,
ῥᾳδίως
79
τοὺς κόγχους ἀπὸ τοῦ λίθου ἀνασπῶσι. μαράγδων δὲ μνημονεύει

Μένανδρος·
μάραγδον εἶναι ταῦτ' ἔδει καὶ σάρδια. ἄνευ δὲ τοῦ σίγμα λεκτέον· παρὰ
τὸ μαρμαίρειν γὰρ ὠνόμασται τῷ διαυγὲς ὑπάρχειν. ὅτι τὸ ἑφθοπώλιον
εἴρηται
παρὰ Ποσειδίππῳ. ὅτι τὴν σιαγόνα ὑαγόνα τινές φασι διὰ τοῦ υ στοιχείου
κατ'
ἀναλογίαν ἀπὸ τοῦ ὑός. ὅτι τὰς χορδὰς Ἐπίχαρμος ὀρύας ὀνομάζει. φησί
που
Ἀξιόνικος· ζωμοποιῶ θερμὸν ἰχθῦν. ἀλλᾶντα τέμνω, παραφέρω χορδῆς
τόμον,
ῥύγχος εἰς ὄξος πιέζω, ὥστε πάντας ὁμολογεῖν τῶν γάμων κρείττω γεγο-
νέναι τὴν ἕωλον ἡμέραν. Ἄλεξις δέ που χορδαρίον ἔφη τὴν χορδήν. ὅτι
κυρίως ῥύγχος ἐπὶ τῶν συῶν. λέγεται δὲ καὶ ἐπ' ἄλλων ζῴων. Ἄρχιππος
δὲ κατὰ παιδιὰν εἴρηκε καὶ ἐπὶ τοῦ προσώπου οὕτως· καὶ ταῦτ' ἔχων τὸ
ῥύγχος οὑτωσὶ μακρόν. καὶ Ἀραρώς· ὁ γὰρ θεὸς τὸ ῥύγχος ὡς ἡμᾶς
στρέφει.
καλεῖται δὲ ῥύγχος καὶ τόπος τις περὶ Αἰτωλίαν. ὅτι Ἀφροδίτῃ ὗς θύεται
καὶ μάλιστα παρ' Ἀργείοις παρ' οἷς καὶ ἑορτὴ Ἀφροδίτης τὰ Ὑστήρια.
Μνησίθεος ὁ Ἀθηναῖος ἐν τῷ περὶ ἐδεστῶν φησι· κεφαλὴ καὶ πόδες ὑὸς
οὐ πολὺ τὸ τρόφιμον καὶ λιπαρὸν ἐν ἑαυτοῖς ἔχουσιν. ὅτι Θυμοίτου βασι
Αθηναίος Δειπνοσοφιστές. (epitome) Vol.2,1, p. 138, line 35
μὴ καὶ ἡμεῖς νηστείαν ἄγομεν Θεσμοφορίων τὴν μέσην, ὅτι δίκην

κεστρέων
νηστεύομεν; ἄλλου δ' ἀπορήσαντος διὰ τί μόνος τῶν ἰχθύων ὁ κεστρεὺς
νῆστις καλεῖται φησὶν ὧδε ὁ Οὐλπιανός· ὅτι οὐδὲν δέλεαρ ἐσθίει ἔμ-
ψυχον, καὶ ἀνελκυσθεὶς δ' οὐ δελεάζεται οὔτε σαρκὶ οὔτ' ἄλλῳ τινὶ
ἐμψύχῳ,
ὡς Ἀριστοτέλης ἱστορεῖ φάσκων ὅτι καὶ νῆστις ὢν φαῦλός ἐστι καὶ ὅτι
ἐὰν φοβηθῇ κρύπτει τὴν κεφαλήν, ὡς τὸ πᾶν κρύπτων σῶμα. καὶ Πλάτων
δὲ ἐν Ἑορταῖς φησιν· ἁλιεὺς ἀπήντησεν φέρων μοι κεστρέας, ἰχθῦς

ἀσίτους
καὶ τοὺς πονηροὺς ἦγέ μοι. οἷς ἐπάγει πρὸς τὸν ἀπορήσαντα ὁ
Οὐλπιανός·
σὺ δέ μοι εἶπε, ὦ Θετταλὸν πάλαισμα Μυρτίλε, διότι οἱ ἰχθύες ὑπὸ τῶν
ποιητῶν ἔλλοπες καλοῦνται. καὶ ὅς· ἤτοι διὰ τὸ ἄφωνοι εἶναι· βούλονται
γὰρ κατὰ τὴν ἀναλογίαν ἴλλοπές τινες εἶναι διὰ τὸ εἴργεσθαι φωνῆς, ἔστι
γὰρ τὸ μὲν ἴλλεσθαι εἴργεσθαι, ἡ δὲ ὂψ φωνή. ἐγὼ δέ, κατὰ τὸν σοφὸν
Ἐπίχαρμον, μηδὲν ἀποκριναμένου τοῦ κυνὸς τὰ πρὸ τοῦ δύο ἄνδρες
80
ἔλεγον,
εἷς ἐγὼν ἀποχρέω, καὶ φημί· λέοπες διὰ τὸ εἶναι λεπιδωτοί. λέξω δὲ καὶ
μή· προβληθέντος διὰ τί οἱ Πυθαγορικοὶ τῶν μὲν ἄλλων ἐμψύχων
μετρίως
ἅπτονται, τινὰ καὶ θύοντες, ἰχθύων δὲ μόνων οὐ γεύονται τὸ παράπαν· ἢ
διὰ τὴν ἐχεμυθίαν; θεῖον γὰρ ἡγοῦνται τὴν σιωπήν. ἐπεὶ οὖν καὶ ὑμεῖς, ὦ
Μολοττικοὶ κύνες, πάντα μὲν σιωπᾶτε, πυθαγορίζετε δ' οὔ, ἡμεῖς ἄλλως
ἰχθυολογήσομεν. στῆτ' ἐφεξῆς κεστρέων νῆστις χορός, λαχάνοισιν ὥσπερ
χῆνες ἐξενισμένοι· Θεόπομπός φησιν.
Δημοσθένης. De corona Sec.106, line 12
.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ.
[Τοὺς τριηράρχους αἱρεῖσθαι ἐπὶ τὴν τριήρη ἀπὸ τῆς οὐσίας

κατὰ τίμησιν, ἀπὸ ταλάντων δέκα· ἐὰν δὲ πλειόνων ἡ οὐσία
ἀποτετιμημένη ᾖ χρημάτων, κατὰ τὸν ἀναλογισμὸν ἕως τριῶν
πλοίων καὶ ὑπηρετικοῦ ἡ λειτουργία ἔστω. κατὰ τὴν αὐτὴν δὲ
ἀναλογίαν ἔστω καὶ οἷς ἐλάττων οὐσία ἐστὶ τῶν δέκα ταλάντων,
εἰς συντέλειαν συναγομένοις εἰς τὰ δέκα τάλαντα.]
Ἆρα μικρὰ βοηθῆσαι τοῖς πένησιν ὑμῶν δοκῶ, ἢ μίκρ'
ἀναλῶσαι ἂν τοῦ μὴ τὰ δίκαια ποιεῖν οἱ πλούσιοι; οὐ
τοίνυν μόνον τῷ μὴ καθυφεῖναι ταῦτα σεμνύνομαι, οὐδὲ τῷ
γραφεὶς ἀποφυγεῖν, ἀλλὰ καὶ τῷ συμφέροντα θεῖναι τὸν
νόμον καὶ τῷ πεῖραν ἔργῳ δεδωκέναι. πάντα γὰρ τὸν
πόλεμον τῶν ἀποστόλων γιγνομένων κατὰ τὸν νόμον τὸν
ἐμόν, οὐχ ἱκετηρίαν ἔθηκε τριήραρχος οὐδεὶς πώποθ' ὡς
ἀδικούμενος παρ' ὑμῖν, οὐκ ἐν Μουνιχίας ἐκαθέζετο, οὐχ
ὑπὸ τῶν ἀποστολέων ἐδέθη, οὐ τριήρης
Φίλων Ιουδαίος De opificio mundi Sec.78, line 13
οἱ τοὺς γυμνικοὺς ἀγῶνας καὶ σκηνικοὺς τιθέντες, πρὶν συναγαγεῖν τοὺς

θεατὰς εἴς τε τὰ θέατρα καὶ τὰ στάδια, εὐτρεπίζουσιν ἀγωνιστῶν καὶ
θεαμάτων καὶ ἀκουσμάτων πλῆθος, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ὁ τῶν ὅλων
81
ἡγεμὼν οἷά τις ἀθλοθέτης καὶ ἑστιάτωρ ἄνθρωπον καλεῖν μέλλων ἐπί
τε εὐωχίαν καὶ θεωρίαν τὰ εἰς ἑκάτερον εἶδος προευτρεπίσατο, ἵν' εἰς
τὸν κόσμον εἰσελθὼν εὐθὺς εὕρῃ καὶ συμπόσιον καὶ θέατρον ἱερώτατον,
τὸ
μὲν ἁπάντων πλῆρες ὅσα γῆ καὶ ποταμοὶ καὶ θάλαττα καὶ ἀὴρ φέρουσιν
εἰς χρῆσιν καὶ ἀπόλαυσιν, τὸ δὲ παντοίων θεαμάτων, ἃ
καταπληκτικωτάτας
μὲν ἔχει τὰς οὐσίας, καταπληκτικωτάτας δὲ τὰς ποιότητας, θαυμασιω-
τάτας δὲ τὰς κινήσεις καὶ χορείας ἐν τάξεσιν ἡρμοσμέναις καὶ ἀριθμῶν
ἀναλογίαις καὶ περιόδων συμφωνίαις· ἐν αἷς ἁπάσαις τὴν ἀρχέτυπον καὶ
ἀληθῆ καὶ παραδειγματικὴν μουσικὴν οὐκ ἂν ἁμαρτάνοι τις εἶναι λέγων,
ἀφ' ἧς οἱ μετὰ ταῦτα ἄνθρωποι γραψάμενοι ἐν ταῖς ἑαυτῶν ψυχαῖς
τὰς εἰκόνας ἀναγκαιοτάτην καὶ ὠφελιμωτάτην τέχνην τῷ βίῳ παρέδοσαν.
ἥδε μὲν αἰτία πρώτη, δι' ἣν ἄνθρωπος ἐφ' ἅπασι γεγενῆσθαι

δοκεῖ· δευτέραν δ' οὐκ ἀπὸ σκοποῦ λεκτέον. ἅμα τῇ πρώτῃ γενέσει
τὰς εἰς τὸ ζῆν παρασκευὰς ἁπάσας εὗρεν ἄνθρωπος, εἰς διδασκαλίαν
τῶν ἔπειτα, μόνον οὐκ ἄντικρυς βοώσης τῆς φύσεως, ὅτι μιμούμενοι
τὸν ἀρχηγέτην τοῦ γένους ἀπόνως καὶ ἀταλαιπώρως ἐν ἀφθονω-
τάτῃ τῶν ἀναγκαίων εὐπορίᾳ διάξουσιν. τουτὶ δὲ συμβήσεται, | ἐὰν
μήτε αἱ ἄλογοι ἡδοναὶ ψυχῆς δυναστεύσωσι γαστριμαργίαν καὶ λαγνείαν
τετράγωνός ἐστιν, ἀμφότερα τὰ εἴδη περιέχων τῆς τε ἀσωμάτου καὶ

σωματικῆς οὐσίας, τῆς μὲν ἀσωμάτου κατὰ τὴν ἐπίπεδον ἣν ἀποτελοῦσι
τετράγωνοι, τῆς δὲ σωματικῆς κατὰ τὴν στερεὰν ἣν ἀποτελοῦσι κύβοι.
σαφεστάτη δ' οἱ λεχθέντες ἀριθμοὶ πίστις· αὐτίκα ὁ ἀπὸ μονάδος ἐν
διπλασίονι λόγῳ παραυξηθεὶς ἕβδομος, ὁ τέσσαρα καὶ ἑξήκοντα, τετρά-
γωνος μέν ἐστιν ὀκτάκις ὀκτὼ πολυπλασιασθέντων, κύβος δὲ τεσσάρων
ἐπὶ τέσσαρα τετράκις· καὶ πάλιν ὁ ἐν τριπλασίονι λόγῳ παραυξηθεὶς
ἀπὸ μονάδος ἕβδομος, ὁ ἑπτακόσια εἰκοσιεννέα, τετράγωνος μὲν πολυ-
πλασιασθέντος ἐφ' αὑτὸν τοῦ ἑπτὰ καὶ εἴκοσι, κύβος δὲ τοῦ ἐννέα ἐφ'
αὑτὸν ἐννάκις. καὶ ἀεὶ τὸν ἕβδομον ποιούμενός τις ἀντὶ μονάδος ἀρχὴν
καὶ παραύξων κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν ἄχρις ἑβδομάδος εὑρήσει πάν-
τως τὸν παραυξηθέντα κύβον τε καὶ τετράγωνον· ἀπὸ γοῦν τοῦ ἑξηκοντα-
τέσσαρα ὁ συντεθεὶς ἐν διπλασίονι λόγῳ γεννήσει ἕβδομον τὸν τετρακις-
χίλια καὶ ἐνενηκονταέξ, τετράγωνον ὁμοῦ καὶ κύβον, τετράγωνον μὲν
αὐτὸν πλευρὰν ἔχοντα τὸν ἑξηκοντατέσσαρα, κύβον δὲ τὸν ἑκκαίδεκα.
μεταβατέον δὲ καὶ ἐπὶ θάτερον ἑβδομάδος εἶδος τὸ περιεχόμενον
ἐν δεκάδι, θαυμαστὴν ἐπιδεικνύμενον καὶ οὐκ ἐλάττονα τοῦ προτέρου
φύσιν. αὐτίκα συνέστηκε τὰ ἑπτὰ ἐξ ἑνὸς καὶ δυοῖν καὶ τεττάρων
82
ἐχόντων δύο λόγους ἁρμονικωτάτους, τόν τε διπλάσιον καὶ

τετραπλάσιον,
τὸν μὲν τὴν διὰ πασῶν συμφωνίαν, τὸν δὲ τετραπλάσιον τὴν δὶς διὰ
πασῶν ἀποτελοῦντα. περιέχει δὲ καὶ διαιρέσεις ἄλλας ζυγάδην τρόπον
χίλια καὶ ἐνενηκονταέξ, τετράγωνον ὁμοῦ καὶ κύβον, τετράγωνον μὲν

αὐτὸν πλευρὰν ἔχοντα τὸν ἑξηκοντατέσσαρα, κύβον δὲ τὸν ἑκκαίδεκα.
μεταβατέον δὲ καὶ ἐπὶ θάτερον ἑβδομάδος εἶδος τὸ περιεχόμενον
ἐν δεκάδι, θαυμαστὴν ἐπιδεικνύμενον καὶ οὐκ ἐλάττονα τοῦ προτέρου
φύσιν. αὐτίκα συνέστηκε τὰ ἑπτὰ ἐξ ἑνὸς καὶ δυοῖν καὶ τεττάρων
ἐχόντων δύο λόγους ἁρμονικωτάτους, τόν τε διπλάσιον καὶ
τετραπλάσιον,
τὸν μὲν τὴν διὰ πασῶν συμφωνίαν, τὸν δὲ τετραπλάσιον τὴν δὶς διὰ
πασῶν ἀποτελοῦντα. περιέχει δὲ καὶ διαιρέσεις ἄλλας ζυγάδην τρόπον
τινὰ συνεστώσας ἑβδομάς· διαιρεῖται γὰρ πρῶτον μὲν εἰς μονάδα καὶ
ἑξάδα, ἔπειτα εἰς δυάδα καὶ πεντάδα, καὶ τελευταῖον εἰς τριάδα καὶ
τετράδα.
μουσικωτάτη δὲ καὶ ἡ τούτων ἀναλογία τῶν ἀριθμῶν· τὰ μὲν γὰρ ἓξ πρὸς
ἓν ἔχει λόγον ἑξαπλάσιον, ὁ δ' ἑξαπλάσιος λόγος τὸ μέγιστον ἐν τοῖς οὖσι
ποιεῖ διάστημα, ᾧ διέστηκε τὸ ὀξύτατον ἀπὸ τοῦ βαρυτάτου, καθάπερ

ἀποδείξομεν, ὅταν ἀπὸ τῶν ἀριθμῶν μετέλθωμεν ἐπὶ τὸν ἐν ἁρμονίαις
λόγον· τὰ δὲ πέντε πρὸς δύο πλείστην ἐν ἁρμονίᾳ δύναμιν ἐπιδείκνυται
σχεδὸν ἐνάμιλλον τῇ διὰ πασῶν, ὅπερ ἐν τῇ κανονικῇ θεωρίᾳ σαφέστατα
παρίσταται· τὰ δὲ τέσσαρα πρὸς τρία | τὴν πρώτην ἁρμονίαν ἀποτελεῖ
τὴν ἐπίτριτον, ἥτις ἐστὶ διὰ τεσσάρων. ἐπιδείκνυται δὲ καὶ
ἕτερον κάλλος αὑτῆς ἑβδομὰς ἱερώτατον νοηθῆναι. συνεστῶσα γὰρ ἐκ
τριάδος καὶ τετράδος τὸ ἐν τοῖς οὖσιν ἀκλινὲς καὶ ὀρθὸν φύσει παρέ-
χεται· ὃν δὲ τρόπον, δηλωτέον. τὸ ὀρθογώνιον τρίγωνον,
ὁμοῦ καὶ τετράγωνον· ὁ μὲν οὖν ἀπὸ μονάδος τρίτος ἐν διπλασίονι λόγῳ,
τέτταρα, τετράγωνός ἐστιν, ὁ δὲ τέταρτος, ὀκτώ, κύβος, ὁ δὲ ἕβδομος,
τέσσαρα πρὸς τοῖς ἑξήκοντα, κύβος ὁμοῦ καὶ τετράγωνος· ὡς εἶναι τελες-
φόρον ὄντως τὸν ἕβδομον ἀριθμόν, ἀμφοτέρας τὰς ἰσότητας καταγγέλ-
λοντα τήν τ' ἐπίπεδον διὰ τετραγώνου κατὰ τὴν πρὸς τριάδα συγγένειαν
83
καὶ τὴν στερεὰν διὰ κύβου κατὰ τὴν πρὸς τετράδα οἰκειότητα· ἐκ τριάδος
δὲ καὶ τετράδος ἑβδομάς.

Ἔστι δὲ οὐ τελεσφόρος μόνον, ἀλλὰ καὶ ὡς ἔπος εἰπεῖν
ἁρμονικωτάτη καὶ τρόπον τινὰ πηγὴ τοῦ καλλίστου διαγράμματος, ὃ
πάσας μὲν τὰς ἁρμονίας, τὴν διὰ τεττάρων, τὴν διὰ πέντε, τὴν διὰ
πασῶν, πάσας δὲ τὰς ἀναλογίας, τὴν ἀριθμητικήν, τὴν γεωμετρικήν,
ἔτι δὲ τὴν ἁρμονικὴν περιέχει. τὸ δὲ πλινθίον συνέστηκεν ἐκ τῶνδε
τῶν ἀριθμῶν, ἓξ ὀκτὼ ἐννέα δώδεκα· ὁ μὲν ὀκτὼ πρὸς ἓξ ἐν ἐπιτρίτῳ
λόγῳ, καθ' ὃν ἡ διὰ τεττάρων ἁρμονία ἐστίν· ὁ δὲ ἐννέα πρὸς ἓξ ἐν
ἡμιολίῳ, καθ' ὃν ἡ διὰ πέντε· ὁ δὲ δώδεκα πρὸς ἓξ ἐν διπλασίονι, καθ'
ὃν ἡ διὰ πασῶν. ἔχει δὲ ὡς ἔλεγον καὶ τὰς ἀναλογίας πάσας· ἀριθμη-
τικὴν μὲν ἐκ τῶν ἓξ καὶ ἐννέα καὶ δώδεκα· οἷς γὰρ ὑπερέχει ὁ μέσος
τοῦ πρώτου τρισίν, τούτοις ὑπερέχεται ὑπὸ τοῦ τελευταίου· γεωμετρικὴν
δὲ ἐκ τῶν τεσσάρων· ὃν γὰρ λόγον ἔχει τὰ ὀκτὼ πρὸς ἕξ, | τοῦτον τὰ
δώδεκα πρὸς ἐννέα· ὁ δὲ λόγος ἐπίτριτος· ἁρμονικὴν δὲ ἐκ τριῶν,
δώδεκα πρὸς ἐννέα· ὁ δὲ λόγος ἐπίτριτος· ἁρμονικὴν δὲ ἐκ τριῶν, τοῦ

ἓξ καὶ ὀκτὼ καὶ δώδεκα. ἁρμονικῆς δ' ἀναλογίας διττὴ κρίσις· μία μέν,
ὅταν ὃν λόγον ἔχει ὁ ἔσχατος πρὸς τὸν πρῶτον τοῦτον ἔχῃ ἡ ὑπεροχὴ
ᾗ ὑπερέχει ὁ ἔσχατος τοῦ μέσου πρὸς τὴν ὑπεροχὴν ᾗ ὑπερέχεται
ὑπὸ τοῦ μέσου ὁ πρῶτος. ἐναργεστάτην δὲ πίστιν λάβοι τις ἂν ἐκ τῶν
προκειμένων ἀριθμῶν, τοῦ ἓξ καὶ ὀκτὼ καὶ δώδεκα· ὁ μὲν γὰρ τελευταῖος
τοῦ πρώτου διπλάσιος, ἡ δ' ὑπεροχὴ πάλιν διπλασία· τὰ μὲν γὰρ δώ-
δεκα τῶν ὀκτὼ τέτταρσιν ὑπερέχει, τὰ δὲ ὀκτὼ τῶν ἓξ δυσί· τὰ δὲ
τέσσαρα τῶν δυοῖν διπλάσια. ἑτέρα δὲ βάσανος τῆς ἁρμονικῆς ἀναλο-
γίας, ὅταν ὁ μέσος τῶν ἄκρων ἴσῳ μορίῳ καὶ ὑπερέχῃ καὶ ὑπερέ-
χηται· ὁ γὰρ ὄγδοος μέσος ὢν ὑπερέχει μὲν τοῦ πρώτου τρίτῳ μορίῳ·
ὑφαιρεθέντων γὰρ τῶν ἕξ, τὰ λοιπὰ δύο τρίτον ἐστὶ τοῦ πρώτου·
ὑπερέχεται δ' ὑπὸ τοῦ τελευταίου τῷ ἴσῳ· εἰ γὰρ ὑφαιρεθείη τῶν
δώδεκα τὰ ὀκτώ, τὰ λοιπὰ τέσσαρα γίνεται τοῦ τελευταίου τρίτον.
Ταῦτα μὲν ἀναγκαίως περὶ σεμνότητος, ἣν ἔχει τὸ διά-
γραμμα ἢ πλινθίον ἢ ὅ τι χρὴ καλεῖν, προειρήσθω· τοσαύτας ἰδέας καὶ
ἔτι πλείους ἑβδομὰς ἐν ἀσωμάτοις καὶ νοητοῖς ἐπιδείκνυται. διατείνει
δ' αὐτῆς ἡ φύσις καὶ ἐπὶ τὴν ὁρατὴν ἅπασαν οὐσίαν, οὐρανὸν καὶ γῆν,
τὰ πέρατα τοῦ παντός, φθάσασα. τί γὰρ οὐ φιλέβδομον τῶν ἐν τῷ
κόσμῳ μέρος, ἔρωτι καὶ πόθῳ δαμασθὲν ἑβδομάδος; αὐτίκα τὸν οὐρανόν
84
Φίλων Ιουδαίος Legum allegoriarum libri i-iii Book 3, sec.63, line 4
μὴ φυσικώτερον φυσιολογούντων· ἡ δὲ ἡδονὴ οὐχ οἷόν ἐστι τὸ ὑποκεί-

μενον, τοιοῦτον αὐτὸ γνωρίζει τῇ διανοίᾳ, ἀλλ' ἐπιψεύδεται τέχνῃ τὸ
ἀλυσιτελὲς εἰς συμφέροντος τάξιν ἐμβιβάζουσα· ὥσπερ καὶ τῶν ἑταιρῶν
τὰς εἰδεχθεῖς ἰδεῖν ἔστι φαρματτούσας καὶ ὑπογραφομένας τὴν ὄψιν, ἵνα
τὸ περὶ αὐτὰς αἶσχος ἐπικρύψωσι, καὶ τὸν ἀκρατῆ ἐπὶ τὴν γαστρὸς
νενευκότα ἡδονήν· οὗτος τὸν πολὺν ἄκρατον καὶ τῶν σιτίων τὴν παρα-
σκευὴν ἀποδέχεται ὡς ἀγαθόν, βλαπτόμενος καὶ τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχὴν
ἀπ' αὐτῶν· πάλιν τοὺς ἐρῶντας ἰδεῖν ἔστι πολλάκις ἐπὶ γυναίων
αἰσχίστων ὀφθῆναι ἐπιμεμηνότας, τῆς ἡδονῆς ἀπατώσης καὶ μονονουχὶ
διεξιούσης, ὅτι εὐμορφία καὶ εὔχροια καὶ εὐσαρκία καὶ τῶν μερῶν ἀνα-
λογία περὶ τὰς πάντα τὰ ἐναντία τούτοις ἐχούσας ἐστί· τὰς γοῦν πρὸς
| ἀλήθειαν ἀμέμπτῳ κεχρημένας κάλλει παρορῶσιν, ἐκείνων δὲ ὧν εἶπον
κατατήκονται. πᾶσα οὖν ἀπάτη οἰκειοτάτη ἡδονῇ, δόσις δὲ αἰσθήσει·
ἡ μὲν γὰρ σοφίζεται καὶ παράγει τὸν νοῦν, οὐχ ὁποῖα τὰ ὑποκείμενά
ἐστι δηλοῦσα, ἀλλ' ὁποῖα οὐκ ἔστιν, ἡ δὲ αἴσθησις ἀκραιφνῶς δίδωσι
τὰ σώματα οὕτως, ὡς ἔχει φύσεως ἐκεῖνα, πλάσματος καὶ τέχνης ἐκτός.
Φίλων Ιουδαίος Quis rerum divinarum heres sit Sec.152, line 4
κνεῖται. οὕτως τὰ χρόνων διαστήματα ἄνισα εἶναι δοκοῦντα ἰσότητος

τῆς κατὰ τὸ μέγεθος ἐν οὐχὶ ταῖς αὐταῖς ἀλλ' ἐν διαφερούσαις τοῦ
ἔτους ὥραις μεταποιεῖται. τὸ παραπλήσιον μέντοι καὶ ἐν τοῖς
μέρεσι τῶν ζῴων καὶ μάλιστα ἀνθρώπων θεωρεῖται. ποὺς γὰρ ποδὶ
καὶ χεὶρ χειρὶ καὶ τὰ ἄλλα σχεδὸν ἅπαντα ἴσα μεγέθει, τὰ ἐπὶ δεξιὰ
τοῖς κατ' εὐώνυμα. τὰ δ' ἴσα δυνάμει πάμπολλά ἐστιν ἔν τε ξηροῖς
καὶ ὑγροῖς, ὧν ἡ ἐπίκρισις ἐν μέτροις καὶ πλάστιγξι καὶ τοῖς παραπλη-
σίοις θεωρεῖται. ἀναλογίᾳ δὲ σχεδὸν τὰ πάντα ἐστὶν ἴσα, μικρά τε αὖ
καὶ μεγάλα ὅσα ἐν τῷ παντὶ κόσμῳ. λέγουσι γὰρ οἱ ἀκριβέστατα περὶ
τῶν τῆς φύσεως ἐξητακότες, ὅτι ἀναλογίᾳ μὲν ἴσα τὰ τέτταρα στοιχεῖά
ἐστιν, ἀναλογίᾳ δὲ καὶ ὁ κόσμος ἅπας κραθεὶς τὸ ἴσον ἑκάστῳ τῶν
μερῶν ἀπονεμούσῃ συνέστη τε καὶ συσταθεὶς εἰς ἅπαν διαμένει· καὶ τὰ
περὶ ἡμᾶς μέντοι τέτταρα, ξηρόν, ὑγρόν, ψυχρόν τε αὖ καὶ θερμόν, τὴν
δι' ἀναλογίας ἰσότητα κερασαμένην ἁρμόσασθαι, καὶ μηδὲν ἄλλο ἡμᾶς
ἢ κρᾶσιν εἶναι τῶν τεσσάρων δυνάμεων ἀναλογίας ἰσότητι κραθεισῶν.
ἐπιὼν δέ τις ἕκαστα μῆκος ἂν ἄπειρον τῷ λόγῳ δύναιτ' ἂν περι-
θεῖναι. τὰ γὰρ βραχύτατα ζῷα τοῖς μεγίστοις ἀναλογίᾳ σκοπῶν ἴσα
ἂν εὕροι, ὡς χελιδόνα ἀετῷ καὶ τρίγλαν κήτει καὶ μύρμηκα ἐλέφαντι.
καὶ γὰρ σῶμα καὶ ψυχὴ καὶ πάθη, ἀλγηδόνες τε καὶ ἡδοναί, πρὸς δὲ
85
καὶ οἰκειώσεις καὶ ἀλλοτριώσεις καὶ ὅσα ζῴων φύσις χωρεῖ, πάντα
σχεδόν ἐστιν ὁμοιότροπα τῷ τῆς ἀναλογίας ἰσούμενα κανόνι. οὕτως
Φίλων Ιουδαίος De decalogo Sec.21, line 1
προσχρησάμενος ἄλλῳ δι' ἑαυτοῦ μόνου θεσπίζειν ἠξίωσεν, οὓς δὲ διὰ

προφήτου Μωυσέως, ὃν ἀριστίνδην ἐκ πάντων ὡς ἐπιτηδειότατον
ἱεροφάντην
ἐπελέξατο. τοὺς μὲν οὖν αὐτοπροσώπως θεσπισθέντας δι' αὐτοῦ μόνου
συμβέβηκε καὶ νόμους εἶναι καὶ νόμων τῶν ἐν μέρει κεφάλαια, τοὺς δὲ
διὰ τοῦ προφήτου πάντας ἐπ' ἐκείνους ἀναφέρεσθαι. λέξω δ', ὡς
ἂν οἷός τε ὦ, περὶ ἑκατέρων καὶ πρότερόν γε τῶν κεφαλαιωδεστέρων·
ὧν εὐθέως ἄξιον θαυμάσαι τὸν ἀριθμὸν δεκάδι τῇ παντελείᾳ περατου-
μένων, ἣ πάσας μὲν ἀριθμῶν διαφορὰς ἀρτίων καὶ περιττῶν καὶ ἀρτιο-
περίττων, ἀρτίων μὲν δυοῖν, περιττῶν δὲ τριῶν, ἀρτιοπερίττων δὲ πέντε,
πάσας δὲ λόγων τῶν ἐν ἀριθμοῖς πολυπλασίων καὶ ἐπιμερῶν καὶ ὑπο-
επιμερῶν περιέχει, πάσας δ' ἀναλογίας, τήν τε ἀριθμητικήν, ἣ τῷ
ἰσαρίθμῳ ὑπερέχει καὶ ὑπερέχεται, οἷον ἐπὶ τοῦ ἓν καὶ δύο καὶ τρία,
καὶ τὴν γεωμετρικήν, καθ' ἣν οἷος ὁ λόγος πρὸς τὸν πρῶτον τοῦ
δευτέρου, τοιοῦτος καὶ ὁ πρὸς τὸν δεύτερον τοῦ τρίτου, ὡς ἔχει ἐπὶ
τοῦ ἓν καὶ δύο καὶ τέσσαρα, ἔν τε διπλασίοις καὶ τριπλασίοις καὶ
συνόλως
πολυπλασίοις καὶ πάλιν ἐν ἡμιολίοις καὶ ἐπιτρίτοις καὶ τοῖς
παραπλησίοις,
ἔτι μέντοι καὶ τὴν ἁρμονικήν, καθ' ἣν ὁ μέσος τῶν ἄκρων τῷ ἴσῳ
μορίῳ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται, ὡς ἔχει ἐπὶ τοῦ τρίτου καὶ τετάρτου
καὶ ἕκτου. περιέχει δὲ ἡ δεκὰς καὶ τὰς τῶν τριγώνων καὶ τετραγώνων
καὶ τῶν ἄλλων πολυγώνων ἐμφαινομένας ἰδιότητας καὶ τὰς τῶν συμ-
φωνιῶν, τήν τε διὰ τεσσάρων ἐν ἐπιτρίτῳ λόγῳ, τῷ τέσσαρα | πρὸς
Φίλων Ιουδαίος De specialibus legibus (lib. i-iv) Book 1, sec.88, line 3
μέλας ἐστὶ καὶ τρόπον τινὰ ποδήρης, ἄνωθεν ἀπὸ τῶν μετὰ σελήνην
| τόπων ταθεὶς ἄχρι τῶν κατωτάτω γῆς μυχῶν. εἶθ' ὕφασμα θωρακοειδὲς
ἐπὶ τούτῳ, σύμβολον οὐρανοῦ· δύο τε γὰρ ἐπὶ τῶν ἀκρωμίων λίθοι
σμαράγδου τῆς τιμαλφεστάτης ὕλης εἰσίν, ὁ μὲν ἔνθεν, ὁ δ' ἔνθεν, εἷς
ἑκατέρωθεν, περιφερεῖς, δείγματα τῶν ἡμισφαιρίων, ὧν τὸ μὲν ὑπὲρ γῆν
τὸ δ' ὑπὸ γῆν ἐστιν. εἶτα πρὸς τοῖς στέρνοις δώδεκα λίθοι πολυτελεῖς τὰς
χρόας διαφέροντες, ἐκ τριῶν τεταγμένοι τετραστοιχεί, πρὸς παράδειγμα
τοῦ
ζῳδιακοῦ τυπωθέντες· καὶ γὰρ ἐκεῖνος ἐκ δώδεκα συνεστὼς ζῳδίων τὰς
86
ἐτη-
σίους τέτταρας ὥρας ἀποτελεῖ τρία νείμας εἰς ἑκάστην. σύμπας δ' ὁ τόπος
καλεῖται λογεῖον ἐτύμως, ἐπειδὴ τὰ ἐν οὐρανῷ πάντα λόγοις καὶ ἀναλο-

γίαις δεδημιούργηται καὶ συντέτακται· τῶν γὰρ ἐκεῖ τὸ παράπαν ἄλογον
οὐδέν. ἐπὶ δὲ τοῦ λογείου διττὰ ὑφάσματα καταποικίλλει προσαγορεύων
τὸ μὲν δήλωσιν, τὸ δὲ ἀλήθειαν. αἰνίττεται δὲ διὰ μὲν τῆς ἀληθείας,
ὅτι οὐρανοῦ τὸ παράπαν ψεῦδος ἐπιβαίνειν οὐ θεμιτόν, ἀλλὰ τοῦθ' ἅπαν
εἰς τὸν περίγειον πεφυγάδευται χῶρον ψυχαῖς ἐναγῶν ἀνθρώπων
εἰσοικιζό-
μενον, διὰ δὲ τῆς δηλώσεως, ὅτι αἱ κατ' οὐρανὸν φύσεις ἕκαστα δηλοῦσι
τῶν παρ' ἡμῖν, ἃ καθ' αὑτὰ πάντως ἂν ἦν ἄγνωστα. σημεῖον δ' ἐναργές-
τατον· εἰ μὴ φῶς, ἡλίου ἥλιος, ἀνέλαμψε, πῶς ἂν αἱ τῶν σωμάτων
ἀμύθητοι ποιότητες διεφάνησαν, πῶς δ' ἂν αἱ πολύμορφοι τῶν χρωμάτων
καὶ σχημάτων ἰδέαι; ἡμέρας δὲ καὶ νύκτας μῆνάς τε καὶ ἐνιαυτοὺς καὶ
συνόλως χρόνον τίς ἀνέδειξεν ὅτι μὴ σελήνης καὶ ἡλίου καὶ τῶν ἄλλων
Γαληνός ιατρός. De constitutione artis medicae ad Patrophilum Vol.1, p.

268, line 5
ταῦθα τὸν ἐνεστῶτα λόγον, εἰς ἕν τε κεφάλαιον ἀναβα-

λὼν, προσθήσω τῷ πρόσθεν ἤδη συνεστῶτι μέρει τῆς τέ-
χνης. ὡς γὰρ ἐν ἐκείνῳ τῶν ὑγιεινῶν τε καὶ νοσωδῶν
σωμάτων εἶδος ἐξευρόντες ἠξιοῦμεν ἐν ταῖς κατὰ μέρος
ὕλαις αὐτὸ θεάσασθαι πάσαις, οὕτω καὶ νῦν, ὑπὸ τῆς
θεραπευτικῆς μεθόδου τῶν σκοπῶν εὑρημένων, εἰς τὰς
κατὰ μέρος ὕλας ἐμβιβάζειν αὐτοὺς ἀξιώσομεν, ἵνα γνῶσιν,
ὅσα τε δυνατὸν γίγνεσθαι κατ' αὐτήν εἰσιν, ἢ ἐκ μέρους,
ἢ κατά τινα χρόνον, ὅσα τ' ἀδύνατον παντάπασιν· ἐπισκο-
πεῖσθαι δὲ κᾀνταῦθα τὴν πρὸς τὰς ἄλλας τέχνας ἀναλο-
γίαν. ὡς γὰρ εἴ τις, ἐξ ὀπτῶν πλίνθων γεγενημέ-
νης οἰκίας, εἶτα πεπονθυίας κατά τι μέρος, ἐπανορ-
θοῦσθαι τοῦτο κελεύσειεν, ἐξαιροῦντας μὲν, ὅσαι πεπόνθασι
τῶν πλίνθων, εἰς δὲ τὸν ἐκείνων τόπον ἐντιθέντας ἑτέρας
ἀπαθεῖς, ἀναγκαῖον ἔσται τῷ δημιουργῷ κατασκευάζειν
πρότερον ἑτέρας ὁμοίας ταῖς πεπονθυίαις, ἔτι τε πρὸς
τούτῳ τὴν ἐπιτηδείαν ὕλην οὐκ ἔχοντος παρασχεῖν τοῦ δε-
σπότου τῆς οἰκίας, ἀδύνατον εἶναι λέγειν τὴν ἐπα-
νόρθωσιν· οὕτως ἔχει κἀπὶ τοῦ νῦν προκειμένου σκέμμα-
τος. ἀπορίᾳ γὰρ τῆς ὕλης οὐδὲν ἐξ ὑστέρου ποιεῖν ἡ φύ-
σις οἵα τ' ἐστὶν, ὧν ἐκ σπέρματος ἐν τῷ διαπλάττειν τὸ
87
Γαληνός ιατρός. De constitutione artis medicae ad Patrophilum

Vol.1, p. 303, line 1
ἁπάσας, ὅσαι τὴν ὑγείαν αὐτὴν διαφθεῖραι δυνήσονται,

ψύξιν, ἔγκαυσιν, κόπον, ἀπεψίαν, μέθην, ἀγρυπνίαν,
λύπας, ὀργὰς, θυμὸν, ὅσα τ' ἄλλα τοιαῦτα, οὐ γὰρ ἔτι
δεῖ καθ' ἕκαστον ὑπεξιέναι τῷ λόγῳ, τῆς ὑποθέσεως, ἣν
ὑπεθέμεθα, πεπληρωμένης ἤδη. πρόκειται γὰρ οὐ κατὰ
διέξοδον ὑπὲρ ἁπάντων τῶν μερῶν τῆς ἰατρικῆς διελθεῖν,
ἀλλὰ δεῖξαι, πῶς ἀπὸ τῆς κατὰ τὸ τέλος ἐννοίας, ὥσπερ
τῶν ἄλλων τεχνῶν, οὕτω καὶ ταύτης ἡ σύστασις γίγνεται.
καὶ τοίνυν ἐπειδὴ γέγονεν ἤδη τοῦτο, διὰ κεφαλαίων ἀνα-
λάβωμεν ἅπαντα τῆς ἰατρικῆς τὸν λόγον, εὐθὺς καὶ τὴν
ἀναλογίαν ἐπιδεικνύντες, ἣν ἔχει πρὸς τὰς ἄλλας τέχνας,
ὅσαι ποιητικαί.
Ἔστιν οὖν ἡ ἰατρικὴ μία τῶν ποιητικῶν,
οὐ μὴν ἁπλῶς οὕτως, ὡς ἡ οἰκοδομική τε καὶ τεκτονικὴ,
καὶ ὑφαντικὴ, ἀλλ' ὡς ἥ τε τῆς πεπονθυίας οἰκίας ἐπανορ-
θωτικὴ καὶ τῶν ῥαγέντων ἱματίων ἀκεστική. ἐπεὶ δὲ καὶ
τούτων αὐτῶν ἡ σύστασις ἐδείχθη διττὴ, ποτὲ μὲν ἑαυτοῦ
γεννῶντος τοῦ τεχνίτου τὸ παράδειγμα, ποτὲ δ' ἐκτὸς
ὑπάρχοντος θεωρουμένου, τὴν ἰατρικὴν τέχνην ἐκ τοῦ δευ-
τέρου γένους ἐπεδείξαμεν. οὐ γὰρ ἑαυτῆς διαπλάττει τὸ
παράδειγμα· θεασαμένη δὲ δι' ἀνατομῆς ὅλον ἀκριβῶς,
Γαληνός ιατρός. Ars medica Vol.1, p. 345, line 8
δὲ οὐκ ὀλίγῳ· καὶ μὲν δὴ καὶ ἁπτομένοις οὐκ ὀλίγῳ θερ-

μότεροι. μέλαιναι δ' αὐτοῖς αἱ τρίχες, καὶ ἡ σὰρξ ἀπί-
μελος. εἰ δ' ὀλίγῳ μὲν εἴη θερμοτέρα, παμπόλλῳ δὲ
ὑγροτέρα, μαλακὴ τούτοις ἐστὶν ἡ σὰρξ, καὶ πολλὴ, καὶ
τὸ χρῶμα συμμιγὲς ἐξ ἐρυθροῦ καὶ λευκοῦ, καὶ ψαυόντων
ὀλίγῳ θερμότεροι. συλλήβδην δ' εἰπεῖν ἐπὶ τῶν κατὰ συ-
ζυγίαν κράσεων, ἀεὶ τῆς ἐπικρατούσης ποιότητος ἐπικρα-
τήσει τὰ γνωρίσματα. ἡ ψυχροτέρα δὲ καὶ ὑγροτέρα κρᾶσις,
ἐπ' ὀλίγον μὲν ἀμφοῖν ηὐξημένων, ἄτριχός τέ ἐστι καὶ
λευκὴ, καὶ μαλακὴ, καὶ παχεῖα, καὶ πιμελώδης. ἐπὶ
πλεῖον δὲ τὰ μὲν ἄλλα κατὰ ἀναλογίαν τῆς τῶν ποιοτήτων
αὐξήσεως· ἡ χροιὰ δὲ ἅμα ταῖς θριξὶ πυῤῥὰ, καθάπερ γε
καὶ εἰ ἐπὶ πλεῖστον ἀμφοῖν ηὐξημένων πελιδνή. εἰ δ' ἄνι-
88
σος ἡ αὔξησις εἴη τῶν ποιοτήτων, ἐπικρατήσει τὰ τῆς μᾶλ-

λον ηὐξημένης ἴδια. εἰ δὲ τὸ ψυχρὸν ἅμα τῷ ξηρῷ κατ'
ἴσον αὐξηθείη, φύσει σκληρὸν καὶ ἰσχνὸν ἴσχουσι τὸ σῶμα,
καὶ ἄτριχον, ἁπτομένοις δὲ ψυχρόν. ἡ πιμελὴ δὲ ὅμως
αὐτοῖς, καίτοι γε ἰσχνοῖς οὖσι, παρέσπαρται τῇ σαρκί. τὰ
δὲ τῶν τριχῶν καὶ τῆς χροιᾶς ἀνάλογον τῷ μέτρῳ τῆς
ψυχρότητος. μεταπεσούσης δὲ τῆς θερμῆς καὶ ξηρᾶς
κράσεως ἐν τῷ χρόνῳ τῆς παρακμῆς εἰς τὴν ξηράν τε καὶ
Γαληνός ιατρός. De alimentorum facultatibus libri iii

Kühn Vol.6, p. 673, line 2
τῶν κώλων πέρατα καθήκοντες μύες. ἀλλὰ καὶ τὰς κεφαλὰς ἔχουσιν
ἔνιοι τῶν μυῶν νευρώδεις.
καὶ τῆς γλώττης δ' αὐτῆς, ἣν ἐξαιροῦντες τῶν ὑῶν ἕψουσιν οἱ
μάγειροι, τὸ μὲν ἴδιον σῶμα χαύνη τίς ἐστιν, ὡς εἴρηται, σάρξ, οὐ
μὴν μόνην γ' αὐτὴν ἐξαιροῦσιν οὐδ' ἕψουσι μόνην, ἀλλὰ μετά τε τῶν
ἐμφυομένων μυῶν, ὡς τὰ πολλὰ δὲ καὶ σὺν ἐπιγλωττίδι καὶ λάρυγγι,
καὶ τῶν ἐνταῦθα ἀδένων τῶν τε τῆς γλώττης αὐτῆς ἰδίων, οἳ τὸ
σίαλον γεννῶσι καὶ τῶν κατὰ τὰ παρίσθμια καὶ τὸν λάρυγγα. τὸ μὲν
γὰρ τῶν ἀρτηριῶν τε καὶ φλεβῶν καὶ νεύρων κοινὸν τῇ γλώττῃ καὶ |
πρὸς τὰς ἄλλας σάρκας ἐστί· καὶ γὰρ κἀκεῖναι σὺν τούτοις ἐσθίονται,
πλὴν ὅτι μείζω τε καὶ πλείω τοῦ κατὰ τὴν ἀναλογίαν μεγέθους ὑπάρ-
χει τῷ μορίῳ τῷδε τὰ τρία γένη τῶν ἀγγείων. ἥτις δὲ δύναμίς ἐστι
τῆς ἐκ τῶν ἀδενωδῶν σωμάτων τροφῆς, ἐφεξῆς ἄκουε.

Γαληνός ιατρός. De compositione medicamentorum per genera libri vii

Vol.13, p. 445, line 14
ἀνὰ 𐅻 κεʹ. στυπτηρίας σχιστῆς 𐅻 ιβʹ. ἐλαίου κοτύλας βʹ.

μὴ νομίσητε δὲ διαφέρειν, ἐὰν εὕρητέ που 𐅻 ρʹ. ἀντὶ μιᾶς
λίτρας γεγραμμένας, ἀλλ' ἐκεῖνο σκοπεῖτε, πότερον ὁ γρά-
ψας τὰς 𐅻 ρʹ. τὸ ἥμισυ τοῦ κηροῦ μίγνυσιν αὐταῖς, εἴτ'
ἐκείνου τὸ ἥμισυ τῆς τερμινθίνης, ὡς εἶναι τοῦ μὲν κηροῦ νʹ.
τῆς δὲ θερμινθίνης 𐅻 κεʹ. ἤ τινα ἑτέραν ποιεῖται συμμε-
τρίαν. εἰ μὲν γὰρ τὴν εἰρημένην, οὐδὲν διοίσει τοῦ λέ-
γοντος λίτραν καὶ ἡμίλιτρον καὶ τρεῖς οὐγγίας. ἡ μὲν γὰρ
λίτρα 𐅻 στʹ. ἔχει πρὸς ταῖς ἐνενήκοντα, τὸ δὲ ἡμίλιτρον
89
ὀκτὼ καὶ μʹ. δηλονότι, καθάπερ καὶ τούτου πάλιν τὸ ἥμισυ,

τέτταρας καὶ κʹ. ὥσθ' ἡ αὐτὴ ἀναλογία σώζεται, μηδὲν
μέγα διαφέροντος εἴτε ταῖς 𐅻 ρʹ. τῶν μεταλλικῶν εἴτε
ταῖς ἐνενήκοντα ἓξ αἱ δύο κοτύλαι τοῦ ἐλαίου μιγνύοιντο.
κατὰ τοῦτο μὲν οὖν οὐ διοίσει τὰ φάρμακα λίτρας ὀνομα-
ζομένης ἢ 𐅻 ρʹ. ἐκείνῃ δὲ διενήνοχε τὸ ὑπὸ τοῦ Ἀσκλη-
πιάδου γεγραμμένον φάρμακον τῆς Ἀτταλικῆς ἐμπλάστρου,
τῷ τὴν Ἀτταλικὴν ἓξ μὲν δραχμὰς τῆς σχιστῆς στυπτηρίας,
τρεῖς δὲ τοῦ λευκοῦ πεπέρεως, τὴν δ' ὑπὸ τοῦ Ἀσκληπιά-
δου γεγραμμένην τὸ μὲν λευκὸν οὐκ ἔχειν πέπερι, διπλάσιον
δὲ τὸν σταθμὸν τῆς σχιστῆς στυπτηρίας. εὔδηλον δ' ὅτι στυ-
πτικώτερον μέν πως καὶ διὰ τοῦτο ἐπουλωτικώτερον ἔσται
Γαληνός ιατρός. De compositione medicamentorum per genera libri vii

Vol.13, p. 971, line 4
Ἥρας πʹ. γράψας. ἐπὶ τοῖς προγεγραμμένοις φαρμάκοις

ἔγραψεν ὁ Ἀσκληπιάδης ὀποπάνακος 𐅻 ηʹ. ἐφύλαξε δὲ καὶ τὴν
πρὸς τοῦτο ἀναλογίαν ὁ Ἥρας μʹ. γράψας ἕκτου φαρμάκου,
χαλβάνης ἐμνημόνευσεν ὁ Ἀσκληπιάδης 𐅻 ηʹ. ἐμβαλών. ἐφύ-
λαξε καὶ τὴν πρὸς αὐτὴν ἀναλογίαν ὁ Ἥρας, πενταπλασίαν
ἀξιῶν ἐμβάλλεσθαι. πενταπλάσιαι γάρ εἰσιν αἱ μʹ. τῶν ηʹ.
ἕβδομον φάρμακον ὁ Ἀσκληπιάδης ἔγραψεν οὕτως. κάγχρυος
𐅻 ηʹ. ἐχρῆν οὖν καὶ τὸν Ἥραν, εἴπερ ἐφύλαττε τὴν ἀνα-
λογίαν, μʹ. βάλλειν, νυνὶ δὲ οὐχ οὕτως, ἀλλὰ διπλασίας ιστʹ.
γὰρ αὐτὸς γέγραφεν. ὀγδόου στύρακος ὁ Ἀσκληπιάδης μέ-
μνηται 𐅻 ηʹ. ἐμβαλών. ἐφύλαξε τὴν ἀναλογίαν τούτου ὁ
Ἥρας, πενταπλάσιον ἐμβαλών. ἔνατον φάρμακον ἔγραψεν
ὁ Ἀσκληπιάδης, λιβανωτοῦ 𐅻 ηʹ. ἐμβαλὼν αὐτοῦ, ὁ δὲ Ἥρας
οὐ πενταπλάσιον, ἀλλὰ διπλάσιον ἀξιοῖ. δεκάτου δὲ πεπέ-
ρεως ἐμνημόνευσεν ὁ Ἀσκληπιάδης ρξʹ. κόκκους ἐμβαλὼν, ᾧ
πάλιν συμφώνως ὁ Ἥρας φʹ. ἔβαλεν. ἔν τισι τῶν ἀντιγρά-
φων οὐκ οἶδ' ὅπως κʹ. εἰσὶ γεγραμμένοι, καθάπερ ἐν ἑτέ-
ροις ρηʹ. ἑνδέκατον ἔγραψεν ὁ Ἀσκληπιάδης κηρὸν, ὥσπερ
καὶ ιβʹ. τὴν τερμινθίνην ῥητίνην ἑκατέρου βάλλειν ἀξιῶν
ἡμίλιτρον. ἐχρῆν οὖν καὶ τὸν Ἥραν εἴπερ ἐφύλαττε τὴν ἀνα-
λογίαν, πενταπλάσιον ἐμβάλλειν ἑκατέρων, ὅπερ ἦν ἀνὰ λί
Γαληνός ιατρός. De musculorum dissectione ad tirones

Vol.18b, p. 1025, line 15
ἑπτὰ μυσὶ κινήσεσιν ἕκαστον τῶν δακτύλων κινούντων, ὧν οἱ

90
δύο μύες καθάπερ ἐν τῇ χειρὶ τῶν πρώτων κατὰ τὸν καρ-

πὸν ὀστῶν ἀπεφύοντο καὶ οὗτοι κατὰ τὸν πόδα τῶν πρώτων
κατὰ τὸν ταρσὸν ἐπὶ πλεῖστον ἀπάγοντες τῶν ἄλλων δακτύ-
λων τοὺς ἔξωθεν, ἄλλοι δὲ ἐκ τῶν κάτω μερῶν εἰσι μύες
μικροὶ ἐκπεφυκότες ἐκ τῶν τοὺς δακτύλους καμπτόντων τε-
νόντων πρὶν ἀκριβῶς ἕκαστον αὐτῶν σχισθῆναι. τὸ δὲ ἔρ-
γον τῶν μυῶν τούτων κάμπτειν τὸ μέσον ἄρθρον ἑκάστου
δακτύλου· τοῖς γὰρ ἐσχισμένοις ἤδη τένουσιν ἕτεροι μικρό-
τεροι μύες ἐπιφύονται. τοῖς δ' ἔνδον ἐν τῇ χειρὶ τῆς λοξῆς
κινήσεως ἐξηγουμένοις ἑκάστῳ δακτύλῳ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν
ἔχοντες. τέσσαρες δέ εἰσι καὶ οὗτοι τὸν ἀριθμὸν ὥσπερ
κἀκεῖνοι. προσελθόντων δὲ αὐτοῖς δυοῖν μὲν τῶν τοὺς ἐσχά-
τους δακτύλους ἐπὶ πλεῖστον ἀπαγόντων, ὥσπερ εἰρήκαμεν,
ἑνὸς δὲ ἔτι τοῦ μεγάλου προσάγοντος τῷ λιχανῷ τὸ σύμπαν
πλῆθος ἑπτὰ γίνονται. τρίτον δὲ ἄλλο γένος ἐστὶ μυῶν ἐν
τοῖς ποσὶ κάτω τῶν αὐτοῖς τοῖς ὀστοῖς ἐπιπεφυκότων ἀνά-
λογον τοῖς ἀγνοηθεῖσι τελέως ἐν μυσὶν οὓς δηλονότι θεάσῃ,
τοὺς τένοντας ἅπαντας ἐκτεμὼν, ὥσπερ κἀκεῖ. καὶ ἥ γε
θέσις αὐτῶν πᾶσα καὶ ὁ ἀριθμὸς καὶ ἡ χρεία κατὰ τοὺς
ἐν τῇ χειρὶ προειρημένους ἐστί· δύο γὰρ ἑκάστου δακτύλου
Πλάτων. Πολιτεία. Stephanus p. 257, sec.b, line 3
{ΣΩ.} Ἦ πολλὴν χάριν ὀφείλω σοι τῆς Θεαιτήτου γνωρί-

σεως, ὦ Θεόδωρε, ἅμα καὶ τῆς τοῦ ξένου.
{ΘΕΟ.} Τάχα δέ [γε], ὦ Σώκρατες, ὀφειλήσεις ταύτης
τριπλασίαν· ἐπειδὰν τόν τε πολιτικὸν ἀπεργάσωνταί σοι
καὶ τὸν φιλόσοφον.
{ΣΩ.} Εἶεν· οὕτω τοῦτο, ὦ φίλε Θεόδωρε, φήσομεν
ἀκηκοότες εἶναι τοῦ περὶ λογισμοὺς καὶ τὰ γεωμετρικὰ
κρατίστου;
{ΘΕΟ.} Πῶς, ὦ Σώκρατες;
{ΣΩ.} Τῶν ἀνδρῶν ἕκαστον θέντος τῆς ἴσης ἀξίας, οἳ τῇ
τιμῇ πλέον ἀλλήλων ἀφεστᾶσιν ἢ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τὴν
τῆς ὑμετέρας τέχνης.
{ΘΕΟ.} Εὖ γε νὴ τὸν ἡμέτερον θεόν, ὦ Σώκρατες, τὸν
Ἄμμωνα, καὶ δικαίως, καὶ πάνυ μὲν οὖν μνημονικῶς ἐπέ-
πληξάς μοι τὸ περὶ τοὺς λογισμοὺς ἁμάρτημα. καὶ σὲ μὲν
ἀντὶ τούτων εἰς αὖθις μέτειμι· σὺ δ' ἡμῖν, ὦ ξένε, μηδαμῶς
ἀποκάμῃς χαριζόμενος, ἀλλ' ἑξῆς, εἴτε τὸν πολιτικὸν ἄνδρα
πρότερον εἴτε τὸν φιλόσοφον προαιρῇ, προελόμενος διέξελθε.
91
{ΞΕ.} Ταῦτ', ὦ Θεόδωρε, ποιητέον· ἐπείπερ ἅπαξ γε

ἐγκεχειρήκαμεν, [καὶ] οὐκ ἀποστατέον πρὶν ἂν αὐτῶν πρὸς
τὸ τέλος ἔλθωμεν. ἀλλὰ γὰρ περὶ Θεαιτήτου τοῦδε τί
Πλάτων. Respublica Stephanus p. 534, sec.a, line 6
Ἀλλ' ὃ ἂν μόνον δηλοῖ πως τὴν ἕξιν σαφηνείᾳ λέγειν ἐν

ψυχῇ ἀρκέσει;
Ναί.
Ἀρκέσει οὖν, ἦν δ' ἐγώ, ὥσπερ τὸ πρότερον, τὴν μὲν
πρώτην μοῖραν ἐπιστήμην καλεῖν, δευτέραν δὲ διάνοιαν, τρί-
την δὲ πίστιν καὶ εἰκασίαν τετάρτην· καὶ συναμφότερα μὲν
ταῦτα δόξαν, συναμφότερα δ' ἐκεῖνα νόησιν· καὶ δόξαν μὲν
περὶ γένεσιν, νόησιν δὲ περὶ οὐσίαν· καὶ ὅτι οὐσία πρὸς
γένεσιν, νόησιν πρὸς δόξαν, καὶ ὅτι νόησις πρὸς δόξαν, ἐπι-
στήμην πρὸς πίστιν καὶ διάνοιαν πρὸς εἰκασίαν· τὴν δ' ἐφ'
οἷς ταῦτα ἀναλογίαν καὶ διαίρεσιν διχῇ ἑκατέρου, δοξαστοῦ
τε καὶ νοητοῦ, ἐῶμεν, ὦ Γλαύκων, ἵνα μὴ ἡμᾶς πολλαπλασίων
λόγων ἐμπλήσῃ ἢ ὅσων οἱ παρεληλυθότες.
Ἀλλὰ μὴν ἔμοιγ', ἔφη, τά γε ἄλλα, καθ' ὅσον δύναμαι
ἕπεσθαι, συνδοκεῖ.
Πλάτων. Timaeus Stephanus p. 32, sec.c, line 2
ἔδει γίγνεσθαι τὸ τοῦ παντὸς σῶμα, μία μεσότης ἂν ἐξήρκει

τά τε μεθ' αὑτῆς συνδεῖν καὶ ἑαυτήν, νῦν δὲ στερεοειδῆ
γὰρ αὐτὸν προσῆκεν εἶναι, τὰ δὲ στερεὰ μία μὲν οὐδέποτε,
δύο δὲ ἀεὶ μεσότητες συναρμόττουσιν· οὕτω δὴ πυρός τε καὶ
γῆς ὕδωρ ἀέρα τε ὁ θεὸς ἐν μέσῳ θείς, καὶ πρὸς ἄλληλα καθ'
ὅσον ἦν δυνατὸν ἀνὰ τὸν αὐτὸν λόγον ἀπεργασάμενος, ὅτιπερ
πῦρ πρὸς ἀέρα, τοῦτο ἀέρα πρὸς ὕδωρ, καὶ ὅτι ἀὴρ πρὸς
ὕδωρ, ὕδωρ πρὸς γῆν, συνέδησεν καὶ συνεστήσατο οὐρανὸν
ὁρατὸν καὶ ἁπτόν. καὶ διὰ ταῦτα ἔκ τε δὴ τούτων τοιούτων
καὶ τὸν ἀριθμὸν τεττάρων τὸ τοῦ κόσμου σῶμα ἐγεννήθη δι'
ἀναλογίας ὁμολογῆσαν, φιλίαν τε ἔσχεν ἐκ τούτων, ὥστε εἰς
ταὐτὸν αὑτῷ συνελθὸν ἄλυτον ὑπό του ἄλλου πλὴν ὑπὸ τοῦ
συνδήσαντος γενέσθαι.
Τῶν δὲ δὴ τεττάρων ἓν ὅλον ἕκαστον εἴληφεν ἡ τοῦ
κόσμου σύστασις. ἐκ γὰρ πυρὸς παντὸς ὕδατός τε καὶ
ἀέρος καὶ γῆς συνέστησεν αὐτὸν ὁ συνιστάς, μέρος οὐδὲν
92
οὐδενὸς οὐδὲ δύναμιν ἔξωθεν ὑπολιπών, τάδε διανοηθείς,

πρῶτον μὲν ἵνα ὅλον ὅτι μάλιστα ζῷον τέλεον ἐκ τελέων
τῶν μερῶν εἴη, πρὸς δὲ τούτοις ἕν, ἅτε οὐχ ὑπολελειμμένων
ἐξ ὧν ἄλλο τοιοῦτον γένοιτ' ἄν, ἔτι δὲ ἵν' ἀγήρων καὶ ἄνοσον
ᾖ, κατανοῶν ὡς συστάτῳ σώματι θερμὰ καὶ ψυχρὰ καὶ πάνθ'
Πλάτων. Epinomis [Dub.] (fort. auctore Philippo Opuntio)

Stephanus p. 990, sec.e, line 4
σφόδρα γελοῖον ὄνομα γεωμετρίαν, τῶν οὐκ ὄντων δὲ

ὁμοίων ἀλλήλοις φύσει ἀριθμῶν ὁμοίωσις πρὸς τὴν τῶν
ἐπιπέδων μοῖραν γεγονυῖά ἐστιν διαφανής· ὃ δὴ θαῦμα οὐκ
ἀνθρώπινον ἀλλὰ γεγονὸς θεῖον φανερὸν ἂν γίγνοιτο τῷ
δυναμένῳ συννοεῖν. μετὰ δὲ ταύτην τοὺς τρὶς ηὐξημένους
καὶ τῇ στερεᾷ φύσει ὁμοίους· τοὺς δὲ ἀνομοίους αὖ γεγονό-
τας ἑτέρᾳ τέχνῃ ὁμοιοῖ, ταύτῃ ἣν δὴ στερεομετρίαν ἐκάλεσαν
οἱ προστυχεῖς αὐτῇ γεγονότες· ὃ δὲ θεῖόν τ' ἐστὶν καὶ θαυ-
μαστὸν τοῖς ἐγκαθορῶσί τε καὶ διανοουμένοις ὡς περὶ τὸ
διπλάσιον ἀεὶ στρεφομένης τῆς δυνάμεως καὶ τῆς ἐξ ἐναντίας
ταύτῃ καθ' ἑκάστην ἀναλογίαν εἶδος καὶ γένος ἀποτυποῦται
πᾶσα ἡ φύσις. ἡ μὲν δὴ πρώτη τοῦ διπλασίου κατ' ἀριθμὸν
ἓν πρὸς δύο κατὰ λόγον φερομένη, διπλάσιον δὲ ἡ κατὰ
δύναμιν οὖσα· ἡ δ' εἰς τὸ στερεόν τε καὶ ἁπτὸν πάλιν αὖ
διπλάσιον, ἀφ' ἑνὸς εἰς ὀκτὼ διαπορευθεῖσα· ἡ δὲ διπλασίου
μὲν εἰς μέσον, ἴσως δὲ τοῦ ἐλάττονος πλέον ἔλαττόν τε τοῦ
μείζονος, τὸ δ' ἕτερον τῷ αὐτῷ μέρει τῶν ἄκρων αὐτῶν
ὑπερέχον τε καὶ ὑπερεχόμενον – ἐν μέσῳ δὲ τοῦ ἓξ πρὸς τὰ
δώδεκα συνέβη τό τε ἡμιόλιον καὶ ἐπίτριτον – τούτων αὐτῶν
ἐν τῷ μέσῳ ἐπ' ἀμφότερα στρεφομένη τοῖς ἀνθρώποις σύμ-
φωνον χρείαν καὶ σύμμετρον ἀπενείματο παιδιᾶς ῥυθμοῦ τε
Διόδωρος Σικελός Ιστορική βιβλιοθηκη. (lib. 1-20)

Book 1, cha. 1, sec.3, line 8
πολλῶν ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω·

ἡ δὲ διὰ τῆς ἱστορίας περιγινομένη σύνεσις τῶν ἀλ-
λοτρίων ἀποτευγμάτων τε καὶ κατορθωμάτων ἀπεί-
ρατον κακῶν ἔχει τὴν διδασκαλίαν. ἔπειτα πάντας
ἀνθρώπους, μετέχοντας μὲν τῆς πρὸς ἀλλήλους συγ-
γενείας, τόποις δὲ καὶ χρόνοις διεστηκότας, ἐφιλοτι-
μήθησαν ὑπὸ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν σύνταξιν ἀγαγεῖν,
93
ὥσπερ τινὲς ὑπουργοὶ τῆς θείας προνοίας γενηθέν-

τες. ἐκείνη τε γὰρ τὴν τῶν ὁρωμένων ἄστρων διακό-
σμησιν καὶ τὰς τῶν ἀνθρώπων φύσεις εἰς κοινὴν ἀνα-
λογίαν συνθεῖσα κυκλεῖ συνεχῶς ἅπαντα τὸν αἰῶνα,
τὸ ἐπιβάλλον ἑκάστοις ἐκ τῆς πεπρωμένης μερί-
ζουσα, οἵ τε τὰς κοινὰς τῆς οἰκουμένης πράξεις κα-
θάπερ μιᾶς πόλεως ἀναγράψαντες ἕνα λόγον καὶ
κοινὸν χρηματιστήριον τῶν συντετελεσμένων ἀπέ-
δειξαν τὰς ἑαυτῶν πραγματείας. καλὸν γὰρ τὸ δύ-
νασθαι τοῖς τῶν ἄλλων ἀγνοήμασι πρὸς διόρθωσιν
χρῆσθαι παραδείγμασι, καὶ πρὸς τὰ συγκυροῦντα
ποικίλως κατὰ τὸν βίον ἔχειν μὴ ζήτησιν τῶν πρατ-
τομένων, ἀλλὰ μίμησιν τῶν ἐπιτετευγμένων. καὶ
γὰρ τοὺς πρεσβυτάτους ταῖς ἡλικίαις ἅπαντες τῶν

αἱμάττουσι τὸν χρῶτα. ἴδιον δέ τι παρὰ τοῖς ἐγχω-

ρίοις συμβαίνει περὶ τοὺς ἠσθενηκότας ὑπὸ μακρᾶς
νόσου τὰ σώματα. διαπνεομένου γὰρ τοῦ σώματος
ὑπ' ἀκράτου καὶ τμητικῆς φύσεως, καὶ τῆς συγκρί-
σεως τῶν ὄγκων εἰς ἀραίωμα συναγομένης, ἔκλυσις
ἐπακολουθεῖ δυσβοήθητος· διόπερ τοῖς τοιούτοις
ἄσφαλτον παραθυμιῶσι καὶ τράγου πώγωνα, ταῖς
ἐναντίαις φύσεσι καταμαχόμενοι τὴν ὑπερβολὴν τῆς
εὐωδίας. τὸ γὰρ καλὸν ποσότητι μὲν καὶ τάξει
μετρούμενον ὠφελεῖ καὶ τέρπει τοὺς ἀνθρώπους,
ἀναλογίας δὲ καὶ καθήκοντος καιροῦ διαμαρτὸν
ἀνόνητον ἔχει τὴν δωρεάν. τοῦ δ' ἔθνους τούτου
μητρόπολίς ἐστιν ἣν καλοῦσι Σαβάς, ἐπ' ὄρους ᾠκι-
σμένη. βασιλέας δ' ἐκ γένους ἔχει τοὺς διαδεχο-
μένους, οἷς τὰ πλήθη τιμὰς ἀπονέμει μεμιγμένας
ἀγαθοῖς καὶ κακοῖς. μακάριον μὲν γὰρ βίον ἔχειν
δοχοῦσιν, ὅτι πᾶσιν ἐπιτάττοντες οὐδένα λόγον ὑπ-
έχουσι τῶν πραττομένων· ἀτυχεῖς δὲ νομίζονται καθ'
ὅσον οὐκ ἔξεστιν αὐτοῖς οὐδέποτε ἐξελθεῖν ἐκ τῶν
βασιλείων, εἰ δὲ μή, γίνονται λιθόλευστοι ὑπὸ τῶν
ὄχλων κατά τινα χρησμὸν ἀρχαῖον. τοῦτο δὲ τὸ

94
Ὁ δὲ Γέλων μετὰ τὴν νίκην τούς τε ἱππεῖς τοὺς

ἀνελόντας τὸν Ἀμίλκαν δωρεαῖς ἐτίμησε καὶ τῶν
ἄλλων τοὺς ἠνδραγαθηκότας ἀριστείοις ἐκόσμησε.
τῶν δὲ λαφύρων τὰ καλλιστεύοντα παρεφύλαξε,
βουλόμενος τοὺς ἐν ταῖς Συρακούσαις νεὼς κοσμῆ-
σαι τοῖς σκύλοις· τῶν δ' ἄλλων πολλὰ μὲν ἐν Ἱμέρᾳ
προσήλωσε τοῖς ἐπιφανεστάτοις τῶν ἱερῶν, τὰ δὲ
λοιπὰ μετὰ τῶν αἰχμαλώτων διεμέρισε τοῖς συμμά-
χοις, κατὰ τὸν ἀριθμὸν τῶν συστρατευσάντων τὴν
ἀναλογίαν ποιησάμενος. αἱ δὲ πόλεις εἰς πέδας
κατέστησαν τοὺς διαιρεθέντας αἰχμαλώτους, καὶ τὰ
δημόσια τῶν ἔργων διὰ τούτων ἐπεσκεύαζον. πλεί-
στους δὲ λαβόντες Ἀκραγαντῖνοι τήν τε πόλιν αὐ-
τῶν καὶ τὴν χώραν ἐκόσμησαν· τοσοῦτον γὰρ παρ'
αὐτοῖς τῶν ἡλωκότων ἦν τὸ πλῆθος, ὥστε πολλοὺς
τῶν ἰδιωτῶν παρ' αὐτοῖς ἔχειν δεσμώτας πεντακο-
σίους. συνεβάλετο γὰρ αὐτοῖς πρὸς τὸ πλῆθος τῶν
αἰχμαλώτων οὐ μόνον ὅτι πολλοὺς στρατιώτας ἀπε-
σταλκότες ἦσαν ἐπὶ τὴν μάχην,
Dionysius Thrax Gramm., Ars grammatica Part 1, Vol.1, p. 6, line 2
ΠΕΡΙ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ
Γραμματική ἐστιν ἐμπειρία τῶν παρὰ ποιηταῖς τε καὶ συγγραφεῦσιν

ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ λεγομένων.
Μέρη δὲ αὐτῆς ἐστιν ἕξ· πρῶτον ἀνάγνωσις ἐντριβὴς κατὰ προ-
σῳδίαν, δεύτερον ἐξήγησις κατὰ τοὺς ἐνυπάρχοντας ποιητικοὺς τρόπους,
τρίτον γλωσσῶν τε καὶ ἱστοριῶν πρόχειρος ἀπόδοσις, τέταρτον ἐτυμο-

λογίας εὕρεσις, πέμπτον ἀναλογίας ἐκλογισμός, ἕκτον κρίσις ποιημάτων,
ὃ δὴ κάλλιστόν ἐστι πάντων τῶν ἐν τῇ τέχνῃ.

Dionysius Thrax Gramm., Fragmenta Fragment 6, line 10
ἐπεκράτησε δὲ ἡ Ἀριστάρχου ἀνάγνωσις.

95
Σ Hom. Ν 103: ... τὸ δὲ θώων ἔνιοι περισπῶσιν, ἵν' ὁμοτονῇ τῷ

θηρῶν καὶ κυνῶν†. οὕτως δὲ καὶ Ἀρίσταρχόν φασι προφέρεσθαι.
Διοκλῆς δὲ καὶ ὁ Θρᾷξ Διονύσιος ὡς βαρύνοντα τὴν λέξιν τὸν Ἀρί-
σταρχον διαβάλλουσιν. Κάσσιος δὲ ἀπολογούμενος ὑπὲρ τῆς βαρυ-
τονήσεώς φησιν ὅτι τὰ μονοσύλλαβα, ὅταν μὲν ἔχῃ τὴν πληθυντικὴν
ἐπὶ τῆς τελευταίας συλλαβῆς μετὰ συμφώνου λεγομένην, πάντως καὶ
κατὰ τὴν γενικὴν περισπᾶται, οἷον θῆρες, κύνες, χεῖρες, ὅταν δὲ ἀπὸ
φωνήεντος ἀρχομένην, πάντως βαρυτονουμένην, οἷον Τρῶες, δμῶες,
θῶες, λᾶες. ἀντίκειται δὲ αὐτῷ τὸ παίδων καὶ πάντων. Χαῖρις (fr. 5 B.)
δέ φησιν οὐκ εἶναι ἐν †δισυλλάβοις ἀναλογίαν. Ah
a. Pap. Ox. 221, col. III 21 ff.:
[ΕΝΤΑΥΘΟΙ] ΝΥΝ ΗΣΟ ΜΕΤ ΙΧΘΥΣΙΝ [το εν
[ταυθοι ο Θρ]αιξ βαρυτονει το γαρ [π]ερισπαν
[της νεωτε]ρας Ιαδος οι δε δια το[υ] κ̣εκ'
[.......].το εκ του ενταυθα [πα]ρ̣α
[.......]της εκ του ενταυθ[ι..]. την
[....περι]σπωμενην γεγ̣[...].αι̣α
[.......]ς δε Αττικον β φη[....]στον
b. Σ Hom. Φ 122: ἐνταυθοῖ· Διονύσιος ὁ Θρᾷξ, Τίμαρχος καὶ Ἀριστο-
τέλης ἐνταῦθοι ὁμοίως τῷ ἐνταῦθα προπερισπωμένως ἀνέγνωσαν.
Anonymi Grammatici Gramm., Commentarium in anonymi opus περὶ

κλίσεως ὀνομάτων (P. Oxy. 15.1801v)
Line 38
π̣[ ±6 ]κεν ὅ ἐστιν βλε .[ ]

.[ ±6 ]ρο[.].ν̣.ο̣[.].αισ̣[ ]
ο̣[ ±6 ]μ̣α̣λισ̣τα.οιδ[ ]
ο̣τ̣α[ ]ους[ ]
σημα[ ±3 χω]ρ[ὶ]ς [το]ῦ̣ τ ῥηθ[η ]
[Δ]ράκωνος, Δράκωνι.
περὶ δὲ τ̣ο̣ῦ̣ ἀστήρ, βατήρ κ[αὶ τῶν ὁμοί]-
ων ἐπιλαμβάνεται κ[αὶ ±7 ]
λέγων μὴ ἑστάναι τὸν [τούτων ἀριθ]-
μὸν μηδὲ δύνασθαι τ[ ±5 ἄνευ]
τ⟦.⟧ῆς ἀναλογίας ἑλλην[ίζειν. οὐκ ὀρ]-
θῶς, ἐπειδὴ τὰ ὅμοια ὄν[τα οὐκ ἀεὶ ὁ]-
μοίως σχηματίζεται. [οὕτω γὰρ ἂν]
λέγοιτο πρῶτον μὲν ὅτι .[ ±6 ]
τῶν ὀνομάτων[ ]
96
Διονύσιος Αλικαρνασσέας. De Demosthenis dictione Sec.5, line 30
χείρων ἑαυτῆς γίνεται· καὶ γὰρ ἀηδεστέρα [τῆς ἑτέρας]

καὶ κάκιον ἑλληνίζουσα καὶ παχυτέρα φαίνεται μελαίνει
τε τὸ σαφὲς καὶ ζόφῳ ποιεῖ παραπλήσιον ἕλκει τε
μακρὸν ἀποτείνασα τὸν νοῦν, συστρέψαι δέον ἐν ὀνό-
μασιν ὀλίγοις. ἐκχεῖται δ' εἰς ἀπειροκάλους περιφρά-
σεις πλοῦτον ὀνομάτων ἐπιδεικνυμένη κενόν, ὑπερι-
δοῦσά τε τῶν κυρίων καὶ ἐν τῇ κοινῇ χρήσει κειμένων
τὰ πεποιημένα ζητεῖ καὶ ξένα καὶ ἀρχαιοπρεπῆ. μάλιστα
δὲ χειμάζεται περὶ τὴν τροπικὴν φράσιν, πολλὴ μὲν
ἐν τοῖς ἐπιθέτοις, ἄκαιρος δ' ἐν ταῖς μετωνυμίαις,
σκληρὰ δὲ καὶ οὐ σῴζουσα τὴν ἀναλογίαν ἐν ταῖς
μεταφοραῖς. ἀλληγορίας τε περιβάλλεται πολλὰς καὶ
μακράς, οὔτε μέτρον ἐχούσας οὔτε καιρόν. σχήμασί
τε ποιητικοῖς ἐσχάτην προσβάλλουσιν ἀηδίαν καὶ μά-
λιστα τοῖς Γοργιείοις ἀκαίρως καὶ μειρακιωδῶς
ἐναβρύνεται. καὶ πολὺς ὁ τελέτης ἐν τοῖς τοιούτοις
παρ' αὐτῷ, ὡς καὶ Δημήτριος ὁ Φαληρεὺς εἴρηκέ που
καὶ ἄλλοι συχνοὶ πρότερον. οὐ γὰρ ἐμὸς ὁ μῦθος.
μηδεὶς δέ με τὰ τοιαῦτα ὑπολάβῃ λέγειν ἁπάσης
καταγινώσκοντα τῆς ἐξηλλαγμένης καὶ ἐγκατασκεύου
λέξεως, ᾗ κέχρηται Πλάτων·
Διονύσιος Αλικαρνασσέας. Ad Ammaeum Sec.8, line 14
ὁμολογῶν ἀληθὲς εἶναι, οὐδὲν δὲ κωλύειν λέγων ἁπά-

σας ταύτας κατεσκευακέναι τὸν φιλόσοφον τὰς πρα-
γματείας ἔτι παιδευόμενον παρὰ Πλάτωνι, ψυχρὰν μὲν
καὶ ἀπίθανον ἐπιχείρησιν εἰσάγων, βιαζόμενος δὲ τὸ
κακουργότατον τῶν ἐπιχειρημάτων ποιεῖν πιθανώτερον,
ὅτι καὶ τὸ μὴ εἰκὸς γίνεταί ποτε εἰκός, ἀφεὶς ἃ πρὸς
ταῦτα λέγειν εἶχον ἐπὶ τὰς αὐτοῦ τρέψομαι τοῦ φιλο-
σόφου μαρτυρίας, ἃς ἐν τῇ τρίτῃ βύβλῳ τῶν τεχνῶν
τέθηκε περὶ τῆς μεταφορᾶς κατὰ λέξιν οὕτω γράφων·
’τῶν δὲ μεταφορῶν τεττάρων οὐσῶν, εὐδοκιμοῦσι μά-
λιστα αἱ κατὰ ἀναλογίαν· ὡς Περικλῆς ἔφη τὴν νεό-
τητα τὴν ἀπολομένην ἐν τῷ πολέμῳ οὕτως ἠφανίσθαι
ἐκ τῆς πόλεως, ὥςπερ εἴ τις τὸ ἔαρ ἐκ τοῦ ἐνιαυτοῦ
ἐξέλοι ... καὶ Κηφισόδοτος σπουδάζοντος Χάρητος εὐ-
θύνας δοῦναι τῶν περὶ τὸν Ὀλυνθιακὸν πόλεμον ἠγα-
νάκτει φάσκων αὐτὸν εἰς πνῖγμα τὸν δῆμον ἀγαγόντα
97
τὰς εὐθύνας πειρᾶσθαι διδόναι.’
Διονύσιος Αλικαρνασσέας. Epistula ad Pompeium Geminum

Cha. 2, sec.6, line 4
ἑλληνίζουσα καὶ παχυτέρα φαίνεται· μελαίνει τε τὸ

σαφὲς καὶ ζόφῳ ποιεῖ παραπλήσιον, ἕλκει τε μακρὸν
ἀποτείνουσα τὸν νοῦν, συστρέψαι δὲ δέον ἐν ὀλίγοις
ὀνόμασιν ἐκχεῖται εἰς ἀπειροκάλους περιφράσεις, πλοῦ-
τον ὀνομάτων ἐπιδεικνυμένη, ὑπεριδοῦσα δὲ τῶν κυρίων
ὀνομάτων κἀν τῇ κοινῇ χρήσει κειμένων τὰ πεποιημένα
ζητεῖ καὶ ξένα καὶ ἀρχαιοπρεπῆ. μάλιστα δὲ χειμάζε-
ται περὶ τὴν τροπικὴν φράσιν· πολλὴ μὲν γὰρ ἐν τοῖς
ἐπιθέτοις, ἄκαιρος δ' ἐν ταῖς μετωνυμίαις, σκληρὰ δὲ
καὶ οὐ σῴζουσα τὴν ἀναλογίαν ἐν ταῖς μεταφοραῖς
γίγνεται, ἀλληγορίας τε περιβάλλεται μακρὰς καὶ πολ-
λὰς οὔτε μέτρον ἐχούσας οὔτε καιρόν, σχήμασί τε
ποιητικοῖς ἐσχάτην προσβάλλουσιν ἀηδίαν, καὶ μάλιστα
τοῖς Γοργιείοις ἀκαίρως καὶ μειρακιωδῶς ἐναβρύνεται·
καὶ ‘πολὺς ὁ τελέτης ἐστὶν ἐν τοῖς τοιούτοις παρ'
αὐτῷ’, ὡς καὶ Δημήτριος ὁ Φαληρεὺς εἴρηκέ που καὶ
ἄλλοι συχνοί· ‘οὐ γὰρ ἐμὸς ὁ μῦθος’.
Απολλώνιος Δύσκολος. , De adverbiis Part 2, volumëfascicle 1,1, p. 146,

line 17
ἐπιστάμενος ἐπισταμένως καὶ ἐρρωμένος ἐρρωμένως, ἢ παρὰ προθέσεις

ὡς ἔξ ἔξω καὶ παρὰ τὸ ἔν ἔνδον. καθὼς ἔστιν ἐπινοῆσαι καὶ τὰς τοῦ
ὀνόματος παραγωγὰς ἢ καὶ ῥήματος παρὰ τὰς αὐτὰς ἰδέας τῶν λέξεων
παραγομένας ἢ παρ' ἑτέρας, εἴγε ἀπὸ μὲν ὀνόματος ὄνομα, ὡς λίθος
λίθινος, ἢ καὶ ῥῆμα, ὡς παρὰ τὴν εὐδαίμονος εὐδαιμονῶ, ἢ καὶ παρ'
ἐπίρρημα, ὡς ὀψέ ὀψίζω, αἰαί αἰάζω, καὶ παρὰ πρόθεσιν, ὑπέρ ὑπέρ-
τερος, πρό πρότερος, πάλιν καὶ τῆς τῶν ῥημάτων παραγωγῆς, ὡς πρό-
κειται, εἰς ταῦτα παραγομένης.
Ἐχθές ἢ χθές ῥητέον; Τρύφων (p. 48 Velsen) φησὶν ἐν τῷ περὶ
ἐπιρρημάτων τὸ ἐχθές ἐντελέστερον εἶναι τοῦ χθές Ἀττικοῦ,
παρατιθέμενος
τὴν ἐν τοῖς μονοσυλλάβοις ἐπιρρήμασιν ἀναλογίαν, ὡς εἴη ἐν μακραῖς
συλ-
98
λαβαῖς ἑκάστοτε, ναί, μή, ποῦ, πῶς, οὔ, καὶ τὰ τοιαῦτα· μηκυνόμενα
διὰ τοῦ διπλοῦ, γνύξ, πύξ. πιστοῦται δὲ καὶ ἐντεῦθεν μὴ ἐντελῆ εἶναι
τό τε δίς καὶ τρίς, ἐκ δὲ τοῦ δυάκις καὶ τριάκις συγκεκόφθαι, ἐπειδὴ
τὰ εἰς ς λήγοντα μετὰ βραχείας ἐκφορᾶς ἐστιν ὑπὲρ μίαν συλλαβήν,
εἰκός, ἐγγύς, ἐντός, ἅλις, ἄχρις, πάρος· ἐξ οὗ πάλιν συνῆγε τὸ ἐχθές
ἀναλογώτερον, ἀφῃρῆσθαι δὲ πρὸς τῆς Ἀττικῆς χρήσεως τὸ ε. – Οὐ
γὰρ πάνυ ἐκεῖνο ὑγιές, τὸ τὰ εἰς ες λήγοντα φάναι ῥήματα, σχές,
σπές, ἕς, οἷς συνενεχθήσεται καὶ τὸ χθές, εἰ ἦν ἐντελές. ἀλλ' οὗτός
γε ὁ λόγος οὐ συστήσει οὐδὲ τὴν ἔς πρόθεσιν οὐδὲ τὴν εἴς, ἐπεὶ ἀμφο-
τέροις τοῖς σχήμασι σύνεστι ῥηματικὴ κατάληξις. καὶ γὰρ τῷ εἴς τὸ
Απολλώνιος Δύσκολος. , De adverbiis Part 2, volumëfascicle 1,1, p. 176,

line 23
ἐπὶ τέλους συντείνοντα μεγεθύνεται)· τῷ ἄγχι τὸ ἀγχοῦ· τῇ αὐτός

ἀντωνυμίᾳ τὸ αὐτοῦ (ἔνθεν καὶ δοκεῖ τὰ τῆς παραθέσεως ἀμφίβολα
γίνεσθαι, ὅτι καὶ ἡ γενικὴ συνεμπίπτει. τὸ γοῦν
ὀφθαλμοὶ δὲ χαμαὶ πέσον ἐν κονίῃσιν
αὐτοῦ πρόσθε ποδῶν (Π 741)
ἤτοι ἀντὶ τοῦ αὐτοῦ πρόσθε ποδῶν ἔπεσαν, ἢ τοπικὴν σχέσιν σημαίνει·
καὶ τὸ
αὐτοῦ καὶ κριοῖο θοώταταί εἴσι κέλευθοι (Arat. Phaen. 225)
ἤτοι τοῦ κριοῦ καὶ τοῦ σκορπιοῦ θοώταται αἱ κέλευθοί εἰσιν, ἢ τοπικῶς
πάλιν τὸ ἐπίρρημα κεῖται). – Ὅθεν ἀναλογώτερον δοκεῖ εἶναι τὸ ποῦ
τοῦ ὅπου. ἔχοι δ' ἂν καὶ τὸ ὅπου ἀναλογίαν, καθὸ τὰ ἐν περισπασμῷ
λεγόμενα μονοσύλλαβα, προσλαμβάνοντα τὸ ο κατὰ ἀναφορικὴν
ἔννοιαν,
βαρύνεται. τὸ πῶς ὅπως λέγεται καὶ τὸ πῇ ὅπῃ· καὶ τὸ ποῦ ἄρα
ὅπου εἴρηται.
Απολλώνιος Δύσκολος. , De constructione Part 2, Vol.2, p. 51, line 5
των), ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν τοιαύτην σύνταξιν, καὶ εἰ μὴ κυρίῳ ἀριθμῷ,
ἀλλ' οὖν γε τῷ ἐπ' ἔλαττον ἐξαριθμουμένῳ· εἰ γὰρ τὰ ἐπιμεριζόμενα
ἐλάττονά εἰσι τῶν ὅλων, προφανὲς ὅτι τὸ τῶν φίλων πλέον καθέστηκε
τοῦ οἱ μέν εἰσιν ἀγαθοί, οἱ δὲ φαῦλοι. εἰ γοῦν πάλιν τὰ τῆς
συντάξεώς τις ἀφέλοι, οὐ μᾶλλον τὸ φαῦλοι ἔλαττόν ἐστι τοῦ φίλων
ἤπερ τὸ ἐναντίον.
60. Προφανῶν οὐσῶν τῶν τοιούτων συντάξεων οἰήσονταί τινες,
κἂν μὴ παραλάβωσι τὸν λόγον, διασῴζειν τὰ τῆς συντάξεως. οὗτοι δὲ
ὅμοιόν τι πείσονται τοῖς ἐκ τριβῆς τὰ σχήματα τῶν λέξεων παρειληφό-
99
σιν, οὐ μὴν ἐκ δυνάμεως τῶν κατὰ παράδοσιν τῶν Ἑλλήνων καὶ τῆς
συμπαρεπομένης ἐν αὐτοῖς ἀναλογίας· οἷς παρακολουθεῖ τὸ εἰ διαμάρ-
τοιεν ἔν τινι σχήματι μὴ δύνασθαι διορθοῦν τὸ ἁμάρτημα διὰ τὴν πα-
ρακολουθοῦσαν αὐτοῖς ἀπειρίαν. καθάπερ οὖν πάμπολλός ἐστιν ἡ
εὐχρηστία τῆς κατὰ τὸν Ἑλληνισμὸν παραδόσεως, κατορθοῦσα μὲν τὴν
τῶν ποιημάτων ἀνάγνωσιν τήν τε ἀνὰ χεῖρα ὁμιλίαν, καὶ ἔτι ἐπικρίνουσα
τὴν παρὰ τοῖς ἀρχαίοις θέσιν τῶν ὀνομάτων, τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον καὶ
ἡ προκειμένη ζήτησις τῆς καταλληλότητος τὰ ὁπωσδήποτε διαπεσόντα
ἐν λόγῳ κατορθώσει. – 61. Ἤδη μέντοι καί τινα τῶν κατὰ παράδοσιν
οὐ διεσταλμένην ἔχει τὴν προφοράν, τῶν μὲν δισταζόντων εἰ τὸ εἴρηκας
Ἑλληνικὸν ἤπερ τὸ εἴρηκες διὰ τοῦ ε, ἢ ὥς τινες ἀποφαίνονται,
Ἑρμεῖ διὰ διφθόγγου, τοῦ λόγου αἰτοῦντος τὴν διὰ τοῦ η| γραφήν.
λούθει τις εὐθεῖα τῆς γενικῆς τὰ λοιπὰ σχήματα ἀποδιδούσης, οἷον ἡ

μεγάλου ἐποίησε τὸ μεγάλοι, καὶ ἐκ λήμματος τοῦ τοιούτου ἡ μεγά-
λος εὐθεῖα διασῴζεται. καὶ ὁμοίως ἡ ὕδατος καὶ ἔτι ἡ γυναικός ἥ
τε πολλοῦ· πολλοί γὰρ καὶ ὕδατα καὶ γυναῖκες, καὶ διὰ τοῦτο
συνυπῆρχεν τὸ πολλός, τὸ γύναιξ, τὸ ὕδας. – 20. διὰ τοῦτο οὖν
ἡ ἐμοῦ οὐ κλιθεῖσα, γενομένη δὲ ἐν θέματι, καὶ τὸ ἀκόλουθον τῶν
πτώσεων παρῃτήσατο καὶ τοὺς ἀκολούθους ἀριθμούς. ἡ γοῦν ἐκεῖνος
καὶ αἱ σύζυγοι κλιθεῖσαι ἔσχον καὶ τὰ συμπαρεπόμενα ἀκόλουθα.
21. Σαφὲς οὖν ὅτι ληροῦσιν οἱ ἐγχρονίσαντες εἰς τὸ ἐπισκώπτειν
τὰς φωνὰς ὡς ἀνακολούθους καὶ παραλόγους, παρατιθέμενοι τὴν ἀπὸ
τῶν ὀνομάτων ἀναλογίαν, ὅπου οὐδὲ ἐκεῖνο αὐτοῖς δέδοται, τὸ παντὶ
ὀνόματι πᾶν ἀντιπαραβάλλειν. ἀλλ' ὑποτομὴ εἰς τὸ τοιοῦτον ἄπειρός
ἐστίν τις· τοῦ ὁμοίου ἀκολουθίᾳ ἀντιπαραβάλλονται αἱ λέξεις, καὶ εἰ
τοῦτο, πῶς οὐ μάταιον τὸ διάφορα μέρη λόγου ἀντιπαραβάλλειν; οὐδὲν
δὲ ἐκώλυεν, ἐπειδὴ καὶ προσώπων διακριτικόν ἐστιν τὸ μόριον, ἀντι-
παραθέσθαι τὰς φωνὰς τῶν ῥημάτων, καὶ οὕτω πάλιν τὰς ἀντωνυμίας
τοῦ δέοντος περιγράφειν.
τὸ παρέστη, περιφύς – περιέφυν. οὕτως γὰρ καὶ τὸ παραφέροντος

πάλιν συνυπάρχοντος τοῦ παραφέρω καταστήσεται εἰς ἓν μέρος λόγου·
εἰ μέντοι εἴη παρὰ τὸ φέρω, ἀφ' οὗ φέρων καὶ φέροντος, καθὼς προ-
είπομεν, δύο μέρη λόγου γενήσεται τὸ παρὰ φέροντος, τοῦ ἄρθρου
τιθεμένου μεταξὺ τῆς μετοχῆς καὶ τῆς προθέσεως. – 51. Εἴπομεν
ἐν τῷ περὶ μετοχῶν ὡς ἀληθές ἐστι μᾶλλον καλεῖν τὰ σχήματα αὐτῶν
100
παρασύνθετα ἤπερ σύνθετα, καθὸ πᾶν μέρος λόγου συντεθὲν καὶ εἰς
ἕτερον σχῆμα μεταπεσὸν ἔχει τὸ μεταπεπτωκὸς οὐκέτι σύνθετον, παρα-
ἐπὶ τῶν εἰς ος πάνσοφος, νεάοιδος· παρασύνθετον δὲ τὸ μὴ ἀνα-
βιβάσαν τὸν τόνον, καθὸ οὐδὲ συνετέθειτο, συνθέτῳ δὲ ῥήματι
παρέκειτο,
τῷ ἐπακούω τὸ
ἀγορῆς ἐπακουὸν ἐόντα {Hesiod. O. et D. 29},
τῷ λυραοιδῶ τὸ λυραοιδός, μεσῳδῶ – μεσῳδός, τῶν σεσημειωμένων
τὸ νῦν ὑποστελλομένων· οὐ γὰρ δή γε προηγουμένως ὑπὲρ τῆς τούτων
ἀναλογίας προειλόμεθα διαλαβεῖν.) – 52. Ὁμόλογον δ' ὅτι καὶ τὸ
παρακείμενα τῷ ἔξεστι καὶ τῷ πάρεστιν·
ἐπὶ τῶν εἰς ος πάνσοφος, νεάοιδος· παρασύνθετον δὲ τὸ μὴ ἀνα-
βιβάσαν τὸν τόνον, καθὸ οὐδὲ συνετέθειτο, συνθέτῳ δὲ ῥήματι
παρέκειτο,
τῷ ἐπακούω τὸ
ἀγορῆς ἐπακουὸν ἐόντα {Hesiod. O. et D. 29},
τῷ λυραοιδῶ τὸ λυραοιδός, μεσῳδῶ – μεσῳδός, τῶν σεσημειωμένων
τὸ νῦν ὑποστελλομένων· οὐ γὰρ δή γε προηγουμένως ὑπὲρ τῆς τούτων
ἀναλογίας προειλόμεθα διαλαβεῖν.) – 52. Ὁμόλογον δ' ὅτι καὶ τὸ
παρακείμενα τῷ ἔξεστι καὶ τῷ πάρεστιν· ἅπερ ἐστὶν ἐν οὐδετέρᾳ κατα-
λήξει δεόντως, ἐπεὶ καὶ ἡ ἐξ αὐτῶν σύνταξις ἐπὶ τὰ ἀπαρέμφατα φέρεται
ἐκ συντάξεως ῥηματικῆς τῆς πρὸς τὰ ἀπαρέμφατα, πάρεστι [τὸ] φιλο-
λογεῖν – παρὸν φιλολογεῖν, ἔξεστι καθεύδειν – ἐξὸν καθεύδειν.
53. Ταῖς ἀντωνυμίαις οὐδέποτε ἐν συνθέσει αἱ προθέσεις σύνεισι,
κατὰ μέντοι τάσιν τὴν ὀρθὴν ἐν ταῖς πλαγίαις πτώσεσι, κατὰ σοῦ,
περὶ σοῦ· δι' ὅτι δὲ μετ' ὀρθῆς τάσεως, ἐν τοῖς προεκδοθεῖσιν εἴρηται.
ὁμολόγως οὖν ταῖς κατὰ τὴν εὐθεῖαν
101
Αριστοτέλης. Analytica priora et posteriora Bekker p. 76a, line 39
συλλογισμὸν καὶ πρώτων, ἐπίστασθαι. τὸ δ' οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ

συγγενῆ δεῖ εἶναι τοῖς πρώτοις.
Λέγω δ' ἀρχὰς ἐν ἑκάστῳ γένει ταύτας ἃς ὅτι ἔστι
μὴ ἐνδέχεται δεῖξαι. τί μὲν οὖν σημαίνει καὶ τὰ πρῶτα καὶ
τὰ ἐκ τούτων, λαμβάνεται, ὅτι δ' ἔστι, τὰς μὲν ἀρχὰς
ἀνάγκη λαμβάνειν, τὰ δ' ἄλλα δεικνύναι· οἷον τί μονὰς
ἢ τί τὸ εὐθὺ καὶ τρίγωνον, εἶναι δὲ τὴν μονάδα λαβεῖν καὶ
μέγεθος, τὰ δ' ἕτερα δεικνύναι.
Ἔστι δ' ὧν χρῶνται ἐν ταῖς ἀποδεικτικαῖς ἐπιστήμαις
τὰ μὲν ἴδια ἑκάστης ἐπιστήμης τὰ δὲ κοινά, κοινὰ δὲ κατ'
ἀναλογίαν, ἐπεὶ χρήσιμόν γε ὅσον ἐν τῷ ὑπὸ τὴν ἐπιστήμην
γένει· ἴδια μὲν οἷον γραμμὴν εἶναι τοιανδὶ καὶ τὸ εὐθύ,
κοινὰ δὲ οἷον τὸ ἴσα ἀπὸ ἴσων ἂν ἀφέλῃ, ὅτι ἴσα τὰ λοιπά.
ἱκανὸν δ' ἕκαστον τούτων ὅσον ἐν τῷ γένει· ταὐτὸ γὰρ ποιή-
σει, κἂν μὴ κατὰ πάντων λάβῃ ἀλλ' ἐπὶ μεγεθῶν μόνον,
τῷ δ' ἀριθμητικῷ ἐπ' ἀριθμῶν.
πᾶς κύκλος σχῆμα; ἂν δὲ γράψῃ, δῆλον. τί δέ; τὰ ἔπη

κύκλος; φανερὸν ὅτι οὐκ ἔστιν.
Οὐ δεῖ δ' ἔνστασιν εἰς αὐτὸ φέρειν, ἂν ᾖ ἡ πρότασις
ἐπακτική. ὥσπερ γὰρ οὐδὲ πρότασίς ἐστιν ἣ μὴ ἔστιν ἐπὶ
πλειόνων (οὐ γὰρ ἔσται ἐπὶ πάντων, ἐκ τῶν καθόλου δ' ὁ
συλλογισμός), δῆλον ὅτι οὐδ' ἔνστασις. αἱ αὐταὶ γὰρ προ-
τάσεις καὶ ἐνστάσεις· ἣν γὰρ φέρει ἔνστασιν, αὕτη γένοιτ'
ἂν πρότασις ἢ ἀποδεικτικὴ ἢ διαλεκτική.
Συμβαίνει δ' ἐνίους ἀσυλλογίστως λέγειν διὰ τὸ λαμ-
βάνειν ἀμφοτέροις τὰ ἑπόμενα, οἷον καὶ ὁ Καινεὺς ποιεῖ,
ὅτι τὸ πῦρ ἐν τῇ πολλαπλασίᾳ ἀναλογίᾳ· καὶ γὰρ τὸ πῦρ
ταχὺ γεννᾶται, ὥς φησι, καὶ αὕτη ἡ ἀναλογία. οὕτω δ'
οὐκ ἔστι συλλογισμός· ἀλλ' εἰ τῇ ταχίστῃ ἀναλογίᾳ ἕπε-
ται ἡ πολλαπλάσιος καὶ τῷ πυρὶ ἡ ταχίστη ἐν τῇ κινήσει
ἀναλογία. ἐνίοτε μὲν οὖν οὐκ ἐνδέχεται συλλογίσασθαι ἐκ τῶν
εἰλημμένων, ὁτὲ δ' ἐνδέχεται, ἀλλ' οὐχ ὁρᾶται.
δὲ καὶ οὗ αἴτιον καὶ ᾧ σκοπεῖν κατὰ συμβεβηκός· οὐ μὴν

102
δοκεῖ προβλήματα εἶναι. εἰ δὲ μή, ὁμοίως ἕξει τὸ μέσον·

εἰ μὲν ὁμώνυμα, ὁμώνυμον τὸ μέσον, εἰ δ' ὡς ἐν γένει,
ὁμοίως ἕξει. οἷον διὰ τί καὶ ἐναλλὰξ ἀνάλογον; ἄλλο γὰρ
αἴτιον ἐν γραμμαῖς καὶ ἀριθμοῖς καὶ τὸ αὐτό γε, ᾗ μὲν
γραμμή, ἄλλο, ᾗ δ' ἔχον αὔξησιν τοιανδί, τὸ αὐτό. οὕ-
τως ἐπὶ πάντων. τοῦ δ' ὅμοιον εἶναι χρῶμα χρώματι καὶ
σχῆμα σχήματι ἄλλο ἄλλῳ. ὁμώνυμον γὰρ τὸ ὅμοιον
ἐπὶ τούτων· ἔνθα μὲν γὰρ ἴσως τὸ ἀνάλογον ἔχειν τὰς πλευ-
ρὰς καὶ ἴσας τὰς γωνίας, ἐπὶ δὲ χρωμάτων τὸ τὴν αἴσθη-
σιν μίαν εἶναι ἤ τι ἄλλο τοιοῦτον. τὰ δὲ κατ' ἀναλογίαν τὰ
αὐτὰ καὶ τὸ μέσον ἕξει κατ' ἀναλογίαν.
Αριστοτέλης. De caelo Bekker p. 273b, line 32
οὐδὲν διοίσει πρὸς τὴν ἀπόδειξιν· ἀεὶ γὰρ ἔσται λαβεῖν ἰσο-
βαρῆ σώματα τῷ ΒΔ, ἀπὸ τοῦ ἀπείρου ὁποσαοῦν ἢ ἀφαι-
ροῦντας ἢ προστιθέντας.
Ὥστε δῆλον ἐκ τῶν εἰρημένων ὅτι οὐκ
ἔσται τοῦ ἀπείρου σώματος πεπερασμένον τὸ βάρος. Ἄπειρον
ἄρα. Εἰ τοίνυν τοῦτ' ἀδύνατον, καὶ τὸ ἄπειρόν τι εἶναι σῶμα
ἀδύνατον.
Ἀλλὰ μὴν ὅτι ἄπειρόν τι εἶναι βάρος ἀδύνατον,
ἐκ τῶνδε φανερόν. Εἰ γὰρ τοσόνδε βάρος τὴν τοσήνδε
ἐν τῷδε τῷ χρόνῳ κινεῖται, τὸ τοσοῦτον καὶ ἔτι ἐν ἐλάττονι,
καὶ τὴν ἀναλογίαν ἣν τὰ βάρη ἔχει, οἱ χρόνοι ἀνάπαλιν ἕξου-
σιν, οἷον εἰ τὸ ἥμισυ βάρος ἐν τῷδε, τὸ διπλάσιον ἐν
ἡμίσει τούτου. Ἔτι τὸ πεπερασμένον βάρος ἅπασαν πεπερα-
σμένην δίεισιν ἔν τινι χρόνῳ πεπερασμένῳ. Ἀνάγκη ἄρα ἐκ
τούτων, εἴ τι ἔστιν ἄπειρον βάρος, κινεῖσθαι μὲν ᾗ τοσόνδε
ὅσον τὸ πεπερασμένον καὶ ἔτι, μὴ κινεῖσθαι δέ, ᾗ ἀνάλο-
γον μὲν δεῖ κατὰ τὰς ὑπεροχὰς κινεῖσθαι, ἐναντίως δὲ τὸ
μεῖζον ἐν τῷ ἐλάττονι. Λόγος δ' οὐθείς ἐστι τοῦ ἀπείρου πρὸς
τὸ πεπερασμένον, τοῦ δ' ἐλάττονος χρόνου πρὸς τὸν μείζω
πεπερασμένον· ἀλλ' ἀεὶ ἐν ἐλάττονι.
Αριστοτέλης. De caelo Bekker p. 309a, line 14

ὄντα, καθάπερ ἐρίου χαλκόν, ἕτερον τὸ αἴτιον οἴονταί τε
καὶ λέγουσιν ἔνιοι· τὸ γὰρ κενὸν ἐμπεριλαμβανόμενον κου-
φίζειν τὰ σώματά φασι καὶ ποιεῖν ἔστιν ὅτε τὰ μείζω
κουφότερα· πλεῖον γὰρ ἔχειν κενόν. Διὰ τοῦτο γὰρ καὶ τὸν
103
ὄγκον εἶναι μείζω συγκείμενα πολλάκις ἐξ ἴσων στερεῶν ἢ

καὶ ἐλαττόνων. Ὅλως δὲ καὶ παντὸς αἴτιον εἶναι τοῦ κουφο-
τέρου τὸ πλεῖον ἐνυπάρχειν κενόν.
Λέγουσι μὲν οὖν τοῦτον τὸν
τρόπον, ἀνάγκη δὲ προσθεῖναι τοῖς οὕτω διορίζουσι μὴ μόνον
τὸ κενὸν ἔχειν πλεῖον, ἂν ᾖ κουφότερον, ἀλλὰ καὶ τὸ στε-
ρεὸν ἔλαττον· εἰ γὰρ ὑπερέξει τῆς τοιαύτης ἀναλογίας, οὐκ
ἔσται κουφότερον. Διὰ γὰρ τοῦτο καὶ τὸ πῦρ εἶναί φασι κου-
φότατον, ὅτι πλεῖστον ἔχει κενόν. Συμβήσεται οὖν μικροῦ
πυρὸς πολὺν χρυσὸν πλεῖον ἔχοντα τὸ κενὸν εἶναι κουφότερον,
εἰ μὴ καὶ στερεὸν ἕξει πολλαπλάσιον· ὥστε τοῦτο λεκτέον.
Ἔνιοι μὲν οὖν τῶν μὴ φασκόντων εἶναι κενὸν οὐδὲν διώρι-
σαν περὶ κούφου καὶ βαρέος, οἷον Ἀναξαγόρας καὶ Ἐμπε-
δοκλῆς· οἱ δὲ διορίσαντες μέν, οὐ φάσκοντες δὲ εἶναι κενόν,
οὐδὲν εἶπον διὰ τί τὰ μὲν ἁπλῶς κοῦφα τὰ δὲ βαρέα τῶν
σωμάτων, καὶ φέρεται τὰ μὲν ἀεὶ ἄνω τὰ δὲ κάτω, οὐδὲ
περὶ τοῦ ἔνια μείζω τὸν ὄγκον ὄντα κουφότερα
Αριστοτέλης. Ηθικά Ευδήμεια. Bekker p. 1238b, line 21
ᾗ φαῦλος, ἀλλ' ᾗ τῶν κοινῶν τινος μετέχει, οἷον εἰ μουσι-

κός. ἔτι ᾗ ἔνι τι πᾶσιν ἐπιεικές· διὸ ἔνιοι ὁμιλητικοὶ εἶεν
ἂν καὶ σπουδαίῳ. ἢ ᾗ προσαρμόττουσιν ἑκάστῳ· ἔχουσι
γάρ τι πάντες τοῦ ἀγαθοῦ.
τρία μὲν οὖν εἴδη ταῦτα φιλίας· ἐν πᾶσι δὲ τούτοις
κατ' ἰσότητά πως λέγεται ἡ φιλία. καὶ γὰρ οἱ κατ'
ἀρετὴν φίλοι ἐν ἰσότητί πώς εἰσιν ἀρετῆς φίλοι ἀλλήλοις.
ἄλλη δὲ διαφορὰ τούτων ἡ καθ' ὑπερβολήν, ὥσπερ θεοῦ
ἀρετὴ πρὸς ἄνθρωπον. τοῦτο γὰρ ἕτερον εἶδος φιλίας, καὶ
ὅλως ἄρχοντος καὶ ἀρχομένου, καθάπερ καὶ τὸ δίκαιον
ἕτερον· κατ' ἀναλογίαν γὰρ ἴσον, κατ' ἀριθμὸν δ' οὐκ ἴσον.
ἐν τούτῳ τῷ γένει πατὴρ πρὸς υἱὸν καὶ ὁ εὐεργέτης πρὸς
τὸν εὐεργετηθέντα. αὐτῶν δὲ τούτων διαφοραὶ εἰσίν· ἄλλη
πατρὸς πρὸς υἱὸν καὶ ἀνδρὸς πρὸς γυναῖκα, αὕτη μὲν ὡς
ἄρχοντος καὶ ἀρχομένου, ἣ δὲ εὐεργέτου πρὸς εὐεργετηθέντα.
ἐν ταύταις δὲ ἢ οὐκ ἔνεστιν ἢ οὐχ ὁμοίως τὸ ἀντιφιλεῖσθαι.
γελοῖον γάρ, εἴ τις ἐγκαλοίη τῷ θεῷ, ὅτι οὐχ ὁμοίως τὸ
ἀντιφιλεῖσθαι ὡς φιλεῖται, ἢ τῷ ἄρχοντι καὶ ἀρχομένῳ.
φιλεῖσθαι γάρ, οὐ φιλεῖν, τοῦ ἄρχοντος, ἢ φιλεῖν ἄλλον
τρόπον. καὶ ἡδονὴ διαφέρει
104
Αριστοτέλης. Ηθικά Ευδήμεια. Bekker p. 1240a, line 13
γὰρ καθίστανται ὑπ' ἀλλήλων. κατὰ συμβεβηκὸς οὖν, ὥς-

περ ἐλέχθη, τὰ ἐναντία φίλα, καὶ διὰ τὸ ἀγαθόν.
πόσα μὲν οὖν εἴδη φιλίας, καὶ τίνες διαφοραὶ καθ' ἃς
λέγονται οἱ τε φίλοι καὶ οἱ φιλοῦντες καὶ οἱ φιλούμε-
νοι, καὶ οὕτως ὥστε φίλοι εἶναι καὶ ἄνευ τούτου, εἴρηται·
περὶ δὲ αὐτὸν αὑτῷ φίλον εἶναι ἢ μή, πολλὴν ἔχει ἐπί-
σκεψιν. δοκεῖ γὰρ ἐνίοις μάλιστα ἕκαστος αὐτὸς αὑτῷ φί-
λος εἶναι, καὶ τούτῳ χρώμενοι κανόνι κρίνουσι τὴν πρὸς
τοὺς ἄλλους φίλους φιλίαν· κατὰ δὲ τοὺς λόγους καὶ τὰ δο-
κοῦνθ' ὑπάρχειν τοῖς φίλοις τὰ μὲν ὑπεναντιοῦται, τὰ δ'
ὅμοια φαίνεται ὄντα. ἔστι γάρ πως κατὰ ἀναλογίαν αὕτη
ἡ φιλία, ἁπλῶς δ' οὔ. ἐν δυσὶ γὰρ διῃρημένοις τὸ φιλεῖ-
σθαι καὶ φιλεῖν· δι' ἃ μᾶλλον οὕτως αὐτὸς αὑτῷ φίλος, ὡς
ἐπὶ τοῦ ἀκρατοῦς καὶ ἐγκρατοῦς εἴρηται πῶς ἑκὼν ἢ ἄκων,
τῷ τὰ μέρη ἔχειν πως πρὸς ἄλληλα τὰ τῆς ψυχῆς, καὶ
ὅμοιον τὰ τοιαῦτα πάντα, εἰ φίλος αὐτὸς αὑτῷ καὶ ἐχ-
θρός, καὶ εἰ ἀδικεῖ τις αὐτὸς αὑτόν. πάντα γὰρ ἐν δυσὶ
ταῦτα καὶ διῃρημένοις· ᾗ δὴ δύο πως καὶ ἡ ψυχή, ὑπάρ-
χει πως ταῦτα, ᾗ δ' οὐ διῃρημένα, οὐχ ὑπάρχει.
ἀπὸ δὲ τῆς πρὸς αὑτὸν ἕξεως [ὡς] οἱ λοιποὶ τρόποι τοῦ φι-
λεῖν διωρισμένοι, καθ' οὓς ἐν τοῖς λόγοις ἐπισκοπεῖν εἰώθαμεν.
τὸ δ' ὄργανον ὥσπερ δοῦλος ἄψυχος. αἱ δ' ἄλλαι κοινωνίαι

εἰσὶν [ἢ] μόριον τῶν τῆς πόλεως κοινωνιῶν, οἷον ἡ τῶν
φρατέρων ἢ τῶν ὀργίων, ἢ αἱ χρηματιστικαὶ ἔτι πολιτεῖαι.
αἱ δὲ πολιτεῖαι πᾶσαι ἐν οἰκείοις συνυπάρχουσι, καὶ αἱ ὀρ-
θαὶ καὶ αἱ παρεκβάσεις (ἔστι γὰρ τὸ αὐτὸ ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν
ἁρμονιῶν καὶ τῶν ἐν ταῖς πολιτείαις)· βασιλικὴ μὲν ἡ τοῦ
γεννήσαντος, ἀριστοκρατικὴ δ' ἡ ἀνδρὸς καὶ γυναικός, πολι-
τεία δ' ἡ τῶν ἀδελφῶν· παρέκβασις δὲ τούτων τυραννὶς
ἐπεὶ δὲ τὸ ἴσον τὸ μὲν κατ' ἀριθμὸν τὸ δὲ κατ' ἀναλογίαν,
κατ' ἀριθμὸν μὲν γὰρ ἡ δημοκρατικὴ κοινωνία καὶ ἡ ἑταιρικὴ
φιλία, τῷ γὰρ αὐτῷ ὅρῳ μετρεῖται· κατ' ἀναλογίαν δὲ ἡ ἀρι-
105

λία δὲ ὁμοίως πατρὸς καὶ παιδός, καὶ ἐν ταῖς κοινωνίαις
ὁ αὐτὸς τρόπος.
φρατέρων ἢ τῶν ὀργίων, ἢ αἱ χρηματιστικαὶ ἔτι πολιτεῖαι.

αἱ δὲ πολιτεῖαι πᾶσαι ἐν οἰκείοις συνυπάρχουσι, καὶ αἱ ὀρ-
θαὶ καὶ αἱ παρεκβάσεις (ἔστι γὰρ τὸ αὐτὸ ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν
ἁρμονιῶν καὶ τῶν ἐν ταῖς πολιτείαις)· βασιλικὴ μὲν ἡ τοῦ
γεννήσαντος, ἀριστοκρατικὴ δ' ἡ ἀνδρὸς καὶ γυναικός, πολι-
τεία δ' ἡ τῶν ἀδελφῶν· παρέκβασις δὲ τούτων τυραννὶς
ἐπεὶ δὲ τὸ ἴσον τὸ μὲν κατ' ἀριθμὸν τὸ δὲ κατ' ἀναλογίαν,
κατ' ἀριθμὸν μὲν γὰρ ἡ δημοκρατικὴ κοινωνία καὶ ἡ ἑταιρικὴ
φιλία, τῷ γὰρ αὐτῷ ὅρῳ μετρεῖται· κατ' ἀναλογίαν δὲ ἡ ἀρι-
λία δὲ ὁμοίως πατρὸς καὶ παιδός, καὶ ἐν ταῖς κοινωνίαις
ὁ αὐτὸς τρόπος.
λέγονται δὲ φιλίαι συγγενικὴ ἑταιρικὴ κοινωνικὴ
ἡ λεγομένη πολιτική. ἔστι μὲν συγγενικὴ πολλὰ ἔχουσα
εἴδη, ἣ μὲν ὡς ἀδελφῶν, ἣ δ' ὡς πατρὸς καὶ υἱῶν (καὶ
γὰρ κατ' ἀναλογίαν, οἷον ἡ πατρική, καὶ κατ' ἀριθμόν,
οἷον ἡ τῶν ἀδελφῶν· ἐγγὺς γὰρ αὕτη τῆς ἑταιρικῆς· ἐπι-
λαμβάνουσι γὰρ καὶ ἐνταῦθα πρέσβειον)·
Αριστοτέλης.Ηθικά Νικομάχεια. Bekker p. 1096b, line 28
ἡδοναί τινες καὶ τιμαί; ταῦτα γὰρ εἰ καὶ δι' ἄλλο τι διώ-
κομεν, ὅμως τῶν καθ' αὑτὰ ἀγαθῶν θείη τις ἄν. ἢ οὐδ'
ἄλλο οὐδὲν πλὴν τῆς ἰδέας; ὥστε μάταιον ἔσται τὸ εἶδος.
εἰ δὲ καὶ ταῦτ' ἐστὶ τῶν καθ' αὑτά, τὸν τἀγαθοῦ λόγον ἐν
ἅπασιν αὐτοῖς τὸν αὐτὸν ἐμφαίνεσθαι δεήσει, καθάπερ ἐν
χιόνι καὶ ψιμυθίῳ τὸν τῆς λευκότητος. τιμῆς δὲ καὶ
φρονήσεως καὶ ἡδονῆς ἕτεροι καὶ διαφέροντες οἱ λόγοι ταύτῃ
ᾗ ἀγαθά. οὐκ ἔστιν ἄρα τὸ ἀγαθὸν κοινόν τι κατὰ μίαν
ἰδέαν. ἀλλὰ πῶς δὴ λέγεται; οὐ γὰρ ἔοικε τοῖς γε ἀπὸ
106
τύχης ὁμωνύμοις. ἀλλ' ἆρά γε τῷ ἀφ' ἑνὸς εἶναι ἢ πρὸς

ἓν ἅπαντα συντελεῖν, ἢ μᾶλλον κατ' ἀναλογίαν; ὡς γὰρ
ἐν σώματι ὄψις, ἐν ψυχῇ νοῦς, καὶ ἄλλο δὴ ἐν ἄλλῳ.
ἀλλ' ἴσως ταῦτα μὲν ἀφετέον τὸ νῦν· ἐξακριβοῦν γὰρ ὑπὲρ
αὐτῶν ἄλλης ἂν εἴη φιλοσοφίας οἰκειότερον. ὁμοίως δὲ καὶ
περὶ τῆς ἰδέας· εἰ γὰρ καὶ ἔστιν ἕν τι τὸ κοινῇ κατηγορού-
μενον ἀγαθὸν ἢ χωριστὸν αὐτό τι καθ' αὑτό, δῆλον ὡς οὐκ
ἂν εἴη πρακτὸν οὐδὲ κτητὸν ἀνθρώπῳ· νῦν δὲ τοιοῦτόν τι
ζητεῖται. τάχα δέ τῳ δόξειεν ἂν βέλτιον εἶναι γνωρίζειν
αὐτὸ πρὸς τὰ κτητὰ καὶ πρακτὰ τῶν ἀγαθῶν· οἷον γὰρ
παράδειγμα τοῦτ' ἔχοντες μᾶλλον εἰσόμεθα καὶ τὰ ἡμῖν
ἀγαθά, κἂν εἰδῶμεν, ἐπιτευξόμεθα αὐτῶν.
Αριστοτέλης.Ηθικά Νικομάχεια. Bekker p. 1106a, line 36
ἡ φύσις αὐτῆς. ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι

λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ' ἔλαττον τὸ δ' ἴσον, καὶ ταῦτα
ἢ κατ' αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς· τὸ δ' ἴσον μέσον
τι ὑπερβολῆς καὶ ἐλλείψεως. λέγω δὲ τοῦ μὲν πράγμα-
τος μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ' ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ
ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονά-
ζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ' οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν.
οἷον εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ μέσα
λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα· ἴσῳ γὰρ ὑπερέχει τε καὶ
ὑπερέχεται· τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν
ἀναλογίαν. τὸ δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον· οὐ γὰρ
εἴ τῳ δέκα μναῖ φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλεί-
πτης ἓξ μνᾶς προστάξει· ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο πολὺ
τῷ ληψομένῳ ἢ ὀλίγον· Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ
ἀρχομένῳ τῶν γυμνασίων πολύ. ὁμοίως ἐπὶ δρόμου καὶ
πάλης. οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ
τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ' αἱρεῖ-
ται, μέσον δὲ οὐ τὸ τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς.
εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ
μέσον βλέπουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰώ-
θασιν ἐπιλέγειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ' ἀφελεῖν
ἔσται ἰσότης, οἷς καὶ ἐν οἷς· ὡς γὰρ ἐκεῖνα ἔχει, τὰ ἐν οἷς,

οὕτω κἀκεῖνα ἔχει· εἰ γὰρ μὴ ἴσοι, οὐκ ἴσα ἕξουσιν, ἀλλ'
107
ἐντεῦθεν αἱ μάχαι καὶ τὰ ἐγκλήματα, ὅταν ἢ μὴ ἴσα ἴσοι

ἢ μὴ ἴσοι ἴσα ἔχωσι καὶ νέμωνται. ἔτι ἐκ τοῦ κατ' ἀξίαν
τοῦτο δῆλον· τὸ γὰρ δίκαιον ἐν ταῖς νομαῖς ὁμολογοῦσι
πάντες κατ' ἀξίαν τινὰ δεῖν εἶναι, τὴν μέντοι ἀξίαν οὐ τὴν
αὐτὴν λέγουσι πάντες [ὑπάρχειν], ἀλλ' οἱ μὲν δημοκρατικοὶ
ἐλευθερίαν, οἱ δ' ὀλιγαρχικοὶ πλοῦτον, οἳ δ' εὐγένειαν, οἱ δ'
ἀριστοκρατικοὶ ἀρετήν. ἔστιν ἄρα τὸ δίκαιον ἀνάλογόν τι.
τὸ γὰρ ἀνάλογον οὐ μόνον ἐστὶ μοναδικοῦ ἀριθμοῦ ἴδιον, ἀλλ'
ὅλως ἀριθμοῦ· ἡ γὰρ ἀναλογία ἰσότης ἐστὶ λόγων, καὶ ἐν
τέτταρσιν ἐλαχίστοις. ἡ μὲν οὖν διῃρημένη ὅτι ἐν τέτταρσι,
δῆλον. ἀλλὰ καὶ ἡ συνεχής· τῷ γὰρ ἑνὶ ὡς δυσὶ χρῆται
καὶ δὶς λέγει, οἷον ὡς ἡ τοῦ α πρὸς τὴν τοῦ β, οὕτως ἡ
τοῦ β πρὸς τὴν τοῦ γ. δὶς οὖν ἡ τοῦ β εἴρηται· ὥστ' ἐὰν
ἡ τοῦ β τεθῇ δίς, τέτταρα ἔσται τὰ ἀνάλογα. ἔστι δὲ καὶ
τὸ δίκαιον ἐν τέτταρσιν ἐλαχίστοις, καὶ ὁ λόγος ὁ αὐτός·
διῄρηται γὰρ ὁμοίως οἷς τε καὶ ἅ. ἔσται ἄρα ὡς ὁ α ὅρος
πρὸς τὸν β, οὕτως ὁ γ πρὸς τὸν δ, καὶ ἐναλλὰξ ἄρα, ὡς ὁ
α πρὸς τὸν γ, ὁ β πρὸς τὸν δ. ὥστε καὶ τὸ ὅλον πρὸς τὸ
ὅλον· ὅπερ ἡ νομὴ συνδυάζει, κἂν οὕτω συντεθῇ,
τοῦ β πρὸς τὴν τοῦ γ. δὶς οὖν ἡ τοῦ β εἴρηται· ὥστ' ἐὰν
ἡ τοῦ β τεθῇ δίς, τέτταρα ἔσται τὰ ἀνάλογα. ἔστι δὲ καὶ
τὸ δίκαιον ἐν τέτταρσιν ἐλαχίστοις, καὶ ὁ λόγος ὁ αὐτός·
διῄρηται γὰρ ὁμοίως οἷς τε καὶ ἅ. ἔσται ἄρα ὡς ὁ α ὅρος
πρὸς τὸν β, οὕτως ὁ γ πρὸς τὸν δ, καὶ ἐναλλὰξ ἄρα, ὡς ὁ
α πρὸς τὸν γ, ὁ β πρὸς τὸν δ. ὥστε καὶ τὸ ὅλον πρὸς τὸ
ὅλον· ὅπερ ἡ νομὴ συνδυάζει, κἂν οὕτω συντεθῇ, δικαίως συν-
δυάζει. Ἡ ἄρα τοῦ α ὅρου τῷ γ καὶ ἡ τοῦ β τῷ δ σύζευξις
τὸ ἐν διανομῇ δίκαιόν ἐστι, καὶ μέσον τὸ δίκαιον τοῦτ' ἐστί,
τὸ δ' ἄδικον τὸ παρὰ τὸ ἀνάλογον· τὸ γὰρ ἀνάλογον μέσον,
τὸ δὲ δίκαιον ἀνάλογον. καλοῦσι δὲ τὴν τοιαύτην ἀναλογίαν
γεωμετρικὴν οἱ μαθηματικοί· ἐν γὰρ τῇ γεωμετρικῇ συμ-
τερον. ἔστι δ' οὐ συνεχὴς αὕτη ἡ ἀναλογία· οὐ γὰρ γίνεται
εἷς ἀριθμῷ ὅρος, ᾧ καὶ ὅ. τὸ μὲν οὖν δίκαιον τοῦτο, τὸ ἀνά-
λογον· τὸ δ' ἄδικον τὸ παρὰ τὸ ἀνάλογον. γίνεται ἄρα τὸ
μὲν πλέον τὸ δ' ἔλαττον, ὅπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἔργων συμ-
βαίνει· ὁ μὲν γὰρ ἀδικῶν πλέον ἔχει, ὁ δ' ἀδικούμενος
ἔλαττον τοῦ ἀγαθοῦ. ἐπὶ δὲ τοῦ κακοῦ ἀνάπαλιν· ἐν ἀγαθοῦ
108
γὰρ λόγῳ γίνεται τὸ ἔλαττον κακὸν πρὸς τὸ μεῖζον κακόν·

ἔστι γὰρ τὸ ἔλαττον κακὸν μᾶλλον αἱρετὸν τοῦ μείζονος, τὸ
μὲν πλέον τὸ δ' ἔλαττον, ὅπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἔργων συμ-
βαίνει· ὁ μὲν γὰρ ἀδικῶν πλέον ἔχει, ὁ δ' ἀδικούμενος
ἔλαττον τοῦ ἀγαθοῦ. ἐπὶ δὲ τοῦ κακοῦ ἀνάπαλιν· ἐν ἀγαθοῦ
γὰρ λόγῳ γίνεται τὸ ἔλαττον κακὸν πρὸς τὸ μεῖζον κακόν·
ἔστι γὰρ τὸ ἔλαττον κακὸν μᾶλλον αἱρετὸν τοῦ μείζονος, τὸ
δ' αἱρετὸν ἀγαθόν, καὶ τὸ μᾶλλον μεῖζον. τὸ μὲν οὖν ἓν
εἶδος τοῦ δικαίου τοῦτ' ἐστίν.
Τὸ δὲ λοιπὸν ἓν τὸ διορθωτικόν, ὃ γίνεται ἐν τοῖς συν-
αλλάγμασι καὶ τοῖς ἑκουσίοις καὶ τοῖς ἀκουσίοις. τοῦτο δὲ
τὸ δίκαιον ἄλλο εἶδος ἔχει τοῦ πρότερον. τὸ μὲν γὰρ διανε-
μητικὸν δίκαιον τῶν κοινῶν ἀεὶ κατὰ τὴν ἀναλογίαν ἐστὶ
τὴν εἰρημένην· καὶ γὰρ ἀπὸ χρημάτων κοινῶν ἐὰν γίνηται
ἡ διανομή, ἔσται κατὰ τὸν λόγον τὸν αὐτὸν ὅνπερ ἔχουσι
πρὸς ἄλληλα τὰ εἰσενεχθέντα· καὶ τὸ ἄδικον τὸ ἀντικεί-
μενον τῷ δικαίῳ τούτῳ τὸ παρὰ τὸ ἀνάλογόν ἐστιν. τὸ δ' ἐν
τοῖς συναλλάγμασι δίκαιον ἐστὶ μὲν ἴσον τι, καὶ τὸ ἄδι-
κον ἄνισον, ἀλλ' οὐ κατὰ τὴν ἀναλογίαν ἐκείνην ἀλλὰ κατὰ
τὴν ἀριθμητικήν. οὐδὲν γὰρ διαφέρει, εἰ ἐπιεικὴς φαῦλον
ἀπεστέρησεν ἢ φαῦλος ἐπιεικῆ, οὐδ' εἰ ἐμοίχευσεν ἐπιεικὴς ἢ
φαῦλος· ἀλλὰ πρὸς τοῦ βλάβους τὴν διαφορὰν μόνον βλέ-
πει ὁ νόμος, καὶ χρῆται ὡς ἴσοις,
ἐπὶ τὸν δικαστὴν καταφεύγουσιν· τὸ δ' ἐπὶ τὸν δικαστὴν ἰέναι

ἰέναι ἐστὶν ἐπὶ τὸ δίκαιον· ὁ γὰρ δικαστὴς βούλεται εἶναι οἷον
δίκαιον ἔμψυχον· καὶ ζητοῦσι δικαστὴν μέσον, καὶ καλοῦσιν
ἔνιοι μεσιδίους, ὡς ἐὰν τοῦ μέσου τύχωσι, τοῦ δικαίου τευξό-
μενοι. μέσον ἄρα τι τὸ δίκαιον, εἴπερ καὶ ὁ δικαστής. ὁ δὲ
δικαστὴς ἐπανισοῖ, καὶ ὥσπερ γραμμῆς εἰς ἄνισα τετμη-
μένης, ᾧ τὸ μεῖζον τμῆμα τῆς ἡμισείας ὑπερέχει, τοῦτ'
ἀφεῖλε καὶ τῷ ἐλάττονι τμήματι προσέθηκεν. ὅταν δὲ
δίχα διαιρεθῇ τὸ ὅλον, τότε φασὶν ἔχειν τὸ αὑτοῦ ὅταν
λάβωσι τὸ ἴσον. τὸ δ' ἴσον μέσον ἐστὶ τῆς μείζονος καὶ
109
ἐλάττονος κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν. διὰ τοῦτο καὶ

ὀνομάζεται δίκαιον, ὅτι δίχα ἐστίν, ὥσπερ ἂν εἴ τις εἴποι
δίχαιον, καὶ ὁ δικαστὴς διχαστής. ἐπὰν γὰρ δύο ἴσων
ἀφαιρεθῇ ἀπὸ θατέρου, πρὸς θάτερον δὲ προστεθῇ, δυσὶ τού-
τοις ὑπερέχει θάτερον· εἰ γὰρ ἀφῃρέθη μέν, μὴ προσετέθη
δέ, ἑνὶ ἂν μόνον ὑπερεῖχεν. τοῦ μέσου ἄρα ἑνί, καὶ τὸ μέσον,
ἀφ' οὗ ἀφῃρέθη, ἑνί. τούτῳ ἄρα γνωριοῦμεν τί τε ἀφελεῖν
δεῖ ἀπὸ τοῦ πλέον ἔχοντος, καὶ τί προσθεῖναι τῷ ἔλαττον
ἔχοντι· ᾧ μὲν γὰρ τὸ μέσον ὑπερέχει, τοῦτο προσθεῖναι
δεῖ τῷ ἔλαττον ἔχοντι, ᾧ δ' ὑπερέχεται, ἀφελεῖν ἀπὸ τοῦ
μεγίστου. ἴσαι αἱ ἐφ' ὧν αα ββ γγ ἀλλήλαις· ἀπὸ τῆς αα
καιον τὸ ἀντιπεπονθὸς ἄλλῳ. τὸ δ' ἀντιπεπονθὸς οὐκ ἐφαρ-

μόττει οὔτ' ἐπὶ τὸ νεμητικὸν δίκαιον οὔτ' ἐπὶ τὸ διορθωτι-
κόν – καίτοι βούλονταί γε τοῦτο λέγειν καὶ τὸ Ῥαδαμάνθυος
δίκαιον·
εἴ κε πάθοι τά τ' ἔρεξε, δίκη κ' ἰθεῖα γένοιτο
– πολλαχοῦ γὰρ διαφωνεῖ· οἷον εἰ ἀρχὴν ἔχων ἐπάταξεν, οὐ
δεῖ ἀντιπληγῆναι, καὶ εἰ ἄρχοντα ἐπάταξεν, οὐ πληγῆναι
μόνον δεῖ ἀλλὰ καὶ κολασθῆναι. ἔτι τὸ ἑκούσιον καὶ τὸ
ἀκούσιον διαφέρει πολύ. ἀλλ' ἐν μὲν ταῖς κοινωνίαις ταῖς
ἀλλακτικαῖς συνέχει τὸ τοιοῦτον δίκαιον, τὸ ἀντιπεπονθὸς
κατ' ἀναλογίαν καὶ μὴ κατ' ἰσότητα. τῷ ἀντιποιεῖν γὰρ
ἀνάλογον συμμένει ἡ πόλις. ἢ γὰρ τὸ κακῶς ζητοῦσιν· εἰ
δὲ μή, δουλεία δοκεῖ εἶναι [εἰ μὴ ἀντιποιήσει]· ἢ τὸ εὖ· εἰ
δὲ μή, μετάδοσις οὐ γίνεται, τῇ μεταδόσει δὲ συμμένουσιν.
διὸ καὶ Χαρίτων ἱερὸν ἐμποδὼν ποιοῦνται, ἵν' ἀνταπόδοσις
ᾖ· τοῦτο γὰρ ἴδιον χάριτος· ἀνθυπηρετῆσαι γὰρ δεῖ τῷ
χαρισαμένῳ, καὶ πάλιν αὐτὸν ἄρξαι χαριζόμενον. ποιεῖ
δὲ τὴν ἀντίδοσιν τὴν κατ' ἀναλογίαν ἡ κατὰ διάμετρον σύ-
ζευξις. οἰκοδόμος ἐφ' ᾧ α, σκυτοτόμος ἐφ' ᾧ β, οἰκία
ἐφ' ᾧ γ, ὑπόδημα ἐφ' ᾧ δ. δεῖ οὖν λαμβάνειν τὸν οἰκο-
δόμον παρὰ τοῦ σκυτοτόμου τὸ ἐκείνου ἔργον,
τροφήν. εἰ γὰρ μὴ τοῦτο, οὐκ ἔσται ἀλλαγὴ οὐδὲ κοινωνία.

τοῦτο δ', εἰ μὴ ἴσα εἴη πως, οὐκ ἔσται. δεῖ ἄρα ἑνί τινι πάντα
μετρεῖσθαι, ὥσπερ ἐλέχθη πρότερον. τοῦτο δ' ἐστὶ τῇ μὲν
110
ἀληθείᾳ ἡ χρεία, ἣ πάντα συνέχει· εἰ γὰρ μηθὲν δέοιντο

ἢ μὴ ὁμοίως, ἢ οὐκ ἔσται ἀλλαγὴ ἢ οὐχ ἡ αὐτή· οἷον δ'
ὑπάλλαγμα τῆς χρείας τὸ νόμισμα γέγονε κατὰ συνθήκην·
καὶ διὰ τοῦτο τοὔνομα ἔχει νόμισμα, ὅτι οὐ φύσει ἀλλὰ νόμῳ
ἐστί, καὶ ἐφ' ἡμῖν μεταβαλεῖν καὶ ποιῆσαι ἄχρηστον. ἔσται
δὴ ἀντιπεπονθός, ὅταν ἰσασθῇ, ὥστε ὅπερ γεωργὸς πρὸς
σκυτοτόμον, τὸ ἔργον τὸ τοῦ σκυτοτόμου πρὸς τὸ τοῦ γεωργοῦ.
εἰς σχῆμα δ' ἀναλογίας οὐ δεῖ ἄγειν, ὅταν ἀλλάξωνται (εἰ
δὲ μή, ἀμφοτέρας ἕξει τὰς ὑπεροχὰς τὸ ἕτερον ἄκρον), ἀλλ'
ὅταν ἔχωσι τὰ αὑτῶν. οὕτως ἴσοι καὶ κοινωνοί, ὅτι αὕτη ἡ
ἰσότης δύναται ἐπ' αὐτῶν γίνεσθαι. γεωργὸς α, τροφὴ γ,
σκυτοτόμος β, τὸ ἔργον αὐτοῦ τὸ ἰσασμένον δ. εἰ δ' οὕτω
μὴ ἦν ἀντιπεπονθέναι, οὐκ ἂν ἦν κοινωνία. ὅτι δ' ἡ χρεία
συνέχει ὥσπερ ἕν τι ὄν, δηλοῖ ὅτι ὅταν μὴ ἐν χρείᾳ ὦσιν
ἀλλήλων, ἢ ἀμφότεροι ἢ ἅτερος, οὐκ ἀλλάττονται, †ὥσπερ
ὅταν οὗ ἔχει αὐτὸς δέηταί τις, οἷον οἴνου, διδόντες σίτου ἐξα-
γωγήν.† δεῖ ἄρα τοῦτο ἰσασθῆναι. ὑπὲρ δὲ τῆς μελλούσης
ἀλλαγῆς, εἰ νῦν μηδὲν δεῖται, ὅτι ἔσται ἂν δεηθῇ,
Τί μὲν οὖν τὸ ἄδικον καὶ τί τὸ δίκαιόν ἐστιν, εἴρηται.

διωρισμένων δὲ τούτων δῆλον ὅτι ἡ δικαιοπραγία μέσον ἐστὶ
τοῦ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι· τὸ μὲν γὰρ πλέον ἔχειν τὸ δ'
ἔλαττόν ἐστιν. ἡ δὲ δικαιοσύνη μεσότης τίς ἐστιν, οὐ τὸν
αὐτὸν δὲ τρόπον ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς, ἀλλ' ὅτι μέσου ἐστίν·
ἡ δ' ἀδικία τῶν ἄκρων. καὶ ἡ μὲν δικαιοσύνη ἐστὶ καθ' ἣν ὁ
δίκαιος λέγεται πρακτικὸς κατὰ προαίρεσιν τοῦ δικαίου, καὶ
διανεμητικὸς καὶ αὑτῷ πρὸς ἄλλον καὶ ἑτέρῳ πρὸς ἕτερον
οὐχ οὕτως ὥστε τοῦ μὲν αἱρετοῦ πλέον αὑτῷ ἔλαττον δὲ τῷ
πλησίον, τοῦ βλαβεροῦ δ' ἀνάπαλιν, ἀλλὰ τοῦ ἴσου τοῦ κατ'
ἀναλογίαν, ὁμοίως δὲ καὶ ἄλλῳ πρὸς ἄλλον. ἡ δ' ἀδικία τοὐ-
ναντίον τοῦ ἀδίκου. τοῦτο δ' ἐστὶν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις τοῦ
ὠφελίμου ἢ βλαβεροῦ παρὰ τὸ ἀνάλογον. διὸ ὑπερβολὴ καὶ
ἔλλειψις ἡ ἀδικία, ὅτι ὑπερβολῆς καὶ ἐλλείψεώς ἐστιν, ἐφ'
αὑτοῦ μὲν ὑπερβολῆς μὲν τοῦ ἁπλῶς ὠφελίμου, ἐλλείψεως
δὲ τοῦ βλαβεροῦ· ἐπὶ δὲ τῶν ἄλλων τὸ μὲν ὅλον ὁμοίως, τὸ
δὲ παρὰ τὸ ἀνάλογον, ὁποτέρως ἔτυχεν. τοῦ δὲ ἀδικήματος
τὸ μὲν ἔλαττον ἀδικεῖσθαί ἐστι, τὸ δὲ μεῖζον τὸ ἀδικεῖν.
περὶ μὲν οὖν δικαιοσύνης καὶ ἀδικίας, τίς ἑκατέρας ἐστὶν
ἡ φύσις, εἰρήσθω τοῦτον τὸν τρόπον, ὁμοίως δὲ καὶ περὶ
δικαίου καὶ ἀδίκου καθόλου.
111
Ἐπεὶ δ' ἔστιν ἀδικοῦντα μήπω ἄδικον εἶναι, ὁ ποῖα ἀδι-

κήματα ἀδικῶν ἤδη ἄδικός ἐστιν ἑκάστην ἀδικίαν, οἷον κλέ-
πτης ἢ μοιχὸς ἢ λῃστής; ἢ οὕτω μὲν οὐδὲν διοίσει; καὶ γὰρ
ἂν συγγένοιτο γυναικὶ εἰδὼς τὸ ᾗ, ἀλλ' οὐ διὰ προαιρέσεως
ἀρχὴν ἀλλὰ διὰ πάθος. ἀδικεῖ μὲν οὖν, ἄδικος δ' οὐκ ἔστιν,
οἷον οὐ κλέπτης, ἔκλεψε δέ, οὐδὲ μοιχός, ἐμοίχευσε δέ·
ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. πῶς μὲν οὖν ἔχει τὸ ἀντιπε-
πονθὸς πρὸς τὸ δίκαιον, εἴρηται πρότερον· δεῖ δὲ μὴ λαν-
θάνειν ὅτι τὸ ζητούμενόν ἐστι καὶ τὸ ἁπλῶς δίκαιον καὶ τὸ
πολιτικὸν δίκαιον. τοῦτο δ' ἔστιν ἐπὶ κοινωνῶν βίου πρὸς τὸ
εἶναι αὐτάρκειαν, ἐλευθέρων καὶ ἴσων ἢ κατ' ἀναλογίαν ἢ
κατ' ἀριθμόν· ὥστε ὅσοις μή ἐστι τοῦτο, οὐκ ἔστι τούτοις
πρὸς ἀλλήλους τὸ πολιτικὸν δίκαιον, ἀλλά τι δίκαιον καὶ καθ'
ὁμοιότητα. ἔστι γὰρ δίκαιον, οἷς καὶ νόμος πρὸς αὑτούς·
νόμος δ', ἐν οἷς ἀδικία· ἡ γὰρ δίκη κρίσις τοῦ δικαίου καὶ
τοῦ ἀδίκου. ἐν οἷς δ' ἀδικία, καὶ τὸ ἀδικεῖν ἐν τούτοις (ἐν οἷς
δὲ τὸ ἀδικεῖν, οὐ πᾶσιν ἀδικία), τοῦτο δ' ἐστὶ τὸ πλέον αὑτῷ
νέμειν τῶν ἁπλῶς ἀγαθῶν, ἔλαττον δὲ τῶν ἁπλῶς κακῶν.
διὸ οὐκ ἐῶμεν ἄρχειν ἄνθρωπον, ἀλλὰ τὸν λόγον, ὅτι ἑαυτῷ
τοῦτο ποιεῖ καὶ γίνεται τύραννος. ἔστι δ' ὁ ἄρχων φύλαξ
τοῦ δικαίου, εἰ δὲ τοῦ δικαίου, καὶ τοῦ ἴσου. ἐπεὶ δ' οὐθὲν
Αριστοτέλης. De generatione animalium Bekker p. 715b, line 20
αύτην ἔδει τῶν τεκνωσάντων εἶναι γένεσιν (τοῦτο δ' εὐλόγως

ἀξιοῦμεν· φαίνεται γὰρ συμβαῖνον οὕτως ἐπὶ τῶν ἄλλων
ζῴων), εἰ δ' ἀνόμοια μὲν δυνάμενα δὲ συνδυάζεσθαι, πά-
λιν ἐκ τούτων ἑτέρα τις ἂν ἐγίγνετο φύσις καὶ πάλιν ἄλλη
τις ἐκ τούτων, καὶ τοῦτ' ἐπορεύετ' ἂν εἰς ἄπειρον. ἡ δὲ φύ-
σις φεύγει τὸ ἄπειρον· τὸ μὲν γὰρ ἄπειρον ἀτελές, ἡ δὲ
φύσις ἀεὶ ζητεῖ τέλος. ὅσα δὲ μὴ πορευτικὰ καθάπερ τὰ
ὀστρακόδερμα τῶν ζῴων καὶ τὰ ζῶντα τῷ προσπεφυκέναι,
διὰ τὸ παραπλησίαν αὐτῶν εἶναι τὴν οὐσίαν τοῖς φυτοῖς,
ὥσπερ οὐδ' ἐν ἐκείνοις οὐδ' ἐν τούτοις ἐστὶ τὸ θῆλυ καὶ τὸ
ἄρρεν ἀλλ' ἤδη καθ' ὁμοιότητα καὶ κατ' ἀναλογίαν λέγε-
ται· μικρὰν γάρ τινα τοιαύτην ἔχει διαφοράν. καὶ γὰρ ἐν
τοῖς φυτοῖς ὑπάρχει τὰ μὲν καρποφόρα δένδρα τοῦ αὐτοῦ
γένους, τὰ δ' αὐτὰ μὲν οὐ φέρει καρπόν, συμβάλλεται δὲ
112
τοῖς φέρουσι πρὸς τὸ πέττειν, οἷον συμβαίνει περὶ τὴν συ-

κῆν καὶ τὸν ἐρινεόν.
Αριστοτέλης. De generatione et corruptione Bekker p. 333a, line 28
καθάπερ Ἐμπεδοκλῆς φησι, πῶς ἐνδέχεται λέγειν αὐτοῖς

εἶναι συμβλητὰ τὰ στοιχεῖα. Καίτοι λέγει οὕτω· «ταῦτα γὰρ
ἶσά τε πάντα». Εἰ μὲν οὖν κατὰ τὸ ποσόν, ἀνάγκη ταὐτό τι
εἶναι ὑπάρχον ἅπασι τοῖς συμβλητοῖς ᾧ μετροῦνται, οἷον εἰ
ἐξ ὕδατος κοτύλης εἶεν ἀέρος δέκα· τὸ αὐτό τι ἦν ἄρα
ἄμφω, εἰ μετρεῖται τῷ αὐτῷ. Εἰ δὲ μὴ οὕτω κατὰ τὸ πο-
σὸν συμβλητὰ ὡς ποσὸν ἐκ ποσοῦ, ἀλλ' ὅσον δύναται, οἷον
εἰ κοτύλη ὕδατος ἴσον δύναται ψύχειν καὶ δέκα ἀέρος,
καὶ οὕτως κατὰ τὸ ποσὸν οὐχ ᾗ ποσὸν συμβλητά, ἀλλ' ᾗ
δύναταί τι. Εἴη δ' ἂν καὶ μὴ τῷ τοῦ ποσοῦ μέτρῳ συμβάλ-
λεσθαι τὰς δυνάμεις, ἀλλὰ κατ' ἀναλογίαν, οἷον ὡς τόδε
λευκὸν τόδε θερμόν. Τὸ δ' ὡς τόδε σημαίνει ἐν μὲν ποιῷ τὸ
ὅμοιον, ἐν δὲ τῷ ποσῷ τὸ ἴσον. Ἄτοπον δὴ φαίνεται, εἰ τὰ
σώματα ἀμετάβλητα ὄντα μὴ ἀναλογίᾳ συμβλητά ἐστιν,
ἀλλὰ μέτρῳ τῶν δυνάμεων καὶ τῷ εἶναι ἴσον θερμὸν ἢ
ὅμοιον πυρὸς τοσονδὶ καὶ ἀέρος πολλαπλάσιον· τὸ γὰρ
αὐτὸ πλεῖον τῷ ὁμογενὲς εἶναι τοιοῦτον ἕξει τὸν λόγον.
Ἀλλὰ μὴν οὐδ' αὔξησις ἂν εἴη κατ' Ἐμπεδοκλέα, ἀλλ' ἢ
κατὰ πρόσθεσιν· πυρὶ γὰρ αὔξει τὸ πῦρ· «αὔξει δὲ χθὼν
μὲν σφέτερον δέμας, αἰθέρα δ' αἰθήρ».
Αριστοτέλης. Historia animalium Bekker p. 486b, line 19
μὲν γάρ ἐστι μαλακόσαρκα αὐτῶν τὰ δὲ σκληρόσαρκα,

καὶ τὰ μὲν μακρὸν ἔχει τὸ ῥύγχος τὰ δὲ βραχύ, καὶ
τὰ μὲν πολύπτερα τὰ δ' ὀλιγόπτερά ἐστιν. Οὐ μὴν ἀλλ'
ἔνιά γε καὶ ἐν τούτοις ἕτερα ἑτέροις μόρια ὑπάρχει, οἷον τὰ
μὲν ἔχει πλῆκτρα τὰ δ' οὔ, καὶ τὰ μὲν λόφον ἔχει τὰ
δ' οὐκ ἔχει. Ἀλλ' ὡς εἰπεῖν τὰ πλεῖστα καὶ ἐξ ὧν μερῶν ὁ
πᾶς ὄγκος συνέστηκεν, ἢ ταὐτά ἐστιν ἢ διαφέρει τοῖς τ' ἐναν-
τίοις καὶ καθ' ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν· τὸ γὰρ μᾶλλον καὶ
ἧττον ὑπεροχὴν ἄν τις καὶ ἔλλειψιν θείη. Ἔνια δὲ τῶν ζῴων
οὔτε εἴδει τὰ μόρια ταὐτὰ ἔχει οὔτε καθ' ὑπεροχὴν καὶ ἔλ-
λειψιν, ἀλλὰ κατ' ἀναλογίαν, οἷον πέπονθεν ὀστοῦν πρὸς ἄ-
κανθαν καὶ ὄνυξ πρὸς ὁπλὴν καὶ χεὶρ πρὸς χηλὴν καὶ πρὸς
πτερὸν λεπίς· ὃ γὰρ ἐν ὄρνιθι πτερόν, τοῦτο ἐν τῷ ἰχθύι ἐστὶ λε-
113
πίς. Κατὰ μὲν οὖν τὰ μόρια ἃ ἔχουσιν ἕκαστα τῶν ζῴων, τοῦτόν
τε τὸν τρόπον ἕτερά ἐστι καὶ ταὐτά, καὶ ἔτι τῇ θέσει τῶν
μερῶν· πολλὰ γὰρ τῶν ζῴων ἔχει μὲν ταὐτὰ μέρη, ἀλλὰ
κείμενα οὐχ ὡσαύτως, οἷον μαστοὺς τὰ μὲν ἐν τῷ στήθει τὰ
δὲ πρὸς τοῖς μηροῖς.
κύων, τὰ δὲ πρᾶα καὶ τιθασσευτικά, οἷον ἐλέφας, τὰ δ'

αἰσχυντηλὰ καὶ φυλακτικά, οἷον χήν, τὰ δὲ φθονερὰ καὶ
φιλόκαλα, οἷον ταώς. Βουλευτικὸν δὲ μόνον ἄνθρωπός ἐστι
τῶν ζῴων. Καὶ μνήμης μὲν καὶ διδαχῆς πολλὰ κοινωνεῖ,
ἀναμιμνήσκεσθαι δ' οὐδὲν ἄλλο δύναται πλὴν ἄνθρωπος.
Περὶ ἕκαστον δὲ τῶν γενῶν τά τε περὶ τὰ ἤθη καὶ τοὺς βίους
ὕστερον λεχθήσεται δι' ἀκριβείας μᾶλλον.
Πάντων δ' ἐστὶ τῶν ζῴων κοινὰ μόρια, ᾧ δέχεται τὴν
τροφὴν καὶ εἰς ὃ δέχεται· ταῦτα δ' ἐστὶ ταὐτὰ καὶ ἕτερα
κατὰ τοὺς εἰρημένους τρόπους, ἢ κατ' εἶδος ἢ καθ' ὑπεροχὴν ἢ
κατ' ἀναλογίαν ἢ τῇ θέσει διαφέροντα. Μετὰ δὲ ταῦτα
ἄλλα κοινὰ μόρια ἔχει τὰ πλεῖστα τῶν ζῴων πρὸς τούτοις,
ᾗ ἀφίησι τὸ περίττωμα τῆς τροφῆς [καὶ ᾗ λαμβάνει]· οὐ
γὰρ πᾶσιν ὑπάρχει τοῦτο. Καλεῖται δ' ᾗ μὲν λαμβάνει,
στόμα, εἰς ὃ δὲ δέχεται, κοιλία· τὸ δὲ λοιπὸν πολυώνυμόν
ἐστιν. Τοῦ δὲ περιττώματος ὄντος διττοῦ, ὅσα μὲν ἔχει δεκτικὰ
μόρια τοῦ ὑγροῦ περιττώματος, ἔχει καὶ τῆς ξηρᾶς τροφῆς,
ὅσα δὲ ταύτης, ἐκείνης οὐ πάντα. Διὸ ὅσα μὲν κύστιν ἔχει,
καὶ κοιλίαν ἔχει, ὅσα δὲ κοιλίαν ἔχει, οὐ πάντα κύστιν ἔχει.
Ὀνομάζεται γὰρ τὸ μὲν τῆς ὑγρᾶς περιττώσεως δεκτικὸν μό-
ριον κύστις, κοιλία δὲ τὸ τῆς ξηρᾶς.
Τῶν δ' ἄλλων ζῴων τὰ μόρια τὰ μὲν κοινὰ πάντων

ἐστίν, ὥσπερ εἴρηται πρότερον, τὰ δὲ γενῶν τινων. Ταὐτὰ δὲ
καὶ ἕτερά ἐστιν ἀλλήλων τὸν ἤδη πολλάκις εἰρημένον τρό-
πον. Σχεδὸν γὰρ ὅσα γ' ἐστὶ γένει ἕτερα τῶν ζῴων, καὶ τὰ
πλεῖστα τῶν μερῶν ἔχει ἕτερα τῷ εἴδει, καὶ τὰ μὲν κατ'
ἀναλογίαν ἀδιάφορα μόνον, τῷ γένει δ' ἕτερα, τὰ δὲ τῷ
γένει μὲν ταὐτὰ τῷ εἴδει δ' ἕτερα· πολλὰ δὲ τοῖς μὲν
114
ὑπάρχει, τοῖς δ' οὐχ ὑπάρχει.

Τὰ μὲν οὖν τετράποδα καὶ
ζῳοτόκα κεφαλὴν μὲν ἔχει καὶ αὐχένα καὶ τὰ ἐν τῇ κε-
φαλῇ μόρια ἅπαντα, διαφέρει δὲ τὰς μορφὰς τῶν μορίων
ἕκαστον. Καὶ ὅ γε λέων τὸ τοῦ αὐχένος ἔχει ἓν ὀστοῦν, σφον-
δύλους δ' οὐκ ἔχει· τὰ δ' ἐντὸς ἀνοιχθεὶς ὅμοια πάντ' ἔχει
κυνί. Ἔχει δὲ τὰ τετράποδα ζῷα καὶ ζῳοτόκα ἀντὶ τῶν
βραχιόνων σκέλη πρόσθια, πάντα μὲν τὰ τετράποδα, μά-
λιστα δ' ἀνάλογα ταῖς χερσὶ τὰ πολυσχιδῆ αὐτῶν·
ὀστᾶ, καὶ αἱ καλούμεναι ὠμοπλάται, καὶ τὰ τῶν βραχιό-

νων ἐχόμενα, καὶ τούτων τὰ ἐν ταῖς χερσίν. Ὅσα δ' ἔχει
σκέλη πρόσθια, καὶ ἐν τούτοις τὸν αὐτὸν ἔχει τρόπον.
Κάτω
δ' ᾗ περαίνει, μετὰ τὸ ἰσχίον ἡ κοτυληδών ἐστι καὶ τὰ τῶν
σκελῶν ἤδη ὀστᾶ, τά τ' ἐν τοῖς μηροῖς καὶ κνήμαις, οἳ κα-
λοῦνται κωλῆνες, ὧν μέρος τὰ σφυρά, καὶ τούτων τὰ
καλούμενα πλῆκτρα ἐν τοῖς ἔχουσι σφυρόν· καὶ τούτοις συνε-
χῆ τὰ ἐν τοῖς ποσίν.
Ὅσα μὲν οὖν τῶν ἐναίμων καὶ πεζῶν ζῳοτόκα
ἐστίν, οὐ πολὺ διαφέρει τὰ ὀστᾶ, ἀλλὰ κατ' ἀναλογίαν μό-
νον σκληρότητι καὶ μαλακότητι καὶ μεγέθει. Ἔτι δὲ τὰ μὲν
ἔχει μυελὸν τὰ δ' οὐκ ἔχει τῶν ἐν τῷ αὐτῷ ζῴῳ ὀστῶν.
Ἔνια δὲ ζῷα οὐδ' ἂν ἔχειν δόξειεν ὅλως μυελὸν ἐν τοῖς ὀστοῖς,
οἷον λέων, διὰ τὸ πάμπαν ἔχειν μικρὸν καὶ λεπτὸν καὶ ἐν
ὀλίγοις· ἔχει δὲ καὶ ἐν τοῖς μηροῖς καὶ βραχίοσιν. Στερεὰ δὲ
πάντων μάλιστα ὁ λέων ἔχει τὰ ὀστᾶ· οὕτω γάρ ἐστι σκληρὰ
ὥστε συντριβομένων ὥσπερ ἐκ λίθων ἐκλάμπειν πῦρ.
Αριστοτέλης. De motu animalium

Bekker p. 699a, line 36
σειεν. οἱ δὲ μυθικῶς τὸν Ἄτλαντα ποιοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς

ἔχοντα τοὺς πόδας δόξαιεν ἂν ἀπὸ διανοίας εἰρηκέναι τὸν
μῦθον, ὡς τοῦτον ὥσπερ διάμετρον ὄντα καὶ στρέφοντα τὸν
οὐρανὸν περὶ τοὺς πόλους· τοῦτο δ' ἂν συμβαίνῃ καὶ κατὰ λόγον
διὰ τὸ τὴν γῆν μένειν, ἀλλὰ τοῖς ταῦτα λέγουσιν ἀναγκαῖον
φάναι μηδὲν εἶναι μόριον αὐτὴν τοῦ παντός, πρὸς δὲ τούτοις
115
δεῖ τὴν ἰσχὺν ἰσάζειν τοῦ κινοῦντος καὶ τὴν τοῦ μένοντος.
ἔστι γάρ τι πλῆθος ἰσχύος καὶ δυνάμεως καθ' ἣν μένει τὸ
μένον, ὥσπερ καὶ καθ' ἣν κινεῖ τὸ κινοῦν· καὶ ἔστι τις ἀνα-
λογία ἐξ ἀνάγκης, ὥσπερ τῶν ἐναντίων κινήσεων, οὕτω καὶ
τῶν ἠρεμιῶν. καὶ αἱ μὲν ἴσαι ἀπαθεῖς ὑπ' ἀλλήλων, κρα-
τοῦνται δὲ κατὰ τὴν ὑπεροχήν. διόπερ εἴτ' Ἄτλας εἴτε τι
τοιοῦτόν ἐστιν ἕτερον τὸ κινοῦν τῶν ἐντός, οὐδὲν μᾶλλον ἀντερεί-
δειν δεῖ τῆς μονῆς ἣν ἡ γῆ τυγχάνει μένουσα· ἢ κινηθήσεται
ἡ γῆ ἀπὸ τοῦ μέσου καὶ ἐκ τοῦ αὐτῆς τόπου. ὡς γὰρ τὸ ὠ-
θοῦν ὠθεῖ, οὕτω τὸ ὠθούμενον ὠθεῖται, καὶ ὁμοίως κατ' ἰσχύν.
κινεῖ δὲ τὸ ἠρεμοῦν πρῶτον, ὥστε μᾶλλον καὶ πλείων ἡ ἰσχὺς
ἢ ὁμοία καὶ ἴση τῆς ἠρεμίας. ὡσαύτως δὲ καὶ ἡ τοῦ κινου-
μένου μέν, μὴ κινοῦντος δέ. τοσαύτην οὖν δεήσει τὴν δύναμιν
εἶναι τῆς γῆς ἐν τῷ ἠρεμεῖν ὅσην ὅ τε πᾶς οὐρανὸς ἔχει καὶ
Αριστοτέλης. Magna moralia Book 1, cha. 33, sec.10, line 1
λογον ἴσον δίκαιον ἂν εἴη. τὸ δ' ἀνάλογον ἐν

τέτταρσι γίνεται ἐλαχίστοις· ὡς γὰρ τὸ Α πρὸς
τὸ Β, τὸ Γ πρὸς τὸ Δ. οἷον ἀνάλογόν ἐστιν τὸν
τὰ πολλὰ κεκτημένον πολλὰ εἰσφέρειν, τὸν δὲ τὰ
ὀλίγα κεκτημένον ὀλίγα· πάλιν ὁμοίως τὸν μὲν
πολλὰ πεπονηκότα πολλὰ λαμβάνειν, τὸν δὲ ὀλίγα
πεπονηκότα ὀλίγα λαμβάνειν. ὡς δὲ ἔχει ὁ πε-
πονηκὼς πρὸς τὸν μὴ πεπονηκότα, οὕτω τὰ πολλὰ
πρὸς τὰ ὀλίγα. ὡς δὲ ὁ πεπονηκὼς πρὸς τὰ πολλά,
οὕτως ὁ μὴ πεπονηκὼς πρὸς τὰ ὀλίγα.
Ἔοικεν δὲ καὶ Πλάτων τῇ ἀναλογίᾳ ταύτῃ τοῦ
δικαίου χρῆσθαι ἐν τῇ πολιτείᾳ. ὁ μὲν γὰρ γεωρ-
γός, φησί, σῖτον ποιεῖ, ὁ δ' οἰκοδόμος οἰκίαν, ὁ
δὲ ὑφάντης ἱμάτιον, ὁ δὲ σκυτοτόμος ὑπόδημα.
ὁ μὲν οὖν γεωργὸς τῷ οἰκοδόμῳ σῖτον δίδωσιν,
ὁ δ' οἰκοδόμος τῷ γεωργῷ οἰκίαν· ὁμοίως δὲ οἱ
ἄλλοι πάντες οὕτως ἔχουσιν ὥστε τὰ παρ' αὑτοῖς
ἀντικαταλλάττεσθαι τῶν παρὰ τοῖς ἄλλοις.
Ἔστιν δ' ἡ ἀναλογία αὕτη· ὡς γὰρ ὁ γεωργὸς τῷ
οἰκοδόμῳ, οὕτως ὁ οἰκοδόμος τῷ γεωργῷ· ὁμοίως
Αριστοτέλης. Magna moralia Book 1, cha. 33, sec.14, line 10

116
... τὸ δὲ τοιοῦτον οὐκ ἔστιν πρὸς ἅπαντας.

οὐ γάρ ἐστι δίκαιον οἰκέτῃ πρὸς ἐλεύθερον ταὐτόν·
ὁ οἰκέτης γὰρ ἐὰν πατάξῃ τὸν ἐλεύθερον, οὐκ ἔστιν
δίκαιος ἀντιπληγῆναι, ἀλλὰ πολλάκις. καὶ τὸ ἀντι-
πεπονθὸς δὲ δίκαιόν ἐστιν ἐν τῷ ἀνάλογον. ὡς
γὰρ ὁ ἐλεύθερος ἔχει πρὸς τὸν δοῦλον τῷ βελτίων
εἶναι, οὕτως τὸ ἀντιποιῆσαι πρὸς τὸ ποιῆσαι.
ὁμοίως δὲ καὶ ἐλευθέρῳ πρὸς ἐλεύθερον ἕξει. οὐ
γὰρ δίκαιον, εἴ τις τὸν ὀφθαλμὸν ἐξέκοψεν τινός,
ἀντεκκοπῆναι μόνον, ἀλλὰ πλείονα παθεῖν, ἀκολου-
θήσαντα τῇ ἀναλογίᾳ· καὶ γὰρ ἦρξε πρότερος καὶ
ἠδίκησεν, ἀδικεῖ δὲ κατ' ἀμφότερα, ὥστε ἀνάλογον
καὶ τὰ ἀδικήματα, καὶ τὸ ἀντιπαθεῖν πλείω ὧν
ἐποίησεν δίκαιον ἐστίν.
Αριστοτέλης. Μετά τα Φυσικά. Bekker p. 1016b, line 32
δίεσις ἔνθα δὲ τὸ φωνῆεν ἢ ἄφωνον· βάρους δὲ ἕτερον καὶ

κινήσεως ἄλλο. πανταχοῦ δὲ τὸ ἓν ἢ τῷ ποσῷ ἢ τῷ εἴ-
δει ἀδιαίρετον. τὸ μὲν οὖν κατὰ τὸ ποσὸν ἀδιαίρετον,
τὸ μὲν πάντῃ καὶ ἄθετον λέγεται μονάς, τὸ δὲ πάντῃ
καὶ θέσιν ἔχον στιγμή, τὸ δὲ μοναχῇ γραμμή, τὸ δὲ διχῇ
ἐπίπεδον, τὸ δὲ πάντῃ καὶ τριχῇ διαιρετὸν κατὰ τὸ ποσὸν
σῶμα· καὶ ἀντιστρέψαντι δὴ τὸ μὲν διχῇ διαιρετὸν ἐπίπε-
δον, τὸ δὲ μοναχῇ γραμμή, τὸ δὲ μηδαμῇ διαιρετὸν κατὰ
τὸ ποσὸν στιγμὴ καὶ μονάς, ἡ μὲν ἄθετος μονὰς ἡ δὲ θετὸς
στιγμή. ἔτι δὲ τὰ μὲν κατ' ἀριθμόν ἐστιν ἕν, τὰ δὲ κατ'
εἶδος, τὰ δὲ κατὰ γένος, τὰ δὲ κατ' ἀναλογίαν, ἀριθμῷ
μὲν ὧν ἡ ὕλη μία, εἴδει δ' ὧν ὁ λόγος εἷς, γένει δ' ὧν τὸ
αὐτὸ σχῆμα τῆς κατηγορίας, κατ' ἀναλογίαν δὲ ὅσα ἔχει ὡς
ἄλλο πρὸς ἄλλο. ἀεὶ δὲ τὰ ὕστερα τοῖς ἔμπροσθεν ἀκολουθεῖ,
οἷον ὅσα ἀριθμῷ καὶ εἴδει ἕν, ὅσα δ' εἴδει οὐ πάντα ἀριθμῷ·
ἀλλὰ γένει πάντα ἓν ὅσαπερ καὶ εἴδει, ὅσα δὲ γένει οὐ πάν-
τα εἴδει ἀλλ' ἀναλογίᾳ· ὅσα δὲ ἀνολογίᾳ οὐ πάντα γέ-
τῷ ἑνί· τὰ μὲν γὰρ τῷ μὴ συνεχῆ εἶναι, τὰ δὲ τῷ διαιρε-
τὴν ἔχειν τὴν ὕλην κατὰ τὸ εἶδος, ἢ τὴν πρώτην
Αριστοτέλης. Μετά τα Φυσικά. Bekker p. 1017a, line 2
σῶμα· καὶ ἀντιστρέψαντι δὴ τὸ μὲν διχῇ διαιρετὸν ἐπίπε-

δον, τὸ δὲ μοναχῇ γραμμή, τὸ δὲ μηδαμῇ διαιρετὸν κατὰ
117
τὸ ποσὸν στιγμὴ καὶ μονάς, ἡ μὲν ἄθετος μονὰς ἡ δὲ θετὸς

στιγμή. ἔτι δὲ τὰ μὲν κατ' ἀριθμόν ἐστιν ἕν, τὰ δὲ κατ'
εἶδος, τὰ δὲ κατὰ γένος, τὰ δὲ κατ' ἀναλογίαν, ἀριθμῷ
μὲν ὧν ἡ ὕλη μία, εἴδει δ' ὧν ὁ λόγος εἷς, γένει δ' ὧν τὸ
αὐτὸ σχῆμα τῆς κατηγορίας, κατ' ἀναλογίαν δὲ ὅσα ἔχει ὡς
ἄλλο πρὸς ἄλλο. ἀεὶ δὲ τὰ ὕστερα τοῖς ἔμπροσθεν ἀκολουθεῖ,
οἷον ὅσα ἀριθμῷ καὶ εἴδει ἕν, ὅσα δ' εἴδει οὐ πάντα ἀριθμῷ·
ἀλλὰ γένει πάντα ἓν ὅσαπερ καὶ εἴδει, ὅσα δὲ γένει οὐ πάν-
τα εἴδει ἀλλ' ἀναλογίᾳ· ὅσα δὲ ἀνολογίᾳ οὐ πάντα γέ-
τῷ ἑνί· τὰ μὲν γὰρ τῷ μὴ συνεχῆ εἶναι, τὰ δὲ τῷ διαιρε-
τὴν ἔχειν τὴν ὕλην κατὰ τὸ εἶδος, ἢ τὴν πρώτην ἢ τὴν τελευ-
ταίαν, τὰ δὲ τῷ τοὺς λόγους πλείους τοὺς τί ἦν εἶναι λέγοντας.
Τὸ ὂν λέγεται τὸ μὲν κατὰ συμβεβηκὸς τὸ δὲ καθ'
αὑτό, κατὰ συμβεβηκὸς μέν, οἷον τὸν δίκαιον μουσικὸν
εἶναί φαμεν καὶ τὸν ἄνθρωπον μουσικὸν καὶ τὸν μουσικὸν
ἄνθρωπον, παραπλησίως λέγοντες ὡσπερεὶ τὸν μουσικὸν οἰκο-
δομεῖν ὅτι συμβέβηκε τῷ οἰκοδόμῳ μουσικῷ εἶναι ἢ τῷ
εἶναι μουσικός· τὸ δὲ Σωκράτης οὐκ ἐπὶ πολλῶν, διὸ οὐ πᾶς

Σωκράτης λέγεται ὥσπερ πᾶς ἄνθρωπος)· – καὶ τὰ μὲν οὕτως
λέγεται ταὐτά, τὰ δὲ καθ' αὑτὰ ὁσαχῶσπερ καὶ τὸ ἕν· καὶ
γὰρ ὧν ἡ ὕλη μία ἢ εἴδει ἢ ἀριθμῷ ταὐτὰ λέγεται καὶ
ὧν ἡ οὐσία μία, ὥστε φανερὸν ὅτι ἡ ταυτότης ἑνότης τίς ἐστιν
ἢ πλειόνων τοῦ εἶναι ἢ ὅταν χρῆται ὡς πλείοσιν, οἷον ὅταν
λέγῃ αὐτὸ αὑτῷ ταὐτόν· ὡς δυσὶ γὰρ χρῆται αὐτῷ. – ἕτερα
δὲ λέγεται ὧν ἢ τὰ εἴδη πλείω ἢ ἡ ὕλη ἢ ὁ λόγος τῆς
οὐσίας· καὶ ὅλως ἀντικειμένως τῷ ταὐτῷ λέγεται τὸ ἕτερον.
Διάφορα δὲ λέγεται ὅσ' ἕτερά ἐστι τὸ αὐτό τι ὄντα, μὴ
μόνον ἀριθμῷ ἀλλ' ἢ εἴδει ἢ γένει ἢ ἀναλογίᾳ· ἔτι ὧν
ἕτερον τὸ γένος, καὶ τὰ ἐναντία, καὶ ὅσα ἔχει ἐν τῇ οὐσίᾳ
τὴν ἑτερότητα. ὅμοια λέγεται τά τε πάντῃ ταὐτὸ πεπον-
θότα, καὶ τὰ πλείω ταὐτὰ πεπονθότα ἢ ἕτερα, καὶ ὧν ἡ
ποιότης μία· καὶ καθ' ὅσα ἀλλοιοῦσθαι ἐνδέχεται τῶν ἐναν-
τίων, τούτων τὸ πλείω ἔχον ἢ κυριώτερα ὅμοιον τούτῳ. ἀντι-
κειμένως δὲ τοῖς ὁμοίοις τὰ ἀνόμοια.

118
ὡς ὁ λόγος ἅμα. ὅτε γὰρ ὑγιαίνει ὁ ἄνθρωπος, τότε καὶ

ἡ ὑγίεια ἔστιν, καὶ τὸ σχῆμα τῆς χαλκῆς σφαίρας ἅμα καὶ
ἡ χαλκῆ σφαῖρα (εἰ δὲ καὶ ὕστερόν τι ὑπομένει, σκεπτέον·
ἐπ' ἐνίων γὰρ οὐδὲν κωλύει, οἷον εἰ ἡ ψυχὴ τοιοῦτον, μὴ
πᾶσα ἀλλ' ὁ νοῦς· πᾶσαν γὰρ ἀδύνατον ἴσως). φανερὸν
δὴ ὅτι οὐδὲν δεῖ διά γε ταῦτ' εἶναι τὰς ἰδέας· ἄνθρωπος
γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ, ὁ καθ' ἕκαστον τὸν τινά· ὁμοίως δὲ
καὶ ἐπὶ τῶν τεχνῶν· ἡ γὰρ ἰατρικὴ τέχνη ὁ λόγος τῆς ὑγιείας
ἐστίν.
Τὰ δ' αἴτια καὶ αἱ ἀρχαὶ ἄλλα ἄλλων ἔστιν ὥς, ἔστι
δ' ὡς, ἂν καθόλου λέγῃ τις καὶ κατ' ἀναλογίαν, ταὐτὰ
πάντων. ἀπορήσειε γὰρ ἄν τις πότερον ἕτεραι ἢ αἱ αὐταὶ
ἀρχαὶ καὶ στοιχεῖα τῶν οὐσιῶν καὶ τῶν πρός τι, καὶ καθ'
ἑκάστην δὴ τῶν κατηγοριῶν ὁμοίως. ἀλλ' ἄτοπον εἰ ταὐτὰ
πάντων· ἐκ τῶν αὐτῶν γὰρ ἔσται τὰ πρός τι καὶ αἱ οὐσίαι.
τί οὖν τοῦτ' ἔσται; παρὰ γὰρ τὴν οὐσίαν καὶ τἆλλα τὰ κατη-
γορούμενα οὐδέν ἐστι κοινόν, πρότερον δὲ τὸ στοιχεῖον ἢ ὧν
στοιχεῖον· ἀλλὰ μὴν οὐδ' ἡ οὐσία στοιχεῖον τῶν πρός τι,
οὐδὲ τούτων οὐδὲν τῆς οὐσίας. ἔτι πῶς ἐνδέχεται πάντων
εἶναι ταὐτὰ στοιχεῖα; οὐδὲν γὰρ οἷόν τ' εἶναι τῶν στοιχείων
τῷ ἐκ στοιχείων συγκειμένῳ τὸ αὐτό, οἷον τῷ ΒΑ τὸ Β ἢ Α
Αριστοτέλης. Μετά τα Φυσικά. Bekker p. 1070b, line 26
(ἄλλων δ' ἄλλα), πάντων δὲ οὕτω μὲν εἰπεῖν οὐκ ἔστιν, τῷ ἀνά-
λογον δέ, ὥσπερ εἴ τις εἴποι ὅτι ἀρχαὶ εἰσὶ τρεῖς, τὸ εἶδος
καὶ ἡ στέρησις καὶ ἡ ὕλη. ἀλλ' ἕκαστον τούτων ἕτερον περὶ
ἕκαστον γένος ἐστίν, οἷον ἐν χρώματι λευκὸν μέλαν ἐπι-
φάνεια· φῶς σκότος ἀήρ, ἐκ δὲ τούτων ἡμέρα καὶ νύξ.
ἐπεὶ δὲ οὐ μόνον τὰ ἐνυπάρχοντα αἴτια, ἀλλὰ καὶ τῶν
ἐκτὸς οἷον τὸ κινοῦν, δῆλον ὅτι ἕτερον ἀρχὴ καὶ στοιχεῖον,
αἴτια δ' ἄμφω, καὶ εἰς ταῦτα διαιρεῖται ἡ ἀρχή, τὸ δ'
ὡς κινοῦν ἢ ἱστὰν ἀρχή τις καὶ οὐσία, ὥστε στοιχεῖα μὲν
κατ' ἀναλογίαν τρία, αἰτίαι δὲ καὶ ἀρχαὶ τέτταρες· ἄλλο
δ' ἐν ἄλλῳ, καὶ τὸ πρῶτον αἴτιον ὡς κινοῦν ἄλλο ἄλλῳ.
ὑγίεια, νόσος, σῶμα· τὸ κινοῦν ἰατρική. εἶδος, ἀταξία
τοιαδί, πλίνθοι· τὸ κινοῦν οἰκοδομική [καὶ εἰς ταῦτα διαι-
ρεῖται ἡ ἀρχή]. ἐπεὶ δὲ τὸ κινοῦν ἐν μὲν τοῖς φυσικοῖς
ἀνθρώπῳ ἄνθρωπος, ἐν δὲ τοῖς ἀπὸ διανοίας τὸ εἶδος ἢ τὸ
ἐναντίον, τρόπον τινὰ τρία αἴτια ἂν εἴη, ὡδὶ δὲ τέτταρα.
ὑγίεια γάρ πως ἡ ἰατρική, καὶ οἰκίας εἶδος ἡ οἰκοδομική,
καὶ ἄνθρωπος ἄνθρωπον γεννᾷ· ἔτι παρὰ ταῦτα τὸ ὡς
119
πρῶτον πάντων κινοῦν πάντα.

Ἐπεὶ δ' ἐστὶ τὰ μὲν χωριστὰ τὰ δ' οὐ χωριστά, οὐσίαι
μονάδων τῶν ἐν τῷ αὐτῷ ἀριθμῷ, εἰ δὴ ἡ τετρὰς αὐτὴ

ἰδέα τινός ἐστιν, οἷον ἵππου ἢ λευκοῦ, ὁ ἄνθρωπος ἔσται μέρος
ἵππου, εἰ δυὰς ὁ ἄνθρωπος. ἄτοπον δὲ καὶ τὸ τῆς μὲν δε-
κάδος εἶναι ἰδέαν ἑνδεκάδος δὲ μή, μηδὲ τῶν ἐχομένων
ἀριθμῶν. ἔτι δὲ καὶ ἔστι καὶ γίγνεται ἔνια καὶ ὧν εἴδη οὐκ
ἔστιν, ὥστε διὰ τί οὐ κἀκείνων εἴδη ἔστιν; οὐκ ἄρα αἴτια τὰ
εἴδη ἐστίν. ἔτι ἄτοπον εἰ ὁ ἀριθμὸς ὁ μέχρι τῆς δεκάδος
μᾶλλόν τι ὂν καὶ εἶδος αὐτῆς τῆς δεκάδος, καίτοι τοῦ μὲν
οὐκ ἔστι γένεσις ὡς ἑνός, τῆς δ' ἔστιν. πειρῶνται δ' ὡς τοῦ
μέχρι τῆς δεκάδος τελείου ὄντος ἀριθμοῦ. γεννῶσι γοῦν τὰ
ἑπόμενα, οἷον τὸ κενόν, ἀναλογίαν, τὸ περιττόν, τὰ ἄλλα
τὰ τοιαῦτα, ἐντὸς τῆς δεκάδος· τὰ μὲν γὰρ ταῖς ἀρχαῖς
ἀποδιδόασιν, οἷον κίνησιν στάσιν, ἀγαθὸν κακόν, τὰ δ'
ἄλλα τοῖς ἀριθμοῖς· διὸ τὸ ἓν τὸ περιττόν· εἰ γὰρ ἐν τῇ
τριάδι, πῶς ἡ πεντὰς περιττόν; ἔτι τὰ μεγέθη καὶ ὅσα
τοιαῦτα μέχρι ποσοῦ, οἷον ἡ πρώτη γραμμή, ἡ ἄτομος, εἶτα
δυάς, εἶτα καὶ ταῦτα μέχρι δεκάδος. – ἔτι εἰ ἔστι χωριστὸς
ὁ ἀριθμός, ἀπορήσειεν ἄν τις πότερον πρότερον τὸ ἓν ἢ ἡ
τριὰς καὶ ἡ δυάς. ᾗ μὲν δὴ σύνθετος ὁ ἀριθμός, τὸ ἕν,
ᾗ δὲ τὸ καθόλου πρότερον καὶ τὸ εἶδος, ὁ ἀριθμός· ἑκάστη
γὰρ τῶν μονάδων μόριον τοῦ ἀριθμοῦ ὡς ὕλη,
Αριστοτέλης. Meteorologica Bekker p. 340a, line 4
μόνον τὰ φερόμενα σώματα, τὸ δὲ μεταξὺ γῆς καὶ τῶν

ἄστρων ἀέρα, θεωρήσαντες ἂν τὰ νῦν δεικνύμενα διὰ τῶν
μαθημάτων ἱκανῶς ἴσως ἂν ἐπαύσαντο ταύτης τῆς παιδικῆς
δόξης· λίαν γὰρ ἁπλοῦν τὸ νομίζειν μικρὸν τοῖς μεγέθεσιν
εἶναι τῶν φερομένων ἕκαστον, ὅτι φαίνεται θεωροῦσιν ἐντεῦ-
θεν ἡμῖν οὕτως. εἴρηται μὲν οὖν καὶ πρότερον ἐν τοῖς περὶ τὸν
ἄνω τόπον θεωρήμασι· λέγωμεν δὲ τὸν αὐτὸν λόγον καὶ νῦν.
εἰ γὰρ τά τε διαστήματα πλήρη πυρὸς καὶ τὰ σώματα
συνέστηκεν ἐκ πυρός, πάλαι φροῦδον ἂν ἦν ἕκαστον τῶν ἄλ-
λων στοιχείων. ἀλλὰ μὴν οὐδ' ἀέρος γε μόνου πλήρη· πολὺ
γὰρ ἂν ὑπερβάλλοι τὴν ἰσότητα τῆς κοινῆς ἀναλογίας πρὸς
τὰ σύστοιχα σώματα, κἂν εἰ δύο στοιχείων πλήρης ὁ με-
120
ταξὺ γῆς τε καὶ οὐρανοῦ τόπος ἐστίν· οὐδὲν γὰρ ὡς εἰπεῖν μό-
ριον ὁ τῆς γῆς ἐστιν ὄγκος, ἐν ᾧ συνείληπται πᾶν καὶ τὸ
τοῦ ὕδατος πλῆθος, πρὸς τὸ περιέχον μέγεθος. ὁρῶμεν δ'
οὐκ ἐν τοσούτῳ μεγέθει γιγνομένην τὴν ὑπεροχὴν τῶν ὄγκων,
ὅταν ἐξ ὕδατος ἀὴρ γένηται διακριθέντος ἢ πῦρ ἐξ ἀέρος·
ἀνάγκη δὲ τὸν αὐτὸν ἔχειν λόγον ὃν ἔχει τὸ τοσονδὶ καὶ
μικρὸν ὕδωρ πρὸς τὸν ἐξ αὐτοῦ γιγνόμενον ἀέρα, καὶ τὸν πάντα
πρὸς τὸ πᾶν ὕδωρ. διαφέρει δ' οὐδὲν οὐδ' εἴ τις φήσει μὲν
μὴ γίγνεσθαι ταῦτα ἐξ ἀλλήλων, ἴσα μέντοι τὴν δύναμιν
Αριστοτέλης. Meteorologica Bekker p. 387b, line 3
ἀτμὶς ἡ ὑπὸ θερμοῦ καυστικοῦ εἰς ἀέρα καὶ πνεῦμα ἔκκρι-

σις ἐξ ὑγροῦ διαντική. τὰ δὲ θυμιατὰ χρόνῳ εἰς ἀέρα ἐκ-
κρίνεται, καὶ τὰ μὲν ἀφανιζόμενα ξηρά, τὰ δὲ γῆ γίγνε-
ται. διαφέρει δ' αὕτη ἡ ἔκκρισις, ὅτι οὔτε διαίνει οὔτε
πνεῦμα γίγνεται. ἔστιν δὲ πνεῦμα ῥύσις συνεχὴς ἀέρος ἐπὶ
μῆκος· θυμίασις δ' ἐστὶν ἡ ὑπὸ θερμοῦ καυστικοῦ κοινὴ ἔκκρι-
σις ξηροῦ καὶ ὑγροῦ ἀθρόως· διόπερ οὐ διαίνει, ἀλλὰ χρω-
ματίζει μᾶλλον. ἔστι δ' ἡ μὲν ξυλώδους σώματος θυ-
μίασις καπνός. λέγω γὰρ καὶ ὀστᾶ καὶ τρίχας καὶ πᾶν
τὸ τοιοῦτον ἐν ταὐτῷ· οὐ γὰρ κεῖται ὄνομα κοινόν, ἀλλὰ
κατ' ἀναλογίαν ὅμως ἐν ταὐτῷ πάντ' ἐστίν, ὥσπερ καὶ
Ἐμπεδοκλῆς φησιν “ταὐτὰ τρίχες καὶ φύλλα καὶ οἰωνῶν
πτερὰ πυκνὰ καὶ λοπίδες γίγνονται ἐπὶ στιβαροῖσι μέλες-
σιν.” ἡ δὲ πίονος θυμίασις λιγνύς, ἡ δὲ λιπαροῦ κνῖσα.
διὰ τοῦτο τὸ ἔλαιον οὐχ ἕψεται οὐδὲ παχύνεται, ὅτι θυμια-
τόν ἐστιν ἀλλ' οὐκ ἀτμιστόν· ὕδωρ δ' οὐ θυμιατὸν ἀλλ' ἀτμι-
στόν. οἶνος δ' ὁ μὲν γλυκὺς θυμιᾶται. πίων γάρ, καὶ ταὐτὰ
ποιεῖ τῷ ἐλαίῳ· οὔτε γὰρ ὑπὸ ψύχους πήγνυται, καίεταί
τε. ἔστιν δὲ ὀνόματι οἶνος, ἔργῳ δ' οὐκ ἔστιν· οὐ γὰρ οἰνώδης
ὁ χυμός· διὸ οὐ μεθύσκει, ὁ τυχὼν δ' οἶνος (μικρὰν δ'
ἔχει θυμίασιν· διὸ ἀνίησιν φλόγα). καυστὰ δὲ δοκεῖ εἶ
Αριστοτέλης. De partibus animalium Bekker p. 645b, line 27
Λέγω δὲ κοινὰς μὲν αἳ πᾶσιν ὑπ-

άρχουσι τοῖς ζῴοις, κατὰ γένος δέ, ὅσων παρ' ἄλληλα τὰς
διαφορὰς ὁρῶμεν καθ' ὑπεροχὴν οὔσας, οἷον ὄρνιθα λέγω
κατὰ γένος, ἄνθρωπον δὲ κατ' εἶδος, καὶ πᾶν ὃ κατὰ τὸν
καθόλου λόγον μηδεμίαν ἔχει διαφοράν. Τὰ μὲν γὰρ ἔχουσι
τὸ κοινὸν κατ' ἀναλογίαν, τὰ δὲ κατὰ γένος, τὰ δὲ κατ'
121
εἶδος. Ὅσαι μὲν οὖν πράξεις ἄλλων ἕνεκα, δῆλον ὅτι καὶ ὧν
αἱ πράξεις τὸν αὐτὸν τρόπον διεστᾶσιν ὅνπερ αἱ πράξεις. Ὁ-
μοίως δὲ κἂν εἴ τινες πρότεραι καὶ τέλος ἑτέρων πράξεων
τυγχάνουσιν οὖσαι, τὸν αὐτὸν ἕξει τρόπον καὶ τῶν μορίων
ἕκαστον, ὧν αἱ πράξεις αἱ τοιαῦται· καὶ τρίτον, ὧν ὄντων
ἀναγκαῖον ὑπάρχειν. Λέγω δὲ πάθη καὶ πράξεις γένε-
σιν αὔξησιν ὀχείαν ἐγρήγορσιν ὕπνον πορείαν, καὶ ὁπόσ'
ἄλλα τοιαῦτα τοῖς ζῴοις ὑπάρχει· μόρια δὲ λέγω ῥῖνα
ὀφθαλμὸν καὶ τὸ σύνολον πρόσωπον, ὧν ἕκαστον καλεῖται
μέλος. Ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τῶν ἄλλων.
Αριστοτέλης. Physica Bekker p. 191a, line 8
ἐναντίον. ὥστε οὔτε πλείους τῶν ἐναντίων αἱ ἀρχαὶ τρόπον τινά,

ἀλλὰ δύο ὡς εἰπεῖν τῷ ἀριθμῷ, οὔτ' αὖ παντελῶς δύο διὰ
τὸ ἕτερον ὑπάρχειν τὸ εἶναι αὐτοῖς, ἀλλὰ τρεῖς· ἕτερον γὰρ
τὸ ἀνθρώπῳ καὶ τὸ ἀμούσῳ εἶναι, καὶ τὸ ἀσχηματίστῳ
καὶ χαλκῷ.
πόσαι μὲν οὖν αἱ ἀρχαὶ τῶν περὶ γένεσιν φυ-
σικῶν, καὶ πῶς ποσαί, εἴρηται· καὶ δῆλόν ἐστιν ὅτι δεῖ ὑπο-
κεῖσθαί τι τοῖς ἐναντίοις καὶ τἀναντία δύο εἶναι. τρόπον δέ
τινα ἄλλον οὐκ ἀναγκαῖον· ἱκανὸν γὰρ ἔσται τὸ ἕτερον τῶν
ἐναντίων ποιεῖν τῇ ἀπουσίᾳ καὶ παρουσίᾳ τὴν μεταβολήν. ἡ
δὲ ὑποκειμένη φύσις ἐπιστητὴ κατ' ἀναλογίαν. ὡς γὰρ πρὸς
ἀνδριάντα χαλκὸς ἢ πρὸς κλίνην ξύλον ἢ πρὸς τῶν ἄλλων
τι τῶν ἐχόντων μορφὴν [ἡ ὕλη καὶ] τὸ ἄμορφον ἔχει πρὶν
λαβεῖν τὴν μορφήν, οὕτως αὕτη πρὸς οὐσίαν ἔχει καὶ τὸ
τόδε τι καὶ τὸ ὄν. μία μὲν οὖν ἀρχὴ αὕτη, οὐχ οὕτω μία
οὖσα οὐδὲ οὕτως ὂν ὡς τὸ τόδε τι, μία δὲ ἧς ὁ λόγος, ἔτι
δὲ τὸ ἐναντίον τούτῳ, ἡ στέρησις. ταῦτα δὲ πῶς δύο καὶ πῶς
πλείω, εἴρηται ἐν τοῖς ἄνω. πρῶτον μὲν οὖν ἐλέχθη ὅτι ἀρ-
χαὶ τἀναντία μόνον, ὕστερον δ' ὅτι ἀνάγκη καὶ ἄλλο τι
ὑποκεῖσθαι καὶ εἶναι τρία· ἐκ δὲ τῶν νῦν φανερὸν τίς ἡ
διαφορὰ τῶν ἐναντίων, καὶ πῶς ἔχουσιν αἱ ἀρχαὶ πρὸς
Αριστοτέλης. Physica Bekker p. 215b, line 3
ἔτι δὲ καὶ ἐκ τῶνδε φανερὸν τὸ λεγό-

μενον. ὁρῶμεν γὰρ τὸ αὐτὸ βάρος καὶ σῶμα θᾶττον φε-
122
ρόμενον διὰ δύο αἰτίας, ἢ τῷ διαφέρειν τὸ δι' οὗ, οἷον δι'

ὕδατος ἢ γῆς ἢ δι' ὕδατος ἢ ἀέρος, ἢ τῷ διαφέρειν τὸ φερόμενον,
ἐὰν τἆλλα ταὐτὰ ὑπάρχῃ, διὰ τὴν ὑπεροχὴν τοῦ βάρους ἢ τῆς
κουφότητος. τὸ μὲν οὖν δι' οὗ φέρεται αἴτιον, ὅτι ἐμποδίζει
μάλιστα μὲν ἀντιφερόμενον, ἔπειτα καὶ μένον· μᾶλλον δὲ
τὸ μὴ εὐδιαίρετον· τοιοῦτο δὲ τὸ παχύτερον. τὸ δὴ ἐφ' οὗ
Α οἰσθήσεται διὰ τοῦ Β τὸν ἐφ' ᾧ Γ χρόνον, διὰ δὲ τοῦ Δ
λεπτοτέρου ὄντος τὸν ἐφ' ᾧ Ε, εἰ ἴσον τὸ μῆκος τὸ τοῦ Β
τῷ Δ, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ἐμποδίζοντος σώματος. ἔστω
γὰρ τὸ μὲν Β ὕδωρ, τὸ δὲ Δ ἀήρ· ὅσῳ δὴ λεπτότερον
ἀὴρ ὕδατος καὶ ἀσωματώτερον, τοσούτῳ θᾶττον τὸ Α διὰ
τοῦ Δ οἰσθήσεται ἢ διὰ τοῦ Β. ἐχέτω δὴ τὸν αὐτὸν λόγον
ὅνπερ διέστηκεν ἀὴρ πρὸς ὕδωρ, τὸ τάχος πρὸς τὸ τάχος.
ὥστε εἰ διπλασίως λεπτόν, ἐν διπλασίῳ χρόνῳ τὴν τὸ Β δί-
εισιν ἢ τὴν τὸ Δ, καὶ ἔσται ὁ ἐφ' ᾧ Γ χρόνος διπλάσιος
τοῦ ἐφ' ᾧ Ε. καὶ ἀεὶ δὴ ὅσῳ ἂν ᾖ ἀσωματώτερον καὶ ἧττον
ἐμποδιστικὸν καὶ εὐδιαιρετώτερον δι' οὗ φέρεται, θᾶττον οἰ-
σθήσεται. τὸ δὲ κενὸν οὐδένα ἔχει λόγον ᾧ ὑπερέχεται ὑπὸ
τοῦ σώματος, ὥσπερ οὐδὲ τὸ μηδὲν πρὸς ἀριθμόν. εἰ γὰρ τὰ
κενὸν πρὸς τὸ πλῆρες οὐδένα οἷόν τε ἔχειν λόγον, ὥστε οὐδὲ

τὴν κίνησιν, ἀλλ' εἰ διὰ τοῦ λεπτοτάτου ἐν τοσῳδὶ τὴν τοσήνδε
φέρεται, διὰ τοῦ κενοῦ παντὸς ὑπερβάλλει λόγου.
ἔστω γὰρ
τὸ Ζ κενόν, ἴσον δὲ [τῷ μεγέθει] τοῖς Β καὶ Δ. τὸ δὴ Α εἰ
δίεισι καὶ κινηθήσεται ἐν τινὶ μὲν χρόνῳ, τῷ ἐφ' οὗ Η, ἐν
ἐλάττονι δὲ τοῦ ἐφ' οὗ Ε, τοῦτον ἕξει τὸν λόγον τὸ
κενὸν πρὸς τὸ πλῆρες. ἀλλ' ἐν τοσούτῳ χρόνῳ ὅσος ἐφ'
οὗ τὸ Η, τοῦ Δ τὸ Α δίεισι τὴν τὸ Θ. δίεισι δέ γε κἂν
ᾖ τι λεπτότητι διαφέρον τοῦ ἀέρος ἐφ' ᾧ τὸ Ζ ταύτην
τὴν ἀναλογίαν ἣν ἔχει ὁ χρόνος ἐφ' ᾧ Ε πρὸς τὸν ἐφ' ᾧ
Η. ἂν γὰρ ᾖ τοσούτῳ λεπτότερον τὸ ἐφ' ᾧ Ζ σῶμα τοῦ
Δ, ὅσῳ ὑπερέχει τὸ Ε τοῦ Η, ἀντεστραμμένως δίεισι τῷ
τάχει ἐν τῷ τοσούτῳ ὅσον τὸ Η, τὴν τὸ Ζ τὸ ἐφ' οὗ Α, ἐὰν
φέρηται. ἐὰν τοίνυν μηδὲν ᾖ σῶμα ἐν τῷ Ζ, ἔτι θᾶττον. ἀλλ'
ἦν ἐν τῷ Η. ὥστ' ἐν ἴσῳ χρόνῳ δίεισι πλῆρές τε ὂν καὶ κενόν.
ἀλλ' ἀδύνατον. φανερὸν τοίνυν ὅτι, εἰ ἔστι χρόνος ἐν ᾧ τοῦ
κενοῦ ὁτιοῦν οἰσθήσεται, συμβήσεται τοῦτο τὸ ἀδύνατον· ἐν ἴσῳ
γὰρ ληφθήσεται πλῆρές τε ὂν διεξιέναι τι καὶ κενόν· ἔσται γάρ
123
τι ἀνάλογον σῶμα ἕτερον πρὸς ἕτερον ὡς χρόνος πρὸς χρόνον.

ὡς δ' ἐν κεφαλαίῳ εἰπεῖν, δῆλον τὸ τοῦ συμβαίνοντος αἴτιον,
Αριστοτέλης. Physica Bekker p. 249a, line 25
εἴδει διαφέρει. καὶ γὰρ ἡ φορὰ εἴδη ἔχει, ἂν ἐκεῖνο ἔχῃ

εἴδη ἐφ' οὗ κινεῖται (ὁτὲ δὲ ἐὰν ᾧ, οἷον εἰ πόδες, βάδισις,
εἰ δὲ πτέρυγες, πτῆσις. ἢ οὔ, ἀλλὰ τοῖς σχήμασιν ἡ φορὰ
ἄλλη;). ὥστε τὰ ἐν ἴσῳ ταὐτὸ μέγεθος κινούμενα ἰσοταχῆ,
τὸ αὐτὸ δὲ καὶ ἀδιάφορον εἴδει καὶ κινήσει ἀδιάφορον·
ὥστε τοῦτο σκεπτέον, τίς διαφορὰ κινήσεως. καὶ σημαίνει ὁ
λόγος οὗτος ὅτι τὸ γένος οὐχ ἕν τι, ἀλλὰ παρὰ τοῦτο λαν-
θάνει πολλά, εἰσίν τε τῶν ὁμωνυμιῶν αἱ μὲν πολὺ ἀπέχου-
σαι, αἱ δὲ ἔχουσαί τινα ὁμοιότητα, αἱ δ' ἐγγὺς ἢ γένει ἢ
ἀναλογίᾳ, διὸ οὐ δοκοῦσιν ὁμωνυμίαι εἶναι οὖσαι. πότε οὖν
ἕτερον τὸ εἶδος, ἐὰν ταὐτὸ ἐν ἄλλῳ, ἢ ἂν ἄλλο ἐν ἄλλῳ;
καὶ τίς ὅρος; ἢ τῷ κρινοῦμεν ὅτι ταὐτὸν τὸ λευκὸν καὶ τὸ
γλυκὺ ἢ ἄλλο – ὅτι ἐν ἄλλῳ φαίνεται ἕτερον, ἢ ὅτι ὅλως
οὐ ταὐτό;
θεὶς ὑπερβαλῶ παντὸς ὡρισμένου, καὶ ἀφαιρῶν ἐλλείψω

ὡσαύτως. ἐν ἴσῳ ἄρα χρόνῳ κινήσει τῇ ἀπείρῳ ἡ πεπε-
ρασμένη. τοῦτο δὲ ἀδύνατον· οὐδὲν ἄρα πεπερασμένον ἐνδέχε-
ται ἄπειρον δύναμιν ἔχειν.
οὐ τοίνυν οὐδ' ἐν ἀπείρῳ πεπε-
ρασμένην· καίτοι ἐνδέχεται ἐν ἐλάττονι μεγέθει πλείω δύ-
ναμιν εἶναι· ἀλλ' ἔτι μᾶλλον ἐν μείζονι πλείω. ἔστω δὴ τὸ
ἐφ' οὗ ΑΒ ἄπειρον. τὸ δὴ ΒΓ ἔχει δύναμίν τινα, ἣ ἔν τινι
χρόνῳ ἐκίνησεν τὴν Δ, ἐν τῷ χρόνῳ ἐφ' οὗ ΕΖ. ἂν δὴ τῆς
ΒΓ διπλασίαν λαμβάνω, ἐν ἡμίσει χρόνῳ τοῦ ΕΖ (ἔστω
γὰρ αὕτη ἡ ἀναλογία), ὥστε ἐν τῷ ΖΘ κινήσει. οὐκοῦν οὕτω
λαμβάνων ἀεὶ τὴν μὲν ΑΒ οὐδέποτε διέξειμι, τοῦ χρόνου δὲ
τοῦ δοθέντος αἰεὶ ἐλάττω λήψομαι. ἄπειρος ἄρα ἡ δύναμις
ἔσται· πάσης γὰρ πεπερασμένης ὑπερβάλλει δυνάμεως, εἴ γε
πάσης πεπερασμένης δυνάμεως ἀνάγκη πεπερασμένον εἶναι
καὶ τὸν χρόνον (εἰ γὰρ ἔν τινι ἡ τοσηδί, ἡ μείζων ἐν ἐλάτ-
τονι μὲν ὡρισμένῳ δὲ χρόνῳ κινήσει, κατὰ τὴν ἀντιστροφὴν
τῆς ἀναλογίας)· ἄπειρος δὲ πᾶσα δύναμις, ὥσπερ καὶ πλῆ-
124
θος καὶ μέγεθος τὸ ὑπερβάλλον παντὸς ὡρισμένου. ἔστιν δὲ

καὶ ὧδε δεῖξαι τοῦτο· ληψόμεθα γάρ τινα δύναμιν τὴν
αὐτὴν τῷ γένει τῇ ἐν τῷ ἀπείρῳ μεγέθει, ἐν πεπερασμένῳ
Αριστοτέλης. Politica Bekker p. 1301a, line 27

Περὶ μὲν οὖν τῶν ἄλλων ὧν προειλόμεθα σχεδὸν

εἴρηται περὶ πάντων· ἐκ τίνων δὲ μεταβάλλουσιν αἱ πολι-
τεῖαι καὶ πόσων καὶ ποίων, καὶ τίνες ἑκάστης πολιτείας
φθοραί, καὶ ἐκ ποίων εἰς ποίας μάλιστα μεθίστανται, ἔτι
δὲ σωτηρίαι τίνες καὶ κοινῇ καὶ χωρὶς ἑκάστης εἰσίν, ἔτι δὲ
διὰ τίνων ἂν μάλιστα σῴζοιτο τῶν πολιτειῶν ἑκάστη, σκε-
πτέον ἐφεξῆς τοῖς εἰρημένοις.
δεῖ δὲ πρῶτον ὑπολαβεῖν
τὴν ἀρχήν, ὅτι πολλαὶ γεγένηνται πολιτεῖαι πάντων μὲν
ὁμολογούντων τὸ δίκαιον καὶ τὸ κατ' ἀναλογίαν ἴσον, τούτου
δ' ἁμαρτανόντων, ὥσπερ εἴρηται καὶ πρότερον. δῆμος μὲν
γὰρ ἐγένετο ἐκ τοῦ ἴσους ὁτιοῦν ὄντας οἴεσθαι ἁπλῶς ἴσους
εἶναι (ὅτι γὰρ ἐλεύθεροι πάντες ὁμοίως, ἁπλῶς ἴσοι εἶναι
νομίζουσιν), ὀλιγαρχία δὲ ἐκ τοῦ ἀνίσους ἕν τι ὄντας ὅλως
εἶναι ἀνίσους ὑπολαμβάνειν (κατ' οὐσίαν γὰρ ἄνισοι ὄντες
ἁπλῶς ἄνισοι ὑπολαμβάνουσιν εἶναι). εἶτα οἱ μὲν ὡς ἴσοι
ὄντες πάντων τῶν ἴσων ἀξιοῦσι μετέχειν· οἱ δ' ὡς ἄνισοι
ὄντες πλεονεκτεῖν ζητοῦσιν, τὸ γὰρ πλεῖον ἄνισον. ἔχουσι
μὲν οὖν τι πᾶσαι δίκαιον, ἡμαρτημέναι δ' ἁπλῶς εἰσιν.
καὶ διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν, ὅταν μὴ κατὰ τὴν ὑπόληψιν
Αριστοτέλης. Problemata Bekker p. 910b, line 36
ὥσπερ ἕνδεκα, δώδεκα; οὐδ' αὖ ἐξωτέρω παυσάμενοι τῶν

δέκα, εἶτα ἐκεῖθεν ἐπαναδιπλοῦσιν; ἔστι μὲν γὰρ ἕκαστος τῶν
ἀριθμῶν ὁ ἔμπροσθεν καὶ ἓν ἢ δύο, καὶ οὗτος ἄλλος τις,
ἀριθμοῦσι δ' ὅμως ὁρίσαντες ἄχρι τῶν δέκα. οὐ γὰρ δὴ ἀπὸ
τύχης γε αὐτὸ ποιοῦντες φαίνονται καὶ ἀεί· τὸ δὲ ἀεὶ καὶ
ἐπὶ πάντων οὐκ ἀπὸ τύχης, ἀλλὰ φυσικόν. πότερον ὅτι
125
τὰ δέκα τέλειος ἀριθμός; ἔχων γὰρ πάντα τὰ τοῦ ἀριθμοῦ

εἴδη, ἄρτιον περιττόν, τετράγωνον κύβον, μῆκος ἐπίπεδον,
πρῶτον σύνθετον. ἢ ὅτι ἀρχὴ ἡ δεκάς; ἓν γὰρ καὶ δύο
καὶ τρία καὶ τέτταρα γίνεται δεκάς. ἢ ὅτι τὰ φερόμενα
σώματα ἐννέα; ἢ ὅτι ἐν δέκα ἀναλογίαις τέτταρες κυβι-
κοὶ ἀριθμοὶ ἀποτελοῦνται, ἐξ ὧν φασὶν ἀριθμῶν οἱ Πυθα-
γόρειοι τὸ πᾶν συνεστάναι; ἢ ὅτι πάντες ὑπῆρξαν ἄνθρωποι
ἔχοντες δέκα δακτύλους; οἷον οὖν ψήφους ἔχοντες τοῦ οἰκείου
ἀριθμοῦ, τούτῳ τῷ πλήθει καὶ τἆλλα ἀριθμοῦσιν. μόνοι δὲ
ἀριθμοῦσι τῶν Θρᾳκῶν γένος τι εἰς τέτταρα, διὰ τὸ ὥσπερ
τὰ παιδία μὴ δύνασθαι μνημονεύειν ἐπὶ πολύ, μηδὲ χρῆ-
σιν μηδενὸς εἶναι πολλοῦ αὐτοῖς.
Αριστοτέλης. Problemata Bekker p. 915a, line 30
δὲ τοῦτο γίνεσθαι· τοῦ γὰρ αὐτοῦ ἐστὶ κινῆσαί τε ἐκ τῆς οἰκείας

χώρας τι, καὶ τοῦτο ἴσχειν, ὡς ἐκείνης, ἐν πλείονι δὲ χρόνῳ,
ἐὰν ᾖ ὅμοια τῇ δυνάμει τό τε ἔχον καὶ τὸ ἐχόμενον, ἢ τὸ
ἴσον κρεῖττον, ὅπερ ἐνταῦθα συμβαίνει· πνεῦμα γὰρ ὕδα-
τός ἐστι κρεῖττον τῇ δυνάμει.
Διὰ τί τὰ μόρια τῶν φυτῶν καὶ τῶν ζῴων, ὅσα μὴ
ὀργανικά, πάντα περιφερῆ, τῶν μὲν φυτῶν τὸ στέλεχος καὶ
οἱ πτόρθοι, τῶν δὲ ζῴων κνῆμαι, μηροί, βραχίονες, θώραξ·
τρίγωνον δὲ οὐδὲ πολύγωνον οὔτε ὅλον οὔτε μόριόν ἐστιν; πότε-
ρον, ὥσπερ Ἀρχύτας ἔλεγε, διὰ τὸ ἐν τῇ κινήσει τῇ φυ-
σικῇ ἐνεῖναι τὴν τοῦ ἴσου ἀναλογίαν (κινεῖσθαι γὰρ ἀνάλογον
πάντα), ταύτην δὲ μόνην εἰς αὑτὴν ἀνακάμπτειν, ὥστε κύ-
κλους ποιεῖν καὶ στρογγύλα, ὅταν ἐγγένηται;
Διὰ τί ἐν τοῖς ἐσχάτοις ἀεὶ γίνεται περιφερῆ; ἢ ὅτι
ἡ φύσις ἐκ τῶν ἐνδεχομένων πάντα ποιεῖ ὡς δυνατὸν ἄριστα
καὶ κάλλιστα, τὸ δὲ σχῆμα τοῦτο κάλλιστον, τὸ αὐτὸ αὑτῷ
ὁμοιότατον.
Αριστοτέλης. Rhetorica Bekker p. 1387a, line 27
ἔχουσιν ἀγαθόν, ἐὰν νεωστὶ ἔχοντες τυγχάνωσι καὶ διὰ τοῦτο

εὐπραγῶσι, μᾶλλον νεμεσᾶν· μᾶλλον γὰρ λυποῦσιν οἱ νεωστὶ
πλουτοῦντες τῶν πάλαι καὶ διὰ γένος· ὁμοίως δὲ καὶ ἄρχοντες
καὶ δυνάμενοι καὶ πολύφιλοι καὶ εὔτεκνοι καὶ ὁτιοῦν τῶν
τοιούτων. καὶ ἂν διὰ ταῦτα ἄλλο τι ἀγαθὸν γίγνηται αὐτοῖς,
ὡσαύτως· καὶ γὰρ ἐνταῦθα μᾶλλον λυποῦσιν οἱ νεόπλουτοι
126
ἄρχοντες διὰ τὸν πλοῦτον ἢ οἱ ἀρχαιόπλουτοι. ὁμοίως δὲ καὶ

ἐπὶ τῶν ἄλλων. αἴτιον δ' ὅτι οἱ μὲν δοκοῦσι τὰ αὑτῶν ἔχειν
οἱ δ' οὔ· τὸ γὰρ ἀεὶ οὕτω φαινόμενον ἔχειν ἀληθὲς δοκεῖ, ὥστε
οἱ ἕτεροι οὐ τὰ αὑτῶν ἔχειν. καὶ ἐπεὶ ἕκαστον τῶν ἀγαθῶν οὐ
τοῦ τυχόντος ἄξιον, ἀλλά τις ἔστιν ἀναλογία καί τι ἁρμόττον,
οἷον ὅπλων κάλλος οὐ τῷ δικαίῳ ἁρμόττει ἀλλὰ τῷ ἀνδρείῳ,
καὶ γάμοι διαφέροντες οὐ τοῖς νεωστὶ πλουσίοις ἀλλὰ τοῖς
εὐγενέσιν· ἂν οὖν ἀγαθὸς ὢν μὴ τοῦ ἁρμόττοντος τυγχάνῃ,
νεμεσητόν. καὶ τὸ τὸν ἥττω τῷ κρείττονι ἀμφισβητεῖν,
μάλιστα μὲν οὖν τοὺς ἐν τῷ αὐτῷ, ὅθεν καὶ τοῦτ' εἴρηται,
Αριστοτέλης. Rhetorica Bekker p. 1411a, line 2
τοιαῦτα εὐδοκιμεῖ τῶν ἐνθυμημάτων, κατὰ δὲ τὴν λέξιν

τῷ μὲν σχήματι, ἐὰν ἀντικειμένως λέγηται, οἷον “καὶ τὴν
τοῖς ἄλλοις κοινὴν εἰρήνην νομιζόντων τοῖς αὑτῶν ἰδίοις
πόλεμον”· ἀντίκειται πόλεμος εἰρήνῃ· τοῖς δ' ὀνόμασιν, ἐὰν
ἔχῃ μεταφοράν, καὶ ταύτην μήτ' ἀλλοτρίαν, χαλεπὸν γὰρ
συνιδεῖν, μήτ' ἐπιπόλαιον, οὐδὲν γὰρ ποιεῖ πάσχειν. ἔτι εἰ
πρὸ ὀμμάτων ποιεῖ· ὁρᾶν γὰρ δεῖ [τὰ] πραττόμενα μᾶλλον ἢ
μέλλοντα. δεῖ ἄρα τούτων στοχάζεσθαι τριῶν, μεταφορᾶς
ἀντιθέσεως ἐνεργείας.
τῶν δὲ μεταφορῶν τεττάρων οὐσῶν εὐδοκιμοῦσι μά-
λιστα αἱ κατ' ἀναλογίαν, ὥσπερ Περικλῆς ἔφη τὴν νεότητα
τὴν ἀπολομένην ἐν τῷ πολέμῳ οὕτως ἠφανίσθαι ἐκ τῆς
πόλεως ὥσπερ εἴ τις τὸ ἔαρ ἐκ τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐξέλοι. καὶ
Λεπτίνης περὶ Λακεδαιμονίων, οὐκ ἂν περιιδεῖν τὴν Ἑλ-
λάδα ἑτερόφθαλμον γενομένην. καὶ Κηφισόδοτος, σπουδά-
ζοντος Χάρητος εὐθύνας δοῦναι περὶ τὸν Ὀλυνθιακὸν πό-
λεμον, ἠγανάκτει, φάσκων εἰς πνῖγμα τὸν δῆμον ἄγχοντα τὰς
εὐθύνας πειρᾶσθαι δοῦναι. καὶ παρακαλῶν ποτὲ τοὺς Ἀθη-
ναίους εἰς Εὔβοιαν ἐπισιτισαμένους ἔφη δεῖν ἐξιέναι τὸ
Μιλτιάδου ψήφισμα. καὶ Ἰφικράτης σπεισαμένων Ἀθηναίων
πρὸς Ἐπίδαυρον καὶ τὴν παραλίαν ἠγανάκτει, φάσκων αὐ
Αριστοτέλης. Topica Bekker p. 138b, line 24
ψυχῆς ἴδιον τὸ μέρος αὐτῆς εἶναι ἐπιθυμητικὸν πρῶτον, εἴη ἂν

ἴδιον ψυχῆς τὸ μέρος αὐτῆς εἶναι λογιστικὸν πρῶτον.
127
Τρίτον δ' ἀνασκευάζοντα μὲν εἰ οὗ ὁμοίως ἐστὶν ἴδιον

μὴ ἔστιν ἴδιον· οὐδὲ γὰρ οὗ ὁμοίως ἐστὶν ἴδιον ἔσται ἴδιον. εἰ
δ' ἐκείνου ἐστὶν ἴδιον, οὐκ ἔσται θατέρου ἴδιον. οἷον ἐπεὶ ὁμοίως
ἐστὶν ἴδιον τὸ καίειν φλογὸς καὶ ἄνθρακος, οὐκ ἔστι δ' ἴδιον
φλογὸς τὸ καίειν, οὐκ ἂν εἴη ἴδιον ἄνθρακος τὸ καίειν. εἰ δ'
ἐστὶ φλογὸς ἴδιον, οὐκ ἂν εἴη ἄνθρακος ἴδιον. κατασκευά-
ζοντι δὲ οὐδὲν οὗτος ὁ τόπος ἐστὶ χρήσιμος.
Διαφέρει δ' ὁ ἐκ τῶν ὁμοίως ἐχόντων τοῦ ἐκ τῶν ὁμοίως
ὑπαρχόντων, ὅτι τὸ μὲν κατ' ἀναλογίαν λαμβάνεται, οὐκ
ἐπὶ τοῦ ὑπάρχειν τι θεωρούμενον, τὸ δ' ἐκ τοῦ ὑπάρχειν τι
συγκρίνεται.
Ἔπειτ' ἀνασκευάζοντα μὲν εἰ, δυνάμει τὸ ἴδιον ἀπο-
διδούς, καὶ πρὸς μὴ ὂν ἀποδέδωκε τὸ ἴδιον τῇ δυνάμει, μὴ ἐν-
δεχομένης τῆς δυνάμεως ὑπάρχειν τῷ μὴ ὄντι· οὐ γὰρ ἔσται
ἴδιον τὸ κείμενον εἶναι ἴδιον. οἷον ἐπεὶ ὁ εἴπας ἀέρος ἴδιον τὸ
ἀναπνευστὸν τῇ δυνάμει μὲν ἀποδέδωκε τὸ ἴδιον (τὸ γὰρ τοιοῦ-
τον οἷον ἀναπνεῖσθαι ἀναπνευστόν ἐστιν), ἀποδέδωκε δὲ καὶ πρὸς
τὸ μὴ ὂν τὸ ἴδιον (καὶ γὰρ μὴ ὄντος ζῴου οἷον ἀναπνεῖν
πέφυκε τὸν ἀέρα ἐνδέχεται ἀέρα εἶναι·
Αριστοτέλης. Fragmenta varia Category 4, treatise title 27, fragment

182, line 32
ἐστιν· εἴτε γὰρ πολλὰ εὑρεθῶσι τὰ εἰσιόντα, ὀλίγα δὲ τὰ

ἐξιόντα, αἰσχρόν τι συμβαίνει· ὁ γὰρ τοιοῦτος φιλάργυρος
εὑρίσκεται. εἴτε πάλιν ὀλίγα εὑρεθῶσι τὰ εἰσιόντα, πολλὰ
δὲ τὰ ἐξιόντα, αἰσχρόν τι συμβαίνει· εὑρίσκεται γὰρ ὁ τοι-
οῦτος ἄσωτος.
Anon. proleg. phil. (cod. Par. 1973 f. 17b): καὶ δηλοῖ
Ἀριστοτέλης ἔν τινι αὐτοῦ μονοβιβλίῳ περὶ οἰκονομίας
ἀρίστης διαλεγόμενος· καὶ λέγει ταύτην ἐκ τεσσάρων γενέσθαι
σχέσεων, πατρὸς πρὸς τέκνα, δούλου πρὸς δεσπότην, γυναι-
κὸς πρὸς ἄνδρα, εἰσιόντων πρὸς ἐξιόντα ἵνα μὴ ἐλλείπῃ
μηδὲ πλεονάζῃ ἀλλὰ φυλάττῃ ἀναλογίαν πρὸς ἄλληλα. εἰ
γὰρ κακῶς ἔχει ὁ πατὴρ πρὸς τὸν υἱὸν καὶ ὁ ἀνὴρ πρὸς
τὴν γυναῖκα ἢ ὁ δεσπότης πρὸς τὸν δοῦλον καὶ τὸ ἀνάπαλιν
τὰ λοιπὰ ἐναντίως ἔχουσι πρὸς ἄλληλα, κακὸς ὁ οἶκος
ἔσται, ὅτι οὐ μίαν προαίρεσιν ἔχουσιν ἐν τῷ οἴκῳ πάντες
ἀλλὰ διαφόρους.
128
Αίλιος Ηρωδιανός. καθολική προσωδία. Part+Vol.3,1, p. 46, line 20
συνθέσει, ἀρρώξ, ἀπορρώξ, κυαμοτρώξ, γραμματοτρώξ, θυλα-

κοτρώξ, ἀπτώξ, πολυπτώξ, κυμορρώξ· τὸ δὲ θηροδίωξ, αἰγο-
δίωξ βαρύνεται ὡς δύο φυλάξαντα συλλαβὰς ἐν τῇ συνθέσει.
* Μόνον εἰς αιξ δισύλλαβον τὸ γύναιξ. τοῦτο δὲ πλαγίαν μὲν
ἔχει, εὐθεῖαν δὲ οὔ. τὰ γὰρ εἰς αιξ λήγοντα ἢ ἀρσενικοῦ μόνου γένους
εἰσὶν οἷον Θρᾷξ καὶ ἐὰν ὦσι θηλυκοῦ γένους, πάντως καὶ ἀρσενικοῦ
εἰσιν οἷον ὁ Γραίξ καὶ ἡ Γραίξ, ὁ αἴξ καὶ ἡ αἴξ. ἐπειδὴ οὖν καὶ τὸ
γύναιξ οὐκ ἠδύνατο ἀρσενικοῦ γένους εἶναι, ἡ γὰρ σημασία κωλύει,
τούτου χάριν ἡ γύναιξ εὐθεῖα ἐπιλέλοιπεν, ᾗ συνεπιλείπεται καὶ ἡ ἐν-
τελὴς κλητική. τὸ γὰρ γύναι, καθὰ καὶ τὸ «Ζεῦ ἄνα» (Γ 351) λείπεται
διπλοῦ τοῦ κατ' ἀναλογίαν. ἐν δὲ τῇ συνθέσει, ἐπειδὴ γίνεται ἀρσενι-
κοῦ γένους, ἀναδέχεται τὴν εἰς αιξ κατάληξιν οἷον «ὡς ὢν ἄπαις τε
κἀγύναιξ κἀνέστιος» παρὰ Σοφοκλεῖ ἐν Ἀθάμαντι (fr. 4 Nauck).
βαρύνεται δέ.
* Τὰ εἰς πας βαρύνεται, Κάλπας, Πάπας, Σκόπας, Λάμ-

πας, Πάμπας, Λίπας, Εὐρώπας, Κύπας, Ἀγρίππας, Ἀράσπας,
Γοργόπας, ἅπας.
Τὰ εἰς ρας, μὴ ὄντα ὑποκοριστικὰ ἢ συναληλιμμένα ἢ νόμισμα δη-
λοῦντα βαρύνεται, Θήρας, Ἀθύρας ἐπίνειον καὶ ποταμὸς περὶ Βυ-
ζάντιον· Εὐφορίων «ὕδατα δινήεντος ἀμευσάμενος Ἀθύραο». ἔστι δὲ
καὶ Σικελίας ποταμὸς Ἀθύρας, ὡς Νυμφόδωρος. Τύρας πόλις καὶ
ποταμὸς ἐν τῷ Εὐξείνῳ πόντῳ, ὡς ὁ πολυίστωρ. λέγεται δὲ καὶ Τύ-
ρις. Κιβύρας ἀδελφὸς Μαρσύου. Ἄρας αὐτόχθων τις, ἀφ' οὗ Ἀραν-
τία Πελοποννήσου πόλις. Τάρας πόλις Ἰταλίας καὶ ποταμὸς ὁμώνυ-
μος παρὰ θάλασσαν· ἀρσενικῶς δὲ κατ' ἀναλογίαν. οὐδὲν γὰρ εἰς ρας
θηλυκὸν εὑρίσκεται. τοῦτο δ' εὕρηται καὶ θηλυκῶς. Κάρας. Λάρας.
Πείρας. Καίρρας. Ἱμέρας ποταμός, ὡς Νικάνωρ. Χρυσαόρας πο-
ταμὸς Λυδίας. Φαναγόρας. Πυθαγόρας. Σιμμόρας. Ξεναγό-
ρας. Κύδρας. Κόδρας. Λάμπρας. Πρόφρας. Τεύθρας ὁ Πανδί-
ονος, Τίθρας δῆμος τῆς Αἰγηΐδος φυλῆς, Βάβρας πολίχνιον Αἰολίδος
ἐγγὺς Χίου ὁμώνυμον τῷ κτιστῇ. Κοψίφρας. τὸ δὲ Μητρᾶς Ἡρᾶς
τετρᾶς βορρᾶς περισπᾶται. τὸ δὲ τετράς τετράδος συστέλλεται.
* Τὰ εἰς σας βαρύνεται, εἰ μὴ ἀπὸ συμβεβηκότος εἴη Χρύσας,
Βαρβύσας, Κέρσας, Πετίσας, Ἀπέσας ὄρος τῆς Νεμέας ὡς Πίν-
δαρος καὶ Καλλίμαχος ἐν τρίτῃ, ἀπὸ Ἀφέσαντος ἥρωος βασιλεύσαντος
129
αὔρα, λαύρα. τὸ δὲ Σαῦρα πόλις Σαυνιτῶν βραχυκατάληκτον προ-

περισπᾶται.
* Τὰ διὰ τοῦ ειρα δισύλλαβα βραχυκατάληκτα προπερισπᾶται, πεῖρα,
σπεῖρα, στεῖρα ἡ μὴ τίκτουσα καὶ τὸ μέρος τῆς νεώς, ζεῖρα εἶδος
χιτῶνος, οἱ δὲ ζώνης.
* Τὰ εἰς ρα τῇ ει διφθόγγῳ ἢ ι μακρῷ παραληγόμενα δισύλλαβα
ὀξύνεται, εἰρά ἢ ἰρά ἡ ἐκκλησία ὡσαύτως καὶ Ἰρά ὄρος Μεσσήνης.
Ῥιανὸς ἐν Μεσσηνιακῶν πρώτῳ. ἔστι καὶ πόλις Μαλιέων καὶ Λέσβου.
καὶ ἡ παρ' Ὁμήρῳ «Καρδαμύλην τ' Ἐνόπην τε καὶ Ἱρήν» (ι 150). εἰσὶ δὲ
οἳ βαρύνουσιν εἰς ἰδιότητα ὡς ἐπὶ τοῦ «Ῥίπην τε Στρατίην τε» (Il. Β 606),
»Ὄρθην» (ibid. 739). ἡ δὲ αὐτὴ ἀναλογία ἐχώρει καὶ ἐπὶ τῶν εἰς ος.
καὶ πάλιν ὡς ἐπ' ἐκείνων ἐλέγομέν τινα ὁμοτόνως μένειν, οὕτως καὶ
ἐπὶ τούτων· καί ἐστιν ὁρίσασθαι τὰ μείναντα ὅτι ἐπαίνων ὀνόματά
ἐστιν, οὐκ ἀντιστρέφοντος τοῦ κανόνος· οὐ γὰρ τὰ ἐπὶ ἐπαίνου μένει.
καὶ τῶν μὲν τρεπόντων ἀρητή Ἀρήτη, τῶν δὲ μεινάντων Πινυτή
»μήτηρ πινυτή» (Od. υ 131). Ἀγαυή. οὕτως καὶ Ἰρή. σειρά, δειρά,
πειρά.
ἔχθαρ. οὐ φιλεῖ δὲ τὰ τοιαῦτα προϋπάρχειν τῶν εἰς ωρ. τοῦ δὲ ση-

μειοῦσθαι τὸ τέκμωρ αἴτιον ὁ πλεονασμὸς τοῦ μ. ἦτορ, ἄορ.
Τὰ εἰς ας βαρύνεται, γῆρας, κρέας. τοῦτο μόνον οὐδέτερον
εἰς ας καθαρὸν τῷ ε παραλῆγον κατὰ τὴν ἑνικὴν εὐθεῖαν ἐν χρήσει
Ἑλλήνων. παρὰ γὰρ Ἑκαταίῳ ἐστὶ «τὰ δέατα περιτεταμένοι». ἀλλ'
οὐ σύνηθές ἐστι λέγειν δέας. ὅ τε Σοφοκλῆς ἐν Κηδαλίωνι σατυρικῷ φησι
καὶ δή τι καὶ παρεῖκα τῶν ἀρτυμάτων

ὑπὸ τοῦ δέατος.
ἀντὶ τοῦ δέους. ἀλλ' οὐ λέγεται ἡ εὐθεῖα δέας. ὅ τε Ξενοφάνης φησὶ
ἁγνὸν ἐνὶ σπεάτεσσι τεοῖς καταλείβεται ὕδωρ.
ἀλλ' οὐ γὰρ λέγεται σπέας. ἡ γὰρ ἀναλογία ὡς ἀπὸ τοιούτων εὐθειῶν
τὰς κλίσεις λαμβάνει, οὐκ οὐσῶν μέντοι ἐν χρήσει Ἑλλήνων. τὸ δὲ
παρὰ τῷ ποιητῇ κτεάτεσσιν (α 218)
ἀνέρος, ὃν κτεάτεσσιν ἑοῖς ἔπι γῆρας ἔτετμε (α 218)
μεταπλασμοῦ ἔχεται ἐκ τῆς κτεάτοις δοτικῆς. – δέμας. καὶ τοῦτο μο-
νῆρές ἐστι, οὐδὲν γὰρ εἰς μας λῆγον οὐδέτερον «στήτην ἐγγὺς ἰόντε,
δέμας δ' ἄνδρεσσιν ἐΐκτην» (Φ 285). οὖας, κέρας, δέπας, πέρας,
τέρας, βρέτας, λέπας, σκέπας, κνέφας, σέβας, γέρας, ψέφας,
130
οὖδας, κῶας.
ἢ περισπῶνται οἷον βοῦς νοῦς παῖς γραῦς πᾶς. μὴ δυνάμενον οὖν τὸ

εἷς μήτε ὀξύνεσθαι ὡς ἔχον οὐδετέρου παρασχηματισμὸν μήτε βαρύνε-
σθαι ὡς μονοσύλλαβον ἐξ ἀνάγκης περιεσπάσθη. Ἀμέλει ὅταν πλεονάσῃ
τὸ ε καὶ ὑπερβῇ τὴν μονοσυλλαβίαν βαρύνεται οἷον ἕεις ὡς παρὰ τῷ
Ἡσιόδῳ (Theog. 145) «κυκλοτερὴς ὀφθαλμὸς ἕεις ἐνέκειτο μετώπῳ».
Τὰ εἰς οις περισπᾶται· ἔστι δὲ δύο μόνα τὸ οἶς καὶ παρ' Ἀττι-
κοῖς τὸ φθοῖς συναιρεθέντα ἐκ δισυλλάβων τὸ ὄϊς καὶ φθόϊς.
Τὰ εἰς ευς μονοσύλλαβα ὀξύνεται, Ζεύς, Φλεύς ἐπὶ τοῦ Διο-
νύσου κείμενον, ὡς ἐν ταῖς ἐπικλήσεσιν εὕρομεν, Νεύς ἐπὶ ποταμοῦ
κείμενον, ὥς φησι Φιλέας, θεύς ἐκ συναλοιφῆς γενόμενον, Δεύς ὑπὸ
Βοιωτῶν ὁ Ζεύς, σεύς ἀπὸ ἀναλογίας πλασσόμενον, Δνεύς ἐθνικὸν
»μὴ Δνεὺς χίμαιραν, ἄγριον ὀφλήσεις». τὸ μέντοι νεῦς ἡ ναῦς περι-
σπᾶται ὥσπερ καὶ τὸ γρεῦς.
βαρύνονται, ἦρι, κῆρι· ἔτι ἀπὸ συναιρέσεώς εἰσι τὸ Θέτιι Θέτι «πάντα
Θέτι καλλιπλοκάμῳ (Σ 407), μάστιι, μάστι «μάστι αἰὲν ἔλαυνε» (Ψ 500),
μήτιι μήτι «μήτι δ' ἡνίοχος περιγίγνεται ἡνιόχοιο» (Ψ 318). καὶ ἡ

σπῆϊ δὲ δοτικὴ οἷον «εὗρε δ' ἐν σπῆϊ» (Ω 83) προπερισπωμένη καὶ μὴ
ὀξυνομένη οὐκ ἀντίκειται ἡμῖν, ἐπειδὴ καὶ αὕτη ὑπὲρ δύο συλλαβάς
ἐστι δυνάμει, ἀλλ' ἡ συναίρεσις αἰτία γέγονε τῆς δισυλλαβίας. ἀπὸ γὰρ
τοῦ σπέος σπέεος σπέεϊ κατὰ κρᾶσιν τῶν δύο εε εἰς η γέγονε σπῆϊ ὥσπερ
Ἡρακλέεος Ἡρακλῆος «τεῖχος ἐς ἀμφίχυτον Ἡρακλῆος θείοιο (Υ 145).
Ὁμοίως καὶ αἱ μετοχαὶ βαρύνονται στάντι στᾶσι, δόντι δοῦσι
καὶ ἐπὶ πάντων ὁμοίως. ἡ δὲ πᾶσι βεβαρυτόνηται ὡς μετοχικῆς τυ-
χοῦσα ἀναλογίας, ἧς ἔχεται καὶ Φθάντι καὶ Φθᾶσι.
Πάλιν γυναικί καὶ θυγατρί σημειοῦνται. καθόλου γὰρ πᾶσα δοτικὴ
ἰσοσύλλαβος τῇ ἰδίᾳ γενικῇ καὶ τὸν αὐτὸν ἔχει τόνον καλοῦ καλῷ,
φωτός φωτί. εἰ οὖν τὸ γυναικός καὶ θυγατρός ὀξύνονται, εἰκότως
ἄρα καὶ τούτων δοτικαὶ ὀξύνονται· ἔνθεν καὶ τὸ τίνος καὶ τίνων ὁπότε
πυσματικῶς βαρύνονται, συμβαρύνουσι καὶ τὴν δοτικὴν τίνι καὶ τίσι.
ὅτε δέ ἐστιν ἀόριστον, ὀξύνεται καὶ συνοξύνει τὴν δοτικήν. πρόσκειται
»ἰσοσύλλαβος» διὰ τὸ παχέος παχεῖ, ἥτις διὰ τὴν συναίρεσιν οὐκ ἰσο-
συλλαβεῖ τῇ γενικῇ. τὸ δὲ παχέϊ ἰσοσυλλαβεῖ. δεῖ δὲ παραφυλάξασθαι
131
τὸ «οἱ μὲν πάντες ἰῷ κίον ἤματι Ἄϊδος εἴσω» (Ζ 422)· ἴον γάρ ἐστιν
ἡ εὐθεῖα καὶ ἡ γενικὴ ἴου παροξυτόνως, ἡ δὲ δοτικὴ ἰῷ περισπωμένως.
ται. Τρῶες Τρώων, δμῶες δμώων, ἵνα ἐκφύγωσι τὸ αἱ Τρῳαί τῶν

Τρῳῶν καὶ αἱ δμῳαί τῶν δμῳῶν, ὀξυνόμενα κατὰ τὰς εὐθείας, καὶ διὰ
τοῦτο περισπῶνται τὰς γενικάς. θῶες θώων διὰ τὸ θῳή, ὃ σημαίνει
τὴν ζημίαν, αἱ θῳαί τῶν θῳῶν. παῖδες παίδων, οὐ πρὸς διαστολήν,
ὥς τινες ἐνόμισαν, τοῦ αἱ πέδαι τῶν πεδῶν ἐπὶ τῶν δεσμῶν. ἡ γὰρ
γραφὴ τὴν διαστολὴν ποιεῖται· τοῦτο μὲν γὰρ τὸ ἐπὶ τῶν δεσμῶν διὰ
τοῦ ε, ἐκεῖνο δὲ διὰ τῆς αι διφθόγγου· ἀλλ' ἴσως ἐπειδὴ ὡς ἀπὸ
ἐντελεστέρου τοῦ πάϊς γέγονεν, ὡς μὴ εἶναι φύσει δισύλλαβον. ἔτι
ἐστὶ πάντες πάντων, οὐχ ὅτι ἐκ τοῦ ἅπαντος, ὥς τινές φασιν, ἀφαι-
ρέσει τοῦ α γέγονεν· ἐπεὶ ἔδει καὶ τὸ παντός καὶ παντί βαρύνεσθαι, ἐκ
τοῦ ἅπαντος ἅπαντι ἀφῃρημένα· ἀλλ' ὅτι μετοχῆς εἴληφεν ἀναλογίαν,
ὡς ἐν τῷ περὶ μετοχῶν δέδεικται, ᾧ λόγῳ καὶ τὸ πᾶσι βεβαρυτόνηται,
ὡς στᾶσι δοῦσιν. ἔτι δᾷδες δᾴδων· δαΐδες δαΐδων γὰρ τρισυλλάβως
τὸ ἐντελές. ἔτι λᾶες λάων. τὸ γὰρ ἐντελὲς ἀπὸ τοῦ λᾶας λάαες λαάων
πάλιν τρισύλλαβον. ἔνατόν ἐστι τὸ κρᾶτες κράτων «κράτων τυπτομέ-
νων» (Od. χ 309, ω 184) ἴσως ἀπὸ τοῦ κράατες κραάτων ἐντελεστέ-
ρου. Χωρὶς δὲ τούτων ἐστὶ καὶ ἕτερα· σέες σέων ἐπὶ τῶν σκωλήκων
ὡς παρ' Ἀριστοφάνει «ὑπὸ τῶν σέων καταπονούμενον» (Lys. 730) καὶ
φῴδων, ὡς παρ' Ἀριστοφάνει «πλὴν φῴδων ἐκ βαλανείου» (Plut. 535),
οὐδένων, Φθάντων τῷ λόγῳ τῶν μετοχῶν ὡς στάντες στάντων,
βάντες βάντων, δόντες δόντων.
τρίτου σφίν καὶ βραχυνομένη καὶ ὀξυνομένη, δέον ἀκολούθως τοῖς τοῦ
πρώτου καὶ δευτέρου ἐκτείνεσθαι καὶ περισπᾶσθαι. ἐν ἑνικοῖς ἡ οἷ πα-
ραλόγως περιεσπάσθη. οὕτως ἐκ τοῦ ἐναντίου ἡ σφίν πληθυντικὴ συστα-
λεῖσα ὠξύνθη· ὥστε ἀμοιβὴ τῶν τόνων ἐν αὐταῖς γέγονεν. βαρύνεται
δὲ ἡ σφίν ἐν τῇ σφίσιν καὶ δισυλλαβήσασα ἐπεκτείνεται. τὴν σφᾶς οἱ
μὲν ὀξύνουσιν, οἱ δὲ περισπῶσι.
Αἱ ἀντωνυμίαι μονοπρόσωποι ὑπὲρ μίαν συλλαβὴν οὖσαι, μὴ ἐπεκ-
τεταμέναι διὰ τοῦ ι, βαρύνονται χωρὶς τῆς αὐτός. αὕτη γὰρ μόνη
ὀξύνεται. αἱ δὲ βαρύνονται οὗτος ἐκεῖνος ὅδε. κλίσιν δὲ εἴς τε
τὰς πτώσεις καὶ εἰς τὰ γένη καὶ εἰς ἀριθμοὺς αὗται κατὰ τὴν ὀνομάτων
ἔχουσιν ἀναλογίαν τῶν οὕτως παρηγμένων, λέγω δὲ τὸ τόσος τος-
οῦτος τοσόσδε, τόση τοσαύτη τοσῆδε, τόσον τοσοῦτον το-
132
σόνδε. Αἱ δὲ διὰ τοῦ ι ἐπεκτεταμέναι ὀξύνονται, οὑτοσί, ἐκει-

νοσί, ὁδί. Αἱ μονοσύλλαβοι κατ' εὐθεῖαν μὲν καὶ αἰτιατικὴν ὀξύνονται,
ὅς, ἕ, μίν, νίν, κατὰ δὲ γενικὴν καὶ δοτικὴν περισπῶνται, οὗ οἷ.
Αἱ δὲ σύνθετοι τῶν ἀντωνυμιῶν τὸν αὐτὸν ταῖς ἁπλαῖς τόνον φυ-
λάττουσιν, ἐμοῦ αὐτοῦ ἐμαυτοῦ, ἐμοὶ αὐτῷ ἐμαυτῷ, ἐμὲ αὐτόν
ἐμαυτόν. ὁμοίως ἐπὶ δευτέρου καὶ τρίτου καὶ ἐπὶ θηλυκῶν ὁμοίως.
αἱ γὰρ οὐδέτεραι κατὰ γενικὴν καὶ δοτικὴν τῷ ἀρσενικῷ ὁμοφωνοῦσιν, ἡ
δὲ αἰτιατικὴ τῶν οὐδετέρων ἐκλέλοιπεν. ἐπεὶ ὁμόφωνοι μὲν ἐν οὐδε-
τέροις ἡ εὐθεῖα καὶ αἰτιατική, οὐδέποτε δὲ εὐθεῖα ἀντωνυμίας
θεται, ἔνθεν συνεκλείπει ἡ αἰτιατική. εἰ δὲ ἅπαξ που παρ' Εὐριπίδῃ

εὕρηται τὸ σεαυτό (fr. 694 Nauck)
εἶα δή, φίλον ξύλον
ἔγειρέ μοι σεαυτό
καὶ παρὰ Φιλήμονι τὸ αὐτό, ἀλλ' οὐ τὸ σπάνιον τοῦ ὅλου κατέστησε
κανόνας.
Ἡ ὁ δεῖν περισπᾶται, κλίνεται δὲ τοῦ δεῖνος τῷ δεῖνι, τὸν δεῖνα.
ἡ ὁ δεῖνα προπερισπᾶται, κλίνεται δὲ τοῦ δείνατος, τῷ δείνατι. εἰσὶ
δὲ κοιναὶ τῶν τριῶν γενῶν.
Αἱ κτητικαὶ τῶν ἀντωνυμιῶν, ὀνομάτων ἔχουσαι χαρακτῆρα, καὶ
τὴν τῶν ὀνομάτων ἀναλογίαν ἔχουσιν. ἡ μὲν οὖν τῶν ἑνικῶν εὐθειῶν
ὀξύνεται, ἀπὸ τῆς ἐμοῦ ὁ ἐμός καὶ κατ' ἀκολουθίαν ταύτης καὶ ἡ
αἰτιατικὴ ἐμόν, ἡ δὲ γενικὴ καὶ δοτικὴ περισπᾶται, ἐμοῦ, ἐμῷ. οἱ
δὲ ἀριθμοὶ καὶ τὰ γένη ἀκολούθως τονοῦνται, ὡς καὶ τὰ εἰς ος ὀνό-
ματα. ὁμοίως καὶ ἡ σός καὶ ἑός.
Αίλιος Ηρωδιανός. Περὶ κυρίων καὶ ἐπιθέτων καὶ προσηγορικῶν

μονόβιβλον Part+Vol.3,2, p. 4, line 43
Ἀγαθὴν τύχην αὐτήν φησιν. εἰ δ' οὕτως λέγοιτο, καὶ ὀξύνοιτ' ἂν

ὡς ἐπιθετικὸν ὡς τὸ Ἡραῖον τεῖχος καὶ Ἥραιον καὶ Ἑρμαῖος λόφος
καὶ Ἕρμαιος.
Arc. 106, 11, Il. Pr. Σ 39: τὸ Γλαύκη ἐβάρυνεν ὁ Ἀρίσταρχος
εἰς ἀποφυγὴν τοῦ ἐπιθετικοῦ τοῦ «γλαυκὴ δέ σ' ἔτικτε θάλασσα»
(Il. Π 34).
St. B. s. Θεσσαλία: τὸ Θεττάλη δρᾶμα Μενάνδρου βαρύνεται
παρὰ τοῖς Ἀττικοῖς εἰς ἰδιότητα τεθέν.
Il. Pr. Ι 150: Ἱρήν· Ἀρίσταρχος ὀξύνει ὁμοίως τῷ ἐπιθετικῷ
Ἱρήν· εἰσὶ δὲ οἳ βαρύνουσιν εἰς ἰδιότητα ὥσπερ ἐδηλώσαμεν ἐπὶ τοῦ
Ῥίπην τε Στρατίην τε» (Il. Β 606). ἡ δὲ αὐτὴ ἀναλογία ἐχώρει καὶ
133
ἐπὶ τῶν εἰς ος. καὶ πάλιν ὡς ἐπ' ἐκείνων ἐλέγομέν τινα ὁμοτόνως
μένειν, οὕτως καὶ ἐπὶ τούτων. καί ἐστιν ὁρίσασθαι τὰ μείναντα ὅτι
ἐπαίνων ὀνόματά ἐστιν, οὐκ ἀναστρέφοντος τοῦ κανόνος· οὐ γὰρ τὰ
ἐπὶ ἐπαίνου μένει. καὶ τῶν μὲν τρεπόντων ἀρητή Ἀρήτη, τῶν δὲ
μεινάντων Πινυτή «μήτηρ πινυτή» (Od. υ 131 cf. Arc. 114, 10),
Ἀγαυή (Arc. 103, 10). οὕτως καὶ Ἱρή.
Il. Pr. Β 592: ἐΰκτιτον Αἰπύ: Ἀρίσταρχος ὡς ὀξύ. συγκατατί-
θεται δὲ αὐτῷ καὶ Ἀπολλόδωρος· Φερεκύδης δὲ ὁ Ἀθηναῖος τὸ μὲν
ἐΰκτιτον κύριον ὄνομα παρέλαβε, τὸ δὲ αἰπύ ἐπίθετον.
Αίλιος Ηρωδιανός. Περὶ Ἰλιακῆς προσῳδίας Part+Vol.3,2, p. 54, line 4
σπώμενον ἀξιοῖ αὐτὸ ἐκ τοῦ ζωός, ἴστω ὅτι τὸ μὲν προκείμενον βαρύ-
τονον ἦν, ἔνθεν περιεσπᾶτο τὸ σῶς· τὸ δὲ ζώς ἐξ ὀξυνομένου, ὥς
φησι, τοῦ ζωός γενόμενον δεῖ ὀξύνειν, ἐγκλίνειν δὲ ἐν ταύτῃ τῇ ἀνα-
γνώσει. ἡ μέντοι κλίσις αὐτοῦ ἰσοσύλλαβος εὑρέθη. A.
τὸ ἔα Ἰωνικόν ἐστιν ἐκ τοῦ ἦν γεγονός· διὸ συσταλτέον τὸ α
ὁμοίως τῷ «τοῖος ἔα ἐν πολέμῳ» (Od. ξ 222), ὃ καὶ διὰ τοῦ η λέγε-
ται «τοίη τοι ἐγὼν ἐπιτάρροθος ἦα (Ε 808), οὐκ ἀποφώλιος ἦα οὐδὲ
φυγοπτόλεμος» (ξ 212). τὸ δὲ μέτρον οὐ κωλύεται· ἀπήρτισε γὰρ εἰς
μέρος λόγου καὶ ἐπέχει τόπον μακρᾶς ὁμοίως τῷ «ἀμφηρεφέα τε φαρέ-
τρην» (Il. Α 45). A.
τυπῇσιν: ὡς πληγῇσιν. δοκεῖ δὲ ὡς πρὸς τὴν ἀναλογίαν σημει-
οῦσθαι· τὰ γὰρ εἰς πη καθαρὰ μονογενῆ δισύλλαβα φιλεῖ βαρύνεσθαι·
εἰ δὲ ὀξύνεται ἔχει πρὸ τέλους ἢ ι ἢ ο. πως οὖν τὸ τυπή μόνον ὀξυ-
νόμενον τῷ υ παρελήχθη; A.
οξυνόμενον πλέον εἶναι, σπάνιον δὲ τὸ παροξυνόμενον, εἰ οὕτως

ὁρισαίμεθα· τὰ διὰ τοῦ ιον οὐδέτερα μονογενῆ τρισύλλαβα, μὴ ὄντα
ὑποκοριστικά, εἰ ἔχοι τὴν τρίτην ἀπὸ τέλους φύσει μακράν, διὰ τοῦ ι
ἐκφερομένην, ἤτοι μόνου ἢ καὶ σὺν ἑτέρῳ φωνήεντι, προπαροξύνεται,
Ἴλιον, ποίμνιον, Σίγριον, λείριον, ἴτριον. οὕτως καὶ μείλιον. σπάνια
δὲ τὰ παροξυνόμενα, ὥσπερ τὸ ἰνίον· τὸ γὰρ τειχίον ὑποκοριστικὸν
καὶ τὸ κλειδίον. A.
150. Ἱρήν: Ἀρίσταρχος ὀξύνει ὁμοίως τῷ ἐπιθετικῷ ἱρήν, εἰσὶ
δὲ οἳ βαρύνουσιν εἰς ἰδιότητα, ὥσπερ ἐδηλώσαμεν ἐπὶ τοῦ «Ῥίπην τε
Στρατίην τε» (Il. Β 606), «Ὄρθην» (Ὀρθήν, ib. 739). ἡ δὲ αὐτὴ ἀνα-
λογία ἐχώρει καὶ ἐπὶ τῶν εἰς ος. καὶ πάλιν ὡς ἐπ' ἐκείνων ἐλέγομέν
τινα ὁμοτόνως μένειν, οὕτως καὶ ἐπὶ τούτων. καί ἐστιν ὁρίσασθαι τὰ
134
μείναντα ὅτι ἐπαίνων ὀνόματά ἐστιν, οὐκ ἀναστρέφοντος τοῦ κανόνος·

οὐ γὰρ τὰ ἐπὶ ἐπαίνου μένει. καὶ τῶν μὲν τρεπόντων ἀρητή Ἀρήτη,
τῶν δὲ μεινάντων Πινυτή, «μήτηρ πινυτή» (Od. υ 131)· Ἀγαυή. οὕ-
τως καὶ Ἱρή. A.
173. στιχός ὡς τριχός, ἀπ' εὐθείας τῆς στίξ. τὸ δὲ ἰῆς περι-

σπῶσιν, καὶ τὸ «ἰῇ ἐν νυκτὶ γένοντο» (Il. Σ 251), οὐκ ἀκολούθως
εὐθείᾳ τῇ ἴα βαρυνομένῃ· «οὐ γὰρ πάντων ἦεν ὁμὸς θρόος οὐδ' ἴα
γῆρυς» (Il. Δ 437). εἴπομεν δὲ ἤδη περὶ αὐτοῦ (Ζ 422). A.
177. υἷι: διὰ τοῦ ι μόνου γράφεται ἡ τελευταία συλλαβή. διὸ
προπερισπαστέον ὁμοίως τῷ «Νηληΐῳ υἷι ἐοικώς» (Il. Β 20). εἰ μέντοι
διὰ τῆς ει διφθόγγου ἐγράφετο ὁ τελευταία, περιεσπᾶτο, ἀπ' εὐθείας
οὖσα τῆς υἱεύς, ὁμοίως τῷ «υἱεῖ ἐμ' ὠκυμόρῳ» (imo ἐμωκυμόρῳ.
Il. Σ 458). A.
185. Ἀρίσταρχος προπαροξύνει ἀκάκητα· οἱ δὲ ἄλλοι ἀναλογίᾳ
πειθόμενοι προπερισπῶσιν. ἐπείσθη δὲ ἡ παράδοσις. A.
207. ταῦτα μ' ἀγειράμενοι θάμ' ἐβάζετε: ἐπὶ τὴν τα συλ-
λαβὴν ὀξεῖα· ἐγκλιτικὴ γάρ ἐστιν ἡ μέ· ταῦτά με ἀγειρόμενοι. οὕτω
καὶ Ἀρίσταρχος. ὁ μέντοι Κρατήτειος Ἑρμείας τὸ ἅμα λέγει ἐγκεῖσθαι.
οὕτω δὲ δώσει καὶ διὰ τοῦ θ τὴν γραφήν, οὐκ ἔχουσαν οὕτως. A.
211. ἄρθεν: Ἀρίσταρχος δασύνει. δεῖ δὲ ψιλοῦν, ὡς ἐπεδείξα-
μεν ἐν τῇ Α ῥαψῳδίᾳ (136), διαλαμβάνοντες περὶ τοῦ «ἄρσαντες κατὰ
θυμόν». A.
224. οὔλων ὡς δούλων· προείρηται δὲ ἡμῖν τὰ τῆς ἀναλογίας
(Κ 134). A.
νομένου. A.
372. σφεδανόν: οὕτως ὡς σφοδρόν προείρηται. A.
390. ἐχρῆν μὲν διὰ τὸ κλιτύας οὐρῆας (οὐρείας?) περισπᾶσθαι τὸ
κλιτῦς, ἀνεγνώσθη δὲ κατ' ὀξεῖαν τάσιν ἐν ἐγκλίσει, ὁμοίως τῷ «κνη-
μῖδας ῥαπτὰς δέδετο, γραπτὺς ἀλεείνων» (Od. ω 229). A. σχόλιον.
ἐν μέντοι τῇ Ὀδυσσειακῇ προσῳδίᾳ φανερῶς τὸ γραπτῦς περισπᾷ, καί
φησιν ὅτι εἴη εἰρηκὼς ὡς καὶ τὸ κλιτῦς δεῖ περισπᾶσθαι. ἀμφίβολος
οὖν ἐφ' ἑκατέρων ὁ τόνος· εἰ γὰρ τοῖς ἐνταῦθα εἰρημένοις πεισθείημεν,
ἐκεῖνο ἀνθέλκει, εἰ δὲ ἐκείνοις, τοῦτο πάλιν ἀντίκειται. A.
χαράδραι: πρὸ τέλους ἡ ὀξεῖα, ὡς φαρέτραι. προείρηται δὲ τὰ
τῆς ἀναλογίας, οὕτως δὲ καὶ Ἀρίσταρχος. A.
135
415. Ἀμφοτερόν: εἰς διαστολὴν τὸ κύριον ὀξυτόνως ἀνέγνω

ὁ Ἀρίσταρχος ὡς δεξιτερόν· καὶ ἐπείσθησαν οἱ γραμματικοί. περὶ δὲ
τῆς τοιαύτης ἀνωμαλίας τοῦ ἀνδρὸς ἐν ἑτέροις ἡμῖν εἴρηται. A.
436. τὸν μὲν πρῶτον η ὀξυτονητέον, τὸν δὲ δεύτερον περισπα-
στέον «ἦ ἤδη χείρεσσιν» (Κ 310). A.
445. τὸ ὃν δέ εἴτε ἔχει παρέλκοντα τὸν δέ σύνδεσμον, εἴτε
ὅμοιόν ἐστι τῷ οἶκον δέ ἀντὶ τοῦ εἰς οἶκον, πάλιν ἐν τῇ συντάξει
βαρυτονηθήσεται, ὡς ἐν τῷ «ἀγρὸν δὲ προΐαλλε» (Od. ο 370), ὥστε
περισσὴ ἡ ὀξεῖα ἐν τῇ ὅν αἰτιατικῇ κατὰ τὴν σύνταξιν. A.
468. ἀΐσθων: βαρυτονητέον ὡς ἔσθων. καὶ εἴρηται ὡς ὁμοίως
410. τῷ δὲ μάλιστ' ἄρ' ἔην ἐναλίγκιος ὡς εἰ ἅπασα Ἴλιος

ὀφρυόεσσα πυρὶ σμύχοιτο κατ' ἄκρης: τινὲς περιέργως διὰ μόνου
τοῦ ι γράφοντες ἀποδιδόασιν ὡς αὐτὴ ἅπασα (cf. Apollon. pron. 70).
οὐκ οἶδε δὲ ὁ ποιητὴς οὔτε τὴν ι (ἵ) οὔτε τὴν σφεῖς. ἔστιν οὖν ὅμοιον
τῷ ἐν Ὀδυσσείᾳ (κ 419) «σοὶ μὲν νοστήσαντι, διοτρεφές, ὣς ἐχάρημεν
ὡς εἴ τ' εἰς Ἰθάκην ἀφικοίμεθα». A.
473. γαλόῳ τε καὶ εἰνατέρες: πρὸ τέλους ἡ ὀξεῖα. ὁμοίως τῷ
»εἰδομένη γαλόῳ Ἀντηνορίδαο δάμαρτι» (Γ 122: ubi vid.). αἱ γὰρ εἰς
ω λήγουσαι δοτικαὶ βαρύτονοι συνεμπίπτουσαι πληθυντικαῖς εὐθείαις
συνεμπίπτουσι καὶ κατὰ τὸν τόνον, τῷ λιπόνεῳ οἱ λιπόνεω. A.
εἰνατέρες ὡς Δημητέρες· οὕτως πάντες· καὶ τὰ τῆς ἀναλογίας
ἐπικρατεῖ οὕτως ἔχοντα. ὡς ἐδείχθη. A.
474. ὀρθοτονητέον τὴν σφίσιν· εἰς γὰρ σύνθετον ἡ μετάληψις.
ἔφαμεν δὲ ὡς οὐκ ἀναστρέφει τὰ τοῦ λόγου. A.
ὀσφραίνεσθαι, ἀσφόδελος, ἀσφάραγος, ἀσχάλλω, ὀσχεός, ἴσχω, ἰσχύς,

ἀσθενής, ἐσθλός, ἄσθμα, ἔσθω· οὕτως ἄρα καὶ ἔσθος καὶ ἐσθής. A.
134. ἑέ: Καλλίστρατος (cf. v. 213) καὶ Ἀρίσταρχος δασύνουσι τὸ
πρῶτον ε τῆς ἀντωνυμίας. τῷ δὲ τόνῳ ὡς ἐμέ. A.
202. ἔκλε': τὴν κλε συλλαβὴν ὀξυτονεῖ ὁ Ἀσκαλωνίτης, ἡγούμε-
νος τὸ πλῆρες εἶναι ἐκλέου. οὐκ ἔστι δέ, ἀλλ' ἐκλέεο τετρασυλλάβως.
καὶ δῆλον ὅτι εἴτε συγκέκοπται ἡ ὀξεῖα εἴτε ἡ βαρεῖα ἡ μετὰ τὴν
ὀξεῖαν, ὀφείλει πάλιν τρίτη ἀπὸ τέλους ἡ ὀξεῖα φυλάττεσθαι· οὐδὲ γὰρ
χαρακτὴρ κωλύει. τὸ μέντοι «σὺ δ' αἴδεο καί μ' ἐλέησον» (Il. Φ 74)
καὶ τὰ τοιαῦτα, πρώτης ὄντα συζυγίας τῶν περισπωμένων, ἄλλης ἀνα-
λογίας ἔχεται, ὡς ἐν ἑτέροις εἴρηται. A.
136
213. τότ' ἄντιτα ἔργα γένοιτο: Ἀπολλόδωρος καὶ Καλλίστρα-

τος τιτά, ὥστε τρία εἶναι, ἐπίρρημα τὸ τότε καὶ σύνδεσμον τὸν ἄν
καὶ ὄνομα τὸ τιτά. ὁ δὲ Ἀσκαλωνίτης ἄντιτα παραλαμβάνει, μετα-
λαμβάνων εἰς τὸ ἀντέκτιτα· οὕτω καὶ οἱ πλείους, ὁμοίως τῷ ἄτιτα
(Il. Ξ 484). ἔχεται μὲν οὖν ἡ κατὰ σύνθεσιν ἀνάγνωσις ἐμφάσεως καὶ
μᾶλλον τοῦ νοητοῦ. μελλήσει δὲ λείπειν τὸ ἄν ἐν τῇ συντάξει ἐπιζη-
τοῦντος τοῦ γένοιτο εὐκτικοῦ τὸ τοιοῦτο· παραφυλακτέον δὲ ὅτι καὶ
συλλαβὴ λείπει ἡ τι, τοῦ ἐντελοῦς ὄντος ἀντίτιτα.
Αίλιος Ηρωδιανός. Περὶ παθῶν Part+Vol.3,2, p. 192, line 23
μεταβολὴ γένηται τοῦ ε εἰς α, οὐ προσέρχεται τὸ ν ὄπισθεν ὄπισθα,

πρόσθεν πρόσθα, ὡς καὶ ἐπὶ συνδέσμου ἕνεκεν ἕνεκα.
Zonar. 1299, Fanorin. Ecl. 284, 28: λεγόμεθεν: οἱ Αἰολεῖς τὸ
λεγόμεθα καὶ φερόμεθα εἰς ε ποιοῦσι λεγόμεθεν καὶ φερόμεθεν μετὰ
τοῦ ν. ἀλλὰ καὶ τὰ εἰς θεν ἐπιρρήματα εἰς α ποιοῦσιν οἷον ὄπισθεν
ὄπισθα, ἄτερθεν ἄτερθα χωρὶς τοῦ ν· ὅτε γάρ εἰσιν εἰς ε τὰ ἐπιρρή-
ματα, τότε καὶ τὸ ν προσλαμβάνουσιν οἷον ὄπισθεν. ὅτε δὲ εἰς α,
ἀφίσταται τὸ ν ὥσπερ καὶ τὸ λεγόμεθα, εἶτα λεγόμεθεν, ἐπλεόνασε τὸ
ν. Ἡρωδιανὸς περὶ παθῶν.
κέν· δύναται πλεονασμὸς εἶναι κέ κέν ... (magna lacuna)
... ἐπὶ τούτων ἔχομεν ἀναλογίαν ἐπιδεῖξαι· θεματικοὶ γὰρ
οἱ σύνδεσμοι, ἀλλ' ἐπεὶ ὁρῶμεν πλεονάζον τὸ ν τοῦ ε,
οὐδέποτε δὲ ἀποβάλλον, οἷον ἔλεγε, ἔλεγεν, λέγομεν
εἶναι κέ κέν. Περὶ παθῶν.
E. M. 748, 3: τὸ ταυτόν οὐ πλεονασμός, ἀλλ' ἀναλογία· αἱ ἀντ-
ωνυμίαι εἰς ο περατοῦνται κατὰ τὸ τρίτον πρόσωπον κατὰ γένος οὐ-
δέτερον αὐτό, ἐκεῖνο, τοῦτο. Ἀθηναῖοι οὖν μετὰ τοῦ ἄρθρου λέγοντες
τὸ οὐδέτερον τῆς αὐτός φασὶ ταὐτόν ἀναλόγως διδάξω τί ἐστι τὸ
αἴτιον· ἡ ἐκεῖνος καὶ ἡ οὗτος ἀντωνυμίαι στεροῦνται ἄρθρου. ἵν' οὖν
διαστῇ γένος ἀρσενικὸν καὶ οὐδέτερον, εἰς τὸ ο περατοῦνται
ὄπισθα, ἄτερθεν ἄτερθα χωρὶς τοῦ ν· ὅτε γάρ εἰσιν εἰς ε τὰ ἐπιρρή-
ματα, τότε καὶ τὸ ν προσλαμβάνουσιν οἷον ὄπισθεν. ὅτε δὲ εἰς α,
ἀφίσταται τὸ ν ὥσπερ καὶ τὸ λεγόμεθα, εἶτα λεγόμεθεν, ἐπλεόνασε τὸ
ν. Ἡρωδιανὸς περὶ παθῶν.
κέν· δύναται πλεονασμὸς εἶναι κέ κέν ... (magna lacuna)
... ἐπὶ τούτων ἔχομεν ἀναλογίαν ἐπιδεῖξαι· θεματικοὶ γὰρ
οἱ σύνδεσμοι, ἀλλ' ἐπεὶ ὁρῶμεν πλεονάζον τὸ ν τοῦ ε,
οὐδέποτε δὲ ἀποβάλλον, οἷον ἔλεγε, ἔλεγεν, λέγομεν
137
εἶναι κέ κέν. Περὶ παθῶν.

E. M. 748, 3: τὸ ταυτόν οὐ πλεονασμός, ἀλλ' ἀναλογία· αἱ ἀντ-
ωνυμίαι εἰς ο περατοῦνται κατὰ τὸ τρίτον πρόσωπον κατὰ γένος οὐ-
δέτερον αὐτό, ἐκεῖνο, τοῦτο. Ἀθηναῖοι οὖν μετὰ τοῦ ἄρθρου λέγοντες
τὸ οὐδέτερον τῆς αὐτός φασὶ ταὐτόν ἀναλόγως διδάξω τί ἐστι τὸ
αἴτιον· ἡ ἐκεῖνος καὶ ἡ οὗτος ἀντωνυμίαι στεροῦνται ἄρθρου. ἵν' οὖν
διαστῇ γένος ἀρσενικὸν καὶ οὐδέτερον, εἰς τὸ ο περατοῦνται κατὰ τὸ
οὐδέτερον ἐκεῖνο τοῦτο, ἵνα τὸ μὲν εἰς ο σημαίνῃ τὸ οὐδέτερον, τὸ
δὲ εἰς ν τὸ ἀρσενικὸν ἐκεῖνον τοῦτον· ἡ δὲ αὐτός ἄρθρον λαμβάνει.
οὐκέτι ἄρα ὀφείλει ἔχειν τὸ οὐδέτερον εἰς ο ὁμοίως τῇ χωρὶς ἄρθρου·
E. M. 95, 47: ἄνα: «ἀλλ' ἄνα εἰ μέμονας» (Ι 247) ἀντὶ τοῦ ἀνά-
σθητι· ὅλη ἡ λέξις ἀπεσπάσθη. οὐκ ἔστι δὲ ἀποκοπὴ ἐπὶ τοῦ τοιούτου.
Ἡρωδιανός.
E. M. 651, 25: πάρα: σημαίνει τρία· «τίς ἔσθ' ὁ πωλῶν τἀνδρά-
ποδα; Β. ὅδ' ἐγὼ πάρα» ἀντὶ τοῦ πάρειμι «πάρα δ' ἀνήρ» (Od. π 45)
ἀντὶ τοῦ πάρεστι. πάρ' ἔμοιγε καὶ ἄλλοι» (Α 174) ἀντὶ τοῦ πάρεισί
μοι. τίνος ἄρα ἡ ἀποκοπή; ἔστι τοῦ εἰμί καὶ τοῦ ἔστι καὶ τοῦ εἰσί
ἀποκοπή. πρὸς τὸ σημαινόμενον καὶ ἀποκοπή. περὶ παθῶν.
E. M. 481, 15: ἰώ τὸ ἐπίρρημά τινες ἐκ τοῦ ἰωή κατὰ συγκοπήν.
Τρύφων δὲ λέγει, ὅτι τὸ ὦ τὸ κλητικὸν προσέλαβε τὸ ι καὶ ἐγένετο
ἰώ. ἀλλὰ σχετλιαστικὸν καὶ βακχευτικὸν οὐχ ὑποπίπτει ἀναλογίᾳ. εἶτα
τὸ ὦ περισπᾶται, τὸ δὲ ἰώ ὀξύνεται οἷον ἰώ ὦ Ἄπολλον, ἰὼ ὦ Ἀπολ-
λώνιε, ἰὼ Λακεδαῖμον. περὶ παθῶν.
E. M. 109, 9: Ἀνθεμίδης: ὥσπερ παρὰ τὸ Δευκαλίων Δευκα-

λίωνος Δευκαλιωνίδης Δευκαλίδης, οὕτω καὶ παρὰ τὸ Ἀνθεμίων Ἀν-
θεμίωνος Ἀνθεμιωνίδης καὶ Ἀνθεμίδης κατὰ συγκοπήν· ἢ ἀπὸ τοῦ
Ἄνθεμος Ἀνθεμίδης ὡς Δεύκαλος Δευκαλίδης καὶ Κρόνος Κρονίδης,
Ὕλλος Ὑλλίδης.
E. M. 655, 15: ἅπας: ἀμφίβολον, πότερον ἀφαίρεσις ἢ πρόσο-
δος. οὐδέποτε δασυνόμενον α ἀφαιρεῖται. πῶς οὖν τὸ ἅπας γέγονε
πᾶς; ἐπλεόνασε τὸ α. πῶς δασύνεται τὸ α; τὸ γὰρ πλεονάζον α οὐδέ-
ποτε δασύνεται. ὥστε ἀμφίβολον. ὁρῶ δὲ καὶ τὸ θροῦς ὄνομα λαμ-
βάνον τὸ α καὶ βαρυνόμενον καὶ δασυνόμενον ἕνεκεν ἀντεμφάσεως ἐν
τῷ ἅθρους. οὐκ ἄρα κεκώλυται κατὰ ταύτην τὴν ἀναλογίαν καὶ τὸ
πᾶς ἅπας· ὥστε μᾶλλον εἶναι πρόσοδον ἢ ἀφαίρεσιν. ὁ δὲ Ἡρωδια-
138
νὸς βούλεται ἐκ τοῦ ἅμα πᾶς εἶναι ἐν συγκοπῇ. περὶ παθῶν.

E. M. 243, 25: γυναιμανές: ἐκ τοῦ μαίνω μανῶ καὶ τοῦ γυνή
γυναικός γίνεται γυναιμανές κατὰ συγκοπήν, οὐκ ἀπὸ τῆς γύναι κλη-
τικῆς ἔχει τὴν σύνθεσιν, ἀλλ' ἀπὸ τῆς γυναικός λέγεται γεγενῆσθαι
γυναικομανές καὶ κατὰ συγκοπὴν γυναιμανές· ἢ λέγεται ὅτι ὥσπερ παρὰ
τὸ τιμή γίνεται Τιμόθεος, οὕτω καὶ ἀπὸ τοῦ γυνή γίνεται γυνομανές
καὶ κατὰ μετάθεσιν τοῦ ο εἰς τὴν αι δίφθογγον ὥσπερ μεσοπόλιος με-
σαιπόλιος γυναιμανές. ἀλλ' οὐκ ἀπὸ τῆς κλητικῆς συντέθειται· ἀπὸ γὰρ
τῆς κλητικῆς οὐ συντίθεται· οὔτε τὸ βακχέβακχος ἀπὸ τῆς κλητικῆς
Αίλιος Ηρωδιανός. Περὶ ὀρθογραφίας Part+Vol.3,2, p. 419, line 17
τοιοῦτόν ἐστι καὶ τὸ ἐν τῇ Ὀδυσσείᾳ (α 168) τὸ «φῇσιν ἐλεύσεσθαι»

καὶ τὸ «εἰσόκε μοι μάλα πάντα πατὴρ ἀποδῷσιν ἕεδνα» (Od. θ 318)·
κἀνταῦθα γὰρ ἀποδῷ. διὸ καὶ τὸ ι ἔχει προσκείμενον· μέμνηται αὐτοῦ
κἀν τῇ ὀρθογραφίᾳ Ἡρωδιανός.
Choer. Gaisf. 857, 18, Cram. IV 34: τὸ φῄς οὐκ οἶδεν ὁ Ἀπολ-
λώνιος σὺν τῷ ι γεγραμμένον· ἡ δὲ παράδοσις καὶ ὁ Ἡρωδιανὸς σὺν
τῷ ι οἶδεν.
Epim. Cr. I 432, 25: φῄς: τὸ φῄς οὐ δοξάζει ὁ τεχνικὸς σὺν
τῷ ι γράφειν· ἡ μέντοι παράδοσις οἶδεν αὐτὸ σὺν τῷ ι γεγραμμένον.
E. M. 791, 49: δεῖ γινώσκειν, ὅτι τὸ φῄς ἐνεστώς ἐστι δευτέρου
προσώπου καὶ σὺν τῷ ι γράφεται. καὶ ὅσον κατ' ἀναλογίαν, οὐκ ὤφει-
λεν ἔχειν τὸ ι· τὰ γὰρ εἰς μι τροπῇ τῆς μι εἰς ς τὸ δεύτερον ποιοῦσιν.
εἰ οὖν τὸ φημί οὐκ ἔχει τὸ ι (τὰ γὰρ εἰς μι οὐ θέλει διφθόγγῳ παρα-
λήγεσθαι χωρὶς τοῦ εἰμί καὶ εἶμι) δῆλον ὅτι οὐδὲ τὸ φῄς ὤφειλεν
ἔχειν τὸ ι· ἀλλὰ κατὰ παράδοσιν ἔχει τὸ ι. – τινὲς δὲ θέλουσι λέγειν
ὑπὲρ τοῦ φῄς· ὅτι τὸν μὲν τόνον ἀπὸ τῶν εἰς μι ἔσχε, τὴν δὲ γραφὴν
ὡς ἀπὸ τῶν εἰς ω ἀπὸ τοῦ φῶ. τὰ γὰρ εἰς ω θέλει ἔχειν ἐν δευτέρῳ
καὶ τρίτῳ προσώπῳ δίφθογγον μετὰ τοῦ ι· ἄλλοι δὲ θέλουσιν αὐτὸ
εἶναι Δωρικὸν ὥσπερ τὸ ζῇς, οἷστισι καὶ ὁ τόνος ἀντίκειται· ὤφειλε
γὰρ περισπᾶσθαι καὶ τὸ τρίτον τῶν ἑνικῶν. ὤφειλε γὰρ ἀποβολῇ τοῦ
ς ποιεῖν τὸ τρίτον.
Αίλιος Ηρωδιανός. Περὶ κλίσεως ὀνομάτων Part+Vol.3,2, p. 643, line 35
Eustath. 1922, 8: ὥσπερ σπάνια τὰ εἰς εξ, κρέξ, ἐπίτεξ, Λέλεξ

τὸ διὰ τοῦ γ κλιθέν, οὕτω καὶ τὰ εἰς ωξ, πτώξ, βῶξ, ῥώξ, ὃ καὶ
αὐτὸ διὰ τοῦ γ κλίνεται· τούτων δὲ σύνθετα πολυπτώξ καὶ ἀπορρώξ. εἰσὶ
δὲ τοιαῦτα καθ' Ἡρωδιανὸν καὶ ἀπὸ τοῦ τρώγω γραμματοτρώξ, κυαμο-
139
τρώξ. οὕτω καὶ σπανίζεται τὰ εἰς οξ διὰ τοῦ ο μικροῦ φλόξ διὰ τοῦ γ καὶ
πρόξ καὶ Καππάδοξ, ὧν κλίσις διὰ τοῦ κ· ὁ δὲ ταῦτα παραδιδοὺς καὶ
τὰ εἰς αιξ εἰς δύο μόνα περιγράφει· αἴξ γὰρ αἰγός καὶ Θρᾷξ Θρᾳκός.
ὑποτέτακται γάρ, φησί, τὸ ι τῷ α, εἰ μὴ συνεκφωνεῖται ὡς δῆλον ἐκ
τοῦ Θρήϊκας καὶ Θρηΐκιον καὶ τῶν ὁμοίων. τὸ μέντοι γύναιξ πλαγίαν
μὲν ἔχει, εὐθεῖαν δὲ οὔ· ᾗ συνεπιλείπει καὶ ἡ ἐντελὴς κλητική. τὸ γὰρ
γύναι, καθὰ καὶ τὸ Ζεῦ ἄνα λείπεται διπλοῦ τοῦ κατ' ἀναλογίαν.
Choer. 310, 7, Gaisf. Bekk. Anecd. 1422: τέττιξ: τὰ εἰς ιξ ἀρ-
σενικὰ ἁπλᾶ ὑπὲρ μίαν συλλαβὴν διὰ τοῦ κ κλίνεται οἷον πέρδιξ πέρ-
δικος, φοῖνιξ φοίνικος, Κίλιξ Κίλικος πλὴν τοῦ τέττιξ τέττιγος· τοῦτο
γὰρ διὰ τοῦ γ κλίνεται· καὶ λέγει ὁ Ἡρωδιανός, ὅτι τὸ κεχρεωστη-
μένον ἀνεπλήρωσαν οἱ Δωριεῖς καὶ οἱ Ἀθηναῖοι διὰ τοῦ κ κλίνοντες
αὐτὸ οἷον τέττικος.
βος, Χάλυψ Χάλυβος, Κίνυψ Κίνυφος (ποταμὸς Λιβύης), Θάρυψ Θάρυ-

βος (ἔστι δὲ ὄνομα κύριον), Σκίραψ Σκίραφος (ἔστι δὲ ὄνομα κύριον
παρὰ τοῖς κωμικοῖς εὑρισκόμενον), συνθέτων δὲ δύο, τοῦ κατῆλιψ κατή-
λιφος (σημαίνει δὲ τὴν μέσην στέγην ἀπὸ τοῦ κατειλῆφθαι ὑπὸ τοῦ
ξύλου ἤ τινος τοιούτου, ἐφ' ὧν τὰ καταστρώματα τίθεται καὶ τὸ ἀπὸ
τῆς τρόπεως τοῦ ἱστοῦ, ᾧ προσδέδεται ὁ ἱστός) καὶ τοῦ χέρνιψ χέρνι-
βος καὶ τῶν ἀπὸ τῶν εἰς βω ῥημάτων οἷον πεδότριψ πεδότριβος (τῶν
κατατετριμμένων εἰς πέδας, τουτέστιν εἰς δεσμούς), οἰκότριψ οἰκότριβος
(σημαίνει δὲ τὸν οἰκογενῆ), χοιρότριψ χοιρότριβος καὶ τὰ ὅμοια.
Choer. 322, 13: ἰστέον δὲ ὅτι τὰ μὴ κλιθέντα διὰ τοῦ π τὴν ἀνα-
λογίαν ἐπλήρωσαν· ὃν γὰρ τρόπον τὰ εἰς ξ λήγοντα κλίνεται διὰ δασέος
ἢ ψιλοῦ ἢ μέσου, τουτέστι διὰ τοῦ γ ἢ κ ἢ χ οἷον ὄρτυξ ὄρτυγος, θώ-
ραξ θώρακος, ὄνυξ ὄνυχος, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὰ εἰς ψ λήγοντα
διὰ δασέος ἢ ψιλοῦ ἢ μέσου κλίνεσθαι θέλει τουτέστι διὰ τοῦ β ἢ π ἢ
φ οἷον Ἄραψ Ἄραβος, Κύκλωψ Κύκλωπος, Κίνυψ Κίνυφος. ταῦτα
οὖν τὰ δοκοῦντα εἰς ψ παράλογα τὰ τῆς ἀναλογίας ἐφύλαξε κλιθέντα
διὰ τοῦ β καὶ φ. λοιπὸν γὰρ εὑρίσκεται τῇ προφάσει ταύτῃ τὰ εἰς ψ
λήγοντα κλινόμενα διὰ δασέος καὶ ψιλοῦ καὶ μέσου, τουτέστι διὰ τοῦ
β ἢ π ἢ φ.
οὖν τὸ δέμας εἰς ας ἐστὶν οὐδέτερον καὶ ἔχει πρὸ τοῦ α τὸ μ, εἰκό-
τως ὡς μὴ ἔχον τι μιμήσασθαι ἄκλιτον ἔμεινε.
Ἰστέον δὲ ὅτι οὐδὲν εἰς ας ὑπὲρ δύο συλλαβὰς ἔστιν οὐδέτερον,
140
ὅθεν τὸ καρήατος οὐκ ἀπὸ τοῦ κάρηας, ἀλλ' ἀπὸ τοῦ κάρηαρ.
Ἰστέον ὅτι ὁ Σοφοκλῆς ἐν Κηδαλίωνι σατυρικῷ φησι
καὶ δή τι καὶ παρεῖκα τῶν ἀρτυμάτων
ὑπὸ τοῦ δέατος
ἀντὶ τοῦ δέους καὶ παρὰ Ἑκαταίῳ ἐστὶν «τὰ δέατα περιτεταμένα». ἀλλ'
οὐ λέγεται ἡ εὐθεῖα δέας. ὅτε Ξενοφάνης φησὶν
ἁγνὸν ἐνὶ σπεάτεσσι τεοῖς καταλείβεται ὕδωρ.
ἀλλ' οὐ γὰρ λέγεται σπέας. ἡ γὰρ ἀναλογία ὡς ἀπὸ τοιούτων εὐθειῶν
τὰς κλίσεις λαμβάνει, οὐκ οὐσῶν μέντοι ἐν χρήσει Ἑλλήνων. τὸ δὲ
παρὰ τῷ ποιητῇ κτεάτεσσιν
ἀνέρος, ὃν κτεάτεσσιν ἑοῖς ἔπι γῆρας ἔτετμε (α 218)
μεταπλασμοῦ ἔχεται ἐκ τῆς κτεάτοις δοτικῆς.
Αίλιος Ηρωδιανός. Μονόβιβλον περὶ τοῦ μὴ πάντα τὰ ῥήματα κλίνεσθαι

εἰς πάντας τοὺς χρόνους Part+Vol.3,2, p. 780, line 6
εἰπών· τὸ δὲ ἔδωκα ἔθηκα ἧκα οὐ κλίνεται οὔτε εἰς μετοχὰς οὔτε εἰς
τὰς λοιπὰς ἐγκλίσεις, ὁριστικὰ γὰρ μόνον ἔχει.
Choer. 784, 28: ἡνίκα ὁ παθητικὸς παρακείμενος ὁ ὁριστικὸς ἔχει πρὸ
τοῦ μ σύμφωνον ἢ τὸ υ φωνῆεν, τότε τὸ εὐκτικὸν διὰ μετοχῆς ἀναπλη-
ροῦται καὶ ὑπαρκτικοῦ ῥήματος· σύμφωνον μὲν πρὸ τοῦ μ οἷον τέτυμμαι
τετυμμένος εἴην, κέκαρμαι κεκαρμένος εἴην, λέλεγμαι λελεγμένος εἴην·

τὸ δὲ υ πρὸ τοῦ μ, οἷον τέθυμαι τεθυμένος εἴην, λέλυμαι λελυμένος
εἴην, πεπαίδευμαι πεπαιδευμένος εἴην, λέλουμαι λελουμένος εἴην. διὰ
τοῦτο δὲ γίνεται, ἐπειδὴ τὰ εἰς μην εὐκτικὰ θέλει πρὸ τοῦ μ δίφθογ-
γον ἔχειν τὴν μετὰ τοῦ ι, οἷον τυπτοίμην, τυψαίμην· ἐὰν οὖν, ἡνίκα
εὑρεθῇ πρὸ τοῦ μ τὸ υ, γένηται εὐκτικὸν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ι
πρὸ τοῦ μ προσερχομένου, μέλλει εἶναι τὸ εὐκτικὸν τεθυίμην καὶ λελυί-
μην, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον· οὐδέποτε γὰρ μετὰ τὴν υι δίφθογγον σύμ-
φωνον εὑρίσκεται ἐπιφερόμενον, οἷον μυῖα καὶ τὰ λοιπά· ἀλλὰ καὶ
ἡνίκα εὑρεθῇ πρὸ τοῦ μ σύμφωνον, ἐὰν γένηται τὸ εὐκτικὸν κατὰ ἀνα-
λογίαν, μέλλει τοῦ ι πρὸ τοῦ μ προσερχομένου εἶναι τὸ εὐκτικὸν τετυ-
μίμην καὶ ἐφθαρίμην καὶ λελεγίμην καὶ ἐσπαρίμην, καὶ οὐκέτι εὑρίσκεται
πρὸ τοῦ μ τὸ ι ἐν διφθόγγῳ, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον· ὡς γὰρ εἴρηται, τὰ

εἰς μην εὐκτικὰ θέλει πρὸ τοῦ μ δίφθογγον ἔχειν τὴν μετὰ τοῦ ι οἷον
τυπτοίμην τυψαίμην τυφθησοίμην. τούτου οὖν χάριν, ἡνίκα εὑρεθῇ
πρὸ τοῦ μ σύμφωνον ἢ τὸ υ ἐν τῷ παθητικῷ παρακειμένῳ

141
τετυμμένος εἴην, κέκαρμαι κεκαρμένος εἴην, λέλεγμαι λελεγμένος εἴην·

τὸ δὲ υ πρὸ τοῦ μ, οἷον τέθυμαι τεθυμένος εἴην, λέλυμαι λελυμένος
εἴην, πεπαίδευμαι πεπαιδευμένος εἴην, λέλουμαι λελουμένος εἴην. διὰ
τοῦτο δὲ γίνεται, ἐπειδὴ τὰ εἰς μην εὐκτικὰ θέλει πρὸ τοῦ μ δίφθογ-
γον ἔχειν τὴν μετὰ τοῦ ι, οἷον τυπτοίμην, τυψαίμην· ἐὰν οὖν, ἡνίκα
εὑρεθῇ πρὸ τοῦ μ τὸ υ, γένηται εὐκτικὸν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ι
πρὸ τοῦ μ προσερχομένου, μέλλει εἶναι τὸ εὐκτικὸν τεθυίμην καὶ λελυί-
μην, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον· οὐδέποτε γὰρ μετὰ τὴν υι δίφθογγον σύμ-
φωνον εὑρίσκεται ἐπιφερόμενον, οἷον μυῖα καὶ τὰ λοιπά· ἀλλὰ καὶ
ἡνίκα εὑρεθῇ πρὸ τοῦ μ σύμφωνον, ἐὰν γένηται τὸ εὐκτικὸν κατὰ
ἀναλογίαν, μέλλει τοῦ ι πρὸ τοῦ μ προσερχομένου εἶναι τὸ εὐκτικὸν
τετυ-
μίμην καὶ ἐφθαρίμην καὶ λελεγίμην καὶ ἐσπαρίμην, καὶ οὐκέτι εὑρίσκεται
πρὸ τοῦ μ τὸ ι ἐν διφθόγγῳ, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον· ὡς γὰρ εἴρηται, τὰ

εἰς μην εὐκτικὰ θέλει πρὸ τοῦ μ δίφθογγον ἔχειν τὴν μετὰ τοῦ ι οἷον
τυπτοίμην τυψαίμην τυφθησοίμην. τούτου οὖν χάριν, ἡνίκα εὑρεθῇ
πρὸ τοῦ μ σύμφωνον ἢ τὸ υ ἐν τῷ παθητικῷ παρακειμένῳ τῷ ὁρι-
στικῷ, τὸ εὐκτικὸν διὰ μετοχῆς ἀναπληροῦται καὶ ὑπαρκτικοῦ ῥήμα-
τος. εἰ δέ τις εἴποι καὶ γενέσθαι κατὰ ὑπερβιβασμὸν τοῦ ι, ἵνα
εὑρεθῇ ἐν διφθόγγῳ τὸ ι οἷον τετυίμμην, λελείγμην, ἐσπαίρμην, λέγο-
μεν ὅτι πρῶτον μὲν ἐν τῷ τετυίμμην εὑρεθήσεται μετὰ τὴν υι δίφθογ-
γον σύμφωνον ἐπιφερόμενον, ὅπερ ἀδύνατον,

Choer. 810, 26: ἰστέον ὅτι ἡνίκα ὁ παθητικὸς παρακείμενος ὁ ὁρι-

στικὸς οὐκ ἔχει πρὸ τοῦ μ σύμφωνον, τότε τῷ κοινῷ κανόνι ποιεῖ τὸ
ὑποτακτικὸν, τουτέστι πρὸ τοῦ μ δεχόμενος τὸ ω οἷον πεποίημαι ἐὰν
πεποιῶμαι, κέκτημαι ἐὰν κεκτῶμαι, μέμνημαι ἐὰν μεμνῶμαι, προπερι-
σπωμένως, καὶ τῆς ἐν ἀρχῇ κλιτικῆς ἐκτάσεως φυλαττομένης, ἡνίκα δὲ
ὁ παθητικὸς παρακείμενος ὁ ὁριστικὸς ἔχει πρὸ τοῦ μ σύμφωνον, τότε τὸ
ὑποτακτικὸν διὰ μετοχῆς ἀναπληροῦται καὶ ὑπαρκτικοῦ ῥήματος οἷον
τέτυμμαι ἐὰν τετυμμένος ὦ, ἔφθαρμαι ἐὰν ἐφθαρμένος ὦ, ἔσπαρμαι ἐὰν
ἐσπαρμένος ὦ, ἐπειδὴ τὰ εἰς μαι ὑποτακτικὰ θέλει ἔχειν πρὸ τοῦ μ τὸ ω
οἷον ἐὰν τύπτωμαι, ἐὰν τύψωμαι, ἐὰν λάβωμαι, ἐὰν ποιῶμαι. ἐὰν οὖν
ἡνίκα εὑρεθῇ πρὸ τοῦ μ σύμφωνον γένηται ὑποτακτικὸν κατὰ ἀναλογίαν,
142
μέλλει τοῦ ω πρὸ τοῦ μ προσερχομένου εἶναι ὑποτακτικὸν ἐὰν τετύ-

πωμαι καὶ ἐὰν ἐφθάρωμαι καὶ ἐὰν ἐσπάρωμαι καὶ ἐὰν λελέγωμαι, καὶ
λοιπὸν γίνεται τὸ ὑποτακτικὸν περιττοσυλλαβοῦν τοῦ ἰδίου ὁριστικοῦ,
ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον. τούτου χάριν ἡνίκα εὑρεθῇ πρὸ τοῦ μ σύμφωνον,
τὸ ὑποτακτικὸν διὰ μετοχῆς ἀναπληροῦται καὶ ὑπαρκτικοῦ ῥήματος.
Choer. 811, 20: ἰστέον, ὅτι φησὶν ὁ Ἡρωδιανὸς ἐν τῷ μονο-
βίβλῳ, ἐν ᾧ διαλαμβάνει περὶ τοῦ μὴ πάντα τὰ ῥήματα κλίνε-
σθαι εἰς πάντας τοὺς χρόνους, ὅτι καὶ ἐὰν εὑρεθῇ ἐν τῷ παθητικῷ
παρακειμένῳ τῷ ὁριστικῷ πρὸ τοῦ μ δίφθογγος ἡ διὰ τοῦ υ, τὸ ὑπο-
τακτικὸν διὰ μετοχῆς ἀναπληροῦται καὶ ὑπαρκτικοῦ ῥήματος·
Αίλιος Ηρωδιανός. Περὶ μετοχῶν Part+Vol.3,2, p. 785, line 2
Choer. 817, 23: αἱ μετοχαὶ ἢ ἁπλαῖ εἰσιν ἢ παρασύνθετοι, οὐδέ-

ποτε δὲ σύνθετοι· ἢ γὰρ ἀπὸ ἁπλῶν ῥημάτων παράγονται καί εἰσιν ἁπλαῖ
οἷον τύπτω τύπτων ἢ ἀπὸ συνθέτων ῥημάτων παράγονται καί εἰσι παρα-
σύνθετοι οἷον καταγράφω καταγράφων, ἀναγινώσκω ἀναγινώσκων χωρὶς
τῆς ἀέκων μετοχῆς. αὕτη γὰρ σύνθετός ἐστιν. ἀπὸ γὰρ τῆς ἑκών γέ-
γονεν ἐν συνθέσει ἀέκων. οὐδὲ γὰρ ἔχει ῥῆμα προϋπάρχον ἐν συνθέ-
σει, ἵνα παρασύνθετον αὐτὴν εἴπωμεν, ἀλλ' ἐν μετοχῇ ἐγένετο ἡ
σύνθεσις.
Ioann. Alex. 18, 29: ἔτι ἔστι πάντες πάντων, οὐχ ὅτι ἐκ τοῦ
ἅπαντος, ὥς τινές φασιν, ἀφαιρέσει τοῦ α γέγονεν· ἐπεὶ ἔδει καὶ τὸ
παντός καὶ τὸ παντί βαρύνεσθαι, ἐκ τοῦ ἅπαντος ἅπαντι ἀφῃρημένα·
ἀλλ' ὅτι μετοχῆς εἴληφεν ἀναλογίαν, ὡς ἐν τῷ περὶ μετοχῶν δέ-
δεικται, ᾧ λόγῳ καὶ τὸ πᾶσι βεβαρυτόνηται ὡς στᾶσι, δοῦσιν.
Αριστόξενος. Fragmenta Fragment 83, line 7
οἶκτοί ποτε ἐπὶ τοῦ Δωρίου τρόπου ἐμελῳδήθησαν καί τινα ἐρωτικά.
ἐξήρκει
δ' αὐτῷ τὰ εἰς τὸν Ἄρη καὶ Ἀθηνᾶν καὶ τὰ σπονδεῖα. ἐπιρρῶσαι γὰρ
ταῦτα
ἱκανὰ ἀνδρὸς σώφρονος ψυχήν. καὶ περὶ τοῦ Λυδίου δ' οὐκ ἠγνόει καὶ
περὶ
τῆς Ἰάδος· ἠπίστατο γὰρ ὅτι ἡ τραγῳδία ταύτῃ τῇ μελοποιίᾳ κέχρηται.
ib. 1134f 104: Ὄλυμπος δέ, ὡς Ἀριστόξενός φησιν, ὑπολαμβά-
143
νεται ὑπὸ τῶν μουσικῶν τοῦ ἐναρμονίου γένους εὑρετὴς γεγενῆσθαι. τὰ

γὰρ
πρὸ ἐκείνου πάντα διάτονα καὶ χρωματικὰ ἦν. ὑπονοοῦσι δὲ τὴν εὕρεσιν
τοιαύτην τινὰ γενέσθαι. ἀναστρεφόμενον τὸν Ὄλυμπον ἐν τῷ διατόνῳ
καὶ
διαβιβάζοντα τὸ μέλος πολλάκις ἐπὶ τὴν διάτονον παρυπάτην, τοτὲ μὲν
ἀπὸ
τῆς παραμέσης, τοτὲ δ' ἀπὸ τῆς μέσης, καὶ παραβαίνοντα τὴν διάτονον
λιχανόν,
καταμαθεῖν τὸ κάλλος τοῦ ἤθους, καὶ οὕτω τὸ ἐκ τῆς ἀναλογίας
συνεστηκὸς
σύστημα θαυμάσαντα καὶ ἀποδεξάμενον, ἐν τούτῳ ποιεῖν ἐπὶ τοῦ Δωρίου
τόνου. οὔτε γὰρ τῶν τοῦ διατόνου ἰδίων οὔτε τῶν τοῦ χρώματος
ἅπτεσθαι,
ἀλλ' οὐδὲ τῶν τῆς ἁρμονίας. εἶναι δ' αὐτῷ τὰ πρῶτα τῶν ἐναρμονίων
τοιαῦτα
κτλ. .... τὰ μὲν οὖν πρῶτα τῶν ἐναρμονίων τοιαῦτα. ὕστερον δὲ τὸ
ἡμιτόνιον
διῃρέθη ἔν τε τοῖς Λυδίοις καὶ ἐν τοῖς Φρυγίοις. φαίνεται δ' Ὄλυμπος
αὐξήσας
μουσικὴν τῷ ἀγένητόν τι καὶ ἀγνοούμενον ὑπὸ τῶν ἔμπροσθεν
εἰσαγαγεῖν,
καὶ ἀρχηγὸς γενέσθαι τῆς Ἑλληνικῆς καὶ καλῆς μουσικῆς.
Clemens Stromateis VI cap. 11, 88, 1: προσήκει δὲ εὖ μάλα τὸ
ἐναρμόνιον γένος τῇ Δωριστὶ ἁρμονίᾳ, καὶ τῇ Φρυγιστὶ τὸ διάτονον, ὥς
φησιν Ἀριστόξενος. ἡ τοίνυν ἁρμονία τοῦ βαρβάρου ψαλτηρίου (sc.
Davids),
Θεόφραστος. Historia plantarum Book 1, cha. 1, sec.5, line 5
μελλόντων χάριν· ὅσα γὰρ μὴ οἷόν τε ἀφο-

μοιοῦν περίεργον τὸ γλίχεσθαι πάντως, ἵνα μὴ
καὶ τὴν οἰκείαν ἀποβάλλωμεν θεωρίαν. ἡ δὲ
ἱστορία τῶν φυτῶν ἐστιν ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἢ κατὰ
τὰ ἔξω μόρια καὶ τὴν ὅλην μορφὴν ἢ κατὰ τὰ
ἐντός, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ζώων τὰ ἐκ τῶν ἀνατομῶν.
Ληπτέον δ' ἐν αὐτοῖς ποῖά τε πᾶσιν ὑπάρχει
ταὐτὰ καὶ ποῖα ἴδια καθ' ἕκαστον γένος, ἔτι δὲ
τῶν αὐτῶν ποῖα ὅμοια· λέγω δ' οἷον φύλλον ῥίζα
φλοιός. οὐ δεῖ δὲ οὐδὲ τοῦτο λανθάνειν εἴ τι κατ'
ἀναλογίαν θεωρητέον, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ζώων, τὴν
ἀναφορὰν ποιουμένους δῆλον ὅτι πρὸς τὰ ἐμ-
144
φερέστατα καὶ τελειότατα. καὶ ἁπλῶς δὲ ὅσα

τῶν ἐν φυτοῖς ἀφομοιωτέον τῷ ἐν τοῖς ζώοις, ὡς
ἄν τίς τῴ γ' ἀνάλογον ἀφομοιοῖ. ταῦτα μὲν οὖν
διωρίσθω τὸν τρόπον τοῦτον.
Αἱ δὲ τῶν μερῶν διαφοραὶ σχεδὸν ὡς τύπῳ
λαβεῖν εἰσιν ἐν τρισίν, ἢ τῷ τὰ μὲν ἔχειν
τὰ δὲ μή, καθάπερ φύλλα καὶ καρπόν, ἢ τῷ
μὴ ὅμοια μηδὲ ἴσα, ἢ τρίτον τῷ μὴ ὁμοίως.
τούτων δὲ ἡ μὲν ἀνομοιότης ὁρίζεται σχήματι
κλάδον δὲ τὸ βλάστημα τὸ ἐκ τούτων ἐφ' ἕν, οἷον

μάλιστα τὸ ἐπέτειον.
Καὶ ταῦτα μὲν οἰκειότερα τῶν δένδρων.
ὁ δὲ καυλός, ὥσπερ εἴρηται, κοινότερος· ἔχει
δὲ οὐ πάντα οὐδὲ τοῦτον, οἷον ἔνια τῶν ποιω-
δῶν. τὰ δ' ἔχει μὲν οὐκ ἀεὶ δὲ ἀλλ' ἐπέτειον,
καὶ ὅσα χρονιώτερα ταῖς ῥίζαις. ὅλως δὲ
πολύχουν τὸ φυτὸν καὶ ποικίλον καὶ χαλεπὸν
εἰπεῖν καθόλου· σημεῖον δὲ τὸ μηδὲν εἶναι κοινὸν
λαβεῖν ὃ πᾶσιν ὑπάρχει, καθάπερ τοῖς ζώοις
στόμα καὶ κοιλία. τὰ δὲ ἀναλογίᾳ ταὐτὰ τὰ δ'
ἄλλον τρόπον. οὔτε γὰρ ῥίζαν πάντ' ἔχει οὔτε καυ-
λὸν οὔτε ἀκρεμόνα οὔτε κλάδον οὔτε φύλλον οὔτε
ἄνθος οὔτε καρπὸν οὔτ' αὖ φλοιὸν ἢ μήτραν ἢ ἶνας ἢ
φλέβας, οἷον μύκης ὕδνον· ἐν τούτοις δὲ ἡ οὐσία
καὶ ἐν τοῖς τοιούτοις· ἀλλὰ μάλιστα ταῦτα
ὑπάρχει, καθάπερ εἴρηται, τοῖς δένδροις κἀκείνων
οἰκειότερος ὁ μερισμός. πρὸς ἃ καὶ τὴν ἀναφορὰν
τῶν ἄλλων ποιεῖσθαι δίκαιον.
ὡς εἰπεῖν [οὐ] μᾶλλον χαίρει τοῖς προσείλοις.

οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τοῦτο συμβαίνει κατὰ τὴν
χώραν τὴν οἰκείαν ἑκάστῳ τῶν δένδρων. ἐν
Κρήτῃ γοῦν φασιν ἐν τοῖς Ἰδαίοις ὄρεσι καὶ ἐν τοῖς
Λευκοῖς καλουμένοις ἐπὶ τῶν ἄκρων ὅθεν οὐδέποτ'
ἐπιλείπει χιὼν κυπάριττον εἶναι· πλείστη γὰρ
αὕτη τῆς ὕλης καὶ ὅλως ἐν τῇ νήσῳ καὶ ἐν τοῖς
145
ὄρεσιν.
Ἔστι δέ, ὥσπερ καὶ πρότερον εἴρηται, καὶ τῶν
ἀγρίων καὶ τῶν ἡμέρων τὰ μὲν ὀρεινὰ τὰ δὲ
πεδεινὰ μᾶλλον. ἀναλογίᾳ δὲ καὶ ἐν αὐτοῖς τοῖς
ὄρεσι τὰ μὲν ἐν τοῖς ὑποκάτω τὰ δὲ περὶ τὰς
κορυφάς, ὥστε καὶ καλλίω γίνεται καὶ εὐσθενῆ
πανταχοῦ δὲ καὶ πάσης τῆς ὕλης πρὸς βορρᾶν
τὰ ξύλα πυκνότερα καὶ οὐλότερα καὶ ἁπλῶς
καλλίω· καὶ ὅλως δὲ πλείω ἐν τοῖς προσβορείοις
φύεται. αὐξάνεται δὲ καὶ ἐπιδίδωσι τὰ πυκνὰ
μὲν ὄντα μᾶλλον εἰς μῆκος, δι' ὃ καὶ ἄνοζα καὶ
εὐθέα καὶ ὀρθοφυῆ γίνεται, καὶ κωπεῶνες ἐκ
τούτων κάλλιστοι· τὰ δὲ μανὰ μᾶλλον εἰς
βάθος καὶ πάχος, δι' ὃ καὶ σκολιώτερα καὶ
Θεόφραστος. De causis plantarum (lib. 1) Book 1, cha. 16, sec.4, line 6
κρατεῖ τοῦτο καὶ τὰ ἀσθενέστερα κατακρατεῖν. τὸ δὲ σπέρμα πάντων

ἰσχυρότατον, κοινὸν γὰρ τέλος πάντων τῶν φυτῶν ἐστιν ἐπείπερ ἡ τοῦ
ὁμοίου γένεσις τέλος. ἅμα δὲ καὶ ἐν τοῖς ζώοις δοκεῖ τελειουμένης ἐπιγί-
νεσθαι τῆς φύσεως, ὅταν δὲ ἐλλείπῃ διὰ τὴν ἡλικίαν ἢ παρακμάσῃ διὰ τὸ
γῆρας ἐξαδυνατεῖ τὸ γεννᾶν.
οὐκ ἀλόγως δ' ἂν οὔτε ἀπορήσειεν οὔτε
ἀξιώσειεν· ἐν τελειότητι μὲν γάρ τινι τὸ σπερμοφυεῖν καὶ τῶν ζώων ὅσων
ἡλικίαν λάβοι τις ἄν. οὐ μήν γε οὐδὲ τὰ ἰσχυρότατα σπερματικώτατα

ἀλλὰ σχεδὸν ἐναντίως ἑκατέρωθεν μεριζομένης τῆς τροφῆς καὶ
δυνάμεως·
ὃ δὴ καὶ ἐπὶ τῶν φυτῶν συμβαίνει κατὰ λόγον συμβαῖνον. οὕτω δὲ δεῖ
τὴν ἀναλογίαν λαμβάνειν ὡς εἰς ὁπότερον ἂν τούτων ὁρμήσῃ θάτερον
ἐλλιπέστερον ἔσται· διαρκεῖν γὰρ οὐ δύναται πρὸς ἄμφω· τοῦτο γὰρ
σχεδὸν ἐν ἅπασιν ὁμολογούμενον.
ἐν δὲ τοῖς φυτοῖς τρεῖς τινές εἰσιν οἱ μερισμοί, πρὸς αὐτὸ τὸ δένδρον καὶ
τὴν βλάστησιν ὅπερ ἐναντίον τοῖς καρποῖς ἐὰν πλεῖον γένηται τοῦ
ξυμμέτρου,
διὰ τοῦτο γὰρ ἀκαρπία· καὶ πάλιν ἐν αὐτοῖς καὶ τοῖς περικαρπίοις· ἡ
γὰρ εἰς τὸ ἕτερον ὁρμὴ κωλύει τὴν ἑτέραν. ὥσπερ οὖν ἐπ' ἐκείνων οὐκ
ἄλογον οὐδ' ἐπὶ τούτων, ἀλλ' ἔχει τὸ ἀνάλογον· τὰ γὰρ ἄγρια καὶ εἰς τὸν
καρπὸν καὶ εἰς ἑαυτὰ τὴν ὑγρότητα ἄγοντα παραιρεῖται τῶν περικαρπίων
ὥστε μείζω γίνεσθαι τὸν καρπόν.
146
Θεόφραστος. Μετά τα Φυσικά. (= fr. 12, Wimmer) Usener p. 4b, line

13
τοῖς τῆς φύσεως ὥστ' ἐμποιῆσαι καθά περ ζωὴν

καὶ κίνησιν αὐτοῖς· οὐδὲ γὰρ αὐτὸς ὁ ἀριθμός,
ὅν περ δὴ πρῶτον καὶ κυριώτατόν τινες τιθέασιν.
εἰ δ' ἑτέρα τις οὐσία προτέρα καὶ κρείττων ἐστίν,
ταύτην πειρατέον λέγειν, πότερον μία τις κατ'
ἀριθμὸν ἢ κατ' εἶδος ἢ κατὰ γένος. εὐλογώτερον
δ' οὖν ἀρχῆς φύσιν ἐχούσας ἐν ὀλίγοις εἶναι
καὶ περιττοῖς, εἰ μὴ ἄρα καὶ πρώτοις καὶ ἐν
τῷ πρώτῳ. τίς δ' οὖν αὕτη καὶ τίνες, εἰ πλείους,
πειρατέον ἐμφαίνειν ἀμῶς γέ πως εἴτε κατ' ἀνα-
λογίαν εἴτε κατ' ἄλλην ὁμοίωσιν. ἀνάγκη δ' ἴσως
δυνάμει τινὶ καὶ ὑπεροχῇ τῶν ἄλλων λαμβάνειν,
ὥσπερ ἂν εἰ τὸν θεόν· θεία γὰρ ἡ πάντων ἀρχή,
δι' ἧς ἅπαντα καὶ ἔστιν καὶ διαμένει. τάχα μὲν
οὖν ῥᾴδιον τὸ οὕτως ἀποδοῦναι, χαλεπὸν δὲ σα-
φεστέρως ἢ πειστικωτέρως. Τοιαύτης δ' οὔσης
τῆς ἀρχῆς, ἐπεί περ συνάπτει τοῖς αἰσθητοῖς, ἡ
δὲ φύσις ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν ἐν κινήσει καὶ τοῦτ'
αὐτῆς τὸ ἴδιον, δῆλον ὡς αἰτίαν θετέον ταύτην
τῆς κινήσεως· ἐπεὶ δ' ἀκίνητος καθ' αὑτήν, φα-
νερὸν ὡς οὐκ ἂν εἴη τῷ κινεῖσθαι τοῖς τῆς
Θεόφραστος. Μετά τα Φυσικά. (= fr. 12, Wimmer) Usener p. 8a, line

19
ποτε τῶν ὄντων ὁ μερισμὸς εἰς ὕλην καὶ μορ-

φήν, πότερον ὡς τὸ μὲν ὄν, τὸ δὲ μὴ ὄν, δυνά-
μει δ' ὂν καὶ ἀγόμενον εἰς ἐνέργειαν· ἢ ὂν μέν,
ἀόριστον δὲ καθά περ ἐν ταῖς τέχναις, ᾗ δὲ γέ-
νεσις, ἡ οὐσία γ' αὐτῶν τῷ μορφοῦσθαι κατὰ
τοὺς λόγους· ἀλλ' οὕτω γ' εἰς μὲν τὸ βέλτιον
τάχ' ἂν ἡ μετάβασις εἴη, τὸ δ' εἶναι οὐθὲν ἂν
ἧττον ἀληθὲς ὑπάρχοι κατ' αὐτήν (οὐ γὰρ ἂν
οὐδὲ γίνοιτο μὴ ὑπαρχούσης), ἀλλὰ τὸ μήτε τόδε
μήτε ποιὸν μήτε ποσόν, ὡς ἀόριστον τοῖς εἴδεσιν,
δύναμιν δέ τιν' ἔχον. ὅλως δὲ κατ' ἀναλογίαν
ληπτέον ἐπὶ τὰς τέχνας καὶ εἴ τις ὁμοιότης ἄλλη.
Δόξειεν δ' ἂν καὶ τοῦτ' ἔχειν ἀπορίαν, εἰ μὴ
147
ἄρα περιεργίαν τοῦ ζητεῖν, τί δή ποτε ἡ φύσις

καὶ ἡ ὅλη δ' οὐσία τοῦ παντὸς ἐν ἐναντίοις ἐστίν,
καὶ σχεδὸν ἰσομοιρεῖ τὸ χεῖρον τῷ βελτίονι, μᾶλ-
λον δὲ καὶ πολλῷ πλέον ἐστίν, ὥστε δοκεῖν καὶ
Εὐριπίδην καθόλου λέγειν ὡς “οὐκ ἂν γένοιτο
χωρὶς ἐσθλά”. ὁ δὲ τοιοῦτος λόγος ἐγγὺς τοῦ
ζητεῖν ὅ τι οὐ πάντ' ἀγαθὰ οὐδὲ πάντα ὅμοια,
καὶ ὅ τι κατὰ πάντων μὲν τὸ εἶναι λέγομεν,

6
καθ' ἑαυτὰ καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκὸς ἦν ἂν τὶ κατὰ

τινός. ὅλως δὲ τὸ ἐν πλείοσιν τὸ αὐτὸ συνι-
δεῖν ἐπιστήμης, ἤτοι κοινῇ καὶ καθόλου λεγόμενον
ἢ ἰδίᾳ πως καθ' ἕκαστον, οἷον ἀριθμοῖς γραμμαῖς,
ζῴοις φυτοῖς· τέλεος δ' ἡ ἐξ ἀμφοῖν. ἔστιν δ'
ἐνίων μὲν καθόλου τέλος (ἐν τούτῳ γὰρ τὸ
αἴτιον), τῶν δὲ τὸ ἐν μέρει, καθ' ὅσα διαίρεσις
εἰς τὰ ἄτομα, καθά περ ἐν τοῖς πρακτοῖς καὶ ποιη-
τοῖς· οὕτως γὰρ αὐτῶν ἡ ἐνέργεια. Ταὐτῷ δ' ἐπι-
στάμεθα καὶ οὐσίᾳ καὶ ἀριθμῷ καὶ εἴδει καὶ γένει
καὶ ἀναλογίᾳ καὶ εἰ ἄρα παρὰ ταῦτα διαιρέσεις·
διὰ πλείστου δὲ τὸ κατ' ἀναλογίαν, ὡς ἂν ἀπέ-
χοντος πλεῖστον, τὰ μὲν δι' ἡμᾶς αὐτούς, τὰ δὲ
διὰ τὸ ὑποκείμενον, τὰ δὲ διὰ τἄμφω.
Πλεοναχῶς δ' ὄντος τοῦ ἐπίστασθαι, πῶς ἕκα-
στα μεταδιωκτέον; ἀρχὴ καὶ μέγιστον ὁ οἰκεῖος
τρόπος, οἷον τὰ πρῶτα καὶ νοητά, καὶ τὰ κινητὰ
καὶ ὑπὸ τὴν φύσιν, αὐτῶν τε τούτων τὰ ἐν ἀρχῇ
καὶ τὰ ἑπόμενα μέχρι ζῴων καὶ φυτῶν καὶ ἐσχά-
των τῶν ἀψύχων. ἔστιν γάρ τι καθ' ἕκαστον γέ-
νος ἴδιον, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς μαθηματικοῖς.

21
στα μεταδιωκτέον; ἀρχὴ καὶ μέγιστον ὁ οἰκεῖος

τρόπος, οἷον τὰ πρῶτα καὶ νοητά, καὶ τὰ κινητὰ
καὶ ὑπὸ τὴν φύσιν, αὐτῶν τε τούτων τὰ ἐν ἀρχῇ
148
καὶ τὰ ἑπόμενα μέχρι ζῴων καὶ φυτῶν καὶ ἐσχά-

των τῶν ἀψύχων. ἔστιν γάρ τι καθ' ἕκαστον γέ-
νος ἴδιον, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς μαθηματικοῖς. ἔχει
δὲ καὶ αὐτὰ τὰ μαθήματα διαφορὰν καί περ ὁμο-
γενῆ πως ὄντα, διῄρηται δ' ἱκανῶς. εἰ δὲ καὶ ἔνια
γνωστὰ τῷ ἄγνωστα εἶναι, καθά πέρ τινές φασιν,
ἴδιος ἂν ὁ τρόπος εἴη, διαιρέσεως δέ τινος δεῖ-
ται· τάχα δ' ἐφ' ὧν ἐνδέχεται, κατ' ἀναλογίαν οἰ-
κειότερον λέγειν ἢ αὐτῷ τῷ ἀγνώστῳ, καθά περ
εἴ τις τῷ ἀοράτῳ τὸ ἀόρατον. πόσοι δ' οὖν τρό-
ποι καὶ ποσαχῶς τὸ εἰδέναι, πειρατέον διελεῖν. ἡ
δ' ἀρχὴ πρὸς αὐτὰ ταῦτα καὶ πρῶτον τὸ ἀφορί-
σαι τί τὸ ἐπίστασθαι. χαλεπώτερον δ' ἂν δόξειεν
(οὐ γὰρ οἷόν τε καθόλου καὶ κοινόν τι λαβεῖν
ἐν τοῖς πλεοναχῶς λεγομένοις). ᾗ καὶ τοῦτ'
ἄπορον ἢ οὐ ῥᾴδιόν γε εἰπεῖν, μέχρι πόσου καὶ
τίνων ζητητέον αἰτίας ὁμοίως ἔν τε τοῖς αἰ-
σθητοῖς καὶ νοητοῖς· ἡ γὰρ εἰς τὸ ἄπειρον ὁδὸς
Θεόφραστος. Fragmenta Fragment 63e, sec.1, line 2
περιείληπται καὶ ὁ τρίτος, καθ' οὗ τὸ Β κατηγορεῖ-

ται, πλὴν οὐχ ὁμοίως ἐκείνοις ὡρισμένος φανερός.)
Ἐν δὴ ταῖς τοιαύταις προτάσεσι αἳ τῇ λέξει μόνον τῶν
κατηγορικῶν διαφέρειν δοκοῦσιν, ὡς ἔδειξεν ἐν τῷ περὶ
Καταφάσεως Θ. ... ὁ μέντοι Θ. ἐν τῷ περὶ Καταφά-
σεως τὴν καθ' οὗ τὸ Β, τὸ Α, ὡς ἴσον δυναμένην
λαμβάνει τῇ καθ' οὗ παντὸς τὸ Β, κατ' ἐκείνου παν-
τὸς τὸ Α. (Alex. in Arist. Anal. pr. p. 184 Bk.)
Δόξουσι γὰρ οἱ δι' ὅλων ὑποθετικοὶ, οὓς Θ. κατὰ
ἀναλογίαν λέγει, οἷοί εἰσιν οἱ διὰ τριῶν λεγόμενοι,
μηκέτι ὑποπίπτειν τῇ διὰ τῆς ἐκλογῆς δείξει. Λέγει
δὲ αὐτοὺς ὁ Θ. κατὰ ἀναλογίαν, ἐπειδὴ αἵ τε προτά-
σεις ἀνάλογοι καὶ τὸ συμπέρασμα ταῖς προτάσεσιν· ἐν
πᾶσι γὰρ αὐτοῖς ὁμοιότης ἐστίν. Ἢ οὐδὲ συλλογις-
μοὶ κυρίως καὶ ἁπλῶς ἐκεῖνοι, ἀλλὰ τὸ ὅλον τοῦτο, ἐξ
ὑποθέσεως συλλογισμοί· οὐδὲν γὰρ εἶναι ἢ μὴ εἶναι
δεικνύουσι. (Alex. in Arist. Anal. pr. p. 178b
Bk.)
Φησὶν ὁ Θ.· «τοῦ λόγου σχέσεις ἔχοντος τὴν μὲν
πρὸς τοὺς ἀκροατὰς τὴν δὲ πρὸς τὰ πράγματα, τὴν
149
Θεόφραστος. Fragmenta
Fragment 63e, sec.1, line 4
Ἐν δὴ ταῖς τοιαύταις προτάσεσι αἳ τῇ λέξει μόνον τῶν

κατηγορικῶν διαφέρειν δοκοῦσιν, ὡς ἔδειξεν ἐν τῷ περὶ
Καταφάσεως Θ. ... ὁ μέντοι Θ. ἐν τῷ περὶ Καταφά-
σεως τὴν καθ' οὗ τὸ Β, τὸ Α, ὡς ἴσον δυναμένην
λαμβάνει τῇ καθ' οὗ παντὸς τὸ Β, κατ' ἐκείνου παν-
τὸς τὸ Α. (Alex. in Arist. Anal. pr. p. 184 Bk.)
Δόξουσι γὰρ οἱ δι' ὅλων ὑποθετικοὶ, οὓς Θ. κατὰ
ἀναλογίαν λέγει, οἷοί εἰσιν οἱ διὰ τριῶν λεγόμενοι,
μηκέτι ὑποπίπτειν τῇ διὰ τῆς ἐκλογῆς δείξει. Λέγει
δὲ αὐτοὺς ὁ Θ. κατὰ ἀναλογίαν, ἐπειδὴ αἵ τε προτά-
σεις ἀνάλογοι καὶ τὸ συμπέρασμα ταῖς προτάσεσιν· ἐν
πᾶσι γὰρ αὐτοῖς ὁμοιότης ἐστίν. Ἢ οὐδὲ συλλογις-
μοὶ κυρίως καὶ ἁπλῶς ἐκεῖνοι, ἀλλὰ τὸ ὅλον τοῦτο, ἐξ
ὑποθέσεως συλλογισμοί· οὐδὲν γὰρ εἶναι ἢ μὴ εἶναι
δεικνύουσι. (Alex. in Arist. Anal. pr. p. 178b
Bk.)
Φησὶν ὁ Θ.· «τοῦ λόγου σχέσεις ἔχοντος τὴν μὲν
πρὸς τοὺς ἀκροατὰς τὴν δὲ πρὸς τὰ πράγματα, τὴν
μὲν πρὸς τοὺς ἀκροατὰς ποιηταὶ καὶ ῥήτορες διώκουσι,
τὴν δὲ πρὸς τὰ πράγματα φιλόσοφοι.» (Anonym. in
Θεόφραστος. De causis plantarum (lib. 2-6) Book 4, cha. 4, sec.9, line 6
γίνεσθαι καὶ τοῦ σπέρματος ἀλλοιουμένου καὶ τῶν

ῥιζῶν· ἡ γὰρ ἐν τῇ χλόῃ μεταβολὴ δι' ἐκείνας· συμ-
φυεῖς δ' οὔσας οὐκ ἄλογον συμπάσχειν. Ἐπεὶ τό γε
σπέρμα διαφθαρὲν οὐ φύσιμον ὅλως ἦν· τοῦτο μὲν
κοινόν· οὐδὲ γὰρ ῥίζαι φθαρεῖσαι τρέφοιεν ἄν.
Τὴν δὲ τοῦ σπέρματος φθορὰν οὐδεμίαν τῶν εἰρημέ-
νων ὑποληπτέον, σῆψιν ἢ γαλάκτωσιν, ἀλλ' ἑτέραν ἣ
γίνεται διὰ πλῆθος τῆς τροφῆς ἐκτηκομένων· αὕτη δὲ
τὸ μὲν ὅλον οὐκ ἀπόλλυσι μεθίστησι δὲ εἰς ἕτερον ἐπι-
κρατοῦσα πως τῆς ἀρχῆς. Τὸ δὲ συμβαῖνον ὅμοιον
150
τρόπον τινὰ καὶ ἐπὶ τῶν ζώων ὡς κατ' ἀναλογίαν ἂν τὸ

θῆλυ κρατήσῃ τοῦ ἄρρενος ἢ καὶ ἔτι μείζων ἐναλλαγὴ
γένηται πρὸς τὸ παρὰ φύσιν.
Θεόφραστος. De causis plantarum (lib. 2-6) Book 4, cha. 4, sec.11, line

2
γῆν ὥσπερ τὸ θῆλυ νοῆσαι καὶ τὸ ἀνάλογον οὕτω

λαμβάνειν. Ὅταν οὖν ἐκ ταύτης ἡ τροφὴ πλείων
γίνηται διὰ τὰς ἐπομβρίας τότε τὴν ἔκστασιν συμβαί-
νειν οὐ φθείρουσαν μὲν ὅλως τὴν γεννητικὴν δύναμιν
ἐξαλλοιοῦσαν δ' εἰς ἑτέραν. Εὐζώου δὲ τῆς φύσεως
οὔσης, εὐζωότερα γὰρ πολὺ τῆς τῶν ζώων, εὔλογον
καὶ διαμένειν μᾶλλον ταύτην. Ἐπεὶ καὶ ἄνευ σπερ-
ματικῆς ἀρχῆς αὐτόματα πολλὰ συνίσταται καὶ τῶν
ἐλαττόνων καὶ τῶν μειζόνων φυτῶν.
Ὅθεν καὶ
τοῦτο ἂν εἴη φανερὸν εἴ τις ἀκολουθήσει τῇ ἀναλογίᾳ
δι' ὅτι τῇ τῶν σπερμάτων ἀλλοιώσει καὶ οὐ τῇ τῆς
χλόης μεταβολῇ· καὶ γὰρ ἐπὶ τῶν ζώων οὕτω γίνεται.
Πλούταρχος. , De musica (1131b-1147a) Stephanus p. 1134, sec.F, line

9
ράμβους καλεῖν αὐτοῦ τὰς ὑποθέσεις· πρεσβύτερον δὲ τῇ

ἡλικίᾳ φησὶν ὁ Γλαῦκος Θαλήταν Ξενοκρίτου γεγονέναι.
Ὄλυμπος δέ, ὡς Ἀριστόξενός φησιν (fr. 83 Wehrli),
ὑπολαμβάνεται ὑπὸ τῶν μουσικῶν τοῦ ἐναρμονίου γένους
εὑρετὴς γεγενῆσθαι· τὰ γὰρ πρὸ ἐκείνου πάντα διάτονα
καὶ χρωματικὰ ἦν. ὑπονοοῦσι δὲ τὴν εὕρεσιν τοιαύτην τινὰ
γενέσθαι· ἀναστρεφόμενον τὸν Ὄλυμπον ἐν τῷ διατόνῳ
καὶ διαβιβάζοντα τὸ μέλος πολλάκις ἐπὶ τὴν διάτονον
παρυπάτην, τοτὲ μὲν ἀπὸ τῆς παραμέσης, τοτὲ δ' ἀπὸ τῆς
μέσης, καὶ παραβαίνοντα τὴν διάτονον λιχανόν, καταμα-
θεῖν τὸ κάλλος τοῦ ἤθους, καὶ οὕτως τὸ ἐκ τῆς ἀναλογίας
συνεστηκὸς σύστημα | θαυμάσαντα καὶ ἀποδεξάμενον,
ἐν τούτῳ ποιεῖν ἐπὶ τοῦ Δωρίου τόνου· οὔτε γὰρ τῶν τοῦ
διατόνου ἰδίων οὔτε τῶν τοῦ χρώματος ἅπτεσθαι, ἀλλ'
οὐδὲ τῶν τῆς ἁρμονίας. εἶναι δ' αὐτῷ τὰ πρῶτα τῶν ἐναρ-
μονίων τοιαῦτα. τιθέασι γὰρ τούτων πρῶτον τὸ Σπον-
δεῖον, ἐν ᾧ οὐδεμία τῶν διαιρέσεων τὸ ἴδιον ἐμφαίνει, εἰ
μή τις εἰς τὸν συντονώτερον σπονδειασμὸν βλέπων αὐτὸ
151
τοῦτο διάτονον εἶναι ἀπεικάσειε. δῆλον δ' ὅτι καὶ ψεῦδος

καὶ ἐκμελὲς θήσει ὁ τοιοῦτο τιθείς· ψεῦδος μὲν ὅτι διέ-
σει ἔλαττόν ἐστι τόνου τοῦ περὶ τὸν ἡγεμόνα κειμένου·
Πλούταρχος. , De musica (1131b-1147a) Stephanus p. 1138, sec.E, line

5
τοῦτο τὸ προοίμιον, ὡς αὐτίκα δείξομεν. τρεῖς εἰσι μεσότη-

τες αἱ πρῶται, ἀφ' ὧν λαμβάνεται πᾶσα μεσότης, ἀρι-
θμητική, ἁρμονική, γεωμετρική. τούτων ἡ μὲν ἴσῳ ἀρι-
θμῷ ὑπερέχει καὶ ὑπερέχεται, ἡ δ' ἴσῳ λόγῳ, ἡ δ' οὔτε
λόγῳ οὔτ' ἀριθμῷ. ὁ τοίνυν Πλάτων τὴν ψυχικὴν ἁρμονίαν
τῶν τεσσάρων στοιχείων καὶ τὴν αἰτίαν τῆς πρὸς ἄλληλα
ἐξ ἀνομοίων συμφωνίας δεῖξαι ἁρμονικῶς βουληθείς, ἐν
ἑκάστῳ διαστήματι δύο μεσότητας ψυχικὰς ἀπέφηνε
κατὰ τὸν μουσικὸν λόγον. τῆς γὰρ διὰ πασῶν ἐν μουσικῇ
συμφωνίας δύο διαστήματα μέσα εἶναι συμβέβηκεν, ὧν
τὴν ἀναλογίαν δείξομεν. ἡ μὲν γὰρ διὰ πασῶν ἐν διπλα-
σίονι λόγῳ θεωρεῖται· ποιήσει δ' εἰκόνος χάριν τὸν διπλά-
σιον λόγον κατ' ἀριθμὸν τὰ ἓξ καὶ τὰ δώδεκα· ἔστι δὲ
τοῦτο τὸ διάστημα ἀφ' ὑπάτης μέσων ἐπὶ νήτην διεζευγ-
μένων. ὄντων οὖν τῶν ἓξ καὶ τῶν δώδεκα ἄκρων, ἔχει
ἡ μὲν ὑπάτη μέσων τὸν τῶν ἓξ ἀριθμόν, ἡ δὲ νήτη διεζευγ-
μένων τὸν τῶν δώδεκα. λαβεῖν δὴ λοιπὸν χρὴ πρὸς τούτοις
ἀριθμοὺς τοὺς μεταξὺ πίπτοντας, ὧν οἱ ἄκροι ὁ μὲν ἐπί-
τριτος, ὁ δ' ἡμιόλιος φανήσεται· εἰσὶ δ' ὁ τῶν ὀκτὼ καὶ
τῶν ἐννέα· τῶν γὰρ ἓξ τὰ μὲν ὀκτὼ ἐπίτριτα, τὰ δ' ἐννέα
ἡμιόλια. τὸ μὲν ἓν ἄκρον τοιοῦτο, τὸ δ' ἄλλο τὸ τῶν δώδεκα
Πλούταρχος. , De musica (1131b-1147a) Stephanus p. 1139, sec.A, line

10
ἡμιόλια. τὸ μὲν ἓν ἄκρον τοιοῦτο, τὸ δ' ἄλλο τὸ τῶν δώδεκα

τῶν μὲν ἐννέα ἐπίτριτα, τῶν δ' ὀκτὼ ἡμιόλια. | τούτων
οὖν τῶν ἀριθμῶν ὄντων μεταξὺ τῶν ἓξ καὶ τῶν δώδεκα,
καὶ τοῦ διὰ πασῶν διαστήματος ἐκ τοῦ διὰ τεττάρων καὶ
τοῦ διὰ πέντε συνεστῶτος, δῆλον ὅτι ἕξει ἡ μὲν μέση τὸν
τῶν ὀκτὼ ἀριθμόν, ἡ δὲ παραμέση τὸν τῶν ἐννέα. τούτου
γενομένου, ἕξει ἡ ὑπάτη πρὸς μέσην ὡς παραμέση πρὸς
νήτην διεζευγμένων· ἀπὸ γὰρ ὑπάτης μέσων διὰ τεττά-
ρων ἐπὶ μέσην, ἀπὸ δὲ παραμέσης ἐπὶ νήτην διεζευγμέ-
152
νων διὰ τεττάρων· δῆλον δ' ὅτι καὶ ἀπὸ ὑπάτης μέσων
ἐπὶ νήτην διεζευγμένων διὰ πασῶν. ἡ αὐτὴ δ' ἀναλογία
καὶ ἐπὶ τῶν ἀριθμῶν εὑρίσκεται· ὡς γὰρ ἔχει τὰ ἓξ πρὸς
τὰ ὀκτώ, οὕτως τὰ ἐννέα πρὸς τὰ δώδεκα· καὶ ὡς ἔχει τὰ
ἓξ πρὸς τὰ ἐννέα, οὕτως τὰ ὀκτὼ πρὸς τὰ δώδεκα· ἐπίτριτα
γὰρ τὰ μὲν ὀκτὼ τῶν ἕξ, τὰ δὲ δώδεκα τῶν ἐννέα, ἡμιό-
λιά τε τὰ μὲν ἐννέα τῶν ἕξ, τὰ δὲ δώδεκα τῶν ὀκτώ. ἀρκέ-
σει τὰ εἰρημένα εἰς τὸ ἐπιδεδειχέναι, ἣν εἶχε περὶ τὰ μαθή-
ματα σπουδὴν καὶ ἐμπειρίαν Πλάτων.
Στράβων γεωγραφικά. Book 3, cha. 5, sec.9, line 7
ἀπὸ τροπῶν ἐπὶ τροπάς τε ἑτέρας κἀκεῖθεν πάλιν ἐπα-

νόδους. καὶ μὴν οὐδὲ ἐκεῖνο εἰκός, ὅτι τηρητικοὶ ὄν-
τες τὰ μὲν συμβαίνοντα οὐκ εἶδον, τοῖς δὲ μὴ συμβαί-
νουσιν ἐπίστευσαν.
Φησὶ δ' οὖν Σέλευκον τὸν ἀπὸ τῆς Ἐρυθρᾶς θα-
λάττης καὶ ἀνωμαλίαν τινὰ ἐν τούτοις καὶ ὁμαλότητα
λέγειν κατὰ τὰς τῶν ζῳδίων διαφοράς· ἐν μὲν γὰρ τοῖς
ἰσημερινοῖς ζῳδίοις τῆς σελήνης οὔσης ὁμαλίζειν τὰ
πάθη, ἐν δὲ τοῖς τροπικοῖς ἀνωμαλίαν εἶναι καὶ πλή-
θει καὶ τάχει, τῶν δ' ἄλλων ἑκάστου κατὰ τοὺς συνεγ-
γισμοὺς εἶναι τὴν ἀναλογίαν. αὐτὸς δὲ κατὰ τὰς θε-
ρινὰς τροπὰς περὶ τὴν πανσέληνόν φησιν ἐν τῷ Ἡρα-
κλείῳ γενόμενος τῷ ἐν Γαδείροις πλείους ἡμέρας μὴ
δύνασθαι συνεῖναι τὰς ἐνιαυσίους διαφοράς. περὶ
μέντοι τὴν σύνοδον ἐκείνου τοῦ μηνὸς τηρῆσαι μεγά-
λην παραλλαγὴν ἐν Ἰλίπᾳ τῆς τοῦ Βαίτιος ἀνακοπῆς
παρὰ τὰς ἔμπροσθεν, ἐν αἷς οὐδὲ ἕως ἡμίσους τὰς
ὄχθας ἔβρεχε· τότε δ' ὑπερχεῖσθαι τὸ ὕδωρ ὥσθ'
ὑδρεύεσθαι τοὺς στρατιώτας αὐτόθι (διέχει δ' Ἰλίπα
τῆς θαλάττης περὶ ἑπτακοσίους σταδίους)·
Nicomachus Math., Introductio arithmetica Book 1, cha. 3, sec.5, line 8
διάγνωσιν, οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ περὶ μουσικᾶς. ταῦτα

γὰρ τὰ μαθήματα δοκοῦντι ἔμμεναι ἀδελφεά· περὶ
γὰρ ἀδελφεὰ τὰ τοῦ ὄντος πρώτιστα δύο εἴδεα τὰν
ἀναστροφὰν ἔχει. καὶ Πλάτων δὲ ἐπὶ τέλει τοῦ τρις-
καιδεκάτου τῶν νόμων, ὅπερ τινὲς φιλόσοφον ἐπι-
153
γράφουσιν, ὅτι ἐν αὐτῷ περισκοπεῖ καὶ διορίζεται,

ποταπὸν χρὴ τὸν ὄντως φιλόσοφον εἶναι, ἀνακεφα-
λαιούμενος τὰ διὰ πλειόνων προδιαλεχθέντα καὶ
προδιαβεβαιωθέντα ἐπιφέρει· ἅπαν διάγραμμα ἀριθ-
μοῦ τε σύστημα καὶ ἁρμονίας σύστασιν ἅπασαν τῆς
τε τῶν ἄστρων φορᾶς τὴν ἀναλογίαν μίαν ἀναφα-
νῆναι δεῖ τῷ κατὰ τρόπον μανθάνοντι, φανήσεται
δ' ἂν ὃ λέγομεν ὀρθῶς, εἴ τις εἰς ἓν βλέπων πάντα
μανθάνει· δεσμὸς γὰρ ἁπάντων τούτων εἷς ἀνα-
φανήσεται· εἰ δέ τις ἄλλως μεταχειριεῖται φιλοσο-
φίαν, τύχην δεῖ καλεῖν συνεργόν· οὐ γὰρ ἄνευ
τούτων ἡ ὁδός ποτε, ἀλλ' οὗτος ὁ τρόπος, ταῦτα τὰ
μαθήματα εἴτε χαλεπὰ εἴτε ῥᾴδια, ταύτῃ ἰτέον,
ἀμελεῖν δὲ οὐ δεῖ. τὸν δὲ ταῦτα πάντα οὕτω λα-
βόντα, ὡς ἐγὼ λέγω, τοῦτον ἐγὼ καλῶ σοφώτατον
καὶ διισχυρίζομαι παίζων τε καὶ σπουδάζων.
Nicomachus Math., Introductio arithmetica Book 1, cha. 13, sec.6, line 2
πρῶτον κατὰ τὴν τοῦ ἐν τῷ στίχῳ πρώτου τεταγ-

μένου ποσότητα· τρὶς γάρ· τὸν δὲ δεύτερον κατὰ
τὴν τοῦ δευτέρου· πεντάκις γάρ· τὸν δὲ τρίτον
κατὰ τὴν τοῦ τρίτου· ἑπτάκις γάρ· καὶ τοῦτο ἐφε-
ξῆς ἀεί. πάλιν δὲ ἄνωθεν ὁ τρίτος ὁ ζ ὁ τὸ μέτρον
παραλαβὼν μετρήσει τοὺς ἓξ διαλείποντας, ἀλλὰ
τὸν μὲν πρώτιστον κατὰ τὴν τοῦ γ ποσότητα πρώ-
του κειμένου, τὸν δὲ δεύτερον κατὰ τὴν τοῦ ε· δευ-
τεροταγὴς γὰρ οὗτος· τὸν δὲ τρίτον κατὰ τὴν τοῦ ζ·
τρίτην γὰρ ἔχει καὶ οὗτος τάξιν ἐν τῷ στίχῳ. καὶ
κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν διόλου ἀπαρεμπόδιστον
προχωρήσει σοι τοῦτο, ὥστε τὸ μὲν μετρεῖν διαδέξον-
ται κατὰ τὴν ἐν τῷ στίχῳ αὐτῶν ἐγκειμένην τάξιν,
τὸ δὲ πόσους διαλείποντας κατὰ τὴν ἀπὸ δυάδος
ἐπ' ἄπειρον εὔτακτον τῶν ἀρτίων προκοπὴν ἢ κατὰ
τὴν τῆς χώρας διπλασίασιν, καθ' ἣν ὁ μετρῶν τέ-
τακται, τὸ δὲ ποσάκις κατὰ τὴν τῶν ἀπὸ τριάδος
περισσῶν εὔτακτον προχώρησιν. ἐὰν οὖν σημείοις
τισὶν ἐπιστίξῃς τοὺς ἀριθμούς, εὑρήσεις τοὺς μετα-
λαμβάνοντας τὸ μετρεῖν οὔτε ἅμα πάντας τὸν αὐτόν
ποτε μετροῦντας
154
Nicomachus Math., Introductio arithmetica Book 1, cha. 23, sec.11, line

1
ηκούσῃ ἀκολουθίᾳ· ἐκ μὲν τοῦ πρώτου διπλασίου

ἀναστραφέντος ὁ πρῶτος ἡμιόλιος, ἐκ δὲ τοῦ δευ-
τέρου τριπλασίου ὁ ἐν ἐκείνοις δεύτερος ἐπίτριτος,
εἶτα ἐπιτέταρτος ἐκ τετραπλασίου, καὶ ἁπλῶς ἕκαστος
ἀπ' ἐκείνου, ᾧ παρώνυμός ἐστιν. ἀπὸ δὲ ἄλλης ἀρ-
χῆς αὐτῶν τῶν ἐπιμορίων ἐκκειμένων, ὥσπερ καὶ ἀνε-
φύησαν, ἀναστρόφως μέντοι, γεννῶνται οἱ φύσει
μετ' αὐτοὺς ἐπιμερεῖς· ἀπὸ μὲν τοῦ ἡμιολίου ἐπι-
διμερής, ἀπὸ δὲ τοῦ ἐπιτρίτου ἐπιτριμερὴς καὶ ἐπι-
τετραμερὴς ἐκ τοῦ ἐπιτετάρτου καὶ ἐπ' ἄπειρον τῇ
αὐτῇ ἀναλογίᾳ. μὴ ἀναστρεφομένων δέ, ἀλλ' ὀρ-
θῶς ἐκκειμένων τῶν εὐτάκτων ἐπιμορίων γεννῶν-
ται διὰ τῶν αὐτῶν προσταγμάτων οἱ πολλαπλα-
σιεπιμόριοι· διπλασιεφήμισυς μὲν ἐκ τοῦ πρώτου
ἡμιολίου, διπλασιεπίτριτος δὲ ἐκ τοῦ δευτέρου ἐπι-
τρίτου, διπλασιεπιτέταρτος δὲ ἐκ τοῦ τρίτου ἐπιτε-
τάρτου, καὶ ἀεὶ οὕτως. ἐκ δὲ τῶν ἐξ ἀναστροφῆς
τῶν ἐπιμορίων γεννηθέντων, τουτέστι τῶν ἐπιμε-
ρῶν, καὶ τῶν μὴ ἐξ ἀναστροφῆς, τουτέστι πολλα-
πλασιεπιμορίων, πάλιν τῷ αὐτῷ τρόπῳ διὰ τῶν αὐ-
τῶν προσταγμάτων ἀπογεννῶνται ὀρθῶς τε
Κλαύδιος Πτολεμαίος Apotelesmatica (= Tetrabiblos)

Ζυγῷ καὶ οὐ τῷ τῆς Ἀφροδίτης; καὶ διὰ τί ἐν Κριῷ τῷ τοῦ

Διὸς καὶ οὐ τῷ τοῦ Ἄρεως; εἴτε τοῖς τριγώνοις, διὰ τί
τῷ τοῦ Ἑρμοῦ δεδώκασιν ἐν Αἰγόκερῳ καὶ οὐ τῷ τῆς
Ἀφροδίτης; εἴτε καὶ τοῖς ὑψώμασι, διὰ τί τῷ τοῦ Ἄρεως
ἐν Καρκίνῳ καὶ οὐ τῷ τοῦ Διός; εἴτε τοῖς τὰ πλεῖστα
τούτων ἔχουσι διὰ τί ἐν Ὑδροχόῳ τῷ τοῦ Ἑρμοῦ δεδώ-
κασι, τρίγωνον ἔχοντι μόνον, καὶ οὐχὶ τῷ τοῦ Κρόνου;
τούτου γὰρ καὶ οἶκός ἐστι καὶ τρίγωνον. ἢ διὰ τί ὅλως
ἐν Αἰγόκερῳ τῷ τοῦ Ἑρμοῦ πρώτῳ δεδώκασι, μηδένα
λόγον ἔχοντι πρὸς τὸ ζῴδιον οἰκοδεσποτείας; καὶ ἐπὶ
τῆς λοιπῆς δὲ τάξεως τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν ἄν τις εὕροι.
δεύτερον δὲ καὶ ἡ ποσότης τῶν ὁρίων οὐδεμίαν ἀκολου-
θίαν ἔχουσα φαίνεται. ὅ τε γὰρ καθ' ἕνα ἕκαστον ἀστέρα
155
ἐπισυναγόμενος ἐκ πάντων ἀριθμός, πρὸς ὅν φασιν αὐ-

τῶν τὰ χρονικὰ ἐπιμερίζεσθαι, οὐδένα οἰκεῖον οὐδὲ εὐ-
απόδεικτον ἔχει λόγον· ἐάν τε καὶ τούτῳ τῷ κατὰ συν-
αγωγὴν ἀριθμῷ πιστεύσωμεν ὡς ἄντικρυς ὑπ' Αἰγυπτίων
ὡμολογημένῳ, πολλαχῶς μὲν καὶ ἄλλως τῆς κατὰ τὸ ζῴ-
διον ποσότητος ἐναλλασσομένης ὁ αὐτὸς ἀριθμὸς ἂν συν-
αγόμενος εὑρεθείη. καὶ ὃ πιθανολογεῖν καὶ σοφίζεσθαί
τινες ἐπιχειροῦσι περὶ αὐτῶν ὅτι κατὰ παντὸς κλίματος
Κλαύδιος Πτολεμαίος Apotelesmatica (= Tetrabiblos)

τοὺς δὲ πάντας ποιήσει χρόνους ξδ. ἐποίει δὲ διὰ τῆς

αὐτῆς ἀγωγῆς, ὅτε μὲν ἀνέτελλεν ὁ ἀφετικὸς τόπος, χρό-
νους μϛ, ὅτε δὲ ἐμεσουράνει, χρόνους νη, ὅτε δὲ ἔδυνε,
χρόνους οʹ. διήνεγκεν μὲν ἄρα καὶ ὁ κατὰ τὴν μεταξὺ
θέσιν τῆς τε μεσουρανήσεως καὶ τῆς δύσεως τῶν χρόνων
ἀριθμὸς ἑκάστου τῶν ἄλλων· γέγονε γὰρ χρόνων ξδ·
διήνεγκε δὲ κατὰ τὸ ἀνάλογον τῆς τῶν γ ὡρῶν ὑπερ-
οχῆς, ἐπειδήπερ αὕτη ἐπὶ μὲν τῶν ἄλλων κατὰ τὰ κέντρα
τεταρτημορίων ιβ χρόνων ἦν, ἐπὶ δὲ τῆς τῶν τριῶν ὡρῶν
ἀποστάσεως ἓξ χρόνων. ἐπεὶ δὲ καὶ ἐπὶ πάντων ἡ αὐτὴ
σχεδὸν ἀναλογία συντηρεῖται, δυνατὸν ἔσται κατὰ τοῦ-
τον τὸν τρόπον ἁπλούστερον τῇ μεθόδῳ χρῆσθαι. πάλιν
γὰρ ἀνατελλούσης μὲν τῆς προηγουμένης μοίρας ταῖς
μέχρι τῆς ἑπομένης ἀναφοραῖς συγχρησόμεθα, μεσουρα-
νούσης δὲ ταῖς ἐπ' ὀρθῆς τῆς σφαίρας, δυνούσης δὲ ταῖς
καταφοραῖς, ὅταν δὲ μεταξὺ τούτων ᾖ, ὡς λόγου ἕνεκεν
ἐπὶ τῆς ἐκκειμένης διαστάσεως τοῦ Κριοῦ, ληψόμεθα
πρῶτον τοῦς ἐπιβάλλοντας χρόνους ἑκατέρῳ τῶν περι-
εχόντων κέντρων, εὑρήσομεν δέ, ἐπειδὴ μετὰ τὸ μεσου-
ράνημα τὸ ὑπὲρ γῆν ὑπέκειτο ἡ ἀρχὴ τοῦ Κριοῦ μεταξὺ
τοῦ μεσουρανοῦντος κέντρου καὶ τοῦ δύνοντος,
Κλαύδιος Πτολεμαίος De judicandi facultate et animi principatu

Vol.3,2, p. 18, line 7
κατά γε τὴν ἐνάργειαν αὐτὴν ἑτέρας ἀρχῆς· ἀντιλαμβάνε-

ται γὰρ πρῶτον μὲν αὐτῶν καὶ τῶν ἰδίων κινήσεων κατὰ
τὴν ἐντὸς συναίσθησιν· ἔπειτα ἤδη τῶν πρώτων αἰσθη-
τηρίων, καὶ τῶν ὅσα τῶν ἔξωθεν στερέμνια καὶ μετέχοντα
τῶν εἰδῶν, καὶ κατὰ τὴν διατεινομένην ἀπὸ τῶν αἰσθη-
156
τῶν μνήμην ἤδη τῶν εἰδῶν αὐτῶν ὡς κεχωρισμένων τι-

νῶν καὶ ἀπηλλαγμένων τῆς τῶν καθ' ἕκαστον ὑποστά-
σεως· ἀφ' ὧν αἱ παραποιήσεις καὶ μεταβάσεις ἐπὶ τὰ
τῶν μηδ' ὅλως δι' αἰσθήσεων νενοημένων εἴδωλα καὶ
φαντάσματα διατείνονται μεθ' ἡμέραν τε καὶ νύκτωρ· αἱ
μὲν ἀπό τινος ὁμοιότητος καὶ ἀναλογίας, ὡς αἱ τῶν δαιμο-
νίων μορφῶν, αἱ δὲ ἀπὸ συνθέσεως, ὡς αἱ τῶν γιγάντων
ἢ τῶν καλουμένων νάνων καὶ εἴ τι παραπλήσιον τούτοις
δὲ τοῖς ἁπλοῖς καὶ ἀσυλλογίστοις κριτηρίοις ἐπισυναφθεὶς
ὁ τῆς διανοίας ἐνδιάθετος λόγος κατὰ μὲν τὴν ἀπολελυ-
μένην ἐπιβολὴν καὶ αὐτὸς ἔτι δοξάζει μόνον, κατὰ δὲ τὴν
ἐναργῆ καὶ τεχνικὴν διάκρισιν ἤδη τὴν ἐπιστημονικὴν ἕξιν
ἀπολαμβάνει χωρίζων τε καὶ συνάγων τάς τε διαφορὰς
καὶ τὰς ἀδιαφορίας τῶν ὄντων καὶ ἀνάγων ἀπὸ τῶν κατὰ
μέρος ἐπὶ τὰ καθόλου καὶ ἀνωτάτω τά τε γένη καὶ τὰ
εἴδη τῶν ὑποκειμένων·
Κλαύδιος Πτολεμαίος Γεωγραφία. (lib. 4-8)

μῆκος σταδίων, ἐπὶ μὲν τοῦ κατὰ τὸν ἰσημερινὸν τμή-

ματος ἐννακισμυρίων, ἐπὶ δὲ τοῦ κατὰ τὸν νοτιώτατον
αὐτῆς παράλληλον μυριάδων ὀκτὼ ͵ϛτλ γʹ ἔγγιστα,
ἐπὶ δὲ τοῦ κατὰ τὸν βορειότατον, μυριάδων τες-
σάρων· καὶ πάλιν ἐπὶ μὲν τοῦ διὰ τῆς Ῥόδου, ἐφ'
οὗ μάλιστα γεγόνασιν αἱ ἀναμετρήσεις, ἀπέχοντος τοῦ
ἰσημερινοῦ μοίρας λϛ, σταδίων μυριάδων ἑπτὰ ͵β
ἔγγιστα· ἐπὶ δὲ τοῦ διὰ Συήνης, ὃς ἀπέχει τοῦ ἰση-
μερινοῦ μοίρας κγ 𐅵ʹγ, μέσος πως κείμενος τοῦ ὅλου
πλάτους, μυριάδων ὀκτὼ ͵βτλϛ, κατὰ τὴν τῶν εἰρημένων
παραλλήλων πρὸς τὸν ἰσημερινὸν ἀναλογίαν, ὡς γίνε-
σθαι τοῦ πλάτους τῆς οἰκουμένης μεῖζον τὸ μῆκος, ἐν
μὲν τοῖς ἀρκτικωτάτοις κλίμασι τῷ πεντηκοστῷ ἔγγι-
στα τοῦ πλάτους, ἐν δὲ τοῖς διὰ τῆς Ῥόδου τῷ ἡμίσει
πως καὶ τρίτῳ, ἐν δὲ τοῖς ὑπὸ τὸν διὰ Σϋήνης τῷ ἴσῳ
καὶ ἔτι τῷ ὀκτωκαιδεκάτῳ ἔγγιστα· ἐν δὲ τοῖς μεσημ-
βρινωτάτοις μέρεσι τῷ ἴσῳ καὶ ἔτι τῷ ἕκτῳ ἔγγιστα· ἐν
δὲ τοῖς ὑπὸ τὸν ἰσημερινὸν τῷ ἴσῳ καὶ ἔτι τῷ τετάρτῳ·

Φλάβιος Ιώσηφος. Antiquitates Judaicae Book 15, cha. 396, line 3
βασιλείου στοᾶς τὸ μὲν ἔνθεν καὶ ἔνθεν ταπεινότατον, ὑψηλότατον

157
δὲ τὸ μεσαίτατον, ὡς περίοπτον ἐκ πολλῶν σταδίων εἶναι τοῖς τὴν

χώραν νεμομένοις, μᾶλλον δ' εἴ τινες κατ' ἐναντίον οἰκοῦντες ἢ
προσιόντες τύχοιεν. θύρας δὲ ἐπὶ τῆς εἰσόδου σὺν τοῖς ὑπερθυρίοις
ἴσον ἐχούσας τῷ ναῷ ποικίλοις ἐμπετάσμασιν κεκόσμητο, τὰ μὲν
ἄνθη ἁλουργέσιν, κίονας δὲ ἐνυφασμένους. καθύπερθε δ' αὐτῶν
ὑπὸ τοῖς τριχώμασιν ἄμπελος διετέτατο χρυσῆ τοὺς βότρυας ἀπαιω-
ρουμένους ἔχουσα, θαῦμα καὶ τοῦ μεγέθους καὶ τῆς τέχνης τοῖς
ἰδοῦσιν, οἷον ἐν πολυτελείᾳ τῆς ὕλης τὸ κατασκευασθὲν ἦν. περι-
ελάμβανεν δὲ καὶ στοαῖς μεγίσταις τὸν ναὸν ἅπαντα πρὸς τὴν ἀνα-
λογίαν ἐπιτηδεύων καὶ τὰς δαπάνας τῶν πρὶν ὑπερβαλλόμενος, ὡς
οὐκ ἄλλος τις δοκεῖ ἐπικεκοσμηκέναι τὸν ναόν. ἄμφω δ' ἦσαν μετὰ
τοῦ τείχους, αὐτὸ δὲ τὸ τεῖχος ἔργον μέγιστον ἀνθρώποις ἀκου-
σθῆναι. λόφος ἦν πετρώδης ἀνάντης ἠρέμα πρὸς τοῖς ἑῴοις μέρεσιν
τῆς πόλεως ὑπτιούμενος ἐπὶ τὴν κορυφὴν ἄκραν. τοῦτον ὁ πρῶ-
τος ἡμῶν βασιλεὺς Σολομῶν κατ' ἐπιφροσύνην μεγάλαις ἐργασίαις
ἀπετείχιζεν τὰ περὶ τὴν ἄκραν ἄνωθεν, ἀπετείχιζεν δὲ κάτωθεν
ἀπὸ τῆς ῥίζης ἀρχόμενος, ἣν βαθεῖα περιθεῖ φάραγξ ἠλιβάτοις
πέτραις μολίβδῳ δεδεμέναις πρὸς ἀλλήλας, ἀπολαμβάνων αἰεί τι
τῆς ἔσω χώρας καὶ προβαίνων εἰς βάθος, ὥστ' ἄπειρον
Aëtius Doxogr., De placitis reliquiae (Stobaei excerpta) P. 395, line 12
ροίωσιν αἰσθητοῦ καὶ μεσότητα. κοι-

νὴν δὲ αἴσθησιν τὴν τῶν συνθέτων
εἰδῶν κριτικήν, εἰς ἣν πᾶσαι συμβάλ-
λουσιν αἱ ἁπλαῖ τὰς ἰδίας ἑκάστη
φαντασίας, ἐν ᾗ τὸ μεταβατικὸν ἀφ'
ἑτέρου εἰς ἕτερον οἷον σχήματος καὶ
κινήσεως σώματος, ἐν μεθορίῳ τοῦ
λογικοῦ καὶ τοῦ ἀλόγου μνήμης καὶ
νοῦ μετέχουσα διατείνουσα καὶ ἐπὶ
τὰ ἄλογα τῶν ζῴων, καθ' ὃ ποσὴν
διανοίας ἀναλογίαν ἔχει. κοινὰ δ'
ἐστὶν ὄψεως μὲν καὶ ἁφῆς σχῆμα,
ὄψεως δὲ καὶ ἀκοῆς διάστημα, πασῶν
δὲ κίνησις καὶ μέγεθος καὶ ἀριθμός.
Οἱ Στωικοὶ τήνδε τὴν κοινὴν
αἴσθησιν ἐντὸς ἁφὴν προσαγορεύουσι,
καθ' ἣν καὶ ἡμῶν αὐτῶν ἀντιλαμβα-
νόμεθα.
158
Arius Didymus Doxogr., Physica (fragmenta) Fragment 11, line 24
Τὴν δ' ἀθρόαν ἀνάδοσιν λέγεσθαι τῆς ἀτμίδος ἐπὶ μικρὸν μὲν
παχυνθεῖσαν
ὁμίχλην οἷον ἀραιὰν καὶ ἄγονον ὕδατος νεφέλην, ὡς ἂν προσυνισταμένην
ταύτης
καὶ προδιαλυομένην καὶ σημεῖον οὖσαν εὐδίας, τὴν δὲ μετεωρισθεῖσαν
ἐπὶ πλεῖον
καὶ συγκριθεῖσαν νεφέλην. πάντα δὲ περὶ γῆν ταῦτα γίνεσθαι διὰ τὸ μὴ
πόρρω
τὴν ἀτμίδα μετεωρίζεσθαι κατισχύειν. ἐν γοῦν τοῖς ὑψηλοτάτοις ὄρεσιν
οὐδὲν
γίνεσθαι τούτων. αἴτιον δ' ὅτι μάλιστα ἐκ τῶν κοίλων ἀνάγεται καὶ
ἐφύδρων ἡ
ἀτμὶς τόπων· ὥστε καθάπερ φορτίον πλεῖον φέρουσαν ἢ καθ' ἑαυτὴν τὴν
ἀνά-
γουσαν θερμότητα μὴ δύνασθαι μετεωρίζειν ἐπὶ πολὺν ἄγαν τόπον, ἀλλ'
ἐγγὺς
οὖσαν ἔτι τῆς γῆς μεθιέναι πάλιν ἐπ' αὐτήν.
Ἐκ δὲ τοῦ περὶ τὰ νέφη τόπου τρία φοιτᾶν σώματα πρὸς ἡμᾶς, ὕδωρ καὶ
χιόνα καὶ χάλαζαν. ὧν δύο μὲν ἀναλογίας ἔχειν πρὸς ἄλληλα παρὰ τὸ διὰ
τὰς
αὐτὰς αἰτίας γίνεσθαι τοῖς κάτω διαφέροντα τῷ μᾶλλον καὶ ἧττον καὶ
πλήθει
καὶ ὀλιγότητι. χιόνα γὰρ καὶ πάχνην εἶναι ταὐτὸν καὶ ὑετὸν καὶ δρόσον,
ἀλλὰ
τὸ μὲν πολύ, τὸ δ' ὀλίγον· τὸν μὲν γὰρ ὑετὸν ἐκ πολλῆς ἀτμίδος γίνεσθαι
ψυχο-
μένης, τὴν δὲ δρόσον ἐξ ὀλίγης, ἐφήμερον γὰρ αὐτῆς ὑπάρχειν τὴν
σύστασιν.
ὁμοίως χιόνα καὶ πάχνην· χιόνα μὲν γὰρ εἶναι πῆξιν νέφους, ἀτμίδος δὲ
τὴν
πάχνην. διὸ ἢ χώρας ἢ ὥρας ψυχρᾶς σημεῖον γίνεσθαι τὴν χιόνα· χαλάζας
δὲ
κατὰ τοὐναντίον ἐν ταῖς εὐδιεινοτέραις συμβαίνειν χώραις ἢ ὥραις.
θέρους γοῦν
μάλιστα καὶ μετοπώρου γίνεσθαι, χειμῶνος δὲ ὀλιγάκις καὶ ὅταν ἧττον ᾖ
ψῦχος.
εἶναι δὲ τὴν χάλαζαν τοῦ καταφερομένου πῆξιν ἐκ τῶν νεφῶν ὕδατος. ἐκ
δὲ τῆς
ξηρᾶς καὶ καπνώδους πόρρω διατεινούσης καὶ μετεωριζομένης,
159
Arius Didymus Doxogr., Physica (fragmenta) Fragment 20, line 9
τὸ κατὰ πᾶσαν θέσιν ὑπὸ τὸν λόγον τοῦτον πίπτειν αὐτό.

Stob. ecl. I 11 5 p. 322. 324H
Ζήνωνος. Οὐσίαν δὲ εἶναι τὴν τῶν ὄντων πάντων πρώτην ὕλην, ταύτην
δὲ πᾶσαν ἀίδιον καὶ οὔτε πλείω γινομένην οὔτε ἐλάττω· τὰ δὲ μέρη
ταύτης
οὐκ ἀεὶ ταὐτὰ διαμένειν, ἀλλὰ διαιρεῖσθαι καὶ συγχεῖσθαι. διὰ ταύτης δὲ
διαθεῖν
τὸν τοῦ παντὸς λόγον, ὃν ἔνιοι εἱμαρμένην καλοῦσιν, οἷόν περ καὶ ἐν τῇ
γονῇ
τὸ σπέρμα.
Χρυσίππου Στωικοῦ. Τῶν κατὰ ποιότητα ὑφισταμένων πρώτην ὕλην·
ταύτην δὲ ἀίδιον, οὔτε αὔξησιν οὔτε μείωσιν ὑπομένουσαν, διαίρεσιν δὲ
καὶ
σύγχυσιν ἐπιδεχομένην κατὰ μέρη, ὥστε φθορὰς γίνεσθαι ἐκ τῶν μερῶν
εἴς τινα,
οὐ κατὰ διαίρεσιν, ἀλλὰ κατ' ἀναλογίαν τῇ συγχύσει τινῶν γινομένων ἔκ
τινος.
Ἔφησε δὲ ὁ Ποσειδώνιος τὴν τῶν ὅλων οὐσίαν καὶ ὕλην ἄποιον καὶ
ἄμορφον εἶναι, καθ' ὅσον οὐδὲν ἀποτεταγμένον ἴδιον ἔχει σχῆμα οὐδὲ
ποιότητα
καθ' αὑτήν· ἀεὶ δ' ἔν τινι σχήματι καὶ ποιότητι εἶναι. διαφέρειν δὲ τὴν
οὐσίαν
τῆς ὕλης τὴν οὖσαν κατὰ τὴν ὑπόστασιν ἐπινοίᾳ μόνον.
Stob. ecl. I 10 16 p. 312 – 316 H.
Χρυσίππου. Περὶ δὲ τῶν ἐκ τῆς οὐσίας στοιχείων τοιαῦτά τινα ἀπο-
φαίνεται τῷ τῆς αἱρέσεως ἡγεμόνι Ζήνωνι κατακολουθῶν, τέτταρα λέγων
εἶναι
στοιχεῖα, .. καὶ φυτὰ καὶ τὸν ὅλον κόσμον καὶ τὰ ἐν αὐτῷ περιεχόμενα,
καὶ
εἰς ταῦτα διαλύεσθαι. τὸ δὲ πῦρ κατ' ἐξοχὴν στοιχεῖον λέγεσθαι διὰ τὸ ἐξ
αὐτοῦ
πρώτου τὰ λοιπὰ συνίστασθαι κατὰ μεταβολὴν καὶ εἰς αὐτὸ ἔσχατον
πάντα χεό
Γαληνός ιατρός. Ad Gaurum quomodo animetur fetus Cha. 4, sec.8, line

7
κίνημα ζωὴν ὁμωνύμως τῷ ἐκ τῆς αὐτοκινήτου προσαγορεύειν, οὕτως

τῆς
αὐτῆς ταύτης δυνάμεως μέτοχα τὰ ἔμβρυα ὄντα καὶ ζῷα κατ' αὐτὸν καὶ
ἔμψυχα καλούμενα καὶ αἰσθήσεως μετέχοντα καὶ ἐπιθυμίας οὐκ ἔστιν
160
ἐκεί-
νως ζῷα ὡς τὰ τὴν αὐτοκίνητον ψυχὴν κεκτημένα, περὶ ἧς πότε εἰσκρί-
νεται τὴν ζήτησιν τὰ νῦν ἐνεστησάμεθα. πλανᾶσθαι δὲ οὐ χρὴ συγχεο-
μένους ὑπὸ τῆς ὁμωνυμίας, ἀλλ' ὥσπερ λέγοντος παιδεύεσθαι τὰ φυτὰ
ὑπὸ γεωργίας καὶ τιθασσῶς πρὸς ἡμᾶς ἴσχειν, πρὶν δὲ εἶναι μόνα τὰ
ἄγρια,
οὔτε νοῦν διὰ τοῦτο καὶ λογισμὸν ἐπ' αὐτῶν καὶ ἦθος ἐκδεχόμεθα, ἐφ' ὧν
κυρίως παιδεία καὶ τιθασσεία καὶ ἀγριότης λέγεται, κατὰ μεταφορὰν δὲ ἢ
καὶ ὁμωνύμως, οὕτως καὶ τὰς αἰσθήσεις καὶ τὰς ὀρέξεις καὶ τὰς ἐπιθυμίας
ἀκουστέον τὰς κατὰ ἀναλογίαν καὶ ὁμωνύμως λεγομένας ἀλλ' οὐχὶ τὰς
ἐκ
ψυχῆς τῆς αὐτοκινήτου ἀποδιδομένας, περὶ ἧς τῆς εἰσκρίσεως ἐνέστηκεν
ἡμῖν ὁ λόγος συγχω(ρ)οῦσι τῆς μὲν ὡς ἑτέρως καὶ πληγαῖς καὶ πάθεσι
λεγομένης ψυχῆς ἧς καὶ τὰ φυτὰ μετείληχεν μετέχειν καὶ τὰ ἔμβρυα,
τῆς δ' αὐτοκινήτου πρὸ τῆς ἐκ γαστρὸς ἐξόδου ἄμοιρα εἶναι καὶ κατὰ
Πλάτωνα, κἂν τὰ μάλιστα αἰσθήσεως καὶ ἡδονῆς τῆς φυτικῆς (ὑπά)ρχῃ
μέτοχα. ὅλως γὰρ ὁ ἀνὴρ ἔοικεν οὐχ ὥσπερ οἱ ἄλλοι τὰς αἰσθήσεις τάτ-
τουσιν ἐπὶ τὴν γιγνομένην τύπωσιν ἐν ψυχῇ διὰ [τῆς] τῶν αἰσθητηρίων |
προσπαθεί(ας) γενομέν(ης, ο)ὑτω(σὶ) καὶ αὐτ(ός), ἀλλὰ τ(ὴν
σω)ματ(ικ)ὴν
κίνησιν, ἧς μετέχει καὶ τὰ φυτά, αἴσθησιν καλεῖν, τὴν δὲ τῇ σωματικῇ κι-
νήσει τῆς ψυχῆς σύζυγον κίνησιν δόξαν προσαγορεύειν, ἐξ ἀμφοῖν τε τῆς
Γαληνός ιατρός. De partibus philosophiae Sec.21, line 6
καὶ τὸ συνεχὲς δὲ ποσὸν διττόν ἐστι; τὸ μὲν

γὰρ ἀκίνητον, τὸ δὲ κινητόν. καὶ ἀκίνητον μὲν ὥσπερ ἡ γῆ,
οὐδὲ γὰρ ἀπέρχεται ἐκ τοῦδε εἰς τόνδε τὸν τόπον αὕτη· κινη-
τὸν δὲ ὥσπερ ὁ οὐρανός, οὗτος γὰρ ἀεὶ κινεῖται.
ἐπειδὴ οὖν τὸ μαθηματικὸν περὶ τὸ ποσὸν καταγίνεται (τὸ δὲ
ποσόν, ὡς εἴρηται, διττόν ἐστιν· ἢ γὰρ συνεχές ἐστιν ἢ
διωρισμένον; ἑκάτερον δὲ τούτων διττόν ἐστιν· ἔστι γὰρ
ποσὸν διωρισμένον καθ' αὑτὸ καὶ ποσὸν διωρισμένον κατὰ σχέ-
σιν καὶ ποσὸν συνεχὲς ἀκίνητον καὶ ποσὸν συνεχὲς κινούμενον),
τούτου χάριν πρὸς ἀναλογίαν τῶν τεσσάρων τούτων τῶν συναγο-
μένων ἐκ τοῦ ποσοῦ τοῦ διωρισμένου καὶ τοῦ συνεχοῦς τέσσαρά
εἰσιν εἴδη τοῦ μαθηματικοῦ οἷον ἀριθμητικὴ μουσικὴ γεωμε-
161
τρία ἀστρονομία. καὶ ἡ μὲν ἀριθμητικὴ καταγίνεται περὶ τὸ

ποσὸν τὸ διωρισμένον τὸ καθ' αὑτό, ἡ δὲ μουσικὴ περὶ τὸ
ποσὸν τὸ διωρισμένον τὸ κατὰ σχέσιν, ἡ δὲ γεωμετρία περὶ
τὸ ποσὸν τὸ ἀκίνητον τὸ συνεχές; ἡ δὲ ἀστρονομία περὶ τὸ
ποσὸν τὸ συνεχὲς τὸ κινούμενον.
Γαληνός ιατρός. De partibus philosophiae Sec.27, line 4
ἡ δὲ γεωμετρία προτερεύει τῆς ἀστρο-

νομίας, ἐπειδὴ ἡ μὲν γεωμετρία περὶ τὸ ποσὸν τὸ συνεχὲς
τὸ ἀκίνητον καταγίνεται, ἡ δὲ ἀστρονομία περὶ τὸ ποσὸν
τὸ συνεχὲς τὸ κινούμενον· προτερεύει δὲ τὸ ἀκίνητον τοῦ
κινουμένου· ἀρχὴ γὰρ κινήσεως ἠρεμία ἐστίν· ὁ γὰρ μέλ-
λων κινεῖσθαι ἀπὸ ἠρεμίας προέρχεται. αὕτη οὖν ἡ αἰτία
τῆς τάξεως αὐτῶν.
ἔστι δὲ καὶ ἄλλη αἰτία, ἐπειδὴ
οὕτως ἀναλογεῖ ἡ μὲν ἀριθμητικὴ τῇ μονάδι, ἡ δὲ μουσικὴ
τῇ δυάδι, ἡ δὲ γεωμετρία τῇ τριάδι, ἡ δὲ ἀστρονομία τῇ
τετράδι. πρὸς ἀναλογίαν οὖν τῆς τάξεως αὐτῶν τῶν ἀριθ-
μῶν ἐκτήσαντο ταύτην τὴν τάξιν. ἀναλογεῖ γὰρ ἡ ἀριθμη-
τικὴ τῇ μονάδι· περὶ γὰρ τὸ καθ' αὑτὸ ποσὸν καταγίνεται,
ὅτι τὸ καθ' αὑτὸ ἕν ἐστιν· ἡ δὲ μουσικὴ τῇ δυάδι, ὅτι
περὶ τὸ ἐν σχέσει ποσὸν καταγίνεται, ἡ δὲ σχέσις τὸ ἐλά-
χιστον ἐπὶ δύο λαμβάνεται.
Επίκουρος. , Deperditorum librorum reliquiae Fragment 19, sec.1, line 6
ΠΕΡΙ ΟΣΙΟΤΗΤΟΣ
PHILOD. π. θεῶν γ fr. 6 4 DIELS:

ἐν τῶι Περὶ [ὁ-]
[σιό]τητος ἀποφαινομένου τὸ θεῖ[ο]ν μήτε
[σάρκι]νον εἶνα[ι κα]τ' ἀναλογίαν [ἔχ]ον τι
[σῶμ' ὅπερ] ἡγεῖται
PHILOD. π. εὐσεβ. 122 17 Go.:
κα[λεῖ] δὲ καὶ τὸν
θ[ειό]τητος [βίον̣ ἥ-]
διστον καὶ μ[ακαρι-]
ώτατον ἐν [τῶι] Πε-
ρὶ ὁσιότητ[ος καὶ]
162
[κ]αταξιοῖ πᾶ[ν μι-]

αρὸν φυλάτ[τεσθαι.]
PHILOD. π. εὐσεβ. 113 3 Go.:
Επίκουρος. , Deperditorum librorum reliquiae Fragment 26, sec.39, line

5
εἰκότω[ς δια]νοίᾳ [οὐ δύ-]

νανται, [δι]ὰ τῶν ὀρ-
γάνων ο[ὐ]θὲν ἀπαρ-
τίζοντες, {[δ]ιανοί-
αι} ὁμοίω[μα] λαβεῖν.
ἀλλ' ἔτ[ι....ὄρ]γα[να]
προσποίημα κατα-
λείπει καὶ παραβίασιν
τοῦ τὰ ἐπὶ τοῦ ὀργάνου
δείγματα τὴν αὐ-
τὴν ἀναλογίαν κα-
τασκευάζειν το[ῖ]ς κα-
τὰ τὰ μετέωρα φ[α]ι-
νομένοις. διοριστέ-
[ο]ν γάρ, οἶμαι, πρῶτ[ο]ν
[μ]ὲ̣[ν] τὸν εὐφρο[ν]οῦν-
[τ]α ὅ τι διαλέγεται,

17
τερον τοῖς κατὰ τὰς

αἰσθήσεις φαινομέ-
νοις. πυκνότητα [δ]ὲ
τὴν κάτω [π̣]αρὰ [συνέ-]
χειαν αὐτῆι̣ νοητ[έ-]
ον τῆς ἄνωθ[ε]ν, ἵν[α],
ἐσθλαὶ πρὸς τὴ̣ν̣ ἀ̣[ν-]
τ[έ]ρεισιν, τοῦ μὴ φ[έ-]
ρ[ε]σθαι τὴν γῆν τὴν
π[ρέπ]ουσαν ἀναλ[ογί-]
αν [ὦσι]ν κεκτημ[έ-]
10
163
– – – [ ]υτος..[ ]
ἐξ ὄγκων ⟦ων⟧ εἶναι σω-
ματικῶν πεποιημέ-
νον, εἶτα κοινὸν ἑαυ-
τῆς ἐπεθεώ[ρ]ησε ⟦ισ⟧ πά-
θος, ὡς οὐδὲ διανοηθῆ-
ναι ἄλ[λ]α δύναται πα-
ρὲκ τού[τ]ων, ἄν τε σώ-
ματα [θῶ]μεν ἄν τε κα[ὶ]
τὸν τ[όπο]ν πρὸς ἀνα-
λογί[αν]...... καινὰ..
[ἐν]
[ἑ]αυτῶι κατὰ τὸ ὅμοιον
κ̣αὶ ἀδιάφορον ἑαυτὸν
[ῥ]ηθήσεται διανοεῖσθαι,
οἷον ἑνός τινος ταύτηι
τοῦ νο[ο]υμένο⟦ν⟧υ ὄντος
ἀλλὰ καὶ ἐφ' ἑαυτ[ο]ῦ̣ ἐ[ν ἑ-]
αυτῶι [ὡς] ἄλλων κα-
θότι δ' ἐν [πάθ]ει τινι ἑαυ-
τὸν λέ[γεται]
Επίκουρος. , Incertae sedis fragmenta Fragment 137, line 10
PHILOD. Πραγματεῖαι XXIX DIANO
φέρων τὴν ἐπιστολὴν πα-

ρὰ σο[ῦ] καὶ τὸν διαλογισμὸν
ὃν ἐπεπόησο περὶ τῶν ἀνθρώ-
π̣ων, ὅσοι μήτε τὴν ἀναλογίαν
τὴν κατὰ τὰ φαινόμεν[α ἐ]ν τοῖς
ἀοράτοις ο[ὖς]αν ἠδύναντο
συνιδεῖν μήτε τὴν συμφω-
νίαν τὴν ταῖς αἰσθήσεσιν ὑ-
πάρχουσαν πρὸς τὰ ἀόρατ̣α
καὶ πάλι[ν] ἀντιμ[α]ρτύρ[η]σιν.
164
Julius Pollux Gramm., Onomasticon Book 2, sec.119, line 1
μένην, ἐκμελῆ, ἀμελῆ, ἀνάγωγον, ἀπειθῆ, δυσκαμπῆ, τραχεῖαν, διε-

σπασμένην, ἀηδῆ, λυπηράν, βραγχώδη, χαλκίζουσαν, ὀξεῖαν. καὶ
φθέγμα δὲ ὁμοίως κατὰ τὴν ὑφήγησιν τῶν προειρημένων, καὶ
φθέγξασθαι, φθογγὴ καὶ φθόγγος, εὔφθογγος, ἄφθογγος. προς-
φθεγκτήρια πρὸ γάμων ἑορτή. καὶ πρόφθεγξις. καὶ τρυγεροὺς
τὰ φθέγματα, ὡς ἔφη Πολύζηλος ὁ κωμικός (I frg 12 Ko)· ‘ἀλλ'
οὐ τρυγεροὺς τὰ φθέγματ' οὐδὲ γλύξιδας.’ ἀπὸ δὲ λόγου ὀνό-
ματα λέγειν, καταλέγειν, κατάλογος, ὑπόλογος, ἐπίλογος, διάλογος.
ἀπόλογος Ἀλκίνου ἐπὶ τῶν μακρῶν ῥήσεων. ‘ἀνάλογον τὰ φυό-
μενα φύεσθαι’ Πλάτων ἐν τῷ περὶ ψυχῆς (110 D)· ἐν δὲ τῷ
Τιμαίῳ (56 C) ‘ἀναλογιῶν’ καὶ (32 C) ‘ἀναλογίας.’ καὶ Θουκυδί-
δης (III 16. 2, II 85. 2) ‘πολὺν τὸν παράλογον’ φησίν. καὶ
παραλογίσασθαι, καὶ τὰ ἀμφίλογα λογίσασθαι, ἀντιλογίσασθαι, λογισταί,
λογιστήριον, ἀλογίστως, ἀλόγιστον. ἀντιλογία, ἀπολογία, ἀπολογή-

σασθαι· Ἀντιφῶν (II γ 1) δὲ καὶ ἀπελογήθη ἔφη. εὔλογον, εὐλό-
γως καὶ ὡς Ἰσοκράτης (VI 28) εὐλογωτέρως, εὐλογεῖν, εὐλογή-
σασθαι, εὐλογία, κακολογία ὡς Ὑπερείδης (frg 247 Bl), κακο-
λογεῖ ὡς Δημοσθένης (frg 55 Tur), καὶ ἀλογία, αἰσχρολογία ὡς
Ξενοφῶν (RLac V 6). καὶ ὡς Πλάτων (Sophist 241 A) ἄλογα
καὶ ἀδιανόητα. καὶ ὡς Θουκυδίδης (III 36. 4, VIII 84) ἀναλο-
γισμός, καὶ ἀναλογίζεται ὡς Πλάτων (Theaet 186 A saep).
Julius Pollux Gramm., Onomasticon Book 4, sec.161, line 11
γωνα, ἰσόπλευρα, ἑτερομήκη, ἀμβλεῖα, γωνία, ὀξεῖα. ὀρθή,

ὄρθιον σχῆμα, κύκλος, ἐπίπεδον, κέντρον, διάμετρος, ἡμικύκλιον,
εὐθύγραμμα, σχῆμα τρίπλευρον τετράπλευρον πολύπλευρον. τρί-
γωνον ἰσοσκελές ἑτεροσκελές σκαληνόν, ὀρθογώνιον ἀμβλυγώνιον
ὀξυγώνιον. στερεομετρία, πλευραί, ἰσόμηκες τετράγωνον, πρόμηκες
ἑτερόμηκες, βάθος ἔχον, ἀβαθές. εἰκοσάεδρον καὶ ὅσα τοιαῦτα.
ἴσον ἴσῳ, ἰσοῦν ἀνισοῦν, ἰσάκις, ἰσοστάσιον. σφαῖρα, πολυγώνιον,
πόλος, γνώμων, ῥόμβος, στρογγύλον, περιφερές, ῥομβοειδές. δυ-
νάμεις, δίπους τρίπους τετράπους, ἄχρι τῆς ἑπτακαιδεκάποδός φησιν
ὁ Πλάτων (Theaet 147 D), ἡμιπόδια. εὐθύ, καμπύλον. τραπέζια,
παράλληλοι εὐθεῖαι, παρὰ τὰ μέρη, ἀναλογία, τὰ πρὸς ἀξίαν.
Ἐκ δ' ἀριθμητικῆς ἀριθμός, ἀριθμεῖν διαριθμεῖν ἐπαριθμεῖν
παραριθμεῖν, καταριθμεῖν καταριθμεῖσθαι, συναριθμεῖν. ἰσάριθμα,
165
ἐνάριθμα, ἀναρίθμητα, ἀνήριθμα ἀνεξαρίθμητα. ἐξαριθμεῖσθαι,

ἀνηριθμησάμην, ἐξαριθμήσομαι διαριθμήσομαι, διαριθμηθέν. ἀριθ-
μητικός ἀριθμητικῶς, ἀριθμητικώτατος. ἀριθμὸς ἄρτιος, περιττός,
ἀρτιοπέρισσος, περισσάρτιος, ἀρτιάκις ἄρτιος. λογισμός, λογί-
ζεσθαι, λογιστικός λογιστικῶς λογιστικώτατος, συλλογίζεσθαι συλ-
λογισμός, ἐπιλογίζεσθαι, ἀναλογισμός ἀναλογίζεσθαι. πλῆθος, παμ-
πληθές πολυπληθές, ἰσοπληθία, πολυπληθία ὡς Δημοσθένης (?)
Polybius Hist., Historiae Book 9, cha. 20, sec.1, line 4
τεραι προσερειδόμεναι λίαν ἀκροσφαλεῖς ὦσι τοῖς

προσβαίνουσιν. ἐὰν δὲ μὴ δυνατὸν ᾖ μετρῆσαι μηδ'
ἐγγίσαι τῷ τείχει, ληπτέον ἐξ ἀποστάσεως παντὸς
ὕψους τὸ μέγεθος τῶν πρὸς ὀρθὰς ἐφεστώτων τοῖς
ὑποκειμένοις ἐπιπέδοις. ὅ τε τρόπος τῆς λήψεως
καὶ δυνατὸς καὶ ῥᾴδιος τοῖς βουλομένοις πολυπρα-
γμονεῖν (τὰ) παρὰ τῶν μαθηματικῶν.
Διὸ πάλιν ἐν τούτοις φανερὸν ὅτι δεήσει τοὺς
βουλομένους εὐστοχεῖν ἐν ταῖς ἐπιβολαῖς καὶ πράξεσι
γεγεωμετρηκέναι μὴ τελείως, ἀλλ' ἐπὶ τοσοῦτον ἐφ'
ὅσον ἀναλογίας ἔννοιαν ἔχειν καὶ τῆς περὶ τὰς ὁμοιό-
τητας θεωρίας. οὐ γὰρ περὶ ταῦτα μόνον, ἀλλὰ καὶ
περὶ τὰς τῶν σχημάτων μεταλήψεις ἐν ταῖς στρατο-
πεδείαις ἀναγκαῖός ἐστιν ὁ τρόπος, χάριν τοῦ δύνα-
σθαι ποτὲ μὲν πᾶν σχῆμα μεταλαμβάνοντας τηρεῖν
τὴν αὐτὴν συμμετρίαν τῶν ἐν ταῖς παρεμβολαῖς
περιλαμβανομένων, ποτὲ δὲ πάλιν ἐπὶ τῶν αὐτῶν
σχημάτων μένοντας αὔξειν ἢ μειοῦν τὸ περιλαμβα-
νόμενον τῇ στρατοπεδείᾳ χωρίον, κατὰ λόγον ἀεὶ
τῶν προσγινομένων ἢ τῶν χωριζομένων ἐκ τῆς παρ-
εμβολῆς· ὑπὲρ ὧν ἡμῖν ἐν τοῖς περὶ τὰς τάξεις
Σέξτος Εμπειρικός. Adversus mathematicos Book 7, sec.95, line 5
παγὰν ἀενάου φύσεως ῥιζώματ' ἔχουσαν,

τὸν μὲν παραδόντα λέγοντες Πυθαγόραν (τοῦτον γὰρ
ἐθεοποίουν), τετρακτὺν δὲ ἀριθμόν τινα, ὃς ἐκ τεσσάρων
τῶν πρώτων ἀριθμῶν συγκείμενος τὸν τελειότατον ἀπήρτι-
ζεν, ὥσπερ τὸν δέκα· ἓν γὰρ καὶ δύο καὶ τρία καὶ τές-
σαρα δέκα γίνεται. ἔστι τε οὗτος ὁ ἀριθμὸς πρώτη τε-
τρακτύς, πηγὴ δὲ ἀενάου φύσεως λέλεκται παρόσον κατ' αὐ-
166
τοὺς ὁ σύμπας κόσμος κατὰ ἁρμονίαν διοικεῖται, ἡ δὲ

ἁρμονία σύστημά ἐστι τριῶν συμφωνιῶν, τῆς τε διὰ τες-
σάρων καὶ τῆς διὰ πέντε καὶ τῆς διὰ πασῶν, τούτων δὲ
τῶν τριῶν συμφωνιῶν αἱ ἀναλογίαι ἐν τοῖς προειρημένοις
τέσσαρσιν ἀριθμοῖς εὑρίσκονται, ἔν τε τῷ ἓν κἀν τῷ δύο
κἀν τῷ τρία κἀν τῷ τέσσαρα. ἦν γὰρ ἡ μὲν διὰ τεσσά-
ρων συμφωνία ἐν ἐπιτρίτῳ λόγῳ κειμένη, ἡ δὲ διὰ πέντε
ἐν ἡμιολίῳ, ἡ δὲ διὰ πασῶν ἐν διπλασίονι. ὅθεν ὁ μὲν
τέσσαρα ἀριθμὸς τοῦ τρία ἐπίτριτος ὤν, ἐπείπερ ἐξ αὐτοῦ
καὶ τοῦ τρίτου μέρους αὐτοῦ συνίσταται, περιέσχηκε τὴν
διὰ τεσσάρων συμφωνίαν· ὁ δὲ τρία τοῦ δύο ἡμιόλιος
ὤν, ᾗ ἐκεῖνόν τε περιέσχηκε καὶ τὸ ἥμισυ αὐτοῦ, ἐμφαίνει
τὴν διὰ πέντε συμφωνίαν· ὁ δὲ τέσσαρα τοῦ δύο καὶ ὁ
δύο τῆς μονάδος διπλασίων καθεστὼς περιληπτικός ἐστι
Σέξτος Εμπειρικός. Adversus mathematicos

Book 7, sec.98, line 1
τέσσαρσιν ἀριθμοῖς εὑρίσκονται, ἔν τε τῷ ἓν κἀν τῷ δύο

κἀν τῷ τρία κἀν τῷ τέσσαρα. ἦν γὰρ ἡ μὲν διὰ τεσσά-
ρων συμφωνία ἐν ἐπιτρίτῳ λόγῳ κειμένη, ἡ δὲ διὰ πέντε
ἐν ἡμιολίῳ, ἡ δὲ διὰ πασῶν ἐν διπλασίονι. ὅθεν ὁ μὲν
τέσσαρα ἀριθμὸς τοῦ τρία ἐπίτριτος ὤν, ἐπείπερ ἐξ αὐτοῦ
καὶ τοῦ τρίτου μέρους αὐτοῦ συνίσταται, περιέσχηκε τὴν
διὰ τεσσάρων συμφωνίαν· ὁ δὲ τρία τοῦ δύο ἡμιόλιος
ὤν, ᾗ ἐκεῖνόν τε περιέσχηκε καὶ τὸ ἥμισυ αὐτοῦ, ἐμφαίνει
τὴν διὰ πέντε συμφωνίαν· ὁ δὲ τέσσαρα τοῦ δύο καὶ ὁ
δύο τῆς μονάδος διπλασίων καθεστὼς περιληπτικός ἐστι
τῆς διὰ πασῶν. ἐπεὶ οὖν ἡ τετρακτὺς ἀναλογίαν τῶν
λεχθεισῶν συμφωνιῶν ὑποβάλλει, αἱ δὲ συμφωνίαι τῆς
τελείου ἁρμονίας εἰσὶ συμπληρωτικαί, κατὰ δὲ τὴν τέλειον
ἁρμονίαν πάντα διοικεῖται, τοῦδε χάριν πηγὴν ἀενάου φύ-
σεως ῥιζώματ' ἔχουσαν εἰρήκασιν αὐτήν. καὶ ἄλλως, ἐπεὶ
κατὰ τοὺς λόγους τῶν τεσσάρων τούτων ἀριθμῶν τό τε
σῶμα καὶ τὸ ἀσώματον νοεῖται, ἐξ ὧν τὰ πάντα (στιγμῆς
γὰρ ῥυείσης γραμμὴν φαντασιούμεθα, ἥτις ἐστὶ μῆκος
ἀπλατές, γραμμῆς δὲ ῥυείσης πλάτος ἐποιήσαμεν, ὅπερ
ἐστὶν ἐπιφάνειά τις ἀβαθής, ἐπιφανείας δὲ ῥυείσης στερεὸν
ἐγένετο σῶμα.

167
τὰ κατὰ τὰς τέχνας πράγματα. ὅ τε γὰρ βίος ἕκα-

στον κρίνει κριτηρίοις ἅπερ ἐστὶν ἀριθμοῦ μέτρα. ἐὰν
γοῦν ἀνέλωμεν τὸν ἀριθμόν, ἀναιρεθήσεται μὲν πῆχυς
ἐκ δυεῖν ἡμιπηχείων καὶ παλαιστῶν ἓξ καὶ δακτύλων εἰκοσι-
τεσσάρων συγκείμενος, ἀναιρεθήσεται δὲ μέδιμνος καὶ
τάλαντον καὶ τὰ λοιπὰ τῶν κριτηρίων· ταῦτα γὰρ πάντα
ἐκ πλειόνων συνεστῶτα εὐθὺς ἀριθμοῦ ἐστιν εἴδη. ὅθεν
καὶ τὰ λοιπὰ τούτῳ συνέχεται, δάνεια μαρτυρίαι ψῆφοι
συγγραφαὶ χρόνοι περίοδοι. καὶ καθόλου τῶν ἀμηχάνων
ἐστὶν εὑρεῖν τι κατὰ τὸν βίον ἀμοιροῦν τούτου. πᾶσά γε
μὴν τέχνη οὐ χωρὶς ἀναλογίας συνέστη, ἀναλογία δ' ἐν
ἀριθμῷ κεῖται· πᾶσα ἄρα τέχνη δι' ἀριθμοῦ συνέστη.
Ῥόδιοι γοῦν, ὡς φασίν, ἐπύθοντο Χάρητος τοῦ ἀρχιτέκτο-
νος πόσον δαπανηθήσεται χρῆμα πρὸς κατασκευὴν τοῦ
κολοσσοῦ. ὁρίσαντος δὲ αὐτοῦ τι, πάλιν ἐπηρώτων πόσον
δέ, εἰ θέλοιεν διπλασίονα κατὰ μέγεθος αὐτὸν κατασκευά-
σαι. τοῦ δὲ τὸ διπλάσιον αἰτήσαντος οἱ μὲν ἔδοσαν, ὁ δ'
εἰς τὰς ἀρχὰς καὶ τὰ προκεντήματα δαπανήσας τὸ δοθὲν
ἑαυτὸν ἀνεῖλεν. θανόντος δὲ αὐτοῦ συνεῖδον οἱ τεχνῖται
ὡς οὐ διπλάσιον ἐχρῆν ἀλλ' ὀκταπλάσιον αἰτῆσαι· οὐ γὰρ
μῆκος μόνον ἀλλὰ καὶ πᾶσαν διάστασιν ὤφειλε
ἀριθμῷ κεῖται· πᾶσα ἄρα τέχνη δι' ἀριθμοῦ συνέστη.

Ῥόδιοι γοῦν, ὡς φασίν, ἐπύθοντο Χάρητος τοῦ ἀρχιτέκτο-
νος πόσον δαπανηθήσεται χρῆμα πρὸς κατασκευὴν τοῦ
κολοσσοῦ. ὁρίσαντος δὲ αὐτοῦ τι, πάλιν ἐπηρώτων πόσον
δέ, εἰ θέλοιεν διπλασίονα κατὰ μέγεθος αὐτὸν κατασκευά-
σαι. τοῦ δὲ τὸ διπλάσιον αἰτήσαντος οἱ μὲν ἔδοσαν, ὁ δ'
εἰς τὰς ἀρχὰς καὶ τὰ προκεντήματα δαπανήσας τὸ δοθὲν
ἑαυτὸν ἀνεῖλεν. θανόντος δὲ αὐτοῦ συνεῖδον οἱ τεχνῖται
ὡς οὐ διπλάσιον ἐχρῆν ἀλλ' ὀκταπλάσιον αἰτῆσαι· οὐ γὰρ
μῆκος μόνον ἀλλὰ καὶ πᾶσαν διάστασιν ὤφειλε μεγεθο-
ποιεῖν τοῦ δημιουργήματος. ὥστε ἀναλογία τις ἔστιν ἐν
πλαστικῇ, ὁμοίως δὲ καὶ ἐν ζωγραφίᾳ, δι' ἣν ὁμοιότης
κατ' ἀπαραλλαξίαν κατορθοῦται. κοινῷ τε λόγῳ πᾶσα
τέχνη ἐστὶ σύστημα ἐκ καταλήψεων,
ριγραφήν ἐστιν ὅλον, πάλιν τε διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν ἤτοι

168
τὸ ὅλον μέρος τοῦ ὅλου μέρους ἅψεται ἢ μέρος μέρους.

καὶ εἰ μὲν ὅλον ὅλου, ἑνωθήσεται καὶ ἀμφότερα ἓν γενή-
σεται σῶμα· εἰ δὲ μέρει μέρους, ἐκεῖνο πάλιν τὸ μέρος
κατ' ἰδίαν περιγραφὴν ὅλον νοούμενον ἤτοι ὅλον ὅλου
τοῦ μέρους ἅψεται ἢ μέρει τινί τινος μέρους, καὶ οὕτως
εἰς ἄπειρον. οὐ τοίνυν οὐδὲ μέρος μέρους ἅπτεται. καὶ
μὴν οὐδὲ ὅλον μέρους. εἰ γὰρ τὸ ὅλον τοῦ μέρους ἅψε-
ται, ἔσται καὶ τὸ ὅλον συνυποστελλόμενον τῷ μέρει μέρος
καὶ τὸ μέρος ἀντιπαρεκτεινόμενον τῷ ὅλῳ ὅλον· τὸ γὰρ
ἴσον τῷ μέρει τὴν τοῦ μέρους εἶχεν ἀναλογίαν, καὶ τὸ
ἴσον τῷ ὅλῳ τὴν τοῦ ὅλου. τελέως δὲ ἀπερρωγός ἐστιν ἢ
τὸ ὅλον ποιεῖν μέρος ἢ τὸ μέρος ἴσον ἀξιοῦν εἶναι τῷ
ὅλῳ. τοίνυν οὐδὲ τὸ ὅλον τοῦ μέρους ἅπτεται. καὶ ἄλ-
λως, εἰ τὸ ὅλον τοῦ μέρους ἅπτεται, ἔσται ἑαυτοῦ μικρό-
τερον καὶ πάλιν ἑαυτοῦ μεῖζον· ὅπερ ἐστὶ τοῦ προτέρου
χεῖρον. τό τε γὰρ ὅλον εἰ τὸν αὐτὸν ἐπιλαμβάνει τόπον
τῷ μέρει, ἴσον ἔσται τῷ μέρει, ἴσον δὲ τούτῳ γενόμενον
μικρότερον ἑαυτοῦ ἔσται· καὶ ἀνάπαλιν τὸ μέρος εἰ ἀν-
τιπαρεκτείνεται τῷ ὅλῳ, τὸν αὐτὸν ἐφέξει τούτῳ τόπον,
τῷ δὲ ὅλῳ τὸν αὐτὸν ἐπεσχηκὸς τόπον ἔσται μεῖζον ἑαυτοῦ.
νάμεθα νοεῖν· ὅταν δὲ τὸ αὐτὸ φυλάττοντες μῆκος ἐκ

τούτου κατ' ὀλίγον σχίζωμεν ταῖς ἐπινοίαις τὸ πλάτος καὶ
τοῦτο ἄχρι τινὸς ποιῶμεν, ἔλαττον μὲν ἀεὶ καὶ ἔλαττον
τὸ πλάτος γινόμενον νοοῦμεν, ὅταν δὲ φθάσωμεν ἅπαξ
στερῆσαι τοῦ πλάτους τὸ μῆκος, οὐκέτι οὐδὲ τὸ μῆκος
νοοῦμεν, ἀλλὰ σὺν τῇ ἄρσει τοῦ πλάτους αἴρεται καὶ ἡ
τοῦ μήκους ἐπίνοια.
Καθόλου τε τὸ ἐπινοούμενον πᾶν ἤτοι κατ' ἐμπέλα-
σιν τῶν ἐναργῶν νοεῖται ἢ κατὰ τὴν ἀπὸ τῶν ἐναργῶν
μετάβασιν, καὶ τοῦτο ποικίλως, ὁτὲ μὲν κατὰ ὁμοιότητα,
ὁτὲ δὲ κατὰ ἐπισύνθεσιν, ὁτὲ δὲ κατὰ ἀναλογίαν, καὶ ταύ-
την δὲ ἤτοι αὐξητικὴν ἢ μειωτικήν. κατ' ἐμπέλασιν μὲν
οὖν τῶν ἐναργῶν νοεῖται ὡς λευκὸν καὶ μέλαν καὶ γλυκὺ
καὶ πικρόν· ταῦτα γὰρ καὶ εἰ αἰσθητά ἐστιν, ἀλλ' οὐδὲν
ἧττον νοεῖται. κατὰ δὲ τὴν ἀπὸ τῶν ἐναργῶν μετάβασιν
ὁμοιωτικῶς μὲν νοεῖται οἷον ἀπὸ [μὲν] τῆς Σωκράτους
εἰκόνος ὁ μὴ παρὼν Σωκράτης, συνθετικῶς δὲ οἷον ἀπὸ
τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἵππου ὁ μήτε ἄνθρωπος ὢν μήτε
ἵππος, σύνθετος δὲ ἐξ ἀμφοτέρων Ἱπποκένταυρος, κατὰ δὲ
169
ἀναλογίαν αὐξητικὴν ἢ μειωτικὴν οἷον ἀπὸ τοῦ ὁρᾶν τὸν

κοινὸν κατὰ μέγεθος ἄνθρωπον καὶ ὑποπίπτοντα
καὶ ἄφρων· ὅ ἐστιν ἀδύνατον. εἰ δ' ἀποβολῇ ἐκείνης

ἐκτήσατο ταύτην, οὐ δυνήσεται διὰ τῆς ὑστερογενοῦς δια-
θέσεως τὴν προοῦσαν διάθεσιν, νῦν δὲ μὴ παροῦσαν γνω-
ρίζειν. καὶ εἰκότως· παντὸς γοῦν πράγματος αἰσθητοῦ
ἢ νοητοῦ γίνεται κατάληψις ἤτοι κατὰ ἐνάργειαν περι-
πτωτικῶς ἢ κατὰ τὴν ἀπὸ τῶν περιπτωτικῶς πεφηνότων
ἀναλογιστικὴν μετάβασιν, καὶ ταύτην ἤτοι ὁμοιωτικήν, ὡς
ὅταν ἀπὸ τῆς Σωκράτους εἰκόνος γνωρίζηται ὁ μὴ πα-
ρὼν Σωκράτης, ἢ συνθετικήν, ὡς ὅταν ἀπ' ἀνθρώπου
καὶ ἵππου κατ' ἐπισύνθεσιν νοῶμεν τὸν ἀνύπαρκτον ἱππο-
κένταυρον, ἢ κατὰ ἀναλογίαν, ὡς ὅταν ἀπὸ τοῦ κοινοῦ
ἀνθρώπου παραυξητικῶς μὲν λαμβάνηται ὁ Κύκλωψ, ὃς
οὐκ ἐῴκει
Σέξτος Εμπειρικός. Adversus mathematicos Book Pr, sec.16, line 2
ἔσται διδακτά. ᾧ ἀκολουθήσει τὸ μηδὲν εἶναι διδακτόν·

δεῖ γὰρ ὑποκεῖσθαί τι ἀδίδακτον, ἵνα ἐκ τοῦ γινωσκομέ-
νου γένηται ἡ τούτου μάθησις. τοίνυν οὐδὲ τὸ ὂν τῷ
εἶναι διδάσκεται.
Ὁ δὲ ὅμοιος τῆς ἀπορίας γενήσεται τρόπος καὶ πρὸς
τοὺς ἐροῦντας τὸ οὔ τι ὂν ἢ τὶ διδάσκεσθαι. εἰ γὰρ τὸ οὔ τι
ὂν διδάσκοιτο, ἔσται ᾗ διδάσκεται τί, καὶ διὰ τοῦτο τὸ
αὐτὸ τἀναντία οὔτι καὶ τὶ ἔσται, ὅπερ ἦν τῶν ἀδυνάτων.
τῷ τε οὔτινι οὐδὲν συμβέβηκεν, διὸ οὐδὲ τὸ διδάσκεσθαι·
καὶ γὰρ τοῦτο τῶν συμβεβηκότων ἐστίν. οὐ τοίνυν τὸ
οὔτι διδάσκεται. κατὰ δὲ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν καὶ τὸ τὶ
τῶν ἀδιδάκτων γενήσεται· εἰ γὰρ διὰ τοῦτο διδακτὸν
ἔσται ὅτι ἔστιν, οὐδὲν ἀδίδακτον ἔσται, ᾧ ἕπεται τὸ
μηδὲν εἶναι διδακτόν. καὶ μὴν εἰ διδάσκεται τὸ τί,
ἤτοι διὰ τῶν οὐτινῶν διδαχθήσεται ἢ διὰ τῶν τινῶν.
ἀλλὰ διὰ μὲν τῶν οὐτινῶν οὐχ οἷόν τε διδαχθῆναι· ἀν-
υπόστατα γάρ ἐστι τῇ διανοίᾳ ταῦτα κατὰ τοὺς ἀπὸ τῆς
στοᾶς. λείπεται οὖν διὰ τῶν τινῶν
170
Εἰ ἔστι τις τέχνη περὶ ἑλληνισμοῦ
Ὅτι μὲν δεῖ τινα φειδὼ ποιεῖσθαι τῆς περὶ τὰς διαλέκ-
τους καθαριότητος, αὐτόθεν συμφανές· ὅ τε γὰρ ἑκάστοτε
βαρβαρίζων καὶ σολοικίζων ὡς ἀπαίδευτος χλευάζεται,
ὅ τε ἑλληνίζων ἱκανός ἐστι πρὸς τὸ σαφῶς ἅμα καὶ ἀκρι-
βῶς παραστῆσαι τὰ νοηθέντα τῶν πραγμάτων. ἤδη δὲ
τοῦ ἑλληνισμοῦ δύο εἰσὶ διαφοραί· ὃς μὲν γάρ ἐστι κεχω-
ρισμένος τῆς κοινῆς ἡμῶν συνηθείας καὶ κατὰ γραμμα-
τικὴν ἀναλογίαν δοκεῖ προκόπτειν, ὃς δὲ κατὰ τὴν ἑκά-
στου τῶν Ἑλλήνων συνήθειαν ἐκ παραπλασμοῦ καὶ τῆς
ἐν ταῖς ὁμιλίαις παρατηρήσεως ἀναγόμενος. οἷον ὁ μὲν
τῆς Ζεύς ὀρθῆς πτώσεως τὰς πλαγίους σχηματίζων τοῦ
Ζεός τῷ Ζεΐ τὸν Ζέα κατὰ τὸν πρότερον τοῦ ἑλληνισμοῦ
χαρακτῆρα διαλέλεκται, ὁ δὲ ἀφελῶς τοῦ Ζηνός λέγων
καὶ τῷ Ζηνὶ καὶ τὸν Ζῆνα κατὰ τὸν δεύτερον καὶ συνη-
θέστερον ἡμῖν. πλὴν δυοῖν ὄντων τῶν ἑλληνισμῶν εὔχρη-
στον μὲν εἶναί φαμεν τὸν δεύτερον διὰ τὰς προειρημένας
αἰτίας, ἄχρηστον δὲ τὸν πρῶτον διὰ τὰς λεχθησομένας.
ὥσπερ γὰρ ἐν πόλει νομίσματός τινος προχωροῦντος κατὰ
αἰτίας, ἄχρηστον δὲ τὸν πρῶτον διὰ τὰς λεχθησομένας.

ὥσπερ γὰρ ἐν πόλει νομίσματός τινος προχωροῦντος κατὰ
τὸ ἐγχώριον ὁ μὲν τούτῳ στοιχῶν δύναται καὶ τὰς ἐν
ἐκείνῃ τῇ πόλει διεξαγωγὰς ἀπαραποδίστως ποιεῖσθαι,
ὁ δὲ τοῦτο μὲν μὴ παραδεχόμενος ἄλλο δέ τι καινὸν χα-
ράσσων ἑαυτῷ καὶ τούτῳ νομιστεύεσθαι θέλων μάταιος
καθέστηκεν, οὕτω κἀν τῷ βίῳ ὁ μὴ βουλόμενος τῇ συνή-
θως παραδεχθείσῃ, καθάπερ νομίσματι, ὁμιλίᾳ κατακο-
λουθεῖν ἀλλ' ἰδίαν αὑτῷ τέμνειν μανίας ἐγγύς ἐστιν. διό-
περ εἰ οἱ γραμματικοὶ ὑπισχνοῦνται τέχνην τινὰ τὴν
καλουμένην ἀναλογίαν παραδώσειν, δι' ἧς κατ' ἐκεῖνον
ἡμᾶς τὸν ἑλληνισμὸν ἀναγκάζουσι διαλέγεσθαι, ὑποδει-
κτέον ὅτι ἀσύστατός ἐστιν αὕτη ἡ τέχνη, δεῖ δὲ τοὺς ὀρθῶς
171
βουλομένους διαλέγεσθαι τῇ ἀτέχνῳ καὶ ἀφελεῖ κατὰ τὸν

βίον καὶ τῇ κατὰ τὴν κοινὴν τῶν πολλῶν συνήθειαν πα-
ρατηρήσει προσανέχειν.
ἀλλὰ μὴ οὕτως δεῖν λέγειν, εἰ μὴ ἄρα τὴν ἑκάστου συν-

ήθειαν, ἥτις οὔτε τεχνικὴ οὔτε φυσική ἐστιν. τῇ δὲ τινὸς
συνηθείᾳ δεῖν ἀκολουθεῖν εἴπερ ἐροῦσιν, ἤτοι φάσει μόνον
ἐροῦσιν ἢ ἐμμεθόδοις ἀποδείξεσι χρησάμενοι. ἀλλὰ φάσιν
μὲν λέγουσι φάσιν ἀντιθήσομεν περὶ τοῦ τοῖς πολλοῖς
μᾶλλον ἢ τῷ ἑνὶ δεῖν ἀκολουθεῖν· ἐμμεθόδως δὲ ἀπο-
δεικνύντες ὅτι οὗτος ἑλληνίζει, ἀναγκασθήσονται ἐκείνην
τὴν μέθοδον κριτήριον ἑλληνισμοῦ λέγειν δι' ἣν καὶ οὗτος
ἑλληνίζων δέδεικται, ἀλλ' οὐχὶ τοῦτον. λείπεται οὖν τῇ
πάντων συνηθείᾳ προσέχειν. εἰ δὲ τοῦτο, οὐ χρεία τῆς
ἀναλογίας ἀλλὰ παρατηρήσεως τοῦ πῶς οἱ πολλοὶ διαλέ-
γονται καὶ τί ὡς ἑλληνικὸν παραδέχονται ἢ ὡς οὐ τοιοῦτον
ἐκκλίνουσιν. τό γε μὴν ἑλληνικὸν ἤτοι φύσει ἐστὶν ἢ θέ-
σει. καὶ φύσει μὲν οὐκ ἔστιν, ἐπεὶ οὐκ ἄν ποτε ταὐτὸν
τοῖς μὲν ἑλληνικὸν ἐδόκει τυγχάνειν τοῖς δὲ οὐχ ἑλληνι-
κόν· θέσει δὲ εἴπερ ἐστὶ καὶ νόμῳ τῶν ἀνθρώπων, ὁ
συνασκηθεὶς μάλιστα καὶ τριβεὶς ἐν τῇ συνηθείᾳ, οὗτος
ἑλληνίζει, καὶ οὐχ ὁ τὴν ἀναλογίαν ἐπιστάμενος. καὶ γὰρ
ἄλλως ἔνεστι παραστῆσαι ὅτι οὐ δεόμεθα πρὸς τὸ ἑλλη-
νίζειν τῆς γραμματικῆς. ἐν γὰρ ταῖς ἀνὰ χεῖρα ὁμιλίαις
ἤτοι ἀντικόψουσιν ἡμῖν οἱ πολλοὶ ἐπί τισι λέξεσιν ἢ οὐκ
τὴν μέθοδον κριτήριον ἑλληνισμοῦ λέγειν δι' ἣν καὶ οὗτος

ἑλληνίζων δέδεικται, ἀλλ' οὐχὶ τοῦτον. λείπεται οὖν τῇ
πάντων συνηθείᾳ προσέχειν. εἰ δὲ τοῦτο, οὐ χρεία τῆς
ἀναλογίας ἀλλὰ παρατηρήσεως τοῦ πῶς οἱ πολλοὶ διαλέ-
γονται καὶ τί ὡς ἑλληνικὸν παραδέχονται ἢ ὡς οὐ τοιοῦτον
ἐκκλίνουσιν. τό γε μὴν ἑλληνικὸν ἤτοι φύσει ἐστὶν ἢ θέ-
σει. καὶ φύσει μὲν οὐκ ἔστιν, ἐπεὶ οὐκ ἄν ποτε ταὐτὸν
τοῖς μὲν ἑλληνικὸν ἐδόκει τυγχάνειν τοῖς δὲ οὐχ ἑλληνι-
172
κόν· θέσει δὲ εἴπερ ἐστὶ καὶ νόμῳ τῶν ἀνθρώπων, ὁ

ἀντικόψουσιν. καὶ εἰ μὲν ἀντικόψουσιν, εὐθὺς καὶ διορθώ-
σονται ἡμᾶς, ὥστε παρὰ τῶν ἐκ τοῦ βίου καθεστώτων
ἀλλ' οὐχὶ παρὰ γραμματικῶν ἔχειν τὸ ἑλληνίζειν· εἰ δ'
οὐ δυσχεραίνουσιν ἀλλ' ὡς σαφέσι καὶ ὀρθῶς ἔχουσι
συμπεριφέροιντο τοῖς λεγομένοις, καὶ ἡμεῖς αὐτοῖς ἐπιμε-
νοῦμεν. κατά τε ταύτην τὴν ἀναλογίαν ἤτοι πάντες ἢ οἱ
πλεῖστοι ἢ οἱ πολλοὶ διαλέγονται·

ἀντικόψουσιν. καὶ εἰ μὲν ἀντικόψουσιν, εὐθὺς καὶ διορθώ-
σονται ἡμᾶς, ὥστε παρὰ τῶν ἐκ τοῦ βίου καθεστώτων
πλεῖστοι ἢ οἱ πολλοὶ διαλέγονται· οὔτε δὲ πάντες οὔθ'
οἱ πλεῖστοι οὔθ' οἱ πολλοί· μόλις γὰρ δύο ἢ τρεῖς τοιοῦ-
τοι εὑρίσκονται, οἱ δὲ πλεῖστοι οὐδὲ ἴσασιν αὐτήν. τοίνυν
ἐπεὶ τῇ τῶν πολλῶν συνηθείᾳ καὶ οὐ τῇ τῶν δυοῖν ἀναγ-
καῖον κατακολουθεῖν, ῥητέον τὴν παρατήρησιν τῆς κοινῆς
συνηθείας χρησιμεύειν πρὸς τὸ ἑλληνίζειν, ἀλλὰ μὴ τὴν
ἀναλογίαν. ἐπὶ πάντων γε μὴν σχεδὸν τῶν χρησιμευόν-
των τῷ βίῳ μέτρον ἐστὶν ἱκανὸν τὸ μὴ παραποδίζεσθαι
πρὸς τὰς χρείας. διόπερ εἰ καὶ ὁ ἑλληνισμὸς διὰ δύο μά-
λιστα προηγούμενα ἔτυχεν ἀποδοχῆς, τήν τε σαφήνειαν

173

πλεῖστοι ἢ οἱ πολλοὶ διαλέγονται· οὔτε δὲ πάντες οὔθ'
οἱ πλεῖστοι οὔθ' οἱ πολλοί· μόλις γὰρ δύο ἢ τρεῖς τοιοῦ-
τοι εὑρίσκονται, οἱ δὲ πλεῖστοι οὐδὲ ἴσασιν αὐτήν. τοίνυν
ἐπεὶ τῇ τῶν πολλῶν συνηθείᾳ καὶ οὐ τῇ τῶν δυοῖν ἀναγ-
καῖον κατακολουθεῖν, ῥητέον τὴν παρατήρησιν τῆς κοινῆς
συνηθείας χρησιμεύειν πρὸς τὸ ἑλληνίζειν, ἀλλὰ μὴ τὴν
ἀναλογίαν. ἐπὶ πάντων γε μὴν σχεδὸν τῶν χρησιμευόν-
των τῷ βίῳ μέτρον ἐστὶν ἱκανὸν τὸ μὴ παραποδίζεσθαι
πρὸς τὰς χρείας. διόπερ εἰ καὶ ὁ ἑλληνισμὸς διὰ δύο μά-
λιστα προηγούμενα ἔτυχεν ἀποδοχῆς, τήν τε σαφήνειαν
καὶ τὴν προσήνειαν τῶν δηλουμένων (τούτοις γὰρ ἔξωθεν
κατ' ἐπακολούθησιν συνέζευκται τὸ μεταφορικῶς καὶ ἐμ-
φατικῶς καὶ κατὰ τοὺς ἄλλους τρόπους φράζειν), ζητήσο-
μεν οὖν ἐκ ποτέρας ταῦτα μᾶλλον περιγίνεται, ἆρά γε
τῆς κοινῆς συνηθείας ἢ τῆς ἀναλογίας, ἵνα ἐκείνῃ προσθώ-
μεθα. βλέπομεν δέ γε ὡς ἐκ τῆς κοινῆς συνηθείας μᾶλ-
λον ἢ ὅτι ἐκ τῆς ἀναλογίας. ἐκείνῃ ἄρα ἀλλ' οὐ ταύτῃ
ἐν τῇ συνηθείᾳ λέγεται κτᾶσθαι, ῥητέον καὶ χρᾶσθαι,

ὀφείλομεν παρέντες τὴν ἀναλογικὴν τέχνην ἐπὶ τὴν συν-
ήθειαν ἀναδραμεῖν, ἀφ' ἧς κἀκείνη ἤρτηται.
Καὶ μὴν ἡ ἀναλογία ὁμοίων πολλῶν ὀνομάτων ἐστὶ
παράθεσις, τὰ δὲ ὀνόματα ταῦτα ἐκ τῆς συνηθείας, ὥστε
καὶ ἡ σύστασις τῆς ἀναλογίας ἀπὸ τῆς συνηθείας πρόει-
σιν. τούτου δὲ οὕτως ἔχοντος ἐρωτητέον τρόπῳ τῷδε·
ἤτοι ἐγκρίνετε τὴν συνήθειαν ὡς πιστὴν πρὸς διάγνωσιν
ἑλληνισμοῦ ἢ ἐκβάλλετε. εἰ μὲν ἐγκρίνετε, αὐτόθεν συν-
ῆκται τὸ προκείμενον, καὶ οὐ χρεία τῆς ἀναλογίας· εἰ
δὲ ἐκβάλλετε, ἐπεὶ καὶ ἡ ἀναλογία ἐκ ταύτης συνίσταται,
ἐκβάλλετε καὶ τὴν ἀναλογίαν. καὶ πάλιν, ἄτοπον τὸ αὐτὸ
καὶ ὡς πιστὸν προσίεσθαι καὶ ὡς ἄπιστον παραιτεῖσθαι.
οἱ δὲ γραμματικοὶ θέλοντες τὴν συνήθειαν ὡς ἄπιστον
ἐκβάλλειν καὶ πάλιν ταύτην ὡς πιστὴν παραλαμβάνειν, τὸ
αὐτὸ πιστὸν ἅμα καὶ ἄπιστον ποιήσουσιν. ἵνα γὰρ δεί-
ξωσιν ὅτι οὐ διαλεκτέον κατὰ τὴν συνήθειαν, εἰσάγουσι
τὴν ἀναλογίαν· ἡ δὲ ἀναλογία οὐκ ἰσχυροποιεῖται, εἰ μὴ
174
συνήθειαν ἔχοι τὴν βεβαιοῦσαν· τῇ ἄρα συνηθείᾳ ἐκβάλ-

λοντες τὴν συνήθειαν τὸ αὐτὸ πιστὸν ἅμα καὶ ἄπιστον
Εὖ δ' ἂν ἔχοι καὶ μετὰ τὴν ἐκ τῆς πρὸς αὐτοὺς ἀκο-
λουθίας καὶ τῶν ῥητῶν ἔνστασιν ἔτι καὶ ἀπὸ τῆς κατὰ τὸ
ὅμοιον μεταβάσεως αὐτοὺς δυσωπεῖν. εἴπερ γὰρ τοῦ
ὁμοίου θεωρητικοὶ καθεστήκασιν, ἐπεὶ τῷ εἰς ἀντικνήμιον
τύπτεσθαι ἀνάλογόν ἐστι τὸ εἰς τὴν ῥῖνα τύπτεσθαι καὶ
τὸ εἰς τὴν γαστέρα, λέγεται δὲ τὸ πρῶτον ἀντικνημιά-
ζειν, ἀναλόγως καὶ τὸ γαστρίζειν ἢ μυκτηρίζειν ...· τὸ δὲ
αὐτὸ καὶ ἐπὶ τοῦ ἱππάζεσθαι καὶ κατακρημνίζεσθαι καὶ
ἡλιάζεσθαι ὑποδεικτέον. οὐ λέγομεν δὲ ταῦτα διὰ τὸ παρὰ
τὴν κοινὴν εἶναι συνήθειαν· τοίνυν οὐδὲ τὸ κυήσω οὐδὲ τὸ
φερήσω καὶ τὰ ἄλλα πάντα, ἅπερ κατ' ἀναλογίαν, ἐστὶν
ὀφειλόμενα λέγεσθαι διὰ τὸ μὴ κατὰ τὴν συνήθειαν λέγε-
σθαι. οὐ μὴν ἀλλ' εἴπερ ἄριστα μὲν θρᾳκιστὶ διαλέγεσθαί
φαμεν τὸν ὡς σύνηθές ἐστι Θρᾳξὶ διαλεγόμενον, καὶ κάλ-
λιστα ῥωμαϊστὶ τὸν ὡς σύνηθες Ῥωμαίοις, ἀκολουθήσει
καὶ τὸ ἑλληνιστὶ ὑγιῶς διαλέγεσθαι τὸν ὡς σύνηθες Ἕλλη-
σι διαλεγόμενον, ἐὰν τῇ συνηθείᾳ ἀλλὰ μὴ τῇ διατάξει
κατακολουθῶμεν. τῇ ἄρα συνηθείᾳ, οὐ τῇ ἀναλογίᾳ
κατακολουθοῦντες ἑλληνιοῦμεν. καθόλου τε ἤτοι σύμφω-
νός ἐστι τῇ συνηθείᾳ ἡ ἀναλογία ἢ διάφωνος. καὶ εἰ μὲν
σύμφωνος, πρῶτον μὲν ὡς ἐκείνη οὐκ ἔστι τεχνική, οὕτως
Αιλιανός τακτικός. ., Tactica Cha. 10, sec.3, line 20
δευτέρου λόχου λοχαγὸν τέταρ-

τον εἶναι τῇ δυνάμει· οὕτω γὰρ
ἰσοδυναμήσουσιν αἱ διλοχίαι
κατ' ἀρετήν· ἡ γὰρ πρώτη δι-
λοχία τὸν πρῶτον κατ' ἀρε-
τὴν ἔχει καὶ τὸν τέταρτον, ἡ
δὲ δευτέρα τὸν δεύτερον καὶ
τὸν τρίτον κατ' ἀρετήν. δεί-
κνυται δὲ ἐν τοῖς μαθήμασιν,
ὅταν ὦσιν ἐν τέτταρσι μεγέ-
θεσιν ἀναλογίαι, τὸ ὑπὸ πρώ-
του καὶ τετάρτου ἶσον γινό-
175
μενον τῷ ὑπὸ δευτέρου καὶ

τρίτου.
ἐπεὶ δὲ ἐν ἑκά-
στῳ συντάγματι τέσσαρές εἰσι
τετραρχίαι, τῇ αὐτῇ ἀναλογίᾳ
καὶ τὰ συντάγματα διακοσμή-
σομεν, ὥστε ἐν ἑκάστῳ συν-
τάγματι τῆς πρώτης
τὸν τρίτον κατ' ἀρετήν. δεί-

κνυται δὲ ἐν τοῖς μαθήμασιν,
ὅταν ὦσιν ἐν τέτταρσι μεγέ-
θεσιν ἀναλογίαι, τὸ ὑπὸ πρώ-
του καὶ τετάρτου ἶσον γινό-
μενον τῷ ὑπὸ δευτέρου καὶ
τρίτου.
ἐπεὶ δὲ ἐν ἑκά-
στῳ συντάγματι τέσσαρές εἰσι
τετραρχίαι, τῇ αὐτῇ ἀναλογίᾳ
καὶ τὰ συντάγματα διακοσμή-
σομεν, ὥστε ἐν ἑκάστῳ συν-
τάγματι τῆς πρώτης τετραρ-
χίας τὸν τετράρχην ἐπὶ τοῦ
δεξιοῦ τετάχθαι καὶ πρωτεύ-
ειν κατ' ἀρετήν, τὸν δὲ τῆς τε-
τάρτης τετραρχίας τετράρχην
εὐώνυμον εἶναι καὶ δευτερεύ-
ειν κατ' ἀρετήν, τὸν δὲ τῆς
τρίτης τετραρχίας τετράρχην
δεξιοῦ τετάχθαι καὶ πρωτεύ-

ειν κατ' ἀρετήν, τὸν δὲ τῆς τε-
τάρτης τετραρχίας τετράρχην
εὐώνυμον εἶναι καὶ δευτερεύ-
ειν κατ' ἀρετήν, τὸν δὲ τῆς
τρίτης τετραρχίας τετράρχην
δεξιὸν εἶναι καὶ τρίτον κατ'
176
ἀρετήν, τὸν δὲ τῆς δευτέρας τε-

τραρχίας τετράρχην εὐώνυμον
εἶναι καὶ τέταρτον κατ' ἀρετήν.
τὴν δὲ αὐτὴν ἀναλογίαν ἔχουσι
καὶ αἱ μείζονες ἡγεμονίαι πρὸς αὑτάς.
Archimedes Geom., De sphaera et cylindro Vol.1, p. 114, line 15
τῷ ἀπὸ ΛΚ ἐστὶν ἴσον [ἔστιν, ὡς ἡ ΡΛ πρὸς ΛΔ, τὸ ἀπὸ

ΛΚ πρὸς τὸ ἀπὸ ΛΔ], ἔσται ἄρα καί, ὡς ἡ ΡΛ πρὸς ΛΔ,
τὸ ἀπὸ ΒΔ πρὸς τὸ ἀπὸ ΔΧ, τουτέστιν ἡ ΧΖ πρὸς ΖΘ.
Καὶ ἐπεί ἐστιν, ὡς συναμφότερος ἡ ΚΒΧ πρὸς ΒΧ, οὕτως
ἡ ΛΧ πρὸς ΧΔ, ἴση δέ ἐστιν ἡ ΚΒ τῇ ΒΖ, ἔσται ἄρα καί,
ὡς ἡ ΖΧ πρὸς ΧΒ, οὕτως ἡ ΛΧ πρὸς ΧΔ. Ἀναστρέψαντι,
ὡς ἡ ΧΖ πρὸς ΖΒ, οὕτως ἡ ΧΛ πρὸς ΛΔ· ὥστε καί, ὡς
ἡ ΛΔ πρὸς ΛΧ, οὕτως ἡ ΒΖ πρὸς ΖΧ. Καὶ ἐπεί ἐστιν, ὡς
ἡ ΡΛ πρὸς ΛΔ, οὕτως ἡ ΧΖ πρὸς ΖΘ, ὡς δὲ ἡ ΔΛ πρὸς
ΛΧ, οὕτως ἡ ΒΖ πρὸς ΖΧ, καὶ δι' ἴσου ἐν τῇ τεταραγμένῃ
ἀναλογίᾳ, ὡς ἡ ΡΛ πρὸς ΛΧ, οὕτως ἡ ΒΖ πρὸς ΖΘ· καὶ
ὡς ἄρα ἡ ΛΧ πρὸς ΧΡ, οὕτως ἡ ΖΘ πρὸς ΘΒ. Ὡς δὲ ἡ
ΖΘ πρὸς ΘΒ, οὕτως ἡ Π πρὸς Σ· καὶ ὡς ἄρα ἡ ΛΧ πρὸς
ΧΡ, τουτέστιν ὁ ΑΓΛ κῶνος πρὸς τὸν ΑΡΓ κῶνον, τουτέστι
τὸ ΑΔΓ τμῆμα τῆς σφαίρας πρὸς τὸ ΑΒΓ τμῆμα τῆς
σφαίρας, οὕτως ἡ Π πρὸς Σ.
εʹ.
Τῷ δοθέντι τμήματι σφαίρας ὅμοιον καὶ ἄλλῳ τῷ
δοθέντι ἴσον αὐτὸ συστήσασθαι.
Ἔστω τὰ δύο δοθέντα τμήματα σφαίρας τὰ ΑΒΓ, ΕΖΗ,
καὶ ἔστω τοῦ μὲν ΑΒΓ τμήματος βάσις ὁ περὶ διάμετρον
Archimedes Geom., De planorum aequilibriis Vol.2, p. 115, line 16
οὕτως ἁ ΧΘ ποτὶ ΘΕ. Τριπλάσιον δὲ τὸ ΑΒΓ τρίγωνον

τῶν τμαμάτων [ἐπειδήπερ τὸ ὅλον τμᾶμα ἐπίτριτόν ἐστι
τοῦ ΑΒΓ τριγώνου]· τριπλασία ἄρα καὶ ἁ ΧΘ τᾶς ΘΕ.
Ἐδείχθη δὲ ἁ ΧΘ τριπλασία καὶ τᾶς ΧΞ· πενταπλασία
ἄρα ἐστὶν ἁ ΞΕ τᾶς ΕΘ, τουτέστιν ἁ ΔΕ τᾶς ΕΘ· ἴσα
γάρ ἐστιν αὐτᾷ· ὥστε ἑξαπλασία ἐστὶν ἁ ΔΘ τᾶς ΘΕ.
Καί ἐντι τᾶς ΔΕ τριπλασία ἁ ΒΔ· ἁμιολία ἄρα ἐντὶ ἁ
ΒΘ τᾶς ΘΔ· ὅπερ ἔδει δεῖξαι.
177
θʹ.
Εἴ κα τέσσαρες γραμμαὶ ἀνάλογον ἔωντι ἐν τᾷ συνεχεῖ
ἀναλογίᾳ, καὶ ὃν ἔχει λόγον ἁ ἐλαχίστα ποτὶ τὰν ὑπεροχάν,
ᾇ ὑπερέχει ἁ μεγίστα τᾶς ἐλαχίστας, τοῦτον ἔχουσά
τις λαφθῇ ποτὶ τὰ τρία πεμπταμόρια τᾶς ὑπεροχᾶς,
ᾇ ὑπερέχει ἁ μεγίστα τᾶν ἀνάλογον τᾶς τρίτας, ὃν δὲ
ἔχει λόγον ἁ ἴσα τᾷ τε διπλασίᾳ τᾶς μεγίστας τᾶν ἀνάλογον
καὶ τᾷ τετραπλασίᾳ τᾶς δευτέρας καὶ τᾷ ἑξαπλασίᾳ
τᾶς τρίτας καὶ τᾷ τριπλασίᾳ τᾶς τετάρτας ποτὶ τὰν ἴσαν
τᾷ τε πενταπλασίᾳ τᾶς μεγίστας καὶ τᾷ δεκαπλασίᾳ
τᾶς δευτέρας καὶ τᾷ δεκαπλασίᾳ τᾶς τρίτας καὶ τᾷ
πενταπλασίᾳ τᾶς τετάρτας, τοῦτον ἔχουσά τις λαφθῇ
ποτὶ τὰν ὑπεροχάν, ᾇ ὑπερέχει ἁ μεγίστα τᾶν ἀνάλογον
Archimedes Geom., Arenarius Vol.2, p. 150, line 6
τὰς σφαίρας. Εἰ οὖν γένοιτο ἐκ τοῦ ψάμμου σφαῖρα

ταλικαύτα τὸ μέγεθος, ἁλίκα ἐστὶν ἁ σφαῖρα ἁ ἔχουσα
τὰν διάμετρον δακτύλων ρ, δῆλον ὡς ἐλάττων ἐσσεῖται
ὁ τοῦ ψάμμου ἀριθμὸς τοῦ γενομένου ἀριθμοῦ πολλα-
πλασιασθεισᾶν τᾶν δέκα μονάδων τῶν δευτέρων ἀριθμῶν
ταῖς ρ μυριάδεσσιν. Ἐπεὶ δ' αἱ τῶν δευτέρων ἀριθμῶν
δέκα μονάδες δέκατός ἐστιν ἀριθμὸς ἀπὸ μονάδος ἀνάλογον
ἐν τᾷ τῶν δεκαπλασίων ὅρων ἀναλογίᾳ, αἱ δὲ ἑκατὸν
μυριάδες ἕβδομος ἀπὸ μονάδος ἐκ τᾶς αὐτᾶς ἀναλογίας,
δῆλον ὡς ὁ γενόμενος ἀριθμὸς ἐσσεῖται τῶν ἐκ τᾶς αὐτᾶς
ἀναλογίας ἑκκαιδέκατος ἀπὸ μονάδος· δέδεικται γὰρ
ὅτι ἑνὶ ἐλάσσονας ἀπέχει ἀπὸ τᾶς μονάδος ἢ ὅσος ἐστὶν
ὁ ἀριθμὸς συναμφοτέρων, οὓς ἀπέχοντι ἀπὸ μονάδος
οἱ πολλαπλασιάξαντες ἀλλάλους. Τῶν δὲ ἑκκαίδεκα
τούτων ὀκτὼ μὲν οἱ πρῶτοι σὺν τᾷ μονάδι τῶν πρώτων
καλουμένων ἐντί, οἱ δὲ μετὰ τούτους ὀκτὼ τῶν δευτέρων,
καὶ ὁ ἔσχατός ἐστιν αὐτῶν χίλιαι μυριάδες δευτέρων
ἀριθμῶν. Φανερὸν οὖν ὅτι τοῦ ψάμμου τὸ πλῆθος τοῦ
μέγεθος ἔχοντος ἴσον τᾷ σφαίρᾳ τᾷ τὰν διάμετρον ρ
δακτύλων ἐχούσᾳ ἔλαττόν ἐστιν ἢ χίλιαι μυριάδες τῶν
δευτέρων ἀριθμῶν.
Κλήμης Αλεξανδρινός. Stromata Book 6, cha. 10, sec.80, subsec.2, line
2
ἄκαμπτος ἡδοναῖς ταῖς τε ὕπαρ ταῖς τε δι' ὀνειράτων· διαίτῃ γὰρ

λιτῇ καὶ αὐταρκείᾳ συνειθισμένος σωφρονικῶς, εὐσταλὴς μετὰ σεμ-
νότητος ὑπάρχει, ὀλίγων τῶν ἀναγκαίων πρὸς τὸ διαζῆν δεόμενος,
178
μηδὲν περιττὸν πραγματευόμενος, ἀλλὰ μηδὲ ταῦτα ὡς προηγούμενα,

ἐκ δὲ τῆς κατὰ τὸν βίον κοινωνίας ὡς ἀναγκαῖα τῇ τῆς σαρκὸς
ἐπιδημίᾳ, εἰς ὅσον ἀνάγκη, προσιέμενος· προηγουμένη γὰρ αὐτῷ
ἡ γνῶσις.
Κατ' ἐπακολούθημα τοίνυν καὶ τοῖς εἰς γνῶσιν γυμνάζουσιν
αὐτὸν προσανάκειται, παρ' ἑκάστου μαθήματος τὸ πρόσφορον τῇ
ἀληθείᾳ λαμβάνων, τῆς μὲν οὖν μουσικῆς τὴν ἐν τοῖς ἡρμοσμένοις
ἀναλογίαν διώκων, ἐν δὲ τῇ ἀριθμητικῇ τὰς αὐξήσεις καὶ μειώσεις
τῶν ἀριθμῶν παρασημειούμενος καὶ τὰς πρὸς ἀλλήλους σχέσεις καὶ
ὡς τὰ πλεῖστα ἀναλογίᾳ τινὶ ἀριθμῶν ὑποπέπτωκεν, ἐν δὲ τῇ γεω-
μετρικῇ οὐσίαν αὐτὴν ἐφ' ἑαυτῆς θεωρῶν καὶ ἐθιζόμενος συνεχές τι
διάστημα νοεῖν καὶ οὐσίαν ἀμετάβλητον, ἑτέραν τῶνδε τῶν σωμά-
των οὖσαν· ἔκ τε αὖ τῆς ἀστρονομίας γῆθεν αἰωρούμενος [τε] τῷ
νῷ συνυψωθήσεται οὐρανῷ καὶ τῇ περιφορᾷ συμπεριπολήσει, ἱστο-
ρῶν ἀεὶ τὰ θεῖα καὶ τὴν πρὸς ἄλληλα συμφωνίαν, ἀφ' ὧν ὁρμώ-
μενος Ἀβραὰμ εἰς τὴν τοῦ κτίσαντος ὑπεξανέβη γνῶσιν. ἀλλὰ καὶ
τῇ διαλεκτικῇ προσχρήσεται ὁ γνωστικός, τὴν εἰς εἴδη τῶν γενῶν
ἐκλεγόμενος διαίρεσιν, καὶ τὴν τῶν ὄντων προσήσεται διάκρισιν.

4
νότητος ὑπάρχει, ὀλίγων τῶν ἀναγκαίων πρὸς τὸ διαζῆν δεόμενος,

μηδὲν περιττὸν πραγματευόμενος, ἀλλὰ μηδὲ ταῦτα ὡς προηγούμενα,
ἐκ δὲ τῆς κατὰ τὸν βίον κοινωνίας ὡς ἀναγκαῖα τῇ τῆς σαρκὸς
ἐπιδημίᾳ, εἰς ὅσον ἀνάγκη, προσιέμενος· προηγουμένη γὰρ αὐτῷ
ἡ γνῶσις.
Κατ' ἐπακολούθημα τοίνυν καὶ τοῖς εἰς γνῶσιν γυμνάζουσιν
αὐτὸν προσανάκειται, παρ' ἑκάστου μαθήματος τὸ πρόσφορον τῇ
ἀληθείᾳ λαμβάνων, τῆς μὲν οὖν μουσικῆς τὴν ἐν τοῖς ἡρμοσμένοις
ἀναλογίαν διώκων, ἐν δὲ τῇ ἀριθμητικῇ τὰς αὐξήσεις καὶ μειώσεις
τῶν ἀριθμῶν παρασημειούμενος καὶ τὰς πρὸς ἀλλήλους σχέσεις καὶ
ὡς τὰ πλεῖστα ἀναλογίᾳ τινὶ ἀριθμῶν ὑποπέπτωκεν, ἐν δὲ τῇ γεω-
μετρικῇ οὐσίαν αὐτὴν ἐφ' ἑαυτῆς θεωρῶν καὶ ἐθιζόμενος συνεχές τι
διάστημα νοεῖν καὶ οὐσίαν ἀμετάβλητον, ἑτέραν τῶνδε τῶν σωμά-
των οὖσαν· ἔκ τε αὖ τῆς ἀστρονομίας γῆθεν αἰωρούμενος [τε] τῷ
νῷ συνυψωθήσεται οὐρανῷ καὶ τῇ περιφορᾷ συμπεριπολήσει, ἱστο-
ρῶν ἀεὶ τὰ θεῖα καὶ τὴν πρὸς ἄλληλα συμφωνίαν, ἀφ' ὧν ὁρμώ-
μενος Ἀβραὰμ εἰς τὴν τοῦ κτίσαντος ὑπεξανέβη γνῶσιν. ἀλλὰ καὶ
τῇ διαλεκτικῇ προσχρήσεται ὁ γνωστικός, τὴν εἰς εἴδη τῶν γενῶν
ἐκλεγόμενος διαίρεσιν, καὶ τὴν τῶν ὄντων προσήσεται διάκρισιν.
179
μέχρις ἂν τῶν πρώτων καὶ ἁπλῶν ἐφάψηται. οἱ πολλοὶ δὲ καθάπερ

οἱ παῖδες τὰ μορμολυκεῖα,

2
»Αἵ τε ἡμέραι τῶν ἀνθρώπων ἔσονται», φησίν, «ἔτη ρκʹ.» ἔστι

δὲ ὁ ἀριθμὸς ἀπὸ μονάδος κατὰ σύνθεσιν πεντεκαιδέκατος, σελήνη
δὲ πεντεκαιδεκάτῃ πλησιφαὴς γίνεται. ἔστι δὲ καὶ ἄλλως ὁ ἑκατὸν
εἴκοσι τρίγωνος ἀριθμὸς καὶ συνέστηκεν ἐξ ἰσότητος μὲν τοῦ ξδʹ,
ὧν ἡ κατὰ μέρος σύνθεσις τετραγώνους γεννᾷ, αʹ γʹ εʹ ζʹ θʹ ιαʹ ιγʹ
ιεʹ, ἐξ ἀνισότητος δὲ τοῦ νϛʹ, ἑπτὰ τῶν ἀπὸ δυάδος ἀρτίων, οἳ γεν-
νῶσι τοὺς ἑτερομήκεις, βʹ δʹ ϛʹ ηʹ ιʹ ιβʹ ιδʹ. κατ' ἄλλο πάλιν ση-
μαινόμενον συνέστηκεν ὁ ἑκατὸν κʹ ἀριθμὸς ἐκ τεσσάρων, ἑνὸς μὲν
τριγώνου τοῦ πεντεκαιδεκάτου, ἑτέρου δὲ τετραγώνου τοῦ κεʹ, τρίτου
δὲ πενταγώνου τοῦ λεʹ, τετάρτου δὲ ἑξαγώνου τοῦ μεʹ. κατὰ γὰρ
τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν ὁ εʹ παρείληπται καθ' ἕκαστον εἶδος· τῶν
μὲν γὰρ τριγώνων ἀπὸ μονάδος εʹ [δὲ] ὁ ιεʹ, τῶν δὲ τετραγώνων ὁ
κεʹ, καὶ τῶν ἑξῆς ἀναλόγως. ναὶ μὴν ὁ κεʹ ἀριθμός, εʹ ἀπὸ μονάδος
ὤν, τῆς Λευιτικῆς φυλῆς εἶναι σύμβολον λέγεται, ὁ δὲ λεʹ καὶ αὐτὸς
ἔχεται τοῦ ἐκ τῶν διπλασίων διαγράμματος ἀριθμητικοῦ καὶ γεω-
μετρικοῦ καὶ ἁρμονικοῦ τοῦ ϛʹ ηʹ θʹ ιβʹ, ὧν ἡ σύνθεσις γεννᾷ τὸν
λεʹ· ἐν ταύταις ταῖς ἡμέραις Ἰουδαῖοι διαπλάσσεσθαι τὰ ἑπτάμηνα
λέγουσιν. ὁ δὲ μεʹ τοῦ ἐκ τῶν τριπλασίων διαγράμματος τοῦ ϛʹ θʹ
ιβʹ ιηʹ, ὧν ἡ σύνθεσις γεννᾷ τὸν μεʹ, καὶ ἐν ταύταις ὁμοίως ταῖς
ἡμέραις τὰ ἐννεάμηνα διαπλάσσεσθαί φασι.

3
ὤν, τῆς Λευιτικῆς φυλῆς εἶναι σύμβολον λέγεται, ὁ δὲ λεʹ καὶ αὐτὸς
ἔχεται τοῦ ἐκ τῶν διπλασίων διαγράμματος ἀριθμητικοῦ καὶ γεω-
μετρικοῦ καὶ ἁρμονικοῦ τοῦ ϛʹ ηʹ θʹ ιβʹ, ὧν ἡ σύνθεσις γεννᾷ τὸν
λεʹ· ἐν ταύταις ταῖς ἡμέραις Ἰουδαῖοι διαπλάσσεσθαι τὰ ἑπτάμηνα
λέγουσιν. ὁ δὲ μεʹ τοῦ ἐκ τῶν τριπλασίων διαγράμματος τοῦ ϛʹ θʹ
ιβʹ ιηʹ, ὧν ἡ σύνθεσις γεννᾷ τὸν μεʹ, καὶ ἐν ταύταις ὁμοίως ταῖς
ἡμέραις τὰ ἐννεάμηνα διαπλάσσεσθαί φασι.
Τοῦτο μὲν οὖν τὸ εἶδος τοῦ ἀριθμητικοῦ ὑποδείγματος· γεωμε-
τρίας δὲ ἔστω μαρτύριον ἡ κατασκευαζομένη σκηνὴ καὶ τεκταινομένη
κιβωτός, ἀναλογίαις τισὶ λογικωτάταις, θείαις ἐπινοίαις κατασκευα-
ζόμεναι, κατὰ συνέσεως δόσιν, ἐκ τῶν αἰσθητῶν εἰς τὰ νοητά, μᾶλ-
λον δὲ ἐκ τῶνδε εἰς τὰ ἅγια καὶ τῶν ἁγίων τὰ ἅγια μεταγούσης
180
ἡμᾶς. τὰ μὲν γὰρ «τετράγωνα ξύλα» τῷ τὸ τετράγωνον σχῆμα

πάντῃ βεβηκέναι ὀρθὰς γωνίας ἐπιτελοῦν τὸ ἀσφαλὲς δηλοῖ. καὶ
μῆκος μὲν τριακόσιοι πήχεις τοῦ κατασκευάσματος, πλάτος δὲ νʹ,
βάθος δὲ λʹ· καὶ εἰς πῆχυν ἄνωθεν συντελεῖται, ἐκ τῆς πλατείας
βάσεως ἀποξυνομένη πυραμίδος τρόπον, ἡ κιβωτός, τῶν διὰ πυρὸς
καθαιρομένων καὶ δοκιμαζομένων σύμβολον. ἡ γεωμετρικὴ αὕτη
παρέχεται ἀναλογία εἰς παραπομπὴν τῶν ἁγίων ἐκείνων μονῶν,
ὧν τὰς διαφορὰς αἱ διαφοραὶ τῶν ἀριθμῶν τῶν ὑποτεταγμένων

3
κιβωτός, ἀναλογίαις τισὶ λογικωτάταις, θείαις ἐπινοίαις κατασκευα-

ζόμεναι, κατὰ συνέσεως δόσιν, ἐκ τῶν αἰσθητῶν εἰς τὰ νοητά, μᾶλ-
λον δὲ ἐκ τῶνδε εἰς τὰ ἅγια καὶ τῶν ἁγίων τὰ ἅγια μεταγούσης
ἡμᾶς. τὰ μὲν γὰρ «τετράγωνα ξύλα» τῷ τὸ τετράγωνον σχῆμα
πάντῃ βεβηκέναι ὀρθὰς γωνίας ἐπιτελοῦν τὸ ἀσφαλὲς δηλοῖ. καὶ
μῆκος μὲν τριακόσιοι πήχεις τοῦ κατασκευάσματος, πλάτος δὲ νʹ,
βάθος δὲ λʹ· καὶ εἰς πῆχυν ἄνωθεν συντελεῖται, ἐκ τῆς πλατείας
βάσεως ἀποξυνομένη πυραμίδος τρόπον, ἡ κιβωτός, τῶν διὰ πυρὸς
καθαιρομένων καὶ δοκιμαζομένων σύμβολον. ἡ γεωμετρικὴ αὕτη
παρέχεται ἀναλογία εἰς παραπομπὴν τῶν ἁγίων ἐκείνων μονῶν,
ὧν τὰς διαφορὰς αἱ διαφοραὶ τῶν ἀριθμῶν τῶν ὑποτεταγμένων μη-
νύουσιν. οἱ δὲ ἐμφερόμενοι λόγοι εἰσὶν ἑξαπλάσιοι ὡς τὰ τριακόσια
τῶν νʹ, καὶ δεκαπλάσιοι ὡς τῶν λʹ δεκαπλάσια τὰ τριακόσια, καὶ
ἐπιδίμοιροι· τὰ γὰρ νʹ τῶν λʹ ἐπιδίμοιρα. εἰσὶ δ' οἳ τοὺς τριακο-
σίους πήχεις σύμβολον τοῦ κυριακοῦ σημείου λέγουσι, τοὺς νʹ δὲ τῆς
ἐλπίδος καὶ τῆς ἀφέσεως τῆς κατὰ τὴν πεντηκοστήν, καὶ τοὺς λʹ ἤ,
ὡς ἔν τισι, δώδεκα τὸ κήρυγμα δηλοῦν ἱστοροῦσιν, ὅτι τριακοστῷ
μὲν ἐκήρυξεν ὁ κύριος ἔτει, ιβʹ δὲ ἦσαν οἱ ἀπόστολοι, καὶ εἰς πῆχυν
συντελεῖσθαι τὸ κατασκεύασμα, εἰς μονάδα τελευτώσης τῆς τοῦ
δικαίου προκοπῆς καὶ «εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως».
Κλήμης Αλεξανδρινός. Stromata Book 8, cha. 8, sec.24, subsec.8, line 4
αὐτή, ἤτοι εἰς τὸ ἄνω ἢ εἰς τὸ κάτω· τὸ δ' ἄλλο εἶδος τῶν ἑτερω-
νύμων, οἷον ἵππος καὶ μέλας, καὶ ὄνομα καὶ λόγον ἕτερον ἀλλήλων
ἔχοντα μηδὲ τοῦ ὑποκειμένου κοινωνοῦντα, ἕτερα δὴ λεκτέον, οὐχ
ἑτερώνυμα. πολυώνυμα δὲ τὰ τὸν μὲν λόγον τὸν αὐτὸν ἔχοντα,
ὄνομα δὲ διάφορον ὡς ἄορ, ξίφος, φάσγανον. παρώνυμα δ' ἐστὶ τὰ
παρά τι ἕτερον ὠνομασμένα, ὡς ἀπὸ τῆς ἀνδρείας ὁ ἀνδρεῖος. τὰ
181
δὲ ὁμώνυμα τῷ αὐτῷ ὀνόματι χρώμενα, λόγον δὲ οὐ τὸν αὐτὸν

ἔχοντα, οἷον ἄνθρωπος τό τε ζῷον καὶ γεγραμμένος. τῶν δὲ ὁμω-
νύμων τὰ μὲν ἀπὸ τύχης ὁμωνυμεῖ, ὡς Αἴας ὁ Λοκρὸς καὶ ὁ Σαλα-
μίνιος, τὰ δὲ ἀπὸ διανοίας, καὶ τούτων τὰ μὲν καθ' ὁμοιότητα, ὡς
ἄνθρωπος τό τε ζῷον καὶ ὁ γεγραμμένος, τὰ δὲ κατὰ ἀναλογίαν, ὡς
»πόδες Ἴδης» καὶ οἱ ἡμέτεροι πόδες διὰ τὸ κατωτέρω εἶναι, τὰ δὲ
κατ' ἐνέργειαν, ὡς ποὺς πλοίου, δι' οὗ τὸ πλοῖον πλεῖ, καὶ ποὺς ὁ
ἡμέτερος, δι' οὗ κινούμεθα. λέγεται ὁμώνυμα ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ καὶ
πρὸς τὸ αὐτό, ὡς [ἀπὸ] τοῦ ἰατροῦ τὸ βιβλίον καὶ τὸ σμιλίον ἰατρικὰ
ἀπό τε τοῦ χρωμένου ἰατροῦ καὶ πρὸς τὸν αὐτὸν λόγον τὸν ἰατρικόν.
Τῶν αἰτίων τὰ μὲν προκαταρκτικά, τὰ δὲ συνεκτικά, τὰ δὲ
συνεργά, τὰ δὲ ὧν οὐκ ἄνευ. προκαταρκτικὰ μὲν τὰ πρώτως ἀφορ-
μὴν παρεχόμενα εἰς τὸ γίγνεσθαί τι, καθάπερ τὸ κάλλος τοῖς ἀκο-
λάστοις τοῦ ἔρωτος· ὀφθὲν γὰρ αὐτοῖς τὴν ἐρωτικὴν διάθεσιν ἐμποιεῖ
μόνον, οὐ μὴν κατηναγκασμένως. συνεκτικὰ δὲ ἅπερ συνωνύμως καὶ
Κλήμης Αλεξανδρινός. Quis dives salvetur Cha. 36, sec.2, line 3
Πάντες οὖν οἱ πιστοὶ καλοὶ καὶ θεοπρεπεῖς καὶ τῆς προσηγορίας

ἄξιοι, ἣν ὥσπερ διάδημα περίκεινται. οὐ μὴν ἀλλ' εἰσὶν ἤδη τινὲς
καὶ τῶν ἐκλεκτῶν ἐκλεκτότεροι, καὶ τοσούτῳ μᾶλλον ᾗ ἧττον
ἐπίσημοι, τρόπον τινὰ ἐκ τοῦ κλύδωνος τοῦ κόσμου νεωλκοῦντες
ἑαυτοὺς καὶ ἐπανάγοντες ἐπ' ἀσφαλές, οὐ βουλόμενοι δοκεῖν ἅγιοι,
κἂν εἴπῃ τις, αἰσχυνόμενοι, ἐν βάθει γνώμης ἀποκρύπτοντες τὰ
ἀνεκλάλητα μυστήρια, καὶ τὴν αὑτῶν εὐγένειαν ὑπερηφανοῦντες ἐν
κόσμῳ βλέπεσθαι, οὓς ὁ λόγος «φῶς τοῦ κόσμου» καὶ «ἅλας τῆς
γῆς» καλεῖ. τοῦτ' ἔστι τὸ σπέρμα, εἰκὼν καὶ ὁμοίωσις θεοῦ, καὶ
τέκνον αὐτοῦ γνήσιον καὶ κληρονόμον, ὥσπερ ἐπί τινα ξενιτείαν
ἐνταῦθα πεμπόμενον ὑπὸ μεγάλης οἰκονομίας καὶ ἀναλογίας τοῦ
πατρός· δι' ὃ καὶ τὰ φανερὰ καὶ τὰ ἀφανῆ τοῦ κόσμου δεδημιούργη-
ται, τὰ μὲν εἰς δουλείαν, τὰ δὲ εἰς ἄσκησιν, τὰ δὲ εἰς μάθησιν αὐτῷ,
καὶ πάντα, μέχρις ἂν ἐνταῦθα τὸ σπέρμα μένῃ, συνέχεται, καὶ συν-
αχθέντος αὐτοῦ πάντα τάχιστα λυθήσεται.
Τί γὰρ ἔτι δεῖ; θεῶ τὰ τῆς ἀγάπης μυστήρια, καὶ τότε ἐποπτεύ-
σεις τὸν κόλπον τοῦ πατρός, ὃν ὁ μονογενὴς θεὸς μόνος ἐξηγήσατο.
ἔστι δὲ καὶ αὐτὸς ὁ θεὸς ἀγάπη καὶ δι' ἀγάπην ἡμῖν ἐθεάθη. καὶ
τὸ μὲν ἄρρητον αὐτοῦ πατήρ, τὸ δὲ εἰς ἡμᾶς συμπαθὲς γέγονε μήτηρ.
ἀγαπήσας ὁ πατὴρ ἐθηλύνθη, καὶ τούτου μέγα σημεῖον ὃν αὐτὸς
ἐγέννησεν ἐξ αὑτοῦ· καὶ ὁ τεχθεὶς ἐξ ἀγάπης καρπὸς ἀγάπη.
182
Heron Mech., Metrica Book 3, cha. proem, line 4
ΗΡΩΝΟΣ ΜΕΤΡΙΚΩΝ Γ ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ
Οὐ πολὺ ἀπᾴδειν νομίζομεν τὰς τῶν χωρίων

διαιρέσεις τῶν γιγνομένων ἐν τοῖς χωρίοις μετρή-
σεων· καὶ γὰρ τὸ ἀπονεῖμαι χωρίον τοῖς ἴσοις ἴσον
καὶ τὸ πλέον τοῖς ἀξίοις κατὰ τὴν ἀναλογίαν πάνυ
εὔχρηστον καὶ ἀναγκαῖον θεωρεῖται. ἤδη γοῦν καὶ ἡ
σύμπασα γῆ διῄρηται κατ' ἀξίαν ὑπ' αὐτῆς τῆς φύ-
σεως· νέμεται γὰρ κατ' αὐτὴν ἔθνη μέγιστα μεγάλην
λελογχότα χώραν, ἔνια δὲ καὶ ὀλίγην μικρὰ καθ'
αὑτὰ ὑπάρχοντα· οὐχ ἧττον δὲ καὶ κατὰ μίαν αἱ πό-
λεις κατ' ἀξίαν διῄρηνται· τοῖς μὲν ἡγεμόσι καὶ τοῖς
ἄλλοις τοῖς ἄρχειν δυναμένοις μείζω καὶ κατὰ ἀνα-
λογίαν, τοῖς δὲ μηδὲν τοιοῦτο δυναμένοις δρᾶν μικροὶ
κατελείφθησαν τόποι, κῶμαί τε τοῖς μικροψυχοτέροις
καὶ ἐποίκια καὶ ὅσα τοιαῦτά ἐστιν·
Heron Mech., Metrica Book 3, cha. proem, line 12
διαιρέσεις τῶν γιγνομένων ἐν τοῖς χωρίοις μετρή-

σεων· καὶ γὰρ τὸ ἀπονεῖμαι χωρίον τοῖς ἴσοις ἴσον
καὶ τὸ πλέον τοῖς ἀξίοις κατὰ τὴν ἀναλογίαν πάνυ
εὔχρηστον καὶ ἀναγκαῖον θεωρεῖται. ἤδη γοῦν καὶ ἡ
σύμπασα γῆ διῄρηται κατ' ἀξίαν ὑπ' αὐτῆς τῆς φύ-
σεως· νέμεται γὰρ κατ' αὐτὴν ἔθνη μέγιστα μεγάλην
λελογχότα χώραν, ἔνια δὲ καὶ ὀλίγην μικρὰ καθ'
αὑτὰ ὑπάρχοντα· οὐχ ἧττον δὲ καὶ κατὰ μίαν αἱ πό-
λεις κατ' ἀξίαν διῄρηνται· τοῖς μὲν ἡγεμόσι καὶ τοῖς
ἄλλοις τοῖς ἄρχειν δυναμένοις μείζω καὶ κατὰ ἀνα-
λογίαν, τοῖς δὲ μηδὲν τοιοῦτο δυναμένοις δρᾶν μικροὶ
κατελείφθησαν τόποι, κῶμαί τε τοῖς μικροψυχοτέροις
καὶ ἐποίκια καὶ ὅσα τοιαῦτά ἐστιν· ἀλλὰ τὰ μὲν
παχυμερεστέραν πως καὶ ἀργοτέραν εἴληφε τὴν ἀνα-
λογίαν· εἰ δέ τις βούλοιτο κατὰ τὸν δοθέντα λόγον
διαιρεῖν τὰ χωρία, ὥστε μηδὲ ὡς εἰπεῖν κέγχρον μίαν
τῆς ἀναλογίας ὑπερβάλλειν ἢ ἐλλείπειν τοῦ δοθέντος
λόγου, μόνης προσδεήσεται γεωμετρίας· ἐν ᾗ ἐφαρ-
μογὴ μὲν ἴση, τῇ δὲ ἀναλογίᾳ δικαιοσύνη, ἡ δὲ περὶ
183
τούτων ἀπόδειξις ἀναμφισβήτητος, ὅπερ τῶν ἄλλων

τεχνῶν ἢ ἐπιστημῶν οὐδεμία ὑπισχνεῖται.
Heron Mech., Definitiones Cha. pinax, sec.1, line 147
ριεʹ. Τίνων καὶ πόσαι ἐν τοῖς σχήμασιν ἐπαφαί;

ριϛʹ. Περὶ ἴσων καὶ ὁμοίων σχημάτων.
ριζʹ. Περὶ ἴσων γραμμῶν.
ριηʹ. Περὶ ἴσων καὶ ἀντιπεπονθότων σχημάτων.
ριθʹ. Περὶ τοῦ ἐν μεγέθεσιν ἀπείρου.
ρκʹ. Περὶ τοῦ ἐν μεγέθεσι μέρους.
ρκαʹ. Περὶ πολλαπλασίου.
ρκβʹ. Περὶ τῆς κατὰ μεγέθη ἀναλογίας.
ρκγʹ. Τίνα λόγον ἔχει πρὸς ἄλληλα τὰ μεγέθη;
ρκδʹ. Τίνα τὰ ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ μεγέθη ἐστίν;
ρκεʹ. Διάφοροι μεγεθῶν ἀναλογίαι.
ρκϛʹ. Τίνα τὰ ὁμόλογα μεγέθη;
ρκζʹ. Περὶ τῆς ἐν τοῖς μεγέθεσι τῶν λόγων διαφορᾶς.
ρκηʹ. Περὶ μεγεθῶν συμμέτρων καὶ ἀσυμμέτρων.
ρκθʹ. Περὶ εὐθειῶν συμμέτρων καὶ ἀσυμμέτρων.
ρλʹ. Τίνα μέρη τῶν ἐν τοῖς μεγέθεσι μετρήσεων
καταμετροῦντα τὰ ὅλα;
ρλαʹ. Τί τῶν εἰρημένων ἕκαστον δύναται;
ρλβʹ. Εὐθυμετρικά.
ρλγʹ. Ἐμβαδομετρικά.
ρλδʹ. Ἥρωνος ἀρχὴ τῶν γεωμετρουμένων.
Heron Mech., Stereometrica Cha. 1, subcha. 29, sec.1, line 5
Τὸ δὲ πλινθίον συνέστηκεν ἐκ τῶνδε τῶν ἀριθμῶν

ϛ, η, θ, ιβ, ὁ μὲν η πρὸς ϛ ἐν ἐπιτρίτῳ λόγῳ, καθ'
ἣν ἡ διὰ τεσσάρων ἐστὶν ἁρμονία, ὁ δὲ θ πρὸς τὸν
ϛ ... ἐν διπλασίῳ, καθ' ἣν ἡ διὰ πασῶν· ... ἕξεων
ἐλέγχει καὶ τὰς ἀναλογίας πάσας· ἀριθμητικὴ μέν ἐστιν
ἐν ϛ καὶ θ καὶ ιβ· οἷς γὰρ ὑπερέχει ὁ μέσος τοῦ πρώ-
του τρισίν, ὑπερέχεται ὑπὸ τοῦ τελευταίου· γεωμετρικὴ
δὲ ἡ τῶν τεσσάρων· ὃν γὰρ λόγον ἔχει τὰ η πρὸς τὰ
ϛ, τοῦτον τὰ ιβ πρὸς τὰ θ, ὁ δὲ λόγος ἐπίτριτος. ἁρ-
μονικῆς ἀναλογίας διττὴ κρίσις, μία μέν, ὅταν, ὃν λόγον
ἔχει ὁ ἔσχατος πρὸς τὸν πρῶτον, τοῦτον ἔχῃ ἡ ...
ὑπερέχεται ὑπὸ τοῦ τελευταίου ....
Πυραμὶς ἐπὶ τετραγώ-
184
νου βεβηκυῖα, ἧς ἑκάστη

τῶν πλευρῶν ἀνὰ ποδῶν
Soranus Med., Gynaeciorum libri iv Book 2, cha. 40, sec.4, line 2
σιτευομένοις ἐρίφοις, οὓς οἱ κατ' ἐπιτήδευσιν λιπαροὺς ποιῆσαι θέλον-

τες, ὅταν πληρωθῶσιν τοῦ γάλακτος, ἐν σπυρίδι κρεμάσαντες κινοῦσιν
δι' ὅλης ἡμέρας τε καὶ νυκτός, οὕτω γάρ, διὰ τὸν σάλον τῆς τροφῆς
εἰς ὅλα τὰ σώματα φερομένης, διογκοῦται καὶ ἐμπιπλᾶται μέρος ἕκα-
στον. εἰ δὲ ἐπιμόνως κλάοι τὸ βρέφος ἀπὸ τῆς γαλακτοποσίας, ἐν
ταῖς ἀγκάλαις αὐτὸ διακρατείτω ἐρεθισμοῖς τισιν καὶ ψελλίσμασιν καὶ
φωναῖς προσηνέσιν παρηγοροῦσα τὸν κλαυθμόν, μήτε δὲ ἐκφοβοῦσα
μήτ' ἐπιταράττουσα ψόφοις τισὶν ἢ ἄλλαις ἀπειλαῖς· ἡ γὰρ ἀπὸ τῶν
τοιούτων ἔκπληξις αἰτία παθῶν γίνεται ποτὲ μὲν σωματικῶν, ποτὲ
δὲ ψυχικῶν. οὐκ εὐθέως οὖν μετὰ τὴν τροφὴν αἰωρητέον, ἀλλὰ ἢ
μετὰ τὸ αὐτὴν ἀναδοθῆναι ἢ πρὸ τροφῆς. πρὸς ἀναλογίαν δὲ τῆς
ἕξεως καὶ ἡ διὰ τῆς αἰώρας κίνησις ἐπιτηδευέσθω, τὸ μὲν πρῶτον
μικρὸν σαλευομένης τῆς σκάφης ἢ τῆς βαυκάλης κρεμαμένης ἢ ἐπὶ
διαγωνίων λίθων ἐπηρεισμένης, εἰς ὕστερον δὲ καὶ διὰ φορείου, μετὰ
δὲ τέσσαρας μῆνας καὶ τῆς τροφοῦ διακρατούσης ἐν ταῖς ἀγκάλαις
αὐτὸ καὶ περιπατούσης ἢ διὰ ζεύγους αἰωρουμένης. τὸ γὰρ βαστάζειν
ἐπὶ τῶν ὤμων αὐτὸ καὶ κινεῖν ἀποδοκιμάζομεν· θλιβόμενοι γὰρ οἱ
δίδυμοι ποτὲ μὲν ἀνατρέχουσιν εἰς τὰ ὑπερκείμενα, ποτὲ δὲ διαλύον-
ται, καὶ οὕτως οἱ μὲν γίνονται κρυψόρχαι, οἱ δὲ εὐνοῦχοι. |

Hermogenes Rhet., Περὶ ἰδεῶν λόγου Cha. 2, sec.10, line 241
Ὡς δ' ἐν ποιήσει – πανηγυρικὸν γὰρ πρᾶγμα δή-

πουθέν ἐστι ποίησις ἅπασα καὶ πάντων γε λόγων παν-
ηγυρικώτατον – ὡς οὖν ἐν ταύτῃ καὶ τῷ τί τὸ κρά-
τιστον κατὰ ταύτην εἶδος (τοῦτο γὰρ δὴ χαρακτηριστέον
ἡμῖν κἀνταῦθα πρῶτον, ὥσπερ καὶ τὰ ἄλλα πάντα τῶν
γενικῶν εἰδῶν ἐχαρακτηρίζομεν ἀπὸ τῶν καλλίστων
χαρακτηρίζοντες) οὐχ ὁμοία ἡ διοίκησις, ἀλλὰ προς-
εῖναι δεῖ πολλὰ καὶ ἄλλα τοῖς περὶ λόγου πανηγυρι-
κοῦ προειρημένοις ἅπασιν, ἃ δὴ καὶ ἴδιά τις ἂν εἶναι
φαίη ποιήσεως, περὶ ὧν λεκτέον. ἀνάγκη δὲ πάλιν ταὐ-
τὸν προειπεῖν καὶ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν σῶσαι κἀν-
185
ταῦθα τοῖς ἔμπροσθεν κατὰ τοὺς γεωμέτρας· ὅπερ γὰρ

ἦν ὁ Δημοσθένης ἡμῖν κατὰ τὸν πολιτικὸν λόγον ἔν
τε τῷ συμβουλευτικῷ καὶ δικανικῷ καὶ ὁ Πλάτων ἐν
τῷ πεζῷ πανηγυρικῷ, τοῦτ' ἂν Ὅμηρος εἴη κατὰ τὴν
ποίησιν, ἣν δὴ πανηγυρικὸν λόγον ἐν μέτρῳ λέγων
εἶναί τις οὐκ οἶμαι εἰ διαμαρτήσεται, ἐπεὶ κἀνταῦθα
ὁμοίως ἀναστρέφει τὸ πρᾶγμα, καθάπερ ἀνέστρεφεν ἐπ'
ἀμφοῖν κἀκεῖ· ἀρίστη τε γὰρ ποιήσεων ἡ Ὁμήρου, καὶ
Ὅμηρος ποιητῶν ἄριστος, φαίην δ' ἂν ὅτι καὶ ῥητόρων
καὶ λογογράφων, λέγω δ' ἴσως ταὐτόν· ἐπεὶ γάρ ἐστιν
Rhetorica Anonyma, Expositio artis rhetoricae Vol.3, p. 740, line 32
τοιοῦτον καὶ τὸ Παρμενίδου δόγμα, ὅτι τὸ ὂν ἓν καὶ

ἀκίνητον. ταῦτα γὰρ παράδοξα ὄντα καὶ ταῖς τῶν πολ-
λῶν ἐναντιούμενα δόξαις, οὐδεὶς ἂν ὁμολογήσειεν. εἰσὶ δὲ
προτάσεις διαλεκτικαὶ καὶ τὰ τοῖς ἐνδόξοις ὅμοια· εἰ γὰρ
ἔνδοξον τὸ τὴν αὐτὴν εἶναι τῶν ἐναντίων ἐπιστήμην·
ὑγιεινῶν γὰρ καὶ νοσερῶν ἐστιν ἡ αὐτὴ ἐπιστήμη, ἰατρι-
κὴ δηλαδὴ καὶ ἀριθμητικὴ ἀρτίου καὶ περιττοῦ, καὶ μου-
σικὴ ἐμμελῶν καὶ ἐκμελῶν, καὶ γυμναστικὴ εὐεκτικῶν τε
καὶ μή· καὶ τὸ αἴσθησιν τὴν αὐτὴν εἶναι τῶν ἐναντίων
ἔνδοξον ἂν φανείη· τὸ γὰρ ὅμοιον αὐταῖς ἐστι κατὰ ἀνα-
λογίαν, εἴγε καὶ ἡ αἴσθησις καὶ ἡ ἐπιστήμη ὑπὸ τὴν ἕξιν
τυγχάνουσιν, ἥτις ἐστὶν εἶδος ποιότητος. καὶ μὴν καὶ ἡ
αἴσθησις, ὡς προείρηται, τῶν ἐναντίων ἐστὶ κριτική· ἥ
τε γὰρ ἁφὴ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ καὶ ἡ ὅρασις ὁμοίως.
τοῦ δ' αὐτοῦ λόγον θετέον καὶ τὴν ἐπιστήμην μὴ πλα-
νᾶσθαι περὶ τὰ ἐπιστητὰ, καὶ τὴν αἴσθησιν περὶ τὰ
αἰσθητά· ἑκάτερα γὰρ τούτων ὑπὸ τὴν ἕξιν τελεῖ. καὶ
εἰ μίαν ἀριθμῷ γραμματικὴν εἶναι, καὶ αὐλητικὴν μίαν·
εἰ δὲ πλείους γραμματικὰς, καὶ αὐλητικὰς πλείους· πάντα
γὰρ ὅμοια καὶ συγγενῆ ταῦτα ἔοικεν εἶναι· ὁμοίως δὲ καὶ
τὰ τοῖς ἐνδόξοις ἐναντία κατὰ ἀντίφασιν προτεινόμενα
Aelius Theon Rhet., Progymnasmata P. 113, line 26
ἡλικίαν καὶ τὴν δύναμιν μᾶλλον ἢ τὰς ὅτε δυνατόν ἐστι.

τὰς δὲ διαβολάς, ὡς ἔφαμεν ἐν τῷ περὶ ἐγκωμίων, ἢ οὐ
δεῖ λέγειν ἢ ὡς οἷόν τε τάχιστα, τὰς δὲ τοῦ ἐναντίου προ-
σώπου διασύρειν μᾶλλον καὶ χλευάζειν προσήκει· τού-
186
τῳ γὰρ διοίσει σύγκρισις τῆς ὑποθέσεως. ἐν μὲν γὰρ τῇ

ὑποθέσει πρὸς τῷ τὰ οἰκεῖα λέγειν κατορθώματα καὶ εἴ
τι πέπρακται τοῖς ἀντιδίκοις ἁμάρτημα, ἐπάξομεν, ἡ δὲ
σύγκρισις μόνην ἁπλῶς τῶν κατορθωμάτων τὴν ὑπεροχὴν
ζητεῖν ἐπαγγέλλεται. ὅταν δὲ πράγματα συγκρίνωμεν, γε-
λοῖον μὲν ἴσως ἐνταῦθα δόξει συγγένειαν ἤ τι τοιοῦτον
ζητεῖν, οὐδὲν δὲ κωλύει κατὰ ἀναλογίαν τοῖς τοιούτοις
ἐπισκοπεῖν, οἷον ἢ τοὺς εὑρετὰς αὐτῶν ἢ τὴν φύσιν ἢ
τὴν χώραν, ἐν αἷς πέφυκεν εἶναι, καθὰ εἴ τις φαίη τὴν
ὑγείαν Ἀπόλλωνος εἶναι θυγατέρα, ἐπειδὴ ἰατρὸς ὁ θεός,
ἢ τὸ μέλι ἐξ οὐρανοῦ, διότι δοκεῖ τοῖς πολλοῖς ἐκ δρόσου
τὴν ὑπόστασιν ἔχειν, ἢ ναὶ μὰ Δί' ἀλλ' ἐκ τῆς ἀρίστης
πόλεως, ἐπειδὴ πέφυκε τὸ κάλλιστον μέλι ἐν τῇ Ἀττικῇ
γίνεσθαι, καὶ ὅσα τοιαῦτα. ἑξῆς δὲ λεκτέον καὶ τὰς δι'
ἑκατέρων τῶν παραβαλλομένων συμβαινούσας ὠφελείας.
τὰς μὲν οὖν τῶν βελτιόνων συγκρίσεις ἐκ ταύτης ποιη-
σόμεθα· ἐκ δὲ τῶν ἐναντίων, ἐπειδὰν ζητῶμεν δυοῖν
Tryphon I Gramm., Περὶ τρόπων P. 196, line 15
ηʹ. ΠΕΡΙ ΟΝΟΜΑΤΟΠΟΙΙΑΣ.
Ὀνοματοποιΐα ἐστὶ λέξις κατὰ παραγωγὴν τοῦ κα-

θωμιλημένου ἐξενηνεγμένη, λέγεται δὲ ὀνοματοποιΐα
ἑπταχῶς· κατὰ ἐτυμολογίαν, κατὰ ἀναλογίαν, κατὰ παρο-
νομασίαν, κατὰ σύνθεσιν, κατὰ ἐναλλαγήν, κατὰ διαί-
ρεσιν, κατὰ πεποιημένον. κατὰ μὲν ἐτυμολογίαν εὐλαβῆ
λίθον τὸν εὔληπτον. κατὰ δὲ ἀναλογίαν, ὡς παρὰ Σο-
φοκλεῖ
γερονταγωγῶ κἀναπαιδεύω πάλιν·
ἀναλόγως γὰρ τὸ γερονταγωγεῖν συνήθους ὄντος τοῦ
παιδαγωγεῖν εἴληπται. κατὰ παρονομασίαν χρυσῶ ἀπὸ
τοῦ χρυσοῦ· οὕτως ὠνόμασται καὶ παρ' Αἰσχύλῳ μελλώ·
χρονίζομεν γὰρ ὧδε τῆς μελλοῦς χάριν.
κατὰ σύνθεσιν, ὡς τὸ ποδάρκης δῖος Ἀχιλλεὺς καὶ νε
Tryphon I Gramm., Περὶ τρόπων P. 196, line 18
ηʹ. ΠΕΡΙ ΟΝΟΜΑΤΟΠΟΙΙΑΣ.
Ὀνοματοποιΐα ἐστὶ λέξις κατὰ παραγωγὴν τοῦ κα-

θωμιλημένου ἐξενηνεγμένη, λέγεται δὲ ὀνοματοποιΐα
187
ἑπταχῶς· κατὰ ἐτυμολογίαν, κατὰ ἀναλογίαν, κατὰ παρο-

νομασίαν, κατὰ σύνθεσιν, κατὰ ἐναλλαγήν, κατὰ διαί-
ρεσιν, κατὰ πεποιημένον. κατὰ μὲν ἐτυμολογίαν εὐλαβῆ
λίθον τὸν εὔληπτον. κατὰ δὲ ἀναλογίαν, ὡς παρὰ Σο-
φοκλεῖ
γερονταγωγῶ κἀναπαιδεύω πάλιν·
ἀναλόγως γὰρ τὸ γερονταγωγεῖν συνήθους ὄντος τοῦ
παιδαγωγεῖν εἴληπται. κατὰ παρονομασίαν χρυσῶ ἀπὸ
τοῦ χρυσοῦ· οὕτως ὠνόμασται καὶ παρ' Αἰσχύλῳ μελλώ·
χρονίζομεν γὰρ ὧδε τῆς μελλοῦς χάριν.
κατὰ σύνθεσιν, ὡς τὸ ποδάρκης δῖος Ἀχιλλεὺς καὶ νε-
φεληγερέτα Ζεύς. κατ' ἐναλλαγήν, ὡς ὅταν ἐπὶ συνθέ-
των ὀνομάτων ἐναλλάξῃ τις τὸ καθωμιλημένον, ὡς παρὰ
Σοφοκλεῖ,
Tryphon I Gramm., Fragmenta Treatise 3, fragment t, line 1
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝ ΜΟΝΟΣΥΛΛΑΒΟΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ*ς.
Αἱ παρὰ Τρύφωνι εὐθεῖαι δόρ καὶ δοῦρ, ἀφ'

οὗ δορός καὶ δουρός, κακίζονται. Quibus simillima sunt verba
Herodiani π. μον. λέξ. p. 35, 1: οὐ γάρ, ὥσπερ οἴεται ὁ Τρύ-
φων, εὐθεῖά τίς ἐστι δοῦρ, κωλυούσης καὶ τῆς ἀναλογίας
καὶ τῆς χρήσεως τῶν Ἑλλήνων.
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝ ΚΛΙΣΕΣΙΝ ΑΝΑΛΟΓΙΑ*ς.

Tryphon I Gramm., Fragmenta Treatise 3, fragment 1, line 4
χαρμος καὶ Ἡρόδοτος καὶ ὁ τοὺς Εἵλωτας ποιήσας. εἶτά ἐστι

τὸ μὲν Ἰακὸν λαγός “λαγὸν ταράξας πῖθι τὸν θαλάσσιον,” τὸ
δὲ λαγώς Ἀττικόν. λέγουσι δὲ καὶ Ἀττικοὶ λαγός, ὡς ὁ Σο-
φοκλῆς “γέρανοι, κορῶναι, γλαῦκες, ἰκτῖνοι, λαγοί.” τὸ μέντοι
“ἢ πτῶκα λαγωόν” εἰ μέν ἐστιν Ἰωνικόν, πλεονάζει τὸ ω, εἰ δ'
Ἀττικόν, τὸ ο. λαγῷα δὲ λέγεται κρέα.
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝ ΜΟΝΟΣΥΛΛΑΒΟΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ*ς.
Αἱ παρὰ Τρύφωνι εὐθεῖαι δόρ καὶ δοῦρ, ἀφ'

188
οὗ δορός καὶ δουρός, κακίζονται. Quibus simillima sunt verba

Herodiani π. μον. λέξ. p. 35, 1: οὐ γάρ, ὥσπερ οἴεται ὁ Τρύ-
φων, εὐθεῖά τίς ἐστι δοῦρ, κωλυούσης καὶ τῆς ἀναλογίας
καὶ τῆς χρήσεως τῶν Ἑλλήνων.
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝ ΚΛΙΣΕΣΙΝ ΑΝΑΛΟΓΙΑ*ς.
Athenaeus VII p. 299a: Ἔγχελυς. οἱ Ἀττικοί, κα-

θὼς Τρύφων φησί, τὰς ἑνικὰς χρήσεις ἐπιστάμενοι διὰ τοῦ υ,
τὰς πληθυντικὰς οὐκέτι ἀκολούθως ἐπιφέρουσιν.
Aspasius Phil., In ethica Nichomachea commentaria P. 47, line 7
Δείκνυσι δὲ αὐτὸ ἐπὶ παραδείγματος· οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα μναῖ πολὺ

ἢ δύο ὀλίγον, τούτῳ προστάξει ὁ ἀλείπτης ἓξ μνᾶς κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν
ἀναλογίαν, ἀλλ' ἐπεὶ τὸ μὲν πολὺ τὸ δὲ ὀλίγον καὶ ἐν πάσῃ δὲ ἐπιστήμῃ
τὸ μέσον οὐχ ἕν ἐστιν ἀλλὰ τὸ πρὸς ἕκαστον οἰκεῖον, οἷον ὁ σκυτοτόμος
οὐχ
ἕν τι ἡγεῖται μέσον ὑπόδημα ἀλλὰ πρὸς μὲν ἐμὲ μέσον ἐστὶ τὸ ἁρμόζον
τῷ
ποδὶ τῷ ἐμῷ, ὑπερβάλλον δὲ τὸ μεῖζον, ἐλλεῖπον δὲ τὸ ἐνδέον τοῦ ἐμοῦ
ποδός, σοὶ δὲ μέσον τὸ σοὶ ἁρμόζον καὶ ἑκάστῳ ὁμοίως· καὶ ἐπὶ τῶν
ἄλλων
τεχνῶν ὁ αὐτὸς λόγος. εἰ δὴ πᾶσα τέχνη τὸ αὑτῆς ἔργον πρὸς τὸ ἑκάστῳ
οἰκεῖον μέσον ἀποβλέπουσα ποιεῖ, ἡ δὲ ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα
καὶ ἀμείνων ἐστίν, ὥσπερ καὶ ἡ φύσις (καὶ γὰρ ἡ φύσις ἀμείνων τῆς
τέχνης, μιμεῖται γὰρ ἡ τέχνη τὴν φύσιν, ἡ δὲ ἀρετὴ ἔτι ἀμείνων, ἔστι γὰρ
ἡ ἀρετὴ τελειότης φύσεως καὶ κατωρθωμένη φύσις), εἰ ταῦθ' οὕτως ἔχει,
ἡ ἀρετὴ τοῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστικὴ τοῦ πρὸς ἡμᾶς· λέγω δέ, φησί,
Aspasius Phil., In ethica Nichomachea commentaria P. 175, line 4
πέλους κτῶνται φίλους, εἰς δὲ τὰς χρείας τοὺς δεινοὺς τὰ προσταχθέντα

πρᾶ-
ξαι. οὐ συνδυάζεται δὲ ταῦτα ἐν τοῖς πολλοῖς· οἵ τε γὰρ καλούμενοι
εὐτρά-
πελοι, ὄντες δὲ βωμολόχοι, ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ εἰς τὰς πράξεις ἀχρεῖοι, οἵ τε
δεινοὶ καὶ παρακλητικοὶ τῶν προσταττομένων πάσης χάριτος καὶ
189
εὐτραπελείας
ἐστέρηνται, ἡδὺς δὲ καὶ χρήσιμος ἅμα μόνος ὁ σπουδαῖος. πρακτικὸς μὲν
γὰρ τῶν καλῶν δι' ἀρετὴν ἡδὺς δὲ τῷ ἀγαθῷ διά τε τὴν τοῦ ἤθους ὁμοιό-
τητα καὶ τὰς καλὰς πράξεις. ἀλλὰ ὑπερέχοντι οὐ γίνεται φίλος ὁ σπου-
δαῖος, ἂν μὴ καὶ τῇ ἀρετῇ ὑπερέχηται ὁ ὑπερέχων κατὰ τὴν δύναμιν.
δεῖ δὲ οὕτως ἀκούειν, τοῦ ὑπερέχεσθαι τὸν δυνάστην, ὥστε καὶ εἰδέναι
καὶ
ἔχειν πρὸς τὸν σπουδαῖον ὡς πρὸς κρείττονα. οὕτω γὰρ ἔσται ἡ κατὰ
ἀνα-
λογίαν ἰσότης, ἂν οἴηται μὲν πλούτῳ καὶ δυνάμει ὑπερέχειν, θαυμάζῃ δὲ
τὸν
ἀγαθὸν ὡς κατ' ἀρετὴν αὑτοῦ διαφέροντα. εἴη δ' ἄν τις τοιοῦτος δυνάστης
εὐφυής, ὁ τῶν καλῶν ζηλωτής· δῆλον δὲ καὶ ὡς ἐγχειριεῖ τὴν αὑτοῦ

ἐπιμέ-
λειαν τῷ σπουδαίῳ· τοιούτῳ δὴ ἴσως ἀνάσχοιτ' ἂν γινόμενος φίλος ὁ
ἀγαθός,
ἄλλῳ δ' οὐκ ἂν ὑπομείναι· ὑπερηφανίαν γὰρ τυραννικὴν καὶ θεραπείαν
ἀνε-
λεύθερον ἥκιστα δύναται φέρειν ὁ γενναῖος. οὐ πάνυ δὲ εἰώθασι τοιοῦτοι
γίνεσθαι οἱ ἐν ταῖς ἐξουσίαις, οἷον ὡς πρὸς ὑπερέχοντας ἔχειν τοὺς
σπουδαίους·
διὸ οὐ γίνονται φίλοι αὐτοῖς οἱ ἀγαθοί.
Archytas Phil., Testimonia Fragment 23a, line 5
EUDEM. Phys. fr. 27 (Simpl. Ph. 431, 8) Πλάτων δὲ τὸ μέγα καὶ μικρὸν
καὶ τὸ μὴ ὂν καὶ τὸ ἀνώμαλον καὶ ὅσα τούτοις ἐπὶ ταὐτὸ φέρει τὴν
κίνησιν λέγει·
φαίνεται δὲ ἄτοπον αὐτὸ τοῦτο τὴν κίνησιν λέγειν· παρούσης γὰρ δοκεῖ
κινήσεως
κινεῖσθαι τὸ ἐν ὧι. ἀνίσου δὲ ὄντος ἢ ἀνωμάλου προσαναγκάζειν ὅτι
κινεῖται
γελοῖον· βέλτιον γὰρ αἴτια λέγειν ταῦτα ὥσπερ Ἀ.
[ARISTOT.] Probl. 16, 9. 915a 25 διὰ τί τὰ μόρια τῶν φυτῶν καὶ τῶν
ζώιων, ὅσα μὴ ὀργανικά, πάντα περιφερῆ, τῶν μὲν φυτῶν τὸ στέλεχος
καὶ οἱ
πτόρθοι, τῶν δὲ ζώιων κνῆμαι, μηροί, βραχίονες, θώραξ· τρίγωνον δὲ
οὐδὲ πολύ-
γωνον οὔτε ὅλον οὔτε μόριόν ἐστιν; πότερον, ὡς Ἀ. ἔλεγε, διὰ τὸ ἐν τῆι
κινήσει
190
τῆι φυσικῆι ἐνεῖναι τὴν τοῦ ἴσου ἀναλογίαν (κινεῖσθαι γὰρ ἀνάλογον
πάντα),
ταύτην δὲ μόνην εἰς αὑτὴν ἀνακάμπτειν, ὥστε κύκλους ποιεῖν καὶ
στρογγύλα,
ὅταν ἐγγένηται;
EUDEM. Phys. fr. 30 (Simpl. Ph. 467 26) Ἀ. δὲ, ὥς φησιν Εὔδημος,
Archytas Phil., Fragmenta Fragment 2, line 10
βαρεῖς βράδιον, φανερὸν ἁμῖν ἐκ πολλῶν γέγονεν.

PORPH. in Ptol. harm. p. 92 καὶ ἄλλοι δὲ πολλοὶ τῶν
παλαιῶν οὕτω φέρονται, καθάπερ καὶ
Διονύσιος ὁ Ἁλικαρνασσεὺς καὶ Ἀρχύτας ἐν τῶι Περὶ μουσικῆς ...
Ἀ. δὲ περὶ τῶν μεσοτήτων λέγων γράφει ταῦτα·
μέσαι δέ ἐντι τρῖς τᾶι μουσικᾶι, μία μὲν ἀριθμητικά,
δευτέρα δὲ ἁ γεωμετρικά, τρίτα δ' ὑπεναντία, ἃν καλέοντι
ἁρμονικάν. ἀριθμητικὰ μέν, ὅκκα ἔωντι τρεῖς ὅροι κατὰ
τὰν τοίαν ὑπεροχὰν ἀνὰ λόγον· ὧι πρᾶτος δευτέρου
ὑπερέχει, τούτωι δεύτερος τρίτου ὑπερέχει. καὶ ἐν ταύ-
ται τᾶι ἀναλογίαι συμπίπτει ἦιμεν τὸ τῶν μειζόνων
ὅρων διάστημα μεῖον, τὸ δὲ τῶν μειόνων μεῖζον. ἁ γεωμε-
τρικὰ δέ, ὅκκα ἔωντι οἷος ὁ πρᾶτος ποτὶ τὸν δεύτερον,
καὶ ὁ δεύτερος ποτὶ τὸν τρίτον. τούτων δ' οἱ μείζονες
ἴσον ποιοῦνται τὸ διάστημα καὶ οἱ μείους. ἁ δ' ὑπεναν-
τία, ἃν καλοῦμεν ἁρμονικάν, ὅκκα ἔωντι τοῖοι· ὧι ὁ
πρᾶτος ὅρος ὑπερέχει τοῦ δευτέρου αὐταύτου μέρει,
τούτωι ὁ μέσος τοῦ τρίτου ὑπερέχει τοῦ τρίτου μέρει.
γίνεται δ' ἐν ταύται τᾶι ἀναλογίαι τὸ τῶν μειζόνων
ὅρων διάστημα μεῖζον, τὸ δὲ τῶν μειόνων μεῖον.
STOB. Fl. IV 1, 139 Hense ἐκ τοῦ Ἀρχύτου
Archytas Phil., Fragmenta Fragment 2, line 18
τὰν τοίαν ὑπεροχὰν ἀνὰ λόγον· ὧι πρᾶτος δευτέρου

ὑπερέχει, τούτωι δεύτερος τρίτου ὑπερέχει. καὶ ἐν ταύ-
ται τᾶι ἀναλογίαι συμπίπτει ἦιμεν τὸ τῶν μειζόνων
ὅρων διάστημα μεῖον, τὸ δὲ τῶν μειόνων μεῖζον. ἁ γεωμε-
τρικὰ δέ, ὅκκα ἔωντι οἷος ὁ πρᾶτος ποτὶ τὸν δεύτερον,
καὶ ὁ δεύτερος ποτὶ τὸν τρίτον. τούτων δ' οἱ μείζονες
ἴσον ποιοῦνται τὸ διάστημα καὶ οἱ μείους. ἁ δ' ὑπεναν-
191
τία, ἃν καλοῦμεν ἁρμονικάν, ὅκκα ἔωντι τοῖοι· ὧι ὁ

πρᾶτος ὅρος ὑπερέχει τοῦ δευτέρου αὐταύτου μέρει,
τούτωι ὁ μέσος τοῦ τρίτου ὑπερέχει τοῦ τρίτου μέρει.
γίνεται δ' ἐν ταύται τᾶι ἀναλογίαι τὸ τῶν μειζόνων
ὅρων διάστημα μεῖζον, τὸ δὲ τῶν μειόνων μεῖον.
STOB. Fl. IV 1, 139 Hense ἐκ τοῦ Ἀρχύτου Περὶ μα-
θημάτων· ‘δεῖ ... ἀδικῆσαι’. IAMBL. d. comm. math. sc 11
p. 44, 10 Fest. διόπερ ὁ Ἀ. ἐν τῶι Περὶ μαθηματικῶν λέγει
’δεῖ ... ἀδύνατον’.
Pherecydes Myth., Phil., Fragmenta Fragment 5, line 5
μαχεῖν ἀπαγγελλομένους, καὶ τὰ παρ' Αἰγυπτίοις περὶ Τυφῶνος καὶ

Ὥρου καὶ Ὀσίριδος. PHILO BYBL. [Eus. P. E I 10, 50]
παρὰ Φοινίκων δὲ καὶ Φ. λαβὼν τὰς ἀφορμὰς
ἐθεολόγησε περὶ τοῦ παρ' αὐτῶι λεγομένου Ὀφιονέως
θεοῦ καὶ τῶν Ὀφιονιδῶν. TERT. de coron. 7 Saturnum Ph. ante
omnes refert coronatum, Iovem Diodorus [VI 4] post devictos Titanas.
ORIG. c. Cels. VI 42 [II 112, 20 K.] καὶ διηγούμενός γε τὰ
Ὁμηρικὰ ἔπη [A 590 O 18] φησὶ λόγους εἶναι τοῦ θεοῦ πρὸς
τὴν ὕλην τοὺς λόγους τοῦ Διὸς πρὸς τὴν Ἥραν, τοὺς δὲ πρὸς τὴν
ὕλην λόγους αἰνίττεσθαι, ὡς ἄρα ἐξ ἀρχῆς αὐτὴν πλημμελῶς ἔχουσαν
διαλαβὼν ἀναλογίαις τισὶ συνέδησε καὶ ἐκόσμησεν ὁ θεός, καὶ ὅτι
τοὺς περὶ αὐτὴν δαίμονας, ὅσοι ὑβρισταί, τούτους ἀπορριπτεῖ κολά-
ζων αὐτοὺς τῆι δεῦρο ὁδῶι. ταῦτα δὲ τὰ Ὁμήρου ἔπη οὕτω νοη-
θέντα τὸν Φερεκύδην φησὶν εἰρηκέναι τὸ ‘κείνης δὲ τῆς μοίρας
ἔνερθέν ἐστιν ἡ ταρταρίη μοῖρα· φυλάσσουσι δ' αὐτὴν
θυγατέρες Βορέου Ἅρπυιαί τε καὶ Θύελλα· ἔνθα Ζεὺς ἐκ-
βάλλει θεῶν ὅταν τις ἐξυβρίσηι’. τῶν τοιούτων δέ φησιν ἔχε-
σθαι νοημάτων καὶ τὸν [περὶ] τῆς Ἀθηνᾶς πέπλον ἐν τῆι πομπῆι
τῶν Παναθηναίων ὑπὸ πάντων θεωρούμενον. δηλοῦται γάρ, φησίν,
ἀπ' αὐτοῦ, ὅτι ἀμήτωρ τις καὶ ἄχραντος δαίμων ἐπικρατεῖ θρασυνο-
μένων τῶν γηγενῶν.
Ξενοκράτης Testimonia, doctrina et fragmenta Fragment 161, line 15
τῇ σαρκὶ παρέχειν τὴν αἴσθησιν ἐγκεκραμένον, οὕτω τῷ

αἰθέρι λέγουσι τὴν σελήνην ἀνακεκραμένην διὰ βάθους ἅμα
μὲν ἔμψυχον εἶναι καὶ γόνιμον, ἅμα δ' ἰσόρροπον ἔχειν τὴν
πρὸς τὸ βαρὺ συμμετρίαν τῆς κουφότητος. καὶ γὰρ αὐτὸν
οὕτω τὸν κόσμον ἐκ τῶν ἄνω καὶ τῶν κάτω φύσει φερομέ-
192
νων συνηρμοσμένον ἀπηλλάχθαι παντάπασι τῆς κατὰ τό-

πον κινήσεως. ταῦτα δὲ καὶ Ξενοκράτης ἔοικεν ἐννοῆσαι
θείῳ τινὶ λογισμῷ τὴν ἀρχὴν λαβὼν παρὰ Πλάτωνος.
Πλάτων γάρ ἐστιν ὁ καὶ τῶν ἀστέρων ἕκαστον ἐκ γῆς
καὶ πυρὸς συνηρμόσθαι διὰ τῶν ** μεταξὺ φύσεων ἀναλο-
γίᾳ δοθεισῶν ἀποφηνάμενος· οὐδὲν γὰρ εἰς αἴσθησιν ἐξικ-
νεῖσθαι, ᾧ μή τι γῆς ἐμμέμικται καὶ φωτός. ὁ δὲ Ξενο-
κράτης τὰ μὲν ἄστρα καὶ τὸν ἥλιον ἐκ πυρός φησι καὶ τοῦ
πρώτου πυκνοῦ συγκεῖσθαι, τὴν δὲ σελήνην ἐκ τοῦ δευτέρου
πυκνοῦ καὶ τοῦ ἰδίου ἀέρος, τὴν δὲ γῆν ἐξ ὕδατος καὶ πυρὸς
καὶ τοῦ τρίτου τῶν πυκνῶν· ὅλως δὲ μήτε τὸ πυκνὸν αὐτὸ
καθ' αὑτὸ μήτε τὸ μανὸν εἶναι ψυχῆς δεκτικόν.
Πυθαγόρας Ἀναξαγόρας Πλάτων Ξενοκράτης Κλεάνθης

θύραθεν εἰσκρίνεσθαι τὸν νοῦν.
Ὁ δὲ Ξενοκράτης, καὶ ταῦτα τρίτος ἀπὸ Πλάτωνος ὤν –
Σπευσίππου γὰρ τοῦ Πλάτωνος ἀδελφιδοῦ γεγένηται φοι-
τητής – τὸ μὲν αἰσθητικὸν εἶναι τῆς ψυχῆς ἔφη, τὸ δὲ
λογικόν.
Ὁ Ξενοκράτης ἅτε δὴ Πλάτωνος ὢν μαθητὴς χωριστὴν
ἔλεγεν εἶναι τὴν ψυχὴν τοῦ σώματος, ᾧ δῆλον ὅτι οὐκ
ἀριθμὸν τοῦτον τὸν συνεγνωσμένον ἡμῖν αὐτὴν ἔλεγε (πῶς
γὰρ ἐγχωρεῖ ἀριθμὸν καθ' αὑτὸν εἶναι;) ἀλλὰ κατὰ ἀναλογίαν.
Καὶ Πυθαγόρας μὲν καὶ Ἀναξαγόρας καὶ Διογένης καὶ Πλά-
των καὶ Ἐμπεδοκλῆς καὶ Ξενοκράτης ἄφθαρτον εἶναι τὴν
ψυχὴν ἀπεφήναντο· κτλ.
Ὅτι οἱ μὲν ἀπὸ τῆς λογικῆς ψυχῆς ἄχρι τῆς ἐμψύχου
ἕξεως ἀπαθανατίζουσιν, ὡς Νουμήνιος· οἱ δὲ μέχρι τῆς φύ-
σεως, ὡς Πλωτῖνος ἔνι ὅπου· οἱ δὲ μέχρι τῆς ἀλογίας, ὡς
τῶν μὲν παλαιῶν Ξενοκράτης καὶ Σπεύσιππος, τῶν δὲ νεω-
τέρων Ἰάμβλιχος καὶ Πλούταρχος· κτλ.
Δημοσθένης δὲ εὐσχήμονος θανάτου βίον προκρινεῖ ἀσχή-
ται τῶν χειρόνων, τοῖς δὲ ὑψηλοτέροις τῶν κρεισσόνων, καὶ

ἡ ἐπαφὴ τοῖς μὲν ἐξομοιοῖ διὰ τῆς ἰσότητος, τοῖς δὲ συ-
νάπτει διὰ τῆς ἀνισότητος. τὸ δὲ δὴ τρίτον τὸ σκαληνὸν
193
πάντῃ ἀνισούμενον τῶν ψυχῶν ἐστιν ἀνιουσῶν καὶ κατιου-

σῶν εἰκών, τοῖς κρείττοσιν ἀνισουμένων καὶ τοῖς χείρο-
σιν καὶ γὰρ ἐκείνων ποτὲ μὲν πλέον ἅπτονται κινούμεναι,
ποτὲ δὲ ἔλασσον, [καὶ] τῶν χειρόνων, καὶ τὸ παραδοξότατον,
ὅτι καὶ ἑαυτῶν. πάντῃ οὖν αὐταῖς ἀνισουμέναις ἀποδέδοται
τὸ πάντῃ ἄνισον.
Λάβοις δ' ἂν καὶ κατὰ τὴν τῶν πλευρῶν διαίρεσιν τὴν
τῶν τριγώνων πρὸς τὰ ὄντα ἀναλογίαν. τὸ μὲν γὰρ
ἰσόπλευρον κατὰ πάντα ἰσότητι καὶ ἁπλότητι κρα-
τούμενον συγγενές ἐστι ταῖς θείαις ψυχαῖς – μέτρον
γάρ ἐστι καὶ τῶν ἀνίσων ἡ ἰσότης, ὥσπερ καὶ τὸ θεῖον
πάντων τῶν δευτέρων – τὸ δὲ ἰσοσκελὲς τοῖς κρείττοσι
γένεσι τοῖς κατευθύνουσι τὴν ἔνυλον φύσιν, ὧν τὸ μὲν
πλέον κεκράτηται τῷ μέτρῳ, τὰ δὲ τελευταῖα τῆς ἀνισό-
τητος ἐφάπτεται καὶ τῆς ἀμετρίας τῆς ὑλικῆς – καὶ γὰρ
τῶν ἰσοσκελῶν αἱ μὲν δύο ἴσαι, ἡ δὲ βάσις ἄνισος – τὸ δὲ
σκαληνὸν ταῖς μερισταῖς ζωαῖς, αἳ πανταχόθεν χωλεύουσι
καὶ σκάζουσιν εἰς τὴν γένεσιν φερόμεναι καὶ ἀναπιμπλά
Zeno Phil., Testimonia et fragmenta Fragment 192, line 8
autem secundum naturam essent, ea sumenda et quadam aestimatione

dignanda dicebat, contraque contraria; neutra autem in mediis relin-
quebat, in quibus ponebat nihil omnino esse momenti.
Stobaeus Ecl. II p. 84, 21 W. τῶν δ' ἀξίαν ἐχόντων τὰ μὲν
ἔχειν πολλὴν ἀξίαν, τὰ δὲ βραχεῖαν. ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἀπαξίαν
ἐχόντων ἃ μὲν ἔχειν πολλὴν ἀπαξίαν, ἃ δὲ βραχεῖαν. τὰ μὲν οὖν
πολλὴν ἔχοντα ἀξίαν προηγμένα λέγεσθαι, τὰ δὲ πολλὴν ἀπαξίαν ἀπο-
προηγμένα, Ζήνωνος ταύτας τὰς ὀνομασίας θεμένου πρώτου τοῖς
πράγμασι. προηγμένον δ' εἶναι λέγουσιν, ὃ ἀδιάφορον ὂν ἐκλεγό-
μεθα κατὰ προηγούμενον λόγον. τὸν δὲ ὅμοιον λόγον ἐπὶ τῷ ἀπο-
προηγμένῳ εἶναι καὶ τὰ παραδείγματα κατὰ τὴν ἀναλογίαν ταὐτά.
οὐδὲν δὲ τῶν ἀγαθῶν εἶναι προηγμένον διὰ τὸ τὴν μεγίστην ἀξίαν
αὐτὰ ἔχειν. τὸ δὲ προηγμένον, τὴν δευτέραν χώραν καὶ ἀξίαν ἔχον,
συνεγγίζειν πως τῇ τῶν ἀγαθῶν φύσει· οὐδὲ γὰρ ἐν αὐλῇ τῶν προ-
ηγμένων εἶναι τὸν βασιλέα, ἀλλὰ τοὺς μετ' αὐτὸν τεταγμένους. προ-
ηγμένα δὲ λέγεσθαι οὐ τῷ πρὸς εὐδαιμονίαν τινὰ συμβάλλεσθαι συνερ-
γεῖν τε πρὸς αὐτήν, ἀλλὰ τῷ ἀναγκαῖον εἶναι τούτων τὴν ἐκλογὴν
ποιεῖσθαι παρὰ τὰ ἀποπροηγμένα. – Plut. de Sto. Rep. 30, 1.
Cicero Acad. Post. I 37. (de Zenone) Sed quae essent su-
194
menda ex iis alia pluris esse aestimanda, alia minoris. Quae pluris,
ea praeposita appellabat, reiecta autem, quae minoris.
Φλάβιος Φιλόστρατος De gymnastica Sec.25, line 26
σφίσιν ὑπὲρ τῶν τοιούτων διαλέγονται, τὸν δὲ γυμ-

ναστὴν (δεῖ) ἐξεπίστασθαι ταῦτα φύσεώς που κρι-
τὴν ὄντα. γιγνωσκέτω δὴ τὴν ἐν ὀφθαλμοῖς ἠθικὴν
πᾶσαν, ὑφ' ἧς δηλοῦνται μὲν οἱ νωθροὶ τῶν ἀνθρώ-
πων, δηλοῦνται δὲ οἱ ξύντονοι εἴρωνές τε καὶ ἧττον
καρτερικοὶ καὶ ἀκρατεῖς· ἄλλα γὰρ μελανοφθάλμων,
ἄλλα δὲ χαροπῶν τε καὶ γλαυκῶν καὶ ὑφαίμων ὀφ-
θαλμῶν ἤθη, ἕτερα δὲ ξανθῶν καὶ ὑπεστιγμένων,
προπαλῶν τε καὶ κοίλων, ἡ γὰρ φύσις ὥρας μὲν
ἄστροις ἐσημήνατο, ἤθη δὲ ὀφθαλμοῖς τὴν δὲ αὖ
τῶν σώματος (μερῶν ἀναλογίαν), ὥσπερ ἐν ἀγαλμα-
τοποιίᾳ, ὧδε ἐπισκεπτέον· σφυρὸν μὲν καρπῷ ὁμο-
λογεῖν (δεῖ,) κνήμῃ δὲ πῆχυν, καὶ βραχίονα μηρῷ ἀντι-
κρίνεσθαι καὶ ὤμῳ γλουτόν, μετάφρενα θεωρεῖσθαι
πρὸς γαστέρα καὶ στέρνα ἐκκεῖσθαι παραπλησίως
τοῖς ὑπὸ τὸ ἰσχίον, κεφαλήν τε, σχῆμα τοῦ παντὸς
οὖσαν, πρὸς ταῦτα πάντα ἔχειν συμμέτρως.
Τούτων ὧδέ μοι εἰρημένων μὴ τὸ γυμνάζειν
ἡγώμεθα ἕπεσθαι τούτοις, ἀλλὰ τὸ ἀποδιιστάντα
τὸν γυμναζόμενον [καὶ] ἐς δοκιμασίαν καταστῆσαι
τῆς φύσεως, ὅπῃ τε σύγκειται καὶ πρὸς ὅ·
δὴ κυνῶν τε καὶ ἵππων τοσοῦτον εἶναι προσήκει λό-

γον κυνηγετικοῖς τε καὶ ἱππικοῖς, ὡς μὴ ἐς πᾶσαν
ἰδέαν, μηδὲ ἐπὶ πάντα τὰ θηρώμενα τοῖς αὐτοῖς,
ἀλλὰ τοῖς μὲν ἐς τόδε, (τοῖς δὲ ἐς τόδε) τῶν κυνῶν
χρῆσθαι, τῶν τε ἵππων τοὺς μὲν ξυνθηρατὰς ποιεῖ-
σθαι, τοὺς δὲ ἁμιλλητηρίους, τοὺς δὲ ἁρματηλάτας,
καὶ μηδὲ ἁπλῶς τούτους, ἀλλ' ὡς ἕκαστος ἐπιτήδειος
πλευρᾷ τινι ἢ σειρᾶ τοῦ ἅρματος, ἀνθρώπων δὲ
ἀκρίτους εἶναι, οὓς δεῖ ἐς Ὀλυμπίαν ἢ Πυθὼ ἄγειν
ὑπὲρ κηρυγμάτων, ὧν καὶ Ἡρακλῆς ἤρα; κελεύω
195
δὴ καὶ ἀναλογίαν μὲν ἐπεσκέφθαι αὐτὸν πάντων,

ὧν εἶπον, πρὸς δὲ τῇ ἀναλογίᾳ καὶ τὰ τῶν χυμῶν ἤθη.
Καίτοι καὶ πρεσβύτερον τούτου, ὃ καὶ Λυκούργῳ
ἐδόκει τῷ Σπαρτιάτῃ· παριστάμενος γὰρ τῇ Λακε-
δαίμονι πολέμου ἀθλητὰς “γυμναζέσθων” φησὶν “αἱ
κόραι καὶ ἀσκείσθων δημοσίᾳ τρέχειν, ὑπὲρ εὐπαι-
δίας δήπου καὶ τοῦ τὰ ἔκγονα βελτίω τίκτειν ὑπὸ
τοῦ ἐῤῥῶσθαι τὸ σῶμα· ἀφικομένη γὰρ ἐς ἀνδρὸς
ὑδροφορεῖν οὐκ ὀκνήσει, οὐδὲ ἀλεῖν διὰ τὸ ἠσκῆ-
σθαι ἐκ νέας, εἰ δὲ καὶ νέῳ καὶ συγγυμναζομένῳ
συζυγείη, βελτίω τὰ ἔκγονα ἀποδώσει καὶ γὰρ εὐμήκη
γον κυνηγετικοῖς τε καὶ ἱππικοῖς, ὡς μὴ ἐς πᾶσαν

ἰδέαν, μηδὲ ἐπὶ πάντα τὰ θηρώμενα τοῖς αὐτοῖς,
ἀλλὰ τοῖς μὲν ἐς τόδε, (τοῖς δὲ ἐς τόδε) τῶν κυνῶν
χρῆσθαι, τῶν τε ἵππων τοὺς μὲν ξυνθηρατὰς ποιεῖ-
σθαι, τοὺς δὲ ἁμιλλητηρίους, τοὺς δὲ ἁρματηλάτας,
καὶ μηδὲ ἁπλῶς τούτους, ἀλλ' ὡς ἕκαστος ἐπιτήδειος
πλευρᾷ τινι ἢ σειρᾶ τοῦ ἅρματος, ἀνθρώπων δὲ
ἀκρίτους εἶναι, οὓς δεῖ ἐς Ὀλυμπίαν ἢ Πυθὼ ἄγειν
ὑπὲρ κηρυγμάτων, ὧν καὶ Ἡρακλῆς ἤρα; κελεύω
δὴ καὶ ἀναλογίαν μὲν ἐπεσκέφθαι αὐτὸν πάντων,
ὧν εἶπον, πρὸς δὲ τῇ ἀναλογίᾳ καὶ τὰ τῶν χυμῶν ἤθη.
Καίτοι καὶ πρεσβύτερον τούτου, ὃ καὶ Λυκούργῳ
ἐδόκει τῷ Σπαρτιάτῃ· παριστάμενος γὰρ τῇ Λακε-
δαίμονι πολέμου ἀθλητὰς “γυμναζέσθων” φησὶν “αἱ
κόραι καὶ ἀσκείσθων δημοσίᾳ τρέχειν, ὑπὲρ εὐπαι-
δίας δήπου καὶ τοῦ τὰ ἔκγονα βελτίω τίκτειν ὑπὸ
τοῦ ἐῤῥῶσθαι τὸ σῶμα· ἀφικομένη γὰρ ἐς ἀνδρὸς
ὑδροφορεῖν οὐκ ὀκνήσει,
ἐπέδωκε δὲ τὰ ἀριστερά, τοῦ δὲ ἀθλεῖν ἀπεγνωκότι

ὄναρ ἐγένετο θαῤῥεῖν τὴν νόσον, ἰσχύσειν γὰρ πλέον
τοῖς πεπηρωμένοις ἢ τοῖς ἀκεραίοις τε καὶ ἀτρώτοις.
καὶ ἀληθὴς ἡ ὄψις· τὰ γὰρ δυσφύλακτα τῶν παλαι-
σμάτων τοῖς βεβλαμμένοις τῶν μερῶν διαπλέκων
χαλεπὸς ἦν τοῖς ἀντιπάλοις καὶ ὤνητο τῆς νόσου
τὸ τοῖς διεφθορόσιν ἐῤῥῶσθαι. τοῦτο θαυμάσιον
μέν, εἰρήσθω δὲ μὴ ὡς γιγνόμενον, ἀλλ' ὡς γενό-
196
μενον καὶ θεοῦ δοκείτω μᾶλλον ἐνδεικνυμένου τι

τοῖς ἀνθρώποις μέγα.
Περὶ μὲν δὴ σώματος ἀναλογίας καὶ εἴτε ὁ τοιόσδε
βελτίων, εἴτε ὁ τοιόσδε, εἰσί που καὶ [δεκταὶ] ἀντι-
λογίαι παρὰ τοῖς μὴ ξὺν λόγῳ διεσκεμμένοις ταῦτα,
περὶ δὲ κράσεων, ὁπόσαι εἰσίν, οὔτε ἀντείρηταί
πω, οὔτε ἀντιλεχθείη ἂν τὸ μὴ οὐκ ἀρίστην κράσεων
τὴν θερμήν τε καὶ ὑγρὰν εἶναι, ξύγκειται γὰρ ὥσπερ
τὰ πολυτελῆ τῶν ἀγαλμάτων ἐξ ἀκηράτου τε καὶ
καθαρᾶς ὕλης. ἐλεύθεροι μὲν πηλοῦ τε καὶ ἰλύος καὶ
χυμῶν περιττῶν, οἷς τὸ τοῦ φλέγματος καὶ τὸ τῆς
χολῆς ἐπαναπλεῖ νᾶμα, εὐκάματοι δὲ ἃ χρὴ μοχθεῖν,
καὶ εὔσιτοι καὶ νοσοῦντες μὲν ὀλιγάκις, ταχὺ δὲ ἐκ
Aristophanes Gramm., Aristophanis historiae animalium epitome

subjunctis Aeliani Timothei aliorumque eclogis Cha. 2, sec.278, line 3
ἔλεγχον ὥσπερ σαφῆ τὸ στικτὸν ἄγουσα τοῦ σκυμνίου.

ἀμέλει γοῦν καὶ μετὰ μίξιν ποταμοῖς ἐκλούει τὸ σῶμα, καὶ ἀμαυροῖ
τὴν ἐξ
ὀσμῆς αἴσθησιν. εἰ γὰρ ὁ σύνευνος ταῦτα γνοίη, αὐτῷ παιδὶ διολέσει καὶ
τὴν τεκοῦσαν.
Ῥαγδαῖον ἡ πάρδαλις καὶ ὀξύρροπον. ταῖς ὁρμαῖς ἐπιτήδειον
αὐτῇ τὸ σῶμα συνέζευκται, τῇ ὑγρότητι καὶ τῷ κούφῳ τοῖς τῆς ψυχῆς
κινήμασι συνεπόμενον.
Ἡ καμηλοπάρδαλις παρ' Ἰνδοῖς ἐστι μάλιστα γινομένη· ἔστι
δὲ τὰ μὲν ἄλλα ἔλαφος μεγίστη εἰς καμήλου ὕψος ἀφικνουμένη, διαφέρει
δὲ τῷ τε ἄκερως εἶναι καὶ τὸν αὐχένα μήκιστον καὶ ὑπὲρ τὴν ἀναλογίαν
τοῦ λοιποῦ σώματος ἔχειν εἰς ὕψος ἀνορθούμενον, καὶ τὴν δορὰν ἅπασαν
ἀπὸ κεφαλῆς ἄκρας ἕως ποδῶν ἐσχάτων παρδάλει μάλιστα τῇ ποικιλίᾳ

παρεμφερεστάτην, καὶ τοὺς ἔμπροσθεν πόδας τῶν ὀπισθίων
ὑψηλοτέρους.
Ὁ πάνθηρ παρεμφέρει μὲν τῇ παρδάλει, μικροτράχηλος δέ
ἐστι καὶ τὸ πρόσωπον στρογγύλος, καὶ τὸ ἄκρον τῆς οὐρᾶς οὐ κινεῖ· τὰ
δὲ περὶ τὴν ὀχείαν καὶ τὴν ἔκτεξιν ὅμοιος τῇ παρδάλει.
Aristophanes Gramm., Ceteri Aristophanis libri (fragmenta)

Treatise 1, fragment t, line 1
δείπνου λέγεσθαι κατὰ χειρός, τὸ δὲ μετὰ ταῦτα ἀπο-

197
νίψασθαι· ἔοικε δ' ὁ γραμματικὸς τοῦτο πεφυλακέναι παρὰ

τοῖς Ἀττικοῖς. Cf. ibid. p. 410. B: σημειωτέον δὲ ὅτι καὶ
μετὰ τὸ δειπνῆσαι κατὰ χειρός ἔλεγον, οὐχ ὡς Ἀριστοφά-
νης ὁ γραμματικός φησιν, ὅτι πρὶν φαγεῖν οἱ Ἀττικοὶ κατὰ
χειρός ἔλεγον, μετὰ δὲ τὸ δειπνῆσαι ἀπονίψασθαι.
Ex Athenaeo profecit Eust. Od. p. 1401, 19: Ἀριστοφάνης
δ' ὁ γραμματικός φησι παρὰ τοῖς παλαιοῖς τὸ μὲν πρὸ ἀρί-
στου καὶ δείπνου λέγεσθαι κατὰ χειρός, τὸ δὲ μετὰ ταῦτα
ἀπονίψασθαι. τοῦτο δὲ παρ' Ἀττικοῖς ἴσως πεφύλακται.
Περὶ ἀναλογίας .
Περὶ αἰγίδος.
Eust. Il. p. 603, 28: Ὁ δὲ γραμματικὸς Ἀριστοφάνης

ἴδιόν τι σύγγραμμα περὶ αἰγίδος προενεγκὼν ἄλλα τέ τινα λέγει
οὐ πάνυ γλαφυρὰ καὶ ὅτι Ὅμηρος τοῖς πάθεσι καὶ τοῖς δι'
αὐτῶν ἀποτελουμένοις πράγμασιν ὁμωνύμους τινὰς ἐφιστᾷ δαί-
μονας εἰδωλοποιουμένους μυθικῶς, ἐφ' ὧν καὶ τὸ ἀποτελοῦν
[ἤγουν παρασκευαστικὸν] νοεῖται καὶ τὸ ἀποτελούμενον κακὸν
ἐναργῶς. Ἔρως γοῦν καὶ Πλοῦτος καὶ Ἔρις καὶ Ὕβρις
καὶ Δεῖμος καὶ Φόβος καὶ Κυδοιμὸς καὶ Βροντὴ καὶ
Ἀστραπὴ καὶ ἄλλα μυρία ὁμωνύμως δηλοῦσι τὸ (f. δηλοῦσί
Justinus Martyr Apol., Apologia Cha. 17, sec.4, line 5
σαρος τῷ Καίσαρι καὶ τὰ τοῦ θεοῦ τῷ θεῷ.

ὅθεν θεὸν μὲν
μόνον προσκυνοῦμεν, ὑμῖν δὲ πρὸς τὰ ἄλλα χαίροντες ὑπηρε-
τοῦμεν, βασιλεῖς καὶ ἄρχοντας ἀνθρώπων ὁμολογοῦντες καὶ εὐ-
χόμενοι μετὰ τῆς βασιλικῆς δυνάμεως καὶ σώφρονα τὸν λογισμὸν
ἔχοντας ὑμᾶς εὑρεθῆναι.
εἰ δὲ καὶ ἡμῶν εὐχομένων καὶ
πάντα εἰς φανερὸν τιθέντων ἀφροντιστήσετε, οὐδὲν ἡμεῖς βλα-
βησόμεθα, πιστεύοντες, μᾶλλον δὲ καὶ πεπεισμένοι, κατ' ἀξίαν
τῶν πράξεων ἕκαστον τίσειν διὰ πυρὸς αἰωνίου δίκας, καὶ πρὸς
ἀναλογίαν ὧν ἔλαβε δυνάμεων παρὰ θεοῦ τὸν λόγον ἀπαιτη-
θήσεσθαι, ὡς ὁ Χριστὸς ἐμήνυσεν εἰπών· Ὧι πλέον ἔδωκεν
ὁ θεός, πλέον καὶ ἀπαιτηθήσεται παρ' αὐτοῦ.
198
Ἀποβλέψατε γὰρ πρὸς τὸ τέλος ἑκάστου

τῶν γενομένων βασιλέων, ὅτι τὸν κοινὸν πᾶσι θάνατον ἀπέ-
θανον· ὅπερ εἰ εἰς ἀναισθησίαν ἐχώρει, ἕρμαιον ἂν ἦν τοῖς
ἀδίκοις πᾶσιν.
Pseudo-Justinus Martyr, Confutatio dogmatum quorundam

Aristotelicorum
Morel p. 115, sec.C, line 1
ὧν ἐν τῇ συστάσει τῶν φύσεων γιγνομένων θεωροῦμεν ἔστιν ἐκ

τῆς ὕλης, οὐδὲ τὸ ποιὸν οὐδὲ τὸ ποσόν, πῶς ἐξ αὐτῆς τὰ
γιγνόμενα γίγνεται καθ' αὑτά; Εἰ ἀδύνατόν τι εἶναι καὶ μὴ
εἶναι τόδε τι, πῶς διὰ τὴν στέρησιν τόδε τι μὴ οὖσα ἡ ὕλη τὸ
εἶναι ἔχει; Εἰ ἡ στέρησις καὶ τὸ εἶδος τῇ ὕλῃ συμβέβηκεν, οὐ-
σία δὲ οὐκ ἔστιν ἡ ὕλη, πῶς ταύτῃ συμβέβηκε τὰ ἐναντία; Τῇ
γὰρ οὐσίᾳ συμβαίνει τὰ συμβεβηκότα. Εἰ ὥσπερ ἡ τάξις ἐν
τοῖς τεταγμένοις, οὕτως καὶ τὸ εἶδος ἐν τῇ ὕλῃ, πῶς τὰ μὲν
ἄτακτα πρὸ τῆς τάξεως τὸ εἶναι τόδε τι ἔχει, ἡ δὲ ὕλη πρὸ
τοῦ εἴδους τὸ εἶναι τόδε μὴ ἔχουσα, σώζεται ἐν τῇ ὕλῃ ἡ ἀνα-
λογία τῆς τάξεως ὡς πρὸς τὸ εἶδος; Εἰ ἐν τῇ συνθέσει μὲν
τῶν γιγνομένων δύο θεωροῦνται μόναι ἀρχαί, ἥ τε ὕλη καὶ τὸ
εἶδος, χωρὶς δὲ συνθέσεως τρεῖς εἰσιν ἀρχαί, ἥ τε ὕλη καὶ ἡ
στέρησις καὶ τὸ εἶδος, δῆλον ἄρα ὅτι μὴ ὄντος μὲν τοῦ γιγνο-
μένου κείμεναι τρεῖς ἦσαν ἀρχαί· ὄντος δὲ τοῦ γιγνομένου οὐ
τρεῖς, ἀλλὰ δύο. Πῶς οὖν οὐκ ἔστι τὸ γιγνόμενον ἀρχὴ τῆς
ἀπωλείας τῆς μιᾶς ἀρχῆς, ἣ εἰ μὴ ἀπώλετο, οὐκ ἂν ἐγίνετο
τὸ γιγνόμενον; Εἰ ὥσπερ πάσχει ὁ ἄνθρωπος ὑπὸ τοῦ μουσι-
κοῦ καὶ τοῦ ἀμούσου καὶ τὸ σῶμα ὑπὸ ψυχροῦ καὶ θερμοῦ
καὶ ἡ φωνὴ ὑπὸ τῆς ἁρμονίας τε καὶ ἀναρμοστίας, οὕτως
πάσχει ἡ ὕλη ὑπὸ τοῦ εἴδους καὶ τῆς στερήσεως,

Aristotelicorum
Morel p. 115, sec.D, line 6
εἶδος, χωρὶς δὲ συνθέσεως τρεῖς εἰσιν ἀρχαί, ἥ τε ὕλη καὶ ἡ

στέρησις καὶ τὸ εἶδος, δῆλον ἄρα ὅτι μὴ ὄντος μὲν τοῦ γιγνο-
μένου κείμεναι τρεῖς ἦσαν ἀρχαί· ὄντος δὲ τοῦ γιγνομένου οὐ
τρεῖς, ἀλλὰ δύο. Πῶς οὖν οὐκ ἔστι τὸ γιγνόμενον ἀρχὴ τῆς
ἀπωλείας τῆς μιᾶς ἀρχῆς, ἣ εἰ μὴ ἀπώλετο, οὐκ ἂν ἐγίνετο
τὸ γιγνόμενον; Εἰ ὥσπερ πάσχει ὁ ἄνθρωπος ὑπὸ τοῦ μουσι-
κοῦ καὶ τοῦ ἀμούσου καὶ τὸ σῶμα ὑπὸ ψυχροῦ καὶ θερμοῦ
199
καὶ ἡ φωνὴ ὑπὸ τῆς ἁρμονίας τε καὶ ἀναρμοστίας, οὕτως

πάσχει ἡ ὕλη ὑπὸ τοῦ εἴδους καὶ τῆς στερήσεως, ἔστω ἡ ὕλη
οὐσία, ὡς ἄνθρωπος καὶ τὸ σῶμα, ἢ συμβεβηκός, ὡς ἡ φωνή,
ἵνα σωθῇ τὸ τῆς ἀναλογίας ἀκόλουθον. Εἰ δὲ οὔτε οὐσία
ἐστὶν ἡ ὕλη οὔτε συμβεβηκός, οὐδ' ἄρα πάσχει ὑπὸ τῶν
ἐναντίων.
γʹ. Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ αὐτοῦ λόγου.
Πόσαι μὲν οὖν αἱ ἀρχαὶ τῶν περὶ γένεσιν φυσικῶν, καὶ

πῶς, εἴρηται· καὶ δῆλόν ἐστιν ὅτι δεῖ ὑποκεῖσθαί τι τοῖς
ἐναντίοις καὶ τὰ ἐναντία δύο εἶναι. Τρόπον δέ τινα ἄλλον
οὐκ ἀναγκαῖον· ἱκανὸν γὰρ τὸ ἕτερον τῶν ἐναντίων ποιεῖν
τῇ παρουσίᾳ καὶ ἀπουσίᾳ τὴν μεταβολήν. Ἡ δὲ ὑποκειμένη
φύσις ἐπιστητὴ κατὰ ἀναλογίαν.

Aristotelicorum
Morel p. 116, sec.A, line 2
οὐσία, ὡς ἄνθρωπος καὶ τὸ σῶμα, ἢ συμβεβηκός, ὡς ἡ φωνή,

ἵνα σωθῇ τὸ τῆς ἀναλογίας ἀκόλουθον. Εἰ δὲ οὔτε οὐσία
ἐστὶν ἡ ὕλη οὔτε συμβεβηκός, οὐδ' ἄρα πάσχει ὑπὸ τῶν
ἐναντίων.
γʹ. Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ αὐτοῦ λόγου.
Πόσαι μὲν οὖν αἱ ἀρχαὶ τῶν περὶ γένεσιν φυσικῶν, καὶ

πῶς, εἴρηται· καὶ δῆλόν ἐστιν ὅτι δεῖ ὑποκεῖσθαί τι τοῖς
ἐναντίοις καὶ τὰ ἐναντία δύο εἶναι. Τρόπον δέ τινα ἄλλον
οὐκ ἀναγκαῖον· ἱκανὸν γὰρ τὸ ἕτερον τῶν ἐναντίων ποιεῖν
τῇ παρουσίᾳ καὶ ἀπουσίᾳ τὴν μεταβολήν. Ἡ δὲ ὑποκειμένη
φύσις ἐπιστητὴ κατὰ ἀναλογίαν. Ὡς γὰρ πρὸς ἀνδριάντα
χαλκὸς ἢ πρὸς κλίνην ξύλον ἢ πρὸς τῶν ἄλλων τι τῶν ἐχόντων
μορφὴν ἡ ὕλη καὶ τὸ ἄμορφον ἔχει πρὶν λαβεῖν τὴν μορφήν,
οὕτως αὕτη πρὸς οὐσίαν ἔχει καὶ τὸ τόδε τι καὶ τὸ ὄν. Μία
μὲν οὖν ἀρχὴ αὕτη, οὐχ οὕτω μία οὖσα οὐδὲ ἓν ὡς τὸ
τόδε τι, μία δὲ ᾗ ὁ λόγος, ἔτι δὲ τὸ ἐναντίον τούτῳ ἡ στέ-
ρησις. Πότερον δὲ οὐσία τὸ εἶδος ἢ τὸ ὑποκείμενον, οὔπω
200
δῆλον.

Aristotelicorum
Morel p. 116, sec.E, line 4
μήτε ὄν, πῶς οὐκ ἔστι περιττόν; Εἰ ἀρχαὶ οὔτε ἐξ ἄλλων

εἰσὶν οὔτε ἐξ ἀλλήλων, ἔστι δὲ ἐκ τῆς ἀπουσίας τοῦ εἴ-
δους ἡ στέρησις καὶ ἐκ τῆς ἀπουσίας τῆς στερήσεως τὸ εἶ-
δος, πῶς οὐκ εἰσὶν ἐξ ἀλλήλων ἀρχαί, τό τε εἶδος καὶ ἡ
στέρησις; Τῇ γὰρ ἀπουσίᾳ ἀλλήλων ποιητικαὶ ἀλλήλων.
Εἰ ὃν ἔχει λόγον ὁ χαλκὸς πρὸς τὸν μέλλοντα ἐξ αὐτοῦ
γίνεσθαι ἀνδριάντα, τοῦτον ἔχει ἡ ὕλη πρὸς τὴν οὐσίαν καὶ
τὸ τόδε τι καὶ τὸ ὄν, πῶς ὁ μὲν χαλκός, ἐὰν μὴ ᾖ οὐσία
καὶ τόδε τι καὶ ὄν, λόγον ἔχειν πρὸς τὸν ἀνδριάντα οὐ δύ-
ναται, ἡ δὲ ὕλη, μήτε οὐσία οὖσα μήτε τόδε τι μήτε ὄν, ἀνα-
λογίαν ἔχειν πρὸς τὸν χαλκὸν δύναται; Εἰ πάντα τὰ ἐν συ-
στάσεσι τῶν φυσικῶν θεωρούμενα αἰσθήσει ἐστὶν ἐπιστητά,
πῶς ἡ ὕλη, ἐξ ἧς τὰ αἰσθητά, ἀναλογίᾳ ἐστὶν ἐπιστητὴ καὶ
οὐκ αἰσθήσει, ἢ πῶς ὅλως ἐκ μὴ αἰσθητοῦ δυνατὸν γενέσθαι
τὰ αἰσθητά; Εἰ τόδε τί ἐστι καὶ τὸ μίαν ἀρχὴν εἶναι, πῶς
ἡ ὕλη τὸ μὲν εἶναι μίαν ἀρχὴν ἔχει, τὸ δὲ εἶναι αὐτὴν τόδε
τι οὐκ ἔχει; Καὶ εἰ τὸ εἶναι τόδε τι καὶ τὸ τόδε τι μὴ εἶναι
οὐσία ἐστί, πῶς ἡ ὕλη τὸ μὲν τόδε τι μὴ εἶναί ἐστιν, οὐσία
δὲ οὐκ ἔστι; Πῶς δὲ δύναταί τις ἐκβάλλειν τὴν ὕλην τοῦ
εἶναι ἕν, ὁ διελὼν αὐτὴν εἰς δύο εἴδη, εἴς τε τὸ ὑποκεί-
μενον τῷ γιγνομένῳ καὶ εἰς τὸ ἀντικείμενον
Philostratus Junior Soph., Imagines Olearius p. 862, line 12
ἄριστα ὑποκρινεῖται ἡ χεὶρ τὸ οἰκεῖον ἑκάστου δρᾶμα,

(καὶ) μεμηνότα εἰ τύχοι ἢ ὀργιζόμενον ἢ ἔννουν ἢ
χαίροντα ἢ ὁρμητὴν ἢ ἐρῶντα καὶ καθάπαξ τὸ ἁρ-
μόδιον ἐφ' ἑκάστῳ γράψει. ἡδεῖα δὲ καὶ ἡ ἐν αὐτῷ
ἀπάτη καὶ οὐδὲν ὄνειδος φέρουσα, τὸ γὰρ τοῖς οὐκ
οὖσιν ὡς οὖσι προσεστάναι καὶ ἄγεσθαι ὑπ' αὐτῶν,
ὡς εἶναι νομίζειν, ἀφ' οὗ βλάβος οὐδέν, πῶς οὐ
ψυχαγωγῆσαι ἱκανὸν καὶ αἰτίας ἐκτός; δοκοῦσι δέ
μοι παλαιοί τε καὶ σοφοὶ ἄνδρες πολλὰ ὑπὲρ ξυμ-
μετρίας τῆς ἐν γραφικῇ γράψαι, οἷον νόμους τιθέν-
201
τες τῆς ἑκάστου τῶν μελῶν ἀναλογίας ὡς οὐκ ἐνὸν

τῆς κατ' ἔννοιαν κινήσεως ἐπιτυχεῖν ἄριστα μὴ ἔσω
τοῦ ἐκ φύσεως μέτρου τῆς ἁρμονίας ἡκούσης, τὸ
γὰρ ἔκφυλον καὶ ἔξω μέτρου οὐκ ἀποδέχεσθαι φύ-
σεως ὀρθῶς ἐχούσης κίνησιν. σκοποῦντι δὲ καὶ ξυγ-
γένειάν τινα πρὸς ποιητικὴν ἔχειν ἡ τέχνη εὑρίσκε-
ται καὶ κοινή τις ἀμφοῖν εἶναι φαντασία. θεῶν γὰρ
παρουσίαν οἱ ποιηταὶ ἐς τὴν ἑαυτῶν σκηνὴν ἐσά-
γονται καὶ πάντα, ὅσα ὄγκου καὶ σεμνότητος καὶ
ψυχαγωγίας ἔχεται, γραφική τε ὁμοίως, ἃ λέγειν
οἱ ποιηταὶ ἔχουσι, ταῦτ' ἐν τῷ γράμματι σημαίνουσα.
Dioscorides Pedanius Med., De materia medica Book 3, cha. 82, sec.3,

line 3
κοκόλλα, κατὰ μέγεθος ὀρόβων, τὸ δέ τι ἐν ταῖς κοιλίαις ξυ-

σματῶδες καὶ συνεστός. δολοῦται δὲ καὶ σαρκοκόλλῃ καὶ κόμ-
μει μειγνυμένοις· ἐκλέγου δὲ τὸν διαυγῆ καὶ δριμύν. δυσδοκί-
μαστος δέ ἐστι τῇ γεύσει λαμβανόμενος διὰ τὸ ἅπαξ δηχθείσης
τῆς γλώσσης ἐπιμένειν τὴν πύρωσιν ἐφ' ἱκανὸν χρόνον, ὥστε
πᾶν τὸ προσαγόμενον εὐφόρβιον δοκεῖν εἶναι. ἡ μέντοι εὕρεσις
αὐτοῦ κατὰ Ἰόβαν (F. H. G. III 473), τὸν βασιλέα τῆς Λιβύης,
ἐπεγνώσθη.
δύναμιν δὲ ἔχει ὁ ὀπὸς διαφορητικὴν ὑποχυμάτων ἐγχριό-
μενος· πυροῖ μέντοι δι' ὅλης τῆς ἡμέρας, ὅθεν μέλιτι μείγνυται
καὶ κολλυρίοις κατ' ἀναλογίαν τῆς δριμύτητος· ἁρμόζει καὶ
ἰσχίων ἀλγήμασι μιγεὶς ἀρωματικῷ ποτήματι καὶ πινόμενος·
ἀφίστησι δὲ καὶ λεπίδας αὐθημερόν· δεῖ μέντοι χρωμένους
ἀσφαλίζεσθαι τὴν περικειμένην τοῖς ὀστοῖς σάρκα μοτοῖς ἢ
κηρωτῇ. ἱστοροῦσι δέ τινες μηδὲν παρακολουθεῖν δυσχερὲς
τοῖς ἑρπετοδήκτοις, ἐάν τις ἐγκόψας αὐτῶν ἄχρι ὀστέου τὸ
δέρμα τῆς κεφαλῆς ἐνθῇ τὸν ὀπὸν λεῖον καὶ ῥάψῃ τὸ τραῦμα.
χαλβάνη· ὀπός ἐστι νάρθηκος ἐν Συρίᾳ γεννωμένου,
ὃν ἔνιοι μέτωπον καλοῦσιν. ἔστι δὲ αὐτῆς ἀρίστη ἡ λιβανοει-
δής, χονδρώδης, καθαρά, λιπαρά, ἄξυλος, ἔχουσα δέ τι τοῦ
σπέρματος καὶ τοῦ νάρθηκος μεμειγμένον, ὀσμῇ βαρεῖα,
Marcellinus I Med., De pulsibus Line 214

202

Περὶ ὁμαλότητος καὶ ἀνωμάλου.
Ὁμαλόν τε καὶ τεταγμένον σφυγμὸν καὶ ἀνώμαλον καὶ ἄτακτον

ἔνιοι μὲν οὐκ οἴονται διαφέρειν ἀλλήλων, οὐ μὴν ὀρθῶς γε φρονοῦντες.
φαίνεται γὰρ ἐν τούτοις παμπόλλη τις εἶναι διαφορά. τάττεται γὰρ ὁ
μὲν ὁμαλὸς σφυγμὸς ἐπὶ τοῦ ἴσας ἔχοντος τὰς κινήσεις, ὁ δ' ἀνώμαλος
ἐπὶ τοῦ ἀνίσους. ὥσπερ γὰρ ὁμαλὲς εἶναι ἔδαφος λέγεται τὸ ἴσον καὶ
ἐκ τῶν ἐναντίων ἀνώμαλον καὶ ἄνισον, οὕτως ἔχει καὶ ἐπὶ τοῦ σφυγμοῦ.
ὁ μὲν οὖν ὁμαλὸς σφυγμὸς πάντως καὶ τεταγμένος ἐστίν, ὅτι οὐ[τε] μό-
νον ἴσος ὑπάρχει ταῖς πληγαῖς, ἀλλὰ καὶ ἔν τινι ἀναλογίᾳ θεωρεῖται.
ὁ δὲ τεταγμένος οὐ πάντως καὶ ὁμαλός· ἐνδέχεται γὰρ αὐτὸν καίτοι ἀνα-
λόγους ἔχοντα τὰς πληγὰς ὅμως μὴ ἴσον εἶναι. ὁ γοῦν παρὰ μίαν γι-
γνόμενος νυνὶ μὲν μείζων ἐλάττων δὲ αὖθις τεταγμένος ἐστίν, οὐ μὴν
καὶ ὁμαλός. τῶν δὲ τεταγμένων καὶ τῶν ἀτάκτων καὶ τῶν ὁμαλῶν καὶ
τῶν ἀνωμάλων οἳ μὲν κατὰ μίαν διαφοράν εἰσι τοιοῦτοι, οἳ δὲ κατὰ
δύο, οἳ δὲ κατὰ πλείονας, κατὰ μίαν, εἰ οὕτω τύχοι, σφοδρότητα λαμ-
βάνοντος τοῦ σφυγμοῦ καὶ οὕτως ἀνωμάλου ἢ ἀτάκτου γινομένου.

Albinus Phil., Epitome doctrinae Platonicae sive Διδασκαλικός

οὔτε ἀδιάφορον (οὐδὲ γὰρ τοῦτο κατὰ τὴν ἔννοιαν αὐτοῦ), οὔτε
ποιόν (οὐ γὰρ ποιωθέν ἐστι καὶ ὑπὸ ποιότητος τοιοῦτον ἀποτε-
τελεσμένον), οὔτε ἄποιον (οὐ γὰρ ἐστέρηται τοῦ ποιὸν εἶναι
ἐπιβάλλοντός τινος αὐτῷ ποιοῦ)· οὔτε μέρος τινός, οὔτε ὡς
ὅλον ἔχον τινὰ μέρη, οὔτε ὥστε ταὐτόν τινι εἶναι ἢ ἕτερον·
οὐδὲν γὰρ αὐτῷ συμβέβηκε, καθ' ὃ δύναται τῶν ἄλλων χωρις-
θῆναι· οὔτε κινεῖ οὔτε κινεῖται.
Ἔσται δὴ πρώτη μὲν αὐτοῦ νόησις ἡ κατὰ ἀφαίρεσιν
τούτων, ὅπως καὶ σημεῖον ἐνοήσαμεν κατὰ ἀφαίρεσιν ἀπὸ τοῦ
αἰσθητοῦ, ἐπιφάνειαν νοήσαντες, εἶτα γραμμήν, καὶ τελευταῖον
τὸ σημεῖον. Δευτέρα δέ ἐστιν αὐτοῦ νόησις ἡ κατὰ ἀναλογίαν
οὕτω πως· ὃν γὰρ ἔχει λόγον ὁ ἥλιος πρὸς τὴν ὅρασιν καὶ τὰ
ὁρώμενα, οὐκ ὢν αὐτὸς ὄψις, παρέχων δὲ τῇ μὲν τὸ ὁρᾶν, τοῖς
δὲ τὸ ὁρᾶσθαι, τοῦτον ἔχει τὸν λόγον ὁ πρῶτος νοῦς πρὸς τὴν
ἐν τῇ ψυχῇ νόησιν καὶ τὰ νοούμενα· οὐ γὰρ ὢν ὅπερ ἐστὶν ἡ
νόησις, παρέχει αὐτῇ τὸ νοεῖν καὶ τοῖς νοητοῖς τὸ νοεῖσθαι,
φωτίζων τὴν περὶ αὐτὰ ἀλήθειαν.
203

ὅπως νῦν ἔχει πῦρ τε καὶ γῆ πρὸς ἀέρα τε καὶ ὕδωρ, ἴχνη μὲν
τέως ἔχοντα καὶ τὸ δεκτικὸν τῆς τῶν στοιχείων δυνάμεως,
ἀλόγως δὲ καὶ ἀμέτρως σείοντά τε τὴν ὕλην καὶ πρὸς ταύτης
σειόμενα. Ἐξ ἑκάστου γὰρ ὅλου τῶν τεττάρων αὐτὸν στοιχείων
ἐγέννησε, πυρός τε παντὸς καὶ γῆς ὕδατός τε καὶ ἀέρος, οὐδὲν
μέρος οὐδενὸς ἀπολιπὼν οὐδὲ δύναμιν, διανοηθεὶς πρῶτον μὲν
ὅτι σωματοειδὲς χρὴ τὸ γενόμενον εἶναι καὶ πάντως ἁπτόν τε
καὶ ὁρατόν, χωρὶς δὲ πυρὸς καὶ γῆς οὐχ οἷόν τε οὔτε ὁρατόν τι
εἶναι οὔτε ἁπτόν· κατὰ δὴ τὸν εἰκότα λόγον ἐκ γῆς αὐτὸν καὶ
πυρὸς ἐποίησεν· ἐπεὶ δὲ καὶ δεσμὸν ἔδει τινὰ συναγωγὸν ἀμφοτέρων
ἐν μέσῳ γενέσθαι, θεῖος δὲ δεσμὸς ὁ τῆς ἀναλογίας, ὃς ἑαυτόν
τε καὶ τὰ συνδούμενα πέφυκεν ἓν ποιεῖν, ἐπίπεδός τε οὐκ ἦν ὁ
κόσμος – ἀπέχρη γὰρ ἂν αὐτῷ μία μεσότης – σφαιροειδὴς
δέ, δυοῖν ἐδέησεν αὐτῷ μεσοτήτων εἰς συναρμογήν· διὰ τοῦτο
πυρὸς ἐν μέσῳ καὶ γῆς ἀήρ τε καὶ ὕδωρ ἐτάχθη κατὰ τὸν τῆς
ἀναλογίας τρόπον· ὥστε ὡς ἔχει πῦρ πρὸς ἀέρα, οὕτως ἔχειν
ἀέρα τε πρὸς ὕδωρ καὶ τοῦτο πρὸς γῆν καὶ ἀνάπαλιν.

μέρος οὐδενὸς ἀπολιπὼν οὐδὲ δύναμιν, διανοηθεὶς πρῶτον μὲν

ὅτι σωματοειδὲς χρὴ τὸ γενόμενον εἶναι καὶ πάντως ἁπτόν τε
καὶ ὁρατόν, χωρὶς δὲ πυρὸς καὶ γῆς οὐχ οἷόν τε οὔτε ὁρατόν τι
εἶναι οὔτε ἁπτόν· κατὰ δὴ τὸν εἰκότα λόγον ἐκ γῆς αὐτὸν καὶ
πυρὸς ἐποίησεν· ἐπεὶ δὲ καὶ δεσμὸν ἔδει τινὰ συναγωγὸν ἀμφοτέρων
ἐν μέσῳ γενέσθαι, θεῖος δὲ δεσμὸς ὁ τῆς ἀναλογίας, ὃς ἑαυτόν
τε καὶ τὰ συνδούμενα πέφυκεν ἓν ποιεῖν, ἐπίπεδός τε οὐκ ἦν ὁ
κόσμος – ἀπέχρη γὰρ ἂν αὐτῷ μία μεσότης – σφαιροειδὴς
δέ, δυοῖν ἐδέησεν αὐτῷ μεσοτήτων εἰς συναρμογήν· διὰ τοῦτο
πυρὸς ἐν μέσῳ καὶ γῆς ἀήρ τε καὶ ὕδωρ ἐτάχθη κατὰ τὸν τῆς
ἀναλογίας τρόπον· ὥστε ὡς ἔχει πῦρ πρὸς ἀέρα, οὕτως ἔχειν
ἀέρα τε πρὸς ὕδωρ καὶ τοῦτο πρὸς γῆν καὶ ἀνάπαλιν.

204
Τῷ δὲ μηδὲν ἔξωθεν ὑπολείπεσθαι καὶ μονογενῆ τὸν

κόσμον ἐποίησε καὶ κατὰ τὸν ἀριθμὸν τῇ ἰδέᾳ εἰκασμένον μιᾷ
οὔσῃ, πρός τε τούτοις ἄνοσον καὶ ἀγήρω, ἅτε αὐτῷ μηδενὸς
προσιόντος τοῦ κηραίνειν πεφυκότος, αὐτάρκη τε καὶ οὐδενὸς
ἔξωθεν δεόμενον· σχῆμα δ' αὐτῷ περιέθηκε τὸ σφαιροειδές,
εὐμορφότατον σχημάτων καὶ πολυχωρότατον καὶ εὐκινητότατον·
καὶ ἐπεὶ οὔτε ὁράσεως ἐδεῖτο οὔτε ἀκοῆς οὔτε μὴν ἄλλου
τοιούτου τινός. οὐ προσῆψεν αὐτῷ τοιαῦτα ὄργανα πρὸς

τῷ δὲ δωδεκαέδρῳ εἰς τὸ πᾶν ὁ θεὸς κατεχρήσατο, διότι ζῴδιά

τε ἐν οὐρανῷ θεωρεῖται δώδεκα ἐν τῷ ζῳδιακῷ κύκλῳ καὶ
ἕκαστον αὐτῶν εἰς μοίρας τριάκοντα διαιρεῖται, παραπλησίως
καὶ ἐπὶ τοῦ δωδεκαέδρου ἐκ πενταγώνων ὄντος δώδεκα, διαιρου-
μένων εἰς πέντε τρίγωνα, ὥστε ἕκαστον δι' ἓξ τριγώνων εἶναι,
ἐν ὅλῳ τῷ δωδεκαέδρῳ τριακοσίων ἑξήκοντα εὑρισκομένων
τριγώνων, ὁπόσαι καὶ ἐν τῷ ζῳδιακῷ μοῖραι οὖσαι τυγχάνουσι.

Τούτοις οὖν ὑπὸ τοῦ θεοῦ ἡ ὕλη τυπωθεῖσα ἐκινεῖτο μὲν
τὸ πρῶτον τοῖς ἴχνεσιν ἀτάκτως, εἶτα ὑπὸ τοῦ θεοῦ πρὸς τάξιν
ἤχθη, ἁρμοσθέντων πάντων ἀναλογίᾳ πρὸς ἄλληλα· οὐ μένει
δὲ ταῦτα διακριθέντα κατὰ χώραν, ἄπαυστον δὲ ἔχει σεισμὸν
καὶ τῇ ὕλῃ παρέχει, διότι τῇ τοῦ κόσμου περιφορᾷ σφιγγόμενα
συνωθεῖται καὶ συνελαυνόμενα πρὸς ἄλληλα φέρεται τὰ λεπτο-
μερέστερα εἰς τὰς τῶν ἁδρομερεστέρων χώρας. Διὰ τοῦτο δὲ
μηδὲν κενὸν ὑπολείπεται σώματος ἔρημον, καὶ ἡ ἀνωμαλότης
δὲ διαμένουσα τὸν σεισμὸν παρέχεται· ὑπό τε γὰρ τούτων ἡ ὕλη
σείεται καὶ ταῦτα ὑπ' ἐκείνης.
Ammonius Gramm., De adfinium vocabulorum differentia (= Περὶ

ὁμοίων καὶ διαφόρων λέξεων) (fort. epitome operis sub aucto Lexical
entry 436, line 51
μενα ἀπαράλλακτά ἐστιν, διὸ ὁμοτονεῖ· τὰ δὲ διαφέροντα

οὐκέτι, καθάπερ γὰρ χόλος χολή, καὶ τρόπος τροπή, νόμος
νομή, γόνος γονή, δόμος δομή, στρόφος στροφή, πόθος
ποθή – περὶ τούτου οὖν ἐν ἄλλοις ἐντελῶς εἴρηται ὅτι δια-
φέρει. εἰ οὖν ἐστι Στάφυλος ἀρσενικόν, διαφέρει δὲ τῷ σημαι-
νομένῳ, ἡ σταφυλή – ὀπώρα δέ – ὄντως ὀξυτονεῖται.
Πιθανὸς μὲν ὁ λόγος· τὸ μέντοι προκείμενον τοῦ Ἡρακλεί-
205
δους παρατήρημα ἰσχυρὸν καθὰ παραγγέλλεται †ὀξυ†τονεῖν

οὐ μόνον διὰ τὰ παρακολουθοῦντα ἰδιώματα τῷ ὀνόματι ἀλλ'
ὅτι καὶ ὑπὲρ δύο ἐστὶ συλλαβάς· τὰ γὰρ προκείμενα δισύλ-
λαβα. ὥστε οὐδὲ τὴν ὀπώραν ὀξυτονεῖν ἡ ἀναλογία ἐπιτρέπει.
ἀλλὰ καὶ ἡ Πτολεμαίου ἀθετεῖται παρατήρησις καθ' ἣν δια-
φέρειν φησὶ τοῖς τόνοις τοὔνομα καὶ τῷ σημαινομένῳ.
σημεῖον καὶ τεκμήριον διαφέρει. Ἀντιφῶν ἐν τῇ Τέχνῃ
(fr. 72 Blass = Artium script. B X fr. 8 Raderm.)· ‘τὰ παροι-
χόμενα σημείοις πιστ†εύε†σθαι, τὰ δὲ μέλλοντα τεκμηρίοις’.
σισύρα καὶ †σίσυρμα† διαφέρει. σισύρα μὲν γὰρ τὸ
ἐκ τῶν τετριχωμένων δερμάτων ἀναποίητον στέγαστρον,
†σίσυρμα† δὲ τὸ ἐκ τῶν κροκυδίων ῥαπτόμενον ἀμπέχονον.
σηκὸς δύο σημαίνει· θεῶν τε ναὸν καὶ προβάτων
περιφράγματα.
Paulus Med., Epitomae medicae libri septem Book 2, cha. 11, sec.9, line
2
ζ. τὸ μὲν οὖν παρὰ τὸν χρόνον τῆς ἠρεμίας, ὅπερ ἐστὶν ἕβδομον
ἀπὸ τοῦ πρώτου, τέμνεται εἴς τε τὸν πυκνὸν καὶ τὸν ἀραιὸν καὶ τὸν
σύμμετρον· τῆς γὰρ ἀρτηρίας διπλῆν κινουμένης κίνησιν ἐξ ἐναντίων
συγκειμένην κινήσεων διττὰς ἀναγκαῖον αὐτῇ συμπίπτειν ἠρεμίας,
ἑτέραν
μὲν τὴν μετὰ τὴν διαστολὴν πρὸ τῆς συστολῆς, ἑτέραν δὲ τὴν μετὰ
τὴν συστολὴν πρὸ τῆς διαστολῆς, ἥτις καὶ ἀνεπαίσθητος εἶναι τοῖς
πολλοῖς ἔδοξεν· ὥστε μεταξὺ τῶν δύο κινήσεων ἠρεμίαν τινὰ μεσολα-
βεῖσθαι. ᾧ μὲν οὖν πολὺς ὁ τῆς ἠρεμίας χρόνος, οὗτός ἐστιν ἀραιός,
ᾧ δὲ βραχύς, πυκνός, ᾧ δὲ μέσος, σύμμετρος.
η. ὄγδοον γένος σφυγμῶν τὸ παρὰ τὸν ῥυθμόν. ἔστι δὲ ῥυθμὸς
καθόλου μὲν σχέσις ἢ ἀναλογία χρόνου πρὸς χρόνον, ἐπὶ δὲ σφυγμοῦ
κατά τινας μὲν χρόνου κινήσεως πρὸς χρόνον ἠρεμίας, οἷον τῆς δια-
στολῆς καὶ τῆς συστολῆς πρός τινα τῶν μεταξὺ ἠρεμιῶν, καθ' ἑτέρους
δὲ χρόνου κινήσεως καὶ ἠρεμίας πρὸς χρόνον κινήσεως καὶ ἠρεμίας ἢ
κινήσεως πρὸς κίνησιν, οἷον διαστολῆς πρὸς συστολήν, ἠρεμίας πρὸς
ἠρεμίαν, οἷον τῆς ἔσω πρὸς τὴν ἐκτός. διαφοραὶ δὲ τοῦ ῥυθμοῦ αἱ
πρῶται δύο, εὔρυθμός τε καὶ ἄρυθμος, ἄρυθμόν μου λέγοντος οὐ τὸν
μηδένα ῥυθμὸν ἔχοντα (τοῦτο γὰρ ἀδύνατον) ἀλλὰ τὸν κατάρυθμον,
ὥσπερ ἄφωνόν τε καὶ ἀτράχηλον λέγομεν. τοῦ δὲ ἀρύθμου διαφορὰ
τριττή· ὁ μὲν γάρ ἐστι παράρυθμος μετρίαν ἔχων τῆς εὐρυθμίας παρα-
τροπήν, ὁ δὲ ἑτερόρυθμος ἐπὶ πλέον παρατραπείς, ὁ δὲ ἔκρυθμος ὁ
206
Paulus Med., Epitomae medicae libri septem Book 6, cha. 78, sec.1, line
11
Τὰς κατὰ τὴν ἕδραν σημειωτέον σύριγγας τὰς μὲν κρυπτὰς ἐκ

τοῦ μὴ φαινομένου στομίου πόνον αὐταῖς γίνεσθαι καὶ ὑγρασίαν πυώδη
διὰ τῆς ἕδρας προχεῖσθαι· τοῖς πλείστοις δὲ καὶ ἀποστήματος σημεῖα
φθάνει προηγησάμενα· τὰς δὲ φανερὰς ἐκ τῆς τοῦ κοπαρίου ἢ τῆς
τριχὸς τῆς χοιρείας καθέσεως· κενεμβατεῖ γὰρ πρὸς τὸ βάθος τὸ ὄρ-
γανον καὶ τῷ λιχανῷ δακτύλῳ παραπεμφθέντι κατὰ τὴν ἕδραν ὑπο-
πίπτει, συντετρημένης δηλονότι τῆς σύριγγος ἐπὶ τὰ ἐντός· ἐπὶ δὲ
τῶν ἀσυντρήτων οὐκ ἀμέσως ὁμιλεῖ τῷ δακτύλῳ τὸ ὄργανον, ἀλλὰ
διὰ μέσου τοῦ μένοντος ἀσυντρήτου σώματος· τὰς δὲ σκολιὰς καὶ
λαβυρινθώδεις ἐκ τοῦ τὸ μὲν ὄργανον ἐπ' ὀλίγον χωρεῖν, τὸ δὲ πῦον
πρὸς τὴν ἀναλογίαν πολὺ φέρεσθαι. τὰς δὲ πλησίον τοῦ ἐντέρου
γινώσκομεν ἐκ τοῦ ποτε καὶ ἑλμίνθια καὶ κόπρον διὰ τοῦ στομίου
φέρεσθαι. σχεδὸν δὲ ἐπὶ πάντων τύλος τις κατὰ τὸ στόμιον προφαίνεται.
ἀθεράπευτος μὲν οὖν ἐστι σῦριγξ ἡ τὸν τράχηλον συντρήσασα
τῆς κύστεως ἢ πρὸς τὸ ἄρθρον τοῦ μηροῦ ἢ πρὸς αὐτὸ τὸ ἀπευ-
θυσμένον χωρήσασα· δυσίατος δὲ ἡ ἀστόμωτος καὶ κρυπτὴ καὶ εἰς
ὀστέον λήγουσα καὶ πολυσχιδής· αἱ δὲ λοιπαὶ τοὐπίπαν εὐίατοι.
χειρουργοῦμεν δὲ αὐτὰς οὕτως· ὑπτίου τοῦ κάμνοντος ἐσχημα-
τισμένου καὶ τὰ σκέλη ἄνω ἔχοντος, ὥστε τοὺς μηροὺς ἐπὶ τὴν γα-
στέρα νεύειν καθάπερ ἐπὶ τῶν κλυζομένων τὴν κοιλίαν, εἰ μὲν ἐπι-
πολῆς ὑποπίπτοι τὸ πέρας τῆς σύριγγος, ὑποβαλόντες κοπάριον ἢ
Aëtius Med., Iatricorum liber iv Cha. 54, line 6
τε καὶ παχύτητος, μαλακότητός τε καὶ σκληρότητος, καὶ θερμότητος

καὶ ψυχρότητος, καὶ ὑγρότητος καὶ ξηρότητος, καὶ συνελόντι φάναι
τάς τε ψυχικὰς ἐνεργείας καὶ τὰς φυσικὰς ἀμέμπτους ἔχει, μέσως δὲ
ἔχει καὶ λείου τριχῶν καὶ δασέος, καὶ μέλανος καὶ λευκοῦ τὴν χρόαν,
τρίχας δὲ ἔχει παῖς μὲν ὢν πυρροτέρας, ἀκμάζων δὲ ξανθοτέρας.
Κράσεως θερμῆς γνωρίσματα. Θερμοτέραν δὲ τοῦ προσήκοντος
κρᾶσιν τοῦ παντὸς σώματος νῦν λέγω τὴν ἐν τῇ καθ' ὑγρότητα καὶ
ξηρότητα συμμέτρῳ λίαν ἄμεμπτον. εὐθὺς μὲν οὖν οἱ ἀπ' ἀρχῆς τοι-
αύτην φύσιν σώματος λαχόντες ὑγιεινότεροι τῶν ἄλλων φαίνονται καὶ
φθέγγονται διηρθρωμένῃ φωνῇ καὶ ᾄδουσι καὶ βαδίζουσι θᾶττον. αὐξη-
θήσεταί τε αὐτοῖς ἡ θερμασία κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν ἐτῶν· κατὰ
δὲ τὴν ἀκμὴν τῆς ἡλικίας σαφῶς θερμότερος φαίνεται, ὥστε τοῖς ἀπὸ
τῆς ξανθῆς χολῆς νοσήμασί τε καὶ συμπτώμασιν εὐάλωτον ὑπάρχειν.
ἡ γάρ τοι πολλὴ θερμότης ἐκδαπανῶσα κατὰ βραχὺ τὴν ὑγρότητα
ξηροτέραν ἐργάζεται τὴν κρᾶσιν· οὗτοι τῇ χρόᾳ ἐξέρυθροί εἰσι καὶ
μελανότριχες γίγνονται προβαίνοντες καὶ μετρίως δασεῖς, εὐρείας δὲ
207
τὰς φλέβας ἔχουσιν. οἱ γὰρ καταπίμελοι καὶ φλέβας εὐρείας ἔχοντες

οὐ φύσει εἰσὶ καταπίμελοι ἀλλ' ἐπίκτητον ἔσχον τὴν κρᾶσιν.
Ψυχροτέρας κράσεως σημεῖα.
Aëtius Med., Iatricorum liber v Cha. 26, line 6
μὲν ἐν τοῖς οὔροις, ἤδη δὲ καὶ τοῖς λοιποῖς σημείοις. ἡ μὲν οὖν γ
καὶ δ καὶ ε τῶν ἡμερῶν προδηλοῦνται εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς· ἡ δὲ δ προ-
δηλοῖ τὴν ζ, ἡ δὲ ζ τὴν ια, ἡ δὲ ια τὴν ιδ, ἡ δὲ ιδ τὴν ιζ, ἡ δὲ ιζ τὴν κ.
ὅρος δὲ τῶν ὀξέων νοσημάτων ἡ ιδ ἐστίν, ὡς εἴ γε ταύτην ὑπερβαίνοι
τὸ νόσημα ἐκπέπτωκε τῶν ὀξέων.
Ἐφ' ὧν ἀμφιβάλλεται ἡ ἡμέρα τῆς ἀρχῆς τοῦ νοσήματος καὶ
μηδεμιᾶς προδήλου προγεγενημένης ἐξαίφνης ἐγένετο κρίσις, πῶς δεῖ
ἐξευρεῖν τὸ ἀμφιβαλλόμενον. ἐφ' ὧν δὲ μηδεμιᾶς προδήλου προγεγε-
νημένης ἐξαίφνης ἐγένετο κρίσις καὶ ἐφ' ὧν οὐ γιγνώσκομεν ἀκριβῶς
τὴν ἀρχὴν τοῦ νοσήματος, εἰς ταῦτα ἀποβλέπων τὰ γνωρίσματα εὑ-
ρήσεις τὸ ἀμφιβαλλόμενον· τῇ τῶν παροξυσμῶν ἀναλογίᾳ δεῖ προς-
έχειν τὸν νοῦν καὶ τῇ τῶν ἡμερῶν φύσει. εἰ μὲν γὰρ ἐν περιτταῖς
ἡμέραις γίγνοιτο ὁ παροξυσμὸς ἐπὶ τῶν διαλειπόντων ἢ σφοδρότερος
ἑαυτοῦ γίγνοιτο ἐπὶ τῶν συνεχῶν πυρετῶν, λογίζου τὴν παροῦσαν
κρίσιν οἰκειοτέραν τῆς περιττῆς ἡμέρας εἶναι. εἰ δὲ ἐν ταῖς ἀρτίαις
ἀεὶ παροξύνοιτο, ἐκείνων ἴδιος ἡ κρίσις ἔσται· τοῖς γὰρ σφοδροτέροις
παροξυσμοῖς αἱ κρίσεις ἕπονται τοὐπίπαν. εἰς δὲ αὐτὴν τῶν ἡμερῶν
τὴν φύσιν ὧδέ πως προσέχειν δεῖ τὸν νοῦν, εἴπερ ἀμφισβητοῖτο, πότε-
ρον ἐνάτης ἢ δεκάτης ἡμέρας ἡ κρίσις ἐστίν. εἰ μὲν γὰρ τὰ συμπτώματα
πάντα ἠπιώτερα φαίνοιτο καὶ ἀκίνδυνος καὶ ἀγαθὴ γένοιτο ἡ κρίσις
καὶ παρέποιτο τῇ κρίσει εὐφορία, θ μᾶλλον εἶναι χρὴ λέγειν
Aëtius Med., Iatricorum liber vi Cha. 1, line 38
μεταξὺ τοῦ ὀστέου καὶ τῆς μήνιγγος κατ' ἀρχὰς ὀλίγου ὄντος τοῦ ὑγροῦ
ἡ κεφαλὴ βαρύνεται καὶ σκοτισμοὶ γίγνονται συνεχεῖς καὶ αἱ αἰσθήσεις
ἀμβλύνονται, λέγω δὲ ὅρασις ἀκοὴ καὶ αἱ λοιπαί. ὅταν δὲ πλεονάσῃ τὸ
ὑγρὸν, αἱ ῥαφαὶ τῆς κεφαλῆς διὰ τὸ πλῆθος διίστανται ἀπ' ἀλλήλων καὶ
διὰ τοῦτο ἡ κεφαλὴ μεγάλη γίγνεται καὶ πρόδηλος ὁ τόπος τῆς συλ-
λογῆς· τῷ γὰρ δακτύλῳ ἐπειγομένῳ εἴκει τὸ ὑγρόν. χειρουργία· κοινῶς
μὲν οὖν ἐπὶ τῆς ὑπὸ τὸ δέρμα συλλογῆς καὶ τῆς μεταξὺ τοῦ περι-
κρανίου ὑμένος καὶ τοῦ ὀστέου ταῖς αὐταῖς ἐπιβολαῖς χρώμεθα πρὸς
τὴν τοῦ ὑγροῦ ἔκκρισιν καὶ μικροῦ μὲν τοῦ ὄγκου ὄντος διαίρεσις μία
μικρὰ κατὰ τῆς τοῦ ὄγκου κορυφῆς διδόσθω, μείζονος δὲ τοῦ ὄγκου
γεγονότος δύο ἢ τρεῖς ἢ πλείους διαιρέσεις διδόσθωσαν κατ' ἀναλογίαν
208
τοῦ μεγέθους ἐν τοῖς καθ' ὑπόρρυσιν τόποις· οὐ δεῖ δέ, ὡς ἐπὶ ἀπο-
στημάτων, μετὰ τὴν χειρουργίαν λημνίσκους διεκβάλλειν, ἀλλ' αὐτὰς
μόνας τὰς διαιρέσεις τοῖς μοτοῖς διαστέλλειν· μετὰ γὰρ τὴν τοῦ ὑγροῦ
ἔκκρισιν ῥᾳδίως ἐπὶ τούτων παρακολλᾶται τὰ σώματα· διὸ ἀρκούμεθα
ἐπ' αὐτῶν τῇ διαμοτώσει, μετὰ δὲ τὴν διαμότωσιν, ἐὰν μὲν ᾖ νήπιον
τὸ κεχειρισμένον, διὰ τὸ βάρος τὴν ἐπίδεσιν παραιτούμεθα. ὠοβραχὲς
δὲ ἔριον ἐπιτιθέσθω καὶ πιλαρίῳ σκεπάσθω τὸ κεφάλαιον. ἐπὶ δὲ τῶν
ἰσχυροτέρων μοτοφυλάκιον ἔξωθεν ἐπιτιθέσθω καὶ ἐπίδεσις ἐκκρινέσθω.
δυνατὸν δὲ ἀπὸ τῆς τρίτης συνεργεῖν τῇ παρακολλήσει διά τινος τῶν
κολλητικῶν ἐμπλάστρων. τῆς δὲ συλλογῆς ὑπὸ τὸν κροταφίτην μῦν
Anonymi Medici Med., De pulsibus Line 4
* ΠΕΡΙ ΣΦΥΓΜΩΝ.
Σφυγμός ἐστι κίνησις τῶν ἀρτηριῶν ἀπὸ μὲν τῶν ἐν-

τὸς εἰς τὰ ἐκτός, ὃ δὴ καὶ διαστολὴ καλεῖται. ἀπὸ δὲ τῶν
ἐκτὸς εἰς τὰ ἐντός, ὃ καὶ συστολὴ λέγεται. χρεία δὲ τῆς
διαστολῆς κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς θέρμης ἐπισπᾶσθαι
τοῦ ἐκτὸς ἀέρος πρὸς εὐκρασίαν, τῆς δὲ συστολῆς τὸ ἀπώ-
σασθαι τὰ λιγνυώδη καὶ καπνώδη περιττώματα. πᾶσαι
μὲν οὖν αἱ ἀρτηρίαι τὸν αὐτὸν τρόπον σφύζουσιν, οὔτε
δὲ εὐσχημονέστερον οὔτε τῇ χρείᾳ συμφορώτερον ἄλλης ἂν
ἅπτοιο τὰς ἐν τοῖς καρποῖς παρείς.
Εἰ πολλά γε εἴη τὰ τὴν χρείαν ἐπείγοντα μέγεθος
πρῶτον, εἶθ' οὕτω καὶ τάχος ἐπιγίνεται τοῖς σφυγμοῖς καὶ
μέγεθος μὲν ἐξ μεγάλης τοῦ αἵματος θερμότητος τῆς ἔν-
δον, ὃ μάλιστά ἐστι σημεῖον θανάτου οὐ πόρρωθεν.
Anonymi Medici Med., Physiognomonica Sec.22, line 3
τοῖς νεφροῖς κολλᾶσθαι δοκοῦσα ἰσχύος πολλῆς σημεῖον.

Ἰσχία καὶ γλουτοὶ κρεώδη τὸν ἰσχυρὸν καὶ
ἀργὸν δηλοῦσιν, οἱ δὲ ξηροὶ γλουτοὶ τὸν ταχύν.
Κνῆμαι κονταὶ καὶ κρεώδεις τὸν ῥωμαλέον τε
καὶ ταχὺν δηλοῦσιν, τοῦτον δ' αὐτὸν καὶ αἱ νευρώδεις
τε καὶ ξηραί.
Ἀστράγαλοι μεγάλοι τε καὶ ὀστώδεις τὸν
ἰσχυρόν, οἱ δὲ ἐναντίοι τὸν χαῦνον δηλοῦσιν.
209
Ἴχνη ὀρθῶς βαδίζοντα τὸν ἐπιτήδειον δηλοῦσι,

προπετῶς δὲ καὶ διεστραμμένως τὸν ἀπαίδευτον καὶ
ἀσύνετον. ἴχνη τῆς ἀναλογίας ὑπερεξέχοντα τὸν
μωρὸν καὶ ἀνεπιτήδειον δηλοῦσιν, τὰ δὲ σεληνοειδῆ
λεγόμενα τὸν ἀτυχῆ καὶ ἀνεπιτήδειον.
Ἴχνη τὰ ὑπὲρ μέτρον καὶ ἀναλογίαν ἢ ῥώμην ἢ
μωρίαν δηλοῦσιν· σημειοῦ δὲ τοῦτο πρὸς τὰς ἄλλας
ἐνδείξεις τοῦ σώματος καὶ ἀποφαίνου.
Σῶμα τριχῶν παντελῶς καθαρεῦον ὀργίλον·
τοιοῦτον δὲ καὶ τὸ ὑπέρδασυ, τὸ δὲ μέσον ἀγαθόν.
Ἰξὺς στενὴ ἀνάνδρου σημεῖον, ἡ δ' εὐρεῖα
ἀνδρεῖον δεικνύει· ταὐτὸν τοῦτο ἐν τοῖς ὤμοις.
Ἄνθρωπος κοντός, κυρτός, ψεδνός, κυφοειδής,
Ορειβάσιος ιατρός. Collectiones medicae (lib. 1-16, 24-25, 43-50) Book

2, cha. 30, sec.4, line 1
πιμελήν, ἥκιστα δὲ καὶ τὴν σαρκώδη φύσιν· ἐπικρατεῖ δ' ἐν αὐτοῖς τὸ

νευρῶδες καὶ τὸ δερματῶδες, οἷον τὸ καθ' ὅλον τὸ σῶμα· γεγύμνασται
γὰρ ἐν τοῖς ἀκρέοις μᾶλλον. ἔστι δὲ καὶ διὰ τοῦτο γλισχρότερα· καὶ
γὰρ νεῦρον καὶ δέρμα πᾶν ἑψώμενον εἰς τοιαύτην ἀφικνεῖται φύσιν·
εἰκότως οὖν ἐλάττονα μὲν τροφὴν δίδωσι τῷ σώματι, ῥᾷον δ' ὑπέρ-
χεται [καὶ] κατὰ γαστέρα διὰ τὴν γλισχρότητα. βελτίους δ' οἱ πόδες
τῶν ὑῶν εἰσι τοῦ ῥύγχους, ὥσπερ καὶ τοῦτο τῶν ὤτων· ἐκεῖνα γὰρ
ἐκ μόνου χόνδρου καὶ δέρματος. ἔστι δ' ὁ χόνδρος ἐν μὲν τοῖς τελείοις
ζῴοις ἄπεπτος παντάπασιν, ἐν δὲ τοῖς ἔτι αὐξομένοις, ὅταν καλῶς ἐν
τῷ στόματι λειωθῇ, πεττόμενός τε καὶ τροφὴν ὀλίγην διδοὺς τῷ σώ-
ματι. κατὰ δὲ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν ἐπὶ τῶν ἄλλων ζῴων ἄκουε τοῦ
νῦν εἰρημένου λόγου· καθ' ὅσον γὰρ αὐτῶν αἱ σάρκες εἰς ἀρετὴν
τροφῆς ἀπολείπονται τῶν ὑῶν, κατὰ τοσοῦτον καὶ τῶν ἀκρέων ἐν
ὑσὶ μορίων ἐστὶ χείρω τὰ κατ' ἐκεῖνα τὰ ζῷα.
Ορειβάσιος ιατρός. Collectiones medicae (lib. 1-16, 24-25, 43-50)

Ἐκ τῶν Γαληνοῦ, περὶ τοῦ διὰ κωδυῶν.
Ἐμβάλλομεν εἰς τὸν ἕνα ξέστην τοῦ ὕδατος κωδύας δέκα· προ-
εμβρέχειν δ' αὐτάς, ἐὰν μὲν ὦσιν ὑγρότεραί τε καὶ μαλακώτεραι, μιᾶς
ἡμέρας καὶ νυκτός, ἐὰν δὲ σκληρότεραι καὶ ξηρότεραι τυγχάνωσιν οὖσαι,
καὶ πλέονι χρόνῳ τῆς μιᾶς ἡμέρας. ἄμεινόν γε μὴν τὰς μήπω σκληρὰς
λαμβάνειν· εὔδηλον δ' ὅτι καὶ τὰς λίαν μαλακὰς ἀποβάλλεσθαι προς-
210
ήκει· αἱ μὲν γὰρ ξηρότεραι τὸν χυλὸν ὀλίγον ἔχουσιν, αἱ δ' ὑγρότεραι
πολὺν μέν, ἀλλ' ἄπεπτον ἔτι καὶ ὑδατώδη καὶ ἄτονον· διὸ καὶ τὰς
ἐξ ὑγρῶν καὶ ἑλεϊνῶν χωρίων παραιτητέον. ὃν δ' εἶπον ἀριθμὸν τῶν
κωδυῶν ἐμβάλλειν χρῆναι κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ὕδατος, ἐπὶ τῶν
μέσων τὸ μέγεθος ἀκούειν χρή· εἰ δέ τινες μὲν εἶεν μείζους τῶν
συμμέτρων, τινὲς δ' ἐλάττους, ἔνιαι δὲ μέσαι, καθάπερ εἴωθεν ὡς τὸ
πολύ, τὸν εἰρημένον ἀριθμὸν ἐμβάλλεις τῷ ξέστῃ. τῆς δ' ἑψήσεως
ὅρος ἔστω σοι μὴ τὸ τρίτον ἢ τὸ τέταρτον, ἢ ὅλως τοιοῦτόν τι μόριον
ἀπολειφθῆναι τοῦ ὕδατος, ἀλλ' ὅταν πρῶτον ὅλαι τακεραὶ γενηθῶσιν·
βουλόμεθα γὰρ αὐτῶν δηλονότι τὸν χυλὸν ἐκθλίψαι, τοῦτο δὲ γίνεται
τακερῶν αὐτῶν ἀποτελεσθεισῶν. μίγνυσθαι δ' ἀξιῶ τούτῳ μέλιτος
ἥμισυ μέτρον, ἕψεσθαί τε ἐπ' ἀκάπνου πυρὸς ἄχρι συστάσεως Ἀττικοῦ
μέλιτος, ἐν ὀμβρίῳ δ' ὕδατι ποιεῖσθαι τὴν ἕψησιν ἢ πηγαίῳ. χρῆσις
δ' αὐτοῦ τοῖς ὕπνου δεομένοις ἐστίν, οἷς καὶ τὰ δι' ὀπίου συντιθέμενα
Ορειβάσιος ιατρός. Collectiones medicae (lib. 1-16, 24-25, 43-50)

Περὶ τῆς καθ' ἡμέραν διαφορᾶς τῶν ἀέρων· τοῦ αὐτοῦ· ἐκ τοῦ αὐτοῦ
λόγου.
Τὴν ἡμέραν λαμβάνομεν μετὰ τῆς νυκτός· ἀναλογίαν δὲ καὶ ταύ-

την φαμὲν ἔχειν πρὸς τὸν ἐνιαυτόν. ἔστι δ' ὁ μὲν ὄρθρος ὑγρὸς καὶ
θερμός, ἔαρι παραπλήσιος· διὰ τοῦτο οἵ τε ὕπνοι εὐκρινεῖς, καὶ τὰ
σώματα ἀνεῖται, καὶ τὰ τῶν ὑγιαινόντων καὶ τὰ τῶν νοσούντων, ὥστε
καὶ τοῖς πυρέσσουσιν εὐφορώτατον εἶναι τόνδε τὸν καιρόν· καὶ γὰρ
ἀναθυμιάσεις ἀνίασι περὶ τὸν ὄρθρον, καὶ αὖραι ποταμῶν ἀποπνέουσιν
ὑγραί, καὶ δρόσος ἐπιπίπτει. τὰ δὲ μέσα τῆς ἡμέρας θέρει παρείκασται,
τὰ δὲ κατὰ τὴν δείλην φθινοπώρῳ. τῆς δὲ νυκτὸς τὰ μὲν πρῶτα καὶ
περὶ τὴν ἑσπέραν ὅμοια τῇ δείλῃ· ἐντεῦθεν οὔτε ὕπνον ἐπιτρέπομεν
τοῖς κάμνουσιν οὔτε ποτὸν προσφέρομεν οὔτε ἄλλο προσάγομεν βοή-
θημα, εἰ μή τι ἕτερον προκαλοῖτο, ὑφορώμενοι τὸν καιρὸν τοῦτον,
Stephanus Med., Phil., Commentarii in priorem Galeni librum

therapeuticum ad Glauconem Vol.1, p. 234, line 19
δήποτ' οὖν τὰς λοιπὰς παρέντες τὴν θερμὴν καὶ ὑγρὰν

211
εἰρήκασιν, ἣν καὶ μοχθηρὰν ὑπολαμβάνει, καὶ σηπεδονω-

δῶν αὐτὴν ἀποφαίνεται νοσημάτων αἰτίαν εἶναι. ἡμεῖς δὲ
λέγομεν, ὅτι τῆς φύσεως ὄνομα παρά τε τῷ Ἱπποκράτει,
καὶ παρὰ τῷ Γαληνῷ κατὰ τεσσάρων φαίνεται σημαινο-
μένων. σημαίνει γάρ ποτε τὴν κράσιν ὅταν λέγῃ· τῶν
φύσεων αἱ μὲν πρὸς θέρος, αἱ δὲ πρὸς χειμῶνα εὖ ἢ
κακῶς πεφύκασι· ποτὲ δὲ τὴν μορίων κατασκευὴν, ὥσπερ
ὅταν λέγῃ· τινὰς εἶναι τὴν φύσιν στενοθώρακας, καὶ ἄλ-
λους ὅσοι τὰ σκέλη οἷον ἐλαφρότερα καὶ πρὸς τὴν ἀνα-
λογίαν τῶν ἄλλων λεπτότερα ἔχουσι. σημαίνει δέ
ποτε καὶ τὴν τῶν σωμάτων διοικητικὴν δύναμιν, ὅταν
λέγῃ ὁ Ἱπποκράτης· φύσιες νούσων ἰητροί. σημαίνει δὲ
καὶ τὴν ὁρμὴν τῶν ψυχῶν, ὅταν λέγῃ, φύσιες ζώων ἀδί-
δακτοι. ἐνταῦθα τοίνυν τὸ τῆς φύσεως ὄνομα φέρει οὐ
κατὰ τῆς κράσεως, οὐδὲ κατὰ τῆς τῶν ψυχῶν ὁρμῆς,
ἀλλὰ κατὰ τῶν λοιπῶν δύο. ἔστι γὰρ εὑρεῖν τῷ ὄντι κοι-
νήν τινα δύναμιν ἐπὶ πάντων ἀνθρώπων, οἷον τὴν ἀλλοι-
ωτικὴν καὶ τὴν ἀποκριτικὴν καὶ τὴν καθεκτικὴν καὶ τὴν
ἑλκτικὴν, ἀλλὰ μὴν καὶ τὴν εὐαισθητικὴν καὶ τὴν κινητι-
κὴν, καὶ πᾶς ἄνθρωπος πάσας ἔχει τὰς δυνάμεις, καὶ
Stephanus Med., Phil., Commentarii in priorem Galeni librum

therapeuticum ad Glauconem Vol.1, p. 284, line 13
λάμπειν δυνάμενος περὶ τὴν ἐπιφάνειαν. τοῦτο δὲ γίνε-

ται ὑπὸ τῆς τοῦ φλέγματος ἐπιμιξίας, ψυχροῦ τὴν φύσιν
ὑπάρχοντος καὶ δυσεξάπτου καὶ μᾶλλον ὑποτυφωμέ-
νου. διὸ καὶ χρόνιόν ἐστι δεομένης τῆς τοῦ χυμοῦ τοῦ
τοιούτου παχύτητος πλειόνων ἡμερῶν εἰς πέψιν.

Καὶ τὸ πρόσωπον ἥ τε σύμπασα τοῦ σώματος ἕξις. –

Καὶ τοῦτο γνώρισμα πλήθους ἐστὶ χυμῶν, καὶ πολυ-
χρονίου πυρετοῦ σημεῖον. γίνεται δὲ ἐπὶ τούτων τὸ ὅλον
σῶμα οὐκ ἰσχνὸν πρὸς τὴν τοῦ πυρετοῦ ἀναλογίαν, ἀλλὰ
μᾶλλον ὀγκώμενον, τῷ τοὺς πάλαι οἷον πεπηγότας χυ-
μοὺς νῦν ὑπὸ τῆς τοῦ πυρετοῦ θερμασίας χεομένους καὶ
ἀναλυομένους εἰς πνεύματα πλείονα τόπον ἐπιλαμβάνειν
καὶ τὸ ὅλον διαιρεῖν σῶμα.

Ἐν μὲν οὖν τοῖς διαλείπουσιν ὀξύτατός τε ἅμα καὶ ἐπι-
εικέστατος ὁ τριταῖος. –
212

Ὀξύτατος μέν ἐστιν ὁ τοιοῦτος πυρετὸς διὰ τὴν λε-
πτομέρειαν τῆς ἐργαζομένης αὐτὸν ὕλης, ἑτοιμότατα δυ
Palladius Med., Commentarii in Hippocratis librum sextum de morbis

popularibus
Vol.2, p. 14, line 25
τὸ σχῆμα τῶν οὐρητήρων. στενοὶ μὲν, ἐπιμήκεις δὲ ὑπὸ

τὸ ὑπογάστριόν εἰσι τεταμένοι. πρώτη μὲν οὖν αὕτη ἡ
διάγνωσις. Δευτέρα δὲ ἡ σημαίνουσα, ποῖος ὁ πεπονθὼς
νεφρός· ἡ νάρκη γὰρ γίνεται ὑπὸ τοῦ πλησίον μηροῦ.
νάρκη δέ ἐστιν ἡ δυσαισθησία καὶ ἀκινησία καὶ ἡ κατά-
ψυξις. ἀμφότερα γὰρ ἐδίδαξαν αἱ ἀνατομαὶ, ὡς ἐξ ὧν
μορίων ὁ νεφρὸς δέχεται νεῦρα, ἐκ τούτου καὶ ὁ μηρός.
πάσχοντος οὖν τοῦ νεφροῦ, καὶ τὰ νεῦρα πάσχοντα δυ-
σαίσθητον καὶ δυσκίνητον ποιεῖ τὸν μηρόν. ἀλλὰ μὴν καὶ
καταψύχεται ὁ μηρός. ἔδειξαν γὰρ αἱ ἀνατομαὶ, οἷον ὁ
νεφρὸς ὑπὲρ τὴν ἀναλογίαν αὐτοῦ δέχεται φλέβας, ὅθεν
δέχεται ὁ νεφρὸς, ἐκ τούτων καὶ ὁ μηρός. τρέχει οὖν ἡ
φύσις παρὰ τὸν μηρὸν ὡς ὀδυνώμενον· ἐντεῦθεν λει-
φαιμεῖ ὁ μηρὸς, ὡς τῶν ἀγγείων αὐτοῦ συννευσάντων,
καὶ διὰ τοῦτο ψύχεται. γίνεται δὲ αὐτοῖς καὶ ἔμετος
φλέγματος. εἴρηται γὰρ ἐν τῇ διαγνωστικῇ, ὡς ἐπὶ κω-
λικῆς καὶ νεφριτικῆς διαθέσεως ἐμοῦσι φλέγμα· ἀλλ' ἐπὶ
κωλικῆς, ὁμολογουμένως· ἐπὶ δὲ νεφρίτιδος ὅτι ἐκ πολ-
λῆς ὀδύνης γίνεται ταραχή. ἐντεῦθεν θλίβεται τὰ περὶ
τὸν στόμαχον, καὶ ὅπου εἶχε τεθησαυρισμένον φλέγμα,
ἐμεῖ αὐτό.

popularibus
Vol.2, p. 25, line 31
λέων ἐκθηλύνσιες. ἀσαφὲς δοκεῖ τοῦτο, πλὴν διὰ σαφή-

νειαν προσέθηκε τὸ αὐτίκα, ἑτέραν δὲ τὴν ἀπὸ τοῦ ῥευ-
ματισμοῦ, ἣν νῦν λέγει.

ιαʹ. Φύματα ἐξογκέοντα ἀποξέα καὶ κορυφώδεα καὶ ὁμα-
λῶς ξυμπεπαινόμενα καὶ μὴ περίσκληρα καὶ μὴ κα-
213
τάῤῥοπα καὶ τὰ μὴ δίκερα ἀγαθὰ, τὰ δ' ἐναντία

ἀγαθὰ, τὰ δὲ ὡς πλεῖστον ἐναντία, κακά. –

Καθὼς ἠλπίσαμεν μέλλουσαν ἔσεσθαι ἀπόστασιν, καὶ
ἐγένοντο ἔξω ἐξανθήματα. ταῦτα δὲ ἐπεὶ ἀναλογίαν
σώζουσι τοῖς ἐν γῇ φυομένοις, καθὰ καὶ ἐκ τοῦ βάθους
ἔρχονται παρὰ τὴν ἐπιφάνειαν, καλείσθωσαν φύματα.
ταῦτα οὖν διέγνωμεν, εἴτε ἀγαθά εἰσιν εἴτε κακά· πρό-
τερον οὖν εἰ ἐπὶ τὰ ἔξω πάνυ ἔλθωσι, σημεῖον τοῦτο
ἐῤῥωμένης δυνάμεως, ἐλευθερωσάσης τὸ βάθος, ὑβρισά-
σης δὲ τὴν ἐπιφάνειαν. πρὸς τούτοις δὲ, μὴ ἔστωσαν
πλατέα, ἀλλ' ὀξέα. ταῦτα γὰρ ὁ ἰατρὸς ὁρῶν ἐπιπολῆς
γινόμενα, μᾶλλον θεραπεύει ἢ τὰ ἐν βάθει διήκοντα.

popularibus
Vol.2, p. 99, line 17
ταύτας τὰς ζητήσεις ἐκάλεσεν ἀφορμάς.

κγʹ. Τὰ γινόμενα ἕλκεα καὶ φύματα τὰ κρίνοντα πυρετοὺς,
οἷσι ταῦτα μὴ παραγίγνονται, ἀκρισίη· οἷσι δ' ἐγκατα-
λέλειπται, βεβαιόταται καὶ τάχισται αἱ ὑποστροφαί. –

Σαφὴς οὗτος ὁ λόγος. γίνεται γὰρ πολλάκις, ὡς εἴωθε,
διὰ φυμάτων καὶ ἑλκῶν ἀπαλλάττεσθαι. εἰ οὖν ἐπὶ τού-
των γένηται ταῦτα, ἀγαθόν· ἔσται γὰρ ὅσον οὔπω ἡ
ἀπαλλαγὴ τοῦ πυρετοῦ· εἰ δὲ μὴ γένωνται, κακόν· μένει
γὰρ ἔσω ἡ ὕλη. εἰ δὲ γένωνται μὲν, μὴ πρὸς ἀναλογίαν
δὲ, τότε ὀλίγη μὲν ῥᾳστώνη, πάντως δὲ ὑποστρέφει. καὶ
κακοηθέστατος ὑποστρέψει, ἐπειδὴ ἐκ τοῦ προηγησαμέ-
νου νοσήματος καταβέβλητο ἡ δύναμις, ἐγίνετό τις ἐν τῷ
μέσῳ ὀλίγη ῥᾳστώνη, προσεδόκα ἡ φύσις ἀνακτήσασθαι
ἑαυτὴν, ἐπιγενόμενον δὲ τὸ νόσημα ἐν τῷ καιρῷ τῆς ἀνα-
κωχῆς, ἐπεβάρησε. καὶ πῶς οὐκ ἔστι κακόηθες; πρῶτον
μὲν οὖν αὕτη ἡ ἐξήγησις, καθ' ἥν φαμεν ὅτι ἐπὶ τῷ πυ-
ρετῷ εἰωθότι διὰ φυμάτων καὶ ἑλκῶν κρίνεσθαι, ταῦτα
εἰ μὴ φανῇ, κακόν. ἔστι δὲ καὶ ἄλλη μερικὴ ἐξήγησις,
ὅτι οὐκέτι τὰ δύο κατηγορεῖται. ἔστι γὰρ πολλάκις ἐν τῷ
Theophilus Protospatharius, Damascius et Stephanus Atheniensis Med.,

Commentarii in Hippocratis aphorismos Vol.2, p. 378, line 26
214
διὰ τί δὲ πλεονάζει τότε πλέον τῶν προτέρων ἡλικιῶν;

ἐπειδὴ νῦν οὐ τοσοῦτον δαπανᾶται ἐν ταῖς αὐξήσεσιν,
ὅσον ἐν ἐκείναις. ἡ γὰρ αὔξησις τοῦ σώματος ἧττον ἐν
αὐταῖς γίνεται ἤπερ ἐν ἐκείναις.
{ΔΑΜ.} Μετὰ τὸ ιδʹ ἔτος ἄρχονται ἡβάσκειν οἱ παῖ-
δες, καὶ οἱ μὲν θερμοὶ πρωϊαίτερον ἡβάσκουσιν, οἱ δὲ
ψυχροὶ ὀψιαίτερον. αἵματος δὲ ῥύσεις ἐκ τῶν ῥινῶν γί-
νονται τοῖς τοιούτοις, ἐπειδὴ πλεονάζειν ἄρχεται κατὰ
τὴν ἡλικίαν ἐκείνην ὁ χυμὸς οὗτος, οὐχ ὅτι πλείων γεν-
νᾶται ἢ πρόσθεν, ἀλλ' ὅτι νῦν ἧττον ἀναλίσκεται, διὰ τὸ
καὶ τὴν αὔξησιν ὡς πρὸς τὴν ἀναλογίαν τοῦ σώματος
ἧττον κατὰ τὴν ἡλικίαν ταύτην γίνεσθαι τῆς ἔμπροσθεν.

κηʹ. Τὰ δὲ πλεῖστα τοῖσι παιδίοισι πάθεα κρίνεται, τὰ
μὲν ἐν τεσσαράκοντα ἡμέρῃσι, τὰ δὲ ἐν ἑπτὰ μησὶ, τὰ
δὲ ἐν ἑπτὰ ἔτεσι, τὰ δὲ καὶ πρὸς τὴν ἥβην προσάγουσι.
ὅσα δὲ ἂν διαμείνῃ τοῖσι παιδίοισι, καὶ μὴ ἀπο-
λυθῇ περὶ τὸ ἡβάσκειν, ἢ τῇσι θήλεσι περὶ τὰς τῶν
καταμηνίων ῥήξιας, χρονίζειν εἴωθε. –


{ΘΕΟΦ.} Ἐνταῦθα περὶ καθάρσεως διαλέγεται τῶν
ἐγκυμονουσῶν γυναικῶν καὶ διδάσκει πότε δεῖ καθαίρειν
αὐτὰς φάσκων οὕτως· τὰς κυούσας φαρμακεύειν ἢν ὀργᾷ
τετράμηνα ἄχρι ἑπτὰ μηνῶν. φαρμακεύειν ἐστὶ τὸ καθαί-
ρειν, ὀργᾷν δὲ τὸ κινεῖσθαι. ἐὰν οὖν ὀργᾷ ἡ ὕλη, ἐπὶ
τούτων δεῖ καθαίρειν, μήπως ἀπὸ ἀκύρων μορίων ἐπὶ
κύρια συῤῥεύσῃ ἡ ὕλη καὶ μέγα κακὸν ἀπεργάσηται. ὀλί-
γον δὲ τουτέστι μὴ πρὸς ἀναλογίαν τῆς ὕλης διὰ τὸ ἀσθε-
νὲς τὸ ἀπὸ τῆς κυήσεως. Ἵνα δέ τις μὴ ἁπλῶς καὶ ὡς
ἔτυχε χρήσηται τῇ καθάρσει ἐπὶ τῶν τοιούτων, προσέ-
θηκε τὸ τετράμηνα. τὸ τηνικαῦτα γὰρ ἀκριβῶς συνέχεται
τῇ μήτρᾳ τὸ ἔμβρυον, ὥστε καὶ κινήσεων σφοδροτέρων
ἀνέχεσθαι τὴν κύουσαν, τοῦ ἐμβρύου μηδὲν ἀδικουμένου.
ἐν μέντοι τοῖς πρώτοις καὶ τελευταίοις μησὶν οὐ δεῖ κα-
θαίρειν, καθὼς Ἱπποκράτης φησίν· τὰ δὲ νήπια καὶ τὰ
πρεσβύτερα εὐλαβέεσθαι χρὴ, ἐν μὲν τοῖς πρώτοις διὰ
215
τὴν ἀσθένειαν τῶν ἀρτημάτων καὶ τῶν συνδέσμων καὶ διὰ

τὸ ἀστήρικτον τοῦ ἐμβρύου, ἐν τοῖς τελευταίοις δὲ διὰ

{ΔΑΜ.} Μηκύνονται οἱ πυρετοὶ διὰ τρεῖς αἰτίας ἢ

διὰ χυμῶν πλῆθος ἢ πάχος ἢ ψυχρότητα τούτων.

μεʹ. Ὁκόσοισιν ἢ φύματα, ἢ ἐς τὰ ἄρθρα πόνοι ἐκ πυ-
ρετῶν γίνονται, οὗτοι σιτίοισι πλέοσι χρέονται. –

{ΘΕΟΦ.} Ὁ νῦν ἀφορισμὸς περὶ τῶν ἀνακομιζομένων
ἐκ νόσου εἴρηται. λέγει δὲ ὅτι ὅσοις μετὰ τοῦ ἀπαλλα-
γῆναι τοῦ νοσήματος συμβαίνει γίνεσθαι φύματα ἢ πό-
νους περὶ τὰ ἄρθρα, ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ οὗτοι πλήθει σι-
τίων χρῶνται. καὶ ἡ αἰτία, ὅτι ὑπὲρ τὴν ἀναλογίαν τῆς
δυνάμεως αὐτῶν κέχρηνται τῇ τροφῇ, κἀν τούτῳ ἀπε-
πτοῦσι καὶ περισσότερα ἀθροίζονται τὰ περιττὰ, ὅθεν εἰ
μὲν πρὸς τὰ ἄρθρα ἐνεχθῶσι, γίνονται ἀποστάσεις κἀκ
τούτου πόνοι, εἰ δ' ἐπὶ τὸ δέρμα, τὰ καλούμενα φύματα.
{ΔΑΜ.} Μὴ δυναμένης τῆς φυσικῆς δυνάμεως φέρειν
τὸ πλῆθος.

Meletius Med., De natura hominis P. 59, line 4
μα, τοῦ δὲ ῥύακος εἰς μῆκος ἐκτεινομένου· ἐπεὶ οὖν ὁ νωτι-

αῖος οὗτος τοῦ ἐγκεφάλου μοίρα τίς ἐστι, περιέχεται δὲ ἐν
ὀστοῖς, ἤγουν ἐν τοῖς σπονδύλοις τῆς ῥάχεως, ἀνάγκη καὶ τοὺς
σπονδύλους τοιούτους ἀπὸ τῆς φύσεως γεγενῆσθαι, οἷος καὶ ὁ
μυελός· καὶ διὰ τοῦτο καὶ κοινωνίας μετέχειν αὐτὸν φυσικῆς
μετὰ τῶν ὀστῶν· πρὸς γὰρ τὴν τοῦ περιεχομένου φύσιν, καὶ τὸ
περιέχον αὐτὸ δημιουργεῖται.
Καὶ ὅρα πῶς ἅπαντα τὰ τοῦ σώματος ὀστᾶ πρὸς τοῦτον
ἔχει τὴν οἰκειότητα· τῶν γὰρ σπονδύλων ἁπάντων ἡ σύνοδος,
τὴν ἀρχὴν ἐκ τῆς ῥάχεως ἐποιήσατο· ἥτις τὴν αὐτὴν ἀναλο-
γίαν τῷ ἡμετέρῳ σώματι φυλάττει, ὁποίαν καὶ ἡ τρόπις τῆς
νηὸς πρὸς τὰ εἰς αὐτὴν ἐμβαλλόμενα ξύλα· ὥσπερ γὰρ πρὸς
ἐκείνην ἀνάγκη πάντα τὰ ξύλα εἶναι· καὶ εἰ μὲν ἡ τρόπις
μεγάλη εἴη, μεγάλα καὶ τὰ ξύλα· εἰ δὲ μικρὰ, ὁμοίως καὶ τὰ
ξύλα· οὕτως ἔχει καὶ κατὰ τὴν ῥάχιν· καὶ ὡς ἂν ἔχῃ αὐτὴ,
καὶ αἱ πρὸς αὐτὴν διηρθρωμέναι πλευραὶ ἕξουσι, καὶ αἱ ὠμο-
216
πλάται· πρὸς δὲ τὰς ὠμοπλάτας βραχίων τὲ, καὶ πῆχυς, καὶ

κερκὶς, καὶ τὰ τῆς ἄκρας χειρὸς ὀστέα· καὶ πάλιν πρὸς τὴν
ῥάχιν ἐστὶ τὰ τῆς λαγόνος ὀστᾶ, πρὸς ἃ διήρθρωται ὁ μηρός·
καὶ πρὸς ἐκεῖνον ἡ κνήμη τε καὶ ἡ περόνη· καὶ πρὸς ταύτας
τὰ τοῦ ποδὸς ὀστέα· ἐντεῦθεν αὐτοῖς καὶ ἡ κίνησις δίδοται διὰ
Meletius Med., De natura hominis P. 138, line 13
τοῦ κτίσαντος· μόνος ὁ ἄνθρωπος παρὰ τοῦ δημιουργοῦ διαφε-

ρόντως τῶν ἄλλων ζώων προνοεῖται, καὶ ἐπιμελείας ἠξίωται.
Καὶ ἵνα τοῦτο μὴ ἀγνοῶν μάθῃς πλέον, καὶ τῆς προνοίας
θαυμάσῃς τὸ μέγεθος, σκόπει τὴν διαμονὴν τῶν ἁπάντων, καὶ
μάλιστα τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ φυλαττομένην ἀεὶ διά σε
τὴν τάξιν τῶν ὄντων καὶ τὴν θέσιν· ὡσαύτως τὴν τῶν ἄστρων
φορὰν, μηδὲν μηδέποτε διαλλάττουσαν τὸν κύκλον τοῦ ἐνιαυτοῦ·
τῶν ὡρῶν τὴν ἀποκατάστασιν· τῶν νυκτῶν καὶ ἡμερῶν τὴν
ἰσότητα· παρὰ μέρος ἑκατέρας αὐξανομένης ἢ μειουμένης· τὴν
φυτῶν καὶ σπερμάτων πληθύν· τὴν τῶν ζώων διαφορὰν καὶ
κατασκευήν· τῆς κτίσεως ἁπάσης τὰ ἔργα, καὶ τὴν ἀναλογίαν,
καὶ ἁρμονίαν, καὶ εὐρυθμίαν· καὶ ἵνα πάντα παρῶ διὰ τὴν σὴν
πρόνοιαν καὶ συντήρησιν γεγονότα, περὶ τῆς μορφῆς ἡμῶν καὶ
ἰδέας, τὴν παραλλαγὴν διάφορον ἐχούσης, διασαφήσω ὀλίγα·
ἵνα προσκυνήσῃς τὴν περὶ σὲ τοῦ δεσπότου σου πρόνοιαν, τὸ
ἔργον τούτου θαυμάσῃς.
Adamantius Judaeus Med., De ventis P. 34, line 30
τυποῦσθαι συμβέβηκε. καὶ γὰρ ἐξ οὐρανοῦ δυνάμεις ἀσώματοι

ἐνθάδε διήκουσαι σύνθημα κινήσεως ὡρισμένης δωροῦνται ταῖς
φύσει ἀφ' ἑαυτῶν πλανωμέναις καὶ ὡς ἔτυχεν ὑποφερομέναις
ταῖς ἀξίαις τῆς ὕλης καὶ σάλον ἄστατον ἀλωμέναις, ὃν ἡ μάχη
τῶν στοιχείων ἐγέννησεν. ἀεὶ μὲν οὖν ἥλιος καὶ σελήνη πλέον
τῶν ἄλλων ἀστέρων ἐπιτροπεύουσι πάντων τῶν ἐνθάδε, ὁ μὲν
ὡς ἡμέρας καὶ νυκτός ἐστι δωρεὰς ποιῶν καὶ πλείστην ἀλλοίω-
σιν διὰ τούτων ἐργαζόμενος τοῖς γεννητοῖς· σελήνη δὲ τῷ τε
εἶναι περιγειοτέρα καὶ μῆνας ποιεῖν τοσοῦτον ταῖς ἡμέραις δια-
φέροντας, ὅσον αὐτὴ τοῦ ἡλιακοῦ φωτὸς κατὰ τὸν δρόμον ἀπο-
λαύειν ἐπίσταται, καὶ τῇ ἀναλογίᾳ τῆς μετουσίας τὰ ἐνθάδε
μετατρέπειν δύναται. ἥλιος δὲ τὸ πλεῖστον ἔχει τῶν ἐνθάδε
τροπῶν. ἐπεὶ οὖν πάντα τὰ ἐν γενέσει ἥλιος διατάττειν πέφυ-
217
κεν, ἀναγκαίως καὶ τὴν τῶν ἀνέμων τάξιν αὐτὸς θεσμοθετεῖ

καὶ ἐργάζεται. δύναται μὲν γὰρ θερμότης καὶ ἐν τῇ γῇ ἀπει-
λημμένη μετὰ τῆς ὑγρότητος ξηρὰς ἀναθυμιάσεις ποιοῦσα τοὺς
ἀνέμους γεννᾶν, οὐ μὴν τεταγμένους οὐδὲ ἐκ τόπων ὡρισμένων
ἀπλανῶς ἀποπνέοντας. ἐπεὶ δὲ τάξις ἐν τοῖς ἀνέμοις εὑρίσκε-
ται, ὡς ἀνατολικοὺς μὲν εἶναι τρεῖς, εὖρον καὶ ἀπηλιώτην καὶ
καικίαν, ἐκ διαφερόντων μὲν μερῶν ἀναφυομένους ὡρισμένων
δὲ τῷ τὸν μὲν ἀπὸ τοῦ χειμερινοῦ τροπικοῦ τὸν δὲ ἀπὸ τοῦ
Alexander Phil., De mixtione P. 234, line 2
λεγομένων, ἐπὶ τούτων γὰρ καὶ ἡ ἀπορία πρόεισιν· ἔστι δὲ ταῦτα τὰ διὰ
τοῦ τρέφεσθαι τὴν προσθήκην λαμβάνοντα. τρέφεται δὲ ὅσα τὴν θρεπτι-
κὴν ἔχει δύναμιν ἐν αὑτοῖς, τοιαῦτα δὲ τὰ φυτὰ καὶ τὰ ζῷα. ὅσα δὴ
τοῖς οὕτως αὐξανομένοις ὑπάρχει καὶ ὅσα δεῖ φυλάττειν τοὺς περὶ αὐξή-
σεως λέγοντας, ἀνάγκη ταῦτα πρῶτον ἐκθέσθαι· ταῦτα γὰρ ἡμῖν ὄντα
γνώριμα συντελέσει πρὸς τὴν τῶν ῥηθησομένων κρίσιν. τὰ δὴ
αὐξανόμενα
πάντα προσιόντος γέ τινος αὑτοῖς ἔξωθεν αὔξεται, εἴ γε διὰ τοῦ
τρέφεσθαι
τὸ αὔξεσθαι γίνεται, ἔτι τε οὐ κατὰ μόριον τὴν ἐπίδοσιν λαμβάνει. οὐ
γὰρ ἕν τι ἡ αὔξησις τοῖς αὐξανομένοις κατὰ φύσιν, ὥσπερ οἷς ἔξωθέν τι
προσπλάσσεται (οὐ γὰρ τῶν αὐξομένων τινὸς ὁ ποῦς αὔξεται μόνος),
ἀλλὰ
καὶ πάντων τῶν μορίων ἐπίδοσις κατ' ἀναλογίαν γίνεται. καὶ γὰρ ταὐτὸν
ὑπομένον τε καὶ σῶζον τὴν οἰκείαν φύσιν τὸ αὐξόμενον τὴν προσθήκην
λαμβάνει. οὔτε γὰρ μὴ ὑπομένοντος τοῦ αὔξεσθαι λεγομένου αὔξησις τὸ
γινόμενον * * * εἰς ὄγκον μεταβάλλειν μείζονα (διὰ τοῦτο γὰρ οὔτε τῶν
κιρναμένων τι αὔξεσθαι λέγεται μεταβαλλόντων εἰς ἄλλο τι σῶμα
ὂν ἐπ' ὄγκου μείζονος, ὡς ὁρῶμεν γινόμενον ἐκ τῆς ἐξ ὕδατος εἰς ἀέρα
μεταβολῆς, ἀλλ' ἐνταῦθα μὲν γένεσις καὶ φθορά, ὕδατος μὲν φθορά, γέ-
νεσις δὲ ἀέρος, ἐκεῖ δὲ μῖξίς τε καὶ κρᾶσις), οὔτε τὸ τυχὸν τῶν εἰς τὴν
αὔξησιν συντελούντων αὔξεται, ἀλλὰ τὸ σωζόμενόν τε αὐτῶν καὶ
ὑπομένον,
καὶ ἔτι τὴν αὐξητικήν τε καὶ θρεπτικὴν ἔχον δύναμιν ἐν αὑτῷ. διὰ ταῦτα
γὰρ οὐχ ἡ τροφὴ αὐξανόμενον, καίτοι καὶ αὐτὴ σῶμα καὶ γινομένη τῆς
γινομένης, αὔξεται πάντως, ὅτι τῆς θρεπτικῆς δυνάμεως τῆς ἀλλοιούσης

τε τὴν τροφὴν καὶ ἐξομοιούσης καὶ προσκρινούσης τῷ τρεφομένῳ ἴδιον
218
ὥσπερ τὸ σώζειν τὸ ὑπ' αὐτοῦ τρεφόμενον, οὕτω δὲ καὶ μετὰ τοῦ ἰδίου
αὐτὸ τηρεῖν σχήματος· μᾶλλον δὲ ἕπεται καὶ τούτῳ τὸ σώζειν. τότε γὰρ
κυρίως σώζεταί τι, ὅταν τηρῆται μετὰ παντὸς τοῦ κατὰ φύσιν ὑπάρχοντος
αὐτῷ, ὧν ἐστι καὶ τὸ σχῆμα. πᾶν γὰρ ἔμψυχον αὐτό τε μετά τινός ἐστι
οἰκείου σχήματος καὶ τῶν μερῶν ἕκαστον αὐτοῦ, ὃ φυλάσσεται τότε
σχῆμα, ὅταν προσκρινόμενον ἐκ τῆς τροφῆς μὴ μένῃ τὴν καθὸ προσετέθη
χώραν φυλάσσον καὶ κατὰ τοῦτο προσκείμενον, ἀλλὰ προωθῇ τὸ πρὸ αὐ-
τοῦ, κἀκεῖνο τὸ πρὸ αὐτοῦ πάλιν, μέχρι τοσούτου, ἕως ἂν ἕκαστον τῶν
μορίων αὐτοῦ κατὰ ἀναλογίαν προστιθεμένου τοῦ τρέφοντός τε καὶ
αὔξοντος
ἴσην ἐπίδοσιν λαβὸν ταὐτὸν ἔχοντα σχῆμα μείνῃ, ὃ ἔχει καὶ πρὸ τῆς προς-
κρίσεως τοῦ τρέφοντος. ὡς γὰρ τῆς γῆς βαρέος ὄντος σώματος καὶ κάτω
τε καὶ ἐπὶ τὸ μέσον φερομένου καὶ κατὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν καὶ τῷ ἰδίῳ
μέσῳ τὸ τοῦ παντὸς κατέχοντος μέσον τε καὶ κέντρον, ἂν βάρος ἐπ' αὐ-
τῇ τι μεῖζον τεθῇ κατὰ θάτερον ἡμισφαίριον, οὐ διὰ τῆς προϋπαρχούσης
γῆς διαδύεται τοῦτο τῆς ἐν τῷ μέσῳ μενούσης, ὡς τῆς ἰδίας ῥοπῆς τὸ
κέντρον ἔχειν κατὰ τὸ τοῦ παντὸς μέσον, ἀλλ' ἄνωθεν τῇ προϋπαρχούσῃ
γῇ μέχρι τοσούτου τὸ πρὸς αὐτὸ μόριον τῆς γῆς προωθεῖ, ἕως ἂν τὸ γε-
νόμενον τοῦ τῆς γῆς βάρους κέντρον διὰ τὴν προσθήκην τοῦ βάρους
γένη-
ται κατὰ τοῦ παντὸς μέσον (τοῦτο γὰρ κατὰ φύσιν τοῖς βαρέσι τε καὶ
λάσσει τὸ σφαιρικόν, ὃ εἶχε καὶ πρὸ τοῦ), οὕτως ὑποληπτέον καὶ ἐπὶ τῶν
ὁμοιομερῶν [γίνεσθαι], τῶν αὐξομένων διὰ τὴν ἀπὸ τῆς τροφῆς
πρόσκρισιν,
εὐθὺ τῇ προσκρίσει τε καὶ ἐξομοιώσει πρὸς τὸ τρεφόμενον τῆς τροφῆς
παρ' αὐτῶν τῶν μερῶν τοῦ τρεφομένου πρόσοδόν τινα γίνεσθαι καὶ μετά-
στασιν ἄλλου προωθοῦντος ἄλλο, ἕως ἂν τὸ πᾶν, ἐν ᾧ πρότερον ἦν σχή-
ματι, ἐν τούτῳ καὶ μετὰ τὴν ἀπὸ τῆς τροφῆς προσθήκην γένηται. ὡς
γὰρ αὔξεταί τε καὶ φυλάσσεται τὰ τῶν ὁμοιομερῶν τοῦ τρεφομένου σχή-
ματα ἐν τῇ τῶν ὁμοιομερῶν αὐξήσει, οὕτως καὶ τὰ τῶν ἀνομοιομερῶν
ὑποληπτέον φυλάσσεσθαι σχήματα τῆς κατὰ μόρια προσκρινομένης
αὐτοῖς
τροφῆς ὑπὸ τῆς ἐν αὐτῇ θρεπτικῆς δυνάμεως εἰς πάντα αὐτὰ ἀγομένης
ἀναλόγως. καθ' ἣν ἀναλογίαν μετὰ τῆς τοῦ σώματος σωτηρίας ἕκαστον
αὐτῶν πᾶν αὔξεται, καὶ δεῖ τὸ γινόμενον ὑπὸ τῆς φύσεώς τε καὶ θρεπτι-
κῆς δυνάμεως τοῖς διὰ τῆς τροφῆς αὐξανομένοις ὑπολαβεῖν ὅμοιον εἶναι,
ὡς ἂν εἰ οἶνόν τις ἐπινοήσαι διά τινος σωλῆνος φερόμενον, φυλάσσοντος
219
μὲν τὸ σχῆμα ταὐτόν, δι' ὑγρότητα δὲ καὶ μαλακότητα, ὅταν μὲν ἔλαττον
ᾖ τὸ δι' αὐτοῦ φερόμενον ὑγρόν, συστελλομένου τε καὶ τὸ σχῆμα ἐπὶ
ἐλάττονι σώζοντος ὄγκῳ, ὅταν δὲ πλεῖον ᾖ τούτων, ἀνευρυνομένου τε
πάντῃ
καὶ μείζονα τὸν ὄγκον λαμβάνοντος. ὡς γὰρ ἐπὶ τοῦ σωλῆνος τοῦ τοι-
ούτου οὐ τὸ ὕδωρ τὸ αὐξανόμενόν ἐστιν, ὅ γε τὴν ἀρχὴν οὐδὲ ὑπομένει,
ἀλλὰ ἄλλο τι γίνεται, καὶ ποτὲ μὲν πλέον, ποτὲ δὲ ἔλαττον, τὸ δ' ἐπὶ
τῷ ὕδατι σχῆμά ἐστι τὸ μένον καὶ τὴν ἐπίδοσίν τε καὶ τὴν συστολὴν λαμ
Alexander Phil., In Aristotelis Μετά τα Φυσικά. commentaria

P. 40, line 8
ἐχόντων, καὶ τῶν μὲν θᾶττον φερομένων τῶν δὲ βραδύτερον, ποιούντων

δὲ
καὶ ψόφον ἐν τῷ κινεῖσθαι τῶν μὲν βραδυτέρων βαρὺν τῶν δὲ ταχυτέρων
ὀξύν, τοὺς ψόφους τούτους κατὰ τὴν τῶν ἀποστάσεων ἀναλογίαν
γινομέ-
νους ἐναρμόνιον τὸν ἐξ αὑτῶν ἦχον ποιεῖν· ἧς ἁρμονίας τὸν ἀριθμὸν ἀρ-
χὴν λέγοντες εἰκότως καὶ τοῦ οὐρανοῦ καὶ τοῦ παντὸς τὸν ἀριθμὸν
ἐτίθεντο
ἀρχήν. ἐν διπλασίῳ μὲν γὰρ λόγῳ φέρε εἰπεῖν τὸ διάστημα τὸ τοῦ ἡλίου
ἀπὸ τῆς γῆς εἶναι ἢ τὸ τῆς σελήνης, ἐν τριπλασίῳ δὲ τὸ τῆς Ἀφροδίτης,
ἐν τετραπλασίῳ δὲ τὸ τοῦ Ἐρμοῦ, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἑκάστου εἶναί τινα
λόγον ἀριθμητικὸν ἡγοῦντο, καὶ ἐναρμόνιον τὴν κίνησιν εἶναι τοῦ
οὐρανοῦ·
κινεῖσθαι δὲ τάχιστα μὲν τὰ τὸ μέγιστον διάστημα κινούμενα, βραδύτατα
δὲ τὰ τὸ ἐλάχιστον, τὰ δὲ μεταξὺ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ μεγέθους τῆς
περιφορᾶς. ἐκ δὴ τούτων τῶν ὁμοιοτήτων ἐν τοῖς οὖσι πρὸς τοὺς
ἀριθμοὺς
τὰ μὲν πράγματα καὶ τὰ ὄντα ἐξ ἀριθμῶν τε συγκεῖσθαι καὶ ἀριθμούς
τινας εἶναι ὑπελάμβανον. τοὺς δὲ ἀριθμοὺς ἡγούμενοι πάσης τῆς φύσεως
καὶ τῶν φύσει ὄντων πρώτους (μήτε γὰρ δύνασθαί τι τῶν ὄντων χωρὶς
ἀριθμοῦ εἶναι μήτε γνωρίζεσθαι ὅλως, τοὺς δὲ ἀριθμοὺς καὶ χωρὶς τῶν
ἄλλων γιγνώσκεσθαι) τὰ τῶν ἀριθμῶν στοιχεῖα καὶ τὰς ἀρχὰς τούτων
πάν-
των τῶν ὄντων ἀρχὰς ἔθεντο. ταῦτα δὲ ἦν, ὡς εἴρηται, ἄρτιον καὶ περιτ-
τόν, ὧν τὸ μὲν περιττὸν πεπερασμένον τὸ δὲ ἄρτιον ἄπειρον ἡγοῦντο
εἶναι·
τῶν δὲ ἀριθμῶν τὴν μονάδα ἀρχὴν εἶναι, συγκειμένην ἔκ τε τοῦ ἀρτίου
καὶ περιττοῦ· εἶναι γὰρ τὴν μονάδα ἅμα ἀρτιοπέριττον, ὃ ἐδείκνυε διὰ
220

P. 41, line 5
εἶναι τὴν πραγματείαν πᾶσαν. αὐτίκα γοῦν τέλειον ἀριθμὸν ἡγούμενοι

τὴν
δεκάδα, ὁρῶντες δὲ ἐν τοῖς φαινομένοις ἐννέα τὰς κινουμένας σφαίρας,
ἑπτὰ μὲν τὰς τῶν πλανωμένων, ὀγδόην δὲ τὴν τῶν ἀπλανῶν, ἐννάτην δὲ
τὴν γῆν (καὶ γὰρ καὶ ταύτην ἡγοῦντο κινεῖσθαι κύκλῳ περὶ μένουσαν τὴν
ἑστίαν, ὃ πῦρ ἐστι κατ' αὐτούς), αὐτοὶ προσέθεσαν ἐν τοῖς δόγμασι καὶ
τὴν ἀντίχθονά τινα, ἣν ἀντικινεῖσθαι ὑπέθεντο τῇ γῇ καὶ διὰ τοῦτο τοῖς
ἐπὶ τῆς γῆς ἀόρατον εἶναι. λέγει δὲ περὶ τούτων καὶ ἐν τοῖς Περὶ
οὐρανοῦ καὶ ἐν ταῖς τῶν Πυθαγορικῶν δόξαις ἀκριβέστερον. καθ' ἁρμο-
νίαν δὲ τὴν τούτων τάξιν ἐποίουν λαβόντες τὸ τὰ δέκα τὰ κινούμενα
σώματα, ἐξ ὧν ὁ κόσμος, διεστάναι ἀπ' ἀλλήλων κατὰ τὰς ἁρμονικὰς
ἀπο-
στάσεις, κινεῖσθαί τε κατὰ ἀναλογίαν τῶν διαστημάτων, ὡς προείρηκε,
τὰ
μὲν θᾶττον αὐτῶν τὰ δὲ βραδύτερον, καὶ φερόμενα ἤχους ποιεῖν τὰ μὲν
βραδύτερον βαρυτέρους τὰ δὲ θᾶττον ὀξυτέρους, ἐξ ὧν γιγνομένων
ἀναλο-
γίαις ἁρμονικαῖς ἐναρμόνιον ἦχον γίγνεσθαι, οὐ μὴν κατακούειν ἡμᾶς
διὰ
τὴν ἐκ παίδων συντροφίαν. εἴρηκε δὲ περὶ τούτου καὶ ἐν τοῖς Περὶ οὐ-
ρανοῦ, καὶ ὅτι μὴ ἀληθές ἐστιν ἐν ἐκείνοις ἔδειξεν. ὅτι δὲ καὶ τὸ μὲν
ἄρτιον αὐτοῖς τὸ ἄπειρόν ἐστι τὸ δὲ περιττὸν πεπερασμένον, καὶ ἀρχὴ τῆς
τε μονάδος (ἐκ τούτων γὰρ ἡ μονὰς οὖσα ἀρτιοπέριττός ἐστιν), ἀλλὰ καὶ
τοῦ παντὸς ἀριθμοῦ, εἴγε αἱ μονάδες πάλιν αἱ ἀρχαὶ τῶν ἀριθμῶν,
ἀριθμὸς
δὲ ὁ ὅλος οὐρανός, τουτέστι πάντα τὰ ἐν τῷ οὐρανῷ, ἅπερ ἐστὶ τὰ ὄντα,
ταῦτα δὲ λέγει μὲν καὶ νῦν, ἐπὶ πλέον δὲ ἐν ἐκείνοις εἴρηκεν ὑπὲρ αὐτοῦ.

P. 41, line 8
τὴν γῆν (καὶ γὰρ καὶ ταύτην ἡγοῦντο κινεῖσθαι κύκλῳ περὶ μένουσαν τὴν
ἑστίαν, ὃ πῦρ ἐστι κατ' αὐτούς), αὐτοὶ προσέθεσαν ἐν τοῖς δόγμασι καὶ
τὴν ἀντίχθονά τινα, ἣν ἀντικινεῖσθαι ὑπέθεντο τῇ γῇ καὶ διὰ τοῦτο τοῖς
ἐπὶ τῆς γῆς ἀόρατον εἶναι. λέγει δὲ περὶ τούτων καὶ ἐν τοῖς Περὶ
221
οὐρανοῦ καὶ ἐν ταῖς τῶν Πυθαγορικῶν δόξαις ἀκριβέστερον. καθ' ἁρμο-

νίαν δὲ τὴν τούτων τάξιν ἐποίουν λαβόντες τὸ τὰ δέκα τὰ κινούμενα
σώματα, ἐξ ὧν ὁ κόσμος, διεστάναι ἀπ' ἀλλήλων κατὰ τὰς ἁρμονικὰς
ἀπο-
στάσεις, κινεῖσθαί τε κατὰ ἀναλογίαν τῶν διαστημάτων, ὡς προείρηκε,
τὰ
μὲν θᾶττον αὐτῶν τὰ δὲ βραδύτερον, καὶ φερόμενα ἤχους ποιεῖν τὰ μὲν
βραδύτερον βαρυτέρους τὰ δὲ θᾶττον ὀξυτέρους, ἐξ ὧν γιγνομένων
ἀναλο-
γίαις ἁρμονικαῖς ἐναρμόνιον ἦχον γίγνεσθαι, οὐ μὴν κατακούειν ἡμᾶς
διὰ
τὴν ἐκ παίδων συντροφίαν. εἴρηκε δὲ περὶ τούτου καὶ ἐν τοῖς Περὶ οὐ-
ρανοῦ, καὶ ὅτι μὴ ἀληθές ἐστιν ἐν ἐκείνοις ἔδειξεν. ὅτι δὲ καὶ τὸ μὲν
ἄρτιον αὐτοῖς τὸ ἄπειρόν ἐστι τὸ δὲ περιττὸν πεπερασμένον, καὶ ἀρχὴ τῆς
τε μονάδος (ἐκ τούτων γὰρ ἡ μονὰς οὖσα ἀρτιοπέριττός ἐστιν), ἀλλὰ καὶ
τοῦ παντὸς ἀριθμοῦ, εἴγε αἱ μονάδες πάλιν αἱ ἀρχαὶ τῶν ἀριθμῶν,
ἀριθμὸς
δὲ ὁ ὅλος οὐρανός, τουτέστι πάντα τὰ ἐν τῷ οὐρανῷ, ἅπερ ἐστὶ τὰ ὄντα,
ταῦτα δὲ λέγει μὲν καὶ νῦν, ἐπὶ πλέον δὲ ἐν ἐκείνοις εἴρηκεν ὑπὲρ αὐτοῦ.

P. 164, line 21
ἄπειρον εἰς τὸ κάτω ἐστὶν ἄλλο ἄλλου αἴτιον, ἀδύνατον ἔσται γνῶσιν τῶν
αἰτίων γενέσθαι πάντων, ἄπειρα δὲ γίγνεται τὰ πάντα ἐνεργείᾳ. εἰ δὴ

ἤρτηται μὲν ἡ τῶν ὄντων γνῶσις ἐκ τῆς τῶν αἰτίων γνώσεως, ὡς προεί-
ρηται, ἄγνωστα δὲ τὰ αἴτια δι' ἀπειρίαν, ἄγνωστα καὶ τὰ ὧν αἴτια ταῦτα.
p. 994b25 Ἀλλὰ καὶ τὴν ὕλην κινουμένην νοεῖν ἀνάγκη.
Τοῦ τὸ ἄπειρον ἄγνωστον εἶναι τῇ αὐτοῦ φύσει παρατίθεται σημεῖον

τὴν ὕλην, ἐπεὶ δοκεῖ κατὰ τὸν αὐτῆς λόγον ἄπειρος εἶναι, ἀσχημάτιστος
οὖσα κατὰ τὴν ἰδίαν φύσιν καὶ οἰκεῖον πέρας οὐκ ἔχουσα. τῷ δὴ τοιαύτην
αὐτὴν εἶναι οὐδὲ ἐπιστήμην αὐτῆς ἔχομεν· κινουμένῳ γάρ τινι

γιγνώσκομεν
αὐτήν· δοξαστὴ γάρ ἐστι καὶ οὐκ ἐπιστητή, καὶ ὡς μὲν ὁ Πλάτων φησί,
νόθῳ λογισμῷ γνωστή, ὡς δὲ Ἀριστοτέλης, ἀναλογίᾳ γνωστὴ καὶ
δοξαστή,
222
ὡς καὶ τοῦτο εἴρηκεν ἐν τοῖς Φυσικοῖς. τὸ αὐτὸ δὲ σημαίνοι ἂν καὶ εἰ

εἴη γεγραμμένον ἀλλὰ καὶ τὴν ὕλην ἐν κινουμένῳ νοεῖν ἀνάγκη.
τινὲς δὲ κινουμένην γράφουσι, καὶ ἐξηγοῦνται τὴν λέξιν ὅτι οὐκ ἔστιν
ἄπειρος ὡς τὰ ἐνεργείᾳ ἄπειρα. διὸ ἐκεῖνα μὲν ἄγνωστα, αὕτη δὲ ἄπειρος
οὖσα καὶ λεγομένη κατὰ τὸ ἀεὶ ἐν κινήσει καὶ μεταβολῇ τινι νοῆσαι
(τῷ γὰρ μὴ ἔχειν οἰκεῖον σχῆμα ἤ τινα ποιότητα, ἄλλοτε ἄλλο εἶδος
ἀμείβειν καὶ μεταβάλλειν), οὕτω δὴ οὖσα ἄπειρος ὡς διὰ τὸ κινεῖσθαι
συνεχῶς λέγεσθαι τοιαύτη νοητή τέ ἐστι καὶ ἐπιστητή· οὐ γὰρ ὁμοίως
τοῖς ἀγνώστοις ἄπειρος· ἵνα ἴσον ᾖ τὸ εἰρημένον τῷ ἀλλὰ καὶ τὴν ὕλην
κινουμένην ἀεὶ καὶ ἐν ῥύσει οὖσαν καὶ διὰ τοῦτο ἄπειρον εἶναι
λεγομένην,

P. 369, line 5
τροῦμεν. ἐν πᾶσι δέ, φησί, καὶ πανταχοῦ τὸ ἓν ἢ τῷ ποσῷ ἢ τῷ εἴδει

ἀδιαίρετον· τὸ μὲν δὴ κατὰ τὸ ποσὸν ἀδιαίρετον ἂν ᾖ πάντῃ ἀδιαίρετον
καὶ ἔτι ἄθετον, μονὰς τοῦτο· ἂν δὲ θέσιν ἔχῃ πάντῃ ὂν ἀδιαίρετον,
στιγμή· τὸ δὲ μοναχῇ διαιρετὸν γραμμή (κατὰ γὰρ μῆκος), ἐπίπεδον δὲ
τὸ διχῇ, τὸ δὲ πάντῃ τε καὶ τριχῇ πάντῃ) διαστατόν (τὸ γὰρ τριχῇ) σῶμα.
κατ' εἶδος δὲ ἀδιαίρετον ὁ εἷς ἄνθρωπος, ὁ εἷς ἵππος, καθ' ἕκαστον εἶδος.
τὸ κατ' ἀριθμὸν δὲ ἓν ὡς γνώριμον ὂν οὐ προσέθηκεν. ἑξῆς δὲ ἄλλην τινὰ
τοῦ ἑνὸς διαίρεσιν ὑπογράφει, ᾗ καὶ συνήθως εἰώθασι χρῆσθαι, ἐν τοῖς

προει-
ρημένοις καὶ αὐτῇ περιεχομένῃ· ἓν γὰρ τὰ μὲν κατ' ἀριθμόν, τὰ δὲ κατ'
εἶδος, τὰ δὲ τῷ γένει, τὰ δὲ κατ' ἀναλογίαν. λέγει δὲ τῷ μὲν ἀριθμῷ ἕν,
ὧν ἡ ὕλη μία, κοινότερον ὕλην λέγων τὸ ὑποκείμενον· ἃ γὰρ κατὰ τὸ
ὑπο-
κείμενόν· ἐστιν ἕν, ταῦτα τῷ ἀριθμῷ ἕν, ἐπεὶ καὶ ἐν γραμμῇ καὶ ἐν μονάδι
τὸ ἓν τῷ ἀριθμῷ, ἅ ἐστιν ἄυλα. καὶ τὸ ὑποκείμενον δὲ κοινότερον ἂν

ἐπ' αὐτῶν λέγοιτο. εἴδει δὲ ἕν, ὧν ὁ λόγος, φησίν, εἷς. λόγος δὲ εἷς
τῶν ὑπὸ τὸ αὐτὸ εἶδος ἁπάντων· τῶν γὰρ διαφερόντων τοῦ γένους εἰδῶν
οὐκ ἔστιν ὁ αὐτὸς λόγος, ἀλλ' ἔστιν ὁ αὐτὸς λόγος τῶν ὑπὸ τὰ ἄτομα
εἴδη. γένει δὲ λέγει ἓν εἶναι, ὧν τὸ αὐτὸ σχῆμα τῆς κατηγορίας,
τουτέστιν ὧν ἕν τι τῶν ἀνωτάτω γενῶν καὶ μία κατηγορία κατηγορεῖται·
223
πάντα γὰρ ταῦτα ἓν τῷ γένει. τὸ δὲ κατ' ἀναλογίαν ἓν ὡρίσατο τὸ ἔχον

ὡς ἄλλο πρὸς ἄλλο· ὅταν γὰρ οὕτως ἔχῃ τι πρός τι ὡς ἄλλο πρὸς ἄλλο,

P. 369, line 14
ρημένοις καὶ αὐτῇ περιεχομένῃ· ἓν γὰρ τὰ μὲν κατ' ἀριθμόν, τὰ δὲ κατ'

εἶδος, τὰ δὲ τῷ γένει, τὰ δὲ κατ' ἀναλογίαν. λέγει δὲ τῷ μὲν ἀριθμῷ ἕν,
ὑπο-

ταῦτα διὰ τὴν τοιαύτην ὁμοιότητα ἀναλογίᾳ ἕν. γνώριμον δὲ καὶ ὃ ἐπὶ
τούτοις
προσέθηκεν, ὅτι ἀεὶ τὰ κατὰ τὸ ὕστερον τὸ ἓν ἔχοντα καὶ τὰ πρῶτα ἔχει,
οὐ μὴν ἀνάπαλιν· τὰ γὰρ κατ' ἀριθμὸν ἓν καὶ τῷ εἴδει καὶ τῷ γένει τὸ ἓν
ἔχει. ἐπιζητήσαι δ' ἄν τις πῶς τὰ κατ' ἀριθμὸν ἓν καὶ ἀναλογίᾳ τὸ ἓν
ἔχει, οὐ μὴν ἀνάπαλιν. ἢ οὕτω λέγεται κατὰ τὸ εἴδει ἓν τῷ ἀριθμῷ
αὐτὸ αὑτῷ εἶναι· λέγει δὲ καὶ τὰ γένει τὸ ἓν ἔχοντα καὶ ἀναλογίᾳ ἔχειν·
ἀνάλογον γὰρ τὸ ἐν τῷ αὐτῷ γένει, οἷον ὡς ἄνθρωπος πρὸς ἄνθρωπον
καὶ ἵππος πρὸς ἵππον, ὡς ἄνθρωπος ζῷον καὶ ἵππος ζῷον. καὶ τὰ ἐν τῷ
αὐτῷ δὲ εἴδει ἀνάλογον· οὐ μὴν τὰ ἀναλογίᾳ ἓν καὶ γένει· ἀναλογίᾳ μὲν

P. 369, line 16

ὑπο-
224

ταῦτα διὰ τὴν τοιαύτην ὁμοιότητα ἀναλογίᾳ ἕν. γνώριμον δὲ καὶ ὃ ἐπὶ
τούτοις
προσέθηκεν, ὅτι ἀεὶ τὰ κατὰ τὸ ὕστερον τὸ ἓν ἔχοντα καὶ τὰ πρῶτα ἔχει,
οὐ μὴν ἀνάπαλιν· τὰ γὰρ κατ' ἀριθμὸν ἓν καὶ τῷ εἴδει καὶ τῷ γένει τὸ ἓν
ἔχει. ἐπιζητήσαι δ' ἄν τις πῶς τὰ κατ' ἀριθμὸν ἓν καὶ ἀναλογίᾳ τὸ ἓν
ἔχει, οὐ μὴν ἀνάπαλιν. ἢ οὕτω λέγεται κατὰ τὸ εἴδει ἓν τῷ ἀριθμῷ
αὐτὸ αὑτῷ εἶναι· λέγει δὲ καὶ τὰ γένει τὸ ἓν ἔχοντα καὶ ἀναλογίᾳ ἔχειν·
ἀνάλογον γὰρ τὸ ἐν τῷ αὐτῷ γένει, οἷον ὡς ἄνθρωπος πρὸς ἄνθρωπον
καὶ ἵππος πρὸς ἵππον, ὡς ἄνθρωπος ζῷον καὶ ἵππος ζῷον. καὶ τὰ ἐν τῷ
αὐτῷ δὲ εἴδει ἀνάλογον· οὐ μὴν τὰ ἀναλογίᾳ ἓν καὶ γένει· ἀναλογίᾳ μὲν
γὰρ ἕν, ὡς πηγὴ πρὸς ποταμόν, οὕτω καρδία πρὸς τὸ ζῷον· οὐ μὴν καὶ
ὁμογενῆ ταῦτα, πηγὴ καὶ καρδία ἢ ποταμὸς καὶ ζῷον. εἰπὼν δὲ περὶ

P. 546, line 13
p. 1042a32 Ὅτι δ' ἐστὶν οὐσία καὶ ἡ ὕλη δῆλον.
Εἰπὼν ὅτι οὐσία ἐστὶ τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη καὶ τὸ ἐκ τούτων, δείκνυσιν
ἐκ τῆς τῶν ὁμολογουμένων οὐσιῶν ἀναλογίας ὅτι ἡ ὕλη οὐσία ἐστίν.
ὥσπερ
γὰρ οὐσίαν φαμὲν τὸν Σωκράτην ὅτι ὑπόκειται ταῖς ἀντικειμέναις μετα-
βολαῖς καὶ ἔστιν ἐκείνων γινομένων καὶ ἀπογινομένων, οὕτως ἐπεὶ καὶ ἡ
ὕλη τῶν εἰδῶν γινομένων ἐν αὐτῇ καὶ ἀπογινομένων ἡ αὐτὴ μένει καὶ
ἔστιν, ἐκεῖνα δὲ οὐκ ἔστι, φανερὸν ὅτι οὐσία ἐστὶ καὶ μᾶλλον τοῦ εἴδους
οὐσία κατά γε τοῦτο, εἰ καὶ τὰ πρεσβεῖα ἄλλως τῷ εἴδει ἀπονέμεται, εἴ
γε ὁρίζει αὐτὴν καὶ εἰ κατὰ τὸ εἶδος τὰ πράγματα λέγεται. ὥσπερ οὖν
τῇ κατὰ τόπον μεταβολῇ ὑπόκειται ὁ Σωκράτης καὶ νῦν μέν ἐστιν Ἀθή-
ναζε πάλιν δὲ Θήβαζε, καὶ νῦν μὲν αὔξεται ἄλλοτε δὲ φθίνει, καὶ νῦν μὲν
225
ὑγιαίνει πάλιν δὲ νοσεῖ, ὁμοίως τούτῳ καὶ ἡ ὕλη ὑπόκειται τῇ κατὰ γέ-
νεσιν οὐσίᾳ, καὶ νῦν μέν ἐστιν ἐν γενέσει καὶ γίνεται τόδε τι ἀπολαβοῦσα

P. 549, line 30
ὅπερ ἐστίν, ἐν τῷ εὐθεῖ καὶ καμπύλῳ καὶ τοῖς λοιποῖς ζητείτω καὶ εὑρήσει
ἓν ἐκ τούτων ὅτι αἴτιον· ἓν γὰρ ἐκ τούτων αἴτιόν ἐστι τοῦ εἶναι τὸ κάτ-
οπτρον τοῦθ' ὅπερ ἐστί, τὸ εὐθύ· καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως. εἰπὼν
δὲ ὅτι εἴπερ ἡ οὐσία αἰτία τοῦ εἶναι ἕκαστον ἐν τούτοις ζητητέον, λέγει
ὅτι οὐσία μὲν οὖν οὐδὲν τούτων, λέγων τὴν λειότητα τὴν τραχύτητα
τὸν οὐδόν, οὐχὶ τὸ ξύλον (τοῦτο γὰρ δῆλον ὅτι οὐσία ἐστίν) ἀλλὰ τὸ τοῦ
οὐδοῦ εἶδος. εἰ γὰρ ἦν οὐσία τὸ εἶδος τοῦ οὐδοῦ, οὐκ ἂν μετατεθεὶς εὐ-
θὺς ἀπέβαλε τὸ εἶναι οὐδός, μηδὲν παθὼν ἀλλὰ μόνον τὸ μεταπεσεῖν ἀφ'
οὗπερ ἔκειτο. οὔτε οὖν καθ' αὑτὸ τὸ τοῦ οὐδοῦ εἶδος νοούμενόν ἐστιν
οὐσία, οὔτε συνδυασθὲν μετὰ τοῦ ξύλου. ὁμοίως δὲ πᾶν τεχνητὸν εἶδος
οὐκ ἔστιν οὐσία. ὅμως δέ, φησίν, ἐπειδὴ ἀναλογίαν ἔχουσι πρὸς τὰς οὐ-
σίας (ὃν γὰρ λόγον ἔχει τὸ ἀνθρώπειον εἶδος καὶ ἵππειον πρὸς τὴν ὑπο-
κειμένην αὐτοῖς ὕλην, τοῦτον ἔχει καὶ ἡ τοιαδὶ θέσις, τοῦτο δ' ἐστὶ τὸ
τοῦ οὐδοῦ εἶδος, πρὸς τὸ ὑποκείμενον αὐτῷ ξύλον καὶ τὸ τοῦ ἀνδριάντος
πρὸς τὸν χαλκὸν καὶ τὸ τοῦ κατόπτρου πρὸς τὸν σίδηρον· ὁμοίως δὲ καὶ
τὰ λοιπὰ πρὸς τὰ ὑποκείμενα αὐτοῖς ἔχει), ἐπειδὴ οὖν τὸν αὐτὸν ἔχουσι
λόγον, ὥσπερ ἐπὶ τῶν οὐσιῶν τοὺς ὁρισμοὺς ἀποδιδόντες οὐ τὸ σύνθετον
ὁριζόμεθα ἀλλὰ τὸ εἶδος, οὕτω χρὴ καὶ ἐπὶ τούτων ποιεῖν καὶ ὁρίζεσθαι
μὴ τὰ σύνθετα ἀλλὰ τὰ εἴδη. διὸ εἰ οὐδὸν δέοι ὁρίσασθαι, τὸ εἶδος αὐτὸ
τοῦ οὐδοῦ ὁριστέον, καὶ οἰκίας οἷον ὅτι σκέπασμα κωλυτικὸν ὄμβρων καὶ
πνευμάτων. ἐπ' ἐνίων δέ, φησίν, οὐ τὸ εἶδος ὁρίζεται ἀλλὰ τὸ οὗ ἕνεκα,

P. 550, line 15
τειον εἶδος τῇ τοιᾳδὶ ὕλῃ ὁ τεχνίτης περιτέθεικε. τοῦτο δὴ θεὶς μεταξὺ

πάλιν λέγει ὅτι εἰ δὲ κρύσταλλον ὁριζόμεθα ἐροῦμεν ὕδωρ πεπηγὸς ἢ
πεπυκνωμένον ὡδί, εἰ δὲ συμφωνίαν, εἴποιμεν ἂν ὅτι συμφωνία μῖξίς
ἐστι τοιαδὶ ὀξέων καὶ βαρέων φθόγγων. τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ ἐπὶ
τῶν ἄλλων. καὶ ἡ μὲν τῶν λεγομένων διάνοια τοιαύτη τις ἂν εἴη. ἡ
δὲ λέξις ἡ ὅμως δὲ τὸ ἀνάλογον ἐν ἑκάστῳ, καὶ ὡς ἐν ταῖς οὐσίαις
τὸ τῆς ὕλης κατηγορούμενον αὐτὴ ἡ ἐνέργεια, καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις
226
ὁρισμοῖς μάλιστα ἔχει τινὰ ἀσάφειαν. ὃ δὲ λέγει τοιοῦτον ἂν εἴη. οὐ-

δὲν τούτων οὐσία ἐστὶν οὐδὲ συνδυαζόμενον τῇ ὕλῃ· ὅμως ἐν ἑκάστῳ
τού-
των ἤτοι τοῦ οὐδοῦ καὶ τῶν ἄλλων τὸ ἀνάλογόν ἐστι, τουτέστιν ἔχουσιν
ἀναλογίαν πρὸς τὰς οὐσίας, καὶ ὥσπερ ἐν ταῖς οὐσίαις τὸ
κατηγορούμενον
τῆς ὕλης οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ αὐτὴ ἡ ἐνέργεια, τουτέστιν αὐτὸ τὸ εἶδος,
ὃ δὴ καὶ ὁριζόμεθα (τοῦτο γὰρ δεῖ προσυπακούειν), οὕτω καὶ ἐν τοῖς ἄλ-
λοις ὁρισμοῖς, τοῖς μὴ οὐσιῶν οὖσιν ἀλλὰ τεχνητῶν, τὰ εἴδη ὁριστέον.

P. 579, line 14
δυνάμει ἐπάγει, οἷον ἐν τῷ ξύλῳ τῷ μὴ ἔχοντι τὸ τοῦ Ἑρμοῦ εἶδός φαμεν

ὅτι ἔστιν ἐν αὐτῷ Ἑρμῆς, διότι δύναται δέξασθαι τὸ τοῦ Ἑρμοῦ εἶδος·
καὶ ἐν τῇ διαμέτρῳ λέγομεν εἶναι τὴν ἡμίσειαν, ὅτι δύναται ἀπ' αὐτῆς
ἀφαιρεθῆναι καὶ εἶναι καθ' ἑαυτὴν ἐνεργείᾳ· καὶ ἐπιστήμονα τὸν μὴ θεω-
ροῦντα, δυνάμενον δὲ θεωρῆσαι. εἰπὼν δὴ ὅτι ἔστιν ἐνέργεια τὸ ὑπάρχειν
τὸ πρᾶγμα μὴ οὕτως ὥσπερ λέγομεν δυνάμει καὶ μὴ ἐνεργεῖν, τὸ δὲ

ἐνεργείᾳ ὂν καὶ ἤδη ἐνεργοῦν, λέγει ὅτι δῆλον δέ ἐστιν ὃ βουλόμεθα
ἐνέργειαν
λέγειν ἐπὶ τῶν καθ' ἕκαστα τῇ ἐπαγωγῇ, καὶ οὐ χρὴ παντὸς πράγ-
ματος ὅρον ζητεῖν· οὐ γὰρ πάντα τοῖς ὅροις γινώσκομεν, ἐπεὶ μηδὲ πάν-
των εἰσὶν ὅροι, ὡς δέδεικται ἐν τῷ Ζ τῆσδε τῆς πραγματείας, ἀλλ' ἔνια
καὶ δι' ἐπαγωγῆς καὶ δι' ἀναλογίας συνορῶμεν καὶ γινώσκομεν. εἰ δὲ
τοῦτο, καὶ τὴν ἐνέργειαν ἐκ τῶν καθ' ἕκαστα καὶ τῆς ἐπαγωγῆς δεῖ γινώ-
σκειν ἀλλ' οὐ δι' ὅρου. ἔστω δὴ σαφηνείας ἕνεκεν ὅτι βουλόμεθα
δηλῶσαι
τὴν ἐνέργειαν καὶ τὸ ἐνεργεῖν τὸν Σωκράτην περὶ τὸ γράφειν. δηλώσομεν
δὴ τοῦτο δι' ἀναλογίας καὶ τῶν κατὰ μέρος οὕτως· ὡς ἔχει τὸ οἰκοδομοῦν
καὶ τὸ ἐνεργοῦν ἤδη πρὸς τὸ οἰκοδομικὸν καὶ μὴ ἐνεργοῦν δυνάμενον δὲ

οἰκοδομῆσαι, καὶ τὸ ἐγρηγορὸς πρὸς τὸ καθεῦδον καὶ δυνάμενον
ἐγρηγορῆ-
σαι, καὶ τὸ ὁρῶν πρὸς τὸ μύον μὲν ὄψιν δὲ ἔχον, καὶ τὸ ἀποκεκρι-
μένον ἐκ τῆς ὕλης πρὸς τὴν ὕλην. ὃ δὴ ἀσαφῶς εἴρηται· δοκεῖ γὰρ
λέγειν ὅτι καὶ τὸ χωρισθὲν εἶδος ἐκ τῆς ὕλης, οὐ τοῦτο δέ φησιν·

P. 580, line 8
227
τὸ δὲ ἐγρηγορέναι. εἰπὼν δὴ ὅτι τῆς ἐνεργείας οὐ δεῖ ὁρισμὸν ζητεῖν,

ἀλλ' ἐξ ἀναλογίας αὐτὴν οἵα ἂν καὶ εἴη δηλοῦν δεῖ, καὶ εἰπὼν ὅπως τοῦτο
ποιητέον, λέγει, εἰ καὶ πάντα τὰ ἐνεργείᾳ κατ' ἀναλογίαν λέγειν

προσήκει,
πλὴν οὐχ ὁμοίως πάντα λέγεται, ἀλλὰ τὰ μὲν γὰρ ὡς κίνησις πρὸς
δύναμιν λέγεται, τὰ δ' ὡς οὐσία πρὸς τὴν ὕλην, οἷον εἰ λέγοι τις,
ὡς ὁ βαδίζων πρὸς τὸν καθήμενον, οὕτως Ἀλέξανδρος πρὸς τὸ
καταμήνιον.
τὸ μὲν γὰρ βαδίζον λέγεται ὡς κίνησις πρὸς δύναμιν, τουτέστιν ὡς πάθος
πρὸς πάθος, ὁ δ' Ἀλέξανδρος πρὸς τὸ καταμήνιον ὡς οὐσία πρὸς ὕλην·
ὕλη γὰρ τοῦ ἀνθρώπου τὸ καταμήνιον. τὸ δὲ μεταξὺ ἐμβληθὲν τὸ ἀλλ'
ἢ τῷ ἀνάλογον ὡς τοῦτο ἐν τούτῳ ἢ πρὸς τοῦτο τόδε ἐν τῷδε
ἢ πρὸς τόδε ὑπόμνησίς ἐστι τῆς ἀναλογίας, ὡς εἰ ἔλεγεν ὅτι τὰ ἀνάλογον
λεγόμενα (πῶς δὲ λεγόμενα; ὅτι ὡς τοῦτο ἐν τούτῳ, οἷον ὡς ὄψις ἐν
ὀφθαλμῷ νοῦς ἐν ψυχῇ, καὶ ὡς ὁ οἰκοδομῶν πρὸς τὸ οἰκοδομούμενον ὁ
γράφων πρὸς τὸ γραφόμενον, ἢ πρὸς τοῦτο, οὕτω τοῦτο ἐν τούτῳ ἢ πρὸς
τοῦτο) οὐ πάντα ὁμοίως λέγεται, ἀλλὰ τὰ μὲν ὡς κίνησις πρὸς δύναμιν,
τὰ δ' ὡς οὐσία πρὸς ὕλην.

P. 687, line 4
σῶμα κινητόν. ἔσται ἄρα ἀίδιός τις οὐσία ἁπλῆ καὶ ἀκίνητος ἐνεργείᾳ
αἰτία οὖσα τῆς τοῦ κυκλοφορητικοῦ σώματος ἀιδίου τε καὶ συνεχοῦς
κινή-
σεως. κινηθήσεται δ' ὑπ' αὐτοῦ τὸ κυκλοφορητικὸν σῶμα τῷ νοεῖν τε
αὐτὸ καὶ ἔφεσιν καὶ ὄρεξιν ἔχειν τῆς οἰκειώσεως αὐτοῦ· πᾶν γὰρ τὸ
κινού-
μενον ὑπ' ἀκινήτου τινὸς κεχωρισμένον τοῦτον κινεῖται τὸν τρόπον. ἡ δὲ
δεῖξις κατὰ ἀνάλυσιν γέγονεν· οὐ γὰρ οἷόν τε τῆς πρώτης ἀρχῆς
ἀπόδειξιν
εἶναι, ἀλλὰ δεῖ ἀπὸ τῶν ὑστέρων καὶ φανερῶν ἀρξαμένους κατὰ τὴν πρὸς
ταῦτα συμφωνίαν ἀναλύσει χρωμένους συστῆσαι τὴν ἐκείνου φύσιν. ὅτι

δὲ καὶ πρῶτον νοητὸν καὶ μάλιστα καὶ πρῶτον ὀρεκτὸν καὶ μάλιστα τὸ
κινητικὸν τῆς κύκλῳ κινήσεως εἶδος, ἐντεῦθεν ἂν δεικνύοιτο. κυρίως
νοη-
τὸν τὸ εἶδος· ἡ γὰρ ὕλη οὐδὲν οὖσα τῶν ὄντων ἐνεργείᾳ κατὰ ἀναλογίαν
ἐστὶ νοητὴ καὶ ὡς ὁ Πλάτων φησὶ νόθῳ λογισμῷ· τὸ δὲ εἶδος νοητόν,
ἐνέργειά τις ὄν, καὶ τῶν εἰδῶν μᾶλλον νοητὸν τὸ ἐν οὐσίᾳ καὶ καθ' αὑτὸ
ὂν ἢ τὸ ἐν ἄλλῳ τινὶ ὄν, ὅτι καὶ μᾶλλον ἔστι, καὶ τῶν ἐν τῇ οὐσίᾳ τὸ
228
μάλιστα ἁπλοῦν καὶ ἀεὶ ὂν ἐνεργείᾳ· μάλιστα γὰρ νοητὸν τοῦτο τῷ τε

μάλιστα εἶναι ἀεὶ ὂν ἐνεργείᾳ καὶ τῷ τῇ αὑτοῦ φύσει ἁπλοῦν καὶ νοητὸν
εἶναι. καὶ γὰρ τὰ ἐν τοῖς συνθέτοις τότε εἰσὶ νοητά, ὅταν ὁ νοῦς αὐτὰ
χωρίσῃ τῶν ἐν οἷς εἰσι καὶ ὥσπερ ἁπλᾶ αὐτὰ θεωρῇ. τοιαύτη δὲ ἡ κι-
νητικὴ τοῦ παντὸς οὐσία, λέγω δὴ χωριστὴ καὶ ἁπλῆ καὶ ἐνεργείᾳ. αὕτη
ἄρα μάλιστά ἐστι νοητή. ἀλλὰ μὴν καὶ μάλιστα ὀρεκτή· μάλιστα γὰρ
ὀρεκτὸν τῇ ἑαυτοῦ φύσει τὸ τῇ αὑτοῦ φύσει καλὸν μάλιστα, τοιοῦτον δὲ
Alexander Phil., In Aristotelis analyticorum priorum librum i

commentarium
P. 397, line 28
σεσι μὴ τρόπος προσκατηγορεῖται ὑπάρξεως, εἰ δὲ μὴ τῷ ‘ἔστι’ εἴη

συντε-
ταγμένον ἄλλῳ δέ τινι τῶν πρὸ τοῦ ‘ἔστι’ κειμένων, οὐκ ἀπόφασις ἀλλὰ
κατάφασις γίνεται. περὶ τούτων δὴ καὶ νῦν διαστέλλει καὶ δείκνυσιν, ὅτι
μὴ ταὐτὸν σημαίνει τὸ μὴ εἶναι λευκὸν τῷ εἶναι μὴ λευκὸν οὐδέ ἐστιν
ἀπόφασις τοῦ ‘ἔστι λευκόν’ τὸ ‘ἔστιν οὐ λευκόν’ ἀλλὰ τὸ ‘οὐκ ἔστι
λευκόν’.
τοῦτο δὲ ποιεῖ, ἐπεὶ φαντασίαν ἀποστέλλουσιν ὡς οὖσαι αἱ τοιαῦται αἱ
αὐταὶ
ταῖς ἀποφάσεσιν· ὡς γὰρ ἀδύνατον Σωκράτη ἅμα ἀγαθὸν εἶναι καὶ μὴ
εἶναι
ἀγαθόν, οὕτω καὶ εἶναι ἀγαθὸν καὶ εἶναι μὴ ἀγαθόν. δείκνυσιν οὖν, ὅτι
μήτε ταὐτὸν ἀλλήλαις αἱ οὕτως λαμβανόμεναι προτάσεις σημαίνουσι
μήτε
εἰσὶν ἀποφάσεις. ἡ δὲ δεῖξις δι' ἀναλογίας, ἥτις ἐστὶ δεῖξις ὑποθετικὴ καὶ
αὐτή. ἡ δὲ ἀναλογία τοιαύτη· λαβὼν ὁμοίως ἔχειν πρὸς ἀλλήλας τὴν ἔστι
λευκὸν πρὸς τὴν ἔστιν οὐ λευκὸν καὶ τὴν δύναται βαδίζειν πρὸς τὴν
δύναται μὴ βαδίζειν καὶ τὴν ἐπίσταται τὸ ἀγαθὸν πρὸς τὴν ἐπί-
σταται τὸ οὐκ ἀγαθόν. ὡς γὰρ ἔχει πρὸς τὴν ‘ἔστι λευκόν’ ἡ λέγουσα
’ἔστιν οὐ λευκόν’, οὕτως ἔχει πρὸς μὲν τὴν ‘δύναται βαδίζειν’ ἡ λέγουσα
’δύναται μὴ βαδίζειν’, πρὸς δὲ τὴν ‘ἐπίσταται τὸ ἀγαθόν’ ἡ ‘ἐπίσταται τὸ
μὴ ἀγαθόν’. ἔδειξε δέ, ὅτι ὁμοίως ἔχουσι πρὸς ἀλλήλας, διὰ τοῦ λαβεῖν,
ὅτι τῷ μὲν ‘ἐπίσταται τὸ ἀγαθόν’ ἴσον ἐστὶ τὸ ἔστιν ἐπιστάμενος τὸ ἀγα-
θόν (ἐμπεριέχεται γὰρ τὸ ‘ἔστι’ τῷ ‘ἐπίσταται’) τῷ δὲ ‘δύναται βαδίζειν’
τὸ ἔστι δυνάμενος βαδίζειν. ὡς οὖν ἐν τοῖς ‘ἔστιν ἐπιστάμενος τἀγαθόν’

229
Alexander Phil., In Aristotelis topicorum libros octo commentaria

P. 118, line 1
ὁμοιότητας. καὶ διχῶς γέ φησι δεῖν τὴν ἐν τοῖς διαφέρουσι γένεσι ζητεῖν
ὁμοιότητα. ἢ γὰρ λαμβάνοντάς τι ἔχον σχέσιν πρός τινα ὁμογενῆ ἀλλή-
λοις χρὴ ζητεῖν, τί οὕτως [ἢ] πρὸς ἄλλα τινὰ ὁμογενῆ μὲν ἀλλήλοις ἀνο-
μογενῆ δὲ τοῖς προειρημένοις ἔχει· ἂν γὰρ εὑρεθῇ, ὅμοια ταῦτα ἔσται
κατ' ἀναλογίαν ἀλλήλοις ὄντα ἐν γένεσι διαφόροις. οἷον ἐπεὶ ἡ ἐπιστήμη
πρὸς ἐπιστητὸν ἔχει οὕτως ὡς τῶν ἀντικειμένων εἶναι γνωστική, ζητεῖν
ἄλλο τι ἀνομογενὲς τῇ ἐπιστήμῃ, ὃ πρὸς τὸ ὑπ' αὐτὸ οὕτως ἔχει ὡς ἡ
ἐπιστήμη πρὸς τὰ ἐπιστητά· τὸ γὰρ εὑρεθὲν ἔσται τῷ κειμένῳ κατὰ ἀνα-
λογίαν ὅμοιον. ἐπεὶ οὖν ἡ αἴσθησις καὶ αὐτὴ οὕτως ἔχει πρὸς τὰ αἰσθητὰ
ὡς ἡ ἐπιστήμη πρὸς τὰ ἐπιστητά, ὅμοια ἐπιστήμη καὶ αἴσθησις κατὰ
ἀναλογίαν. ὅτι δὲ ἕτερα γένη ἐπιστήμη καὶ αἴσθησις, δῆλον ἐκ τοῦ ἄλλα
μὲν ἐπιστήμης εἴδη εἶναι ἄλλα δὲ αἰσθήσεως. εἶεν δ' ἂν καὶ ὑπὸ ἕτερα
γένη δεικνύμεναι, καθ' ὅσον ἡ μὲν αἴσθησις ὑπὸ τὰ φύσει, ἡ δὲ ἐπιστήμη
οὐ φύσει ἀλλὰ διδασκαλίᾳ. πάλιν ἐπεὶ ὡς νοῦς πρὸς ἐπιστήμην (ἀρχὴ
γάρ), οὕτως αἴσθησις πρὸς δόξαν, ὅμοια νοῦς τε καὶ αἴσθησις. καὶ ἐπεὶ
ὡς ἡδὺ πρὸς ἡδονήν (ποιητικὸν γὰρ ἡδονῆς τὸ ἡδύ), οὕτως συμφέρον
πρὸς
ἀγαθόν, ὅμοια τὸ ἡδὺ καὶ τὸ συμφέρον. καὶ ἡ μὲν κατὰ τὴν πρός τι
σχέσιν ἐν τοῖς διαφέρουσι κατὰ γένος τῆς ὁμοιότητος θήρα τοιαύτη.
ἄλλην
δὲ ὑποτίθεται ἀφορμὴν τῆς τοῦ ὁμοίου ζητήσεως τῆς ἐν διαφέρουσι
γένεσιν,
ἂν λαβόντες γένος τι ὂν ἔν τινι ζητήσωμεν τί οὕτως ἄλλο ἐν ἄλλῳ γένει
ἐστίν. οἷον ἐπεὶ ὡς ὄψις ἐστὶν ἐν ὀφθαλμῷ, οὕτως νοῦς ἐν ψυχῇ

P. 397, line 22
Ἐπεὶ δὲ τὸ ταὐτὸν καὶ τὸ ἕτερον πολλαχῶς λέγεται.
Τόπον τινὰ παραδίδωσι σοφιστικόν, ᾧ χρώμενοι οἱ σοφισταὶ πᾶν τὸ ἀπο-

διδόμενον ἴδιόν τινος ἀνασκευάζουσι καὶ δεικνύειν πειρῶνται ὅτι μὴ
μόνῳ
τούτῳ ὑπάρχει τῷ οὗ ἀπεδόθη ὡς ἴδιον. παραδίδωσι δὲ καὶ τοῦτον τὸν
τόπον ὥσπερ καὶ τὴν ἔνστασιν, ᾗ δεῖ χρήσασθαι πρὸς τοὺς σοφιστικῶς
230
ἐπι-
χειροῦντας διδάξαι. ὁ δὲ τόπος τοιοῦτος, ὅθεν τὴν ἀφορμὴν τῆς ἐπιχειρή-
σεως λαμβάνουσιν· τὸ ταὐτὸν καὶ τὸ ἕτερον πλεοναχῶς λέγεται· καὶ
γὰρ καὶ γένει καὶ εἴδει καὶ ἀριθμῷ καὶ ἀναλογίᾳ. καὶ τὸ μέν τι καὶ τῷ
ὑποκειμένῳ καὶ τῷ λόγῳ ταὐτόν ἐστιν, ᾧ ὑπάγοιτ' ἂν τὸ κατ' ἀριθμὸν
ταὐτόν, τὸ δέ τι κατὰ τὸ ὑποκείμενον μόνον ταὐτὸν λέγεται, ὡς ἐπὶ τῶν
ἑτερωνύμων· τούτων γὰρ τὸ μὲν ὑποκείμενον ἕν τε καὶ ταὐτόν ἐστιν, ὁ
μέντοι
λόγος αὐτῶν οὐχ ὁ αὐτός, ὡς ἐπὶ ἀναβάσεως ἔχει καὶ καταβάσεως, ὅταν
κατὰ ἑνός, τῆς κλίμακος, καὶ ἄμφω τὰ ὀνόματα λέγηται· τὸ γὰρ ὑποκεί-
μενον ἕν ἐστιν, αὐτὴ ἡ κλίμαξ. λέγεται ταὐτὸν καὶ τὸ ὑποκείμενον μετὰ
τοῦ συμβεβηκότος αὐτῷ τῷ ὑποκειμένῳ, οἷον λευκὸς ἄνθρωπος
ἀνθρώπῳ.
τὰ δὲ οὕτως λεγόμενα ταὐτὰ οὐχ ἁπλῶς ἐστι ταὐτὰ ἀλλὰ τῷ ὑποκειμένῳ,
τῷ δὲ λόγῳ ἕτερα· ἕτερος γὰρ λόγος ἀνθρώπου καὶ ἕτερος λευκοῦ
ἀνθρώπου,

P. 411, line 10
ἴδιον, τοῦ λοιποῦ εἴη ἴδιον. εἰ δὲ ἡ πτῶσις τῆς πτώσεώς ἐστιν ἴδιον,
καὶ τὸ οὗ ἡ πτῶσις ἴδιον ἦν, ἔσται ἴδιον ἐκείνου οὗ τῆς πτώσεως ἦν ἡ
πτῶσις ἴδιον. οὐ μόνον δέ, φησίν, ἐπὶ τοῦ εἰρημένου τῷ κατὰ τὰς
πτώσεις δεῖ χρῆσθαι ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν ἀντικειμένων τούτῳ, καθάπερ
καὶ ἐπὶ τῶν πρότερον τόπων εἴρηται τῶν πρὸς τὸ συμβεβηκός.
ἰστέον δὲ καὶ τοῦτο, ὅτι φανερῶς ἐπὶ τῶν παραδειγμάτων δείκνυσιν ὅτι
τῷ
τῆς πτώσεως ὀνόματι κοινότερον νῦν ἐπὶ τῶν συστοίχων κέχρηται· οὐ
γὰρ
μόνον ἐπὶ τῶν πτώσεων ἀλλ' ἁπλῶς ἐπὶ τῶν συστοίχων ὁ τόπος ἀνασκευ-
αστικὸς καὶ κατασκευαστικός ἐστιν.
p. 136b33
Ἔπειτα ἐκ τῶν ὁμοίως ἐχόντων.
Εἴη δ' ἂν ὁ τόπος οὗτος ἐφαρμόζων καὶ τοῖς κατὰ ἀναλογίαν· ὡς

γὰρ ἐν θαλάττῃ γαλήνη, οὕτως καὶ ἐν ἀέρι νηνεμία. ἡ γὰρ ἀναλογία ὁμοι-
ότης· ὥστε, εἰ μὴ θάτερον θατέρου ἴδιον, οὐδ' ἂν θάτερον εἴη τοῦ λοι-
ποῦ· ἢ εἰ τὸ ἕτερον τοῦ ἑτέρου ἴδιον, καὶ τὸ λοιπὸν τοῦ λοιποῦ.
p. 137a8
231

P. 411, line 11
Ἔπειτα ἐκ τῶν ὁμοίως ἐχόντων.
Εἴη δ' ἂν ὁ τόπος οὗτος ἐφαρμόζων καὶ τοῖς κατὰ ἀναλογίαν· ὡς

γὰρ ἐν θαλάττῃ γαλήνη, οὕτως καὶ ἐν ἀέρι νηνεμία. ἡ γὰρ ἀναλογία ὁμοι-
ότης· ὥστε, εἰ μὴ θάτερον θατέρου ἴδιον, οὐδ' ἂν θάτερον εἴη τοῦ λοι-
ποῦ· ἢ εἰ τὸ ἕτερον τοῦ ἑτέρου ἴδιον, καὶ τὸ λοιπὸν τοῦ λοιποῦ.
p. 137a8
Alexander Phil., In Aristotelis meteorologicorum libros commentaria

P. 164, line 1
τοῦ Μ γένηται (ἄστρον νῦν λέγων τὸ Η, ὃ πρό-

τερον σημεῖον εἶπεν) ἂν δὴ ὄντος τοῦ ἄστρου,
τουτέστι τοῦ ἡλίου ἢ καὶ τῆς σελήνης (εἶπε γὰρ
γίνεσθαι καὶ ἀπ' αὐτῆς ἶριν), ἐπὶ τῆς ἀνατολῆς ἢ
ἐπὶ τῆς δύσεως, τουτέστιν ἐπὶ τοῦ ὁρίζοντος, ἡ ἐπ'
αὐτὸ ἀνάκλασις γίνηται ὑπὲρ γῆς, ἡμικύκλιόν φησιν
ὑπὸ τοῦ ὁρίζοντος ἀποληφθήσεσθαι τοῦ κύκλου τοῦ ἐν τῷ νέφει, καθ' ὃ
ἡ ἶρις φαίνεται. ἐὰν δὲ μὴ ἐπὶ τοῦ ὁρίζοντος μηδὲ ἐπὶ τῆς ἀνατολῆς ἢ
δύσεως τὸ ἄστρον ᾖ, ἐφ' ὃ ἡ ἀνάκλασις, ἀλλὰ ἐπάνω, ἔλαττον ἡμικυκλίου
φησὶν ἔσεσθαι τὸ ὑπὲρ γῆς ὑπὸ τοῦ ὁρίζοντος ἀπὸ τοῦ κύκλου ἀποτεμνό-
μενον, καὶ κατὰ ἀναλογίαν τῆς ἀπὸ τοῦ ὁρίζοντος ἀποστάσεως ἀεὶ
ἔλαττον,
ἐλάχιστον δὲ τμῆμα κύκλου ἔσεσθαι τὸ ὑπὸ τοῦ ὁρίζοντος [τὸ] ἀποτεμνό-
μενον, ὅταν ᾖ τὸ ἄστρον, ἐφ' ὃ ἡ ἀνάκλασις, ἐπὶ τοῦ μεσημβρινοῦ
κύκλου.
ταῦτα διὰ τῆς προτάσεως προειπὼν ἑξῆς μέτεισιν ἐπὶ τὸ δεικνύναι τὰ
προ-
ειρημένα.
p. 375b30
232
Alexander Phil., In Aristotelis meteorologicorum libros commentaria

P. 171, line 21
εὐθείας τό τε Η, ὅ ἐστι τὸ ἄστρον, πρὸς ὃ ἡ ἀνάκλασις, καὶ τὸ Κ, ὅ ἐστι

κέντρον τοῦ ὁρίζοντος, ἐφ' οὗ ἡ ὄψις, καὶ τὸ κέντρον τοῦ κύκλου, ἐφ' οὗ
ἡ ἔμφασις τῆς ἴριδος, καὶ τὸν πόλον. τοσοῦτον δὲ ἔσται κατωτέρω τὸ Π
τοῦ Γ, ὅσῳ ἀνωτέρω ἐστὶ τὸ Η τοῦ Α. ἐπεὶ οὖν ἐπὶ τῆς αὐτῆς εὐθείας
ἐστὶν ὅ τε πόλος τοῦ κύκλου καὶ τὸ κέντρον τοῦ κύκλου, οὗ πόλος ἐστὶ τὸ
Π, καὶ ἡ ὄψις, ἥτις ἐστὶν ἐπὶ τοῦ Κ, ὅ ἐστι κέντρον τοῦ ὁρίζοντος, ἔσται
τὸ
κέντρον τοῦ κύκλου, ἐφ' οὗ ἡ ἶρις, τότε ἐπὶ τῆς ΚΠ εὐθείας μεταξὺ τοῦ τε
Κ καὶ τοῦ Π· ὂν δὲ ἐπὶ ταύτης κατωτέρω ἔσται τῆς τοῦ ὁρίζοντος δια-
μέτρου. εἰ δὲ κατωτέρω, ἔλαττον ἡμικυκλίου ἔσται τὸ ὑπὲρ τὸν ὁρίζοντα
τμῆμα τοῦ κύκλου· ἡμικύκλιον γὰρ ἐγίνετο, ὅτε ἐπὶ τοῦ ὁρίζοντος ἦν τὸ
κέντρον αὐτοῦ. κατ' ἀναλογίαν δὲ τῆς ἀπὸ τοῦ ὁρίζοντος ἀποστάσεως

τοῦ ἄστρου, πρὸς ὃ ἡ ἀνάκλασις, καὶ τὸ τμῆμα τοῦ κύκλου τῆς ἴριδος
μειωθήσεται. ὅσῳ γὰρ ἂν ὑψηλότερον ἐκεῖνο ᾖ, τοσούτῳ κοιλότερος καὶ
ὑπογειότερος ὁ πόλος τοῦ κύκλου, ἐφ' οὗ ἡ ἶρις ἐμφαίνεται, τούτου δὲ
κοιλοτέρου γινομένου κοιλότερον καὶ τὸ κέντρον γίνεται τοῦ κύκλου·
ὅσῳ
δ' ἂν πλεῖον ἀπέχῃ τοῦτο τῆς τοῦ ὁρίζοντος διαμέτρου, τοσούτῳ ἔλαττον
γίνεται τοῦ κύκλου, οὗ ἐστι κέντρον τοῦτο, τὸ ὑπὲρ γῆς
ἀπολαμβανόμενον
ὑπὸ τοῦ ὁρίζοντος τμῆμα, ἐφ' οὗ ἡ τῆς ἴριδος ἔμφασις. καὶ τοῦτο ἔσται
οὕτως, ἕως ἂν ἐπὶ τῇ μεσημβρίᾳ ληφθῇ ὂν τὸ ἄστρον, πρὸς ὃ ἡ ἀνά-
κλασις· τότε γὰρ ἐλάχιστον τμῆμα τοῦ κύκλου τὸ ὑπὲρ γῆς ἔσται.
Hippiatrica, Hippiatrica Berolinensia Cha. 22, sec.22, line 2
Ἱεροκλέους πρὸς αὐτό.
Πρασίου δεμάτιον χειρόπληθες, οἴνου λευκοῦ ξέ. αʹ, τῆ-

λιν ἀποβεβρεγμένην, ἰσχάδων 𐆅 αʹ, ἢ φοίνικας κατ' ἀναλογίαν
ἑψήσας εἰς τρίτον, δίδου ἐπὶ ἡμέραις τρισί. χρῖε δὲ καὶ τῶν
πονούντων τὸ σῶμα μέχρι τῶν ὀνύχων.
233
Hippiatrica, Hippiatrica Berolinensia Cha. 130, sec.93, line 4
οἴνου ἢ ἑψήματος ξέ. γʹ, σαμψύχου, δαφνίδων, λινοσπέρμου,

νίτρου θαλαττίου, λυγοσπέρμου, ἐλαίου τὰ ἀρκοῦντα.
Ἀψύρτου πρὸς ὀζαίνας. ἰξοῦ γο γʹ, στυπτηρίας λί-
τραν αʹ γο γʹ, σιδηρίτιδος βοτάνης γο ἕξ, ὄξους τὸ ἀρκοῦν. |
Ἱεροκλέους εἰς τὸ αὐτό. τὸ σάρον, ᾧ καταμάσσεται
ὁ φοῦρνος, ἀποπλύνας ἐν σκεύει καὶ συλλέξας τὸ ὕδωρ, ἐν
ἡλίῳ ἐπίχριε, πρότερον ἀποπλύνας τὸν τόπον καὶ ἀποσμήξας ὄξει.
Εὐμήλου εἰς τὸ αὐτό. ἰσχάδας λιπαρὰς ἐν ὄξει σκιλ-
λητικῷ ἀπόβρεξον ἐπὶ ἡμέραις τέσσαρσιν. εἶτα λαβὼν λείωσον
ἐπὶ τοσοῦτον, ὥστε αὐτῶν τὰς κέγχρους συλλειωθῆναι. ἐπί-
βαλλε δὲ καὶ τῶν κρομύων τὸ λευκὸν κατὰ ἀναλογίαν. εἶτα
μῖξον ταρίχου κεκαθαρμένου σάρκας δίχα τῶν ἀκανθῶν καὶ
τοῦ δέρματος, καὶ λειώσας πάντα ἐπιμελῶς καὶ ποιήσας κατά-
πλασμα, εἰς ῥάκος ἐπίπλασσε καὶ δέσμει τοὺς πόδας, οὕτω
μέντοι, ὥστε πρότερον τρυχίνῳ ῥάκει σφοδρότερον ἀποτριβῆναι
καὶ ὄξει ἀποσμηχθῆναι, καὶ οὕτως ἐπιτίθει τὸ ἔμπλαστρον
ἐπὶ ἡμέραις δυσί. τὸ μέντοι ζῷον θεραπευόμενον μενέτω ἀκί-
νητον, ὥστε ἐν τῇ ἱπποστασίᾳ καὶ ἐσθίειν καὶ πίνειν. μετὰ
δὲ τρίτην λύσας, εὑρήσεις ὑγιές. |
Hippiatrica, Fragmenta Anatolii Sec.5, line 8
ἐὰν δὲ μηδ' ὧς ἀνέχωνται, χωριστέον αὐτάς, πιστεύοντας ἤδη

ἐγκύμονας εἶναι.
Κυουσῶν ἵππων ἐπιμέλεια. Ὅταν δὲ πληρωθῶσι,
προνοητέον ὕδασι τοῖς συνήθεσιν αὐτὰς ποτίζειν καὶ τὴν
ὁρμὴν ἐπέχειν τῶν ἐκδρομῶν καὶ τῆς πρὸς ἀλλήλας διατρίψεως.
πρὸ παντὸς δὲ ἀπὸ ψύχους καὶ ἀνέμου φυλακτέον αὐτὰς καὶ
ταρίχου ὀπτοῦ ὀσφρήσεως καὶ σβεσθέντων λύχνων, ταῦτα γὰρ
ἐκτρῶσαι ποιεῖ. ἐγχυματιστέον οὖν αὐτὰς πολυπόδιον μεθ'
ὕδατος, ἐὰν δὲ ἐπιλίπῃ νομή, εἰσαχθῆναι αὐταῖς παράβλητρον
ζειᾶς κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς κατὰ τὴν νομὴν ἐνδείας καὶ
χόρτον.
τὰ μὲν οὖν ἄλλα τετράποδα κατακείμενα τίκτει, διὸ
καὶ πλάγια προέρχεται τὰ ἔμβρυα, ἡ δὲ ἵππος ὀρθή. καὶ ἵππον
μὲν διαλιποῦσα τίκτει, ἡμίονον δὲ συνεχῶς. γαλουχεῖ δὲ
ἡμίονον μὲν οὐ πλεῖον εἰς ἓξ μῆνας, ἵππον δὲ εἰς διετίαν. ὅτε
δὲ τέκῃ, τὸ χόριον εὐθὺ κατεσθίει καὶ τὸ ἐπὶ τοῦ μετώπου
λεγόμενον ἱππομανές. εἰδέναι δὲ χρή, ὅτι μετὰ τὸ τεχθῆναι
234
ἡμίονον ἐὰν ἵππος τεχθῇ, κἂν εὐγενὴς ᾖ, βραδὺς καὶ νωθὴς

καὶ ὀνώδης γίνεται.
Νεμέσιος. , De natura hominis Sec.2, line 127
θετέον καὶ τούτων τὰς λύσεις ὡς ἐπέλυσαν οἱ ἀπὸ Πλά-

τωνος. ὁ Κλεάνθης τοιόνδε πλέκει συλλογισμόν. οὐ μόνον,
φησὶν, ὅμοιοι τοῖς γονεῦσιν γινόμεθα κατὰ τὸ σῶμα, ἀλλὰ
καὶ κατὰ τὴν ψυχήν, τοῖς πάθεσι, τοῖς ἤθεσι, ταῖς δια-
θέσεσι· σώματος δὲ τὸ ὅμοιον καὶ τὸ ἀνόμοιον οὐχὶ δὲ
ἀσωμάτου· σῶμα ἄρα ἡ ψυχή. ἀλλὰ πρῶτον μὲν ἐκ τῶν
ἐπὶ μέρους τὰ καθόλου οὐ συγκατασκευάζεται. πρὸς τούτῳ
δὲ καὶ τὸ οὐχὶ δὲ ἀσωμάτου ψεῦδός ἐστιν. λέγομεν γὰρ ἀρι-
θμοὺς ὁμοίους εἶναι ὧν αἱ πλευραὶ ἀνάλογοί εἰσιν, ὡς τὸν
ἓξ καὶ τὸν εἰκοσιτέσσαρα. πλευρὰ γὰρ τοῦ ἓξ ὁ δύο καὶ
ὁ τρία· τοῦ δὲ εἰκοσιτέσσαρα ὁ τέσσαρα καὶ ὁ ἕξ. ἀναλογίαν
δὲ ἔχει τὰ μὲν δύο πρὸς τὰ τέσσαρα, τὰ δὲ τρία πρὸς τὰ
ἕξ. ἐν διπλασίονι γὰρ λόγῳ θεωρεῖται. τὰ γὰρ τέσσαρα τῶν
δύο διπλασίονα καὶ τὰ ἓξ τῶν τριῶν· ἀσώματοι δὲ οἱ ἀριθμοί.
καὶ σχήματα δὲ σχήμασιν ὅμοιά ἐστιν ὅσα τάς τε γωνίας
ἴσας ἔχει καὶ τὰς περὶ τὰς ἴσας γωνίας πλευρὰς ἀνάλο-
γον· τὸ δὲ σχῆμα καὶ αὐτοὶ ἀσώματον ὁμολογοῦσιν εἶναι.
ἔτι ὡς τοῦ ποσοῦ ἴδιόν ἐστι τὸ ἴσον καὶ ἄνισον, οὕτω καὶ
τοῦ ποιοῦ τὸ ὅμοιον καὶ τὸ ἀνόμοιον·
ται ὁ ἀὴρ εἰδοποιοὺς ἔχων ποιότητας ἀμβλύ-

τητα μανότητα κίνησιν. πάλιν δύο λαμβάνονται ποιότητες
τῆς γῆς, ἀμβλύτης καὶ πυκνότης· τοῦ δὲ πυρὸς μία μόνη
ἡ κίνησις· καὶ γίνεται τὸ ὕδωρ εἰδοποιούμενον καὶ αὐτὸ
ἀμβλύτητι πυκνότητι κινήσει· ἔστιν οὖν ὡς ὀξύτης πρὸς
ἀμβλύτητα οὕτω πῦρ πρὸς ἀέρα· ὡς δὲ μανότης πρὸς
πυκνότητα, οὕτως ἀὴρ πρὸς ὕδωρ· ὡς δὲ κίνησις πρὸς στά-
σιν, οὕτως ὕδωρ πρὸς γῆν. ὡς ἄρα πῦρ πρὸς ἀέρα, οὕτως
ἀὴρ πρὸς ὕδωρ· καὶ ὡς ἀὴρ πρὸς ὕδωρ, οὕτως ὕδωρ πρὸς
γῆν. πέφυκε γὰρ τὰ μὲν ἐπίπεδα ὑπὸ μιᾶς μεσότητος συν-
έχεσθαι, τουτέστιν ἀναλογίας· τὰ δὲ στερεὰ ὑπὸ δύο
μεσοτήτων.
κατ' ἄλλον δὲ τρόπον λέγουσι ποιότητας ἔχειν
τὰ στοιχεῖα· τὴν μὲν γὰρ γῆν καὶ τὸ ὕδωρ βαρύτητα
ἔχειν καθ' ἣν κάτω φύσει φέρονται, τὸν δὲ ἀέρα καὶ τὸ
235
πῦρ κουφότητα καθ' ἣν ἄνω φύσει φέρονται.

λέγουσι δὲ
οἱ Στωϊκοὶ τῶν στοιχείων τὰ μὲν εἶναι δραστικὰ τὰ δὲ
παθητικά· δραστικὰ μὲν ἀέρα καὶ πῦρ· παθητικὰ δὲ
γῆν καὶ ὕδωρ.
Ἀριστοτέλης δὲ καὶ πέμπτον εἰσάγει σῶμα
ρεται), τοῦ Πλάτωνος διαρρήδην φάσκοντος ἐκ πυρὸς καὶ

γῆς αὐτὸν συνεστάναι. λέγει δὲ οὕτως·
σωματοειδὲς δὲ καὶ ὁρατὸν ἁπτόν τε δεῖ τὸ γενόμενον εἶναι,
χωρὶς δὲ πυρὸς
οὐδὲν ἄν ποτε ὁρατὸν γένοιτο, οὐδὲ ἁπτὸν ἄνευ τινὸς στε-
ρεοῦ· στερεὸν δὲ οὐκ ἄνευ γῆς· ὅθεν ἐκ πυρὸς καὶ γῆς
τὸ τοῦ παντὸς συνιστάναι σῶμα ὁ θεὸς ἀρχόμενος ἐποίει.
δύο δὲ μόνα καλῶς συνίστασθαι τρίτου χωρὶς οὐ δυνατόν,
δεσμὸν γὰρ ἐν μέσῳ δεῖ ἀμφοῖν συναγωγὸν γίνεσθαι·
ὅτι μάλιστα ἓν ποιῇ· τοῦτο δὲ πέφυκεν ἀναλογία κάλ-
δεσμὸν λέγων τὰ μέσα δύο στοιχεῖα ἐξ
μὲν γὰρ ἄλλοι σχεδὸν πάντες ἐξ οὐδεμιᾶς προϋποκειμένης
ὕλης φάσκουσι γεγενῆσθαι τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν, ἐπειδὴ
Μωϋσῆς φασιν
ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ
ὁρατὸν ἁπτόν τε δεῖ τὸ γενόμενον εἶναι, χωρὶς δὲ πυρὸς

οὐδὲν ἄν ποτε ὁρατὸν γένοιτο, οὐδὲ ἁπτὸν ἄνευ τινὸς στε-
ρεοῦ· στερεὸν δὲ οὐκ ἄνευ γῆς· ὅθεν ἐκ πυρὸς καὶ γῆς
τὸ τοῦ παντὸς συνιστάναι σῶμα ὁ θεὸς ἀρχόμενος ἐποίει.
δύο δὲ μόνα καλῶς συνίστασθαι τρίτου χωρὶς οὐ δυνατόν,
δεσμὸν γὰρ ἐν μέσῳ δεῖ ἀμφοῖν συναγωγὸν γίνεσθαι·
236
ὅτι μάλιστα ἓν ποιῇ· τοῦτο δὲ πέφυκεν ἀναλογία κάλ-

δεσμὸν λέγων τὰ μέσα δύο στοιχεῖα ἐξ
μὲν γὰρ ἄλλοι σχεδὸν πάντες ἐξ οὐδεμιᾶς προϋποκειμένης
ὕλης φάσκουσι γεγενῆσθαι τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν, ἐπειδὴ
Μωϋσῆς φασιν
ὅτι δὲ οὐδὲ βούλησίς

ἐστιν ἡ προαίρεσις δῆλον ἐντεῦθεν. οὐ πᾶσιν οἷς ἁρμόζει
τὸ προαιρεῖσθαι, τούτοις ἁρμόζει καὶ τὸ βούλεσθαι. φα-
μὲν γὰρ βούλεσθαι ὑγιαίνειν, προαιρεῖσθαι δὲ ὑγιαίνειν οὐδεὶς
ἂν εἴποι· καὶ βούλεσθαι πλουτεῖν, οὐκέτι δὲ καὶ προαι-
ρεῖσθαι πλουτεῖν λέγεται. ἔτι τὸ μὲν βούλεσθαι καὶ ἐπὶ
τῶν ἀδυνάτων τάττεται, τὸ δὲ προαιρεῖσθαι ἐπὶ μόνων
τῶν ἐφ' ἡμῖν· οὕτω γοῦν φαμεν βούλομαι ἀθάνατος γε-
νέσθαι· προαιροῦμαι δὲ ἀθάνατος γενέσθαι οὐ φαμέν. ἡ
μὲν γὰρ βούλησις τοῦ τέλους ἐστιν, ἡ δὲ προαίρεσις τῶν
πρὸς τὸ τέλος, κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν ἣν ἔχει τὸ βου-
λητὸν πρὸς τὸ βουλευτόν. βουλητὸν μὲν γὰρ τὸ τέλος,
βουλευτὰ δὲ τὰ πρὸς τὸ τέλος. ἔτι ταῦτα μόνα προαι-
ρούμεθα ἃ δι' ἡμῶν οἰόμεθα δύνασθαι γενέσθαι· βουλό-
μεθα δὲ καὶ τὰ μὴ δι' ἡμῶν οἷά τε γενέσθαι, ὡς τὸ νικῆσαί
καὶ συλληφθέντες ὡμολόγησαν τὸν φόνον. πολλῶν δὲ καὶ

ἄλλων τοιούτων ἐστὶ πλῆθος ἀναγεγραμμένον τοῖς πα-
λαιοῖς, ὅπερ εἴ τις βουληθείη συναγαγεῖν εἰς ἄπειρον ἂν
μῆκος ἐκτείνειεν τὸν λόγον.
εἰ δὲ μὴ πᾶσι τοῖς ἁμαρτά-
νουσιν ὁ αὐτὸς τρόπος τῶν ἐλέγχων ἐπάγεται, ἄλλ' ἔνιοι
καὶ διαφεύγειν δοκοῦσιν, μηδεὶς ἀρνείσθω διὰ τοῦτο τὴν
πρόνοιαν. οὐ γὰρ καθ' ἕνα μόνον τρόπον ποιεῖται τὴν τῶν ἀν-
θρώπων ἐπιμέλειαν, ἀλλὰ κατὰ πολλοὺς καὶ διαφόρους.
237
οὐχ ἥκιστα δὲ τὸ εἶναι πρόνοιαν δείκνυσιν ἡ τῶν σωμάτων

τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ κατασκευὴ καὶ ἀναλογία διὰ
παντὸς ὁμοίως φυλαττομένη. παντὶ γὰρ μορίῳ τοῦ σώμα-
τος ἐμφαίνεται τῆς προνοίας ἡ προμήθεια, ἅτινα τοῖς φιλο-
πόνοις ἔξεστιν ἐκ διαφόρων συγγραμμάτων ἀναλέγεσθαι. καὶ
ἡ τῶν χρωμάτων δὲ ποικιλία τῶν ἐν τοῖς ζῴοις τὸν αὐτὸν
ἀεὶ κόσμον φυλάττουσα κέκραγε πρόνοιαν εἶναι, καὶ τὸ
κοινῇ δὲ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ὁμολογούμενον, τὸ δεῖν εὔ-
χεσθαι καὶ θεραπεύειν τὸ θεῖον ἀναθήμασί τε καὶ περιβό-
λοις, προνοίας ἐστὶ δηλωτικόν. ἀπρονοήτου γὰρ ὄντος τοῦ
παντός, τίς ἂν ἢ τί τις εὔξαιτο;
ἀλλ' οὐ συμφωνεῖ ταῦτα τοῖς

καθ' ἑκάστην σχεδὸν ἡμέραν ὁρωμένοις. πολλαὶ μὲν γὰρ
ἐν ταῖς χρείαις ἐπιφάνειαι τοῦ θείου, πολλὰ δὲ καὶ δι' ὀνεί-
ρων τοῖς κάμνουσι δίδοται βοηθήματα, πολλαί τε προγνώσεις
καθ' ἑκάστην γενεὰν ἐξηνέχθησαν, πολλοὶ δὲ μιαιφονήσαν-
τες καί τι τῶν ἀθεμίτων πράξαντες ἐκδειματοῦνται νύκτωρ
τε καὶ μεθ' ἡμέραν.
ἄλλως τε ἀγαθός ἐστιν ὁ θεός· ἀγα-
θὸς δὲ ὤν, εὐεργετικός ἐστιν· εἰ δὲ εὐεργετικός, καὶ προ-
νοητικός. τί δεῖ λέγειν τὰ τῆς κτίσεως ἔργα καὶ τὴν ἀνα-
λογίαν αὐτῆς καὶ τὴν ἁρμονίαν καὶ τὴν θέσιν καὶ τὴν τάξιν
καὶ τὴν χρείαν ἣν ἕκαστον παρέχεται τῷ παντί, καὶ ὡς
οὐχ οἷόν τε ἄλλως καλῶς ἔχειν παρ' ὃ νῦν ἔχει, καὶ ὡς
οὔτε προσθήκην ἐπιδέχεται οὔτε τῶν ὄντων ἐπιλείπειν τι
δύναται, ἀλλὰ τέλεια πάντα καὶ καλά, σοφῶς τε καὶ προ-
νοητικῶς δεδημιούργηται;
ἀλλ' εἰς τὸν τῆς δημιουργίας λό-
γον ἀναβαλώμεθα τὴν τούτων ἔκθεσιν, ἵνα μὴ πάθωμεν
ὅπερ πολλοὶ τῶν περὶ προνοίας γραψάντων πεπόνθασιν. τὴν
γὰρ κτίσιν ἀντὶ τῆς προνοίας ἀνυμνοῦσιν, ποδηγοῦσαν μὲν
ἡμᾶς εἰς τὸν περὶ τῆς προνοίας λόγον, κατὰ πολὺ δὲ δια
Theophilus Protospatharius et Stephanus Atheniensis Med., De febrium

differentia
P. 33, line 3

238
(μεʹ.) Τῶν πυρετῶν τὸ θεραπευτικόν.
Ἐπὶ τούτων δὲ ἁπάντων τῶν νοσημάτων χρὴ ἀκριβῶς ἐ-

πίστασθαι τὸν ἐπιστήμονα ἰατρὸν καὶ διαγινώσκειν τήν τε φύ-
σιν καὶ τὴν κρᾶσιν τῶν καμνόντων, καὶ τὴν ἰδέαν τῶν πυ-
ρετῶν, καὶ τὴν ἑκάστου νοσήματος γένεσιν καὶ κίνησιν καὶ ἀρ-
χὴν καὶ ἀνάβασιν καὶ ἀκμὴν καὶ παρακμὴν καὶ τὰς ἀνα-
λογίας αὐτῶν τῶν παροξυσμῶν καὶ τὰς τῶν περιόδων ἀντα-
ποδόσεις. Καὶ πρῶτος μὲν καὶ κοινὸς σκοπός ἐστιν ἐπὶ πάν-
των τῶν νοσημάτων, ὡς ἀπέριττον καὶ εὔπνουν εἶναι τὸ
σῶμα· δεύτερος δὲ ἐφεξῆς τὸ πρὸς τὴν δυναστεύουσαν αἰτίαν
ἀπομάχεσθαι· πᾶν γὰρ ἔργον ἰατροῦ ἐπανορθωτικόν ἐστι τῶν
περὶ τὸ σῶμα σφαλμάτων. (ἐν τούτοις γὰρ αἱ διαφοραὶ
τῶν πυρετῶν.)

Theophilus Protospatharius et Stephanus Atheniensis Med., De febrium

differentia
P. 40, line 21
εὐδιαφορήτου καὶ εὐαξάπτου τυγχανούσης· καὶ γὰρ οὐκ ᾀεὶ ὁ

ἀκριβὴς τριταῖος τῷ ἀκριβεῖ ἐφημέρῳ συμπλέκεται· ἀλλ' ἐστὶν
ὅτε ὁ μὲν τριταῖος ἐστὶν ἀκριβὴς, ὁ δὲ ἀμφημερινὸς οὐκ ἀ-
κριβὴς καὶ τὸ ἀνάπαλιν, ὁ μὲν ἀμφημερινὸς ἀκριβὴς, ὁ δὲ τρι-
ταῖος οὐκ ἀκριβής. Διὰ τὶ τοῦτο; Ὁπότ' ἂν ὑπερβάλλῃ τὰ τοῦ
ἐφημέρου γνωρίσματα καὶ ἐπικρατῇ τὰ τοῦ φλέγματος, ἔχει
μὲν τὰ τοῦ μεγάλου ἰδιώματα διὰ τὴν σύνοδον τῶν χυμῶν,
ἐλλείπει δὲ κατά τι. Οὕτως οὖν καὶ ὁπόταν ἐπικρατῇ τὰ τῆς
χολῆς καὶ τὰ τοῦ τριταίου γνωρίσματα ἀκριβῇ δείκνυται· μᾶλλον
μὲν οὖν ἐν τούτῳ ἐστι καὶ ἡ ἔλλειψις.
Γνώσῃ δὲ τοῦτο σαφῶς ἐκ τῆς ἀναλογίας· καὶ γὰρ ὁ μέ-
γας ἡμιτριταῖος πρὸς μὲν τὸν μέσον ἐστιν ἐπίτριτος, πρὸς δὲ
τὸν μικρὸν διπλάσιος· ὁ δὲ μέσος πρὸς τὸν μικρὸν ἔστιν ἡμί-
ολος· ὃν οὖν λόγον ἔχει ὁ 16 ἀριθμὸς πρὸς τὸν 12, τὸν αὐ-
τὸν λόγον ἔχει καὶ ὁ 48 εἰς τὸν 36· καὶ ὃν λόγον ἔχει
ὁ 24 πρὸς τὸν 12 τὸν αὐτὸν λόγον ἔχει καὶ ὁ 48 πρὸς
τὸν 24. καὶ πάλιν ὃν λόγον ἔχει καὶ ὁ 18 πρὸς τὸν 12,
τὸν αὐτὸν λόγον ἔχει καὶ ὁ 36 πρὸς τὸν 24. Ὁ οὖν μηʹ. πρὸς
λϛʹ. ἐστὶν ἐπίτριτος, ἔχει γὰρ τὸν λϛʹ. καὶ τὸ τρίτον μέρος
αὐτοῦ πρὸς δέ γε τὸν κδʹ. ἐστι διπλάσιος· ἔχει γὰρ τὸν εἴκοσι
κδʹ. ἀριθμὸν δὶς, ὁ δέ γε λϛʹ. πρὸς τὸν κδʹ. ἔστιν ἡμίολος.
239
Posidonius Phil., Fragmenta Fragment 26, line 165
καθ' ἡμέραν γινόμενα, τὰς δ' ἐνιαυσίους περιόδους ἐκ τῶν ἅπαξ συμβαι-
νόντων κατ' ἔτος τηρῆσαι; [τὰ καθ' ἡμέραν γινόμενα] ἀλλὰ μὴν ὅτι γε
πιστεύει αὐτοῖς, δῆλον ἐξ ὧν καὶ προσεικάζει γίνεσθαι τὰς μειώσεις καὶ
πάλιν αὐξήσεις ἀπὸ τροπῶν ἐπὶ τροπάς τε ἑτέρας κἀκεῖθεν πάλιν ἐπανό-
δους. καὶ μὴν οὐδὲ ἐκεῖνο εἰκός, ὅτι τηρητικοὶ ὄντες τὰ μὲν συμβαίνοντα
οὐκ εἶδον, τοῖς δὲ μὴ συμβαίνουσιν ἐπίστευσαν.
9. Φησὶ δ' οὖν Σέλευκον τὸν ἀπὸ τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάττης καὶ ἀνωμα-
λίαν τινὰ ἐν τούτοις καὶ ὁμαλότητα λέγειν κατὰ τὰς τῶν ζῳδίων
διαφοράς·
ἐν μὲν γὰρ τοῖς ἰσημερινοῖς ζῳδίοις τῆς σελήνης οὔσης ὁμαλίζειν τὰ
πάθη, ἐν δὲ τοῖς τροπικοῖς ἀνωμαλίαν εἶναι καὶ πλήθει καὶ τάχει, τῶν
δ' ἄλλων ἑκάστου κατὰ τοὺς συνεγγισμοὺς εἶναι τὴν ἀναλογίαν. αὐτὸς δὲ
κατὰ τὰς θερινὰς τροπὰς περὶ τὴν πανσέληνόν φησιν ἐν τῷ Ἡρακλείῳ

γενόμενος τῷ ἐν Γαδείροις πλείους ἡμέρας μὴ δύνασθαι συνεῖναι τὰς
ἐνιαυσίους διαφοράς. περὶ μέντοι τὴν σύνοδον ἐκείνου τοῦ μηνὸς
τηρῆσαι
μεγάλην παραλλαγὴν ἐν Ἰλίπᾳ τῆς τοῦ Βαίτιος ἀνακοπῆς παρὰ τὰς
ἔμπροσθεν, ἐν αἷς οὐδὲ ἕως ἡμίσους τὰς ὄχθας ἔβρεχε· τότε δ'
ὑπερχεῖσθαι
τὸ ὕδωρ, ὥσθ' ὑδρεύεσθαι τοὺς στρατιώτας αὐτόθι (διέχει δ' Ἰλίπα τῆς
θαλάττης περὶ ἑπτακοσίους σταδίους)· τῶν δ' ἐπὶ θαλάττῃ πεδίων καὶ
ἐπὶ τριάκοντα σταδίους εἰς βάθος καλυπτομένων ὑπὸ τῆς πλημμυρίδος,
ὥστε καὶ νήσους ἀπολαμβάνεσθαι, τὸ τῆς κρηπῖδος ὕψος τῆς τε τοῦ νεὼ
τοῦ ἐν τῷ Ἡρακλείῳ καὶ τῆς τοῦ χώματος, ὃ τοῦ λιμένος πρόκειται
ἔκ τινος περιρραγέντος φλοιοῦ βοτρυώδη καρπὸν ἀνίησι, τὰ δὲ ἐφ' ἓν

μέρος ἔχοντα κεκλιμένας τὰς ἐπὶ τῆς κορυφῆς κόμας σχηματισμὸν ἀπο-
τελεῖ λαμπάδος ἀπαιθυσσομένης, ἔνια δ' ἐπ' ἀμφότερα τὰ μέρη περι-
κλώμενα καὶ διπλῇ τῇ καταθέσει τῶν κλάδων ἀμφίχαιτα γινόμενα γρα-
φικὴν ἀποτελεῖ τὴν πρόσοψιν.
Diodor 1,1,3
Ἔπειτα πάντας ἀνθρώπους, μετέχοντας μὲν τῆς πρὸς ἀλλήλους συγγενεί-
ας, τόποις δὲ καὶ χρόνοις διεστηκότας, ἐφιλοτιμήθησαν ὑπὸ μίαν καὶ
τὴν αὐτὴν σύνταξιν ἀγαγεῖν, ὥσπερ τινὲς ὑπουργοὶ τῆς θείας προνοίας
γενηθέντες. ἐκείνη τε γὰρ τὴν τῶν ὁρωμένων ἄστρων διακόσμησιν καὶ
240
τὰς τῶν ἀνθρώπων φύσεις εἰς κοινὴν ἀναλογίαν συνθεῖσα κυκλεῖ

συνεχῶς
ἅπαντα τὸν αἰῶνα, τὸ ἐπιβάλλον ἑκάστοις ἐκ τῆς πεπρωμένης μερίζουσα,
οἵ τε τὰς κοινὰς τῆς οἰκουμένης πράξεις καθάπερ μιᾶς πόλεως ἀναγρά-

ψαντες ἕνα λόγον καὶ κοινὸν χρηματιστήριον τῶν συντετελεσμένων ἀπέ-
δειξαν τὰς ἑαυτῶν πραγματείας.
Posidonius Phil., Fragmenta Fragment 290a, line 236
αὐτὰς ἀνατέλλῃ ἢ καταδύηται, ἑκατέρωθεν αὐτοῦ ἡ ἴτυς ἐκφαίνεται. καὶ

δῆλον ἐκ τούτου γίνεται, ὅτι ἡ διάμετρος ἡ τοῦ ἡλίου μείζων ἐστὶ καὶ
τοῦ μήκους τῶν μεγίστων νήσων. τούτου δ' ἐξ αὐτῶν τῶν φαινομένων
λαμβανομένου ἑξῆς ἐπιδείκνυται, διότι σχεδὸν ἀπείρῳ μείζονα εἶναι
ἀναγ-
καῖον τὴν διάμετρον τοῦ ἡλίου τῶν περὶ τὰς μεγίστας νήσους διαμέτρων.
ἡ δὲ ἔφοδος, δι' ἧς τοῦτο κατασκευάζεται, ὧδε ἔχει. ἂν ᾖ τρίγωνον ἰσο-
σκελὲς σταδιαίαν, φέρε εἰπεῖν, ἔχον τὴν βάσιν, καὶ προσεκβληθῶσιν ἴσαι
πλευραὶ ταῖς τὴν σταδιαίαν βάσιν περιεχούσαις, ἔσται διπλασίων ἡ τοῦδε
τοῦ τριγώνου βάσις τῆς σταδιαίας. καὶ λοιπὸν ἂν πάλιν ταῖς ὅλαις πλευ-
ραῖς ἴσας προσεκβάλωμεν, τετραπλασίων ἡ βάσις γενήσεται τῆς βάσεως
τοῦ πρώτου ὑποτεθέντος τριγώνου· καὶ λοιπὸν ἡ αὐτὴ ἀναλογία μέχρις
ἀπείρου πρόεισιν. ἔστω τοίνυν ὁρᾶν ἡμᾶς ἐκ πάνυ πολλοῦ διαστήματος
μίαν τῶν μεγίστων νήσων, ἀνίσχοντος ἢ καταδυομένου τοῦ ἡλίου κατ'
αὐτὴν καὶ ἑκατέρωθεν τὴν ἴτυν ἐκφαίνοντος, μέσης τῆς νήσου ἡμῶν τε
καὶ τοῦ ἡλίου κειμένης. ἐὰν τοίνυν ἡ ὄψις ἡμῶν περιλαμβάνῃ τὴν νῆσον,
βάσιν ἕξει ὁ κῶνος ὁ ἀπὸ τῆς ὄψεως τὴν διάμετρον τῆς νήσου. οὐκοῦν ἂν
ᾖ χιλίων σταδίων ἡ διάμετρος αὐτῆς, ἔσται καὶ ἡ τοῦ κώνου βάσις τοῦ
αὐτοῦ μεγέθους. καὶ ὑποθώμεθα τὸν ἥλιον τοσοῦτον ἀφεστάναι τῆς
νήσου,
ὅσον καὶ ἡμῶν ἡ νῆσος ἀπέχει. ἐπεὶ οὖν ἑκατέρωθεν τῆς νήσου ἡ ἴτυς
αὐτοῦ ἐκφαίνεται, αἱ ἀκτῖνες αἱ ἀπερχόμεναι ἀπὸ τῶν ὀμμάτων πρὸς
αὐτὸν
διπλασίους εἰσὶ τῶν τῇ νήσῳ πελαζουσῶν,
Posidonius Phil., Fragmenta Fragment 290a, line 419

241
Kleomedes Καίτοι πρὸς ἅπασι τοῖς εἰρημένοις ἀτοπωτάτοις οὖσιν ἔτι καὶ
τὰ
ἄστρα ἀπεφήνατο ἀνατέλλοντα μὲν ἐξάπτεσθαι, δυόμενα δὲ σβέννυσθαι.
ὅπερ ὁμοιότατόν ἐστιν, ὡς εἴ τις ὁρωμένους μὲν τοὺς ἀνθρώπους εἶναι
λέγοι,
μὴ ὁρωμένους δὲ ἀποθνῄσκειν, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, ὁπόσα ἐστὶν ὁρατά,
τὸν ὅμοιον λόγον ποιοῖτο. οὕτω δὲ ἄρα συνετὸς καὶ δαιμόνιος ὁ ἀνήρ
ἐστιν, ὥστ' οὐδ' ἐκεῖνο ὑπῄει αὐτῷ, ὅτι τῆς γῆς σφαιρικῷ τῷ σχήματι
κεχρημένης ἄλλοτε παρ' ἄλλοις ἕκαστα αὐτῶν καὶ δύεται καὶ ἀνατέλλει
καὶ τούτου ἕνεκα δεήσει ἅμα καὶ σβέννυσθαι αὐτὰ καὶ ἐξάπτεσθαι, καὶ
κατὰ πάσας τὰς τῶν ὁριζόντων μεταπτώσεις ἐν παραπλησίοις ἀναλο-
γίαις γίνεσθαι ἀπλέτους φθορὰς φθειρομένων τε καὶ πάλιν ἐξάψεις ἐξα-
πτομένων, κατὰ πᾶσαν μετάπτωσιν ὁρίζοντος τούτου συμβαίνοντος.
πάρεστι δὲ καὶ ἀφ' ἑτέρων μὲν μυρίων τὰς τῶν ὁριζόντων μεταπτώσεις
καταμανθάνειν, διαφερόντως δὲ καὶ ἐκ τῶν κατὰ τὰ ἔθνη ἱστορουμένων
περὶ τῶν ἐν ταῖς τροπαῖς ἡμερῶν τε καὶ νυκτῶν. κατὰ μὲν γὰρ Μερόην
τῆς Αἰθιοπίας ἕνδεκα ὡρῶν εἶναι ἡ θερινὴ νὺξ ἱστορεῖται, κατὰ δὲ
Ἀλεξάνδρειαν δέκα, κατὰ δὲ τὸν Ἑλλήσποντον ἐννέα, ⌈κατὰ δὲ τὴν
Ῥώμην ἐλάττων ἢ ἐννέα⌉, κατὰ δὲ τὴν Μασσαλίαν ὀκτὼ ἡμίσους, παρὰ
δὲ Κελτοῖς ὀκτώ, κατὰ δὲ τὴν Μαιῶτιν ἑπτά, ἐν δὲ τῇ Βρεττανίᾳ ἕξ.
ἀφ' ὧν δὴ καταφανές, ὡς ἄλλοτε παρ' ἄλλοις δύεται καὶ ἀνατέλλει ὁ
ἥλιος, καὶ τοῖς ὑπὸ τοῖς αὐτοῖς παραλλήλοις οὖσι καὶ ἴσας τὰς ὥρας
ἔχουσι,
δεχομένων τὰ οὕτως αὐτοῖς ἐπιβάλλοντα, ὡς οἱ σπόγγοι τὸ ὕδωρ δέχε-

σθαι εἰώθασι; καὶ μὴν τῶν κατὰ ἀνάκλασιν φωτιζόντων πρὸς ὀλίγον
ἀποπέμπεται τὸ φῶς, ἡ δὲ σελήνη οὐ μόνον μέχρι γῆς ἐκπέμπει τὴν ἀπ'
αὐτῆς λαμπηδόνα, ἀλλὰ καὶ τὸν κόσμον ὅλον φωτίζει· τὰ δέ γε κατὰ
ἀνάκλασιν φωτίζοντα οὐδ' ἐπὶ σταδίους δύο τὴν ἀκτῖνα ἐκπέμπει, ὡς
τοῦτο πάρεστιν ὁρᾶν ἐπί τε τῶν ἐσόπτρων γινόμενον καὶ πάντων ἁπλῶς
τῶν κατὰ ἀνάκλασιν φωτιζόντων. εἰ δέ τις ὑποίσει, ὡς κατὰ ἀνάκλασιν
ἡ σελήνη φωτίζουσα διὰ τοῦτο ἐπὶ πλέον τῶν προειρημένων ἐκπέμπει
τὸ φῶς, ἐπεὶ μεγίστη ἐστί, φήσομεν πρὸς αὐτόν, ὅτι καὶ τὰ μικρὰ καὶ
τὰ μέγιστα τῶν κατὰ ἀνάκλασιν φωτιζόντων τῆς ὁμοίας ἔχεται ἀναλο-
γίας. πλέον μὲν γὰρ φωτισθήσεται μέρος ὑπὸ τῶν μεγάλων σωμάτων
κατὰ
μῆκος, οὐ μὴν ἐπὶ πλέον γε εἰς τὸ πρόσω ἀποπεμφθήσεται τὸ φῶς, ἀλλ'
ἄν τε ποδιαῖον ἄν τε σταδιαῖον ᾖ τὸ κατὰ ἀνάκλασιν φωτίζον, ἐπὶ τὸ ἴσον
διάστημα κατὰ βάθος ἐκπέμψει τὸ φῶς. πρὸς δὲ τούτοις σχεδὸν γνώριμόν
242
ἐστι, διότι κατὰ ἀνάκλασιν ἡ σελήνη φωτίζουσα οὔτε μηνοειδὴς οὔτε

διχότομος οὖσα ἐφώτιζεν ἂν τὴν γῆν. τὰ γὰρ κατὰ ἀνάκλασιν φωτίζοντα
πρὸς ὀρθὰς γωνίας ἐκπέμπει τὸ φῶς· καὶ οὕτως ἂν περιφεροῦς οὔσης
τῆς σελήνης πρὸς τὴν δύσιν καὶ ὡς ἐπ' αὐτὸν τὸν ἥλιον ἀπεπέμπετο ἂν ἐν
τοῖς προειρημένοις σχήμασι τὸ φῶς. καὶ μὴν οὐδ' ἂν πλήρης ὑπάρχουσα
ὅλῳ ἂν τῷ κύκλῳ ἐφώτιζεν. εἰ μὲν γὰρ ἐπίπεδος ἦν τῷ σχήματι, ὅλῳ
ἂν τῷ κύκλῳ ἐφώτιζεν· ἐπεὶ δὲ σφαῖρά ἐστι καὶ περικλινῆ
Posidonius Phil., Fragmenta Volume-Jacobyʹ-F 2a,87,F, fragment 86,

line 6
τηρῆσαι τὰ καθ' ἡμέραν γινόμενα, τὰς δ' ἐνιαυσίους περιόδους ἐκ τῶν

ἅπαξ συμβαι-
νόντων κατ' ἔτος τηρῆσαι [τὰ καθ' ἡμέραν γινόμενα]. ἀλλὰ μὴν ὅτι γε
πιστεύει
αὐτοῖς, δῆλον ἐξ ὧν καὶ προσεικάζει γίνεσθαι τὰς μειώσεις καὶ πάλιν
αὐξήσεις ἀπὸ
τροπῶν ἐπὶ τροπάς τε ἑτέρας κἀκεῖθεν πάλιν ἐπανόδους. καὶ μὴν οὐδὲ
ἐκεῖνο εἰκός,
ὅτι τηρητικοὶ ὄντες τὰ μὲν συμβαίνοντα οὐκ εἶδον, τοῖς δὲ μὴ
συμβαίνουσιν ἐπίστευσαν.
STRABON III 5, 9: φησὶ δ' οὖν Σέλευκον τὸν ἀπὸ τῆς
Ἐρυθρᾶς θαλάττης καὶ ἀνωμαλίαν τινὰ ἐν τούτοις καὶ ὁμαλότητα λέγειν
κατὰ τὰς τῶν ζωιδίων διαφοράς· ἐν μὲν γὰρ τοῖς ἰσημερινοῖς ζωιδίοις
τῆς σελήνης οὔσης ὁμαλίζειν τὰ πάθη, ἐν δὲ τοῖς τροπικοῖς ἀνωμαλίαν
εἶναι καὶ πλήθει καὶ τάχει, τῶν δ' ἄλλων ἑκάστου κατὰ τοὺς
συνεγγισμοὺς
εἶναι τὴν ἀναλογίαν.
αὐτὸς δὲ κατὰ τὰς θερινὰς τροπὰς περὶ τὴν πανσέληνόν φησιν ἐν
τῶι Ἡρακλείωι γενόμενος τῶι ἐν Γαδείροις πλείους ἡμέρας μὴ δύνασθαι
συνεῖναι τὰς ἐνιαυσίους διαφοράς. περὶ μέντοι τὴν σύνοδον ἐκείνου τοῦ
μηνὸς τηρῆσαι μεγάλην παραλλαγὴν ἐν Ἰλίπαι τῆς τοῦ Βαίτιος ἀνακοπῆς
παρὰ τὰς ἔμπροσθεν, ἐν αἷς οὐδὲ ἕως ἡμίσους τὰς ὄχθας ἔβρεχε· τότε
δ' ὑπερχεῖσθαι τὸ ὕδωρ, ὥστ' ὑδρεύεσθαι τοὺς στρατιώτας αὐτόθι· διέχει
δ' ἡ Ἴλιπα τῆς θαλάττης περὶ ἑπτακοσίους σταδίους. τῶν δ' ἐπὶ θαλάττηι
πεδίων καὶ ἐπὶ τριάκοντα σταδίους εἰς βάθος καλυπτομένων ὑπὸ τῆς
πλημμυρίδος, ὥστε καὶ νήσους ἀπολαμβάνεσθαι, τὸ τῆς κρηπῖδος ὕψος
τῆς
τε τοῦ νεὼ τοῦ ἐν τῶι Ἡρακλείωι καὶ τῆς τοῦ χώματος, ὃ τοῦ λιμένος
243
Apocalypsis Joannis, Apocalypsis apocrypha Joannis Sec.24, line 8
νοντο, εἰς δὲ τὸ φῶς διαφέρουσιν, οὕτως ἔσται ἐπὶ τῶν δικαίων

καὶ τῶν ἁμαρτωλῶν· οἱ γὰρ δίκαιοι λάμψουσιν ὡς φωστῆρες
καὶ ὡς ὁ ἥλιος, οἱ δὲ ἁμαρτωλοὶ ἔστωσαν ζοφώδεις.
Καὶ πάλιν εἶπον· κύριε, καὶ πάντες οἱ Χριστιανοὶ εἰς μίαν
κόλασιν ἀπέρχονται; βασιλεῖς, ἀρχιερεῖς, ἱερεῖς, πατριάρχαι, πλού-
σιοι καὶ πένητες, δοῦλοι καὶ ἐλεύθεροι; καὶ ἤκουσα φωνῆς λεγού-
σης μοι· ἄκουσον, δίκαιε Ἰωάννη· καθὼς προεῖπεν ὁ προφήτης
Δαυίδ, ἡ ὑπομονὴ τῶν πενήτων οὐκ ἀπολεῖται εἰς τέλος. περὶ δὲ
βασιλέων, ἐλασθήσονται ὡς ἀνδράποδα καὶ κλαύσουσιν ὡς νήπια·
περὶ δὲ πατριαρχῶν καὶ ἱερέων καὶ λευϊτῶν τῶν ἁμαρτησάντων,
διασκορπισθήσονται ἐν ταῖς κολάσεσιν κατὰ τὴν ἀναλογίαν ἑκά-
στου τοῦ ἰδίου πταίσματος, οἱ μὲν ἐν τῷ πυρίνῳ ποταμῷ, οἱ δὲ
εἰς τὸν σκώληκαν τὸν ἀκοίμητον, ἄλλοι δὲ ἐν τῷ ἑπταστόμῳ
φρέατι τῆς κολάσεως· ἐν ταύταις ταῖς κολάσεσιν διαμερισθή-
σονται οἱ ἁμαρτωλοί.
Apollodorus Phil., Fragmenta Fragment 7, line 15
κινήσεως εἶναι πρῶτα δύο, τήν τε κατ' εὐθεῖαν καὶ τὴν ἐγκύκλιον.
τούτων δὲ εἴδη γίγνεσθαι πλείονα. περὶ τὸ αὐτὸ δὲ κινήσεις γίγνε-
σθαι πολλὰς καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ, οἷον περιπατεῖν καὶ τρέχειν μὴ
ἐκβαίνοντα τὸν αὐτὸν τόπον, καὶ ἅμα κινεῖσθαι τήν τε ἐπ' εὐθεῖαν
καὶ τὴν εἰς τὰ πλάγια καὶ τὴν ἔμπροσθεν καὶ τὴν ὄπισθεν καὶ τὴν
εἰς δεξιὰν καὶ ἀριστερὰν καὶ ἐγκύκλιον, καὶ ταχέως ἅμα καὶ βραδέως,
καθάπερ ἐπὶ τῶν πλεόντων καὶ τῶν ὁμοίως τούτοις διακειμένων συν-
τυγχάνειν. ὥσπερ δὲ παντὸς σώματος ἐλέγομεν μέρος εἶναι σῶμα καὶ
πάσης ἐπιφανείας ἐπιφάνειαν καὶ πάσης γραμμῆς γραμμὴν καὶ παντὸς
τόπου τόπον καὶ παντὸς χρόνου χρόνον, οὕτως καὶ πάσης κινήσεως κί-
νησιν εἶναι ῥητέον καὶ πάσης σχέσεως σχέσιν κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν.
Arius Didymus epit. phys. fr. 26 Diels (DG p. 461, 7. Stobaeus

ecl. I p. 105, 8 W.). Ἀπολλόδωρος δ' ἐν τῇ Φυσικῇ τέχνῃ οὕτως
ὁρίζεται τὸν χρόνον· “χρόνος δ' ἐστὶ τῆς τοῦ κόσμου κινήσεως διά-
στημα· οὕτως δ' ἐστὶν ἄπειρος, ὡς ὁ πᾶς ἀριθμὸς ἄπειρος λέγεται
εἶναι· τὸ μὲν γάρ ἐστιν αὐτοῦ παρεληλυθός, τὸ δὲ ἐνεστηκός, τὸ δὲ
μέλλον. ἐνεστάναι δὲ τὸν πάντα χρόνον ὡς τὸν ἐνιαυτὸν ἐνεστηκέναι
λέγομεν κατὰ μείζονα περιγραφήν. καὶ ὑπάρχειν ὁ πᾶς χρόνος λέγε-
ται, οὐδενὸς αὐτοῦ τῶν μερῶν ὑπάρχοντος ἀπαρτιζόντως.”
Diog. Laërt. VII 143. τὸ δὲ πᾶν λέγεται, ὥς φησιν Ἀπολ-
λόδωρος, ὅ τε κόσμος καὶ καθ' ἕτερον τρόπον τὸ ἐκ τοῦ κόσμου καὶ
244
Pseudo-Archytas Phil., Fragmenta P. 20, line 5
τινὰ εἶμεν αἰτίαν, τὰν κινάσοισαν τὰν ἐστὼ τῶν πραγμάτων ἐπὶ τὰν
μορφώ· ταύταν δὲ τὰν πράταν τᾷ δυνάμει καὶ καθυπερτάταν εἶμεν τᾶν
ἀλλᾶν· ὀνομάζεσθαι δ' αὐτὰν ποθήκει θεόν· ὥστε τρεῖς ἀρχὰς εἶμεν
ἤδη, τόν τε θεὸν καὶ τὰν ἐστὼ τῶν πραγμάτων καὶ τὰν μορφώ. καὶ
τὸν μὲν θεὸν τὸν τεχνίταν καὶ τὸν κινέοντα, τὰν δ' ἐστὼ τὰν ὕλαν καὶ
τὸ κινούμενον, τὰν δὲ μορφὼ τὰν τέχναν καὶ ποθ' ἃν κινέεται ὑπὸ τῶ
κινέοντος ἁ ἐστώ.
Ἀλλ' ἐπεὶ τὸ κινεόμενον ἐναντίας ἑαυτῷ δυνάμεις ἴσχει τὰς τῶν
ἁπλῶν σωμάτων, τὰ δ' ἐναντία συναρμογᾶς τινος δεῖται καὶ ἑνώσιος,
ἀνάγκη ἀριθμῶν δυνάμιας καὶ ἀναλογίας καὶ τὰ ἐν ἀριθμοῖς καὶ
γεωμετρικοῖς δεικνύμενα παραλαμβάνειν, ἃ καὶ συναρμόσαι καὶ ἑνῶσαι
τὰν ἐναντιότατα δυνασεῖται ἐν τᾷ ἐστοῖ τῶν πραγμάτων ποττὰν
μορφώ. καθ' αὑτὰν μὲν γὰρ ἔσσα ἁ ἐστὼ ἄμορφός ἐστι, κιναθεῖσα δὲ
ποτὶ τὰν μορφὼ ἔνμορφος γίνεται καὶ λόγον ἔχουσα τὸν τᾶς συντάξιος.
ὁμοίως δὲ καὶ τὸ δι' ὃ κινέεται τὸ κινεόμενόν ἐστι τὸ πράτως κινέον.
ὥτ' ἀνάγκα τρεῖς εἶμεν τὰς ἀρχάς, τάν τε ἐστὼ τῶν πραγμάτων καὶ
τὰν μορφὼ καὶ τὸ ἐξ αὑτῶ κινατικὸν καὶ πρᾶτον τᾷ δυνάμει. τὸ δὲ
τοιοῦτον οὐ νόον μόνον εἶμεν δεῖ, ἀλλὰ καὶ νόω τι κρέσσον· νόω δὲ
κρέσσον ἐστὶν ὅπερ ὀνομάζομεν θεόν, φανερόν.
Pseudo-Archytas Phil., Fragmenta P. 34, line 6
οὐχ ἱκανοὶ δέξασθαι, τὸ δὲ ποθ' αὑτοὺς καὶ τὸ ἐνδεχόμενον· οὕτω

γὰρ καὶ τοὶ νοσέοντες καὶ τοὶ κάμνοντες τυγχάνοντι ἐπιμελείας.
Stob. 4.1.137 p. 84 He. (Mullach 1 p. 560, Nolle fr. 58 p. 54)
Ἐν ταὐτῷ. Συμφέρων δὲ τᾷ πολιτικᾷ κοινωνίᾳ, αἴκα μὴ μόναρχος ᾖ καὶ
ἰδιωφελὴς ὁ νόμος, κοινωφελὴς δὲ καὶ διὰ πάντων διατείνων· δεῖ δὲ
καὶ ποτὶ τὰν χώραν καὶ ποτὶ τὼς τόπως ἀποβλέπειν τὸν νόμον· οὔτε
γὰρ γᾶ τὼς αὐτὼς καρπὼς οὔτε ψυχὰ ἀνθρώπω τὰν αὐτὰν ἀρετὰν
παραδέξασθαι δύναται. διὸ τὸ δίκαιον τοὶ μὲν ἀριστοκρατικὸν τοὶ δὲ
δημοκρατικὸν τοὶ δὲ ὀλιγαρχικὸν ποιοῦντι· καὶ τὸ ἀριστοκρατικὸν κατὰ
τὰν ὑπεναντίαν μεσότατα· τοῖς μὲν γὰρ μέζοσι μέζονας τὼς [δὲ] λόγως,
τοῖς δὲ μείοσι μείονας διανέμει ἁ ἀναλογία αὕτα· τὸ δὲ δαμοκρατικὸν
κατὰ τὰν γεωμετρικάν· ἐν γὰρ ταύτᾳ τοὶ λόγοι ἶσοι τῶν μειζόνων καὶ
μειόνων μεγεθέων· τὸ δὲ ὀλιγαρχικὸν καὶ τυραννικὸν κατὰ τὰν ἀριθμη-
τικάν· ἀντιάζει γὰρ αὕτα τᾷ ὑπεναντίᾳ· τοῖς γὰρ μείοσι μέζονας τοὺς
λόγως, τοῖς δὲ μείζοσι μείονας. ταὶ μὲν ὦν ἰδέαι τᾶς διανομᾶς τοσαῦται,
245
ταὶ δὲ εἰκόνες ἐν ταῖς πολιτείαις καὶ τοῖς οἴκοις θεωρέονται· τιμαί τε

γὰρ καὶ κολάσεις καὶ ἀρχαὶ ἢ ἐξ ἴσω τοῖς μείζοσι καὶ μείοσι διανέμον-
ται, ἢ ἐξ ἀνίσω ἢ τῷ ἀρετᾷ ὑπερέχεν ἢ τῷ πλούτῳ ἢ καὶ δυνάμει. τὸ μὲν
ὦν ἐξ ἴσου δημοκρατικόν, τὸ δὲ ἐξ ἀνίσω ἀριστοκρατικὸν ἢ ὀλιγαρχικόν.
Stob. 4.1.138 p. 85 He. (Mullach 1 p. 560, Nolle fr. 59 p. 55)
Ἐν ταὐτῷ. Δεῖ δὲ τὸν νόμον τὸν κάρρονα καὶ τὰν πόλιν ἐκ πασᾶν
σύνθετον
Pseudo-Archytas Phil., Fragmenta . 37, line 6
αὐτόθεν φαινόμενον· τούτου δὲ τὸ μὲν νοατόν, τὸ δ' αἰσθατόν. ἐπικρίνει

δὲ ὁ νόος τὸν λόγον, ὅκα μὲν ποτὶ τὸ νοατὸν ποτιβάλλων, ὅκα δὲ ποτὶ
τὸ αἰσθατόν. ὅκκα μὲν γὰρ περὶ νοατῶν μαστεύηται ὁ λόγος, ποτὶ τὸ
νοατὸν ποτιβάλλει, ὅκκα δὲ περὶ αἰσθατῶν, ποτὶ τὸ αἰσθατόν. καὶ
δι' αὐτὸ ψευδογραφίαι ἐν γαμετρίᾳ κατὰ σχήματα καὶ ἀριθμοὺς ἐμφαί-
νονται, αἰτιολογίαι δὲ καὶ εἰκοτολογίαι ἐν φυσιολογίᾳ καὶ πολιτικᾷ
κατὰ γένεσιν καὶ πράξιας. τὸ μὲν γὰρ ὅτι ἐν διπλόῳ λόγῳ ἁρμονία
τυγχάνει, ποτὶ τὸ νοατὸν [λόγον] ποτιβάλλων ὁ λόγος γινώσκει· τὸ δ'
ὅτι συμφωνεῖ ὁ διπλόος λόγος, διὰ τᾶς αἰσθάσιος ἐπιμαρτυρεῖται. καὶ
τῶν μαχανικῶν δὲ τοὶ λόγοι ποττὰ νοητὰ ποτιβάλλοντι σχήματα καὶ
ἀριθμοὺς καὶ ἀναλογίας, τὰ δὲ ἀποτελέσματα ποτὶ τὰ αἰσθητά· μεθ'
ὕλας γὰρ ταῦτα θεωρεῖται καὶ κινάσιος. καθόλου δὲ ἀμάχανον γνῶμεν
τὸ διὰ τί ἐν ἑκάστῳ μὴ προειδότας τὸ τί ἐστιν ἕκαστον. κρίνεται δὲ
τὸ μὲν τί ἐντι ἕκαστον τῶν ἐόντων τῷ νόῳ· τὸ δ' ὅτι ἐστὶν ἢ ὅτι
οὕτως ἔχει, λόγῳ καὶ αἰσθάσει· λόγῳ μέν, ὅκκα δεῖξίν τινος σαμάνωμεν
διὰ συλλογισμῶ, ὑπάρχοντος ἐξ ἀνάγκας· αἰσθάσει δ', ὅκκα ἐπιμαρ-
τυρώμεθα τὸν λόγον διὰ τᾶς αἰσθάσιος.
Stob. 1.48.6 p. 315 Wa., expanded with Iambl. De comm. math.
sc. p. 35 Festa (Mullach 1 p. 565, Nolle fr. 3 p. 3). Ἀρχύτου ἐκ τοῦ Περὶ
νοῦ καὶ αἰσθάσιος. Αἴσθασις μὲν ἐν σώματι γίγνεται, νόος δ' ἐν ψυχᾷ.
Aristocles Phil., Fragmenta Fragment or vestigium v4, line 7
φιλοσοφεῖν οἴεσθαι χρὴ τοὺς μήτε ταῖς αἰσθήσεσιν, ὡς ἔτυχε,

χρωμένους, μήτε τὰ πάθη παραλαμβάνοντας ἐπὶ τὴν τἀληθοῦς
διάγνωσιν. Ἢ δεινόν γ' ἂν εἴη πεφυκότας ἀνθρώπους ἡδοναῖς καὶ
πόνοις ἀλόγοις ἐπιτρέπειν ἑαυτοὺς, ἀφέντας τὸν θειότατον κριτὴν νοῦν.
Ταῦτα ἀπὸ τῶν Ἀριστοκλέους.
Alexander Aphrodisiensis de anima II p. 110,4 – 113
Bruns (144a – 145a):
Ἤκουσα (Alex.) δὲ περὶ νοῦ τοῦ θύραθεν παρὰ Ἀριστο-
246
κλέους, ἃ διεσωσάμην. Τὰ γὰρ κινήσαντα Ἀριστοτέλη εἰσαγαγεῖν

τὸν θύραθεν νοῦν ταῦτα ἐλέγετο εἶναι, ἥ τε ἀπὸ τῶν αἰσθητῶν
ἀναλογία καὶ ἡ ἐπὶ τῶν γινομένων ἁπάντων· ὥσπερ γὰρ ἐπὶ
πάντων τῶν γινομένων ἐστί τι τὸ πάσχον, ἔστι τι καὶ τὸ ποιοῦν
καὶ τρίτον ἐκ τούτων τὸ γινόμενον (καὶ ἐπὶ τῶν αἰσθητῶν ὁμοίως·
ἔστι γὰρ πάσχον τὸ αἰσθητήριον, ποιοῦν δὲ τὸ αἰσθητὸν, γινόμενον
δὲ ἡ ἀντίληψις ἡ διὰ τοῦ αἰσθητηρίου τοῦ αἰσθητοῦ), τὸν αὐτὸν
τρόπον δὴ καὶ ἐπὶ τοῦ νοῦ ὑπελάμβανεν δεῖν εἶναί τινα ποιητικὸν
νοῦν, ὅστις τὸν δυνάμει νοῦν καὶ ὑλικὸν εἰς ἐνέργειαν ἄγειν δυνή-
σεται (ἔστι δὲ ἐνέργεια τὸ αὑτῷ ποιεῖν νοητὰ πάντα τὰ ὄντα).
Ὥσπερ γάρ ἐστιν αἰσθητὰ, ἃ κατ' ἐνέργειαν καὶ ἐνεργείᾳ τὴν αἴ-
σθησιν ποιεῖ, οὕτω δεῖ εἶναί τινα καὶ τὰ τὸν νοῦν ποιοῦντα
ἐνεργείᾳ ὄντα αὐτὰ νοητά. Οὐ γὰρ οἷόν τε ποιητικόν τι εἶναί
Athenagoras Apol., De resurrectione Cha. 22, sec.5, line 4
καὶ σωφροσύνην, οὐδεμιᾶς ἑλκούσης αὐτὴν ἐπιθυμίας πρὸς τροφὴν

ἢ μῖξιν ἢ τὰς ἄλλας ἡδονάς τε καὶ τέρψεις οὐδ' ἄλλου τινὸς οὔτ'
ἔσωθεν ἐνοχλοῦντος οὔτ' ἔξωθεν ἐρεθίζοντος;
πῶς δὲ φρόνησιν,
οὐχ ὑποκειμένων αὐτῇ πρακτέων καὶ μὴ πρακτέων οὐδ' αἱρετῶν καὶ
φευκτῶν, μᾶλλον δὲ μηδεμιᾶς ἐνούσης αὐτῇ κινήσεως τὸ παράπαν
ἢ φυσικῆς ὁρμῆς ἐπί τι τῶν πρακτέων;
ποῦ δὲ ὅλως ψυχαῖς ἡ
πρὸς ἀλλήλας δικαιοσύνη προσφυὴς ἢ πρὸς ἄλλο τι τῶν ὁμογενῶν ἢ
τῶν ἑτερογενῶν, οὐκ ἐχούσαις οὔτε πόθεν οὔτε δι' ὧν οὔτε πῶς
ἀπονείμωσι τὸ κατ' ἀξίαν ἢ κατ' ἀναλογίαν ἴσον ἐξῃρημένης τῆς εἰς
θεὸν τιμῆς, οὐδ' ἄλλως ἐχούσαις ὁρμὴν ἢ κίνησιν πρὸς χρῆσιν
ἰδίων ἢ πρὸς ἀποχὴν ἀλλοτρίων, τῆς μὲν χρήσεως τῶν κατὰ φύσιν
καὶ τῆς ἀποχῆς ἐπὶ τῶν χρῆσθαι πεφυκότων θεωρουμένης, τῆς δὲ
ψυχῆς μήτε δεομένης τινὸς μήτε χρῆσθαι τισὶν ἢ τινὶ πεφυκυίας καὶ
διὰ τοῦτο μηδὲ τῆς λεγομένης ἰδιοπραγίας τῶν μερῶν ἐπὶ τῆς
οὕτως ἐχούσης ψυχῆς εὑρεθῆναι δυναμένης;

Καὶ μὴν κἀκεῖνο πάντων παραλογώτατον, τὸ τοὺς μὲν θες-
πισθέντας νόμους ἐπ' ἀνθρώπους φέρειν, τῶν δὲ νομίμως ἢ παρα-
νόμως πεπραγμένων τὴν δίκην ἐπὶ μόνας τρέπειν τὰς ψυχάς.
Biton Mech., Κατασκευαὶ πολεμικῶν ὀργάνων καὶ καταπαλτικῶν

247
Sec.8, line 6
καταπαλτῶν τυγχάνει· εἶτα δι' αὐτοῦ ἤχθω λινέα καὶ τοῦ κα-
νόνος τοῦ Τ ἄνωθεν καὶ κάτωθεν, καθὼς καὶ ἐπὶ τοῦ ὑποδείγματος
τυγχάνει, ἔχουσα ..... καὶ διὰ τοῦ στύλου ὁμοίως τοῦ ἄνω μέρους ..... ,
ὅπως ..., δινευθὲν
δὲ εὐτονώτερον καὶ μακρότερον ἀφιῆται τὸ βέλος.
τὸ δὲ σχῆμα οἷόν ἐστιν ὑπογέγραπται.
Ὅσα μὲν οὖν μάλιστα ἐνομίζομέν σοι ἁρμόζειν, ἀνεγράψα-
μεν. πεπείσμεθα γάρ, ὅτι σὺ διὰ τούτων τὰ ὁμοειδῆ ἐξευρήσεις.
μὴ παραταραχθῇς δέ, ὅτι ἱσταμένοις μέτροις κεχρήμεθα, μήποτε
καὶ σὲ δεήσῃ τοῖς αὐτοῖς μέτροις κεχρῆσθαι. ἐάν τε γὰρ βούλῃ
μείζονα κατασκευάζειν, ἐπιτέλει, ἐάν τε ἐλάσσονα· μόνον πειρῶ
τὴν ἀναλογίαν φυλάττειν. τὰ δὲ σχήματα καὶ τὰ μέτρα προγέ-
γραπται.
Callicratidas Phil., Fragmenta P. 105, line 23
ἄρχοισα, ἀλλ' οὐ τῶν ἀρχομένων· ταύταν γὰρ ἄρχει τὰν ἀρχὰν ὁ μὲν
δεσπότας τῶν δούλων, ὁ δὲ τύραννος τῶν ὑποτεταγμένων. ἐπιστατικὰ
δ' ἕνεκα τῶν ἀρχομένων, ἀλλ' οὐχ αὑτᾶς· ταύταν δ' ἄρχουσι τὰν
ἀρχὰν τοὶ μὲν ἀλεῖπται τῶν ἀθλητῶν, καὶ τοὶ ἰατροὶ τῶν νοσιόντων,
καὶ τοὶ διδάσκοντες τῶν διδασκομένων. οὐ γὰρ αὐτοῖς τὸ συμφέρον,
ἀλλὰ τοῖς ἀρχομένοις ποτιποιοῦντι· τοῖς μὲν καμνόντεσσιν τοὶ ἰατροί,
τοῖς δὲ σωμασκεῦσιν οἱ ἀλεῖπται, τοῖς δ' ἀνεπιστάμοσιν τοὶ ἐπιστάμονες.
πολιτικὰ δ' ἐστὶν ἀρχά, ἅτις τέλος ἔχει τὸ κοινᾷ συμφέρον καὶ τῶν
ἀρχόντων καὶ τῶν ἀρχομένων· κατὰ γὰρ ταύταν τὰν ἀρχὰν ἐν μὲν τοῖς
ἀνθρωπίνοις ὅ τε οἶκος καὶ ἁ πόλις συνήρμοσται, ἐν δὲ τοῖς θῄοις ὁ
κόσμος. μίμαμα δ' οἶκος καὶ πόλις καττὰν ἀναλογίαν τᾶς τῶ κόσμω
διοικήσεως. ἄρχει μὲν γὰρ τὸ θῇον τᾶς φύσιος, οὔτε τὸ ἐκείνων
συμφέρον
σκοπεύμενον οὔτε μὰν τὸ ἴδιον ἀπολελυμένως, ἀλλὰ τὸ κοινᾷ. καὶ
διὰ τοῦτο ποταγορεύεται ὁ κόσμος ἀπὸ τᾶς τῶν πάντων διακοσμάσιος,
ποθ' ἓν τὸ ἄριστον συντεταγμένος. τὸ δ' ἕν ἐστιν ἄριστον αὐτός, ὅπερ
ἐστὶ καττὰν ἔννοιαν, ζῷον οὐράνιον, ἄφθαρτον, ἀρχά τε καὶ αἰτία τᾶς
τῶν ὅλων διακοσμάσιος. ἐπεὶ ὦν καὶ ὁ ἀνὴρ ἄρχει τᾶς γυναικός,
Celsus Phil., Ἀληθὴς λόγος Cha. 6, sec.42, line 49
ἄκμονας ἧκα δύω, περὶ χερσὶ δὲ δεσμὸν ἴηλα

χρύσεον ἄρρηκτον, σὺ δ' ἐν αἰθέρι καὶ νεφέλῃσιν
ἐκρέμω· ἠλάστεον δὲ θεοὶ κατὰ μακρὸν Ὄλυμπον,
248
λῦσαι δ' οὐκ ἐδύναντο παρασταδόν· ὃν δὲ λάβοιμι,

ῥίπτασκον τεταγὼν ἀπὸ βηλοῦ, ὄφρ' ἂν ἵκοιτο
γῆν ὀλιγηπελέων.
καὶ διηγούμενός γε τὰ Ὁμηρικὰ ἔπη φησὶ λόγους εἶναι τοῦ θεοῦ
πρὸς τὴν ὕλην τοὺς λόγους τοῦ Διὸς πρὸς τὴν Ἥραν, τοὺς δὲ πρὸς
τὴν ὕλην λόγους αἰνίττεσθαι, ὡς ἄρα ἐξ ἀρχῆς αὐτὴν πλημμελῶς
ἔχουσαν διαλαβὼν ἀναλογίαις τισὶ συνέδησε καὶ ἐκόσμησεν ὁ θεός,
καὶ ὅτι τοὺς περὶ αὐτὴν δαίμονας, ὅσοι ὑβρισταί, τούτους ἀπορριπτεῖ
κολάζων αὐτοὺς τῇ δεῦρο ὁδῷ. κατὰ ταῦτα δὲ τὰ Ὁμήρου ἔπη οὕτω
νοηθέντα τὸν Φερεκύδην φησὶν εἰρηκέναι τό· ‘κείνης δὲ τῆς μοίρας
ἔνερθέν ἐστιν ἡ ταρταρίη μοῖρα· φυλάσσουσι δ' αὐτὴν θυγατέρες
Βορέου Ἅρπυιαί τε καὶ Θύελλα, ἔνθα Ζεὺς ἐκβάλλει θεῶν ὅταν
τις ἐξυβρίσῃ’. τῶν τοιούτων δέ φησιν ἔχεσθαι νοημάτων καὶ τὸν
περικαλλῆ τῆς Ἀθηνᾶς πέπλον ἐν τῇ πομπῇ τῶν Παναθηναίων
ὑπὸ πάντων θεωρούμενον. δηλοῦται γάρ, φησίν, ἀπ' αὐτοῦ, ὅτι ἀμή-
τωρ τις καὶ ἄχραντος δαίμων ἐπικρατεῖ θρασυνομένων τῶν γηγενῶν.
ἀποδεξάμενος δὲ τὰ Ἑλλήνων πλάσματα ἐπιλέγει κατηγορῶν
Celsus Phil., Ἀληθὴς λόγος Cha. 7, sec.42, line 10
βούλεται πολλὰ καὶ θεῖα ἀκοῦσαι ἡμᾶς ὁ Κέλσος ...;

Εἶτα μετὰ ταῦτα ὡς ἐπὶ ἐνεργέστερον διδάσκαλον τῶν θεολο-
γίας πραγμάτων ἀναπέμπει ἡμᾶς ἐπὶ τὸν Πλάτωνα παρατιθέμενος
αὐτοῦ τὰς ἀπὸ τοῦ Τιμαίου λέξεις οὕτως ἐχούσας· ‘τὸν μὲν οὖν ποιη-
τὴν καὶ πατέρα τοῦδε τοῦ παντὸς εὑρεῖν τε ἔργον καὶ εὑρόντα εἰς
πάντας ἀδύνατον λέγειν’. εἶτ' ἐπιφέρει τούτοις λέγων· ὁρᾶτε, ὅπως
ζητεῖται θεοπρόποις καὶ φιλοσόφοις ἀληθείας ὁδὸς καὶ ὡς ᾔδει
Πλάτων, ὅτι ταύτῃ βῆναι πᾶσιν ‘ἀδύνατον’. ἐπειδὴ δὲ τούτου χάριν
ἐξηύρηται σοφοῖς ἀνδράσιν, ὡς ἂν τοῦ ἀκατονομάστου καὶ πρώτου
λάβοιμέν τινα ἐπίνοιαν διαδηλοῦσαν αὐτὸν ἢ τῇ συνθέσει τῇ ἐπὶ τὰ
ἄλλα ἢ ἀναλύσει ἀπ' αὐτῶν ἢ ἀναλογίᾳ, τὸ ἄλλως ἄρρητον θέλω
μὲν διδάξαι, θαυμάσαιμι δ' ἄν, εἰ ἀκολουθῆσαι δυνήσεσθε παντε-
λῶς τῇ σαρκὶ ἐνδεδεμένοι καὶ μηδὲν καθαρὸν βλέποντες.
Οὐσία καὶ γένεσις, νοητόν, ὁρατόν· μετὰ οὐσίας μὲν ἀλήθεια,
μετὰ δὲ γενέσεως πλάνη. περὶ ἀλήθειαν μὲν οὖν ἐπιστήμη, περὶ δὲ θά-
τερον δόξα· καὶ νοητοῦ μέν ἐστι νόησις, ὁρατοῦ δὲ ὄψις. γιγνώσκει δὲ
νοητὸν μὲν νοῦς, ὁρατὸν δὲ ὀφθαλμός. ὅπερ οὖν ἐν τοῖς ὁρατοῖς ἥλιος
οὔτ' ὀφθαλμὸς ὢν οὔτ' ὄψις ἀλλ' ὀφθαλμῷ τε τοῦ ὁρᾶν αἴτιος καὶ ὄψει
τοῦ δι' αὐτὸν συνίστασθαι καὶ ὁρατοῖς τοῦ ὁρᾶσθαι, πᾶσιν αἰσθητοῖς
τοῦ γίγνεσθαι καὶ μὴν αὐτὸς αὑτῷ τοῦ βλέπεσθαι, τοῦτο ἐν
τοῖς νοητοῖς ἐκεῖνος, ὅσπερ οὔτε νοῦς οὔτε νόησις οὔτ' ἐπιστήμη, ἀλλὰ
249
Chamaeleon Phil., Fragmenta Fragment 16, line 2
καθ' ὃν ἤκμασεν προηρεύνησαν πρεσβύτατοι μὲν Θεαγένης τε ὁ Ῥηγῖνος

κατὰ
Καμβύσην γεγονὼς καὶ Στησίμβροτος ὁ Θάσιος καὶ Ἀντίμαχος ὁ
Κολοφώνιος
Ἡρόδοτός τε Ἁλικαρνασσεὺς καὶ Διονύσιος ὁ Ὀλύνθιος· μετὰ δὲ
ἐκείνους Ἔφο-
ρος ὁ Κυμαῖος καὶ Φιλόχορος ὁ Ἀθηναῖος Μεγακλείδης τε καὶ
Χαμαιλέων οἱ
Περιπατητικοί· ἔπειτα γραμματικοὶ Ζηνόδοτος Ἀριστοφάνης Καλλίμαχος
Κράτης
Ἐρατοσθένης Ἀρίσταρχος Ἀπολλόδωρος.
Schol. vetus in Apollonii Rhodii Argonautica I 139 – 144a:
Χαμαιλέων φησὶ τὸν Θέστορα Ἴδμονα παρὰ τοῖς ἀρχαίοις καλεῖσθαι διὰ
τὸ ἔμπειρον εἶναι.

Schol. Venet. A Homer. M 231: Πουλυδάμα· αἱ Ἀριστάρχου
χωρὶς τοῦ ν, παρὰ τὴν ἀναλογίαν· Ζηνόδοτος δὲ καὶ Χαμαιλέων σὺν τῷ
ν, Πουλυδάμαν.
Schol. T Homer. T 62: ἀπομηνίσαντος· ὑφ' ἕν, ἡ δὲ ἀπὸ
ἀντὶ τῆς ἐπί, ὡς Πριάμῳ ἐπεμήνιε δίῳ (Homer. N 460) ἢ παντελῶς μη-
μίσαντος. Χαμαιλέων δὲ γράφει ἐπιμηνίσαντος.
Schol. Genav. Homer. Φ 390 vol. I p. 206 Nicole: Ἀριστοτέλης
ἐν Ἀπορήμασι ζητεῖ πῶς τῷ Ἄρει ἐπιπλήξας ὅτι αὐτῶ “ἔρις φίλον
πόλεμοί
τε (Homer E 891), αὐτὸς γέγηθεν ἐπὶ τούτοις.” φησὶ δὲ ὅτι· “ὀρθῶς
ἐπιτιμᾷ τῷ
Ἄρει· οὐ γὰρ ὅστις χαίρει οἴνῳ, ἀλλ' ὅστις αἰεὶ καὶ σφόδρα, οἰνόφλυξ,
οὐδὲ φιλό-
μαχος ἦν ὁ Ἄρης, ὅτι τῷ πολεμεῖν ἔχαιρεν, ἀλλ' ὅτι αἰεί.” Χαμαιλέων ἐν
αʹ περὶ
Chrysippus Phil., Fragmenta logica et physica Fragment 87, line 2
πωσιν, ὁποῖόν ἐστι τὸ λευκὸν καὶ μέλαν καὶ κοινῶς τὸ σῶμα, ἔνια δὲ τοι-
αύτην ἔχει φύσιν, τοῦ ἡγεμονικοῦ ἐπ' αὐτοῖς φαντασιουμένου καὶ οὐχ ὑπ'
αὐτῶν, ὁποῖά ἐστι τὰ ἀσώματα λεκτά.
250
Philo de provid. II § 58 (p. 85 Aucher). quid tamen, quaeso,

sit unquam species, nisi universalis alicuius comprehensio? Et intellectui
quid occurrat universale aliud, quod deus prius non fecerit, menti inserens
fecunditatem, quae optime est apta ad admovendum sibi singula, occur-

rentibus signis vel antea conceptis pro naturis inquirendis.
Diocles Magnes apud. Diog. Laërt. VII 52. τῶν – νοουμένων τὰ μὲν
κατὰ περίπτωσιν ἐνοήθη, τὰ δὲ καθ' ὁμοιότητα, τὰ δὲ κατ' ἀναλογίαν, τὰ
δὲ κατὰ μετάθεσιν, τὰ δὲ κατὰ σύνθεσιν, τὰ δὲ κατ' ἐναντίωσιν, κατὰ

περίπτωσιν μὲν οὖν ἐνοήθη τὰ αἰσθητά, καθ' ὁμοιότητα δὲ [τὰ] ἀπό
τινος παρακειμένου, ὡς Σωκράτης ἀπὸ τῆς εἰκόνος, κατ' ἀναλογίαν δὲ
αὐξητικῶς μέν, ὡς ὁ Τιτυὸς καὶ Κύκλωψ, μειωτικῶς δέ, ὡς ὁ Πυγμαῖος.
καὶ τὸ κέντρον δὲ τῆς γῆς κατ' ἀναλογίαν ἐνοήθη ἀπὸ τῶν μικροτέρων
σφαι-
ρῶν. κατὰ μετάθεσιν δὲ οἷον ὀφθαλμοὶ ἐπὶ τοῦ στήθους· κατὰ σύν-
θεσιν δὲ ἐνοήθη Ἱπποκένταυρος· καὶ κατ' ἐναντίωσιν θάνατος.
νοεῖται δὲ καὶ κατὰ μετάβασίν τινα, ὡς τὰ λεκτὰ καὶ ὁ τόπος. φυ-
σικῶς δὲ νοεῖται δίκαιόν τι καὶ ἀγαθόν· καὶ κατὰ στέρησιν, οἷον ἄχειρ.
Sextus adv. math. VIII 56.
Chrysippus Phil., Fragmenta logica et physica Fragment 87, line 5
Philo de provid. II § 58 (p. 85 Aucher). quid tamen, quaeso,

sit unquam species, nisi universalis alicuius comprehensio? Et intellectui
quid occurrat universale aliud, quod deus prius non fecerit, menti inserens
fecunditatem, quae optime est apta ad admovendum sibi singula, occur-

rentibus signis vel antea conceptis pro naturis inquirendis.
Diocles Magnes apud. Diog. Laërt. VII 52. τῶν – νοουμένων τὰ μὲν
κατὰ περίπτωσιν ἐνοήθη, τὰ δὲ καθ' ὁμοιότητα, τὰ δὲ κατ' ἀναλογίαν, τὰ
δὲ κατὰ μετάθεσιν, τὰ δὲ κατὰ σύνθεσιν, τὰ δὲ κατ' ἐναντίωσιν, κατὰ

περίπτωσιν μὲν οὖν ἐνοήθη τὰ αἰσθητά, καθ' ὁμοιότητα δὲ [τὰ] ἀπό
τινος παρακειμένου, ὡς Σωκράτης ἀπὸ τῆς εἰκόνος, κατ' ἀναλογίαν δὲ
αὐξητικῶς μέν, ὡς ὁ Τιτυὸς καὶ Κύκλωψ, μειωτικῶς δέ, ὡς ὁ Πυγμαῖος.
καὶ τὸ κέντρον δὲ τῆς γῆς κατ' ἀναλογίαν ἐνοήθη ἀπὸ τῶν μικροτέρων
σφαι-
ρῶν. κατὰ μετάθεσιν δὲ οἷον ὀφθαλμοὶ ἐπὶ τοῦ στήθους· κατὰ σύν-
θεσιν δὲ ἐνοήθη Ἱπποκένταυρος· καὶ κατ' ἐναντίωσιν θάνατος.
νοεῖται δὲ καὶ κατὰ μετάβασίν τινα, ὡς τὰ λεκτὰ καὶ ὁ τόπος. φυ-
σικῶς δὲ νοεῖται δίκαιόν τι καὶ ἀγαθόν· καὶ κατὰ στέρησιν, οἷον ἄχειρ.
251
Sextus adv. math. VIII 56. πᾶσα γὰρ νόησις ἀπὸ αἰσθήσεως γί-
νεται ἢ οὐ χωρὶς αἰσθήσεως, καὶ ἢ ἀπὸ περιπτώσεως ἢ οὐκ ἄνευ πε-
ριπτώσεως. ὅθεν οὐδὲ τὰς λεγομένας ψευδεῖς φαντασίας, οἷον τὰς καθ'
ὕπνους ἢ τὰς κατὰ μανίαν, εὑρήσομεν ἀπηρτημένας τῶν διὰ τῆς
αἰσθήσεως
Chrysippus Phil., Fragmenta moralia Fragment 471, line 15
ipse hanc corporis et animi analogiam instituit. τί δὲ Χρύσιππος ἐν

τῷ περὶ παθῶν ἠθικῷ γράφει ταυτί;
“Οὔτε γὰρ περὶ τὸ νοσοῦν σῶμά ἐστί τις τέχνη, ἣν προς-
αγορεύομεν ἰατρικήν, οὐχὶ δὲ καὶ περὶ τὴν νοσοῦσαν ψυχὴν
ἐστί τις τέχνη, οὔτ' ἐν τῇ κατὰ μέρος θεωρίᾳ τε καὶ θεραπείᾳ
δεῖ λείπεσθαι ταύτην ἐκείνης. διὸ καί, καθάπερ τῷ περὶ τὰ
σώματα ἰατρῷ καθήκει τῶν τε συμβαινόντων αὐτοῖς παθῶν ἐν-
τὸς εἶναι, ὡς εἰώθασι τοῦτο λέγειν, καὶ τῆς ἑκάστῳ οἰκείας
θεραπείας, οὕτω καὶ τῷ τῆς ψυχῆς ἰατρῷ ἐπιβάλλει, ἀμφο-
τέρων τούτων ἐντὸς εἶναι, ὡς ἔνι ἄριστα. καὶ ὅτι οὕτως ἔχει,
μάθοι ἄν τις τῆς πρὸς ταῦτα ἀναλογίας παρατεθείσης ἀπ' ἀρ-
χῆς. ἡ γὰρ πρὸς ταῦτα ἀντιπαρατείνουσα οἰκειότης παραστή-
σει, ὡς οἴομαι, καὶ τὴν τῶν θεραπειῶν ὁμοιότητα, καὶ ἔτι τὴν
ἀμφοτέρων τῶν ἰατρειῶν πρὸς ἀλλήλας ἀναλογίαν.”
ὅτι μὲν οὖν ἀναλογίαν τινὰ βούλονται εἶναι τῶν ἐν τῇ ψυχῇ
τοῖς κατὰ τὸ σῶμα, δῆλον οἶμαι γεγονέναι, καὶ οὐ μόνον γε διὰ τῆς
προγεγραμμένης ῥήσεως, ἀλλὰ καὶ δι' ὧν ἐφεξῆς γράφει, τόνδε τὸν
τρόπον ἐχόντων·
Κλήμης Ρωμανός. Homiliae [Sp.] Homily 8, cha. 15, sec.3, line 1
καὶ τέρψεώς ἐστι γυναικῶν, τῶν ἐν σαρκὶ δεθέντων δαιμόνων ἐστὶν

εὑρέματα. ἐκ δὲ τῆς νόθου μίξεως αὐτῶν ἄνθρωποι ἐγένοντο νό-
θοι, πολλῷ γε τῶν ἀνθρώπων κατὰ κορυφὴν μείζους, οὓς οἱ μετὰ ταῦτα
γίγαντας ὠνόμασαν, οὐ δρακοντόποδες ὄντες καὶ πρὸς θεὸν πόλεμον
ἀράμενοι, ὡς οἱ βλάσφημοι τῶν Ἑλλήνων ᾄδουσιν μῦθοι, ἀλλὰ θηριώδεις
τὸν τρόπον καὶ μείζους μὲν ἀνθρώπων τὰ μεγέθη, ἐπείπερ ἐξ ἀγγέλων

ἐγένοντο, ἀγγέλων δὲ ἐλάττους, ἐπείπερ ἐκ γυναικῶν γεγέννηντο. ὁ
οὖν θεὸς εἰδὼς αὐτοὺς πρὸς τὸ θηριῶδες ἐξηγριωμένους καὶ πρὸς τὴν
ἑαυτῶν πλησμονὴν τὸν κόσμον οὐκ ἔχοντας αὐτάρκη (πρὸς γὰρ ἀνθρώ-
πων ἀναλογίαν ἐδημιουργήθη καὶ χρῆσιν ἀνθρωπίνην), ἵνα μὴ ἐνδείᾳ
τροφῆς ἐπὶ τὴν παρὰ φύσιν τῶν ζῴων βορὰν τρεπόμενοι ἀνεύθυνοι
252
δοκῶσιν εἶναι, ὡς δι' ἀνάγκην τοῦτο τετολμηκότες, μάννα αὐτοῖς ὁ παν-

τοδύναμος θεὸς ἐπώμβρισεν ἐκ ποικίλης ἐπιθυμίας, καὶ παντὸς οὗπερ
ἐβούλοντο ἀπήλαυον· οἱ δ' ὑπὸ νόθου φύσεως τῷ καθαρῷ τῆς τροφῆς
οὐκ ἀρεσκόμενοι, μόνης τῆς τῶν αἱμάτων γεύσεως ἐγλίχοντο. διὸ καὶ
πρῶτοι σαρκῶν ἐγεύσαντο. οἱ δὲ σὺν αὐτοῖς ἄνθρωποι τὸ ὅμοιον
τότε πρῶτον ποιεῖν ἐζήλωσαν. οὕτως εἴτε ἀγαθοὶ εἴτε κακοὶ οὐ γεννώ-
μεθα, ἀλλὰ γινόμεθα καὶ ἐθισθέντες δυσαποσπάστως ἔχομεν. τῶν δὲ
ἀλόγων ζῴων τότε ἐπιλιπόντων, οἱ νόθοι ἄνθρωποι καὶ ἀνθρωπίνων
σαρκῶν ἐγεύσαντο· οὐκέτι γὰρ αὐτοῖς ἦν μακρὰν τὴν ἰδίαν διαφθεῖραι
Κλήμης Ρωμανός. Homiliae [Sp.] Homily 11, cha. 27, sec.1, line 4
εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν». διὸ προσέλθετε. ἔστιν γάρ τι ἐκεῖ ἀπ'
ἀρχῆς ἐλεῆμον ἐπιφερόμενον τῷ ὕδατι, καὶ ἐπιγινώσκει τοὺς βαπτιζο-
μένους ἐπὶ τῇ τρισμακαρίᾳ ἐπονομασίᾳ καὶ ῥύεται τῆς ἐσομένης
κολάσεως,
ὥσπερ δῶρα προσφέρον τῷ θεῷ [ὅταν] ἀπὸ τοῦ βαπτίσματος αὐτῶν τῶν
βαπτισθέντων τὰς εὐποιίας. διὸ προσφεύγετε τῷ ὕδατι· τοῦτο γὰρ μόνον
τὴν τοῦ πυρὸς ὁρμὴν σβέσαι δύναται. τούτῳ ὁ μήπω προσελθεῖν θέλων
ἔτι
τὸ τῆς λύσσης φέρει πνεῦμα, οὗ ἕνεκα ἐπὶ τῇ αὑτοῦ σωτηρίᾳ «ὕδατι
ζῶντι»
προσελθεῖν οὐ θέλει. πρόσελθε οὖν, κἂν δίκαιος ᾖς κἂν ἄδικος.
δικαίῳ γὰρ ὄντι σοι μόνον ἔλειπε τὸ πρὸς σωτηρίαν βαπτισθῆναι,
ἀδίκῳ δὲ πρὸς τῷ βαπτισθῆναι εἰς ἄφεσιν τῶν ἐν ἀγνοίᾳ πεπραγμέ-
νων ὑποκαταλείπεται κατὰ ἀναλογίαν τῆς ἀσεβείας ἡ ἐπὶ τὸ βάπτι-
σμα εὐποιία. διὸ εἴτε δίκαιος εἶ εἴτε ἄδικος, σπεῦσον γεννηθῆναι θεῷ
(ὅτι ἡ ἀναβολὴ κίνδυνον φέρει διὰ τὸ ἄδηλον εἶναι τοῦ θανάτου τὴν
προθεσμίαν) τῷ ἐξ ὕδατος γεννῶντί σε πατρί, διὰ τῆς εὐποιίας τὴν
ὁμοιότητα δείξας, ὡς φιλαλήθης τὸν ἀληθῆ θεὸν τιμῶν ὡς πατέρα.
τιμὴ δὲ αὐτῷ τὸ ζῆν σε ὡς αὐτὸς δίκαιος ὢν θέλει· δικαίου δὲ θέλημα
τὸ μὴ ἀδικεῖν. ἀδικία δέ ἐστιν φονεύειν, μοιχεύειν, μισεῖν, πλεονεκτεῖν
καὶ τὰ τούτοις ὅμοια· τούτων δὲ εἴδη πολλά. πλὴν τούτοις συνεις-
φέρειν δεῖ τί ποτε, ὃ κοινότητα πρὸς ἀνθρώπους μὲν οὐκ ἔχει, ἴδιον δὲ
θρησκείας θεοῦ τυγχάνει. λέγω δὴ τὸ καθαρεύειν, τὸ ἐν ἀφέδρῳ
Κλήμης Ρωμανός. Recognitiones [Sp.] Book 8, cha. 29, sec.2, line 4
γῆν, Ζήνων Ἐμπεδοκλῆς Πλά-

των πῦρ ὕδωρ γῆν ἀέρα,
Ἀριστοτέλης καὶ πέμπτον ἀκατονό-
253
μαστον.
τίς δὲ μὴ ἐκπλαγήσεται ἐκ χοὸς ὁρῶν
τοσαῦτα μέλη καὶ μέρη τοῦ σώματος,
διάφορα ὀστᾶ κατάλληλα, στροφαῖς
καὶ τόρναις συμβεβλημένα, ὡς σαρκῶν
ὑπερείσματα καὶ πρὸς πᾶσαν εὔκολα
κίνησιν, ἅπερ ὡς ὑπὸ μιᾶς γραμμῆς
πάσας ἀποσῴζει τὰς ἀναλογίας, μέλη
μέλεσιν ἰσόρροπα, δεξιὰ χεὶρ ἰσομήκης
τε λείᾳ καὶ δάκτυλος δακτύλῳ καὶ
ταρσὸς ταρσῷ καὶ βάσις βάσει καὶ τὰ
καθ' ἕκαστον.
Κλεομήδης. , De motu circulari corporum caelestium P. 96, line 13
τον μὲν κἀνταῦθα, ὑπὸ τῷ αὐτῷ μεσημβρινῷ κεῖσθαι

Συήνην καὶ Ἀλεξάνδρειαν, καὶ δεύτερον, τὸ διάστημα
τὸ μεταξὺ τῶν πόλεων πεντακισχιλίων σταδίων εἶναι,
καὶ τρίτον, τὰς καταπεμπομένας ἀκτῖνας ἀπὸ διαφόρων
μερῶν τοῦ ἡλίου ἐπὶ διάφορα τῆς γῆς μέρη παραλλή-
λους εἶναι· οὕτως γὰρ ἔχειν αὐτὰς οἱ γεωμέτραι ὑπο-
τίθενται. Τέταρτον ἐκεῖνο ὑποκείσθω, δεικνύμενον
παρὰ τοῖς γεωμέτραις, τὰς εἰς παραλλήλους ἐμπιπτού-
σας εὐθείας τὰς ἐναλλὰξ γωνίας ἴσας ποιεῖν, πέμπτον,
τὰς ἐπὶ ἴσων γωνιῶν βεβηκυίας περιφερείας ὁμοίας
εἶναι, τουτέστι τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν καὶ τὸν αὐτὸν
λόγον ἔχειν πρὸς τοὺς οἰκείους κύκλους, δεικνυμένου
καὶ τούτου παρὰ τοῖς γεωμέτραις. Ὁπόταν γὰρ περι-
φέρειαι ἐπὶ ἴσων γωνιῶν ὦσι βεβηκυῖαι, ἂν μία ἡτις-
οῦν αὐτῶν δέκατον ᾖ μέρος τοῦ οἰκείου κύκλου, καὶ
αἱ λοιπαὶ πᾶσαι δέκατα μέρη γενήσονται τῶν οἰκείων
κύκλων.
νομένων λαμβανομένου ἑξῆς ἐπιδείκνυται, διότι σχεδὸν

ἀπείρῳ μείζονα εἶναι ἀναγκαῖον τὴν διάμετρον τοῦ
ἡλίου τῶν περὶ τὰς μεγίστας νήσους διαμέτρων. Ἡ δὲ
ἔφοδος, δι' ἧς τοῦτο κατασκευάζεται, ὧδε ἔχει. Ἂν ᾖ
τρίγωνον ἰσοσκελὲς σταδιαίαν, φέρε εἰπεῖν, ἔχον τὴν
254
βάσιν, καὶ προσεκβληθῶσιν ἴσαι πλευραὶ ταῖς τὴν στα-

διαίαν βάσιν περιεχούσαις, ἔστι διπλασίων ἡ τοῦδε
τοῦ τριγώνου βάσις τῆς σταδιαίας. Καὶ λοιπὸν ἂν
πάλιν ταῖς ὅλαις πλευραῖς ἴσας προσεκβάλωμεν, τετρα-
πλασίων ἡ βάσις γενήσεται τῆς βάσεως τοῦ πρώτου
ὑποτεθέντος τριγώνου· καὶ λοιπὸν ἡ αὐτὴ ἀναλογία
μέχρις ἀπείρου πρόεισιν. Ἔστω τοίνυν ὁρᾶν ἡμᾶς ἐκ
πάνυ πολλοῦ διαστήματος μίαν τῶν μεγίστων νήσων,
ἀνίσχοντος ἢ καταδυομένου τοῦ ἡλίου κατ' αὐτὴν καὶ
ἑκατέρωθεν τὴν ἴτυν ἐκφαίνοντος, μέσης τῆς νήσου
ἡμῶν τε καὶ τοῦ ἡλίου κειμένης. Ἐὰν τοίνυν ἡ ὄψις
ἡμῶν περιλαμβάνῃ τὴν νῆσον, βάσιν ἕξει ὁ κῶνος ὁ
ἀπὸ τῆς ὄψεως τὴν διάμετρον τῆς νήσου. Οὐκοῦν ἂν
ᾖ χιλίων σταδίων ἡ διάμετρος αὐτῆς, ἔσται καὶ ἡ τοῦ
κώνου βάσις τοῦ αὐτοῦ μεγέθους.
τόν ἐστιν, ὡς εἴ τις ὁρωμένους μὲν τοὺς ἀνθρώπους

εἶναι λέγοι, μὴ ὁρωμένους δὲ ἀποθνήσκειν, καὶ ἐπὶ
τῶν ἄλλων, ὁπόσα ἐστὶν ὁρατά, τὸν ὅμοιον λόγον
ποιοῖτο. Οὕτω δὲ ἄρα συνετὸς καὶ δαιμόνιος ὁ ἀνήρ
ἐστιν, ὥστ' οὐδ' ἐκεῖνο ὑπῄει αὐτῷ, ὅτι τῆς γῆς σφαι-
ρικῷ τῷ σχήματι κεχρημένης ἄλλοτε παρ' ἄλλοις ἕκαστα
αὐτῶν καὶ δύεται καὶ ἀνατέλλει καὶ τούτου ἕνεκα
δεήσει ἅμα καὶ σβέννυσθαι αὐτὰ καὶ ἐξάπτεσθαι, καὶ
κατὰ πάσας τὰς τῶν ὁριζόντων μεταπτώσεις ἐν παρα-
πλησίοις ἀναλογίαις γίνεσθαι ἀπλέτους φθορὰς φθειρο-
μένων τε καὶ πάλιν ἐξάψεις ἐξαπτομένων, κατὰ πᾶσαν
μετάπτωσιν ὁρίζοντος τούτου συμβαίνοντος. Πάρεστι
δὲ καὶ ἀφ' ἑτέρων μὲν μυρίων τὰς τῶν ὁριζόντων
μεταπτώσεις καταμανθάνειν, διαφερόντως δὲ καὶ ἐκ
τῶν κατὰ τὰ ἔθνη ἱστορουμένων περὶ τῶν ἐν ταῖς
τροπαῖς ἡμερῶν τε καὶ νυκτῶν. Κατὰ μὲν γὰρ Με-
ρόην τῆς Αἰθιοπίας ἕνδεκα ὡρῶν εἶναι ἡ θερινὴ νὺξ
ἱστορεῖται, κατὰ δὲ Ἀλεξάνδρειαν δέκα, κατὰ δὲ τὸν Ἑλ-
λήσποντον ἐννέα, κατὰ δὲ τὴν Ῥώμην ἐλάττων ἢ ἐννέα,
κατὰ δὲ τὴν Μασσαλίαν ὀκτὼ ἡμίσους, παρὰ δὲ Κελτοῖς
Κλεομήδης. , De motu circulari corporum caelestium

P. 186, line 2
255
ἀποπέμπεται τὸ φῶς, ἡ δὲ σελήνη οὐ μόνον μέχρι γῆς

ἐκπέμπει τὴν ἀπ' αὐτῆς λαμπηδόνα, ἀλλὰ καὶ τὸν
κόσμον ὅλον φωτίζει· τὰ δέ γε κατὰ ἀνάκλασιν φωτί-
ζοντα οὐδ' ἐπὶ σταδίους δύο τὴν ἀκτῖνα ἐκπέμπει, ὡς
τοῦτο πάρεστιν ὁρᾶν ἐπί τε τῶν ἐσόπτρων γινόμενον
καὶ πάντων ἁπλῶς τῶν κατὰ ἀνάκλασιν φωτιζόντων.
Εἰ δέ τις ὑποίσει, ὡς κατὰ ἀνάκλασιν ἡ σελήνη φωτί-
ζουσα διὰ τοῦτο ἐπὶ πλέον τῶν προειρημένων ἐκπέμπει
τὸ φῶς, ἐπεὶ μεγίστη ἐστί, φήσομεν πρὸς αὐτόν, ὅτι
καὶ τὰ μικρὰ καὶ τὰ μέγιστα τῶν κατὰ ἀνάκλασιν φω-
τιζόντων τῆς ὁμοίας ἔχεται ἀναλογίας. Πλέον μὲν γὰρ
φωτισθήσεται μέρος ὑπὸ τῶν μεγάλων σωμάτων κατὰ
μῆκος, οὐ μὴν ἐπὶ πλέον γε εἰς τὸ πρόσω ἀποπεμφθή-
σεται τὸ φῶς, ἀλλ' ἄν τε ποδιαῖον ἄν τε σταδιαῖον ᾖ
τὸ κατὰ ἀνάκλασιν φωτίζον, ἐπὶ τὸ ἴσον διάστημα κατὰ
βάθος ἐκπέμψει τὸ φῶς. Πρὸς δὲ τούτοις σχεδὸν
γνώριμόν ἐστι, διότι κατὰ ἀνάκλασιν ἡ σελήνη φωτί-
ζουσα οὔτε μηνοειδὴς οὔτε διχότομος οὖσα ἐφώτιζεν
ἂν τὴν γῆν. Τὰ γὰρ κατὰ ἀνάκλασιν φωτίζοντα πρὸς
ὀρθὰς γωνίας ἐκπέμπει τὸ φῶς· καὶ οὕτως ἂν περι-
φεροῦς οὔσης τῆς σελήνης πρὸς τὴν δύσιν καὶ ὡς ἐπ'
Democritus Phil., Testimonia Fragment 60, line 11
ARISTOT. de gen. et corr. Α 8. 326a 9 καίτοι βαρύτερόν γε κατὰ τὴν

ὑπεροχήν φησιν εἶναι Δ. ἕκαστον τῶν ἀδιαιρέτων. de caelo Δ 2. 309a 1
τοῖς δὲ
στερεὰ [τὰ πρῶτα λέγουσιν] μᾶλλον ἐνδέχεται
λέγειν τὸ μεῖζον εἶναι βαρύτερον αὐτῶν. τῶν δὲ συνθέτων, ἐπειδήπερ οὐ
φαίνεται
τοῦτον ἔχειν ἕκαστον τὸν τρόπον, ἀλλὰ πολλὰ βαρύτερα ὁρῶμεν ἐλάττω
τὸν ὄγκον
ὄντα καθάπερ ἐρίου χαλκόν, ἕτερον τὸ αἴτιον οἴονταί τε καὶ λέγουσιν
ἔνιοι· τὸ
γὰρ κενὸν ἐμπεριλαμβανόμενον κουφίζειν τὰ σώματά φασι καὶ ποιεῖν
ἔστιν ὅτε τὰ
μείζω κουφότερα· πλεῖον γὰρ ἔχειν κενόν ... λέγουσι μὲν οὖν τοῦτον τὸν
τρόπον,
ἀνάγκη δὲ προσθεῖναι τοῖς οὕτω διορίζουσιν μὴ μόνον τὸ κενὸν ἔχειν
πλεῖον, ἂν
ἧι κουφότερον, ἀλλὰ καὶ τὸ στερεὸν ἔλαττον· εἰ γὰρ ὑπερέξει τῆς
256
τοιαύτης ἀνα-
λογίας οὐκ ἔσται κουφότερον. διὰ γὰρ τοῦτο καὶ τὸ πῦρ εἶναί φασι
κουφότατον,
ὅτι πλεῖστον ἔχει κενόν. συμβήσεται οὖν μικροῦ πυρὸς πολὺν χρυσὸν
πλεῖον ἔχοντα
τὸ κενὸν εἶναι κουφότερον, εἰ μὴ καὶ στερεὸν ἕξει πολλαπλάσιον. b 34
ἐναντίας
δὲ [τῆς ὕλης οὔσης] (310a) καθάπερ οἱ τὸ κενὸν καὶ πλῆρες, οὐκ ἔσται
τὰ μεταξὺ τῶν ἁπλῶς βαρέων καὶ κούφων διὰ τίν' αἰτίαν βαρύτερα καὶ
κουφό-
τερα ἀλλήλων καὶ τῶν ἁπλῶν ἐστιν. τὸ δὲ μεγέθει καὶ μικρότητι διορίζειν
πεπλα-
σμένωι μὲν ἔοικε μᾶλλον τῶν πρότερον ... καὶ μήθ' ἁπλῶς εἶναι μηθὲν
κοῦφον
μήτε φερόμενον ἄνω ἀλλ' ἢ ὑστερίζον ἢ ἐκθλιβόμενον καὶ πολλὰ μικρὰ
ὀλίγων
μεγάλων βαρύτερα εἶναι.
Bolus Med., Phil., Physica et mystica (fort. opus Χειρόμηκτα) (sub

nomine Democriti) (e cod. Venet. Marc. 299, fol. 66v) Vol.2, p. 41, line
12
Βαλὼν εἰς λίτραν μίαν πορφύρας διοβόλου λίτραν σκωρίας σιδή-

ρου εἰς οὔρου δραχμὰς ζʹ, ἐπίθες ἐπὶ πυρᾶς ὥστε λαβεῖν βράσματα.
Εἶτα λαβὼν ἀπὸ τοῦ πυρὸς τὸ ζέμα, βάλε εἰς λεκάνην,
προβαλὼν τὴν πορφύραν, καὶ ἐπιχέας τὸ ζέμα τῇ πορφύρᾳ, ἔα βρέχε-
σθαι νυχθήμερον ἕν. Εἶτα λαβὼν βρύων θαλασσίων λίτρας δʹ, βάλε
ὕδωρ ὡς εἶναι ἐπάνω τῶν βρύων τετραδάκτυλον· καὶ ἔχε ἕως ἂν
παχυνθῇ, καὶ διυλίσας, τὸ διύλισμα θέρμανον, καὶ συνθεὶς τὴν ἐρέαν,
κατάχεε. Χαυνότερα δὲ συντεθήτω ὥστε φθάσαι τὸν ζωμὸν ἕως τοῦ
πυθμένος, καὶ ἔασον νυχθήμερα δύο. Εἶτα λαβὼν μετὰ ταῦτα, ξήρανον
ἐν σκιᾷ· τὸν δὲ ζωμὸν ἐγχέῃς. Εἶτα βαλὼν εἰς τὸν αὐτὸν ζωμὸν βρύων
λίτρας δύο, βάλε ἐν τῷ ζωμῷ ὕδωρ ὡς γενέσθαι τὴν ἀναλογίαν τὴν
πρώτην· καὶ ἔχε ὡσαύτως ἕως ἂν παχυνθῇ. Εἶτα ὑλίσας βάλε τὴν ἐρέαν
ὡς τὸ πρῶτον, καὶ ποιήσῃ νυχθήμερον ἕν. Εἶτα λαβὼν, ἀπόπλυνον εἰς
οὖρον καὶ ξήρανον ἐν σκιᾷ. Εἶτα λαβὼν λακχὰν, τρίβε, καὶ λαβὼν
λαπάθου
λίτρας τέσσαρας, ἔκζεσον μετὰ οὔρου, ὡς λυθῆναι τὸ λάπαθον· καὶ
ὑλίσας
τὸ ὕδωρ, βάλε τὸν λακχάν· καὶ ἕψε ἕως παχυνθῇ· καὶ διυλίσας
πάλιν τὸν λακχὰν βάλε τὴν ἐρέαν.
257
Diotogenes Phil., Fragmenta P. 73, line 10
καὶ δεομένως ὑπολαμβάνεν, καὶ ἐχθρὼς δὲ μετὰ δίκας ἀμύνασθαι·

ἁδίστα γὰρ ἁ μετ' ἀρετᾶς ἀπόλαυσις τᾶς εὐτυχίας. ὁ δ' αὐτὸς τρόπος
καὶ περὶ τᾶς ὑπεροχᾶς· δεῖ γὰρ καθυπερέχεν τὼς ἄλλως ἀρετᾷ καὶ
κατταύταν ἄξιον κρίνεσθαι τῶ ἄρχεν, ἀλλὰ μὴ καττὸν πλοῦτον ἢ τὰν
δύναμιν ἢ τὰν ῥώμαν τὰν τῶν ὅπλων· ὃ μὲν γάρ τι κοινόν ἐντι καὶ τῶν
τυχόντων, ὃ δὲ κοινὸν καὶ τῶν ἀλόγων ζῴων, ὃ δὲ κοινὸν καὶ τῶν
τυράννων, ὃ δὲ μόνον ἴδιον τῶν ἀγαθῶν ἀνθρώπων. ὥστε ὅστις βασιλεὺς
σώφρων μέν ἐντι περὶ τὰς ἁδονάς, κοινωνατικὸς δὲ περὶ τὰ χρήματα,
φρόνιμος δὲ καὶ δεινὸς περὶ τὰν ἀρχάν, οὗτός κα εἴη καττὰν ἀλάθῃαν
βασιλεύς .... ἔχει δὲ καὶ ὁ δᾶμος τῶν μερέων τᾶς τοῦ ἀνθρώπου ψυχᾶς
τὰν ἀναλογίαν ταύταν τῶν ἀγαθῶν καὶ τῶν κακῶν· ἁ μὲν γὰρ πλεονεκτία
γίνεται περὶ τὸ ἁγούμενον μέρος τᾶς ψυχᾶς, λογικὰ γὰρ ἁ ἐπιθυμία·

ἁ δὲ φιλοτιμία καὶ θηριότας περὶ τὸ θυμοειδές, τοῦτο γὰρ τὸ ζέον καὶ
δυναμικὸν μέρος τᾶς ψυχᾶς· ἁ δὲ φιλαδονία περὶ τὸ ἐπιθυματικόν,
τοῦτο γὰρ θῆλυ καὶ ὑγρὸν μέρος τᾶς ψυχᾶς· ἁ δέ γε ἀδικία τελειοτάτα
κακία καὶ σύνθετος ἔασσα περὶ ὅλαν γίνεται τὰν ψυχάν. ὅθεν ὡς λύραν
καὶ πόλιν εὐνομουμέναν δεῖ συναρμόσασθαι βασιλέα ὅρον δικαιότατον
καὶ νόμω τάξιν ἐν αὐτῷ πρᾶτον καταστησάμενον, εἰδότα διότι τῶ
πλάθεος, ὧ δέδωκεν ὁ θεὸς αὐτῷ τὰν ἁγεμονίαν, ἁ συναρμογὰ ποτ'
αὐτὸν ὀφείλει συναρμοσθῆμεν. ποτὶ δὲ τοῖς ἀγορευομένοις δεῖ καὶ
διαθέσιας καὶ ἕξιας ἐπιπρεπέας ἐπιταδεύεν τὸν ἀγαθὸν βασιλέα,
Empedocles Poet. Phil., Testimonia Fragment 33, line 12
χεῖα, πῦρ ἀέρα ὕδωρ γῆν, δύο δὲ ἀρχικὰς δυνάμεις, Φιλίαν τε καὶ Νεῖκος,
ὧν ἡ μέν
ἐστιν ἑνωτική, τὸ δὲ διαιρετικόν. φησὶ δὲ οὕτως· ‘τέσσαρα ... βρότειον’
[B 6].
Δία μὲν γὰρ λέγει τὴν ζέσιν καὶ τὸν αἰθέρα, Ἥρην δὲ φερέσβιον τὸν
ἀέρα,
τὴν δὲ γῆν τὸν Ἀιδωνέα, Νῆστιν δὲ καὶ κρούνωμα βρότειον οἱονεὶ τὸ
σπέρμα καὶ τὸ ὕδωρ. STOB. Ecl.
I 10, 11 b p. 121 W. Ἐ. Δία μὲν λέγει τὴν ζέσιν καὶ τὸν
αἰθέρα, Ἥρην δὲ φερέσβιον τὴν γῆν, ἀέρα δὲ τὸν Ἀιδωνέα, ἐπειδὴ φῶς
οἰκεῖον
οὐκ ἔχει, ἀλλὰ ὑπὸ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ ἄστρων καταλάμπεται, Νῆστιν
δὲ καὶ
κρούνωμα βρότειον τὸ σπέρμα καὶ τὸ ὕδωρ. ἐκ τεσσάρων οὖν στοιχείων
τὸ
258
πᾶν, τῆς τούτων φύσεως ἐξ ἐναντίων συνεστώσης, ξηρότητός τε καὶ

ὑγρότητος
καὶ θερμότητος καὶ ψυχρότητος, ὑπὸ τῆς πρὸς ἄλληλα ἀναλογίας καὶ
κράσεως
ἐναπεργαζομένης τὸ πᾶν καὶ μεταβολὰς μὲν μερικὰς ὑπομενούσης, τοῦ
δὲ παντὸς
λύσιν μὴ ἐπιδεχομένης. λέγει γὰρ οὕτως· ‘ἄλλοτε ... ἔχθει’ [B 17, 7. 8].
HIPPOL.
Ref. VII 29 (p. 211 W.)
Ζεύς ἐστι τὸ πῦρ, Ἥρη δὲ φερέσβιος ἡ γῆ ἡ φέρουσα τοὺς πρὸς τὸν
βίον καρπούς, Ἀιδωνεὺς δὲ ὁ ἀήρ, ὅτι πάντα δι' αὐτοῦ βλέποντες μόνον
αὐτὸν
οὐ καθορῶμεν, Νῆστις δὲ τὸ ὕδωρ· μόνον γὰρ τοῦτο ὄχημα τροφῆς
[αἴτιον] γινό-
μενον πᾶσι τοῖς τρεφομένοις, αὐτὸ καθ' αὑτὸ τρέφειν οὐ δυνάμενον τὰ
τρεφόμενα.
εἰ γὰρ ἔτρεφε, φησίν, οὐκ ἄν ποτε λιμῶι κατελήφθη τὰ ζῶια, ὕδατος ἐν
τῶι κόσμωι
πλεονάζοντος ἀεί. διὰ τοῦτο Νῆστιν καλεῖ τὸ ὕδωρ, ὅτι τροφῆς αἴτιον
γινόμενον
τρέφειν οὐκ εὐτονεῖ τὰ τρεφόμενα. PHILODEM. de pietate 2 p. 63 G.
(Philippson
Empedocles Poet. Phil., Fragmenta Fragment 96, line 10
Κύπριδος, φησίν, ἐν παλάμηισιν ὅτε ξὺμ πρῶτ' ἐφύοντο.

SIMPL. Phys. 300, 19 καὶ γὰρ λό-
γωι τινὶ ποιεῖ σάρκας καὶ ὀστοῦν καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον. λέγει γοῦν ἐν
τῶι
πρώτωι τῶν Φυσικῶν· ‘ἡ ... θεσπεσίηθεν’ τουτέστιν ἀπὸ τῶν θείων
αἰτίων
καὶ μάλιστα τῆς Φιλίας ἤτοι Ἁρμονίας· ταῖς γὰρ ταύτης κόλλαις
ἁρμόζεται.
ARISTOT. de anima Α 5. 410a 1 οὐ γὰρ ὁπωσοῦν ἔχοντα τὰ στοιχεῖα
τούτων ἕκα-
στον ἀλλὰ λόγωι τινὶ καὶ συνθέσει, καθάπερ φησὶ Ἐ. τὸ ὀστοῦν· ‘ἡ ...
γένοντο’.
Paraphrase bei Simpl. zu d. St. 68, 5 Hayd. ‘ἐπίηρος’ δέ, τουτέστιν ἐναρ-
μόνιος, εἴρηται ἡ γῆ ὡς κύβος κατὰ τὴν Πυθαγόρειον παράδοσιν· τὸν γὰρ
κύβον
διὰ τὸ δώδεκα μὲν ἔχειν πλευρὰς ὀκτὼ δὲ γωνίας ἓξ δὲ ἐπίπεδα τὴν
259
ἁρμονικὴν
ποιοῦντα ἀναλογίαν ἁρμονίαν ἐκάλουν. ‘χόανα’ δὲ καὶ παρὰ τῶι
ποιητῆι, ἐν οἷς
ἡ τῶν μιγνυμένων γίνεται κρᾶσις, ἀγγεῖα· ‘φῦσαι δ' ἐν χοάνοισιν ἐείκοσι
πᾶσαι
ἐφύσων’ [S 470], ἃ καὶ ‘εὔστερνα’ ὡς πλατέα διὰ τὸ χωρητικὸν καλεῖ.
μίγνυσι
δὲ πρὸς τὴν τῶν ὀστῶν γένεσιν τέσσαρα μὲν πυρὸς μέρη, διὰ τὸ ξηρὸν
καὶ λευκὸν
χρῶμα ἴσως πλείστου λέγων αὐτὰ μετέχειν πυρός, δύο δὲ γῆς καὶ ἓν μὲν
ἀέρος
ἓν δὲ ὕδατος, ἃ δὴ ἄμφω ‘νῆστιν αἴγλην’ προσαγορεύει, νῆστιν μὲν διὰ
τὸ
ὑγρὸν ἀπὸ τοῦ νάειν καὶ ῥεῖν, αἴγλην δὲ ὡς διαφανῆ.
ἡ δὲ χθὼν ἐπίηρος ἐν εὐστέρνοις χοάνοισι
τὼ δύο τῶν ὀκτὼ μερέων λάχε Νήστιδος αἴγλης,
τέσσαρα δ' Ἡφαίστοιο· τὰ δ' ὀστέα λευκὰ γένοντο
Ἁρμονίης κόλληισιν ἀρηρότα θεσπεσίηθεν.
Eudemus Phil., Fragmenta Fragment 133, line 39
σπουδήν, ὅς που δῆλός ἐστι καὶ τὰ συγγράμματα τοῖς μαθηματικοῖς

λόγοις κατα-
πυκνώσας καὶ πανταχοῦ τὸ περὶ αὐτὰ θαῦμα τῶν φιλοσοφίας
ἀντεχομένων ἐπε-
γείρων. ἐν δὲ τούτῳ τῷ χρόνῳ καὶ Λεωδάμας ὁ Θάσιος ἦν καὶ Ἀρχύτας ὁ
Ταραν-
τῖνος καὶ Θεαίτητος ὁ Ἀθηναῖος, παρ' ὧν ἐπηυξήθη τὰ θεωρήματα καὶ
προῆλθεν
εἰς ἐπιστημονικωτέραν σύστασιν. Λεωδάμαντος δὲ νεώτερος ὁ
Νεοκλείδης καὶ ὁ
τούτου μαθητὴς Λέων, οἳ πολλὰ προσευπόρησαν τοῖς πρὸ αὐτῶν, ὥστε
τὸν Λέοντα
καὶ τὰ στοιχεῖα συνθεῖναι τῷ τε πλήθει καὶ τῇ χρείᾳ τῶν δεικνυμένων
ἐπιμελέστε-
ρον, καὶ διορισμοὺς εὑρεῖν, πότε δυνατόν ἐστι τὸ ζητούμενον πρόβλημα
καὶ πότε
ἀδύνατον. Εὔδοξος δὲ ὁ Κνίδιος, Λέοντος μὲν ὀλίγῳ νεώτερος, ἑταῖρος
δὲ τῶν
περὶ Πλάτωνα γενόμενος, πρῶτος τῶν καθόλου καλουμένων
θεωρημάτων τὸ
πλῆθος ηὔξησεν καὶ ταῖς τρισὶν ἀναλογίαις ἄλλας τρεῖς προσέθηκεν καὶ
260
τὰ περὶ
τὴν τομὴν ἀρχὴν λαβόντα παρὰ Πλάτωνος εἰς πλῆθος προήγαγεν καὶ ταῖς
ἀνα-
λύσεσιν ἐπ' αὐτῶν χρησάμενος. Ἀμύκλας δὲ ὁ Ἡρακλεώτης, εἷς τῶν
Πλάτωνος
ἑταίρων καὶ Μέναιχμος ἀκροατὴς ὢν Εὐδόξου καὶ Πλάτωνι δὲ
συγγεγονὼς καὶ ὁ
ἀδελφὸς αὐτοῦ Δεινόστρατος ἔτι τελεωτέραν ἐποίησαν τὴν ὅλην
γεωμετρίαν.
Θεύδιος δὲ ὁ Μάγνης ἔν τε τοῖς μαθήμασιν ἔδοξεν εἶναι διαφέρων καὶ
κατὰ τὴν
ἄλλην φιλοσοφίαν· καὶ γὰρ τὰ στοιχεῖα καλῶς συνέταξεν καὶ πολλὰ τῶν
ὁρικῶν [?]
καθολικώτερα ἐποίησεν. καὶ μέντοι καὶ ὁ Κυζικηνὸς Ἀθήναιος κατὰ τοὺς
αὐτοὺς
γεγονὼς χρόνους καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις μὲν μαθήμασι, μάλιστα δὲ κατὰ
γεωμετρίαν
ἐπιφανὴς ἐγένετο. διῆγον οὖν οὗτοι μετ' ἀλλήλων ἐν Ἀκαδημίᾳ κοινὰς
ποιούμενοι
τὰς ζητήσεις.
Geminus Astron., Fragmenta optica [Dub.] P. 30, line 6
φανήσονται ἐξεργάσονται. τέλος δὲ τῷ ἀρχιτέκτονι τὸ

πρὸς φαντασίαν εὔρυθμον ποιῆσαι τὸ ἔργον καὶ ὁπόσον
ἐγχωρεῖ πρὸς τὰς τῆς ὄψεως ἀπάτας ἀλεξήματα ἀνευρίσκειν
οὐ τῆς κατ' ἀλήθειαν ἰσότητος ἢ εὐρυθμίας, ἀλλὰ τῆς
πρὸς ὄψιν στοχαζομένῳ. οὕτω γοῦν τὸν μὲν κυλινδρικὸν
κίονα ἐπεὶ κατεαγότα ἔμελλε θεωρήσειν κατὰ μέσον πρὸς
ὄψιν στενούμενον, εὐρύτερον κατὰ ταῦτα ποιεῖ· καὶ τὸν
μὲν κύκλον ἔστιν ὅτε οὐ κύκλον γράφει, ἀλλ' ὀξυγωνίου
κώνου τομήν, τὸ δὲ τετράγωνον προμηκέστερον καὶ τοὺς
πολλοὺς καὶ μεγέθει διαφέροντας κίονας ἐν ἄλλαις ἀνα-
λογίαις κατὰ πλῆθος καὶ μέγεθος. τοιοῦτος δ' ἐστὶ λόγος
καὶ τῷ κολοσσοποιῷ διδοὺς τὴν φανησομένην τοῦ ἀπο-
τελέσματος συμμετρίαν, ἵνα πρὸς τὴν ὄψιν εὔρυθμος εἴη,
ἀλλὰ μὴ μάτην ἐργασθείη κατὰ τὴν οὐσίαν σύμμετρος.
οὐ γὰρ οἷα ἔστι τὰ ἔργα, τοιαῦτα φαίνεται ἐν πολλῷ
ἀναστήματι τιθέμενα.
261
Heraclides Gramm., Fragmenta Fragment 6, line 33
τοῦ σημαινομένου ὁμοτονεῖ, ὅσα δὲ διαλλάσσει τῷ σημαινομένῳ οὐκέτι.

τὸ μὲν οὖν φίλος καὶ φίλη καὶ ξένος καὶ ξένη καὶ τὰ προκείμενα
ἀπαράλλακτά ἐστιν, διὸ ὁμοτονεῖ, τὰ δὲ διαφέροντα οὐκέτι· καθάπερ
γὰρ χόλος χολή καὶ τρόπος τροπή καὶ νόμος νομή, γόνος γονή, δόμος
δομή, στρόφος στροφή, πόθος ποθή. [περὶ τούτου οὖν ἐν ἄλλοις ἐντελῶς
εἴρηται ὅτι διαφέρει] εἰ οὖν ἐστι Στάφυλος ἀρσενικόν, διαφέρει δὲ τῷ
σημαινομένῳ, ἡ σταφυλή (ὀπώρα δὲ) ὄντως ὀξύνεται. – τὸ μέντοι
προκείμενον τοῦ Ἡρακλείδου παρατήρημα ἰσχυρόν, καθὰ παραγγέλλε-
ται ὀξυτονεῖν (l. βαρυτονεῖν), οὐ μόνον διὰ τὰ παρακολουθοῦντα τῷ
ὀνόματι ἀλλ' ὅτι καὶ ὑπὲρ δύο ἐστὶ συλλαβάς· τὰ γὰρ προκείμενα
δισύλλαβα· ὥστε οὐδὲ τὴν ὀπώραν ὀξυτονεῖν ἡ ἀναλογία ἐπιτρέπει·
[ἀλλὰ] καὶ ἡ Πτολεμαίου ἀθετεῖται παρατήρησις, καθ' ἣν διαφέρειν
φησὶ τοῖς τόνοις τοὔνομα καὶ τῷ σημαινομένῳ. eadem apud Herennium
Philonem legit Eustathius, sed brevissime excerpsit et valde corru-
pit: Eust. p. 341, 30 ἰστέον δὲ νῦν καὶ ὅτι Πτολεμαῖος ὁ Ἀσκαλωνίτης
ἐν τῷ περὶ τῶν ἐν Ὀδυσσείᾳ προσῳδιῶν εἰπὼν κεῖσθαι τὴν λέξιν
ταύτην ἐπὶ τῆς καθιεμένης μολύβδου ... λέγει δὲ ὁ Πτολεμαῖος τοῦτο
διὰ τὸ μηδὲ τὴν ὀπώραν τὴν σταφυλήν δεῖν ὀξύνεσθαι ἀλλὰ περισπᾶσθαι
(l. βαρύνεσθαι), οἷα τῶν τοιούτων εἰς λη θηλυκῶν ἃ παραλήγεται τῷ υ

περισπωμένων (l. βαρυνομένων) καθ' Ἡρακλείδην φάμενον ἡμαρτῆσθαι
παρὰ τοῖς ἑλληνίζουσι τὸ σταφυλή ὀξυνόμενον·
Ιεροκλής. Fragmenta ethica (ap. Stobaeum) P. 61, line 27
τάχαται γονεῖς ἀδελφοὶ γυνὴ παῖδες. ὁ δ' ἀπὸ τούτων τρίτος, ἐν ᾧ θεῖοι
καὶ
τηθίδες, πάπποι τε καὶ τῆθαι, καὶ ἀδελφῶν παῖδες, ἔτι δὲ ἀνεψιοί. μεθ' ὃν
ὁ τοὺς ἄλλους περιέχων συγγενεῖς. τούτῳ δ' ἐφεξῆς ὁ τῶν δημοτῶν καὶ
μετ' αὐτὸν ὁ τῶν φυλετῶν, εἶθ' ὁ πολιτῶν, καὶ λοιπὸν οὕτως ὁ μὲν ἀστυ-
γειτόνων, ὁ δὲ ὁμοεθνῶν. ὁ δ' ἐξωτάτω καὶ μέγιστος περιέχων τε πάντας
τοὺς κύκλους ὁ τοῦ παντὸς ἀνθρώπων γένους. τούτων οὖν
τεθεωρημένων,
κατὰ τὸν ἐντεταμένον ἐστὶ περὶ τὴν δέουσαν ἑκάστων χρῆσιν τὸ
ἐπισυνάγειν
πως τοὺς κύκλους ὡς ἐπὶ τὸ κέντρον καὶ τῇ σπουδῇ μεταφέρειν ἀεὶ τοὺς
ἐκ τῶν περιεχόντων εἰς τοὺς περιεχομένους. κατὰ τὸν φιλοίκειον γοῦν
ἐστὶ
γονέας μὲν καὶ ἀδελφούς .... οὐκοῦν κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν καὶ τῶν
συγγενῶν τοὺς μὲν πρεσβυτέρους καὶ τὰς πρεσβυτέρας ὡς πάππους ἢ
θείους
262
ἢ τηθίδας, τοὺς δ' ὁμήλικας ὡς ἀνεψιούς, τοὺς δὲ νεωτέρους ὡς παῖδας

ἀνεψιῶν. ὥστε εἴρηται διὰ συντόμων ὑποθήκη σαφὴς πῶς χρὴ
προσφέρεσθαι
συγγενέσιν, ἐπειδὴ προεδιδάχθημεν πῶς τε χρηστέον ἑαυτοῖς καὶ πῶς γο-
νεῦσι καὶ ἀδελφοῖς, ἔτι δὲ γυναικὶ καὶ τέκνοις, πρόσκειται δ' ὅτι καὶ
τούτοις
μὲν ὁμοίως τιμητέον τοὺς ἐκ τοῦ τρίτου κύκλου, τούτοις δ' αὖ πάλιν τοὺς
συγγενεῖς. ἀφαιρήσεται μὲν γάρ τι τῆς εὐνοίας τὸ καθ' αἷμα διάστημα
πλέον
ὄν· ἡμῖν δ' ὅμως σπουδαστέα περὶ τὴν ἐξομοίωσίν ἐστιν. ἥκοι μὲν γὰρ ἂν
εἰς τὸ μέτριον, εἰ διὰ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν ἐνστάσεως ἐπιτεμνόμεθα τὸ
μῆκος
τῆς πρὸς ἕκαστον τὸ πρόσωπον σχέσεως. τὸ μὲν οὖν συνέχον καὶ πραγμα
Irenaeus Theol., Adversus haereses (libri 1-2) Book 1, cha. 8, sec.6, line
33
μοῖς, ὀγδοάδες ὄντες· οἵτινες τρεῖς ἐφ' ἑαυτοὺς ἐλθόντες,

τὸν τῶν εἰκοσιτεσσάρων ἀνέδειξαν ἀριθμόν. Τὰ μέν τοι τρία
στοιχεῖα ἀφίησιν [Η. (ἅ) φησιν] αὐτὸς τῶν τριῶν ἐν συζυγίᾳ
δυνάμεων ὑπάρχειν, ἅ ἐστιν ἓξ, ἀφ' ὧν ἀπεῤῥύη τὰ εἰκοσι-
τέσσαρα στοιχεῖα, τετραπλασιασθέντα τῷ τῆς ἀῤῥήτου
τετράδος λόγῳ, τὸν αὐτὸν αὐτοῖς ἀριθμὸν ποιεῖ, ἅπερ φησὶ
τοῦ ἀνονομάστου ὑπάρχειν. Φορεῖσθαι δὲ αὐτὰ ὑπὸ τῶν
τριῶν δυνάμεων, εἰς ὁμοιότητα τοῦ ἀοράτου, ὧν στοιχείων
εἰκόνες εἰκόνων τὰ παρ' ἡμῖν διπλᾶ γράμματα ὑπάρχειν,
ἃ συναριθμούμενα τοῖς εἰκοσιτέσσαρσι στοιχείοις δυνάμει
τῶν [Η. τῇ] κατὰ ἀναλογίαν τὸν τῶν τριάκοντα ποιεῖ
ἀριθμόν.
Τούτου τοῦ λόγου, καὶ τῆς οἰκονομίας [Η. ἀνα-
λογίας] ταύτης καρπόν φησιν ἐν ὁμοιώματι εἰκόνος πεφυ-
κέναι [Hipp. πεφηνέναι] ἐκεῖνον, τὸν μετὰ τὰς ἓξ ἡμέρας
τέταρτον ἀναβάντα εἰς τὸ ὄρος, καὶ γενόμενον ἕκτον, τὸν
κρατηθέντα καὶ καταβάντα [Η. καταβ. καὶ κρατ.] ἐν τῇ
ἑβδομάδι, ἐπίσημον ὀγδοάδα ὑπάρχοντα, καὶ ἔχοντα ἐν
ἑαυτῷ τὸν ἅπαντα τῶν στοιχείων ἀριθμὸν, [Η. ὃν] ἐφανέ-
ρωσεν, ἐλθόντος αὐτοῦ ἐπὶ τὸ βάπτισμα, ἡ τῆς περιστερᾶς
κάθοδος, ἥτις ἐστὶν ω καὶ α.
Moeris Attic., Lexicon Atticum P. 203, line 14

263
μετέπεμψε Θουκυδίδης, μετεπέμψατο Δημοσθένης.

μετέγγυος Ἀττικοί, μεσίτης Ἕλληνες.
μύλη Ἀττικοί, μύλος Ἕλληνες.
μόλυβδος Ἀττικοί, μόλυβος Ἕλληνες.
μισογύνης Ἀττικοί, μισογύναιος Ἕλληνες.
μᾶζαν προπερισπωμένως καὶ μακρῶς Ἀττικοί, βαρυτόνως καὶ βρα-
χέως Ἕλληνες.
μάμμην καὶ μαμμίαν τὴν μητέρα Ἀττικοί. Ἕλληνες τὴν μάμμην.
μαχαιρίδες αἱ μάχαιραι τῶν κουρέων Ἀττικοί. μάχαιραι κοινόν.
μονομάχης Ἀττικοί, κατὰ δὲ τὴν ἀναλογίαν μονομάχος.
μάντεων τὴν πρώτην ὀξυτόνως Ἀττικοί, τὴν δευτέραν ὀξυτό-
νως Ἕλληνες.
μέθυσον τὸν ἄνδρα, μεθύσην τὴν γυναῖκα Ἕλληνες.
μασχάλη Ἀττικοί, μάλη Ἕλληνες.
μειράκια τοὺς ἄρρενας Ἀττικοί, μείρακας τὰς θηλείας Ἕλληνες.
μύλος ἡ τράπεζα τοῦ μύλου, ὄνος τὸ ἄνω τοῦ μύλου.
Μειδίου Ἀττικοί, Μειδία τό τε ἀναλογικὸν καὶ τὸ Ἑλληνικόν.
μελάγχρως Ἀττικοί, μελαγχρής Ἕλληνες.
μελαίνεσθαι Ἀττικοί, βάπτεσθαι Ἕλληνες.
μῶν Ἀττικοί, μὴ ἄρα Ἕλληνες.
Philodemus Phil., Περὶ εὐσεβείας (pars i) (P. Herc. 229, 247/242,

437/452, 1077, 1098, 1610, 1788) Fragment 9, line 237

[ὅλως ἄδηκ]τον εἰς τὴν
[βλά]βη̣[ν, οὐ] καθίσταν-
τ̣[ο] διαλογισμόν· ἔ̣τι
δὲ ὑπὲρ τοῦ μηδὲ
τἆλλα ζῶια τῆς ἀ-
[ν]αλογ̣ίας ἐστε[ρη]θ̣[ῆ-]
ναι τοῦ τα⟦π⟧ράγματος
καὶ περὶ τοῦτο τῶν
ἀνθρώπων τ̣ὸ̣ν̣
Philolaus Phil., Testimonia Fragment 13, line 9
αὐτοῦ λεγόμενον φῶς ἐν ἑβδομάδι, μετὰ ταῦτά φησιν ἔρωτα καὶ φιλίαν
264
καὶ μῆτιν
καὶ ἐπίνοιαν ἐπ' ὀγδοάδι συμβῆναι τοῖς οὖσιν.
– – p. 82, 10 ὅτι καὶ Σπεύσιππος, ὁ Πωτώνης μὲν υἱὸς τῆς τοῦ Πλά-
τωνος ἀδελφῆς, διάδοχος δὲ Ἀκαδημίας πρὸ Ξενοκράτου, ἐκ τῶν
ἐξαιρέτως σπου-
δασθεισῶν ἀεὶ Πυθαγορικῶν ἀκροάσεων, μάλιστα δὲ τῶν Φιλολάου
συγγραμμάτων,
βιβλίδιόν τι συντάξας γλαφυρὸν ἐπέγραψε μὲν αὐτὸ Περὶ Πυθαγορικῶν
ἀριθ-
μῶν [fr. 4 P. Lang Bonn 1911 S. 53ff.], ἀπ' ἀρχῆς δὲ μέχρι ἡμίσους περὶ
τῶν ἐν αὐτοῖς γραμμικῶν ἐμμελέστατα διεξελθὼν πολυγωνίων τε καὶ
παντοίων
τῶν ἐν ἀριθμοῖς ἐπιπέδων ἅμα καὶ στερεῶν, περί τε τῶν πέντε σχημάτων,
ἃ τοῖς
κοσμικοῖς ἀποδίδοται στοιχείοις, ἰδιότητός τε αὐτῶν καὶ πρὸς ἄλληλα
κοινό-
τητος, ἀναλογίας τε καὶ ἀνακολουθίας, μετὰ ταῦτα λοιπὸν θάτερον [τὸ]
τοῦ βιβλίου
ἥμισυ περὶ δεκάδος ἄντικρυς ποιεῖται, φυσικωτάτην αὐτὴν ἀποφαίνων
καὶ τελε-
στικωτάτην τῶν ὄντων, οἷον εἶδός τι τοῖς κοσμικοῖς ἀποτελέσμασι
τεχνικὸν ἀφ'
ἑαυτῆς (ἀλλ' οὐχ ἡμῶν νομισάντων ἢ ὡς ἔτυχε) θεμέλιον ὑπάρχουσαν καὶ
παρά-
δειγμα παντελέστατον τῶι τοῦ παντὸς ποιητῆι θεῶι προεκκειμένην. λέγει
δὲ
τὸν τρόπον τοῦτον περὶ αὐτῆς· ‘ἔστι δὲ τὰ δέκα τέλειος ἀριθμός, καὶ
ὀρθῶς
τε καὶ κατὰ φύσιν εἰς τοῦτον καταντῶμεν παντοίως ἀριθμοῦντες
Ἕλληνές τε καὶ
πάντες ἄνθρωποι οὐδὲν αὐτοὶ ἐπιτηδεύοντες· πολλὰ γὰρ ἴδια ἔχει,
Philo Mech., Belopoeica Thevenot p. 49, line 13
ἡμῖν τὰ λιμενοποιικά· νῦν δὲ καθήκει λέγειν,

καθότι τὴν ἐξ ἀρχῆς διάταξιν ἐποιησάμεθα
πρὸς σέ, περὶ τῶν βελοποιικῶν, ὑπὸ δέ τινων
ὀργανοποιικῶν καλουμένων. εἰ μὲν οὖν συνέβαι-
νεν ὁμοίᾳ μεθόδῳ κεχρῆσθαι πάντας τοὺς πρό-
τερον πεπραγματευμένους περὶ τοῦ μέρους τού-
του, τάχα ἂν οὐθενὸς ἄλλου προσεδεόμεθα πλὴν
τοῦ τὰς συντάξεις τῶν ὀργάνων ὁμολόγους οὔσας
ἐμφανίζειν. ἐπεὶ δὲ διηνεγμένους ὁρῶμεν οὐ
μόνον ἐν ταῖς πρὸς ἄλληλα τῶν μερῶν ἀναλο-
265
γίαις, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ πρώτῳ καὶ ἡγουμένῳ στοι-

χείῳ, λέγω δὲ τῷ τὸν τόνον μέλλοντι δέχε-
σθαι τρή-
ματι, καλῶς ἔχον ἐστὶν περὶ μὲν τῶν ἀρχαίων
παρεῖναι, τὰς δὲ τῶν ὕστερον παραδεδομένας
μεθό-
δους περὶ τῆς καθόλου τέχνης δυναμένας ἐπὶ
τῶν ἔργων τὰ δέοντα
ποιήσειν ταύτας ἐμφανίζειν.
Philo Mech., Belopoeica Thevenot p. 54, line 30
λειν τιθέντα διὰ τεσσάρων διαμέτρων, πλά-

τος ἔχοντα τῆς διαμέτρου τὸ τρίτον μέ-
ρος, πάχος δὲ ἕκτον μέρος· ποιεῖν δὲ καὶ
τὰ πτερύγια, δι' ὧν τὸ χελώνιον ἄγε-
ται, μῆκος μὲν ἔχοντα τὸ ἴσον τῇ κλι-
μακίδι, πλάτος δὲ διαμέτρου τέταρτον μέ-
ρος, πάχος δὲ ὀκτωκαιδέκατον μέρος τῆς
διαμέτρου· καὶ χελωνίου μῆκος μὲν ποιεῖν
σύμμετρον, πλάτος δὲ ἁρμοστὸν τῇ κλιμα-
κίδι. καὶ τῶν μὲν ξυλίνων τὰ μέτρα ταῖς
εἰρημέναις ἀναλογίαις λαμβάνοντα μὴ δια-
μαρτεῖν.
12. σιδήρου δὲ ἔφασαν εἰργασμένου
λαμβάνειν τὸ ὀρθῶς συνδεθὲν ὄργανον [συνθέν]
ταῖς ἐπιζυγίσι καὶ τοῖς ὑποθέμασι περὶ
εἴκοσι καὶ πέντε σταθμοὺς πρὸς τὸν λίθον·
τὸ δὲ τοῦ τόνου πλῆθος μὴ ὡρισμένον εἶναι·
δεῖν μέντοι ἐπιμελῶς ἐξαρτύειν [καὶ] ὡς
πλεῖστον πειρωμένους ἐμβάλλειν, ὡς οὐ μι-
κρᾶς παρὰ τοῦτο γινομένης διαφορᾶς·
ἔχειν δ' ἂν συμμέτρως μάλιστα περὶ εἴκοσι καὶ πέντε
Philostratus Major Soph., Imagines Book 1, cha. 4, sec.2, line 6
λοχαγοὶ δεδίασι – ταῦτα καὶ τὰς χεῖρας ἐς τὸν Δία

αἴρουσι – Καπανεὺς δὲ τὰ τείχη βλέπει περι-
266
φρονῶν τὰς ἐπάλξεις ὡς κλίμακι ἁλωτάς. οὐ μὴν

βάλλεταί πω ἀπὸ τῶν ἐπάλξεων ὀκνοῦντές που οἱ
Θηβαῖοι ἄρξαι μάχης.
ἡδὺ τὸ σόφισμα τοῦ ζωγρά-
φου. περιβάλλων τοῖς τείχεσιν ἄνδρας ὡπλισμένους
τοὺς μὲν ἀρτίους παρέχει ὁρᾶν, τοὺς δὲ ἀσαφεῖς τὰ
σκέλη, τοὺς δὲ ἡμίσεας καὶ στέρνα ἐνίων καὶ κεφα-
λὰς μόνας καὶ κόρυθας μόνας, εἶτα αἰχμάς. ἀναλο-
γία ταῦτα, ὦ παῖ· δεῖ γὰρ κλέπτεσθαι τοὺς ὀφθαλ-
μοὺς τοῖς ἐπιτηδείοις κύκλοις συναπιόντας.
Philoxenus Gramm., Fragmenta Fragment 619, line 5
παρωνύμως φάρυγξ.
Cod. Tischendorfianus Lips. II fol. 19V ap. Reitz., Gesch. p. 308; Cyrilli
Lex. cod. b fol. 301r (vide Cramer, ap 4, 193, 15): Φειδύλος· ει·
οὕτως καὶ Ἀρχίας καὶ Φιλόξενος καὶ Ἀπολλώνιος. Ἀλεξίων δὲ (fr. 16
Berndt) διὰ τοῦ ι, ἐπεὶ ὀνοματικόν.
Cod. Tischendorfianus Lips. II fol. 19r ap. Reitz., M. T. Varro und Joh.
Mauropus p. 84 (cf. Gesch. p. 307): [φθε]ισήνωρ· ει ἡ παράδοσις
[καὶ οἱ παλαιοὶ γραμματικ]οί, ἴσως ἀπὸ τοῦ [φθείσω. τοῦτο δὲ Ἀ]λε-
ξίων (fr. 22 Berndt) καὶ Φιλόξενος [διὰ τοῦ ι γράφουσιν] κατὰ τὴν
ἀναλο-
γίαν [τοῦ φθίω, ὡς Ὅμηρος] (Σ 446) “ἦ τοι ὃ τῆς ἀχέων [φρένας ἔφθιεν”·
καὶ “ἀπ]ὸ δ' ἔφθιθεν ἐσθλοὶ [ἑταῖροι” (Ψ 331). τὴν δὲ διὰ τ]οῦ [ι] γραφὴν
Δίδυμος [ἐν τῷ βʹ ὑπομνήματ]ι αὐτοῦ τῷ Τρύφω[νι ἑπόμενος ἐλέγχει
λ]έγων· ἐπεὶ ἡ παράδος[ις ἔχει τὸ ει “φθεισή]νωρ” (Β 833) καὶ “φθεί-
σω” (Ζ 407 ?) [οὐκ ἀποβλητέον. ἀλ]λ' εἰ ἔστιν τὸ φθίω, [ἐκ τοῦ φθῶ
ἐστιν, το]ῦ δὲ φθῶ τὸ φθεί[ω παράγωγον, ἔχον τὴν δί]φθογγον.
ἔστιν δὲ [ὡσαύτως διὰ διφθόγγ]ου τὸ χλίω καὶ χλεί[ω καὶ τίω, ἀφ' οὗ
ἀτίω κ]αὶ τείω, ἀφ' οὗ ἡ [τεῖσις, καὶ ἴω, τὸ εἶ]μι, καὶ εἴω, ἀφ' οὗ “ἐγ-
[κίκρα, ὡς εἴω” (Sophr. fr. 48 Kaibel). καὶ δίω ι κ]αὶ δείω ει γράφου[σιν,
ἀφ' οὗ δέδια καὶ] δείδια, ἀφ' οὗ καὶ δέος, [καὶ χίω καὶ χείω ...]των μὲν
χιών, ἀφ' οὗ αἱ [χειαὶ καὶ χείσεται].
Tyrannion Junior Gramm., Fragmenta Fragment 64, line 11
Sch. A h(Ag, Ge, M1, P11) ad Ν 103: ... τὸ δὲ θώων ἔνιοι περισπῶσιν,
ἵν' ὁμοτονῇ τῷ θηρῶν καὶ κυνῶν. οὕτω δὲ καὶ Ἀρίσταρχόν φασι
προφέρεσθαι. Διοκλῆς δὲ καὶ ὁ Θρᾷξ Διονύσιος (fr. 6 L.) ὡς
267
βαρύνοντα τὴν λέξιν τὸν Ἀρίσταρχον διαβάλλουσιν. Κάσσιος δὲ

ἀπολογούμενος ὑπὲρ τῆς βαρυτονήσεώς φησιν ὅτι τὰ μονοσύλλαβα,
ὅταν μὲν ἔχῃ τὴν πληθυντικὴν ἐπὶ τῆς τελευταίας συλλαβῆς μετὰ
συμφώνου λεγομένην, πάντως καὶ κατὰ τὴν γενικὴν περισπᾶται, οἷον
θῆρες, κύνες, χεῖρες, ὅταν δὲ ἀπὸ φωνήεντος ἀρχομένην, πάντως βαρυ-
τονουμένην, οἷον Τρῶες, δμῶες, θῶες, λᾶες. ἀντίκειται δὲ αὐτῷ τὸ
παίδων
καὶ πάντων. Χαῖρις (fr. 5 B.) δέ φησιν οὐκ εἶναι ἐν δισυλλάβοις
Χ 208: ἀλλ' ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπὶ κρουνοὺς ἀφίκοντο (sc. Hector et
Achilles) ...
Sch. bT ad Χ 208: Τὸ τέταρτον: Διοκλῆς φησιν ὅτι συμβαίνει τῷ
κύκλῳ περιτρέχοντι εἰς τὸν αὐτὸν τόπον παραγίνεσθαι τετράκις, ὅταν
τρεῖς συμπληρώσῃ κύκλους. τρεῖς γὰρ ποιήσαντες κύκλους τοῦτον
ποιοῦσι τέταρτον.
Speusippus Phil., Fragmenta Fragment 28, line 9
Συβώτας· Σπεύσιππος ὁ φιλόσοφος, ζῷόν τι.

[Iamblichus], Theologoumena Arithmeticae, pp. 82, 10 – 85, 23
Ὅτι καὶ Σπεύσιππος ὁ Πωτώνης μὲν υἱὸς τῆς τοῦ Πλάτωνος ἀδελφῆς,
διάδοχος δὲ Ἀκαδημίας πρὸ Ξενοκράτου, ἐκ τῶν ἐξαιρέτως σπουδασθει-
σῶν ἀεὶ Πυθαγορικῶν ἀκροάσεων, μάλιστα δὲ τῶν Φιλολάου συγγραμ-
μάτων, βιβλίδιόν τι συντάξας γλαφυρὸν ἐπέγραψε μὲν αὐτὸ Περὶ Πυθα-
γορικῶν ἀριθμῶν, ἀπ' ἀρχῆς δὲ μέχρι ἡμίσους περὶ τῶν ἐν αὐτοῖς γραμ-
μικῶν ἐμμελέστατα διεξελθὼν πολυγωνίων τε καὶ παντοίων τῶν ἐν
ἀριθμοῖς ἐπιπέδων ἅμα καὶ στερεῶν περί τε τῶν πέντε σχημάτων, ἃ τοῖς
κοσμικοῖς ἀποδίδοται στοιχείοις, ἰδιότητος αὐτῶν καὶ πρὸς ἄλληλα
κοινότητος, ἀναλογίας τε καὶ ἀντακολουθίας, μετὰ ταῦτα λοιπὸν θάτερον
τὸ τοῦ βιβλίου ἥμισυ περὶ δεκάδος ἄντικρυς ποιεῖται φυσικωτάτην αὐτὴν

ἀποφαίνων καὶ τελεστικωτάτην τῶν ὄντων, οἷον εἶδός τι τοῖς κοσμικοῖς
ἀποτελέσμασι τεχνικόν, ἐφ' ἑαυτῆς ἀλλ' οὐχ ἡμῶν νομισάντων ἢ ὡς
ἔτυχε θεμένων ὑπάρχουσαν καὶ παράδειγμα παντελέστατον τῷ τοῦ
παντὸς
ποιητῇ θεῷ προεκκειμένην. λέγει δὲ τὸν τρόπον τοῦτον περὶ αὐτῆς· ‘ἔστι
δὲ τὰ δέκα τέλειος, καὶ ὀρθῶς τε καὶ κατὰ φύσιν εἰς τοῦτον καταντῶμεν
παντοίως ἀριθμοῦντες Ἕλληνές τε καὶ πάντες ἄνθρωποι οὐδὲν αὐτοὶ
ἐπιτηδεύοντες· πολλὰ γὰρ ἴδια ἔχει, ἃ προσήκει τὸν οὕτω τέλειον ἔχειν,
πολλὰ δὲ ἴδια μὲν οὐκ ἔστιν αὐτοῦ, δεῖ δὲ ἔχειν αὐτὰ τέλειον. πρῶτον
μὲν οὖν ἄρτιον δεῖ εἶναι, ὅπως ἴσοι ἐνῶσιν οἱ περισσοὶ καὶ ἄρτιοι
268
Theon Phil., De utilitate mathematicae P. 28, line 17
δʹ· δʹ καὶ εʹ θʹ, ὃς καὶ αὐτὸς τετράγωνος· ἔστι γὰρ τρὶς

γʹ θʹ· θʹ καὶ ζʹ ιϛʹ, ὃς καὶ αὐτὸς τετράγωνός ἐστι· τετράκις
γὰρ δʹ ιϛʹ· ιϛʹ καὶ θʹ κεʹ, ὃς καὶ αὐτὸς τετράγωνός ἐστι καὶ
ἰσάκις ἴσος· ἔστι γὰρ πεντάκις εʹ κεʹ· καὶ μέχρις ἀπείρου
ὁ αὐτὸς λόγος. κατὰ μὲν οὖν ἐπισύνθεσιν οὕτως γεννῶν-
ται οἱ τετράγωνοι, τῶν ἐφεξῆς περισσῶν τῷ γεννωμένῳ
ἀπὸ μονάδος τετραγώνῳ προστιθεμένων· κατὰ πολλαπλα-
σιασμὸν δέ, ἐπειδὰν ὁστισοῦν ἀριθμὸς ἐφ' ἑαυτὸν πολλα-
πλασιασθῇ, οἷον δὶς βʹ δʹ, τρὶς γʹ θʹ, τετράκις δʹ ιϛʹ.
οἱ μὲν οὖν τετράγωνοι πάντες τοὺς ἑτερομήκεις
περιλαμβάνουσι κατὰ τὴν γεωμετρικὴν ἀναλογίαν καὶ
μέσους αὐτοὺς ποιοῦσι [τουτέστι τοὺς μονάδι μείζονας
τὴν ἑτέραν πλευρὰν τῆς ἑτέρας ὑπερέχοντας]· οἱ δὲ
ἑτερομήκεις οὐκ ἔτι τοὺς τετραγώνους περιλαμβάνουσιν
ὡς μέσους εἶναι κατὰ ἀναλογίαν. οἷον αʹ βʹ γʹ δʹ εʹ.
οὗτοι τῷ μὲν ἰδίῳ πλήθει πολλαπλασιαζόμενοι ποιοῦσι
τετραγώνους· ἅπαξ τε γὰρ αʹ αʹ καὶ δὶς βʹ δʹ καὶ τρὶς
γʹ θʹ καὶ τετράκις δʹ ιϛʹ καὶ πεντάκις εʹ κεʹ· καὶ οὐκ
ἐκβαίνουσι τῶν ἰδίων ὅρων· ἥ τε γὰρ δυὰς ἑαυτὴν
ἐδύασε καὶ ἡ τριὰς ἑαυτὴν ἐτρίασεν,
ὁ αὐτὸς λόγος. κατὰ μὲν οὖν ἐπισύνθεσιν οὕτως γεννῶν-

ται οἱ τετράγωνοι, τῶν ἐφεξῆς περισσῶν τῷ γεννωμένῳ
ἀπὸ μονάδος τετραγώνῳ προστιθεμένων· κατὰ πολλαπλα-
σιασμὸν δέ, ἐπειδὰν ὁστισοῦν ἀριθμὸς ἐφ' ἑαυτὸν πολλα-
πλασιασθῇ, οἷον δὶς βʹ δʹ, τρὶς γʹ θʹ, τετράκις δʹ ιϛʹ.
οἱ μὲν οὖν τετράγωνοι πάντες τοὺς ἑτερομήκεις
περιλαμβάνουσι κατὰ τὴν γεωμετρικὴν ἀναλογίαν καὶ
μέσους αὐτοὺς ποιοῦσι [τουτέστι τοὺς μονάδι μείζονας
τὴν ἑτέραν πλευρὰν τῆς ἑτέρας ὑπερέχοντας]· οἱ δὲ
ἑτερομήκεις οὐκ ἔτι τοὺς τετραγώνους περιλαμβάνουσιν
ὡς μέσους εἶναι κατὰ ἀναλογίαν. οἷον αʹ βʹ γʹ δʹ εʹ.
οὗτοι τῷ μὲν ἰδίῳ πλήθει πολλαπλασιαζόμενοι ποιοῦσι
τετραγώνους· ἅπαξ τε γὰρ αʹ αʹ καὶ δὶς βʹ δʹ καὶ τρὶς
γʹ θʹ καὶ τετράκις δʹ ιϛʹ καὶ πεντάκις εʹ κεʹ· καὶ οὐκ
ἐκβαίνουσι τῶν ἰδίων ὅρων· ἥ τε γὰρ δυὰς ἑαυτὴν
269
ἐδύασε καὶ ἡ τριὰς ἑαυτὴν ἐτρίασεν, ὥστε εἶεν ἂν τε-

τράγωνοι οἱ ἑξῆς αʹ δʹ θʹ ιϛʹ κεʹ. μέσους δὲ ἔχουσι τοὺς
ἑτερομήκεις οὕτως. τετράγωνοι δύο ἐφεξῆς ὅ τε αʹ καὶ
δʹ· τούτων μέσος ἑτερομήκης ὁ βʹ· κείσθωσαν δὴ αʹ βʹ
δʹ· μέσος γίνεται ὁ βʹ, τῷ αὐτῷ λόγῳ τῶν ἄκρων τοῦ
μὲν ὑπερέχων, ὑφ' οὗ δὲ ὑπερεχόμενος·
ὑπὸ τῶν τῇ μονάδι ὑπερεχόντων πολλαπλασιαζόμενοι,

οὔτε μένουσιν ἐν τοῖς ἰδίοις ὅροις οὔτε περιέχουσι τοὺς
τετραγώνους. οἷον τὰ δὶς γʹ γεννᾷ τὸν ϛʹ καὶ τὰ τρὶς
δʹ γεννᾷ τὸν ιβʹ καὶ τὰ τετράκις εʹ γεννᾷ τὸν κʹ, καὶ
οὐδεὶς αὐτῶν μένει ἐν τῷ ἑαυτοῦ ὅρῳ, ἀλλὰ μεταπίπτει
ἐν τῷ πολλαπλασιασμῷ, οἷον δυὰς ἐπὶ τριάδα καὶ τριὰς
ἐπὶ τετράδα καὶ τετρὰς ἐπὶ πεντάδα· οἵ τε γεννώμενοι
ὑπὸ τῶν ἑτερομήκων οὐ περιλαμβάνουσι τοὺς τετραγώ-
νους ἀριθμούς· οἷον ἐφεξῆς ἑτερομήκεις βʹ ϛʹ, μεταξὺ
δὲ αὐτῶν ἐστι τῇ τάξει τετράγωνος ὁ δʹ· ἀλλὰ κατ'
οὐδεμίαν ἀναλογίαν περιλαμβάνεται ὑπ' αὐτῶν ὥστε ἐν
τῷ αὐτῷ λόγῳ πρὸς τὰ ἄκρα εἶναι. ἐκκείσθω γὰρ βʹ
δʹ ϛʹ· ἡ τετρὰς ἐν διαφόροις λόγοις πρὸς τὰ ἄκρα
γενήσεται· τῶν μὲν γὰρ βʹ τὰ δʹ διπλάσια, τῶν δὲ δʹ
τὰ ϛʹ ἡμιόλια. ἵνα δὲ ἀναλόγως μέσον ᾖ, δεῖ αὐτὸ
οὕτως μέσον εἶναι, ὥστε ὃν ἔχει λόγον τὸ πρῶτον πρὸς
τὸ μέσον, τοῦτον τὸ μέσον πρὸς τὸ τρίτον. πάλιν τῶν
ϛʹ καὶ ιβʹ ἑτερομήκων μέσος τῇ τάξει τετράγωνος ὁ θʹ,
ἀλλ' οὐχ εὑρεθήσεται ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ πρὸς τὰ ἄκρα·
ϛʹ θʹ ιβʹ· τῶν μὲν γὰρ ϛʹ τὰ θʹ ἡμιόλια, τῶν δὲ θʹ τὰ
ιβʹ ἐπίτριτα. ὁ δὲ αὐτὸς καὶ ἐπὶ τῶν ἑξῆς λόγος.
ἐπιστητοῦ ᾧ καὶ ἡ δόξα τοῦ αἰσθητοῦ. διάστημα δὲ

ἐν διαφέρουσι μόνον, ἢ κατὰ τὸ μέγεθος ἢ κατὰ ποιό-
τητα ἢ κατὰ θέσιν ἢ ἄλλως ὁπωσοῦν. δῆλον δὲ καὶ
ἐντεῦθεν, ὅτι λόγος διαστήματος ἕτερον· τὸ γὰρ ἥμισυ
πρὸς τὸ διπλάσιον καὶ τὸ διπλάσιον πρὸς τὸ ἥμισυ
λόγον μὲν οὐ τὸν αὐτὸν ἔχει, διάστημα δὲ τὸ αὐτό.
ἀναλογία δ' ἐστὶ πλειόνων λόγων ὁμοιότης ἢ ταυτό-
της, τουτέστιν ἐν πλείοσιν ὅροις λόγων ὁμοιότης, ὅταν
ὃν ἔχει λόγον ὁ πρῶτος πρὸς τὸν δεύτερον, τοῦτον ὁ
270
δεύτερος πρὸς τὸν τρίτον ἢ ἄλλος τις πρὸς ἄλλον.

λέγεται δὲ ἡ μὲν συνεχὴς ἀναλογία, ἡ δὲ διῃρημένη,
συνεχὴς μὲν ἡ ἐν ἐλαχίστοις τρισὶν ὅροις, διῃρημένη
δὲ ἡ ἐν ἐλαχίστοις τέσσαρσιν. οἷον μετὰ τὴν ἐν ἴσοις
ὅροις ἀναλογίαν συνεχὴς ἐν ἐλαχίστοις ὅροις κατὰ μὲν
τὸ διαπλάσιον δʹ βʹ αʹ· ἔστι γὰρ ὡς δʹ πρὸς βʹ, οὕτως
βʹ πρὸς ἕν. διῃρημένη δὲ ϛʹ γʹ δʹ βʹ· ἔστι γὰρ ὡς ϛʹ
πρὸς τὰ γʹ, οὕτως δʹ πρὸς τὰ βʹ. τὸ δὲ αὐτὸ καὶ ἐπὶ
τῶν ἄλλων πολλαπλασίων. ἔστι δὲ τρόπον τινὰ καὶ ἡ
συνεχὴς ἐν τέτταρσιν ὅροις, δὶς λαμβανομένου τοῦ
μέσου. καὶ ἐπὶ τῶν ἐπιμορίων δὲ ὁ αὐτὸς λόγος· συν-
εχὴς μὲν ἀναλογία ἐν λόγῳ ἡμιολίῳ θʹ ϛʹ δʹ, διῃρημένη
θὺς ἀναλογία. ἐγχωρεῖ γάρ τι κατὰ τάξιν μέσον ὂν μὴ

ἔχειν ἀναλόγως πρὸς τὰ ἄκρα· ὡς τὰ δύο μέσα ἐστὶ τῇ
τάξει τοῦ ἑνὸς καὶ τῶν γʹ, καὶ τοῦ ἑνὸς καὶ τῶν ιʹ
τὰ γʹ καὶ τὰ δʹ καὶ τὰ εʹ· ἀπὸ γὰρ τοῦ ἑνὸς οὐχ οἷόν
τε ἐλθεῖν ἐπὶ τὰ ιʹ μὴ πρότερον ἐλθόντα ἐπὶ τὰ βʹ καὶ
τὰ γʹ καὶ τὰ δʹ. ἀλλ' οὐδὲν τούτων ἀναλόγως ἔχει πρὸς
τὰ ἄκρα. τὸ γὰρ ἓν οὐκ ἐν τούτῳ ἐστὶ τῷ λόγῳ πρὸς
τὰ βʹ, ἐν ᾧ τὰ βʹ πρὸς τὰ γʹ· ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν βʹ
καὶ γʹ καὶ δʹ. τὰ δὲ ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ ὄντα καὶ μέσα
ἂν εἴη, οἷον ἕν βʹ δʹ· ἀναλογία τε γάρ ἐστιν ἡ τοῦ δι-
πλασίου, καὶ τὰ βʹ μέσα τοῦ ἑνὸς καὶ τῶν δʹ.
ἀναλογίας δὲ ὁ μὲν Θράσυλλός φησιν εἶναι προ-
ηγουμένας τρεῖς, ἀριθμητικὴν γεωμετρικὴν ἁρμονικήν·
ἀριθμητικὴν μὲν τὴν ταὐτῷ ἀριθμῷ ὑπερέχουσαν καὶ
ὑπερεχομένην, οἷον ............· γεωμετρικὴν δὲ τὴν
ταὐτῷ λόγῳ ὑπερέχουσαν καὶ ὑπερεχομένην, οἷον δι-
πλασίῳ ἢ τριπλασίῳ, ὡς γʹ ϛʹ ιβʹ· ἁρμονικὴν δὲ τὴν
ταὐτῷ μέρει τῶν ἄκρων ὑπερέχουσαν καὶ ὑπερεχομένην,
οἷον τρίτῳ ἢ τετάρτῳ, οἷον ϛʹ ηʹ ιβʹ ............
τούτων δ' ἕκαστον ἐν ἀριθμοῖς καὶ ἄλλως οὕτως
ὁ δὲ Ἐρατοσθένης φησὶν ὅτι πᾶς μὲν λόγος ἢ κατὰ

διάστημα ἢ κατὰ τοὺς ὅρους αὔξεται· τῇ δὲ ἰσότητι συμ-
βέβηκε διαστήματος μὴ μετέχειν· εὔδηλον δὲ ὅτι κατὰ
τοὺς ὅρους μόνους αὐξηθήσεται. λαβόντες δὴ τρία με-
271
γέθη καὶ τὴν ἐν τούτοις ἀναλογίαν κινήσομεν τοὺς

ὅρους. καὶ δείξομεν ὅτι πάντα τὰ ἐν τοῖς μαθήμασιν
ἐξ ἀναλογίας ποσῶν τινων σύγκειται καὶ ἔστιν αὐτῶν
ἀρχὴ καὶ στοιχεῖον ἡ τῆς ἀναλογίας φύσις.
τὰς δὲ ἀποδείξεις ὁ μὲν Ἐρατοσθένης φησὶ παρα-
λείψειν. ὁ δὲ Ἄδραστος γνωριμώτερον δείκνυσιν, ὅτι
τριῶν ἐκτεθέντων ὅρων ἐν ᾗ δήποτε ἀναλογίᾳ, ἐὰν
τρεῖς ἕτεροι ληφθῶσιν ἐκ τούτων πεπλασμένοι ὁ μὲν
τῷ πρώτῳ ἴσος, ὁ δὲ σύνθετος ἐκ πρώτου καὶ δευτέρου,
ὁ δ' ἐξ ἑνὸς πρώτου καὶ δύο δευτέρων καὶ τρίτου, οἱ
ληφθέντες οὕτως πάλιν ἔσονται ἀνάλογον. καὶ ἐκ τῆς
ἐν ἴσοις ὅροις ἀναλογίας γεννᾶται ἡ ἐν διπλασίοις ἀνα-
λογία, ἐκ δὲ τῆς ἐν διπλασίοις ἡ ἐν τριπλασίοις, ἐκ δὲ
ταύτης ἡ ἐν τετραπλασίοις, καὶ ἑξῆς οὕτως αἱ ἐν τοῖς
ἄλλοις πολλαπλασίοις· οἷον ἐκκείσθω ἐν τρισὶν ὅροις
ἴσοις ἐλαχίστοις ἀναλογία ἡ τῆς ἰσότητος, τουτέστιν ἐν
Τίμαιος. Fragmenta et titulus [Sp.] P. 206, line 9
... τὰν δ' ὕλαν ἐκμαγεῖον καὶ ματέρα τιθάναν τε καὶ γεννατικὰν
εἶμεν τᾶς τρίτας οὐσίας· δεξαμέναν γὰρ τὰ ὁμοιώματα ἐς αὑτὰν καὶ
οἷον ἐναπομαξαμέναν ἀποτελῆν τάδε τὰ γεννάματα. ταύταν δὲ τὰν
ὕλαν ἀίδιον μὲν ἔφα, οὐ μὰν ἀκίνατον, ἄμορφον δὲ κατ' αὐταύταν καὶ
ἀσχημάτιστον, δεχομέναν δὲ πᾶσαν μορφάν· τὰν δὲ περὶ τὰ σώματα
μεριστὰν εἶμεν καὶ τᾶς θατέρω φύσιος. ποταγορεύοντι δὲ τὰν ὕλαν
τόπον καὶ χώραν. δύο ὦν αἵδε ἀρχαί ἐντι, ἇν τὸ μὲν εἶδος λόγον ἔχει
ἄρρενός τε καὶ πατρός, ἁ δ' ὕλα θήλεός τε καὶ ματέρος. τρίτα δὲ εἶναι
τὰ ἐκ τουτέων ἔγγονα. τρία δὲ ὄντα τρισὶ γνωρίζεσθαι, τὰν μὲν ἰδέαν
νόῳ κατ' ἐπιστάμαν, τὰν δ' ὕλαν λογισμῷ νόθῳ διὰ τὸ μηδέπω κατ'
εὐθυωρίαν νοῆσθαι ἀλλὰ κατ' ἀναλογίαν, τὰ δ' ἀπογεννάματα αἰσθήσει
καὶ δόξᾳ.
Πρὶν ὦν ὠρανὸν λόγῳ γενέσθαι ἤστην ἰδέα τε καὶ ὕλα καὶ ὁ
θεὸς δαμιουργὸς τῶ βελτίονος. ἐπεὶ δὲ τὸ πρεσβύτερον κάρρον ἐστὶ τῶ
νεωτέρω καὶ τὸ τεταγμένον πρὸ τῶ ἀτάκτω, ἀγαθὸς ὢν ὁ θεὸς ὁρῶν
τε τὰν ὕλαν δεχομέναν τὰν ἰδέαν καὶ ἀλλοιουμέναν παντοίως μέν,
ἀτάκτως δέ, ἐδήλετο εἰς τάξιν αὐτὰν ἄγεν καὶ ἐξ ἀοριστᾶν μεταβολᾶν
ἐς ὡρισμέναν καταστᾶσαι, ἵν' ὁμόλογοι ταὶ διακρίσιες τῶν σωμάτων
γίγνωνται, καὶ μὴ κατ' αὐτόματον τροπὰς δέχηται.
Ἐποίησεν ὦν τόνδε τὸν κόσμον ἐξ ἁπάσας τᾶς ὕλας, ὅρον αὐτὸν
κατασκευάσας τᾶς τῶ ὄντος φύσιος διὰ τὸ πάντα τὰ ἄλλα ἐν αὐταύτῳ

272
ἐς τὰν νοητὰν οὐσίαν, ποθ' ἅνπερ τὸ γεννώμενον ἀπακριβωθὲν κάλλιστόν
τε καὶ ἀπαρεγχείρητον γίγνεται. τέλειος δ' ἀεὶ κατὰ τὰ αἰσθητά

ἐστιν, ὅτι καὶ τὸ παράδειγμα τῆνο αὐτῶ περιέχον πάντα τὰ νοητὰ
ζῶα ἐν αὐταύτῳ οὐδὲν ἐκτὸς ἀπέλιπεν, ἀλλὰ ὅρος ἦν νοατῶν παντελής,
ὡς ὅδε ὁ κόσμος αἰσθητῶν.
Στερεὸς δὲ ὢν ἁπτός τε καὶ ὁρατὸς γᾶς μεμοίρακται πυρός
τε καὶ τῶν μεταξύ, ἀέρος καὶ ὕδατος. ἐκ παντελέων δὲ συνέστακε
σωμάτων, τάπερ ὅλα ἐν αὐτῷ ἐντι, ὡς μή ποκα μέρος ἀπολειφθῆμεν
ἐκτὸς αὐτῶ, ἵνα ᾖ αὐταρκέστατον τὸ τῶ παντὸς σῶμα ἀκήρατόν τε
τῶν ἐκτὸς κηρῶν· οὐ γὰρ ἦν τι δίχα τουτέων· ἀλλὰ καὶ τῶν ἐντός·
τὰ γὰρ καττὰν ἀρίσταν ἀναλογίαν συντεθέντα ἐν ἰσοδυναμίᾳ οὔτε
κρατεῖ ἀλλάλων ἐκ μέρεος οὔτε κρατέεται, ὡς τὰ μὲν αὔξαν, τὰ δὲ
φθίσιν λαμβάνεν, μένει δ' ἐν συναρμογᾷ ἀδιαλύτῳ κατὰ λόγον ἄριστον.
τριῶν γὰρ ὡντινωνοῦν ὅρων ὅταν καὶ τὰ διαστάματα καττὸν αὐτὸν
ἐστάθη λόγον ποτ' ἄλλαλα, τότε δὴ τὸ μέσον ῥυσμῷ Δίκας ὁρήμεθα
ποττὸ πρᾶτον ὅ τί περ τὸ τρίτον ποτ' αὐτό, κἄνπαλιν καὶ παραλλὰξ
κατ' ἐφάρμοσιν τόπων καὶ τάξιος. ταῦτα δ' ἀριθμῆμεν αἰ μὴ μετ' ἰσοκρα-
τίας ἀμάχανον παντί.
ἀπέχει τοῦ ιηʹ, τὸ καταλειπόμενον ἀπόστημα ἐφέξει τοῦ κʹ· τοῦτο δ' ἦν
ἔλαττον
ἁμιτόνιον. κʹ ͵βτδ ριζ· ἁμιόλιος ὁ ͵βτδ τοῦ ιεʹ· ἐπόγδοος
δὲ τοῦ ιηʹ· ὁ γὰρ ιθʹ συμπληροῦται ὡς δέδεικται ἐλάττονι καὶ μείζονι
ἁμιτονίῳ·
ἐπίτριτος δὲ τοῦ ιϛʹ, ὃς ἦν μὲν ἁμιόλιος τοῦ ιβʹ. μέσος δὲ τοῦ ͵γοβ καὶ τοῦ
δʹ διαστάματος· ὑπερέχει γὰρ καὶ ὑπερέχεται ψξη. ὁ δ' αὐτὸς μέσος

τοῦ τε θʹ καὶ γʹ διαστήματος, καὶ οὗτος ἀριθμητικός· ὑπερέχει γὰρ καὶ
ὑπερέχεται ͵αρνβ. καʹ ͵βφϙβ σπη. κβʹ ͵βϡιϛ
τκδ.
κγʹ ͵γοβ ρνς· ἐπίτριτος ὁ ͵γοβ τοῦ κʹ· ὃς ἦν
ἡμιόλιος μὲν τοῦ ιεʹ, ἐπόγδοος δὲ τοῦ ιηʹ, ἐπίτριτος τοῦ ιϛʹ, μέσος δὲ
κατὰ
ἀναλογίαν δύο διαστημάτων τοῦ δʹ καὶ τοῦ ηʹ, ὡσαύτως δὲ τοῦ γʹ πρὸς
θʹ.
ὑπερέχει δὲ αὐτοῦ ψξη· ἁμιόλιος δὲ τῶ ιηʹ· ὑπερέχει γὰρ αὐτοῦ ͵ακδ·
ἦν δὲ ὁ ιηʹ ἁρμονικὸς μὲν δʹ καὶ ηʹ διαστήματος· ἐπίτριτος δὲ τῶ ιεʹ.
κδʹ ͵γυνϛ τπδ. ἡμιόλιος τοῦ κʹ· ὑπερέχει γὰρ αὐτοῦ
273
στοιχεῖον πολυμερέστερον καὶ βαρύτερον. ταῦτα δ' ὦν ἀπὸ ταὐτῶ

στοιχείω συγκείμενα εἰς ἄλληλα τρέπεται. τὸ δὲ δωδεκάεδρον εἰκόνα
τῶ παντὸς ἐστάσατο, ἔγγιστα σφαίρᾳ ἐόν. πῦρ μὲν ὦν διὰ τὰν
λεπτομέρειαν διὰ πάντων ἧκεν, ἀήρ τε διὰ τῶν ἄλλων ἔξω πυρός, ὕδωρ
δὲ διὰ τᾶς γᾶς. ἅπαντα δ' ὦν πλήρη ἐντί, οὐδὲν κενεὸν ἀπολείποντα.
συνάγεται δὲ τᾷ περιφορᾷ τῶ παντός, καὶ ἠρεισμένα τρίβεται μὲν
ἀμοιβαδόν, ἀδιάλειπτον δὲ ἀλλοίωσιν ποτὶ γενέσιας καὶ φθορὰς
ἀποδίδωτι.
Τούτοις δὲ ποτιχρεόμενος ὁ θεὸς τόνδε τὸν κόσμον κατε-
σκεύαξεν, ἁπτὸν μὲν διὰ τὰν γᾶν, ὁρατὸν δὲ διὰ τὸ πῦρ, ἅπερ δύο ἄκρα
ἐντί. δι' ἀέρος δὲ καὶ ὕδατος συνεδήσατο δεσμῷ κρατίστῳ, ἀναλογίᾳ,
ἃ καὶ αὑτὰν καὶ τὰ δι' αὐτᾶς κρατεόμενα συνέχεν δύναται. εἰ μὲν ὦν
ἐπίπεδον εἴη τὸ συνδεόμενον, μία μεσότας ἱκανά ἐστιν· εἰ δέ κα στερεόν,
δύο χρῄσει. δυσὶ δὴ μέσοις δύο ἄκρα ξυναρμόξατο, ὅκως εἴη ὡς πῦρ
ποτ' ἀέρα ἀὴρ ποτὶ ὕδωρ, ὡς δέ κ' ἀὴρ ποτὶ ὕδωρ καὶ ὕδωρ ποτὶ γᾶν,
καὶ κατ' ἐναλλαγάν, ὡς πῦρ ποτὶ ὕδωρ ἀὴρ ποτὶ γᾶν, καὶ ἀνάπαλιν,
ὡς γᾶ ποτὶ ὕδωρ ὕδωρ ποτ' ἀέρα καὶ ἀὴρ ποτὶ πῦρ, καὶ κατ' ἐναλλαγάν,
ὡς γᾶ ποτ' ἀέρα ὕδωρ ποτὶ πῦρ. καὶ ἐπεὶ δυνάμει ἴσα ἐντὶ πάντα,
τοὶ λόγοι αὐτῶν ἐν ἰσονομίᾳ ἐντί. εἷς μὲν ὦν ὅδε ὁ κόσμος δαιμονίῳ
δεσμῷ τῷ ἀνὰ λόγον ἐστίν. ἕκαστον δὲ τῶν τετόρων σωμάτων πολλὰ
εἴδεα ἔχει. πῦρ μὲν φλόγα καὶ φῶς καὶ αὐγάν, διὰ τὰν ἀνισότατα τῶν
Τρέφεσθαι δὲ τὸ σκᾶνος τῶν ἐναερίων ζώων καὶ συνέχεσθαι

τᾶς μὲν τροφᾶς διαδιδομένας διὰ τῶν φλεβῶν εἰς ὅλον τὸν ὄγκον κατ'
ἐπιρροάν, οἷον δι' ὀχετῶν ἀγομένας καὶ ἀρδομένας ὑπὸ τῶ πνεύματος, ὃ
διαχεῖ αὐτὰν ἐπὶ τὰ πέρατα φέρον. ἁ δ' ἀνάπνοια γίνεται μηδενὸς μὲν
κενοῦ ἐν τᾷ φύσει ἐόντος, ἐπιρρέοντος δὲ καὶ ἑλκομένω τῶ ἀέρος ἀντὶ
τῶ ἀπορρέοντος διὰ τῶν ἀοράτων στομίων, δι' ὧν καὶ ἁ νοτὶς ἐπιφαίνε-
ται· τινὸς δὲ καὶ ὑπὸ τᾶς φυσικᾶς θερμότατος ἀπαναλωμένω. ἀνάγκα
ὦν ἀντικαταχθῆμεν τὸ ἴσον τῷ ἀναλωθέντι· εἰ δὲ μή, κενώσιας εἶμεν,
ὅπερ ἀμάχανον· οὐδὲ γὰρ ἔτι εἴη κα σύνσοον καὶ ἓν τὸ ζῶον, διαιρωμένω
τῶ σκάνεος ὑπὸ τῶ κενῶ. ἁ δ' ὁμοία ὀργανοποιία γίγνεται καὶ ἐπὶ τῶν
ἀψύχων καττὰν τᾶς ἀναπνοᾶς ἀναλογίαν· ἁ γὰρ σικύα καὶ τὸ ἤλεκτρον
εἰκόνες ἀναπνοᾶς ἐντι. ῥεῖ γὰρ διὰ τῶ σώματος ἔξω θύραζε τὸ πνεῦμα,
ἀντεπεισάγεται δὲ διὰ τᾶς ἀναπνοᾶς τῷ τε στόματι καὶ ταῖς ῥισίν,
εἶτα πάλιν οἷον Εὔριπος ἀντεπιφέρεται εἰς τὸ σῶμα, τὸ δὲ ἀνατείνεται
καττὰς ἐκροάς. ἁ δὲ σικύα ἀπαναλωθέντος ὑπὸ τῶ πυρὸς τῶ ἀέρος
274
ἐφέλκεται τὸ ὑγρόν, τὸ δ' ἤλεκτρον ἐκκριθέντος τῶ πνεύματος ἀναλαμ-

βάνει † τὸ ὅμοιον σῶμα.
Τροφὰ δὲ πᾶσα ἀπὸ ῥίζας μὲν τᾶς καρδίας, παγᾶς δὲ τᾶς
κοιλίας ἐπάγεται τῷ σώματι· καὶ εἴ κα πλείω τᾶς ἀπορρεοίσας ἐπάρδοιτο,
αὔξα λέγεται, εἴ κα δὲ μείω, φθίσις· ἁ δ' ἀκμὰ μεθόριόν τε τουτέων
ἐστὶ καὶ ἐν ἰσότατι ἀπορροᾶς καὶ ἐπιρροᾶς νοέεται. λυομένων δὲ τῶν
Gaius Suetonius Tranquillus Gramm., Hist., Περὶ βλασφημιῶν καὶ

πόθεν ἑκάστη
Sec.2, line 27
δὲ καὶ ὁ ἄκρατος.
Λούπα· λέγεται δὲ οὕτως παρὰ Ἰταλιώταις ἡ λύκαινα· ὃ δὴ ὄνομα
μετῆκται ἀστείως εἰς ἑταιρίδων προσηγορίαν· τὸ ζῷόν τε γὰρ
ἁρπακτικόν,
ἡ λούπα εἴτουν λύκαινα, καὶ αἱ ἑταιρίδες δὲ ὁμοιότροποι.
Σποδησιλαύρα· ἡ πόρνη, λεγομένη οὕτω παρὰ τὸ διατρίβειν τὰ
πολλὰ ἐν ὁδοῖς ἢ καὶ δημοσίᾳ συμπλέκεσθαι· τὸ γὰρ σποδεῖσθαι καὶ ἐπὶ
μίξεως τίθεται. Διὸ ἡ αὐτὴ καὶ χαμαιτύπη λέγεται ὁμωνύμως τῷ
κατ' αὐτὴν στρώματι (?).
Μυσάχνη· σκῶμμα πόρνης· ταὐτὸν δ' εἰπεῖν, ἡ μυσαρά, ὡς
ἀπὸ τοῦ μυσάττω οὗ παρακείμενος μεμύσαχα· ὅθεν μυσάχνη, πλεονασμῷ
συνήθει τοῦ ν, πρὸς ἀναλογίαν τοῦ ἁλὸς ἄχνη καὶ εἴ τι τοιοῦτον·

Ἀρχίλοχος (fr. 248 L. – B.).
Ἐργάτις· Ἀρχίλοχος (fr. 242 L. – B.).
Δῆμος, ἤγουν κοινὴ τῷ δήμῳ, παρὰ Ἀρχιλόχῳ (fr. 241
L. – B.). Λέγεται δὲ δημὸς καὶ τὸ λίπος.
Παχεῖα· διὰ τὸ πολύτροφον· Ἀρχίλοχος (fr. 240 L. – B.).
Βορβορόπη, παρὰ τὸν βόρβορον καὶ τὴν ὀπήν· ὁ βαρύγλωσσος
Ἱππῶναξ (fr. 135 b Masson) βορβορόπην ὕβρισε γυναῖκά τινα, σκώπτων
ἐκείνην ἐς τὸ παιδογόνον ὡς ἀκάθαρτον.
Ἀνασυρτόλις.
Gaius Suetonius Tranquillus Gramm., Hist., Περὶ βλασφημιῶν καὶ

πόθεν ἑκάστη
Sec.4, line 65
Κνώδαλον· θηρίον. Πλεονάζει δ' ἐπὶ τοῦ θαλασσίου, ἀπὸ τοῦ ἐν ἁλὶ
κινεῖσθαι.
Φιλήτης· ὁ κλέπτης. Χρῆσις μὲν παρά τε Ἡσιόδῳ (Op. 375) καὶ
παρὰ Ἀρχιλόχῳ ἐν τῷ (fr. 20, 11 L. – B.)· Φιλῆτα νύκτωρ περὶ πόλιν
275
πολευμένῳ, ἤγουν κλέπτῃ νυκτιλόχῳ.

Κιξάλης· πολύτροπος.
Χλαινοθήρας· ὁ λωποδύτης.
Χθόνιος· στυγνὸς καὶ κατηφὴς καὶ δόλιος· ὁ αὐτὸς καὶ σκοτοιβόρας,
ὡς ὑπὸ σκότῳ βιβρώσκων τὸν πολεμούμενον· αὐτὸ μέντοι δύναταί ποτε
δηλῶσαι καὶ τὸν κρύφα μονοφαγοῦντα, ἵνα ᾖ τότε αὐτὸς συζυγῶν τῇ παρ'
Ἡσιόδῳ (Op. 704) δειπνολόχῳ γυναικί. Ἀναλογία δὲ πάντως τοῦ σκοτοι-

βόρας πρὸς τὸ ὁδοιπόρος, ὁδοιδόκος καὶ τὰ ὅμοια· καὶ σκοτομήδης.
Ὕπουλος· ὁ μὴ ὑγιὴς τὸν τρόπον, ὡς ἀπὸ ἑλκῶν ἃ δοκοῦντα ὑγιᾶσθαι
οὐκ εἰς παντελὲς καθαρεύει, ἀλλὰ δηλαδὴ ὑπὸ τὴν προφαινομένην οὐλὴν
κακόν τι κρύπτει.
Βυσαύχην· ὁ ἐπιβουλευτικός· καὶ ἴσως φυσιογνωμικῶς ἐρρέθη,
ὡς ἀπὸ ζῴων ὅσα λοχῶντα ἢ ἄλλως θυμούμενα σιμοῦσι τοὺς αὐχένας ἐν
τῷ μέλλειν ἐμπηδᾶν.
Σίνδρων· ὁ κακοήθης.
Κωρυκαῖος· ὁ περίεργος.
Τενέδιος. χαλεπὸς καὶ ἀπότομος.
Tryphon II Gramm., De tropis (olim sub auctore Gregorio Corinthio)

Πλεονασμός
Πλεονασμός ἐστι φράσις ἐν αὑτῇ πλεονάζουσα, ἢ ὡς ἐνδέχεται κατὰ

τῶν δὲ λεγομένων πλεονασμῶν οἱ μὲν μέτρων ἕνεκα φράζονται, οἱ δὲ
ἐμφάσεως.
καὶ μέτρων μὲν τὰ τοιαῦτα, οἷον Αἰνείαο, Πριάμοιο, λελάβῃσι, λελάχωσι,
καὶ πᾶν
ὃ λέγεται κατὰ παραγωγήν. ἐμφάσεως δὲ σημαντικὰ τὰ τοιαῦτα·
Vettius Valens Astrol., Anthologiarum libri ix P. 95, line 4
ματι καὶ τῷ τούτου κυρίῳ. ἄρξουσι δὲ τοῦ πρώτου χρόνου κυριεύειν

οἱ ἐπόντες πρώτῳ λόγῳ τῷ ὡροσκόπῳ, ἔπειτα οἱ ἐν τῷ μεσου-
ρανήματι ἢ ἐν τῷ δύνοντι ἢ ἐν τῷ ὑπογείῳ. ἐὰν δὲ οἱ τόποι οὗ-
τοι τύχωσι κενοί, οἱ ἐπὶ τῶν ἐπαναφορῶν· τούτων δὲ κενῶν
τυχόντων οἱ ἐν τοῖς ἀποκλίμασι, καὶ εἰ μὴ τοσοῦτον σθένουσι,
πλὴν τὰ πράγματα διοικονομήσουσι. πρότερον δὲ οἱ τοῦ ὡρο-
276
σκόπου ἢ τοῦ μεσουρανήματος ἀπονενευκότες μεριοῦσιν, εἶθ' οὕ-

τως οἱ ἐν τοῖς λοιποῖς ἀποκλίμασιν· οὐ μέντοι τελέας τὰς ἀνα-
φορὰς ἢ τὰς περιόδους, ἀλλ' ὅσον μέρος τοῦ ζῳδίου διακατέχειν
δύνανται, πρὸς ἀναλογίαν τοσοῦτον καὶ τῆς περιόδου καὶ τῆς ἀνα-
φορᾶς. οἱ γὰρ ἐπὶ τῶν κέντρων ἢ τῶν ἐπαναφορῶν οἰκείως σχη-
ματισθέντες τε καὶ ἀνατολικοὶ εὑρεθέντες, μάλιστα δὲ λόγον
ἔχοντες πρὸς τὰ τῆς γενέσεως πράγματα ἅτινά ἐστιν, ἐπὰν τῶν
προκειμένων τόπων δεσπόζωσι, καὶ τὴν τοῦ ζῳδίου ἀναφορὰν καὶ
τὴν ἰδίαν περίοδον μεριοῦσιν ἢ τὴν ἐφ' ὧν πάρεισι ζῳδίων οἱ
κύριοι ἀναφορὰν καὶ περίοδον.
Ευκλείδης. Elementa Book 5,HOR, demonstratio 8, line 1
πολλαπλασιασμὸν ἑκάτερον ἑκατέρου ἢ ἅμα ὑπερέχῃ ἢ

ἅμα ἴσα ᾖ ἢ ἅμα ἐλλείπῃ ληφθέντα κατάλληλα.
Τὰ δὲ τὸν αὐτὸν ἔχοντα λόγον μεγέθη ἀνάλογον
καλείσθω.
Ὅταν δὲ τῶν ἰσάκις πολλαπλασίων τὸ μὲν τοῦ
πρώτου πολλαπλάσιον ὑπερέχῃ τοῦ τοῦ δευτέρου πολλα-
πλασίου, τὸ δὲ τοῦ τρίτου πολλαπλάσιον μὴ ὑπερέχῃ τοῦ
τοῦ τετάρτου πολλαπλασίου, τότε τὸ πρῶτον πρὸς τὸ
δεύτερον μείζονα λόγον ἔχειν λέγεται, ἤπερ τὸ τρίτον
πρὸς τὸ τέταρτον.
Ἀναλογία δὲ ἐν τρισὶν ὅροις ἐλαχίστη ἐστίν.
Ὅταν δὲ τρία μεγέθη ἀνάλογον ᾖ, τὸ πρῶτον πρὸς
τὸ τρίτον διπλασίονα λόγον ἔχειν λέγεται ἤπερ πρὸς τὸ
δεύτερον.
Ὅταν δὲ τέσσαρα μεγέθη ἀνάλογον ᾖ, τὸ πρῶτον
πρὸς τὸ τέταρτον τριπλασίονα λόγον ἔχειν λέγεται ἤπερ
πρὸς τὸ δεύτερον, καὶ ἀεὶ ἑξῆς ὁμοίως, ὡς ἂν ἡ ἀναλογία
ὑπάρχῃ.
πλασίου, τὸ δὲ τοῦ τρίτου πολλαπλάσιον μὴ ὑπερέχῃ τοῦ

τοῦ τετάρτου πολλαπλασίου, τότε τὸ πρῶτον πρὸς τὸ
δεύτερον μείζονα λόγον ἔχειν λέγεται, ἤπερ τὸ τρίτον
πρὸς τὸ τέταρτον.
Ἀναλογία δὲ ἐν τρισὶν ὅροις ἐλαχίστη ἐστίν.
Ὅταν δὲ τρία μεγέθη ἀνάλογον ᾖ, τὸ πρῶτον πρὸς
τὸ τρίτον διπλασίονα λόγον ἔχειν λέγεται ἤπερ πρὸς τὸ
277
δεύτερον.
Ὅταν δὲ τέσσαρα μεγέθη ἀνάλογον ᾖ, τὸ πρῶτον
πρὸς τὸ τέταρτον τριπλασίονα λόγον ἔχειν λέγεται ἤπερ
πρὸς τὸ δεύτερον, καὶ ἀεὶ ἑξῆς ὁμοίως, ὡς ἂν ἡ ἀναλογία
ὑπάρχῃ.
Ὁμόλογα μεγέθη λέγεται τὰ μὲν ἡγούμενα τοῖς
ἡγουμένοις τὰ δὲ ἑπόμενα τοῖς ἑπομένοις.
Ἐναλλὰξ λόγος ἐστὶ λῆψις τοῦ ἡγουμένου πρὸς τὸ
ἡγούμενον καὶ τοῦ ἑπομένου πρὸς τὸ ἑπόμενον.
Ἀνάπαλιν λόγος ἐστὶ λῆψις τοῦ ἑπομένου ὡς
ἡγουμένου πρὸς τὸ ἡγούμενον ὡς ἑπόμενον.
Σύνθεσις λόγου ἐστὶ λῆψις τοῦ ἡγουμένου μετὰ
τοῦ ἑπομένου ὡς ἑνὸς πρὸς αὐτὸ τὸ ἑπόμενον.
Διαίρεσις λόγου ἐστὶ λῆψις τῆς ὑπεροχῆς,
ὑπερέχει τὸ ἡγούμενον τοῦ ἑπομένου, πρὸς αὐτὸ τὸ

ἑπόμενον.
Ἀναστροφὴ λόγου ἐστὶ λῆψις τοῦ ἡγουμένου πρὸς
τὴν ὑπεροχήν, ᾗ ὑπερέχει τὸ ἡγούμενον τοῦ ἑπομένου.
Δι' ἴσου λόγος ἐστὶ πλειόνων ὄντων μεγεθῶν καὶ
ἄλλων αὐτοῖς ἴσων τὸ πλῆθος σύνδυο λαμβανομένων καὶ
ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ, ὅταν ᾖ ὡς ἐν τοῖς πρώτοις μεγέθεσι
τὸ πρῶτον πρὸς τὸ ἔσχατον, οὕτως ἐν τοῖς δευτέροις μεγέ-
θεσι τὸ πρῶτον πρὸς τὸ ἔσχατον· ἢ ἄλλως· Λῆψις τῶν
ἄκρων καθ' ὑπεξαίρεσιν τῶν μέσων.
Τεταραγμένη δὲ ἀναλογία ἐστίν, ὅταν τριῶν ὄντων
μεγεθῶν καὶ ἄλλων αὐτοῖς ἴσων τὸ πλῆθος γίνηται ὡς μὲν
ἐν τοῖς πρώτοις μεγέθεσιν ἡγούμενον πρὸς ἑπόμενον,
οὕτως ἐν τοῖς δευτέροις μεγέθεσιν ἡγούμενον πρὸς
ἑπόμενον, ὡς δὲ ἐν τοῖς πρώτοις μεγέθεσιν ἑπόμενον πρὸς
ἄλλο τι, οὕτως ἐν τοῖς δευτέροις ἄλλο τι πρὸς ἡγούμενον.
Ευκλείδης. Elementa Book 5, demonstratio 21, line 3
τὸ μείζονα λόγον ἔχον μεῖζόν ἐστιν. μεῖζον ἄρα τὸ Δ

τοῦ Ζ. ὁμοίως δὴ δείξομεν, ὅτι κἂν ἴσον ᾖ τὸ Α τῷ Γ,
ἴσον ἔσται καὶ τὸ Δ τῷ Ζ, κἂν ἔλαττον, ἔλαττον.
Ἐὰν ἄρα ᾖ τρία μεγέθη καὶ ἄλλα αὐτοῖς ἴσα τὸ πλῆθος,
278
σύνδυο λαμβανόμενα καὶ ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ, δι' ἴσου δὲ

τὸ πρῶτον τοῦ τρίτου μεῖζον ᾖ, καὶ τὸ τέταρτον τοῦ
ἕκτου μεῖζον ἔσται, κἂν ἴσον, ἴσον, κἂν ἔλαττον, ἔλαττον·
ὅπερ ἔδει δεῖξαι.
Ἐὰν ᾖ τρία μεγέθη καὶ ἄλλα αὐτοῖς ἴσα τὸ πλῆθος
σύνδυο λαμβανόμενα καὶ ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ, ᾖ δὲ τετα-
ραγμένη αὐτῶν ἡ ἀναλογία, δι' ἴσου δὲ τὸ πρῶτον τοῦ
τρίτου μεῖζον ᾖ, καὶ τὸ τέταρτον τοῦ ἕκτου μεῖζον ἔσται,
κἂν ἴσον, ἴσον, κἂν ἔλαττον, ἔλαττον.
Ἔστω τρία μεγέθη τὰ Α, Β, Γ καὶ ἄλλα αὐτοῖς ἴσα τὸ
πλῆθος τὰ Δ, Ε, Ζ, σύνδυο λαμβανόμενα καὶ ἐν τῷ αὐτῷ
λόγῳ, ἔστω δὲ τεταραγμένη
αὐτῶν ἡ ἀναλογία, ὡς μὲν
τὸ Α πρὸς τὸ Β, οὕτως τὸ
Ε πρὸς τὸ Ζ, ὡς δὲ τὸ Β
πρὸς τὸ Γ, οὕτως τὸ Δ πρὸς
τὸ Ε, δι' ἴσου δὲ τὸ Α τοῦ Γ μεῖζον ἔστω· λέγω, ὅτι καὶ τὸ
Πλωτίνος. Enneades Ennead 1, cha. 2, sec.1, line 37
γε συμβαίνει ἀρετὰς ἔχειν κἂν εἰ μὴ τοιαύτας. Εἰ οὖν τις

συγχωρεῖ, [κἂν εἰ μὴ τοιαύτας] ὁμοιοῦσθαι δύνασθαι, ἄλλως
ἡμῶν ἐχόντων πρὸς ἄλλας, οὐδὲν κωλύει, καὶ μὴ πρὸς ἀρετὰς
ὁμοιουμένων, ἡμᾶς ταῖς αὑτῶν ἀρεταῖς ὁμοιοῦσθαι τῷ μὴ
ἀρετὴν κεκτημένῳ. Καὶ πῶς; Ὧδε· εἴ τι θερμότητος
παρουσίᾳ θερμαίνεται, ἀνάγκη καὶ ὅθεν ἡ θερμότης
ἐλήλυθε θερμαίνεσθαι; Καὶ εἴ τι πυρὸς παρουσίᾳ θερμόν
ἐστιν, ἀνάγκη καὶ τὸ πῦρ αὐτὸ πυρὸς παρουσίᾳ θερμαί-
νεσθαι; Ἀλλὰ πρὸς μὲν τὸ πρότερον εἴποι ἄν τις καὶ ἐν
τῷ πῦρ εἶναι θερμότητα, ἀλλὰ σύμφυτον, ὥστε τὸν λόγον
ποιεῖν τῇ ἀναλογίᾳ ἑπόμενον ἐπακτὸν μὲν τῇ ψυχῇ τὴν
ἀρετὴν, ἐκείνῳ δέ, ὅθεν μιμησαμένη ἔχει, σύμφυτον· πρὸς
δὲ τὸν ἐκ τοῦ πυρὸς λόγον τὸ ἐκεῖνον ἀρετὴν εἶναι· ἀρετῆς
δὲ ἀξιοῦμεν εἶναι μείζονα. Ἀλλ' εἰ μὲν οὗ μεταλαμβάνει
ψυχὴ τὸ αὐτὸ ἦν τῷ ἀφ' οὗ, οὕτως ἔδει λέγειν· νῦν δὲ
ἕτερον μὲν ἐκεῖνο, ἕτερον δὲ τοῦτο. Οὐδὲ γὰρ οἰκία ἡ
αἰσθητὴ τὸ αὐτὸ τῇ νοητῇ, καίτοι ὡμοίωται· καὶ τάξεως
δὲ καὶ κόσμου μεταλαμβάνει ἡ οἰκία ἡ αἰσθητὴ κἀκεῖ ἐν
τῷ λόγῳ οὐκ ἔστι τάξις οὐδὲ κόσμος οὐδὲ συμμετρία.
Οὕτως οὖν κόσμου καὶ τάξεως καὶ ὁμολογίας μεταλαμ-
βάνοντες ἐκεῖθεν καὶ τούτων ὄντων τῆς ἀρετῆς ἐνθάδε,
279
τούτους ἡμῖν ἀρξαμένους ἀπὸ τοῦ μουσικοῦ ὅστις ἐστὶ

λέγοντας τὴν φύσιν. Θετέον δὴ αὐτὸν εὐκίνητον καὶ ἐπτοη-
μένον μὲν πρὸς τὸ καλόν, ἀδυνατώτερον δὲ παρ' αὐτοῦ
κινεῖσθαι, ἕτοιμον δὲ ἐκ τῶν τυχόντων οἷον ἐκτύπων,
ὥσπερ οἱ δειλοὶ πρὸς τοὺς ψόφους, οὕτω καὶ τοῦτον πρὸς
τοὺς φθόγγους καὶ τὸ καλὸν τὸ ἐν τούτοις ἕτοιμον, φεύ-
γοντα δὲ ἀεὶ τὸ ἀνάρμοστον καὶ τὸ μὴ ἓν ἐν τοῖς ᾀδομένοις
καὶ ἐν τοῖς ῥυθμοῖς καὶ τὸ εὔρυθμον καὶ τὸ εὔσχημον
διώκειν. Μετὰ τοίνυν τοὺς αἰσθητοὺς τούτους φθόγγους καὶ
ῥυθμοὺς καὶ σχήματα οὕτως ἀκτέον· χωρίζοντα τὴν ὕλην
ἐφ' ὧν αἱ ἀναλογίαι καὶ οἱ λόγοι εἰς τὸ κάλλος τὸ ἐπ'
αὐτοῖς ἀκτέον καὶ διδακτέον, ὡς περὶ ἃ ἐπτόητο ἐκεῖνα
ἦν, ἡ νοητὴ ἁρμονία καὶ τὸ ἐν ταύτῃ καλὸν καὶ ὅλως τὸ
καλόν, οὐ τό τι καλὸν μόνον, καὶ λόγους τοὺς φιλοσοφίας
ἐνθετέον· ἀφ' ὧν εἰς πίστιν ἀκτέον ὧν ἀγνοεῖ ἔχων. Τίνες
δὲ οἱ λόγοι, ὕστερον.
Εἰ δέ τις ἀσθένειαν ψυχῆς τὴν κακίαν λέγοι –

εὐπαθῆ γοῦν καὶ εὐκίνητον εἶναι τὴν κακὴν ἀπὸ παντὸς
εἰς ἅπαν κακὸν φερομένην, εὐκίνητον μὲν εἰς ἐπιθυμίας,
εὐερέθιστον δὲ εἰς ὀργάς, προπετῆ δὲ εἰς συγκαταθέσεις,
καὶ ταῖς ἀμυδραῖς φαντασίαις εἴκουσαν ῥᾳδίως, οἷα τὰ
ἀσθενέστατα τῶν τέχνῃ ἢ φύσει πεποιημένων, ἃ ῥᾳδίαν
ἔχει ὑπό τε πνευμάτων ὑπό τε εἱλήσεων τὴν φθοράν –
ἄξιον ἂν εἴη ζητεῖν, τίς καὶ πόθεν ἡ ἀσθένεια τῇ ψυχῇ.
Οὐ γὰρ δή, ὥσπερ ἐπὶ τῶν σωμάτων, οὕτω καὶ ἐπὶ τῆς
ψυχῆς τὸ ἀσθενές· ἀλλ' ὥσπερ ἐκεῖ ἡ πρὸς τὸ ἔργον
ἀδυναμία καὶ τὸ εὐπαθές, οὕτω καὶ ἐνταῦθα ἀναλογίᾳ τὸ
τῆς ἀσθενείας ἔσχε προσηγορίαν· εἰ μὴ ταύτῃ εἴη τὸ αὐτὸ
αἴτιον ἡ ὕλη τῆς ἀσθενείας. Ἀλλὰ προσιτέον ἐγγὺς τῷ
λόγῳ, τί τὸ αἴτιον ἐν τῷ λεγομένῳ ἀσθενεῖ τῆς ψυχῆς· οὐ
γὰρ δὴ πυκνότητες ἢ ἀραιότητες οὐδ' αὖ ἰσχνότητες ἢ
παχύτητες ἢ νόσος, ὥσπερ τις πυρετός, ἀσθενῆ ἐποίησε
ψυχὴν εἶναι. Ἀνάγκη δὴ τὴν τοιαύτην ἀσθένειαν ψυχῆς ἢ
ἐν ταῖς χωρισταῖς παντελῶς ἢ ἐν ταῖς ἐνύλοις ἢ ἐν
ἀμφοτέραις εἶναι. Εἰ δὴ μὴ ἐν ταῖς χωρὶς ὕλης – καθαραὶ
γὰρ πᾶσαι καὶ τὸ λεγόμενον ἐπτερωμέναι καὶ τέλειοι
καὶ τὸ ἔργον αὐταῖς ἀνεμπόδιστον –
280
Τὸ δὲ τὴν σελήνην πλησίφωτον μὲν οὖσαν ἀγαθὴν εἶναι

τῷδε συνερχομένην, λείπουσαν δὲ κακήν, ἀνάπαλιν, εἴπερ
δοτέον. Πλήρης γὰρ οὖσα πρὸς ἡμᾶς ἐκείνῳ ὑπεράνω ὄντι
ἀφώτιστος ἂν εἴη τῷ ἑτέρῳ ἡμισφαιρίῳ, λείπουσα δὲ ἡμῖν
ἐκείνῳ πλησίφως· ὥστε τὰ ἐναντία ποιεῖν ἔδει λείπουσαν,
ἐκεῖνον μετὰ φωτὸς ὁρῶσαν. Αὐτῇ μὲν οὖν ὅπως ἐχούσῃ
οὐδὲν διαφέροι ἂν τὸ ἥμισυ ἀεὶ φωτιζομένῃ· τῷ δ' ἴσως
διαφέροι ἂν θερμαινομένῳ, ὡς λέγουσιν. Ἀλλὰ θερμαίνοιτο
ἄν, εἰ ἀφώτιστος πρὸς ἡμᾶς ἡ σελήνη εἴη· πρὸς δὲ τὸν
ἕτερον ἀγαθὴ οὖσα ἐν τῷ ἀφωτίστῳ πλήρης ἐστὶ πρὸς
αὐτόν. Ταῦτ' οὖν πῶς οὐ σημεῖα ἐξ ἀναλογίας εἴη ἄν;
Ἄρεα δὲ τόνδε ἢ Ἀφροδίτην θεμένους μοιχείας ποι-
εῖν, εἰ ὡδὶ εἶεν, ὥσπερ ἐκ τῆς τῶν ἀνθρώπων ἀκολασίας
αὐτοὺς ἐμπιπλάντας ὧν πρὸς ἀλλήλους δέονται, πῶς οὐ
πολλὴν ἀλογίαν ἔχει; Καὶ τὴν μὲν θέαν αὐτοῖς τὴν πρὸς
ἀλλήλους, εἰ οὑτωσὶ θεῷντο, ἡδεῖαν εἶναι, πέρας δὲ αὐτοῖς
μηδὲν εἶναι, πῶς ἄν τις παραδέξαιτο; Μυριάδων δὲ ζῴων
ἀναριθμήτων γινομένων καὶ οὐσῶν ἑκάστῳ τελεῖν ἀεὶ τὸ
τοιόνδε, δόξαν αὐτοῖς διδόναι, πλουτεῖν ποιεῖν, πένητας,
ἀκολάστους, καὶ τὰς ἐνεργείας ἑκάστων αὐτοὺς τελεῖν, τίς
αὐτοῖς ἐστι βίος;
φύσιν τῶν πρὸ αὐτῶν ἔχει, καὶ σμικρὰ ῥοπὴ ἀρκεῖ εἰς
ἔκβασιν τοῦ ὀρθοῦ. Καὶ ἡ συμπλοκὴ δὲ ἡ πρὸς ἄλλο ἄλλου
ὥσπερ τις σύγκρασίς ἐστιν, ἑτέρου ἐξ ἀμφοῖν γενομένου,
καὶ οὐκ ὄντος ἠλάττωσεν· ἀλλὰ ἐγένετο ἐξ ἀρχῆς ἔλαττον
τὸ ἔλαττον καὶ ἔστιν ὃ ἐγένετο κατὰ φύσιν τὴν αὐτοῦ
ἔλαττον, καί, εἰ τὸ ἀκόλουθον πάσχει, πάσχει τὸ κατ'
ἀξίαν. Καὶ εἰς τὰ προβεβιωμένα δὲ ἀναπέμπειν δεῖ τὸν
λογισμὸν ὡς κἀκεῖθεν ἠρτημένων τῶν ἐφεξῆς.
Γίνεται τοίνυν ἡ πρόνοια ἐξ ἀρχῆς εἰς τέλος
κατιοῦσα ἄνωθεν οὐκ ἴση οἷον κατ' ἀριθμόν, ἀλλὰ κατ'
ἀναλογίαν ἄλλη ἐν ἄλλῳ τόπῳ, ὥσπερ ἐπὶ ζῴου ἑνὸς εἰς
ἔσχατον ἐξ ἀρχῆς ἠρτημένου, ἑκάστου τὸ οἰκεῖον ἔχοντος,
τοῦ μὲν βελτίονος τὸ βέλτιον τῆς ἐνεργείας, τοῦ δὲ πρὸς
τὸ κάτω ἤδη ἐνεργοῦντός τε τοῦ αὐτοῦ καὶ πάσχοντος τὰ
281
ὅσα αὐτῷ οἰκεῖα παθήματα πρὸς αὐτό τε καὶ πρὸς τὴν σύν-
ταξιν τὴν πρὸς ἄλλο. Καὶ δὴ καὶ οὑτωσὶ πληγέντα οὕτως
ἐφθέγξατο τὰ φωνήεντα, τὰ δὲ σιωπῇ πάσχει καὶ κινεῖται
τὰ ἀκόλουθα, καὶ ἐκ τῶν φθόγγων ἁπάντων καὶ ἐκ τῶν
παθημάτων καὶ ἐνεργημάτων μία τοῦ ζῴου οἷον φωνὴ καὶ
ζωὴ καὶ βίος· καὶ γὰρ καὶ τὰ μόρια διάφορα ὄντα καὶ
διάφορον τὴν ἐνέργειαν ἔχοντα· ἄλλο γὰρ ποιοῦσι
μὲν αὐτὸς οὐ δύναται πρόνοιαν καὶ τὸ κατὰ πρόνοιαν χωρὶς καὶ

αὖ τὸ ὑποκείμενον ὅσα δίδωσιν εἰς τὸ [ὑποκείμενον] παρ' αὐτοῦ.
Ἀλλ' οὐδὲ ἀνδρὸς τοῦτο ποιεῖν ἢ σοφοῦ τινος καὶ θείου· ἢ θεὸς
ἂν ἔχοι, φαίη τις ἄν, τοῦτο τὸ γέρας. Καὶ γὰρ οὐ τοῦ
μάντεως τὸ διότι, ἀλλὰ τὸ ὅτι μόνον εἰπεῖν, καὶ ἡ τέχνη
ἀνάγνωσις φυσικῶν γραμμάτων καὶ τάξιν δηλούντων καὶ
οὐδαμοῦ πρὸς τὸ ἄτακτον ἀποκλινόντων, μᾶλλον δὲ κατα-
μαρτυρούσης τῆς φορᾶς καὶ εἰς φῶς ἀγούσης καὶ πρὶν
παρ' αὐτῶν φανῆναι, οἷος ἕκαστος καὶ ὅσα. Συμφέρεται
γὰρ καὶ ταῦτα ἐκείνοις κἀκεῖνα τούτοις συντελοῦντα ἅμα
πρὸς σύστασιν καὶ ἀιδιότητα κόσμου, ἀναλογίᾳ δὲ σημαί-
νοντα τὰ ἄλλα τῷ τετηρηκότι· ἐπεὶ καὶ αἱ ἄλλαι μαντικαὶ
τῷ ἀναλόγῳ. Οὐ γὰρ ἔδει ἀπηρτῆσθαι ἀλλήλων τὰ πάντα,
ὡμοιῶσθαι δὲ πρὸς ἄλληλα ἀμῃγέπῃ. Καὶ τοῦτ' ἂν ἴσως εἴη
τὸ λεγόμενον ὡς συνέχει τὰ πάντα ἀναλογία. Ἔστι δὲ
τοιοῦτον ἡ ἀναλογία, ὥστε καὶ τὸ χεῖρον πρὸς τὸ χεῖρον ὡς
τὸ βέλτιον πρὸς τὸ βέλτιον, οἷον ὡς ὄμμα πρὸς ὄμμα καὶ
ποὺς πρὸς πόδα, θάτερον πρὸς θάτερον, καί, εἰ βούλει, ὡς
ἀρετὴ πρὸς δικαιοσύνην καὶ κακία πρὸς ἀδικίαν. Εἰ τοίνυν
ἀναλογία ἐν τῷ παντί, καὶ προειπεῖν ἔνι·
ἐφ' ἑκάστῳ τῶν προσπιπτόντων κινουμένης καὶ μετα-

βαλλούσης. Ἀλλ' εἰ μὲν σῶμά ἐστιν ἡ ψυχὴ καὶ μέγεθος
ἔχει, οὐ ῥᾴδιον, μᾶλλον δὲ ὅλως ἀδύνατον, ἀπαθῆ αὐτὴν
καὶ ἄτρεπτον δεικνύναι ἐν ὁτῳοῦν τῶν λεγομένων γίγνεσθαι
περὶ αὐτήν· εἰ δέ ἐστιν οὐσία ἀμεγέθης καὶ δεῖ καὶ τὸ
ἄφθαρτον αὐτῇ παρεῖναι, εὐλαβητέον αὐτῇ πάθη διδόναι
τοιαῦτα, μὴ καὶ λάθωμεν αὐτὴν φθαρτὴν εἶναι διδόντες.
Καὶ δὴ εἴτε ἀριθμὸς εἴτε λόγος, ὥς φαμεν, ἡ οὐσία αὐτῆς,
πῶς ἂν πάθος ἐγγένοιτο ἐν ἀριθμῷ ἢ λόγῳ; Ἀλλὰ μᾶλλον
282
λόγους ἀλόγους καὶ ἀπαθῆ πάθη δεῖ ἐπιγίγνεσθαι αὐτῇ

οἴεσθαι, καὶ ταῦτα τὰ ἀπὸ τῶν σωμάτων κατ' ἀναλογίαν μετενηνεγμένα
ἀντικειμένως ληπτέον ἕκαστα [καὶ κατ' ἀναλογίαν μετενη-
νεγμένα], καὶ ἔχουσαν οὐκ ἔχειν καὶ πάσχουσαν οὐ
πάσχειν. Καὶ ὅστις ὁ τρόπος τῶν τοιούτων, ἐπισκεπτέον.
Πρῶτον δὲ περὶ κακίας καὶ ἀρετῆς λεκτέον, τί
γίγνεται τότε, ὅταν κακία λέγηται παρεῖναι· καὶ γὰρ ἀφ-
αιρεῖν δεῖν φαμεν ὥς τινος ὄντος ἐν αὐτῇ κακοῦ καὶ ἐνθεῖ-
ναι ἀρετὴν καὶ κοσμῆσαι καὶ κάλλος ἐμποιῆσαι ἀντὶ αἴσχους
τοῦ πρόσθεν. Ἆρ' οὖν λέγοντες ἀρετὴν ἁρμονίαν εἶναι,
ἀναρμοστίαν δὲ τὴν κακίαν, λέγοιμεν ἂν δόξαν δο-
κοῦσαν τοῖς παλαιοῖς καί τι πρὸς τὸ ζητούμενον οὐ μικρὸν
βαλλούσης. Ἀλλ' εἰ μὲν σῶμά ἐστιν ἡ ψυχὴ καὶ μέγεθος

ἔχει, οὐ ῥᾴδιον, μᾶλλον δὲ ὅλως ἀδύνατον, ἀπαθῆ αὐτὴν
καὶ ἄτρεπτον δεικνύναι ἐν ὁτῳοῦν τῶν λεγομένων γίγνεσθαι
περὶ αὐτήν· εἰ δέ ἐστιν οὐσία ἀμεγέθης καὶ δεῖ καὶ τὸ
ἄφθαρτον αὐτῇ παρεῖναι, εὐλαβητέον αὐτῇ πάθη διδόναι
τοιαῦτα, μὴ καὶ λάθωμεν αὐτὴν φθαρτὴν εἶναι διδόντες.
Καὶ δὴ εἴτε ἀριθμὸς εἴτε λόγος, ὥς φαμεν, ἡ οὐσία αὐτῆς,
πῶς ἂν πάθος ἐγγένοιτο ἐν ἀριθμῷ ἢ λόγῳ; Ἀλλὰ μᾶλλον
λόγους ἀλόγους καὶ ἀπαθῆ πάθη δεῖ ἐπιγίγνεσθαι αὐτῇ
οἴεσθαι, καὶ ταῦτα τὰ ἀπὸ τῶν σωμάτων κατ' ἀναλογίαν μετενηνεγμένα
ἀντικειμένως ληπτέον ἕκαστα [καὶ κατ' ἀναλογίαν μετενη-
νεγμένα], καὶ ἔχουσαν οὐκ ἔχειν καὶ πάσχουσαν οὐ
πάσχειν. Καὶ ὅστις ὁ τρόπος τῶν τοιούτων, ἐπισκεπτέον.
Πρῶτον δὲ περὶ κακίας καὶ ἀρετῆς λεκτέον, τί
γίγνεται τότε, ὅταν κακία λέγηται παρεῖναι· καὶ γὰρ ἀφ-
αιρεῖν δεῖν φαμεν ὥς τινος ὄντος ἐν αὐτῇ κακοῦ καὶ ἐνθεῖ-
ναι ἀρετὴν καὶ κοσμῆσαι καὶ κάλλος ἐμποιῆσαι ἀντὶ αἴσχους
τοῦ πρόσθεν. Ἆρ' οὖν λέγοντες ἀρετὴν ἁρμονίαν εἶναι,
ἀναρμοστίαν δὲ τὴν κακίαν, λέγοιμεν ἂν δόξαν δο-
κοῦσαν τοῖς παλαιοῖς καί τι πρὸς τὸ ζητούμενον οὐ μικρὸν
ὁ λόγος ἀνύσειεν;
τοῦ ἑτέρου τοῦ μορφωθέντος ὑπὸ θατέρου. Νοητοῦ τοίνυν

εἰκὼν ἔχουσα ἰνδάλματα οὐ τοῦ πεποιηκότος, ἀλλὰ τῶν
283
περιεχομένων ἐν τῷ πεποιηκότι, ὧν καὶ ἄνθρωπος καὶ ἄλλο

πᾶν ζῷον· ζῷον δὲ καὶ τοῦτο καὶ τὸ πεποιηκός, ἄλλως
ἑκάτερον καὶ ἄμφω ἐν νοητῷ.
Περὶ μὲν τῆς οὐσίας ὅπῃ δοκεῖ, καὶ ὡς συμφώνως
ἂν ἔχοι πρὸς τὴν τοῦ Πλάτωνος δόξαν, εἴρηται. Δεῖ δὲ
καὶ περὶ τῆς ἑτέρας φύσεως ἐπισκέψασθαι, πότερα τὰ
αὐτὰ γένη θετέον, ἅπερ κἀκεῖ ἐθέμεθα, ἢ πλείω ἐνταῦθα
πρὸς ἐκείνοις ἄλλα τιθέντας ἢ ὅλως ἕτερα, ἢ τὰ μὲν ὡς
ἐκεῖ, τὰ δ' ἄλλως. Δεῖ μέντοι τὸ «ταὐτὰ» ἀναλογίᾳ καὶ ὁμω-
νυμίᾳ λαμβάνειν· τοῦτο δὲ φανήσεται γνωσθέντων. Ἀρχὴ
δὲ ἡμῖν ἥδε· ἐπειδὴ περὶ τῶν αἰσθητῶν ὁ λόγος ἡμῖν, πᾶν
δὲ τὸ αἰσθητὸν τῷδε τῷ κόσμῳ περιείληπται, περὶ τοῦ
κόσμου ἀναγκαῖον ἂν εἴη ζητεῖν διαιροῦντας τὴν φύσιν
αὐτοῦ καὶ ἐξ ὧν ἔστι διαιροῦντας κατὰ γένη θεῖναι, ὥσπερ
ἂν εἰ τὴν φωνὴν διῃρούμεθα ἄπειρον οὖσαν εἰς ὡρισμένα
ἀνάγοντες τὸ ἐν πολλοῖς ταὐτὸν εἰς ἕν, εἶτα πάλιν ἄλλο
καὶ ἕτερον αὖ, ἕως εἰς ἀριθμόν τινα θέντες ἕκαστον αὐτῶν,
τὸ μὲν ἐπὶ τοῖς ἀτόμοις εἶδος λέγοντες, τὸ δ' ἐπὶ τοῖς
εἴδει – τελείωσις γὰρ τὸ εἶδος αὐτῆς καθόσον ὕλη καὶ

καθόσον δυνάμει – οὐδ' αὖ τὸ εἶδος ἐν ταύτῃ· μεθ' οὗ γάρ
τι ἀπαρτίζει ἕν τι, οὐκ ἔσται θάτερον ἐν θατέρῳ, ἀλλ' ἄμφω
ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος ὁμοῦ ὑποκείμενα ἄλλῳ – οἷον ἄνθρωπος
καὶ τὶς ἄνθρωπος ὑπόκεινται τοῖς πάθεσι καὶ προϋπάρχουσι
τῶν ἐνεργειῶν καὶ τῶν παρακολουθούντων – καὶ ἀφ' ἧς δὲ
τὰ ἄλλα καὶ δι' ἣν τὰ ἄλλα καὶ περὶ ὃ τὸ πάσχειν καὶ ἀφ'
ἧς τὸ ποιεῖν.
Ἀκουστέον δὲ ταῦτα περὶ τῆς ἐνθάδε οὐσίας λεγο-
μένης· εἰ δέ πῃ ταῦτα καὶ ἐπ' ἐκείνης συμβαίνει, ἴσως μὲν
κατ' ἀναλογίαν καὶ ὁμωνύμως. Καὶ γὰρ τὸ πρῶτον ὡς πρὸς
τὰ μετ' αὐτὸ λέγεται. Οὐ γὰρ ἁπλῶς πρῶτον, ἀλλ' ἔστιν ὡς
πρὸς ἐκεῖνα ἔσχατα, ἄλλα πρῶτα μετ' ἐκεῖνα. Καὶ τὸ ὑποκεί-
μενον ἄλλως, καὶ τὸ πάσχειν εἰ ἐκεῖ ἀμφισβητεῖται, καὶ εἰ
κἀκεῖ, ἄλλο τὸ ἐκεῖ πάσχειν. Καὶ τὸ μὴ ἐν ὑποκειμένῳ
εἶναι κατὰ πάσης οὐσίας, εἰ τὸ ἐν ὑποκειμένῳ
εἶναι δεῖ μὴ ὡς μέρος ὑπάρχειν τοῦ ἐν ᾧ ἐστι, μηδ'
οὕτως, ὥστε μηδὲ συντελεῖν μετ' ἐκείνου εἰς ἕν τι· μεθ' οὗ γὰρ
συντελεῖ εἰς σύνθετον οὐσίαν, ἐν ἐκείνῳ ὡς ἐν ὑποκειμένῳ
οὐκ ἂν εἴη· ὥστε μήτε τὸ εἶδος ἐν τῇ ὕλῃ εἶναι ὡς ἐν ὑποκειμέ-
νῳ μήτε τὸν ἄνθρωπον ἐν τῷ Σωκράτει μέρος ὄντα Σωκράτους.
284
Θεμίστιος. Analyticorum posteriorum paraphrasis Vol.5,1, p. 59, line 32
πτερον ὁ ἀλεκτρυών; διότι ὄρνεον. διὰ τί πνεύμονα οὐκ ἔχει ὁ γλάνις;

διότι
ἰχθύς. κἂν μὴ γένος δὲ ᾖ τὸ κοινὸν μηδ' ὠνομασμένον ἑνὶ ὀνόματι, ἀλλὰ
πάθος τι κοινὸν πλείοσιν ὑπάρχον ἐκ φύσεως, οἷον τὸ κερατοφόρον,
σκοπεῖν καὶ
τούτῳ δεῖ τὰ ἑπόμενα, οἷον τὸ ἐχῖνον ἔχειν, τὸ μὴ ἀμφώδοντα εἶναι
(ταῦτα
δ' ἐκ τῆς ἀνατομῆς), καὶ πάλιν τίσιν ἕπεται τὸ κερατοφόρον, οἷον βουσίν,
ἐλάφοις, προβάτοις· ἑκάστῳ γὰρ τούτων ὑπάρχει τὰ ἑπόμενα τῷ
κερατοφόρῳ
διὰ μέσον τοῦτο αὐτό. διὰ τί βοῦς ἐχῖνον ἔχει; ὅτι κερατοφόρον ἐστί. διὰ
τί ἔλαφος μακρόβιον; ὅτι ἄχολον. ἀλλ' ἐνταῦθά ἐστι μέσον ὃ ἐξ ἀνατομῆς
εἴληπται, οὐ τὸ ἑπόμενον τῷ μέσῳ. συμβαίνει δὲ τοῖς μὲν κατὰ πάθος

κοινοῖς τὰ ἑπόμενα ἐκ τῶν ἀνατομῶν ἐξευρίσκειν καὶ ἐκ τῶν διαιρέσεων.
ἔστι δέ τινα κατὰ ἀναλογίαν κοινά, οἷον σηπεῖον καὶ ἄκανθα καὶ ὀστοῦν·
καὶ αὐτὰ δ' ἐκλεκτέον εἰς τὴν περὶ τὰ προβλήματα εὐπορίαν.
Τὰ δὲ αὐτὰ προβλήματά ἐστι τῷ τὸ αὐτὸ αἴτιόν τε καὶ μέσον
ἔχειν, οἷον διὰ τί ἡ λίθος ἡ μαγνῆτις ἕλκει καὶ τὸ ἤλεκτρον καὶ ἡ σικυῖα;
πάντων γὰρ τὸ αὐτὸ μέσον τε καὶ αἴτιον, ἡ ἀντιπερίστασις, ὡς φησὶ
Πλάτων.
ἔστι δὲ ταὐτὸν τὸ μέσον ἢ εἴδει ἢ γένει· εἴδει μὲν ὃ προείρηται· ἀέρος
γὰρ ἀντιπερίστασις ἁπάντων αἰτία· γένει δὲ οἷον διὰ τί ἠχώ; καὶ διὰ τί
ἐν τοῖς κατόπτροις ἑαυτοὺς ὁρῶμεν; καὶ διὰ τί ἶρις; πάντα μὲν γὰρ δι'
ἀνάκλασιν, ἀλλ' οὗ μὲν ἀέρος, οὗ δὲ ὄψεως, οὗ δὲ φωτός. ὥστε καὶ τὰ
προβλήματα ἀκολουθήσει τῷ μέσῳ, καὶ τὰ μὲν τῷ εἴδει τὰ αὐτὰ ἔσται,
τὰ δὲ τῷ γένει. ἔστι δὲ καὶ καθ' ἕτερον τρόπον τὰ αὐτὰ ἀλλήλοις προ
Θεμίστιος. In Aristotelis physica paraphrasis Vol.5,2, p. 29, line 13
σιν καὶ ἔστι μὲν ὡς τἀναντία εἰσὶν ἀρχαί (λέγω δὲ ἁπλούστερον νῦν
ἐναντία τὴν στέρησιν καὶ τὸ εἶδος· μετὰ ταῦτα γὰρ ὅπως ἀλλήλοις ἀντί-
κειται ἐπιδείξω), ἔστι δὲ ὡς οὐ τὰ ἐναντία· πάσχειν γὰρ αὐτὰ ὑπ' ἀλλή-
λων ἀδύνατον. ἀλλὰ καὶ τοῦτο διεσωσάμεθα ὑποτιθέντες τὴν ὕλην
αὐτοῖς.
πόσαι μὲν οὖν εἰσὶν ἀρχαὶ τῶν περὶ γένεσιν φυσικῶν καὶ ὅπως πόσαι,
προείρηται καὶ δῆλον ὅτι δεῖ τοῖς ἐναντίοις ὑποκεῖσθαί τι καὶ τὰ ἐναντία
δύο εἶναι, τρόπον δέ τινα ἄλλον οὐκ ἀναγκαῖον· ἱκανὸν γάρ ἐστιν τὸ
ἕτερον
τῶν ἐναντίων ποιεῖν τῇ ἀπουσίᾳ καὶ παρουσίᾳ τὴν μεταβολήν, ὥστε τὸ
εἶδος τὴν χώραν ἀποπληροῖ καὶ τῆς στερήσεως· ἡ γὰρ στέρησις οὐ φύσις
285
τις καὶ εἶδός ἐστιν, ἀλλ' ἀπουσία τοῦ εἴδους.

Ἡ δὲ ὑποκειμένη φύσις ἐπιστητὴ κατὰ ἀναλογίαν· ὡς γὰρ πρὸς ἀν-
δριάντα χαλκὸς ἢ πρὸς κλίνην ξύλον, οὕτως αὕτη πρὸς τὴν οὐσίαν τὴν
σύνθετον ἔχει καὶ ἁπλῶς πρὸς ἅπαν τὸ ὄν· ὑποκειμένη γὰρ τῇ οὐσίᾳ δη-
λονότι καὶ τοῖς ταύτῃ συμβεβηκόσιν ὑπόκειται. πότερον δὲ οὐσία τὸ
εἶδος
ἢ τὸ ὑποκείμενον, οὔπω δῆλον· οὔπω δὲ δῆλον καὶ ὅπως τὸ εἶδος ἀρχή·
καὶ πότερον ἄφθαρτον ἅπαν ἤ τι καὶ φθαρτόν· καὶ εἰ μὲν ἅπαν ἄφθαρτον,
πῶς οὐκ ἀίδιον ἅπαν, εἰ δὲ οὐχ ἅπαν ἄφθαρτον, πῶς ἅπαν ἀρχή. ταῦτα
δὲ ἅπαντα ἀνακείσθω νῦν· ἴσως γὰρ οὐδὲ φυσικῷ πρέπων ὁ λόγος, ἀλλὰ
ἡ περὶ τῶν ἀιδίων θεωρία τοῦ ὑπὲρ τοῦτον.
αὐτὸ μὴ ἴσον εἶναι τῶν φερομένων. καὶ γὰρ ἂν τἆλλα πάντα ταὐτὰ
ὑπάρχῃ,
θᾶττον τὸ βαρύτερον κινηθήσεται, οἷον εἰ σφαῖρα χρυσοῦ τε καὶ ἀργύρου
δι' ἀέρος ἄμφω κινοῖντο. ἀλλ' αὕτη μὲν ἡ διαφορὰ ἀναβεβλήσθω· λόγου
γὰρ τεύξεται κατ' ἰδίαν. ἀλλ' ὅταν γε τὸ μὲν παχύτερον ᾖ τὸ δὲ λεπτό-
τερον τῶν σωμάτων, δι' ὧν φέρεται τὸ κινούμενον, σκεπτέον τὸ
συμβαῖνον.
τὸ γὰρ ἴσον βάρος, εἰ καὶ τὸ σχῆμα ταὐτὸ ἔχει, διὰ τοῦ λεπτοτέρου
θᾶττον
δίεισιν ἢ παχυτέρου, λέγω δὲ τὸ ἴσον διάστημα· οὐ γὰρ ὁμοίως εὐδιαί-
ρετον ὕδωρ ἀέρι. οἷον ἔστω σφαῖρα χρυσοῦ καὶ κινείσθω δι' ἀέρος τε καὶ
ὕδατος σταδιαίαν γραμμήν, ὧν θᾶττον δὴ κινηθήσεται διὰ τοῦ ἀέρος ἡ
σφαῖρα καὶ τοσούτῳ θᾶττον, ὅσῳπερ ὁ ἀὴρ λεπτότερος τοῦ ὕδατος ᾖ.
ἔσται δὲ καὶ τῶν χρόνων ἀναλογία, οὓς κινεῖται ἡ σφαῖρα, πρὸς τὰ
σώματα
δι' ὧν κινεῖται. ὡς γὰρ ὕδωρ πρὸς ἀέρα ἔχει, οὕτως ὁ χρόνος, ἐν ᾧ δι'
ὕδατος κινεῖται, πρὸς τὸν χρόνον, ἐν ᾧ δι' ἀέρος. ὅσῳ γὰρ μανώτερον
καὶ λεπτότερον ἀὴρ ὕδατος, τοσοῦτον ὁ χρόνος ἐλάττων τοῦ χρόνου καὶ
ἀνάπαλιν ἀρχόμενος τῆς ἀναλογίας ὁμοίως ἔχει. ὡς γὰρ ὁ χρόνος πρὸς
τὸν χρόνον, οὕτως τὸ σῶμα πρὸς τὸ σῶμα. τούτων οὖν κειμένων
φανερόν,
ὅτι τὸ κενὸν οὐδένα λόγον ἔχει πρὸς τὸ πλῆρες, ᾧ ὑπερέχει αὐτοῦ κατὰ
λεπτότητα· οὐδὲ γάρ ἐστι σῶμα ὅλως, εἰ δέ, ὡς τὸ σῶμα πρὸς τὸ κενὸν
ἔχει, οὕτω καὶ ὁ χρόνος. ἐν ᾧ διὰ σώματος κινεῖται, ταὐτὸ διάστημα
πρὸς τὸν χρόνον, ἐν ᾧ διὰ τοῦ κενοῦ, τὸ δὲ σῶμα πρὸς τὸ κενὸν οὐκ
ἔχει λόγον, οὐδὲ ὁ χρόνος ἕξει πρὸς τὸν χρόνον. ἀλλὰ παντὸς
286
τερον τῶν σωμάτων, δι' ὧν φέρεται τὸ κινούμενον, σκεπτέον τὸ

συμβαῖνον.
τὸ γὰρ ἴσον βάρος, εἰ καὶ τὸ σχῆμα ταὐτὸ ἔχει, διὰ τοῦ λεπτοτέρου
θᾶττον
δίεισιν ἢ παχυτέρου, λέγω δὲ τὸ ἴσον διάστημα· οὐ γὰρ ὁμοίως εὐδιαί-
ρετον ὕδωρ ἀέρι. οἷον ἔστω σφαῖρα χρυσοῦ καὶ κινείσθω δι' ἀέρος τε καὶ
ὕδατος σταδιαίαν γραμμήν, ὧν θᾶττον δὴ κινηθήσεται διὰ τοῦ ἀέρος ἡ
σφαῖρα καὶ τοσούτῳ θᾶττον, ὅσῳπερ ὁ ἀὴρ λεπτότερος τοῦ ὕδατος ᾖ.
ἔσται δὲ καὶ τῶν χρόνων ἀναλογία, οὓς κινεῖται ἡ σφαῖρα, πρὸς τὰ
σώματα
δι' ὧν κινεῖται. ὡς γὰρ ὕδωρ πρὸς ἀέρα ἔχει, οὕτως ὁ χρόνος, ἐν ᾧ δι'
ὕδατος κινεῖται, πρὸς τὸν χρόνον, ἐν ᾧ δι' ἀέρος. ὅσῳ γὰρ μανώτερον
καὶ λεπτότερον ἀὴρ ὕδατος, τοσοῦτον ὁ χρόνος ἐλάττων τοῦ χρόνου καὶ
ἀνάπαλιν ἀρχόμενος τῆς ἀναλογίας ὁμοίως ἔχει. ὡς γὰρ ὁ χρόνος πρὸς
τὸν χρόνον, οὕτως τὸ σῶμα πρὸς τὸ σῶμα. τούτων οὖν κειμένων
φανερόν,
ὅτι τὸ κενὸν οὐδένα λόγον ἔχει πρὸς τὸ πλῆρες, ᾧ ὑπερέχει αὐτοῦ κατὰ
λεπτότητα· οὐδὲ γάρ ἐστι σῶμα ὅλως, εἰ δέ, ὡς τὸ σῶμα πρὸς τὸ κενὸν
ἔχει, οὕτω καὶ ὁ χρόνος. ἐν ᾧ διὰ σώματος κινεῖται, ταὐτὸ διάστημα
πρὸς τὸν χρόνον, ἐν ᾧ διὰ τοῦ κενοῦ, τὸ δὲ σῶμα πρὸς τὸ κενὸν οὐκ
ἔχει λόγον, οὐδὲ ὁ χρόνος ἕξει πρὸς τὸν χρόνον. ἀλλὰ παντὸς χρόνου
πεπερασμένου πρὸς πάντα χρόνον ἐστὶ λόγος· πρὸς ὃν ἄρα οὐκ ἔσται
λόγος,
οὐδὲ χρόνος ἐστίν· οὐκ ἄρα ἐν χρόνῳ διὰ τοῦ κενοῦ κινηθήσεται· οὐδὲ
κινηθήσεται ἄρα. πᾶσα γὰρ κίνησις ἐν χρόνῳ. ἵνα γὰρ μᾶλλον γένηται
τὸ λεγόμενον δῆλον, ὑποκείσθω τὸ αὐτὸ βάρος ἐν ὥρα μιᾷ δι' ἀέρος
μὲν ἐγγὺς αἱ δὲ πόρρω.

Ἐπεὶ δὲ τὸ κινοῦν δυνάμει τινὶ κινεῖ καὶ ἔν τινι διαστήματι καὶ
ἐν ποσῷ χρόνῳ, ἆρα ὡς ἡ πολλαπλάσιος δύναμις πολλαπλάσιον κινεῖ
βάρος,
οὕτως ἡ πολλοστημόριος πολλοστημόριον; οἷον εἰ τὸν κίονα οἱ
πεντήκοντα,
τὸ πεντηκοστὸν τοῦ κίονος εἷς δυνατὸς κινῆσαι καθ' αὑτόν· καὶ εἰ
στάδιον
οἱ πεντήκοντα ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ τὸν στύλον ὅλον κινοῦσι, τὸ ἡμιστύλιον οἱ
287
πεντήκοντα δύο σταδίους ἐν τῇ ἡμέρᾳ, οἱ δὲ πέντε καὶ εἴκοσι τὸ στάδιον

μόνον. καὶ εἰ, καθάπερ τὸ στάδιον οἱ πεντήκοντα, τὸ πεντηκοστὸν τοῦ
σταδίου κινήσει τὸν κίονα τοῦτον, ἄνθρωπος εἷς ἐν τῷ ἴσῳ χρόνῳ, ἐν
ὅσῳπερ τὸ ὅλον οἱ πεντήκοντα. τούτων γὰρ τὰ μὲν φαίνεται ἔχειν τὴν
ἀναλογίαν, τὰ δὲ οὐ δύναται, οἷον οὖν καὶ τὸ τελευταῖον τῶν εἰρημένων·
συμβαίνει γὰρ ἂν οὕτως τῷ ἰσχυροτάτῳ τὸ ἀσθενέστατον τὸ αὐτὸ κινεῖν,
οὐ τὸν ἴσον μὲν τόπον οὐδ' ὡσαύτως, παράδοξον δὲ καὶ ὁπωσοῦν καὶ
ὁτιοῦν, ὥστε καὶ τὸν ἕνα κινεῖν τὸ πλοῖον καὶ τὸ δεκατάλαντον βάρος.
φαίνεται γάρ, ὅτι κατά τινα δυνάμεως ὑπεροχὴν τὸ κινοῦν κινεῖ καὶ ἔστιν
ἡ μέν τις ἀπολειπομένη πόρρω τοῦ κινητοῦ καὶ ὥσπερ ἀσύμβλητος
αὐτῶν,
ἡ δ' οἷον ἡττωμένη, ἡ δὲ οἷον ἰσάζουσα ἤδη, ἡ δὲ καὶ κρατοῦσα λοιπόν·
διὰ τοῦτο γὰρ ὁ μὲν εἷς πόρρω τοῦ κινῆσαι τὴν ναῦν, οἱ δέκα δὲ
ἐλάττους,
οἱ τριάκοντα δὲ οὐδὲ κρατοῦσιν οὐδὲ κρατοῦνται, προσγενομένου δὲ
ἑνὸς
ὑπερέχουσιν ἤδη τοῦ κινητοῦ, ποιεῖ δὲ οὐχ εἷς, ἀλλ' ἡ τῶν συμπάντων
δύναμις, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἰσορρόπων ζυγῶν. εἷς γὰρ χαλκὸς προστεθεὶς
Θεμίστιος. Quae fertur in Aristotelis analyticorum priorum librum i

paraphrasis
Vol.23,3, p. 154, line 16
ἔστιν ἀπόφασις ἡ ‘ἔστιν οὐ λευκόν’ (κατάφασις γάρ ἐστιν ἐκ μεταθέσεως

αὕτη),
ἀλλὰ τὸ ‘οὐκ ἔστι λευκόν’. λόγος δὲ τούτου, τουτέστιν ἀπόδειξις καὶ
αἰτία
αὕτη. ὁμοίως ἔχουσι πρὸς ἀλλήλας ἡ ‘ἔστι λευκόν’ πρὸς τὴν ‘ἔστιν οὐ
λευκόν’
καὶ ἡ ‘δύναται βαδίζειν’ πρὸς τὴν ‘δύναται μὴ βαδίζειν’ καὶ ἡ ‘ἐπίσταται
τὸ
ἀγαθόν’ πρὸς τὴν ‘ἐπίσταται τὸ μὴ ἀγαθόν’· ὁ γὰρ τρόπος τῷ ‘ἔστι’ τρίτῳ
προσκατηγορουμένῳ ἰσοδυναμεῖ καὶ ὁμοίως τάττεται. πάλιν ὡς ἔχει τὸ

‘ἔστι
λευκόν’ πρὸς τὸ ‘ἔστιν οὐ λευκόν’, οὕτως ἔχει τὸ ‘ἐπίσταται τὸ ἀγαθόν’
πρὸς τὸ ‘ἐπίσταται τὸ οὐκ ἀγαθόν’. ἐπειδὴ τὸ μὲν ‘ἔστι λευκόν’ καὶ
‘ἔστιν
οὐ λευκόν’ περὶ ὧν ἡ σκέψις, τὸ ‘ἔστιν’ ἔχει ῥῆμα, τὸ δὲ ‘δύναται
βαδίζειν,
δύναται μὴ βαδίζειν’ καὶ ‘ἐπίσταται τὸ ἀγαθόν’ καὶ ‘ἐπίσταται τὸ μὴ
ἀγαθόν’
οὐκ ἔχουσι τὸ ‘ἔστιν’, ἐκ δὲ τῆς πρὸς ταῦτα ἀναλογίας βουλόμεθα δεῖξαι,
288
ὅτι οὐκ ἔστι τῆς ἁπλῆς καταφάσεως τῆς ‘ἔστι λευκόν’ ἀπόφασις ἡ ‘ἔστιν
οὐ λευκόν’, ἵνα μή τις νομίσῃ, ὅτι διὰ τὸ μὴ προσκεῖσθαι [ἢ] τὸ ‘ἔστι’
τούτου ἕνεκεν παραλογιζόμεθα, ἰστέον καὶ μὴ ἀγνοητέον, ὡς ἰσοδυναμεῖ
τῷ
τρόπῳ τὸ ‘ἔστιν’. ἀλλ' ἀναληπτέον πάλιν τὸν λόγον· δεῖ γὰρ τὰ αὐτὰ
πολλάκις λέγειν ὑπέρ τε τοῦ σαφοῦς καὶ τοῦ τῆς διδασκαλίας ἐντελοῦς·
οὕτως
ἔχει τὸ ‘ἔστι λευκόν’ πρὸς τὸ ‘ἔστιν οὐ λευκόν’, ὡς ἔχει τὸ ‘δύναται βαδί-
ζειν’ πρὸς τὸ ‘δύναται μὴ βαδίζειν’· πάλιν ὡς ἔχει τὸ ‘ἔστι λευκόν’ πρὸς
τὸ ‘ἔστιν οὐ λευκόν’, οὕτως ἔχει τὸ ‘ἐπίσταται τὸ ἀγαθόν’ πρὸς τὸ
‘ἐπίσταται
τὸ οὐκ ἀγαθόν’. ἐπεὶ δὲ τὸ μὲν ‘ἔστι λευκόν’ καὶ ‘ἔστιν οὐ λευκόν’, περὶ
ὧν ἡ σκέψις, τὸ ‘ἔστιν’ ἔχει ῥῆμα, ταῦτα δέ, φημὶ τὸ ‘δύναται βαδίζειν,
Θεμίστιος. Quae fertur in Aristotelis analyticorum priorum librum i

paraphrasis
Vol.23,3, p. 154, line 28
οὐ λευκόν’, ἵνα μή τις νομίσῃ, ὅτι διὰ τὸ μὴ προσκεῖσθαι [ἢ] τὸ ‘ἔστι’

τούτου ἕνεκεν παραλογιζόμεθα, ἰστέον καὶ μὴ ἀγνοητέον, ὡς ἰσοδυναμεῖ
τῷ
τρόπῳ τὸ ‘ἔστιν’. ἀλλ' ἀναληπτέον πάλιν τὸν λόγον· δεῖ γὰρ τὰ αὐτὰ
πολλάκις λέγειν ὑπέρ τε τοῦ σαφοῦς καὶ τοῦ τῆς διδασκαλίας ἐντελοῦς·
οὕτως
ἔχει τὸ ‘ἔστι λευκόν’ πρὸς τὸ ‘ἔστιν οὐ λευκόν’, ὡς ἔχει τὸ ‘δύναται βαδί-
ζειν’ πρὸς τὸ ‘δύναται μὴ βαδίζειν’· πάλιν ὡς ἔχει τὸ ‘ἔστι λευκόν’ πρὸς
τὸ ‘ἔστιν οὐ λευκόν’, οὕτως ἔχει τὸ ‘ἐπίσταται τὸ ἀγαθόν’ πρὸς τὸ
‘ἐπίσταται
τὸ οὐκ ἀγαθόν’. ἐπεὶ δὲ τὸ μὲν ‘ἔστι λευκόν’ καὶ ‘ἔστιν οὐ λευκόν’, περὶ
ὧν ἡ σκέψις, τὸ ‘ἔστιν’ ἔχει ῥῆμα, ταῦτα δέ, φημὶ τὸ ‘δύναται βαδίζειν,
δύναται μὴ βαδίζειν’ καὶ ‘ἐπίσταται τὸ ἀγαθόν’ καὶ ‘ἐπίσταται τὸ μὴ
ἀγαθόν’,
οὐκ ἔχουσι τὸ ‘ἔστιν’, ἐκ δὲ τῆς πρὸς ταῦτα ἀναλογίας δεῖξαι βουλόμεθα,
ὅτι οὐκ ἔστι τῆς ἁπλῆς καταφάσεως τῆς ‘ἔστι λευκόν’ ἀπόφασις ἡ ἐκ
μεταθέ-
σεως κατάφασις ἡ ‘ἔστιν οὐ λευκόν’, ἵνα μή τις νομίσῃ, ὅτι διὰ τὸ
προσκεῖ-
σθαι τὸ ‘ἔστι’ τούτου ἕνεκεν παραλογιζόμεθα, τούτου χάριν βούλομαι
δεῖξαι,
ὅτι ἰσοδυναμεῖ τῷ τρόπῳ τὸ ‘ἔστι’. τὸ γὰρ λέγειν ‘ἐπίσταται τὸ ἀγαθόν’
ταὐτόν ἐστι τῷ λέγειν ‘ἔστιν ἐπιστάμενος τὸ ἀγαθόν’, ὁμοίως καὶ τὸ
289
‘δύναται
βαδίζειν’ τῷ ‘ἔστι δυνάμενος βαδίζειν’· τὸ γὰρ ῥῆμα εἰς μετοχὴν καὶ τὸ
’ἔστιν’ ἀναλύεται. ὥστε καὶ τὰ ἀντικείμενα τὰ αὐτὰ ἔσται, τουτέστιν αἱ
ἀπο-
φάσεις αὐτῶν, λέγω δὴ τὸ ‘οὐ δύναται βαδίζειν’ τῷ ‘οὐκ ἔστι δυνάμενος
βαδίζειν’· τὸ γὰρ ‘δύναται’ ῥῆμα ἀναλύεται εἰς τὸ ‘ἔστι’ καὶ εἰς τὴν
μετοχὴν
τὴν ‘δυνάμενος’. ὡσαύτως καὶ τὸ ‘οὐκ ἐπίσταται τὸ ἀγαθόν’ ταὐτὸν
ἔσται
Anonymus Seguerianus Rhet., Ars rhetorica (olim sub nomine Cornuti)

Sec.177, line 3
μᾶλλον ἢ κατὰ τὸ ἧττον ἢ κατὰ τὸ ἴσον.

ἡ δὲ
συστοιχία πραγμάτων κοινωνίαν καὶ ὀνομάτων δηλοῖ·
συστοιχεῖν γὰρ ἀλλήλοις λέγομεν ὡς τὴν φρόνησιν
καὶ τὸν φρόνιμον.
ἡ δὲ περιοχὴ διπλῆ· ἃ μὲν
γὰρ ὡς μέρη [γίνεται] περιέχεται, ἃ δὲ ὡς κατὰ δύνα-
μιν.
ὁ δὲ ἐκ τῶν ὁμοίων τόπος καὶ αὐτὸς διπλοῦς·
τὸ μὲν γὰρ κατὰ τὴν ποιότητα ὅμοιόν ἐστι, τὸ δὲ
κατὰ τὴν ἀναλογίαν, ὅπερ εἰς τὰς ἀποδείξεις μᾶλλον
ἁρμόττει.
τὸ δὲ παρεπόμενον ἔχει τρόπους τρεῖς,
τὰ πρὸ τοῦ πράγματος, τὰ ἐν τῷ πράγματι, τὰ μετὰ
τὸ πρᾶγμα.
Flavius Claudius Julianus Imperator Phil., Εἰς τὸν βασιλέα Ἥλιον πρὸς
Σαλούστιον
Sec.6, line 1
τελειότητος ἑνώσεώς τε καὶ δυνάμεως ἀμηχάνου, κατὰ

τὴν ἐν αὐτῇ μένουσαν πρωτουργὸν οὐσίαν μέσον ἐκ
μέσων τῶν νοερῶν καὶ δημιουργικῶν αἰτιῶν Ἥλιον θεὸν
μέγιστον ἀνέφηνεν ἐξ ἑαυτοῦ πάντα ὅμοιον [ἐν] ἑαυτῷ·
καθάπερ καὶ ὁ δαιμόνιος οἴεται Πλάτων, «Τοῦτον
τοίνυν,» λέγων, «ἦν δὲ ἐγώ, φάναι με λέγειν τὸν τοῦ
ἀγαθοῦ ἔκγονον, ὃν τἀγαθὸν ἐγέννησεν ἀνάλογον ἑαυτῷ,
290
ὅτιπερ αὐτὸ ἐν τῷ νοητῷ τόπῳ πρός τε νοῦν καὶ τὰ νοού-

μενα, τοῦτο τοῦτον ἐν τῷ ὁρατῷ πρός τε ὄψιν καὶ τὰ
ὁρώμενα».
Ἔχει μὲν δὴ τὸ φῶς αὐτοῦ ταύτην οἶμαι τὴν ἀναλογίαν
πρὸς τὸ ὁρατόν, ἥνπερ πρὸς τὸ νοητὸν ἀλήθεια. Αὐτὸς
δὲ ὁ ξύμπας, ἅτε δὴ τοῦ πρώτου καὶ μεγίστου τῆς ἰδέας
τἀγαθοῦ γεγονὼς ἔκγονος, ὑποστὰς αὐτοῦ περὶ τὴν μόνι-
μον οὐσίαν ἐξ ἀιδίου, καὶ τὴν ἐν τοῖς νοεροῖς θεοῖς παρε-
δέξατο δυναστείαν, ὧν τἀγαθόν ἐστι τοῖς νοητοῖς αἴτιον,
ταῦτα αὐτὸς τοῖς νοεροῖς νέμων. Ἔστι δὲ αἴτιον οἶμαι
τἀγαθὸν τοῖς νοητοῖς θεοῖς κάλλους, οὐσίας, τελειότητος,
ἑνώσεως, συνέχον αὐτὰ καὶ περιλάμπον ἀγαθοειδεῖ δυνά-
μει. Ταῦτα δὴ καὶ τοῖς νοεροῖς Ἥλιος δίδωσιν, ἄρχειν
καὶ βασιλεύειν αὐτῶν ὑπὸ τἀγαθοῦ τεταγμένος, εἰ καὶ
Γρηγόριος Νύσσης. De mortuis non esse dolendum Vol.9, p. 34, line 20
καλοῦ πρὸς τὸ τῇ φύσει καλὸν ἐνθένδε πιστεύειν τὴν μετάστα-

σιν γίνεσθαι, ὃ πάντοτε καὶ παντὶ καὶ διὰ πάντων ἐστὶν
ἀγαθὸν οὔτε κατὰ καιροὺς οὔτε πρός τι οὔτε ἐπί τινων οὔτε
διά τι, ἀλλ' ἀεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἔχον. πρὸς τοῦτο
τοίνυν μέτεισιν ἀπὸ τῆς σαρκώδους ζωῆς ἡ ἀνθρωπίνη
ψυχή, ἄλλην τινὰ βίου κατάστασιν ἀντὶ τῆς παρούσης μετα-
λαμβάνουσα, ἣν δι' ἀκριβείας μὲν ἰδεῖν ἥτις ἐστὶ τοῖς ἔτι τῇ
σαρκὶ συγκεκραμένοις ἀμήχανον, ἐκ δὲ τῆς τῶν κατὰ τὸν βίον
τοῦτον γνωριζομένων ὑπεξαιρέσεως δυνατόν ἐστι στοχασμόν
τινα δι' ἀναλογίας ἀναλαβεῖν. οὐκέτι γὰρ ἔσται σωματικῇ
παχύτητι συμπεπλεγμένη οὔτε τῇ ἰσοκρατίᾳ τῶν ἀντιστοι-
χούντων ἐμβιοτεύουσα, ὧν ἡ ἰσόρροπος πρὸς ἄλληλα μάχη
τὴν σύστασίν τε ἡμῶν καὶ τὴν ὑγίειαν ποιεῖ (ὁ γὰρ πλεονασμὸς
τῶν ἐναντίων τινὸς καὶ ἡ ὕφεσις πάθος καὶ ἀρρώστημα
τῆς φύσεως γίνεται), ἐν ᾗ οὐδὲν οὔτε συστέλλεται κενούμενον
οὔτε δυσφορεῖ φορτιζόμενον, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐκ τοῦ ἀέρος
ἀηδῶν ἔξω παντάπασι γίνεται (κρύους τε λέγω καὶ θάλπους)
καὶ πάντων τῶν κατὰ τὸ ἐναντίον νοουμένων ἀπηλλαγμένη,
ἐν ἐκείνοις δὲ γινομένη, ὅπου πάντων τῶν ἀναγκαίων
καμάτων ἐλευθέρα τε καὶ ἄνετός ἐστιν ἡ ζωή, οὐ διὰ γεωργίας
Γρηγόριος Νύσσης. De mortuis non esse dolendum

Vol.9, p. 51, line 7
τριχοειδῶς διαιρούμενος κρύπτει τὸν κόκκον τὸν κατὰ τὴν

291
βάσιν τῶν ἀθέρων τοῖς ἐλύτροις ὑποτρεφόμενον. εἰ τοίνυν

οὔτε πρὸς τὰς ῥίζας τῶν σπερμάτων ὁ γεωργὸς δυσχεραίνει
οὔτε πρὸς τὸν προεκβαλλόμενον ἐκ τοῦ σπέρματος χόρτον
οὔτε εἰς τοὺς ἀθέρας τοῦ στάχυος, ἀλλ' ἐν ἑκάστῳ τούτων
ἐνθεωρεῖ τινα χρείαν ἀναγκαίαν, δι' ἧς τεχνικῶς ἡ φύσις
ὁδεύουσα προάγει τὸν καρπὸν εἰς τελείωσιν διὰ τῆς τῶν
ἀχρείων ἀποποιήσεως τὴν γόνιμον ἐκκαθαίρουσα δύναμιν,
ὥρα καὶ σοὶ μὴ δυσχεραίνειν διὰ τῶν ἀναγκαίων ὁδῶν
προιούσης ἡμῶν τῆς φύσεως ἐπὶ τὸ ἴδιον τέλος ἀλλ' ἡγεῖσθαι
κατὰ τὴν ἐν τοῖς σπέρμασιν ἀναλογίαν τὸ ἀεὶ παρὸν πρός
τι πάντως χρησίμως τε καὶ ἀναγκαίως ἔχειν, οὐ μὴν τοῦτο
εἶναι οὗ χάριν εἰς γένεσιν ἤλθομεν. οὐ γὰρ ἐπὶ τὸ ἔμβρυον
γενέσθαι παρὰ τοῦ δημιουργήσαντος ἡμᾶς ὑπέστημεν οὐδὲ
πρὸς τὸν βρεφώδη βίον ὁ σκοπὸς τῆς φύσεως βλέπει οὐδὲ πρὸς
τὰς ἐφεξῆς ἡλικίας ὁρᾷ ἃς ἀεὶ διὰ τῆς ἀλλοιώσεως μετενδύεται
τῷ χρόνῳ τὸ εἶδος συνεξαλλάσσουσα, οὐδὲ πρὸς τὴν ἐπιγινο-
μένην διὰ τοῦ θανάτου λύσιν τῷ σώματι, ἀλλὰ πάντα ταῦτα
καὶ τὰ τοιαῦτα τῆς ὁδοῦ δι' ἧς πορευόμεθα, μέρη ἐστίν.
ὁ δὲ σκοπὸς καὶ τὸ πέρας τῆς διὰ τούτων πορείας ἡ πρὸς τὸ
ἀρχαῖον ἀποκατάστασις,
Γρηγόριος Νύσσης. In inscriptiones Psalmorum Vol.5, p. 26, line 22
ἐπεὶ οὖν τὸ ἀληθῶς ἀγαθὸν ἤτοι τὸ ἐπέκεινα τοῦ ἀγαθοῦ,

τοῦτο μόνον ἐστὶ καὶ μακάριον καὶ ὀρεκτὸν τῇ φύσει, οὗ
πᾶν τὸ μετέχον μακάριον γίνεται, καλῶς ἡ θεία τῆς ψαλμῳ-
δίας γραφὴ διά τινος τεχνικῆς τε καὶ φυσικῆς ἀκολουθίας
τὴν πρὸς τοῦτο ἡμῖν ὁδὸν ὑποδείκνυσιν, ἐν ἁπλῇ κατὰ
τὸ φαινόμενον καὶ ἀκατασκεύῳ τῇ διδασκαλίᾳ ποικίλως
τε καὶ πολυειδῶς τὴν μέθοδον τῆς τοῦ μακαρισμοῦ κτήσεως
τεχνολογοῦσα. ἔξεστι μὲν οὖν καὶ ἀπ' αὐτῆς τῆς πρώτης
ὑμνῳδίας ἔννοιάν τινα περὶ τοῦ προκειμένου λαβεῖν, ὅπως
τριχῇ τεμὼν τὴν ἀρετὴν ὁ λόγος ἑκάστῳ τμήματι κατά
τινα πρόσφορον ἀναλογίαν προσμαρτυρεῖ τὸ μακάριον,
νῦν μὲν τὴν ἀλλοτρίωσιν τοῦ κακοῦ μακαρίζων, ὡς ἀρχὴν
γινομένην τῆς ἐπὶ τὸ κρεῖττον ῥοπῆς μετὰ δὲ τοῦτο τὴν τῶν
ὑψηλῶν τε καὶ θειοτέρων μελέτην, ὡς ἕξιν ἐμποιοῦ-
σαν ἤδη τοῦ κρείττονος. εἶτα τὴν διὰ τούτων τοῖς τελειουμέ-
νοις κατορθουμένην πρὸς τὸ θεῖον ὁμοίωσιν· ἧς χάριν λέγεται
καὶ τὰ προλαβόντα μακάρια. ταύτην δὲ τῷ ἀειθαλεῖ ξύλῳ
αἰνίσσεται, ᾧ ἡ τελειωθεῖσα δι' ἀρετῆς ὁμοιοῦται ζωή.
292
Γρηγόριος Νύσσης. In Ecclesiasten (homiliae 8)

Vol.5, p. 282, line 18
ἀνυπόστατος ἢ σπουδὴ πέρας οὐκ ἔχουσα ἢ καθόλου τὸ ἐπὶ

παντὶ λυσιτελοῦντι ἀνύπαρκτον.
Εἰ οὖν ἤδη νενόηται ἡμῖν τοῦ ματαίου ἡ ἔννοια, ἐξεταστέον
ἂν εἴη, τί βούλεται ἡ ματαιότης τῶν ματαιοτήτων. τάχα δ' ἂν
ἡμῖν γνωριμώτερον τὸ ζητούμενον νόημα γένοιτο, εἰ τὴν γρα-
φικὴν συνήθειαν ἐπὶ τῶν πρὸς τὸ κρεῖττον νοουμένων συνεξε-
τάσαιμεν. ἡ τῶν ἀναγκαίων τε καὶ συμφερόντων πρᾶξις ἔργον
παρὰ τῆς γραφῆς ὀνομάζεται, ἀλλὰ τὰ ὑπερβαίνοντα τῶν
σπουδαζομένων, ὅσα εἰς αὐτὴν ὁρᾷ τὴν τοῦ θεοῦ λατρείαν,
ἔργον ἔργων λέγεται, καθὼς ἡ ἱστορία δηλοῖ, δεικνύντος, οἶμαι,
τοῦ λόγου διά τινος ἀναλογίας ἡμῖν ἐκ τοῦ ἔργου τῶν ἔργων,
τί τὸ ἐν τοῖς σπουδαζομένοις ἐστὶ προτιμότερον. ὃν γὰρ
ἐπέχει λόγον πρὸς τὴν καθόλου ἀργίαν ἡ περὶ τὰ ἔργα
σπουδή, τὸν αὐτὸν ἔχει λόγον πρὸς τὰ λοιπὰ ἔργα ἡ πρὸς τὰ
ὑψηλότερα καὶ προτιμότερα τῶν σπουδαζομένων ἐνέργεια.
οὕτως καὶ ἅγιόν τι παρὰ τῆς γραφῆς λέγεται· καὶ πάλιν
ἁγίων ἅγιον, ὡς ἴσῳ τῷ μέτρῳ τοῦ τε ἐξαγίστου τὸ ἅγιον
ὑπερέχειν ἐν ἁγιότητι καὶ τούτου πάλιν τὸ τῶν ἁγίων ἅγιον,
τὸ καθ' ὑπέρθεσιν ἐν ἁγιασμῷ θεωρούμενον. ἅπερ οὖν
ἐπὶ τοῦ κρείττονος ἐδιδάχθημεν λόγου τῆς γραφικῆς συνηθείας
τῷ τοιούτῳ εἴδει τὴν ἐπίτασιν τοῦ ὑποκειμένου νοήματος
Γρηγόριος Νύσσης. In Canticum canticorum (homiliae 15)

Vol.6, p. 327, line 4
πάσης τῆς τοιαύτης μεγαληγορίας πελαγίζων τῷ λόγῳ

δείκνυσι πάλιν ὅτι ψεκάς τίς ἐστι δροσώδης ὁ λόγος οὗτος
συγκρίσει τοῦ ὄντως λόγου, δι' ὧν φησιν ὅτι Ἐκ μέρους
γινώσκομεν καὶ ἐκ μέρους προφητεύομεν· καὶ Εἴ τις δοκεῖ
ἐγνωκέναι τι, οὔπω ἔγνω καθὼς δεῖ γνῶναι· καὶ Ἐγὼ
ἐμαυτὸν οὔπω λογίζομαι κατειληφέναι. εἰ τοίνυν ἡ ἰκμὰς
τῆς δρόσου καὶ ἡ τῶν βοστρύχων ψεκὰς ποταμοὶ δοκοῦσι
καὶ πελάγη καὶ κύματα πρὸς τὴν ἡμετέραν κρινόμενα δύναμιν,
τί χρὴ περὶ τῆς πηγῆς ἐκείνης λογίσασθαι τῆς εἰπούσης ὅτι
Εἴ τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρός με καὶ πινέτω; αὐτὸς ἕκαστος
τῶν ἀκουόντων δι' ἀναλογίας τῶν εἰρημένων στοχασμὸν
λαμβανέτω τοῦ θαύματος. εἰ γὰρ ἡ ψεκὰς εἰς ποταμῶν
293
ἐξήρκεσε γένεσιν, τί αὐτὸν τὸν τοῦ θεοῦ ποταμὸν διὰ τῆς

ψεκάδος ταύτης ἔστιν ἀναλογίσασθαι;
Ἴδωμεν δὲ καὶ πῶς ὑπακούει τῷ λόγῳ ἡ νύμφη, πῶς
ἀνοίγει τῷ νυμφίῳ τὴν εἴσοδον. Ἐξεδυσάμην, φησί, τὸν
χιτῶνά μου· πῶς ἐνδύσομαι αὐτόν; ἐνιψάμην τοὺς πόδας
μου· πῶς μολυνῶ αὐτούς; καλῶς ἤκουσε τοῦ κελεύσαντος
ἀδελφὴν αὐτὴν καὶ πλησίον γενέσθαι καὶ περιστερὰν καὶ
τελείαν, ἵνα διὰ τούτων εἰσοικισθῇ τῇ ψυχῇ ἡ ἀλήθεια·
Γρηγόριος Νύσσης. In Canticum canticorum (homiliae 15)

Vol.6, p. 357, line 13
Ὁ δὲ ἐφεξῆς λόγος μᾶλλον ἡμῖν βεβαιοῖ τὴν προθεωρη-

θεῖσαν διάνοιαν ὅτι οὐκ ἐν τῷ καταλαμβάνεσθαι τὸ μέγεθος
τῆς θείας γνωρίζεται φύσεως ἀλλ' ἐν τῷ παριέναι πᾶσαν
καταληπτικὴν φαντασίαν καὶ δύναμιν· ἡ γὰρ ἐκβᾶσα ἤδη
τὴν φύσιν ψυχή, ὡς ἂν μηδενὶ τῶν συνηθῶν πρὸς τὴν γνῶσιν
τῶν ἀοράτων κωλύοιτο, οὔτε ζητοῦσα τὸ μὴ εὑρισκόμενον
ἵσταται οὔτε καλοῦσα τὸ ἀνεκφώνητον παύεται, φησὶ γὰρ
ὅτι Ἐζήτησα αὐτὸν καὶ οὐχ εὗρον αὐτόν. πῶς γὰρ ἂν εὑρεθείη
ὃν μηνύει τῶν γινωσκομένων οὐδέν, οὐκ εἶδος, οὐ χρῶμα,
οὐ περιγραφή, οὐ ποσότης, οὐ τόπος, οὐ σχῆμα, οὐ στοχασμός,
οὐκ εἰκασμός, οὐκ ἀναλογία; ἀλλὰ πάσης καταληπτικῆς
ἐφόδου ἐξώτερος ἀεὶ εὑρισκόμενος ἐκφεύγει πάντως τὴν
τῶν ζητούντων λαβήν, διὰ τοῦτό φησιν Ἐζήτησα αὐτόν,
διὰ τῶν ἐρευνητικῶν τῆς ψυχῆς δυνάμεων ἐν λογισμοῖς
καὶ νοήμασι, καὶ πάντων ἐξώτερος ἦν τὸν προσεγγισμὸν
τῆς διανοίας διαδιδράσκων. ὁ δὲ παντὸς γνωριστικοῦ
χαρακτῆρος ἐξώτερος ἀεὶ εὑρισκόμενος πῶς ἂν διά τινος
ὀνοματικῆς σημασίας περιληφθείη; τούτου χάριν ἐπινοεῖ
μὲν παντοίαν ὀνομάτων δύναμιν εἰς τὴν τοῦ ἀφράστου ἀγαθοῦ
σημασίαν, ἡττᾶται δὲ πᾶσα φραστικὴ λόγου δύναμις καὶ
τῆς ἀληθείας ἐλάττων ἐλέγχεται
Ευσέβιος. Praeparatio evangelica Book 6, cha. 9, sec.6, line 3
αἴτιον ὁ ποιήσας τεχνίτης, ὃν ἀνδριαντοποιὸν καλοῦμεν, ὡς δὲ ὕλη ὁ

ὑπο-
κείμενος χαλκὸς ἢ λίθος ἢ ὅ τι ἂν ᾖ τὸ ὑπὸ τοῦ τεχνίτου σχηματιζόμενον
κατὰ
τὴν τέχνην· αἴτιον γὰρ καὶ τοῦτο τοῦ γεγονέναι τε καὶ εἶναι τὸν
294
ἀνδριάντα.
ἔστι δὲ καὶ τὸ εἶδος τὸ ἐν τῷ ὑποκειμένῳ τούτῳ γενόμενον ὑπὸ τοῦ
τεχνίτου
καὶ αὐτὸ τοῦ ἀνδριάντος αἴτιον, δι' ὃ εἶδός ἐστι δισκεύων ἢ ἀκοντίζων ἢ
ἐπ' ἄλ-
λου τινὸς ὡρισμένου σχήματος. οὐ μόνον δὲ ταῦτα τῆς τοῦ ἀνδριάντος
γενέ-
σεως αἴτια, ἀλλ' ἔστιν οὐδενὸς τῶν αἰτίων τῆς γενέσεως αὐτοῦ δεύτερον
τὸ τέλος,
οὗ χάριν γέγονε, τουτέστιν ἢ τιμή τινος ἢ εἰς θεὸν εὐσέβειά τις. ἄνευ γὰρ
τῆς
τοιαύτης αἰτίας οὐδ' ἂν τὴν ἀρχὴν ὁ ἀνδριὰς ἐγένετο. ὄντων τοίνυν
τοσού-
των τῶν αἰτίων καὶ τὴν πρὸς ἄλληλα διαφορὰν ἐχόντων γνώριμον, τὴν
εἱμαρ-
μένην ἐν τοῖς ποιητικοῖς αἰτίοις δικαίως ἂν καταριθμοῖμεν, ἀναλογίαν
σῴζου-
σαν πρὸς τὰ γινόμενα κατ' αὐτὴν τῇ τοῦ ἀνδριάντος δημιουργῷ τέχνῃ.
Τούτου δ' οὕτως ἔχοντος ἀκόλουθον ἂν εἴη περὶ τῶν ποιητικῶν αἰτίων
ποιήσασθαι τὸν λόγον· οὕτως γὰρ ἔσται γνώριμον εἴτε πάντων τῶν
γινομέ-
νων χρὴ τὴν εἱμαρμένην αἰτιᾶσθαι εἴτε δὴ καὶ ἄλλοις τισὶ παρὰ τήνδε
συγχω-
ρεῖν, ὡς οὖσι ποιητικοῖς τινων αἰτίοις. ἁπάντων δὴ τῶν γινομένων
Ἀριστο-
τέλης ποιούμενος τὴν διαίρεσιν τὰ μὲν αὐτῶν τινὸς χάριν γίνεσθαι λέγει,
σκοπόν
τινα καὶ τέλος τῶν γινομένων προκείμενον ἔχοντος τοῦ ποιοῦντος αὐτά,
τὰ
δὲ οὐδενός, ὅσα οὐ κατὰ πρόθεσίν τινα τοῦ ποιοῦντος γίνεται οὐδ' ἐπὶ
τέλος
ὡρισμένον ἔχει τὴν ἀναφοράν, τοιαῦτα οἷόν ἐστι καρφῶν τέ τινων
διακρατήσεις
καὶ περιστροφαὶ καὶ τριχῶν ἐπαφαί τε καὶ ἐκτάσεις καὶ ὅσα τούτοις
ὁμοίως
οἱ περὶ ταῦτα δεινοὶ τὸν μέλλοντα τὰ κατὰ τὴν γενεθλιαλογίαν ἀληθῶς

κατα-
λαμβάνειν εἰδέναι οὐ μόνον τὸ κατὰ πόστου δωδεκατημορίου ἐστὶν ὁ
καλού-
295
μενος ἀστήρ, ἀλλὰ καὶ κατὰ ποίας μοίρας τοῦ δωδεκατημορίου καὶ κατὰ
ποίου
ἑξηκοστοῦ, οἱ δὲ ἀκριβέστεροι καὶ κατὰ ποίου ἑξηκοστοῦ τοῦ ἑξηκοστοῦ,
καὶ
τοῦτό φασι δεῖν ποιεῖν ἐφ' ἑκάστου τῶν πλανωμένων, ἐξετάζοντα τὴν
σχέσιν
τὴν πρὸς τοὺς ἀπλανεῖς. πάλιν αὖ ἐπὶ τοῦ ἀνατολικοῦ ὁρίζοντος δεήσει,
φασίν,
ἰδεῖν οὐ μόνον τὸ δωδεκατημόριον ποῖον ἦν ἐπ' αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ τὴν
μοῖραν καὶ
τὸ ἑξηκοστὸν τῆς μοίρας, τὸ πρῶτον ἢ τὸ δεύτερον ἑξηκοστόν. πῶς
τοίνυν τῆς ὥρας (πλατεῖ λόγῳ) ἥμισυ δωδεκατημορίου περιεχούσης
δύναταί
τις λαβεῖν τὸ ἑξηκοστόν, μὴ ἔχων τὴν ἀναλογίαν τῆς διαιρέσεως τῶν
ὡρῶν, ὥστε
φέρε εἰπεῖν εἰδέναι ὅτι γεγέννηται ὁ δεῖνα ὥρᾳ τετάρτῃ καὶ ἡμίσει ὥρας
καὶ
τετάρτῳ, ὀγδόῳ καὶ ἑκκαιδεκάτῳ καὶ δυοτριακοστῷ; παρὰ πολὺ γάρ
φασι παραλλάττειν τὰ σημαινόμενα παρὰ τὴν ἀγνωσίαν οὐ τῆς ὅλης
ὥρας,
ἀλλὰ καὶ τοῦ ποστημορίου αὐτῆς. ἐν γοῦν τοῖς διδύμοις γεννωμένοις
πολλά-
κις τὸ μεταξὺ ἀκαριαῖον ὥρας ἐστί, καὶ πολλαὶ παραλλαγαὶ τῶν
συμβαινόντων
καὶ τῶν πραττομένων ἐπ' αὐτῶν ἀπαντῶσιν, ὥς φασιν ἐκεῖνοι, παρὰ τὴν
αἰτίαν
τῆς σχέσεως τῶν ἀστέρων καὶ τὸ μόριον τοῦ δωδεκατημορίου τὸ παρὰ
τὸν
ὁρίζοντα, οὐ καταλαμβανόμενον ὑπὸ τῶν νομιζομένων τὴν ὥραν
τετηρηκέναι.
οὐδεὶς γὰρ δύναται λέγειν ὅτι τὸ μεταξὺ τοῦδε τῆς
ιεʹ. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΩΝ ΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΣΕΩΣ
Μετὰ τὴν ἄναρχον καὶ ἀγένητον θεοῦ τοῦ παμβασιλέως οὐσίαν τὴν
οὐκ ἄλλοθεν ἢ ἐκ τοῦ πατρὸς γεγεννημένην ἀρχὴν πρωτότοκόν τε οὖσαν
καὶ συνεργὸν τῆς τοῦ πατρὸς βουλῆς πρὸς αὐτόν τε ἀπεικονισμένην διδά-
σκουσι. ταύτην δὲ τῶν μετὰ ταῦτα γενητῶν ἁπάντων πρωτεύειν, παρ'
ὃ καὶ εἰκόνα θεοῦ αὐτὴν καὶ θεοῦ δύναμιν καὶ θεοῦ σοφίαν καὶ θεοῦ
λόγον,
296
ναὶ μὴν καὶ ἀρχιστράτηγον δυνάμεως κυρίου 8“μεγάλης” τε 8“βουλῆς

ἄγγελον”
ἀποκαλεῖν εἰώθασι. τὰς δὲ μετὰ τήνδε τὴν ἀρχὴν νοερὰς καὶ λογικὰς
δυνάμεις οὐ λεκτὰς εἶναι ἀνθρώπου φύσει, τοῦ τε πλήθους ἕνεκα τῆς τε
κατ' εἶδος διαφορᾶς, πλὴν ὅσον ἐπιβάλλειν δυνατὸν τοῖς παραδείγμασιν
ἐκ
τῆς τῶν ὁρωμένων ἀναλογίας, ἡλίου καὶ σελήνης καὶ ἄστρων καὶ αὐτοῦ
δὴ οὐρανοῦ ἔνδον ὑφ' ἑαυτῷ τὰ σύμπαντα περιειληφότος. 8“ἄλλη γὰρ
δόξα ἡλίου καὶ ἄλλη σελήνης καὶ ἄλλη δόξα ἀστέρων” φησὶν ὁ θεῖος
ἀπό-
στολος· 8“ἀστέρα γὰρ ἀστέρος διαφέρειν ἐν δόξῃ”. ταύτη πη τοιγαροῦν
καὶ
τὸν ἐν ἀσωμάτοις καὶ νοεραῖς οὐσίαις κόσμον χρὴ νοεῖν, τὰ πάντα μὲν
ἀθρόως
ἀπολαβούσης τῆς ἀνεκφράστου καὶ ἀπειρομεγέθους δυνάμεως τοῦ θεοῦ
τῶν
ὅλων, δευτερευούσης δὲ μετὰ τὸν πατέρα τῆς δημιουργικῆς ὁμοῦ καὶ
φωτι-
στικῆς δυνάμεως τοῦ θείου λόγου (διὸ καὶ φῶς ἀληθινὸν καὶ δικαιοσύνης
ἥλιον Ἑβραίοις φίλον αὐτὸν ὀνομάζειν), τρίτης δὲ ἤδη μετὰ τὴν δευ-
τέραν οὐσίαν ἐν χώρᾳ σελήνης καθισταμένης τοῦ ἁγίου πνεύματος,
λγʹ. ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΩΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΤΟΥ

ΚΟΣΜΟΥ
Καὶ περὶ τούτου πάσης Ἑβραίων γραφῆς διαλαλούσης, τοτὲ μὲν δι'
ὧν φησι· 8“Καὶ εἱλιγήσεται ὁ οὐρανὸς ὡς βιβλίον” τοτὲ δὲ δι' ὧν
ἐπιλέγει·
8“Καὶ ἔσται ὁ οὐρανὸς καινὸς καὶ ἡ γῆ καινή, ἃ ἐγὼ ποιῶ μένειν ἐνώπιόν
μου,
λέγει κύριος” καὶ πάλιν ἄλλοτε δι' ὧν φησι· 8“Παράγει γὰρ τὸ σχῆμα τοῦ
κόσμου τούτου,” καὶ ὁ Πλάτων ἄκουε ὅπως τὸ δόγμα συνίστησι λέγων
ἐν 8Τιμαίῳ·
“Καὶ ξυνεστήσατο οὐρανὸν ὁρατὸν καὶ ἁπτόν· καὶ διὰ ταῦτα ἔκ τε δὴ
τούτων τοιούτων καὶ τὸν ἀριθμὸν τεττάρων τὸ τοῦ κόσμου σῶμα ἐγενήθη
δι' ἀναλογίας ὁμολογῆσαν φιλίαν τε ἔσχεν ἐκ τούτων, ὡς εἰς ταὐτὸν

αὑτῷ
297
ξυνελθὸν ἄλυτον ὑπὸ τῶν ἄλλων πλὴν ὑπὸ τοῦ ξυνδήσαντος γενέσθαι.”
Εἶθ' ἑξῆς φησι·
“Χρόνος δ' οὖν μετὰ οὐρανοῦ γέγονεν, ἵνα ἅμα γεννηθέντες ἅμα καὶ
λυθῶσιν, ἄν ποτε λύσις τις αὐτῶν γίγνηται.”
Καὶ πάλιν εἰπών·
“Θεοὶ θεῶν, ὧν ἐγὼ δημιουργὸς πατήρ τε ἔργων, ἄλυτα ἐμοῦ μὴ θέ-
λοντος,” ἐπάγει λέγων ἑξῆς·
“Θεοὺς δὲ δὴ τοὺς ὁρατούς, μεγίστους καὶ τιμιωτάτους καὶ ὀξύτατον
ὁρῶντας πάντη, τοὺς πρώτους τὴν τῶν ἄστρων φύσιν λεκτέον καὶ ὅσα
μετὰ
τούτων αἰσθανόμεθα γεγονότα, μετὰ δὲ τούτους καὶ ὑπὸ τούτοις ἑξῆς
δαί-
μονας, ἀέριον δὲ γένος ἔχον ἕδραν τρίτην καὶ μέσην, τῆς ἑρμηνείας
αἴτιον,
εὐχαῖς τιμᾶν μάλα χρεὼν χάριν τῆς εὐφήμου διαπορείας.”
Διὰ τούτων θεοὺς εἰπὼν εἶναι τοὺς δηλωθέντας περὶ τῆς πρώτης αὐτῶν
συστάσεως φυσιολογῶν ἐν 8Τιμαίῳ τοιάδε διεξέρχεται·
“Ὅ τι πῦρ πρὸς ἀέρα, τοῦτο ἀὴρ πρὸς ὕδωρ καὶ ὅ τι ἀὴρ πρὸς ὕδωρ,
τοῦτο ὕδωρ πρὸς γῆν ξυνέδησε καὶ ξυνεστήσατο οὐρανὸν ὁρατὸν καὶ
ἁπτόν.
καὶ διὰ ταῦτα ἔκ τε δὴ τούτων τοιούτων καὶ τὸν ἀριθμὸν τεττάρων τὸ τοῦ
κόσμου σῶμα ἐγενήθη δι' ἀναλογίας ὁμολογῆσαν φιλίαν τε ἔσχεν ἐκ

τούτων, ὥστ' εἰς ταὐτὸν αὑτῷ ξυνελθὸν ἄλυτον ὑπὸ τῶν ἄλλων πλὴν ὑπὸ
τοῦ ξυνδήσαντος γενέσθαι.”
Εἶτ' ἐπιλέγει·
“Ψυχὴν δὲ εἰς τὸ μέσον αὐτοῦ θεὶς διὰ παντός τε ἔτεινε καὶ ἔτι
ἔξωθεν
τὸ σῶμα αὐτῇ περιεκάλυψε, καὶ κύκλῳ δὴ κύκλον στρεφόμενον οὐρανὸν
μό-
νον ἕνα ἔρημον κατέστησε.”
Καὶ πάλιν ὑποβὰς ἐπιφέρει λέγων·
Ευσέβιος. Contra Marcellum Book 2, cha. 2, sec.38, line 6
πρὸς ὃν ὁ πατὴρ «ποιήσωμεν ἄνθρωπον» ἔφη «κατ' εἰκόνα ἡμε-

τέραν καὶ ὁμοίωσιν», οὐκ ὄντος ἑτέρου θεοῦ τοῦ συμπλάττειν
298
αὐτῷ δυναμένου. «ἐγὼ» γάρ εἰμι, φησίν, «θεὸς πρῶτος καὶ ἐγὼ
μετὰ ταῦτα, καὶ πλὴν ἐμοῦ θεὸς ἕτερος οὐκ ἔστιν». οὔτε οὖν
νεώτερός τις θεὸς ἦν, οὔτε ἄλλος τις «μετὰ ταῦτα» θεὸς ὢν
θεῷ συνεργεῖν δυνατὸς ἦν. ἀλλ' εἴ τις μικρῷ τινι καὶ ἀνθρωπίνῳ
καθ' ἡμᾶς παραδείγματι χρώμενος ὡς διὰ εἰκόνος τὴν θείαν ἐξε-
τάζοι πρᾶξιν· ὥσπερ ἄν τις ἀνδριαντοποιὸς ἐπιστήμων ἀνήρ,
ἀνδριάντα πλάσαι βουλόμενος, πρῶτον μὲν τοὺς τύπους αὐτοῦ καὶ
χαρακτῆρας ἐν ἑαυτῷ σκοπεῖ, ἔπειτα πλάτος τε καὶ μῆκος ὅσον
εὐπρεπὲς ἐννοεῖ, ἀναλογίαν τε τοῦ παντὸς ἐν τῷ καθ' ἕκαστον
ἐξετάζει μέρει, χαλκοῦ τε τὴν πρόσφορον ἑτοιμάσας ὕλην καὶ τὸν
ἐσόμενον ἀνδριάντα τῇ ἑαυτοῦ προτυπώσας διανοίᾳ καὶ νοητῶς
ὁρᾶν νομίσας συνειδώς τε ἑαυτῷ συνεργεῖν τὸν λόγον, ᾧ λογίζεται
καὶ ᾧ πάντα πράττειν εἴωθεν (οὐδὲν γὰρ μὴ λόγῳ γιγνόμενον
καλόν), ἀρχόμενος τῆς αἰσθητῆς ταύτης ἐργασίας πρὸς αὑτὸν ὡς
πρὸς ἕτερον παρακελεύεται λέγων· ἄγε ποιήσωμεν, ἄγε πλάσωμεν
ἀνδριάντα· οὕτως ὁ τῶν ὅλων δεσπότης θεὸς τὸν ἔμψυχον ἐκ
γῆς ἀνδριάντα ποιῶν οὐκ ἄλλῳ τινὶ ἀλλὰ τῷ ἑαυτοῦ λόγῳ παρα-
κελεύεται λέγων· «ποιήσωμεν ἄνθρωπον», οὐ τὸν αὐτὸν τοῖς ἄλλοις
τρόπον· λόγῳ γὰρ ἡ πᾶσα ἐγένετο κτίσις.
Ευσέβιος. De ecclesiastica theologia Book 2, cha. 15, sec.4, line 7
τίς γὰρ οὕτως ἢ τῶν ἁγίων ἀγγέλων ἢ ἀνδρῶν δικαίων

ἀξιόπιστος ἦν τὴν ἐκ προσώπου τοῦ θεοῦ ὁρισθεῖσαν αὐτῷ τιμω-
ρίαν λῦσαι, εἰ μὴ αὐτὸς ὁ λόγος ὁ συμπαρών τε καὶ συμπλάττων.
πρὸς ὃν ὁ πατὴρ «ποιήσωμεν ἄνθρωπον» ἔφη;
τούτοις ἑξῆς διασαφεῖ ὁποῖον εἰσάγει λόγον φάσκων
ἀλλ' εἴ τις μικρῷ τινι καὶ ἀνθρωπίνῳ καθ' ἡμᾶς παρα-
δείγματι χρώμενος ὡς διὰ εἰκόνος τὴν θείαν ἐξετάζοι πρᾶξιν·
ὥσπερ ἂν εἴ τις ἀνδριαντοποιὸς ἐπιστήμων ἀνὴρ ἀνδριάντα
πλάσαι βουλόμενος, πρῶτον μὲν τοὺς τύπους αὐτοῦ καὶ χαρα-
κτῆρας ἐν ἑαυτῷ σκοπεῖ, ἔπειτα πλάτος τε καὶ μῆκος ὅσον εὐπρε-
πὲς ἐννοεῖ, ἀναλογίαν τε τοῦ παντὸς ἐν τῷ καθ' ἕκαστον ἐξετά-
ζει μέρει, χαλκοῦ τε τὴν πρόσφορον ἑτοιμάσας ὕλην καὶ τὸν
ἐσόμενον ἀνδριάντα τῇ ἑαυτοῦ προτυπώσας διανοίᾳ καὶ νοητῶς
ὁρᾶν νομίσας συνειδώς τε ἑαυτῷ συνεργεῖν τὸν λόγον, ᾧ λογίζεται
καὶ ᾧ πάντα πράττειν εἴωθεν (οὐδὲν γὰρ μὴ λόγῳ γιγνόμενον
καλόν), ἀρχόμενος τῆς αἰσθητῆς ταύτης ἐργασίας πρὸς ἑαυτὸν ὡς
πρὸς ἕτερον παρακελεύεται λέγων· ἄγε ποιήσωμεν, ἄγε πλάσωμεν
ἀνδριάντα· οὕτως ὁ τῶν ὅλων δεσπότης θεὸς τὸν ἔμψυχον ἐκ
299
γῆς ἀνδριάντα ποιῶν οὐκ ἄλλῳ τινὶ ἀλλὰ τῷ ἑαυτοῦ παρακε-

λεύεται λόγῳ «ποιήσωμεν ἄνθρωπον» λέγων.
Ευσέβιος. Commentarius in Isaiam Book 1, sec.84, line 23
μενα μετὰ τὸν ἐνεστῶτα βίον καὶ τὰ τοῖς θεοσεβέσιν ἐν ἀγαθοῖς

τεταμιευμένα.
ἀρχὴν δὲ ποιεῖται ἀπὸ τῶν σκυθρωποτέρων, ἵν' ἐπὶ τὰ χρηστότερα
καταλήξῃ.
διό φησιν· Ἰδοὺ κύριος καταφθείρει τὴν οἰκουμένην καὶ ἐρημώσει
αὐτήν· κρινομένων γὰρ τῶν ἐπὶ τῆς γῆς καὶ μετατιθεμένων εἰς ἕτερά τινα
τοῦ
σύμπαντος κόσμου χωρία, ἀκόλουθον ἦν τὸ πάλαι τῶν ἀνθρώπων
οἰκητήριον
ἔρημον καταλειφθῆναι διὰ τὸ μηκέτ' ὑπάρχειν τοὺς ἐνοικοῦντας ἐν αὐτῷ.
καὶ τὸ
πρόσωπον δὲ τῆς γῆς φησι, τοῦτ' ἔστι τὴν ἐπιφάνειαν αὐτῆς, ἀνακαλύψει,
ὅπως οἱ ἐν αὐτῇ κεκαλυμμένοι εἰς φῶς προέλθοιεν ⌈σημαίνοντος τοῦ

λόγου τὸν
τῆς τῶν νεκρῶν ἀναστάσεως τρόπον.⌉ καὶ διασπερεῖ τοὺς ἐνοικοῦντας ἐν
αὐτῇ, ⌊ἢ κατὰ τὸν 8Ἀκύλαν καὶ τὸν 8Θεοδοτίωνα διασκορπίσει, ἄλλον
ἀλλαχοῦ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν ἑκάστου πράξεων· «πολλαὶ» γὰρ
«μοναὶ παρὰ
τῷ πατρί», μέγας τε καὶ πολὺς ὁ τοῦ θεοῦ κόσμος, ὡς δύνασθαι πάσας
ὑποδέχεσθαι
καὶ τὰς ἐξ αἰῶνος ἐν τῇ γῇ πεπολιτευμένας ψυχάς, τῶν μὲν ἀσεβῶν τὸν
ᾅδην καὶ τὰ
ὑπὸ γῆν οἰκητήρια, σκοτείους τε καὶ ἀοράτους μυχοὺς κληρωσαμένων
κατὰ τό·
»εἰσελεύσονται εἰς τὰ κατώτατα τῆς γῆς· παραδοθήσονται εἰς χεῖρας
ῥομφαίας,
μερίδες ἀλωπέκων ἔσονται», τῶν δὲ εὐσεβῶν «ἁρπαγησομένων» «ἐν
νεφέλαις
εἰς ἀπάντησιν τοῦ κυρίου εἰς ἀέρα καὶ οὕτως πάντοτε σὺν κυρίῳ»
«γενησομένων».⌋
⌈ἐπειδὰν δὲ ἀνακαλυφθῇ τὰ ἐγκεκρυμμένα ἐν τῇ γῇ σώματα, «παραστή-
σονται» οἱ κρινόμενοι «πρὸ τοῦ βήματος» τοῦ μεγάλου κριτοῦ ἐξ ἴσου
«πάντες»,
ὡς μηδὲν διαφέρειν τοὺς ἐν τῷ θνητῷ βίῳ ποτὲ δόξαντας πλεῖόν τι
ἐσχηκέναι
300
ὡσαύτως δὲ καὶ τὸ πᾶν τῆς γῆς στοιχεῖον οὕτω παρ' αὐτῷ βραχύτατον
ὑπάρχειν
ὡς ἐοικέναι τῇ αὐτοῦ δρακὶ συνειλεῖσθαι. ἀντὶ δὲ τοῦ· τίς ἐμέτρησε τῇ
χειρὶ
αὐτοῦ τὸ ὕδωρ, ὁ 8Ἀκύλας τίς κατεμέτρησεν ἐν λιχάδι αὐτοῦ ὕδατα
εἴρηκε, παραβάλλων λιχάδι τῷ βραχυτάτῳ παρ' ἡμῖν δακτύλῳ σμικράν
τινα τοῦ
θεοῦ δύναμιν, δι' ἧς τὰ τοσάδε καὶ τὰ τοιάδε μεμέτρηται. πρὸς τούτοις εἴ
τίς
φησι τὰ ἐπὶ γῆς ὄρη καὶ τοὺς βουνοὺς καὶ τὰς νάπας ὑπείληφεν ἄνευ
τινὸς
λόγου συνεστάναι ἴστω πλανώμενος, ἐπεὶ μηδὲν εἰκῆ καὶ ἀλόγως ἐν τοῖς
οὖσιν
ὑφέστηκεν. αὐτίκα δ' οὖν τῶν καθ' ὅλης τῆς γῆς ὀρέων τὰ μεγέθη καὶ αἱ
διαφοραί,
ὕψη τε καὶ βάθη καὶ μήκη τῷ παντὶ χρησίμως ὑπὸ τῆς τοῦ θεοῦ σοφίας
τὴν
σύστασιν εἴληφε, τῶν τε βουνῶν ὁμοίως τὰ ἐπάρματα καὶ οἱ ὄγκοι πρὸς
τὴν τοῦ
παντὸς ἀναλογίαν ἁρμόττοντας καὶ καταλλήλους ἔχουσι λόγους ὡς
ταλαντεύειν τὰ
βάρη δίκην τῶν ἐν τρυτάνῃ ζυγῶν ἁρμοδίως τῇ τοῦ παντὸς ἀναλογίᾳ.
ἀντὶ δὲ
τοῦ· καὶ τὰς νάπας ζυγῷ, οἱ 8λοιποὶ ἑρμηνευταὶ καὶ τοὺς βουνοὺς
ἐκδεδώ-
κασιν.
τούτοις ἐπάγει· τίς ἔγνω νοῦν κυρίου, καὶ τίς αὐτοῦ σύμβουλος
ἐγένετο; ταῦτα δὲ ἀποδίδωσιν ὁ λόγος πρὸς τὸ φῆσαν ἐρώτημα· τίς
ἐμέτρησε
τῇ χειρὶ τὸ ὕδωρ καὶ τὸν οὐρανὸν σπιθαμῇ καὶ πᾶσαν τὴν γῆν δρακί;
τίς ἔστησε τὰ ὄρη σταθμῷ καὶ τὰς νάπας ζυγῷ; ⌈ἐπειδὴ γὰρ ἠρώτησε, τίς
ὁ ταῦτα ὑποστησάμενος καὶ τίς ὁ μέτρῳ καὶ σταθμῷ ταῦτα διαταξάμενος,
ἀκολούθως ἀποδίδωσιν ὡς οὐδεὶς ἢ εἷς μόνος ὁ τοῖς πᾶσιν ἀκατάληπτος

νοῦς.
διὸ ἐπιλέγει· τίς ἔγνω νοῦν κυρίου τὸν τῶν εἰρημένων ἁπάντων
ποιητικόν, ὃς
301
ὡς ἐοικέναι τῇ αὐτοῦ δρακὶ συνειλεῖσθαι. ἀντὶ δὲ τοῦ· τίς ἐμέτρησε τῇ

χειρὶ
αὐτοῦ τὸ ὕδωρ, ὁ 8Ἀκύλας τίς κατεμέτρησεν ἐν λιχάδι αὐτοῦ ὕδατα
εἴρηκε, παραβάλλων λιχάδι τῷ βραχυτάτῳ παρ' ἡμῖν δακτύλῳ σμικράν
τινα τοῦ
θεοῦ δύναμιν, δι' ἧς τὰ τοσάδε καὶ τὰ τοιάδε μεμέτρηται. πρὸς τούτοις εἴ
τίς
φησι τὰ ἐπὶ γῆς ὄρη καὶ τοὺς βουνοὺς καὶ τὰς νάπας ὑπείληφεν ἄνευ
τινὸς
λόγου συνεστάναι ἴστω πλανώμενος, ἐπεὶ μηδὲν εἰκῆ καὶ ἀλόγως ἐν τοῖς
οὖσιν
ὑφέστηκεν. αὐτίκα δ' οὖν τῶν καθ' ὅλης τῆς γῆς ὀρέων τὰ μεγέθη καὶ αἱ
διαφοραί,
ὕψη τε καὶ βάθη καὶ μήκη τῷ παντὶ χρησίμως ὑπὸ τῆς τοῦ θεοῦ σοφίας
τὴν
σύστασιν εἴληφε, τῶν τε βουνῶν ὁμοίως τὰ ἐπάρματα καὶ οἱ ὄγκοι πρὸς
τὴν τοῦ
παντὸς ἀναλογίαν ἁρμόττοντας καὶ καταλλήλους ἔχουσι λόγους ὡς
ταλαντεύειν τὰ
βάρη δίκην τῶν ἐν τρυτάνῃ ζυγῶν ἁρμοδίως τῇ τοῦ παντὸς ἀναλογίᾳ.
ἀντὶ δὲ
τοῦ· καὶ τὰς νάπας ζυγῷ, οἱ 8λοιποὶ ἑρμηνευταὶ καὶ τοὺς βουνοὺς
ἐκδεδώ-
κασιν.
τούτοις ἐπάγει· τίς ἔγνω νοῦν κυρίου, καὶ τίς αὐτοῦ σύμβουλος
ἐγένετο; ταῦτα δὲ ἀποδίδωσιν ὁ λόγος πρὸς τὸ φῆσαν ἐρώτημα· τίς
ἐμέτρησε
τῇ χειρὶ τὸ ὕδωρ καὶ τὸν οὐρανὸν σπιθαμῇ καὶ πᾶσαν τὴν γῆν δρακί;
τίς ἔστησε τὰ ὄρη σταθμῷ καὶ τὰς νάπας ζυγῷ; ⌈ἐπειδὴ γὰρ ἠρώτησε, τίς
ὁ ταῦτα ὑποστησάμενος καὶ τίς ὁ μέτρῳ καὶ σταθμῷ ταῦτα διαταξάμενος,
ἀκολούθως ἀποδίδωσιν ὡς οὐδεὶς ἢ εἷς μόνος ὁ τοῖς πᾶσιν ἀκατάληπτος

νοῦς.
διὸ ἐπιλέγει· τίς ἔγνω νοῦν κυρίου τὸν τῶν εἰρημένων ἁπάντων
ποιητικόν, ὃς
οὔτε συμβούλου δεηθεὶς οὔτε παρά τινος γνώμην λαβὼν τῇ αὐτὸς αὐτοῦ
σοφίᾳ τὰ
302
ἐπειδὴ καὶ ὁ οὐρανὸς ἔσται καινὸς καὶ ἡ γῆ καινή, ἃ ἐγὼ ποιῶ μένειν·
⌈«τὰ μὲν γὰρ πρῶτα οὐ μένοντα ἦν». διὸ ἐλέγετο· «ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ
παρελεύ-
σεται», καὶ πάλιν· «ἑλιγήσεται ὡς βιβλίον ὁ οὐρανός«, καί· «φθορᾷ
φθαρή-
σεται ἡ γῆ», τοῦ δὲ μέλλοντος αἰῶνος «ἀπαρχὴ Χριστός, ἔπειτα οἱ τοῦ
Χριστοῦ
ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ».⌉ εἶτ' ὁ οὐρανὸς καινὸς καὶ ἡ γῆ καινή, περὶ
ὧν ἐν μακαρισμοῖς ἔλεγε· «μακάριοι» οἱ τοιοίδε, «ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ
βασιλεία
τῶν οὐρανῶν«, καί· «μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν
γῆν».
οὗτος τοίνυν ὁ καινὸς οὐρανὸς καὶ ἡ τοῦ νέου αἰῶνος καινὴ γῆ μένουσιν
εἰς ἄπειρον καὶ ἀτελεύτητον αἰῶνα διαρκοῦντες. διαφορὰν δέ μοι νοεῖ
τῶν ἐν τῇ
βασιλείᾳ τόπων· «πολλαὶ γὰρ μοναὶ παρὰ τῷ πατρί», ὧν αἱ μὲν γῆς πρὸς
οὐρανὸν ἄξουσιν ἀναλογίαν, αἱ δὲ παραθέσει τῶν ὑποβεβηκυιῶν μονῶν
οὐρανῶν
δόξαν ἐφέξουσιν. ἃ δὴ καὶ ἔσται μένοντα ἀεί, οὐκέτι παρερχόμενα· «τὰ
γὰρ
βλεπόμενα πρόσκαιρα, τὰ δὲ μὴ βλεπόμενα αἰώνια». διό φησιν· ἃ ἐγὼ
ποιῶ
μένειν ἐνώπιόν μου, καὶ τὸ ὄνομα δὲ ὑμῶν οὕτως ἔσται διαμένον
εἰς ἀεὶ ἐνώπιόν μου· τὸ δὲ εἰς ἀεὶ αἰώνιον καὶ ἀθάνατον καὶ ἄπειρον ζωὴν
αἰνίττεται.

Ευσέβιος. Generalis elementaria introductio (= Eclogae propheticae)

P. 185, line 28
τῆς ἐπιφανείας τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ἀπὸ τοῦ βάθους

τῆς κακίας εἰς ἡμερότητα μεταβεβληκότων ταῦτα λέ-
γεσθαι πεπιστεύκαμεν· ἔτι καὶ νῦν ὁρῶντες πῶς καὶ
τίνα τρόπον ἐν ταῖς κατὰ τὴν οἰκουμένην [ἐν ταῖς]
ἐκκλησίαις μετὰ τὴν παρουσίαν τοῦ ἐκ τῆς ῥίζης
Ἰεσσαὶ βεβλαστηκότος Ἰησοῦ Χριστοῦ οἱ πολλοὶ
τῶν ἀνθρώπων μετεπλάσθησαν, καὶ τὴν φύσιν αὐ-
τὴν ἀπὸ τοῦ θηριώδους μετέβαλον βίου, λύκοι τινὲς
ὄντες τὸ πρότερον καὶ πορδάλεις τὸν τοιονδὶ τρόπον
λέοντές τε καὶ ὅσα ἄλλα θηρία τε καὶ ἑρπετὰ κατ'
303
ἀναλογίαν τῆς ἐν ἑκάστῳ ποικίλης κακίας τε καὶ

πονηρίας ἡ προφητεία καταλέγει· οἱ καὶ μεταθέμενοι
καὶ ὡσπερεὶ μεταπλασθέντες εἰς τοσοῦτον ἡμερότητος
ἤλασαν, ὡς συμβόσκεσθαι αὐτοὺς τὴν αὐτὴν ἔσθον-
τας τῶν ἱερῶν τοῦ Θεοῦ λόγων τροφὴν τοῖς ἡμερω-
τάτοις τὰ ἤθη δικαίοις ἀνδράσι τοῦ Θεοῦ, οὓς διὰ
τὴν τοιανδὶ τῆς ψυχῆς ἀκακίαν τιθάσοις καὶ ἡμερωτά-
τοις ζῴοις, τοῖς τε ἀναγεγραμμένοις ἐνταῦθα παιδίοις
ὁ θεῖος ἀπείκασε λόγος. Εἰ δὲ πρὸς ταῦτα τίς δυσπει-
θῶς ἔχοι, λεγέτω εἰ οἷόν τε ἄλλως κατὰ τὴν πρό-
χειρον διάνοιαν σώζειν τὴν λέξιν·
Θεοδόσιος γραμματικός. Canones isagogici de flexione nominum Part

4, Vol.2, p. 10, line 13
Κανὼν ηʹ
Ἑνικά. Ὁ ὄφις τοῦ ὄφιος καὶ ὄφεως: τὰ εἰς ις προσηγορικὰ

μὴ ὄντα παρώνυμα μακροπαράληκτα διὰ καθαροῦ τοῦ ος κλίνεται, μάν-
τιος ὄφιος· Ἀττικοὶ δὲ μάντεως καὶ ὄφεως φασίν· εὑρέθη δὲ καὶ ὄφεος
Eurip. Bacch. 1027 δράκοντος ἔσπειρ' ὄφεος ἐν γαίᾳ θέρος
καὶ Eurip. Or. 897 ὃς ἂν δύνηται πόλεος ἔν τ' ἀρχαῖσιν ᾖ.
τῷ ὄφιι καὶ ἐν συναιρέσει ὄφι, τῷ ὄφεϊ καὶ ἐν συναιρέσει ὄφει.
τὸν ὄφιν: ἡ μὲν ἀναλογία ἀπῄτει καὶ ταύτας τὰς αἰτιατικὰς διχῶς
λέγεσθαι, ὡς καὶ τὰς τῶν κυρίων· ἀλλ' ἐπέλειψεν ἡ χρῆσις τῆς εἰς α.
ὦ ὄφι.
Δυϊκά. Τὼ ὄφιε, τοῖν ὀφίοιν, ὦ ὄφιε.
Πληθ. Οἱ ὄφιες, τῶν ὀφίων, τοῖς ὄφισι, τοὺς ὄφιας, ὦ
ὄφιες.
Κανὼν θʹ
Θεοδόσιος γραμματικός. Canones isagogici de flexione nominum Part

4, Vol.2, p. 32, line 5

304
Κανὼν ιβʹ.
Ἑνικά. Ἡ αἰδώς, ἡ ἕως, ἡ Κῶς, τῆς αἰδοῦς, τῆς ἕω, τῆς

Κῶ: τῶν εἰς ως θηλυκῶν τὰ μὲν ὀξύτονα δύο εἰσίν, ἠώς καὶ αἰδώς,
ἅπερ ὁμοίως ἐκλίθη τοῖς εἰς ω λήγουσι κατὰ πᾶσαν πτῶσιν· τὰ δὲ βαρύ-
τονα κατὰ ἀποβολὴν τοῦ ς κλίνεται, τῆς Κέω, τῆς ἕω, τῆς ἅλω· τὸ
γὰρ ἅλωος πταῖσμα νεωτερικόν· κλίνεται δὲ καὶ αὐτὰ ὁμοίως τοῖς εἰς
ω Ἀττικοῖς· τὸ Κῶς μόνον περισπασθὲν ὁμοίως τοῖς βαρυτόνοις ἐκλίθη.
τῇ αἰδοῖ, τῇ ἕῳ, τῇ Κῷ. τὴν αἰδώ, τὴν ἕω, τὴν Κῶν: ἡ μὲν
ἀναλογία μετὰ τοῦ ν, εὑρέθη δὲ καὶ τὴν ἕω καὶ τὴν Κῶ. ὦ αἰδοῖ,
ὦ ἕως, ὦ Κῶς.
Δυϊκά. Τὰ αἰδώ, τὰ ἕω, τὰ Κῶ. ταῖν αἰδοῖν, ταῖν ἕῳν,
ταῖν Κῷν. ὦ αἰδώ, ὦ ἕω, ὦ Κῶ.
Πληθ. Αἱ αἰδοί, αἱ ἕῳ, αἱ Κῷ. τῶν αἰδῶν, τῶν ἕων, τῶν
Κῶν. ταῖς αἰδοῖς, ταῖς ἕῳς, ταῖς Κῷς. τὰς αἰδούς, τὰς ἕως,
τὰς Κῶς. ὦ αἰδοί, ὦ ἕῳ, ὦ Κῷ.
Τέλος τῶν θηλυκῶν.
Θεοδόσιος γραμματικός. Canones isagogici de flexione verborum
Part 4, Vol.1, p. 65, line 6
Ἑνικά. Τύψον: ἔδει μὲν καὶ τὸν ἀόριστον ἐκ τοῦ ἰδίου ὁριστικοῦ
τρίτου προσώπου γίνεσθαι, ἔτυψε ἐκεῖνος τύψε σύ, ἀλλ' ἐκρατήθη Συρα-
κουσίῳ ἔθει· ἐκεῖνοι γὰρ τὰ εἰς ε προστακτικὰ εἰς ον μεταποιοῦσιν, τὸ
λάβε λάβον λέγοντες καὶ τὸ ἄνελε ἄνελον· οὕτω καὶ τὸ τύψε τύψον.
τυψάτω: ἔδει μὲν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν εἰς ε προστακτικῶν διὰ
τοῦ ετω εἶναι τὸ τρίτον, ἀλλ' ἐπεὶ πανταχοῦ ὁ ἀόριστος φιλεῖ τὸ α·
τὸ γὰρ ὁριστικὸν ἔτυψα, ἡ μετοχὴ τύψας, τὸ ἀπαρέμφατον τύψαι, τὸ
εὐκτικὸν τύψαιμι· τούτου χάριν οὐδὲ τὸ προστακτικὸν ἐχωρίσθη τοῦ α.
Δυϊκά. Τύψατον, τυψάτων.
Πληθ. Τύψατε, τυψάτωσαν.
Θεοδόσιος γραμματικός. Περὶ γραμματικῆς [Sp.] (fort. auctore

Theodoro Prodromo)
P. 32, line 1
ἐμπειρία· ἄλλοι δὲ λέγουσιν, ὅτι ἐμπειρία εἶπεν οἱονεὶ

πολυπειρία· ἡ γὰρ ἐμπειρία δηλοῖ καὶ τὴν πολυπει-
ρίαν, ὡς παρ' Εὐριπίδῃ· ἀλλ' ἡ ἐμπειρία ἔχει τι λέ-
ξαι τῶν νέων σοφώτερον, ἤγουν ἡ πολυπειρία. Ἰστέον
δέ, ὅτι τέσσαρά εἰσι τὰ τῆς γραμματικῆς μέρη· ἀλλὰ
305
τμηθέντος τοῦ τρίτου μέρους εἰς τρία, ἤγουν εἰς τρί-

τον τέταρτον καὶ πέμπτον, γεγόνασιν ἕξ. Καλεῖ δὲ
τὸ τρίτον μέρος τῆς γραμματικῆς διόρθωσιν· περιέχει
γὰρ τὴν τῶν γλωσσῶν καὶ ἱστοριῶν πρόχειρον ἀπό-
δοσιν καὶ τὴν τῆς ἐτυμολογίας εὕρεσιν καὶ τὸν τῆς
ἀναλογίας ἐκλογισμόν· ἀλλ' ἐτμήθη εἰς τρία, ὅθεν
καὶ τέσσαρα ὄντα γεγόνασιν ἕξ· ἄλλοι δὲ λέγουσιν·
ἐπειδὴ πρὸς εἰσαγομένους διαλέγεται, ἠθέλησεν ἀφελέ-
στερον χρησάμενος τῇ διδασκαλίᾳ παραδοῦναι ταῦτα
αὐτοῖς μέρη, οἷστισι κέχρηνται εὐθέως οἱ ἀναγιγνώ-
σκοντες. Εἶτα τὰ κατὰ τῶν γλωσσῶν καὶ ἱστοριῶν
σαφηνίζει, εἶτα ἐτυμολογεῖ τὰς λέξεις καὶ μετὰ ταῦτα
τὸν κανόνα τῆς ἀναγνώσεως παραδίδωσιν αὐτοῖς καὶ
τελευταῖον κρίνειν διδάσκει.

Theodoro Prodromo)
P. 40, line 31
ταῖς ἀμέτρητοι, οἵτινες γίνονται ἕνεκεν μέτρου. Καὶ

φύσει μέν εἰσι μακραὶ συλλαβαὶ τρεῖς· ἡ διὰ τοῦ
μακροῦ φωνήεντος, ἡ διὰ χρόνου μηκυνομένου καὶ
διὰ διφθόγγου. Καὶ φύσει μὲν εἴπομεν, ὅτι οὐκ ἐπὶ
τεχνήσεώς τινος γίνονται, ὡς αἱ θέσει μακραί, ἀλλ'
ἐκ τῆς αὐτῶν φύσεως. Ἰστέον δέ, ὅτι οἱ χρόνοι ὄν-
τες κυρίως προσῳδίαι τίθενται ἐπάνω τῶν φωνηέντων
καὶ ἐπάνω τοῦ Η καὶ τοῦ Ω μεγάλου· ἐπάνω δὲ τοῦ
Ε καὶ τοῦ Ο μικροῦ ἡ βραχεῖα· ἐπάνω δὲ τῶν δι-
χρόνων ποτὲ μὲν ἡ μακρὰ ποτὲ δὲ ἡ βραχεῖα κατὰ
τὴν ἀναλογίαν. Ἂν δὲ τύχοι βραχὺ φωνῆεν μεθ' ἑνὸς
τῶν συμφώνων ἢ καὶ δίχρονον κατὰ συστολὴν παρα-
λαμβανόμενον κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν συμφώνων καὶ
τὴν σύνθεσιν λαμβάνονται ἢ μακραὶ θέσει δηλονότι
ἢ βραχεῖαι· ἡμίβραχυ γὰρ λαμβάνεται ἕκαστον τῶν
συμφώνων πλὴν τῶν διπλῶν· ἤγουν τοῦ Ζ. Ξ. Ψ.
ὅθεν δίχρονον κατὰ συστολὴν παραλαμβάνομεν ἢ βραχὺ
φωνῆεν πρὸ δύο συμφώνων εὑρισκόμενον μακρὸν λαμ-
βάνεται θέσει· τὰ γὰρ ἡμιβράχεα τῶν δύο συμφώ-
νων καὶ τοῦ ἑνὸς φωνήεντος ἡ τελεία βραχεῖα συνελθοῦ-
σαι ἀποτελοῦσι τὴν τελείαν μακράν.
306

Theodoro Prodromo)
P. 40, line 33
μακροῦ φωνήεντος, ἡ διὰ χρόνου μηκυνομένου καὶ

διὰ διφθόγγου. Καὶ φύσει μὲν εἴπομεν, ὅτι οὐκ ἐπὶ
τεχνήσεώς τινος γίνονται, ὡς αἱ θέσει μακραί, ἀλλ'
ἐκ τῆς αὐτῶν φύσεως. Ἰστέον δέ, ὅτι οἱ χρόνοι ὄν-
τες κυρίως προσῳδίαι τίθενται ἐπάνω τῶν φωνηέντων
καὶ ἐπάνω τοῦ Η καὶ τοῦ Ω μεγάλου· ἐπάνω δὲ τοῦ
Ε καὶ τοῦ Ο μικροῦ ἡ βραχεῖα· ἐπάνω δὲ τῶν δι-
χρόνων ποτὲ μὲν ἡ μακρὰ ποτὲ δὲ ἡ βραχεῖα κατὰ
τὴν ἀναλογίαν. Ἂν δὲ τύχοι βραχὺ φωνῆεν μεθ' ἑνὸς
τῶν συμφώνων ἢ καὶ δίχρονον κατὰ συστολὴν παρα-
λαμβανόμενον κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν συμφώνων καὶ
τὴν σύνθεσιν λαμβάνονται ἢ μακραὶ θέσει δηλονότι
ἢ βραχεῖαι· ἡμίβραχυ γὰρ λαμβάνεται ἕκαστον τῶν
συμφώνων πλὴν τῶν διπλῶν· ἤγουν τοῦ Ζ. Ξ. Ψ.
ὅθεν δίχρονον κατὰ συστολὴν παραλαμβάνομεν ἢ βραχὺ
φωνῆεν πρὸ δύο συμφώνων εὑρισκόμενον μακρὸν λαμ-
βάνεται θέσει· τὰ γὰρ ἡμιβράχεα τῶν δύο συμφώ-
νων καὶ τοῦ ἑνὸς φωνήεντος ἡ τελεία βραχεῖα συνελθοῦ-
σαι ἀποτελοῦσι τὴν τελείαν μακράν. Τίνος ἕνεκεν οὐδέ-
ποτε λήγει ἡ συλλαβὴ εἰς τρία σύμφωνα· ἀλλὰ πρὸ
μὲν ἑνὸς ἢ δύο φωνηέντων εὑρήσεις τρία σύμφωνα

Theodoro Prodromo)
P. 45, line 30
σαμεν, ἑαυτοὺς ὠφελήσατε. Καὶ ταῦτα μὲν κατὰ τὸν

Ἀπολλώνιον. Ὁ δὲ Ἡρωδιανὸς λέγει· ὅτι τὸ εἶπα
διὰ τοῦ Ψ ὤφειλεν ἐκφέρεσθαι οἷον εἶψα· ἐπειδὴ καὶ
ὁ μέλλων διὰ τοῦ Ψ οἷον ἔψω· καὶ πάλιν τὸ ἤνεγκα
διὰ τοῦ Ξ ὤφειλεν ἐκφέρεσθαι· οἷον ἤνεγξα· ἐπειδὴ
καὶ ὁ μέλλων διὰ τοῦ Ξ, οἷον ἐνέγξω· ἐπεὶ τοίνυν
ἐγένετο εἶπα καὶ ἤνεγκα καὶ βλέπομεν, ὅτι ἔχει συγ-
γένειαν τὸ Π πρὸς τὸ Ψ, ἐπειδὴ ἐκ τοῦ Π καὶ Σ
σύγκειται τὸ Ψ. Καὶ πάλιν τὸ Κ ἔχει συγγένειαν
πρὸς τὸ Ξ, ὅθεν λοιπὸν τὸ εἶπα καὶ ἤνεγκα ὡς φυ-
307
λάξαντα μέρος τι τῆς ἀναλογίας ἐκλίθησαν καὶ πε-

ραιτέρω. Τὸ δὲ ἔδωκα καὶ ἔθηκα καὶ ἧκα ἀόριστοι
διὰ τοῦ Σ ὤφειλον ἐκφέρεσθαι, ἐπειδὴ ὁ μέλλων αὐ-
τῶν διὰ τοῦ Σ ἐκφέρεται, οἷον δώσω, θήσω, ἥσω.
Ἐπεὶ τοίνυν οὐκ ἔχει συγγένειαν τὸ Κ καὶ πρὸς τὸ Σ,
ἔμειναν εἰκότως ἄκλιτοι οἱ τρεῖς ἀόριστοι οὗτοι μετὰ
τὰ ὁριστικά.
Εἰ μὲν πᾶν παθητικὸν ῥῆμα περιττοσυλλαβεῖ τοῦ
ἰδίου ἐνεργητικοῦ χωρὶς τῶν εἰς μι, οἷον τύπτω, τύ-
πτομαι, ἔτυπτον, ἐτυπτόμην· διατί ὁ παθητικὸς πα-
ρακείμενος καὶ ὁ ὑπερσυντέλικος οὐ περιττοσυλλαβεῖ

Theodoro Prodromo)
P. 56, line 25
δοκιμασμένη κατὰ τόνους, κατὰ χρόνους, κατὰ πνεύματα

καὶ κατὰ πάθη· δεύτερον ἐξήγησις κατὰ τοὺς ἐνυπάρ-
χοντας ποιητικοὺς τρόπους. Τί ἔστιν ἐξήγησις; ἡ τοῦ
ἑξῆς ὁδήγησις, τουτέστιν ἡ τοῦ νοήματος ἀκολουθία.
Τί ἔστι κατὰ τοὺς ἐνυπάρχοντας ποιητικοὺς τρόπους;
ἤγουν τοὺς ὄντας, καὶ ποιηταῖς ἁρμόζοντας· τρίτον
γλωσσῶν τε καὶ ἱστοριῶν πρόχειρος ἀπόδοσις, ἤγουν
τῶν διαλέκτων καὶ διηγημάτων ἕτοιμος ἀπόκρισις·
τέταρτον ἐτυμολογίας εὕρεσις· ἐτυμολογία δέ ἐστιν
ἀνάπτυξις λέξεων, δι' ἧς τὸ ἀληθὲς σαφηνίζεται· ἔτυ-
μον γὰρ τὸ ἀληθές· πέμπτον· ἀναλογίας ἐκλογισμός.
Τί ἔστιν ἀναλογία; ἡ παράδοσις τῶν ὁμοίων· ἀνά-
λογον γάρ ἐστι τὸ Αἴας Αἴαντος τῷ Θόας Θοάντος.
Τί ἔστιν ἐκλογισμός; ἡ ἀκριβὴς διόρθωσις· ἕκτον·
κρίσις ποιημάτων, τουτέστι τῶν ἐμμέτρως γεγραμμέ-
νων ποιημάτων.

Theodoro Prodromo)
P. 56, line 26
καὶ κατὰ πάθη· δεύτερον ἐξήγησις κατὰ τοὺς ἐνυπάρ-

χοντας ποιητικοὺς τρόπους. Τί ἔστιν ἐξήγησις; ἡ τοῦ
ἑξῆς ὁδήγησις, τουτέστιν ἡ τοῦ νοήματος ἀκολουθία.
308
Τί ἔστι κατὰ τοὺς ἐνυπάρχοντας ποιητικοὺς τρόπους;

ἤγουν τοὺς ὄντας, καὶ ποιηταῖς ἁρμόζοντας· τρίτον
γλωσσῶν τε καὶ ἱστοριῶν πρόχειρος ἀπόδοσις, ἤγουν
τῶν διαλέκτων καὶ διηγημάτων ἕτοιμος ἀπόκρισις·
τέταρτον ἐτυμολογίας εὕρεσις· ἐτυμολογία δέ ἐστιν
ἀνάπτυξις λέξεων, δι' ἧς τὸ ἀληθὲς σαφηνίζεται· ἔτυ-
μον γὰρ τὸ ἀληθές· πέμπτον· ἀναλογίας ἐκλογισμός.
Τί ἔστιν ἀναλογία; ἡ παράδοσις τῶν ὁμοίων· ἀνάλογον γάρ ἐστι τὸ Αἴας
Αἴαντος τῷ Θόας Θοάντος.
Τί ἔστιν ἐκλογισμός; ἡ ἀκριβὴς διόρθωσις· ἕκτον·
κρίσις ποιημάτων, τουτέστι τῶν ἐμμέτρως γεγραμμέ-
νων ποιημάτων.

Theodoro Prodromo)
P. 57, line 26
θεσιν σημαίνουσαν τὸ ἐκ δευτέρου, οἷον γνῶναι τὸ

πρώτως γνῶναι καὶ ἀναγνῶναι τὸ δευτέρως γνῶναι.
Καὶ ἄλλως· ποιημάτων ἢ συγγραμμάτων ἀδιάπτωτος
προφορά. Ποιήματα μέν εἰσι τὰ ἐμμέτρως γεγραμμένα,
συγγράμματα δὲ τὰ ἀμέτρως γεγραμμένα· ἀδιάπτωτος
προφορά ἐστιν ἡ ἀδιάπταιστος προένεγξις καὶ γνῶσις.
Πόσα εἴδη τῆς ἀναγνώσεως; τρία· ὑπόκρισις, προσῳ-
δία, διαστολή. Τί ἔστιν ὑπόκρισις; ἡ τῶν ὑποκειμέ-
νων σωμάτων ἢ πραγμάτων μίμησις ἢ διὰ σώματος
ἢ διὰ φωνῆς. Τί ἔστι προσῳδία; τόνος φωνῆς κατὰ
ἀναλογίαν διαλέκτου κατορθούμενος. Τί ἔστι διαστολή;
διανοίας ὁλοκλήρου περιτομὴ ἢ ἐλαχίστη σιωπὴ λόγου
ἐπιφερομένου, ἢ διάστημα δύο λόγων βραχύτατον.
Πόσοι τρόποι τῆς ἀναγνώσεως; πέντε· ἀναλογία, ἐτυμολογία,
συναλοιφή, διάλεκτος, ἱστορία. Τί ἔστιν
ἀναλογία; ἡ τῶν ὁμοίων παράθεσις· Τί ἔστιν ἐτυ-
μολογία; ἀνάπτυξις λέξεων ἁρμόζουσα τὴν φωνὴν πρὸς
τὴν τοῦ ὑποκειμένου πιθανότητα. Τί ἔστι συναλοιφή;
συνέλευσις καὶ συμφωνία δύο συλλαβῶν εἰς μίαν συλ-
λαβήν, τῆς τελευταίας συλλαβῆς φυλαττομένης, τῆς δὲ
πρώτης ἀφανιζομένης.

Theodoro Prodromo)
309
P. 57, line 29
προφορά. Ποιήματα μέν εἰσι τὰ ἐμμέτρως γεγραμμένα,

συγγράμματα δὲ τὰ ἀμέτρως γεγραμμένα· ἀδιάπτωτος
προφορά ἐστιν ἡ ἀδιάπταιστος προένεγξις καὶ γνῶσις.
Πόσα εἴδη τῆς ἀναγνώσεως; τρία· ὑπόκρισις, προσῳ-
δία, διαστολή. Τί ἔστιν ὑπόκρισις; ἡ τῶν ὑποκειμέ-
νων σωμάτων ἢ πραγμάτων μίμησις ἢ διὰ σώματος
ἢ διὰ φωνῆς. Τί ἔστι προσῳδία; τόνος φωνῆς κατὰ
ἀναλογίαν διαλέκτου κατορθούμενος. Τί ἔστι διαστολή;
διανοίας ὁλοκλήρου περιτομὴ ἢ ἐλαχίστη σιωπὴ λόγου
ἐπιφερομένου, ἢ διάστημα δύο λόγων βραχύτατον.
Πόσοι τρόποι τῆς ἀναγνώσεως; πέντε· ἀναλογία, ἐτυ-
μολογία, συναλοιφή, διάλεκτος, ἱστορία. Τί ἔστιν
ἀναλογία; ἡ τῶν ὁμοίων παράθεσις· Τί ἔστιν ἐτυ-
μολογία; ἀνάπτυξις λέξεων ἁρμόζουσα τὴν φωνὴν πρὸς
τὴν τοῦ ὑποκειμένου πιθανότητα. Τί ἔστι συναλοιφή;
συνέλευσις καὶ συμφωνία δύο συλλαβῶν εἰς μίαν συλ-
λαβήν, τῆς τελευταίας συλλαβῆς φυλαττομένης, τῆς δὲ
πρώτης ἀφανιζομένης. Τί ἔστι διάλεκτος; ἰδίωμα γλώτ-
της. Τί ἔστιν ἱστορία; ἀφήγησις πράξεως παλαιῶν
ἀνδρῶν.

Theodoro Prodromo)
P. 62, line 14
ἐν τῷ ἀσθενής, πότερον τὸ σ κτητικόν ἐστι τῆς ἀ

συλλαβῆς ἤγουν τῆς πρώτης, ἢ τῆς θε, ἤγουν τῆς
δευτέρας, τουτέστιν ἀς λέγομεν ἢ ἀ – σθε, τῆς πρώτης
ἐστὶ ληκτικὸν ἢ τῆς δευτέρας ἀρκτικόν. Ποσότης δέ
ἐστιν, ὅταν ζητῶμεν ἐν τῷ μῖσμος (sic) ἢ μῖσος,
πόσα εἰσὶ στοιχεῖα, μετὰ τοῦ Ι ἢ ΜΕΙ διὰ διφθόγγου.
Ποιότης δέ ἐστιν, ὅταν ζητῶμεν, ποῖον στοιχεῖόν ἐστι
γεγραμμένον ἐν τῷ ἔμπορος, τὸ Μ ἢ τὸ Ν. Καὶ
ταῦτα μέν εἰσι τὰ εἴδη τῆς ὀρθογραφίας.
Εἰσὶ δὲ καὶ κανόνες τῆς ὀρθογραφίας τέσσαρες·
ἀναλογία, διάλεκτος, ἐτυμολογία καὶ ἱστορία. Καὶ
τὴν μὲν ἀναλογίαν κατορθοῦμεν, ὅταν κανόνα ἀπο-
δῶμεν ὥσπερ ἐδηλώσαμεν ἐπὶ τοῦ ταχεῖα. Διάλεκτον
δὲ κατορθοῦμεν, ὅταν τὸ ἡμεῖς διὰ τῆς ΕΙ διφθόγγου
310
γράφοντες εἴπωμεν, ὅτι οἱ Δωριεῖς ἄμεες λέγουσι καὶ

ἡμεῖς τὸ περισσὸν Ε συναιροῦντες δίφθογγον ἐποιή-
σαμεν. Ἐτυμολογίαν δὲ κατορθοῦμεν, ὅταν τὸ ἤπει-
ρος διὰ τοῦ η τὴν πρώτην συλλαβὴν καὶ διὰ διφθόγ-
γου τὴν δευτέραν γράφοντες εἴπωμεν· ἄπερος τίς ἐστιν
ἡ γῆ, ἤγουν μὴ ἔχουσα πέρας, τροπῇ δὲ τοῦ Α εἰς
Η καὶ πλεονασμῷ τοῦ Ι ἤπειρος.

Theodoro Prodromo)
P. 158, line 1
Περὶ μέλλοντος πρώτου.
Ὁ τύψω μέλλων ἀπὸ τοῦ ἐνεστῶτος γίνεται, τὸ

τ μόνον εἰς τὸ σ τρέψας καὶ συνάψας τὸ π καὶ σ εἰς
ψ. Διατί δὲ οὐχὶ καὶ ὁ μέλλων τὴν αὔξησιν ἐπιδέχε-
ται ὡς ὁ ἀόριστος καὶ ὁ ὑπερσυντέλικος καὶ ὁ παρα-
κείμενος καὶ ὁ παρατατικός; διότι ἐκεῖνοι παρεληλυ-
θότες εἰσὶ καὶ μακρότεροι τοῦ ἐνεστῶτος κείμενοι, διὰ
τοῦτο καὶ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ἀποστάσεως πλείο-
νας ἔχουσιν αὐτοῦ συλλαβάς, ὁ δὲ μέλλων ἐπεὶ οὐ
γέγονεν ἔτι ἀλλὰ μέλλει γενέσθαι, διὰ τοῦτο συνέσταλ-
ται καὶ ταῖς συλλαβαῖς.
Θεοδόσιος γραμματικός. Epitome catholicae Herodiani [Sp.] (fort.

auctore quodam Theodosio Byzantio) P. 204, line 18
ρὶς τόνου· ἄνευ δὲ χρόνου οὔτε τόνος οὔτε πνεῦμά

ἐστιν, ὥσπερ οὐδὲ χρόνος χωρὶς τόνου· οὐκ ἔστι δὲ
συλλαβὴ μὴ ἐπιδεχομένη τόνον κατὰ τοὺς παλαιοὺς
τῶν γραμματικῶν· συνεζευγμένα οὖν ὀνομάζει τοὺς
τόνους, τοὺς χρόνους, τὰ πνεύματα, ὅτι καὶ τὸν τῆς
προσῳδίας ὅρον ἐπιδέχονται καὶ προσῳδίαι καλοῦνται.
Τὸ δὲ ἤτοι κατὰ συνήθειαν διαλέκτου ὁμολογουμένη,
ἤτοι κατὰ τὸν ἀναλογητικὸν ὅρον καὶ λόγον εἰπὼν
311
τοὺς τρόπους διδάσκει καθὼς καὶ προσῳδίαι ἐκφέρον-

ται. Καὶ γάρ, φησίν, ἢ κατὰ διάλεκτον προάγονται
ἢ κατὰ ἀναλογίαν καὶ κανόνα· ἀναλογίαν δέ φημι
τὴν τῶν ὁμοίων παράθεσιν, οἷον τὸ μὲν ὁμοῖος κατὰ
ἀναλογίαν ἐκφέρεται· τὰ γὰρ διὰ τοῦ οιος ἅπαντα
προπερισπῶμεν, τὸ ἑτεροῖος, γελοῖος, παντοῖος· διὰ
τοῦτο καὶ Ὅμηρος τῇ ἀναλογίᾳ χρησάμενος ἔφη· ὡς
ἀεὶ τὸν ὁμοῖον ἄγει θεὸς εἰς τὸν ὁμοῖον· οἱ δὲ Ἀττι-
κοὶ ὅμοιος λέγουσι· καὶ πάλιν ἡμεῖς μὲν ἀναλόγως
τρόπαιον λέγομεν, ὡς ἔλαιον, σπήλαιον, οἱ δὲ Ἀττι-
κοὶ τροπαῖον. Καὶ τὸ Ἀχιλλεύς καὶ τὸ Πηλεύς καὶ
τὰ ὅμοια ἡμεῖς μὲν ὀξύνομεν, οἱ δ' Αἰολεῖς βαρύνου-
σιν. Οὕτω καὶ τὸ εἱρκτή οἱ μὲν Ἀττικοὶ δασύνουσιν,
Επιφάνιος Panarion (= Adversus haereses) Vol.1, p. 169, line 23
πνεῦμα, ὅπως καταυγάσῃ τῆς ἡμετέρας εὐτελείας τὸν νοῦν πρὸς

φωτισμὸν τῆς περὶ τούτων γνώσεως. οἱ μὲν γὰρ τῶν Ἑλλήνων
συγγραφεῖς ποιηταί τε καὶ λογογράφοι ἐπιβαλλόμενοί τινι μυθώδει
συγγράμματι Μοῦσάν τινα ἐπεκαλοῦντο. οὐ γὰρ θεόν· δαιμονιώδης
γὰρ παρ' αὐτοῖς ἡ σοφία καὶ «ἐπίγειος καὶ οὐκ ἄνωθεν κατερχομένη»
κατὰ τὸ γεγραμμένον. ἡμεῖς δὲ ἐπικαλούμεθα τὸν τῶν ὅλων ἅγιον
δεσπότην ἀντιλαβέσθαι τῆς ἡμῶν πτωχείας καὶ ἐμπνεῦσαι τὸ ἅγιον
αὐτοῦ πνεῦμα, εἰς τὸ μηδὲν παραπεποιημένον εἰς τὴν τῆς ἐπαγγελίας
γραφὴν συντάξαι. καὶ αὐτὸ τοῦτο αἰτησάμενοι, τὴν ἑαυτῶν ἀνικα-
νότητα γινώσκοντες «κατὰ τὸ μέτρον τῆς πίστεως καὶ κατὰ ἀναλο-
γίαν» δωρήσασθαι τὸν αὐτὸν ἡμῖν παρακαλοῦμεν.
2. Ἔστω δὲ ὁ σκοπὸς * τῷ ἐντυγχάνοντι περὶ παντός του
ζητήματος, ὅτι τῶν καιρῶν ἐστι καὶ χρόνων τὰ ἐφευρήματα, ὅσα
ἠδυνήθη ὁ σμικρὸς ἡμῶν νοῦς ἐξασκηθεὶς καταλαβέσθαι, καὶ οὐ πάν-
τως που ἐπαγγελλόμεθα πάντων τῶν ἐν τῷ κόσμῳ *· ἄφατα γάρ
ἐστι καὶ φατά, ἀμύθητά τε καὶ ἐν ἀριθμῷ μὴ καθιστάμενα καὶ ὅσον
μὲν εἰς ἀνθρώπους ἧκεν ἀνέφικτα, μόνῳ δὲ τῷ τῶν ὅλων δεσπότῃ
γινωσκόμενα. τὸ δὲ ἐπάγγελμα ἔχει περὶ διαφορᾶς δοξῶν τε καὶ
γνώσεων, [ἐπαγγελμάτων τε] πίστεώς τε θεοῦ καὶ ἀπιστίας, αἱρέσεών
τε καὶ κακοδόξου γνώμης ἀνθρωπείας ὑπὸ πεπλανημένων ἀνδρῶν
ἐν κόσμῳ ἐσπαρμένης, ἐξότε ἄνθρωπος ἐπὶ γῆς πέπλασται ἄχρι τοῦ

312
ἰσότητα ἔχουσα καρποφορῇ μίαν ἐν πᾶσι τὴν ἐκ πάντων δύναμιν. καὶ

οὕτως ὁ τῶν ἑπτὰ τὴν τῶν ὀκτὼ ἐκομίσατο δύναμιν καὶ ἐγένοντο οἱ
τρεῖς τόποι ὅμοιοι τοῖς ἀριθμοῖς, ὀγδοάδες ὄντες, οἵτινες τρὶς ἐφ' ἑαυτοὺς
ἐλθόντες τὸν τῶν εἰκοσιτεσσάρων ἀνέδειξαν ἀριθμόν. τὰ μέντοι τρία
στοιχεῖα, ἅ φησιν αὐτὸς τῶν τριῶν ἐν συζυγίᾳ δυνάμεων ὑπάρχειν, ἅ
ἐστιν
ἕξ, ἀφ' ὧν ἀπερρύη τὰ εἰκοσιτέσσαρα στοιχεῖα, τετραπλασιασθέντα τῷ
τῆς
ἀρρήτου τετράδος λόγῳ τὸν αὐτὸν αὐτοῖς ἀριθμὸν ποιεῖ, ἅπερ φησὶν τοῦ
ἀνονομάστου ὑπάρχειν. φορεῖσθαι δὲ αὐτὰ ὑπὸ τῶν τριῶν δυνάμεων εἰς

ὁμοιότητα τοῦ ἀοράτου, ὧν στοιχείων εἰκόνας εἰκόνων τὰ παρ' ἡμῖν
διπλᾶ
γράμματα ὑπάρχειν, ἃ συναριθμούμενα τοῖς εἰκοσιτέσσαρσι στοιχείοις
δυνά-
μει τῇ κατὰ ἀναλογίαν τὸν τῶν τριάκοντα ποιεῖ ἀριθμόν.
7. 8Τούτου τοῦ λόγου καὶ τῆς οἰκονομίας ταύτης καρπόν φησιν ἐν
ὁμοιώματι εἰκόνος πεφηνέναι ἐκεῖνον τὸν μετὰ τὰς ἡμέρας ἓξ τέταρτον
ἀναβάντα εἰς τὸ ὄρος καὶ γενόμενον ἕκτον, τὸν καταβάντα καὶ
κρατηθέντα
ἐν τῇ ἑβδομάδι, ἐπίσημον ὀγδοάδα ὑπάρχοντα καὶ ἔχοντα ἐν ἑαυτῷ τὸν
ἅπαντα τῶν στοιχείων ἀριθμόν, ὃν ἐφανέρωσεν ἐλθόντος αὐτοῦ ἐπὶ τὸ
βάπτισμα ἡ τῆς περιστερᾶς κάθοδος, ἥτις ἐστὶν ω καὶ α· ὁ γὰρ ἀριθμὸς
αὐτῆς ἓν καὶ ὀκτακόσια· καὶ διὰ τοῦτο Μωυσέα ἐν τῇ ἕκτῃ τῶν ἡμε-
ρῶν εἰρηκέναι τὸν ἄνθρωπον γεγονέναι, καὶ τὴν οἰκονομίαν δὲ *
νόμῳ θεὸς λαλήσας ἐπιμελεῖται ἄρα τῶν ἀποστόλων τοῦ Χριστοῦ

ἐν τῷ μὴ φιμοῦν αὐτοὺς παρακελεύεσθαι, ἤτοι τοῦ λαλεῖν τὴν τοῦ
Χριστοῦ αὐτοῦ διδασκαλίαν ἤτοι τὴν ἐφήμερον τροφὴν παρὰ τῶν
λαῶν ἀνενδεῶς αὐτοὺς ἔχειν. οὐκ ἄρα ἀλλοτρίους τοὺς ἀποστόλους
ἑαυτοῦ τῆς θεότητος οἶδεν οὐδὲ οἱ ἀπόστολοι ἀλλότριον αὐτὸν θεὸν
ἡγοῦνται. ἐξ ἧσπερ ὑπὲρ πάντων μαρτυρίαν ὁ ἅγιος ἀπόστολος
ἀποδέδωκε φήσας «μὴ περὶ τῶν βοῶν μέλει τῷ θεῷ; ἀλλὰ διὰ τοὺς
ἀποστόλους εἴρηκεν». καὶ εἰ διὰ τοὺς ἀποστόλους εἴρηκε, κτιστὴς
δέ ἐστιν ἀνθρώπων καὶ κτηνῶν, ἐξ ὧν βόες τε καὶ στρουθοί, ἑρπετά
τε καὶ κνώδαλα, ἐνάλιά τε καὶ τὰ ἄλλα, ἄρα μέλει αὐτῷ περὶ πάν-
των κατὰ τὴν ἑκάστου ἀναλογίαν. καὶ μέλει μὲν αὐτῷ περὶ πάντων
ἐν τῷ λέγειν «ἀνθρώπους καὶ κτήνη σώσεις, κύριε» καὶ ἐν τῷ εἰρη-
κέναι «τίς δέδωκε κόρακι βοράν;» καί «νεοσσοὶ κοράκων πρὸς κύριον
κεκράγασι. τὰ σῖτα ζητοῦντες» καί «δώσεις τὴν τροφὴν εὔκαιρον τοῖς
313
πᾶσιν». ἀλλὰ οὐκ ἐν τῷ ἀλοᾶν τοὺς βοῦς παρεκελεύετο μὴ φιμοῦν

βοῦν ἀλοῶντα, ἐπεὶ ἐδείκνυεν ἂν μὴ δύνασθαι τὸν θεὸν τρέφειν
αὐτοῦ τὴν κτίσιν ἄλλως εἰ [καὶ] μὴ διὰ τῆς ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων
τοῖς κτήνεσιν ἐπικουρουμένης τροφῆς. ἔδειξε δὲ ὁ ἅγιος ἀπόστολος
οὐ δι' ἀπορίαν τροφῆς τὸν θεὸν διὰ τοῦ ἀλοητοῦ ἐπιμέλεσθαι βοῶν
ἐν τῷ παρακελεύεσθαι μὴ φιμοῦν τοὺς τοιούτους, ἀλλὰ διὰ τοῦ αἰ-
νίγματος περὶ τῶν ἀποστόλων σημαίνεσθαι τὴν σχέσιν.
τοῦντες τὴν ἀρχήν, ἀλλὰ καταλείψαντες τὴν ἀλήθειαν, ἐν ναυαγίῳ

ἑαυτοὺς καὶ ἐν κλύδωνι τῆς πάσης πλάνης παραδεδώκασιν. εἰ γὰρ
λέγει Μαξίμιλλα ὅτι προφήτης οὐκέτι ἔσται, ἄρα ἀναιρεῖ τὸ εἶναι
παρ' αὐτοῖς τὸ χάρισμα καὶ εἰς ἔτι δεῦρο φέρεσθαι. εἰ δὲ ἕως αὐτῆς
μένει τὸ χάρισμα, ὡς προεῖπον ἄρα καὶ αὐτὴ οὐ μετέσχε τῶν χαρις-
μάτων.
3. Πεπλάνηται γάρ· ἐσφράγισε γὰρ ὁ κύριος τὴν ἐκκλησίαν καὶ
ἐπλήρωσεν ἐν αὐτῇ τὰ χαρίσματα. ὅτε γὰρ ἦν χρεία προφητῶν, ἐν
ἀληθινῷ πνεύματι καὶ ἐρρωμένῃ διανοίᾳ καὶ παρακολουθοῦντι νῷ
οἱ αὐτοὶ ἅγιοι τὰ πάντα ἐπροφήτευον, ἐμπιπλώμενοι πνεύματος ἁγίου,
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως τῶν ἐκ πνεύματος χαρισμάτων
ἑκάστῳ διδομένων καὶ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως πρὸς τὸ
συμφέρον. τί οὖν συμφέρον οὗτοι εἰρήκασιν ἢ ποῖον ἀνάλογον τῆς
πίστεως; πῶς δὲ οὐχὶ μᾶλλον οὗτοί εἰσιν περὶ ὧν εἶπεν ὁ κύριος ὅτι
»προσέχετε ἀπὸ τῶν ψευδοπροφητῶν, οἵτινες ἔρχονται πρὸς ὑμᾶς
ἐν ἐνδύμασι προβάτων, ἔσω δέ εἰσι λύκοι ἅρπαγες». συγκρίνοντες
γὰρ τὰ παρ' αὐτῶν εἰρημένα καὶ τὰ κατὰ τὴν παλαιὰν διαθήκην
καὶ καινὴν ἐν ἀληθείᾳ ὄντα καὶ ἐν ἀληθείᾳ γενόμενα καὶ πεπροφη-
τευμένα δοκιμάσωμεν, ποία ὄντως προφητεία τυγχάνει, ποία δὲ
ψευδοπροφητεία. ὁ προφήτης πάντα μετὰ καταστάσεως λογισμῶν
καὶ παρακολουθήσεως ἐλάλει καὶ ἐφθέγγετο ἐκ πνεύματος ἁγίου, τὰ
ἑαυτοὺς καὶ ἐν κλύδωνι τῆς πάσης πλάνης παραδεδώκασιν. εἰ γὰρ

λέγει Μαξίμιλλα ὅτι προφήτης οὐκέτι ἔσται, ἄρα ἀναιρεῖ τὸ εἶναι
παρ' αὐτοῖς τὸ χάρισμα καὶ εἰς ἔτι δεῦρο φέρεσθαι. εἰ δὲ ἕως αὐτῆς
μένει τὸ χάρισμα, ὡς προεῖπον ἄρα καὶ αὐτὴ οὐ μετέσχε τῶν χαρις-
μάτων.
3. Πεπλάνηται γάρ· ἐσφράγισε γὰρ ὁ κύριος τὴν ἐκκλησίαν καὶ
ἐπλήρωσεν ἐν αὐτῇ τὰ χαρίσματα. ὅτε γὰρ ἦν χρεία προφητῶν, ἐν
314
ἀληθινῷ πνεύματι καὶ ἐρρωμένῃ διανοίᾳ καὶ παρακολουθοῦντι νῷ

οἱ αὐτοὶ ἅγιοι τὰ πάντα ἐπροφήτευον, ἐμπιπλώμενοι πνεύματος ἁγίου,
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως τῶν ἐκ πνεύματος χαρισμάτων
ἑκάστῳ διδομένων καὶ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως πρὸς τὸ
συμφέρον. τί οὖν συμφέρον οὗτοι εἰρήκασιν ἢ ποῖον ἀνάλογον τῆς
πίστεως; πῶς δὲ οὐχὶ μᾶλλον οὗτοί εἰσιν περὶ ὧν εἶπεν ὁ κύριος ὅτι
»προσέχετε ἀπὸ τῶν ψευδοπροφητῶν, οἵτινες ἔρχονται πρὸς ὑμᾶς
ἐν ἐνδύμασι προβάτων, ἔσω δέ εἰσι λύκοι ἅρπαγες». συγκρίνοντες
γὰρ τὰ παρ' αὐτῶν εἰρημένα καὶ τὰ κατὰ τὴν παλαιὰν διαθήκην
καὶ καινὴν ἐν ἀληθείᾳ ὄντα καὶ ἐν ἀληθείᾳ γενόμενα καὶ πεπροφη-
τευμένα δοκιμάσωμεν, ποία ὄντως προφητεία τυγχάνει, ποία δὲ
ψευδοπροφητεία. ὁ προφήτης πάντα μετὰ καταστάσεως λογισμῶν
καὶ παρακολουθήσεως ἐλάλει καὶ ἐφθέγγετο ἐκ πνεύματος ἁγίου, τὰ
πάντα ἐρρωμένως λέγων ὡς Μωυσῆς
«πνεῦμα κυρίου ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι;»
6. Τί οὖν ἐροῦμεν; ἐπεὶ μὴ κατήγγειλεν ὁ Ματθαῖος τὰ ὑπὸ τοῦ

Λουκᾶ ῥηθέντα, ἄρα ἀσύμφωνος εἴη ὁ ἅγιος Ματθαῖος πρὸς τὴν
ἀλήθειαν; ἢ οὐκ ἀληθεύει ὁ ἅγιος Λουκᾶς, εἰπὼν οὐδὲν περὶ τῶν
πρώτων τῷ Ματθαίῳ πεπραγματευμένων; οὐχὶ ἑκάστῳ ἐμέρισεν ὁ
θεός, ἵνα οἱ τέσσαρες εὐαγγελισταὶ ὀφείλοντες κηρῦξαι εὕρωσιν
ἕκαστος τί ἐργάσωνται καὶ τὰ μὲν συμφώνως καὶ ἴσως κηρύξωσιν,
ἵνα δείξωσιν ὅτι ἐκ τῆς αὐτῆς πηγῆς ὥρμηνται, τὰ δὲ ἑκάστῳ παρα-
λειφθέντα ἄλλος διηγήσηται, ὡς ἔλαβε παρὰ τοῦ πνεύματος μέρος
τῆς ἀναλογίας; τί δὲ ποιήσωμεν; Ματθαίου μὲν κηρύττοντος ἐν
Βηθλεὲμ τὴν Μαριὰμ γεγεννηκέναι, κατά τε τὰς παρ' αὐτῷ γενεα-
λογίας ἀπὸ Ἀβραὰμ καὶ Δαυὶδ * τὴν ἔνσαρκον Χριστοῦ θεοφάνειαν,
ὡς οὐχ εὑρίσκεται ὁ ἅγιος Μάρκος ταῦτα λέγων, ἀλλὰ ἀπὸ τῆς ἐν
τῷ Ἰορδάνῃ πραγματείας ποιεῖται τὴν εἰσαγωγὴν τοῦ εὐαγγελίου καί
φησιν «ἀρχὴ τοῦ εὐαγγελίου, ὡς γέγραπται ἐν Ἠσαΐᾳ τῷ προφήτῃ,
φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ», *. οὕτω καὶ τὰ τῷ ἁγίῳ Ἰωάννῃ
πεπραγματευμένα καὶ ἐν ἁγίῳ πνεύματι ἠσφαλισμένα τὴν φροντίδα
ἔσχεν, οὐ περὶ τῶν ἤδη κεκηρυγμένων πολλάκις μόνον λέγειν, ἀλλὰ
περὶ τῶν ἀναγκαίως ὑπὸ τῶν ἄλλων εἰς αὐτὸν κηρυγμάτων καταλειφ-
θέντων.
Γρηγόριος Ναζιανζηνός. , Funebris oratio in laudem Basilii Magni

Caesareae in Cappadocia episcopi (orat. 43) Cha. 23, sec.5, line 2
315
γραμματικήν, ἣ γλῶσσαν ἐξελληνίζει καὶ ἱστορίαν συνάγει

καὶ μέτροις ἐπιστατεῖ καὶ νομοθετεῖ ποιήμασιν; Τίς δὲ
φιλοσοφίαν, τὴν ὄντως ὑψηλήν τε καὶ ἄνω βαίνουσαν, ὅση
τε πρακτικὴ καὶ θεωρητική, ὅση τε περὶ τὰς λογικὰς ἀπο-
δείξεις καὶ ἀντιθέσεις ἔχει καὶ τὰ παλαίσματα, ἣν δὴ δια-
λεκτικὴν ὀνομάζουσιν· ὡς ῥᾷον εἶναι τοὺς λαβυρίνθους
διεξελθεῖν, ἢ τὰς ἐκείνου τῶν λόγων ἄρκυς διαφυγεῖν, εἰ
τούτου δεήσειεν;
Ἀστρονομίας δὲ καὶ γεωμετρίας
καὶ ἀριθμῶν ἀναλογίας τοσοῦτον λαβών, ὅσον μὴ κλονεῖσθαι
τοῖς περὶ ταῦτα κομψοῖς, τὸ περιττὸν διέπτυσεν ὡς ἄχρης-
τον τοῖς εὐσεβεῖν ἐθέλουσιν· ὥστε μᾶλλον μὲν τὸ αἱρεθὲν
τοῦ παρεθέντος ἐξεῖναι θαυμάζειν, μᾶλλον δὲ τοῦ αἱρεθέν-
τος τὸ παρεθέν.
Ἰατρικὴν μὲν γάρ, καὶ ἡ τοῦ σώματος
ἀρρωστία καὶ νοσοκομία, φιλοσοφίας καὶ φιλοπονίας οὖσαν
καρπόν, ἀναγκαίαν αὐτῷ πεποιήκασιν· ὅθεν ἀρξάμενος,
εἰς ἕξιν τῆς τέχνης ἀφίκετο· καὶ ταύτης, οὐχ ὅση περὶ τὸ
φαινόμενον ἔχει καὶ κάτω κείμενον, ἀλλ' ὅσον δογματικὸν
καὶ φιλόσοφον.
Γρηγόριος Ναζιανζηνός. , Adversus Eunomianos (orat. 27)

Sec.8, line 12
ἀπόκριναί, φησι τῷ Ἰὼβ ὁ διὰ λαίλαπος καὶ νεφῶν χρηματίζων.

πότερον πολλαὶ μοναὶ παρὰ τῷ Θεῷ, ὅπερ ἀκούεις, ἢ μία; πολλαί,
δώσεις δηλαδή, καὶ οὐ μία. πότερον δὲ πληρωθῆναι δεῖ πάσας, ἢ
τὰς μέν, τὰς δὲ οὐ, ὡς εἶναι κενὰς καὶ μάτην ἡτοιμασμένας; ναὶ
πάσας· οὐδὲν γὰρ εἰκῇ τῶν παρὰ Θεοῦ γενομένων. ταύτην δὲ ὅ τί
ποτε θήσεις τὴν μονήν, ἔχοις ἂν εἰπεῖν; ἄρα τὴν ἐκεῖθεν ἀνάπαυσίν
τε καὶ δόξαν τὴν ἀποκειμένην τοῖς μακαρίοις, ἢ ἄλλο τι; οὐκ ἄλλο
ἢ τοῦτο. ἐπειδὴ τοῦτο ὡμολογήσαμεν, κἀκεῖνο προσεξετάσωμεν.
ἔστι τι τὸ ταύτας προξενοῦν τὰς μονάς, ὡς ὁ ἐμὸς λόγος, ἢ οὐδέν;
ἔστι πάντως. τί τοῦτο; τὸ διαφόρους εἶναι πολιτείας καὶ προαιρέ-
σεις, καὶ ἄλλην ἀλλαχοῦ φέρειν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως,
ὅπερ καὶ ὁδοὺς ὀνομάζομεν. πάσας οὖν ὁδευτέον, ἢ τινὰς τῶν ὁδῶν
τούτων; εἰ μὲν οἷόν τε τὸν αὐτόν, πάσας· εἰ δὲ μή, ὅτι πλείστας·
εἰ δὲ μή, τινάς· εἰ δὲ μηδὲ τοῦτο, μέγα κἂν εἰ μίαν διαφερόντως,
ὥς γέ μοι φαίνεται. ὀρθῶς τοῦτο ὑπολαμβάνεις. τί οὖν; ὅταν
ἀκούσῃς μίαν ὁδὸν εἶναι, καὶ ταύτην στενήν, τί σοι φαίνεται
316
δηλοῦν ὁ λόγος; μίαν μὲν διὰ τὴν ἀρετήν· μία γάρ, κἂν εἰς πολλὰ
σχίζηται· στενὴν δὲ διὰ τοὺς ἱδρῶτας καὶ τὸ μὴ πολλοῖς εἶναι
βατήν, ὡς πρὸς τὸ πλῆθος τῶν ἐναντίων καὶ ὅσοι διὰ τῆς κακίας
ὁδεύουσιν. οὕτω κἀμοὶ δοκεῖ. τί οὖν, ὦ βέλτιστε, εἴπερ τοῦτο
οὕτως ἔχει, ὥσπερ τινὰ πενίαν καταγνόντες τοῦ ἡμετέρου λόγου,
Γρηγόριος Ναζιανζηνός. , De theologia (orat. 28) Sec.4, line 16
νοηθὲν τάχα ἂν λόγος δηλώσειεν, εἰ καὶ μὴ μετρίως, ἀλλ' ἀμυδρῶς

γε, τῷ μὴ πάντῃ τὰ ὦτα διεφθαρμένῳ καὶ νωθρῷ τὴν διάνοιαν.
τὸ δὲ τοσοῦτον πρᾶγμα τῇ διανοίᾳ περιλαβεῖν πάντως ἀδύνατον
καὶ ἀμήχανον, μὴ ὅτι τοῖς καταβεβλακευμένοις καὶ κάτω νεύουσιν,
ἀλλὰ καὶ τοῖς λίαν ὑψηλοῖς τε καὶ φιλοθέοις, καὶ ὁμοίως πάσῃ
γεννητῇ φύσει, καὶ οἷς ὁ ζόφος οὗτος ἐπιπροσθεῖ καὶ τὸ παχὺ
τοῦτο σαρκίον πρὸς τὴν τοῦ ἀληθοῦς κατανόησιν. οὐκ οἶδα δέ, εἰ
μὴ καὶ ταῖς ἀνωτέρω καὶ νοεραῖς φύσεσιν, αἳ διὰ τὸ πλησίον εἶναι
θεοῦ, καὶ ὅλῳ τῷ φωτὶ καταλάμπεσθαι, τυχὸν ἂν καὶ τρανοῖντο,
εἰ καὶ μὴ πάντῃ, ἀλλ' ἡμῶν γε τελεώτερόν τε καὶ ἐκτυπώτερον,
καὶ ἄλλων ἄλλαι πλεῖον ἢ ἔλαττον, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς τάξεως.
Τοῦτο μὲν οὖν ἐνταῦθα κείσθω· τὸ δὲ ἡμέτερον, οὐχ ἡ εἰρήνη
τοῦ θεοῦ μόνον ὑπερέχει πάντα νοῦν καὶ κατάληψιν, οὐδὲ ὅσα
τοῖς δικαίοις ἐστὶν ἐν ἐπαγγελίαις ἀποκείμενα, τὰ μήτε ὀφθαλμοῖς
ὁρατά, μήτε ὠσὶν ἀκουστά, μήτε διανοίᾳ θεωρητά, κατὰ μικρὸν
γοῦν, οὐδὲ ἡ τῆς κτίσεως ἀκριβὴς κατανόησις· καὶ γὰρ καὶ ταύτης
πείσθητι τὰς σκιὰς ἔχειν μόνον, ὅταν ἀκούσῃς· Ὄψομαι τοὺς οὐρα-
νούς, ἔργα τῶν δακτύλων σου, σελήνην καὶ ἀστέρας, καὶ τὸν ἐν
αὐτοῖς πάγιον λόγον· ὡς οὐχὶ νῦν ὁρῶν, ὀψόμενος δὲ ἔστιν ὅτε· ἀλλὰ
πολὺ πρὸ τούτων ἡ ὑπὲρ ταῦτα, καὶ ἐξ ἧς ταῦτα, φύσις ἄληπτός
τε καὶ ἀπερίληπτος· λέγω δέ, οὐχ ὅτι ἔστιν, ἀλλ' ἥτις ἐστίν. οὐ
Γρηγόριος Ναζιανζηνός. , De theologia (orat. 28)

Sec.31, line 19
πυρὸς φλόγα· εἰ μὴ ποιεῖν μέν ἐστι τὸ συντηρεῖν τῷ λόγῳ, καθ'

ὃν ἐγένοντο. πνεῦμα δὲ ἀκούει καὶ πῦρ· τὸ μὲν ὡς νοητὴ φύσις, τὸ
δὲ ὡς καθάρσιος· ἐπεὶ καὶ τῆς πρώτης οὐσίας τὰς αὐτὰς οἶδα
κλήσεις. πλὴν ἡμῖν γε ἀσώματος ἔστω, ἢ ὅτι ἐγγύτατα. ὁρᾷς ὅπως
ἰλιγγιῶμεν περὶ τὸν λόγον, καὶ οὐκ ἔχομεν οἷ προέλθωμεν, ἢ
τοσοῦτον ὅσον εἰδέναι ἀγγέλους τινὰς καὶ ἀρχαγγέλους, θρόνους,
κυριότητας, ἀρχάς, ἐξουσίας, λαμπρότητας, ἀναβάσεις, νοερὰς δυνά-
μεις, ἢ νόας, καθαρὰς φύσεις καὶ ἀκιβδήλους, ἀκινήτους πρὸς τὸ
317
χεῖρον ἢ δυσκινήτους, περὶ τὸ πρῶτον αἴτιον ἀεὶ χορευούσας· ἢ πῶς

ἄν τις αὐτὰς ἀνυμνήσειεν, ἐκεῖθεν ἐλλαμπομένας τὴν καθαρωτάτην
ἔλλαμψιν, ἢ ἄλλως ἄλλην κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς φύσεως καὶ τῆς
τάξεως· τοσοῦτον τῷ καλῷ μορφουμένας καὶ τυπουμένας, ὥστε
ἄλλα γίνεσθαι φῶτα καὶ ἄλλους φωτίζειν δύνασθαι ταῖς τοῦ πρώτου
φωτὸς ἐπιρροαῖς τε καὶ διαδόσεσι· λειτουργοὺς θείου θελήματος,
δυνατὰς ἰσχύι φυσικῇ τε καὶ ἐπικτήτῳ, πάντα ἐπιπορευομένας,
πᾶσι πανταχοῦ παρούσας ἑτοίμως, προθυμίᾳ τε λειτουργίας καὶ
κουφότητι φύσεως· ἄλλας ἄλλο τι τῆς οἰκουμένης μέρος διειληφυίας,
ἢ ἄλλῳ τινὶ τοῦ παντὸς ἐπιτεταγμένας, ὡς οἶδεν ὁ ταῦτα τάξας
καὶ διορίσας· πάντα εἰς ἓν ἀγούσας, πρὸς μίαν σύννευσιν τοῦ τὰ
πάντα δημιουργήσαντος· ὑμνῳδοὺς θείας μεγαλειότητος, θεωροὺς
δόξης αἰδίου καὶ αἰδίως, οὐχ ἵνα δοξασθῇ θεός, – οὐ γὰρ ἔστιν
Ιάμβλιχος. Protrepticus P. 86, line 2
του ὄντος τοῦ βίου, οὐκ ἔσται εὐδαιμονέστερος ὁ τοῦ

κοσμίου ἢ τοῦ ἀκολάστου; ὁ μὲν γὰρ τῷ ὡς πλεῖστον
ἐπιρρεῖν ἔχει τὸ εὔδαιμον, ἐν ᾧ πολὺ ἀνάγκη καὶ τὸ
ἀπιὸν εἶναι καὶ μεγάλα ἄττα τὰ τρήματα εἶναι ταῖς
ἐκροαῖς, ὅπερ οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ χαραδριοῦ τινα βίον
διαζῆν· ὁ δὲ πεπληρωμένος εἰσάπαξ τῶν οἰκείων ἀγα-
θῶν αὐτάρκης ἀεὶ διαμένει πάντα τὸν χρόνον. τοιαύτη
τίς ἐστι καὶ ἡ ἀρχαιοπρεπὴς παράκλησις ἐπὶ τὴν τῆς
ἀρετῆς ἐπιτήδευσιν.
Ταύτῃ δ' ἐστὶ συγγενὴς καὶ ἄλλη ἔφοδος
ἡ κατ' ἀναλογίαν ἀπὸ τῶν ἐν τῷ σώματι φαινομένων
ἐναργῶν ἐπὶ τὰ τῆς ψυχῆς μεταβαίνουσα κακά τε καὶ
ἀγαθά, καὶ τῶν μὲν κακῶν χωρίζουσα καὶ πρὸς τὰ
αἰσχρὰ ἀλλοτριοῦσα τὴν προαίρεσιν ἡμῶν, τῶν δὲ
ἀγαθῶν ἀντιλαμβάνεσθαι παντὶ σθένει παρακελευο-
μένη, καὶ πρὸς τὰ καλὰ οἰκειοῦσα ἡμῶν τὴν διάνοιαν
ἐξ ἅπαντος τρόπου. οἷον εἰ τὰ πάθη τοῦ σώματος
φευκτὰ καὶ τὰ νοσήματα, πολὺ δήπου πρότερον τὰ
τῆς ψυχῆς, καὶ εἰ ἡ νόσος τοῦ σώματος οὐ βιωτὸν
ἡμῖν τὸν βίοτον ἀπεργάζεται, πολὺ δήπου πρότερον
ἡ ἀδικία νόσος οὖσα τῆς ψυχῆς ἀφόρητόν ἐστι τῷ
Ιάμβλιχος. De communi mathematica scientia Sec.6, line 7
Τοσαῦτα ἡμῖν καὶ περὶ τῶν κοινῶς ὑποκειμένων

τῇ μαθηματικῇ ἐπιστήμῃ καὶ περὶ τοῦ κοινοῦ τρόπου
318
τῆς κατ' αὐτὴν θεωρίας διωρίσθω ἐν τῷ παρόντι.

Νοητέον δέ ἐστι περὶ πάντα τὰ τοιαῦτα
μαθήματα τόδε, ὡς ἐὰν μέν τις τούτων ἕκαστα ὀρθῶς
λαμβάνῃ, μέγα ὄφελος γίνεται τῷ παραλαμβάνοντι
κατὰ τρόπον, εἰ δὲ μή, θεὸν ἄμεινον ἀεὶ καλεῖν. ὁ δὲ
τρόπος ὅδε· ἀνάγκη γὰρ τό γε τοσοῦτον φράζειν. πᾶν
διάγραμμα ἀριθμοῦ τε σύστημα καὶ ἁρμονίας σύστασιν
ἅπασαν τῆς τε τῶν ἄστρων περιφορᾶς τὴν ἀναλογίαν
οὖσαν μίαν ἁπάντων ἀναφανῆναι δεῖ τῷ κατὰ τρόπον
μανθάνοντι. φανήσεται δέ, ἐὰν ὃ λέγομεν ὀρθῶς τις
ἐμβλέπων μανθάνῃ· δεσμὸς γὰρ πεφυκὼς πάντων τού-
των εἷς ἀναφανήσεται διανοουμένοις. εἰ δ' ἄλλως
πως μεταχειριεῖταί τις, τύχην δεῖ καλεῖν, ὥσπερ καὶ
λέγομεν· οὐ γὰρ ἄνευ γε τούτων μήποτέ τις ἐν πόλε-
σιν εὐδαίμων γένηται φύσις, ἀλλ' οὗτος ὁ τρόπος,
οἷόν τε ἐπ' αὐτῶν ποιεῖσθαι, τάξιν τε μεταβάσεως

ἀπὸ τῶν ἑτέρων ἐπὶ τὰ ἕτερα, τουτέστιν ἀπὸ τῶν
καταδεεστέρων ἐπὶ τὰ ἀνωτέρω· καὶ ἀναγωγὴν πάντων
καὶ σύνταξιν ἐπὶ τὸν νοῦν ὅπως δεῖ ποιεῖσθαι διώρικε.
τὸ δὴ μετὰ τοῦτο τὴν γραμμὴν κατατέμνει, μίαν μὲν
οὖσαν, ἵνα ὡς ἓν τὸ γνωριστικὸν ὑπολάβωμεν, δίχα
δὲ ταύτην διαιρεῖ κατὰ τὰς πρώτας διαφορὰς τῶν
ὄντων καὶ τὰς ἐπ' αὐτοῖς διχῇ διῃρημένας κρίσεις.
ἴσας δὲ αὐτὰς τίθεται κατὰ τὴν τῶν λόγων μετουσίαν
καὶ τῶν εἰδῶν καὶ διὰ τὴν ὁμοιότητα τῶν μετεχόντων
πρὸς τὰ μετεχόμενα, καὶ διότι ἡ ἀναλογία ἡ αὐτή
πώς ἐστιν ἐπ' ἀμφοτέρων. πάλιν δ' ἑκάτερον τῶν
τμημάτων ἀνὰ τὸν αὐτὸν λόγον διαιρεῖ, ἐπειδὴ δι'
ὅλου ἡ γνωστικὴ δύναμις ὁμοειδής ἐστι πρὸς ἑαυτήν,
τάς τε διαφορὰς αὐτῆς ποιεῖται σαφηνείᾳ τε καὶ ἀσα-
φείᾳ καὶ τῷ τελέως ὡρίσθαι ἢ τῷ ἐνδεῶς, πρὸς ἄλληλά
τε αὐτῶν τὴν διάκρισιν ἐπιδείκνυσι, κατὰ τί παραλ-
λάττει καὶ ὑποδεέστερά ἐστι τὰ δεύτερα τῶν προτέρων.
πρῶτον δὲ διαιρεῖ τὸ αἰσθητὸν ὡς γνωριμώτερον, καὶ
λαμβάνει αὐτοῦ τὴν κατ' εἰκόνα ἀπὸ τῶν αἰσθητῶν
φαινομένην ὑπόστασιν, τὰ εἴδωλα τὰ ἐν τοῖς ὕδασι

319
φαινομένην ὑπόστασιν, τὰ εἴδωλα τὰ ἐν τοῖς ὕδασι

καὶ ἐν τοῖς κατόπτροις, ὡς μίαν τινὰ φύσιν ἀποτεμών.
τὸ δ' ἕτερον μέρος ἀφορίζει τὸ ἀληθινόν, ὧν ταῦτά
εἰσιν εἰκόνες, οἷον φυτὰ καὶ ζῷα. ἀπὸ γὰρ τούτων
εἰκασία γίγνεται τῶν εἰδώλων κατὰ ἀνάκλασιν εἰς
ταῦτα τῆς αἰσθήσεως [κατὰ δεύτερον τρόπον] ἐπι-
στρεφομένης, καὶ οὕτως αὐτὰ γιγνωσκούσης δευτέρως
ὥσπερ καὶ ὑφίσταται κατὰ δεύτερον τρόπον, τοῖς δὲ
αἰσθητοῖς αὐτόθεν ἐπιβαλλούσης ὥσπερ καὶ ὑφίσταται
πρώτως καὶ ἐν αὑτοῖς ἔχει τὴν ἔνυλον ὑπόστασιν.
ἀπὸ δὴ τῆς τούτων ἀναλογίας καὶ τὸ ἕτερον τμῆμα
δυνατόν ἐστι καταμαθεῖν. ταῖς μὲν γὰρ εἰκόσι τὰ
περὶ τὰ μαθήματα γένη ἐστὶν ἀνάλογον, καὶ αἱ γνώ-
σεις αὐτῶν ταῖς εἰκασίαις τῶν εἰδώλων ἔχουσί τινα
ὁμοιότητα· ἀπό τε γὰρ τῶν νοήσεων λαμβάνουσι τὴν
ἐνέργειαν καὶ ἀπὸ τῶν νοητῶν ἐπὶ τὰ μαθηματικὰ ὡς
εἰκόνας μεταβαίνουσιν, ὑποθέσεσί τε χρῶνται καὶ τὴν
αἰτίαν οὐκ ἐπίστανται. καὶ τοῦτό ἐστι τὸ κριτήριον
τῶν μαθηματικῶν, ἑτέρου τε πράγματος ὑπάρχον προ-
γνωστικόν, ἀλλ' οὐχὶ τοῦ νοητοῦ, καὶ ἑτέρᾳ γνώσει
ἀντιλαμβανόμενον τοῦ διανοητοῦ, ἀλλ' οὐχὶ τῇ νοήσει·
ὄντων οὐκ ἄν τις αὐτὴν εὐλόγως θείη κατὰ τὴν τοι-

αύτην ἐπιβολὴν τῆς θεωρίας· μεριστὴ γὰρ ἂν οὕτω
γένοιτο ἡ περὶ τῆς μαθηματικῆς οὐσίας γνῶσις. διόπερ
οὔτε ἰδέαν τοῦ πάντῃ διαστατοῦ οὔτε ἀριθμὸν αὐτο-
κίνητον οὔτε ἁρμονίαν ἐν λόγοις ὑφεστῶσαν οὔτε ἄλλο
οὐδὲν τοιοῦτο κατ' ἰδίαν ἀφοριστέον περὶ αὐτῆς,
κοινῇ δὲ συμπλέκειν πάντα ἄξιον, ὡς τῆς ψυχῆς καὶ
ἰδέας οὔσης ἀριθμίου καὶ κατ' ἀριθμοὺς ἁρμονίαν
περιέχοντας ὑφεστώσης, πάσας τε συμμετρίας κοινῶς,
ὅσαι ποτέ εἰσιν ὑπὸ τὴν μαθηματικήν, ὑπὸ ταύτην
ὑποτακτέον, τάς τε ἀναλογίας ὅλας ὑπ' αὐτὴν θετέον.
διὰ δὴ τοῦτο γεωμετρικῇ τε ὁμοῦ καὶ ἀριθμητικῇ καὶ
ἁρμονικῇ ἀναλογίᾳ συνυπάρχει, ὅθεν δὴ καὶ λόγοις
τοῖς κατ' ἀναλογίαν ἡ αὐτή ἐστι, ταῖς τε ἀρχαῖς τῶν
ὄντων ἔχει τινὰ συγγένειαν καὶ πάντων ἐφάπτεται
τῶν ὄντων καὶ πρὸς πάντα ὁμοιοῦσθαι δύναται.
Αἰτίαι μὲν οὖν εἰσι τοιαῦται τῆς τοιαύτης ὑπο-
320
λήψεως. πρὸς δὲ τὴν θεωρίαν ἀφορμαὶ ἂν γένοιντο

τὴν μαθηματικὴν ὁμοῦ καὶ τὴν περὶ τῆς ψυχῆς, εἰ
κατίδοιμεν ὡς τὸ πεπερασμένον πᾶν καὶ ὡρισμένον
ἀπὸ τῶν ἀριθμῶν εἰς αὐτὴν ἐφήκει, ὁ δ' ἑνιαῖος λόγος
γένοιτο ἡ περὶ τῆς μαθηματικῆς οὐσίας γνῶσις. διόπερ

ἀπὸ τῆς τοῦ ἑνὸς φύσεως, ἡ δὲ εἰς μέγεθος καὶ αὔξη-
σιν προϊοῦσα δύναμις καὶ ἔχουσα περιουσίαν,

321

ἀπὸ τῆς τοῦ ἑνὸς φύσεως, ἡ δὲ εἰς μέγεθος καὶ αὔξη-
σιν προϊοῦσα δύναμις καὶ ἔχουσα περιουσίαν, ὥστε
πᾶσι διδόναι αὐτὴν τοῖς μετρίοις, ἀπὸ τῆς γεωμετρι
Ιάμβλιχος. In Nicomachi arithmeticam introductionem P. 100, line 3
σνϛʹ πρὸς σμγʹ. τῶν οὖν ἐν ἀριθμοῖς λόγων τοιούτων

τινῶν ὄντων ἡ ἀναλογία σύλληψις ἔσται πλειόνων ἐν
ὁμοιότητι λόγων ἐν ἐλαχίστοις τρισὶν ὅροις· λέγεται
γὰρ λόγος συνῆφθαι, ὅταν κοινὸς ὅρος ᾖ μέσος πρὸς
ἑκάτερον τῶν ἄκρων λόγον ἔχων· ὁ γὰρ κοινὸς ὅρος
τοῦ λόγου συνάπτει. διεζεῦχθαι δὲ λέγεται λόγος λόγου,
ὅταν μὴ ἔχωσι κοινὸν ὅρον. τοῦτο δὲ ἐν τέτταρσιν
ὅροις γίνεται, διὸ καὶ δοκεῖ τὸ ἀνάλογον τῆς ἀναλο
γίας διαφέρειν· τὸ μὲν γὰρ ἀνάλογον καὶ ἐν διεζευγ-
μένοις ὅροις γίνεται, ἡ δὲ ἀναλογία κυρίως ἐπὶ τῶν
κοινὸν ἐχόντων ὅρον τάττεται. τῆς δὴ ἀναλογίας ἐν
τρισὶν ὅροις γινομένης δεῖ ἔχειν τὸν πρῶτον ὅρον
πρὸς τὸν δεύτερον λόγον ὃν ὁ δεύτερος ἔχει πρὸς τὸν
τρίτον, ἢ ἀνάπαλιν, διὸ καὶ οὕτως ὠνομάσθαι· ἀνὰ
γὰρ τὸν αὐτὸν λόγον ἔκκεινται οἱ ὅροι. ἔσονται δὲ
καὶ διαφοραὶ αὐτῶν ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ· εἰ δὲ λόγος
ἐστὶ καὶ ἐν ἰσότητι, δῆλον ὅτι καὶ ἀναλογία. καὶ
ταύτης στοιχειωδεστάτη ἡ ἐν μονάσιν, ἵνα καὶ ἀναλο-
γικὴ μονὰς ὑπάρχῃ, εἶτα ἡ ἐν δυάσι καὶ τρίτη ἡ ἐν
τριάσι καὶ ἑξῆς ἀκολούθως, ἀφ' ὧν κατὰ τὰ εἰρη-
μένα ἔμπροσθεν τρία προστάγματα εὔτακτοι φύονται

322
ὅταν μὴ ἔχωσι κοινὸν ὅρον. τοῦτο δὲ ἐν τέτταρσιν

ὅροις γίνεται, διὸ καὶ δοκεῖ τὸ ἀνάλογον τῆς ἀναλο-
γίας διαφέρειν· τὸ μὲν γὰρ ἀνάλογον καὶ ἐν διεζευγ-
μένοις ὅροις γίνεται, ἡ δὲ ἀναλογία κυρίως ἐπὶ τῶν
κοινὸν ἐχόντων ὅρον τάττεται. τῆς δὴ ἀναλογίας ἐν
αἱ ἐν ἀνισότητι ἀναλογίαι.
Προληπτέον δὲ ὅτι κυρίως ἀναλογίαν ἐκάλουν οἱ
παλαιοὶ τὴν γεωμετρικήν, κοινότερον δὲ ἤδη καὶ τὰς
λοιπὰς πάσας μὴν γενικῶς μεσότητας. ὅτι δὲ εὐλόγως
συνεστάλη τὸ ὄνομα ἐπὶ τῆς γεωμετρικῆς, ἐν τῷ περὶ
αὐτῆς ῥηθήσεται λόγῳ. μόναι δὲ τὸ παλαιὸν τρεῖς

αἱ ἐν ἀνισότητι ἀναλογίαι.
Προληπτέον δὲ ὅτι κυρίως ἀναλογίαν ἐκάλουν οἱ
παλαιοὶ τὴν γεωμετρικήν, κοινότερον δὲ ἤδη καὶ τὰς
λοιπὰς πάσας μὴν γενικῶς μεσότητας. ὅτι δὲ εὐλόγως
συνεστάλη τὸ ὄνομα ἐπὶ τῆς γεωμετρικῆς, ἐν τῷ περὶ
αὐτῆς ῥηθήσεται λόγῳ. μόναι δὲ τὸ παλαιὸν τρεῖς
ἦσαν μεσότητες ἐπὶ Πυθαγόρου καὶ τῶν κατ' αὐτὸν
323
μαθηματικῶν, ἀριθμητική τε καὶ ἡ γεωμετρικὴ καὶ

ἡ ποτὲ μὲν ὑπεναντία λεγομένη τῇ τάξει τρίτη, ὑπὸ
δὲ τῶν περὶ Ἀρχύταν αὖθις καὶ Ἵππασον ἁρμονικὴ
μετακληθεῖσα, ὅτι τοὺς κατὰ τὸ ἡρμοσμένον καὶ ἐμμελὲς
Ιάμβλιχος. Theologoumena arithmeticae P. 82, line 19
τις διάμετρος οὖσα καὶ περιάγουσα ταύτας καὶ περικλείουσα

συνεκτικώτατα. ὅτι καὶ Σπεύσιππος ὁ Πωτώνης μὲν υἱὸς τῆς
τοῦ Πλάτωνος ἀδελφῆς, διάδοχος δὲ Ἀκαδημίας πρὸ Ξενο-
κράτου, ἐκ τῶν ἐξαιρέτως σπουδασθεισῶν ἀεὶ Πυθαγορικῶν
ἀκροάσεων, μάλιστα δὲ τῶν Φιλολάου συγγραμμάτων, βιβλίδιόν
τι συντάξας γλαφυρὸν ἐπέγραψε μὲν αὐτὸ Περὶ Πυθαγορικῶν
ἀριθμῶν, ἀπ' ἀρχῆς δὲ μέχρι ἡμίσους περὶ τῶν ἐν αὐτοῖς γραμ-
μικῶν ἐμμελέστατα διεξελθὼν πολυγωνίων τε καὶ παντοίων
τῶν ἐν ἀριθμοῖς ἐπιπέδων ἅμα καὶ στερεῶν περί τε τῶν πέντε
σχημάτων, ἃ τοῖς κοσμικοῖς ἀποδίδοται στοιχείοις, ἰδιότητός
τε αὐτῶν καὶ πρὸς ἄλληλα κοινότητος, Περὶ ἀναλογίας τε
καὶ ἀντακολουθίας, μετὰ ταῦτα λοιπὸν θάτερον τὸ τοῦ βιβλίου
ἥμισυ περὶ δεκάδος ἄντικρυς ποιεῖται φυσικωτάτην αὐτὴν
ἀποφαίνων καὶ τελεστικωτάτην τῶν ὄντων, οἷον εἶδός τι τοῖς
κοσμικοῖς ἀποτελέσμασι τεχνικὸν ἀφ' ἑαυτῆς (ἀλλ' οὐχ ἡμῶν
νομισάντων ἢ ὡς ἔτυχε) θεμέλιον ὑπάρχουσαν καὶ παράδειγμα
παντελέστατον τῷ τοῦ παντὸς ποιητῇ θεῷ προεκκειμένην. λέ-
γει δὲ τὸν τρόπον τοῦτον περὶ αὐτῆς· ‘ἔστι δὲ τὰ δέκα τέλειος
ἀριθμός, καὶ ὀρθῶς τε καὶ κατὰ φύσιν εἰς τοῦτον καταν-
τῶμεν παντοίως ἀριθμοῦντες Ἕλληνές τε καὶ πάντες ἄνθρω-
ποι οὐδὲν αὐτοὶ ἐπιτηδεύοντες·
Pappus Math., Synagoge Book 3, p. 30, line 25
ἀδύνατον, κἂν ᾖ δυνατόν, πότε καὶ πῶς καὶ ποσαχῶς δυ-

νατόν. ἐὰν δὲ προσποιούμενος ᾖ τὰ μαθήματά πως ἀπεί-
ρως προβάλλων, οὐκ ἔστιν αἰτίας ἔξω. πρῴην γοῦν τινες
τῶν τὰ μαθήματα προσποιουμένων εἰδέναι διὰ σοῦ τὰς τῶν
προβλημάτων προτάσεις ἀμαθῶς ἡμῖν ὥρισαν. περὶ ὧν
ἔδει καὶ τῶν παραπλησίων αὐτοῖς ἀποδείξεις τινὰς ἡμᾶς
εἰπεῖν εἰς ὠφέλειαν σήν τε καὶ τῶν φιλομαθούντων ἐν τῷ
τρίτῳ τούτῳ τῆς συναγωγῆς βιβλίῳ. τὸ μὲν οὖν πρῶτον
τῶν προβλημάτων μέγας τις γεωμέτρης εἶναι δοκῶν ὥρισεν
ἀμαθῶς· τὸ γὰρ δύο δοθεισῶν εὐθειῶν δύο μέσας ἀνάλογον
324
ἐν συνεχεῖ ἀναλογίᾳ λαβεῖν ἔφασκεν εἰδέναι δι' ἐπιπέδου

θεωρίας, ἠξίου δὲ καὶ ἡμᾶς ὁ ἀνὴρ ἐπισκεψαμένους ἀπο-
κρίνασθαι περὶ τῆς ὑπ' αὐτοῦ γενηθείσης κατασκευῆς, ἥτις
ἔχει τὸν τρόπον τοῦτον.
αʹ. Ἔστωσαν δύο εὐθεῖαι αἱ ΑΒ ΑΓ πρὸς ὀρθὰς ἀλλή-
λαις, καὶ ἤχθω ἀπὸ τοῦ Β τῇ ΑΓ παράλληλος ἡ ΒΔ, καὶ
κείσθω τῇ ΑΒ ἴση ἡ ΒΔ, καὶ ἐπεζεύχθω ἡ ΔΓ, καὶ συμ-
πιπτέτω τῇ ΒΑ κατὰ τὸ Ε, καὶ ἀπὸ τοῦ Ε τῇ ΑΓ παράλ-
ληλος ἡ ΕΘ, καὶ ἐκβεβλήσθω ἡ ΒΔ, καὶ ἤχθω ἀπὸ τοῦ Δ
τῇ ΒΕ παράλληλος ἡ ΔΗ, καὶ κείσθωσαν τῇ ΒΔ ἴσαι αἱ
ΔΝ ΝΛ ΛΞ ΞΚ, καὶ διὰ τῶν Ν Λ Ξ Κ σημείων τῇ ΒΕ
Pappus Math., Synagoge Book 3, p. 88, line 2
Τούτων δὴ τῶν ὅρων ὑποκειμένων τὰς γενέσεις τῶν

δέκα μεσοτήτων ἐκθησόμεθα καὶ διὰ τῆς γεωμετρικῆς ἀνα-
λογίας, ὡς εἴπομεν. [ἀναλογία δὲ συνέστηκεν ἐκ λόγων.
λόγου δὲ παντὸς ἰσότης ἀρχή.]
Ἡ τοίνυν γεωμετρικὴ μεσότης ἐκ τῆς ἰσότητος τὴν πρώ-
την λαβοῦσα γένεσιν αὐτή τε αὑτὴν καὶ τὰς ἄλλας συστήσει
μεσότητας, ἐνδεικνυμένη, καθά φησιν ὁ θειότατος Πλάτων,
τὴν τῆς ἀναλογίας φύσιν αἰτίαν τῆς ἁρμονίας πᾶσι καὶ τῆς
εὐλόγου καὶ τεταγμένης γενέσεως· λέγει γὰρ ἕνα δεσμὸν εἶναι
τῶν μαθημάτων ἁπάντων, αἰτία δὲ γενέσεως καὶ δεσμὸς
πᾶσι τοῖς γενομένοις ἡ τῆς ἀναλογίας θεία φύσις. δειχ-
θήσεται δὲ ἡ σύστασις τῶν δέκα μεσοτήτων διὰ τῆς γεω-
μετρικῆς ἀναλογίας προθεωρηθέντος τοῦδε.
Τρεῖς ἀνάλογον ἔστωσαν ὅροι οἱ Α Β Γ καὶ συναμ-
φοτέρῳ μὲν τῷ Α Γ μετὰ βʹ τῶν Β ἴσος ἐκκείσθω ὁ Δ,
συναμφοτέρῳ δὲ τῷ Β Γ ὁ Ε, τῷ δὲ Γ ὁ Ζ· λέγω ὅτι καὶ
οἱ Δ Ε Ζ ὅροι ἀνάλογόν εἰσιν.
Ἐπεὶ γὰρ ὡς ὁ Α πρὸς τὸν Β, οὕτως ὁ Β πρὸς τὸν Γ,
ἔσται καὶ συνθέντι ὡς συναμφότερος ὁ ΑΒ πρὸς τὸν Β,
οὕτως συναμφότερος ὁ ΒΓ πρὸς τὸν Γ· καὶ πάντες ἄρα οἱ
ἡγούμενοι πρὸς πάντας τοὺς ἑπομένους εἰσὶν ἐν τῷ αὐτῷ
Θέων. Commentaria in Ptolemaei syntaxin mathematicam i-iv

P. 337, line 22
μενον τῆς τοῦ ὁρίζοντος ἐπιφανείας, * καὶ ἐμπεριλαμβάνοντα τῷ ὑπ' αὐ-

325
τοῦ γραφομένῳ κύκλῳ πάντα τὰ ἀεὶ φανερὰ ἄστρα, τοῦ δὲ ὑπό τινος
ἀστέ-
ρος γραφομένου ἐλαχίστου κύκλου ὥσπερ μέσον τι σημεῖον ἀκίνητον·
τοῦτο δὲ ἐγίνετο ὥσπερ κέντρον τῶν ἐκ τῆς περιφορᾶς τῶν ἀεὶ φανερῶν
ἀστέρων γραφομένων κύκλων. κέντρον δὲ εἶπεν καὶ οὐχὶ πόλον, ὥσπερ
κοινῇ καὶ σαφεστέρᾳ ἐννοίᾳ καταχρώμενος. ἀναγκαῖον οὖν ἦν ἡγεῖσθαι
τοῦτο τὸ σημεῖον κατὰ τοῦ πόλου τῆς σφαίρας· ἀκόλουθον γὰρ ἦν λοιπὸν
καὶ λέγειν σφαῖραν.

»Τῶν μὲν μᾶλλον αὐτῷ πλησιαζόντων κατὰ μικροτέρων κύκλων φερο-
»μένων, τῶν δὲ ἀπωτέρω πρὸς τὴν τῆς διαστάσεως ἀναλογίαν μείζονας
»κύκλους ἐν τῇ περιγραφῇ ποιούντων», καὶ διὰ τοῦτο τὸ σφαιρικὸν
σχῆμα
ἐκτυπούντων, «ἕως ἂν ἡ ἀπόστασις καὶ μέχρι τῶν ἀφανιζομένων φθάσῃ».
Λοιπὸν γὰρ οἱ ἀπώτερον τοῦ μεγίστου τῶν ἀεὶ φανερῶν παράλληλλοι

κύκλοι ἐτέμνοντο ὑπὸ τοῦ ὁρίζοντος καὶ οἱ τούτους γράφοντες ἀστέρες
ἀνέτελλόν τε καὶ ἔδυνον. καὶ τούτων ὁ μὲν πλησιέστερον τοῦ μεγίστου
τῶν ἀεὶ φανερῶν ἀνατέλλων τε καὶ δύνων ἐλάττονα χρόνον ἐποίει
ἀφανὴς
αὐτοῖς γενόμενος τοῦ ἀπώτερον, καὶ οἱ ἑξῆς ἀναλόγως, ὡς καὶ τὰ ὑπὸ γῆν
τμήματα τῶν παραλλήλων κύκλων τὰ ἔγγιον τοῦ μεγίστου τῶν ἀεὶ

φανερῶν
ἐλάττονα ἢ ὅμοια εἶναι τῶν ἀπώτερον, ἀνάπαλιν δὲ τὰ ὑπὲρ γῆν μείζονα
μὲν ἢ ὅμοια τὰ ἔγγιον τοῦ μεγίστου τῶν ἀεὶ φανερῶν τῶν ἀπώτερον,
Θέων. Commentaria in Ptolemaei syntaxin mathematicam i-iv P. 455,

line 18
Ἄλλως.
Δεδειγμένου δ' ἡμῖν ὅτι ἡ μοῖρα ἐφ' ὃ δ' ἂν εἶδος πολλαπλασιασθῇ

αὐτὸ τὸ εἶδος φυλάττει, εἴτ' ἐπὶ πρῶτα, ἑξηκοστὰ πρῶτα, εἴτε ἐπὶ
δεύτερα δεύτερα, εἴτε ἐπὶ τρίτα τρίτα, καὶ ἑξῆς, δεί*ξομεν δι' ἀναλογίας
τὰ ἐκ τοῦ πολλαπλασιασμοῦ τῶν ἑξηκοστῶν γινόμενα εἴδη ἐπὶ ἀριθμῶν
ποιούμενοι τὴν ἀπόδειξιν, ἐπεὶ καὶ ὁ Πτολεμαῖος ἐν τοῖς πολλαπλασια-
σμοῖς αὐτῶν φησιν «τὸν γενόμενον ἀριθμὸν διεκβαλοῦμεν».
Ἐκκείσθω ὡς ὑπογέγραπται κατὰ τὸ ἑξῆς τό τε μοιριαῖον μέγεθος
326
καὶ τὰ τῶν ἑξηκοστῶν. ἐπεὶ οὖν τρεῖς ἀριθμοὶ ἀνάλογόν εἰσιν ὡς μοῖρα
πρὸς πρῶτα ἑξηκοστὰ οὕτω πρῶτα πρὸς δεύτερα, ἕκαστον γὰρ εἶδος
ἑκάστου ἑξηκονταπλάσιον, τὸ ἄρα ὑπὸ πρώτου καὶ τρίτου ἴσον ἐστὶν τῷ
ἀπὸ τοῦ δευτέρου, τουτέστιν τὸ ὑπὸ τῆς μοίρας καὶ δευτέρων ἑξηκοστῶν
ἴσον ἐστὶν τῷ ἀπὸ πρώτων ἑξηκοστῶν. ἀλλὰ τὸ ὑπὸ μοίρας καὶ δευτέρων
ἑξηκοστῶν δεύτερα ἑξηκοστὰ ποιεῖ, ἐπειδήπερ ὡς ἐδείκνυμεν ἡ μοῖρα
Πορφύριος. Vita Pythagorae Sec.52, line 5
κεχρῆσθαι καὶ κατ' ἐκείνην κεκοσμῆσθαι. ἣν ἄλλως

μὴ δυνάμενοι ὀνομάσαι τῷ τῆς τριάδος ὀνόματι ἐπ'
αὐτῆς ἐχρήσαντο· καὶ εἰς ἔννοιαν αὐτῆς βουλόμενοι
εἰσαγαγεῖν ἡμᾶς διὰ τοῦ εἴδους τούτου ταύτῃ εἰσήγα-
γον. καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων δ' ἀριθμῶν ὁ αὐτὸς λόγος.
οὗτοι οὖν οἱ λόγοι καθ' οὓς οἱ ῥηθέντες ἀριθμοὶ
ἐτάγησαν. καὶ οἱ ἑξῆς περιέχονται ὑπὸ μιᾶς τινὸς
ἰδέας καὶ δυνάμεως· ταύτην δὲ δεκάδα οἷον δεχάδα
προσηγόρευσαν. διὸ καὶ τέλειον ἀριθμὸν τὸν δέκα
εἶναι λέγουσιν, μᾶλλον δὲ τελειότατον ἁπάντων, πᾶσαν
διαφορὰν ἀριθμοῦ καὶ πᾶν εἶδος λόγου καὶ ἀναλογίαν
ἐν ἑαυτῷ περιειληφότα. εἰ γὰρ ἡ τοῦ παντὸς φύσις
κατ' ἀριθμῶν λόγους τε καὶ ἀναλογίας περατοῦται
καὶ πᾶν τὸ γεννώμενον καὶ αὐξανόμενον καὶ τελειού-
μενον κατ' ἀριθμῶν λόγους διεξάγει, πάντα δὲ λόγον
καὶ πᾶσαν ἀναλογίαν καὶ πᾶν εἶδος ἀριθμοῦ περιέχει
ἡ δεκάς, πῶς οὐκ ἂν τέλειος ἀριθμὸς λέγοιτο αὕτη;
ἡ μὲν δὴ περὶ τῶν ἀριθμῶν πραγματεία τοιαύτη τοῖς
Πυθαγορείοις. καὶ διὰ ταύτην πρωτίστην οὖσαν τὴν
φιλοσοφίαν ταύτην συνέβη σβεσθῆναι, πρῶτον μὲν
διὰ τὸ αἰνιγματῶδες, ἔπειτα διὰ τὸ καὶ τὰ γεγραμμένα
αὐτῆς ἐχρήσαντο· καὶ εἰς ἔννοιαν αὐτῆς βουλόμενοι

εἰσαγαγεῖν ἡμᾶς διὰ τοῦ εἴδους τούτου ταύτῃ εἰσήγα-
γον. καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων δ' ἀριθμῶν ὁ αὐτὸς λόγος.
327

δωριστὶ γεγράφθαι, ἐχούσης τι καὶ ἀσαφὲς τῆς δια-
λέκτου καὶ μηδὲν διὰ τοῦτο ὑπονοεῖσθαι καὶ τὰ ὑπ'

δωριστὶ γεγράφθαι, ἐχούσης τι καὶ ἀσαφὲς τῆς δια-
λέκτου καὶ μηδὲν διὰ τοῦτο ὑπονοεῖσθαι καὶ τὰ ὑπ'
αὐτῆς ἀνιστορούμενα δόγματα ὡς νόθα καὶ παρη-
κουσμένα τῷ μὴ ἄντικρυς Πυθαγορικοὺς εἶναι τοὺς
ἐκφέροντας ταῦτα. πρὸς δὲ τούτοις τὸν Πλάτωνα καὶ
Πορφύριος. In Aristotelis categorias expositio per interrogationem et

responsionem
Vol.4,1, p. 65, line 20
328
ὁριστικὸς λόγος καὶ ὁ τῆς οὐσίας δηλωτικὸς λόγος, ὅστις ἐστὶν ὁρισμός,
ἕτερος εἶναι ὀφείλει καθ' ἕκαστον τῶν ὁμωνύμων πραγμάτων.
{Ἐ.} Ἀλλ' ἐπεὶ τὸν ὅρον ἀποδέδωκας τῶν ὁμωνύμων, δεῖ δὲ καὶ πα-
ράδειγμα τούτων κομίσαι, ἆρά γε εἷς τρόπος ἐστὶ τῶν ὁμωνύμων, ἵνα καθ'
ἕνα τρόπον τοῦτον λαβόντες τὸ παράδειγμα αὐτάρκως αὐτῶν ἔχωμεν τὴν

διδασκαλίαν, ἢ πλείους εἰσὶν ὁμωνύμων τρόποι;
{Ἀ.} Πλείους.
{Ἐ.} Τίνες οὗτοι;
{Ἀ.} Ὡς μὲν ἀνωτάτω εἰπεῖν δύο, ὧν ὁ μέν ἐστιν ἀπὸ τύχης, ὁ δὲ
ἀπὸ διανοίας. διελόντι δὲ καὶ ἀπὸ διανοίας εἴς τε τὸν καθ' ὁμοιότητα καὶ
τὸν ἐκ τῆς ἀναλογίας καὶ τὸν ἀφ' ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν οἱ πάντες ἔσονται
τρόποι.
{Ἐ.} Τίς οὖν ἐστιν ὁ ἀπὸ τύχης τρόπος;
{Ἀ.} Ἃ ὡς ἔτυχεν καὶ ἀνεπιστάτως διάφορα πράγματα τῆς αὐτῆς ἔτυχε
προσηγορίας, ὥσπερ Ἀλέξανδρός τε ὁ Πριάμου καὶ Ἀλέξανδρος ὁ Φιλίπ-
που ὁ Μακεδόνων βασιλεύσας. ταῦτα γὰρ κατὰ τύχην ὁμώνυμα εἶναι λέ-
γεται, οἱ δὲ ἄλλοι ἀπὸ διανοίας εἶεν ἂν ἠρτημένοι, ὅτι ὅ τε καθ' ὁμοίωσιν
συνιστάμενος τρόπος τῆς ὁμωνυμίας, ὅταν φέρε ἄνθρωπόν τε
προσαγορεύσω
τὸ ζῷον λογικὸν θνητὸν καὶ εἰκόνα ἀνθρώπου, ὅταν ἰδὼν λέγω ὅτι ‘ἄν-
θρωπος τοῦτο’, δηλονότι οὐχ ὡς ἔτυχεν καὶ τὸ ἐν τῇ εἰκόνι γράμμα καλῶ
ἄνθρωπον, ἀλλ' ὅτι ὁμοίωμά ἐστι τοῦ ζῶντος ἀνθρώπου· ἀπὸ διανοίας
οὖν
ἄνθρωπόν τε τὸν ζῶντα καὶ τὸν ἀνδριάντα ἢ τὴν εἰκόνα καλῶ ἄνθρωπον.

responsionem
Vol.4,1, p. 65, line 34
που ὁ Μακεδόνων βασιλεύσας. ταῦτα γὰρ κατὰ τύχην ὁμώνυμα εἶναι λέ-
γεται, οἱ δὲ ἄλλοι ἀπὸ διανοίας εἶεν ἂν ἠρτημένοι, ὅτι ὅ τε καθ' ὁμοίωσιν
συνιστάμενος τρόπος τῆς ὁμωνυμίας, ὅταν φέρε ἄνθρωπόν τε
προσαγορεύσω
οὖν
πάλιν ὅταν ἀρχὴν ἀριθμῶν καλέσω τὴν μονάδα, ἀρχὴν δὲ γραμμῆς τὴν
329
στιγμήν, ἀρχὴν δὲ ποταμῶν τὴν πηγήν, ἀρχὴν δὲ τοῦ ζῴου τὴν καρδίαν,
τὸ τῆς ἀρχῆς ὄνομα ἐπὶ ὁμωνύμων ταττόμενον ἐκ διανοίας ἂν εἴην κατὰ
ἀναλογίαν πᾶσι τούτοις κοινὸν τοῦτο θέμενος ὄνομα· ὡς γὰρ ἔχει ἐν
ἀριθ-
μοῖς ἡ μονάς, οὕτως ἔχει ἐν γραμμαῖς μὲν ἡ στιγμή, ἐν ποταμοῖς δὲ ἡ
πηγή, ἐν ζῴοις δὲ ἡ καρδία. ὁ δὲ τοιοῦτος λόγος τῆς δείξεως κατὰ ἀνα-
λογίαν λέγεται παρὰ τοῖς γεωμέτραις, καὶ διὰ τοῦτο τὸ τῆς ἀρχῆς ὄνομα
εἴληπται ἐν τοῖς κατὰ ἀναλογίαν ὁμωνύμοις. τρίτος δέ ἐστι τρόπος τῶν
ἀπὸ διανοίας τὸ ἀπό τινος ἑνὸς κοινὴν διαφόροις πράγμασι προσηγορίαν
γενέσθαι· οἷον μιᾶς οὔσης τῆς ἰατρικῆς ἀπὸ ταύτης κεκλήκαμεν τό τε βι-
βλίον ἰατρικὸν τό τε φάρμακον καὶ τὸ σμιλίον, ἀλλ' ἰατρικὸν μὲν τὸ βι-
βλίον, ὅτι ἰατρικῶν μαθημάτων ἀναγραφὴν ἔχει, τὸ δὲ σμιλίον ἰατρικόν,
ὅτι πρὸς τομὰς τὰς κατὰ ἰατρικήν ἐστιν ὄργανον, ἰατρικὸν δὲ τὸ φάρ-
μακον, ὅτι πρὸς τὰς ἰάσεις ἐστὶν χρήσιμον τῷ ἰατρῷ.

responsionem
Vol.4,1, p. 66, line 1
οὖν
ἀριθ-
μακον, ὅτι πρὸς τὰς ἰάσεις ἐστὶν χρήσιμον τῷ ἰατρῷ. ὥστε κοινὸν μὲν
τοὔνομα, ὁ δὲ κατὰ τοὔνομα λόγος καθ' ἕκαστον τῶν κοινῶς
προσαγορευο-
μένων ἕτερος. ἀπὸ μιᾶς δὲ τῆς ἰατρικῆς ἐκλήθη ταῦτα ἰατρικὰ θέντων οὐκ
330
ἀπὸ τύχης ἀλλὰ ἀπὸ διανοίας πᾶσι τούτοις ὀνόματα τῶν οὕτως

responsionem
Vol.4,1, p. 66, line 2

οὖν
ἀριθ-
μακον, ὅτι πρὸς τὰς ἰάσεις ἐστὶν χρήσιμον τῷ ἰατρῷ. ὥστε κοινὸν μὲν
τοὔνομα, ὁ δὲ κατὰ τοὔνομα λόγος καθ' ἕκαστον τῶν κοινῶς
προσαγορευο-
μένων ἕτερος. ἀπὸ μιᾶς δὲ τῆς ἰατρικῆς ἐκλήθη ταῦτα ἰατρικὰ θέντων οὐκ
ἀπὸ τύχης ἀλλὰ ἀπὸ διανοίας πᾶσι τούτοις ὀνόματα τῶν οὕτως
ὀνομασάν-
των ταῦτα. τέταρτος δὲ ἀπὸ διανοίας, ὅταν διάφορά τινα πρὸς ἓν σπεύ

responsionem
Vol.4,1, p. 66, line 29
331
ὑγείας τε περιποιήσει τῆς αὐτῆς ὑγιεινὰ καλεῖσθαι τὰ οὕτω προσαγορευ-

θέντα κοινῶς πράγματα.
{Ἐ.} Ὁ δὲ Ἀριστοτέλης ποίῳ κέχρηται τρόπῳ τῶν ὁμωνύμων;
{Ἀ.} Τῷ ἀπὸ τῆς ὁμοιότητος εἰπὼν ζῷον τόν τε ἄνθρωπον καὶ τὸ
γεγραμμένον, ἐὰν γὰρ ἀποδιδῷ τις τί ἐστιν ἑκατέρῳ τὸ ζῴῳ εἶναι,
ἴδιον ἑκατέρου λόγον ἀποδώσει· τὸν δὲ κατὰ τοὔνομα λόγον ἀποδι-
δοὺς ἄλλον ἄλλῳ ἀποδώσει, τὸν μὲν ἄνθρωπον ζῷον εἶναι, ὅτι οὐσία
ἐστὶν
ἔμψυχος αἰσθητική, τὸ δὲ γεγραμμένον ζῷον εἶναι, ὅτι ὁμοίωμά ἐστιν
οὐσίας ἐμψύχου αἰσθητικῆς.
{Ἐ.} Ἐπειδὴ ἕνα τρόπον ὁμωνύμων εἴρηκας τὸν κατὰ ἀναλογίαν, ἆρά γε
καὶ κατὰ μεταφορὰν ὁμώνυμά τε ἂν εἴη καὶ ὑπαχθείη τῷ κατὰ ἀναλογίαν
τρόπῳ, ἢ ἕτερός ἐστί τις τρόπος ὁ κατὰ μεταφορὰν καὶ ἕτερος ὁ κατὰ
ἀναλογίαν; καὶ εἰ δεῖ ἐν τῷ κατὰ ἀναλογίαν τάττειν τὸν κατὰ μεταφορὰν
ἢ καθ' αὑτὸν ἄλλον τρόπον ἡγεῖσθαι ὁμωνύμων κατὰ ἀναλογίαν;
{Ἀ.} Ἐσφάλησαν μὲν πολλοί, ὧν καὶ ὁ Ἀττικός, ἕνα τρόπον καταλέξας
ὁμωνύμων τὸν κατὰ μεταφορὰν καὶ κατὰ ἀναλογίαν καὶ συγχέας τὸν
κατὰ
μεταφορὰν τῷ κατὰ ἀναλογίαν.

responsionem
Vol.4,1, p. 67, line 21
πάντες δ' ἐσείοντο πόδες πολυπιδάκου Ἴδης.

ἔστι δὲ καὶ κλίνης τὰ βαστάζοντα τὸ ὅλον κοῖτος πόδες καλούμενα, ἀλλὰ
καὶ τραπέζης πόδες καὶ νηός·
αἰεὶ γὰρ πόδα νηὸς ἐνώμων.
ἐπὶ τούτων πόδα μὲν νηὸς καὶ πόδας Ἴδης οὐκ ἂν εἴποι τις ὁμωνύμως
εἰρῆσθαι· ἔχει γὰρ ἡ μὲν ναῦς προσαγορευόμενον τὸ εὐθῦνον τὴν ναῦν
ἰδίως πηδάλιον. ἀλλ' οὐδὲ τοῦ ὄρους τὰ κάτω πόδας ἂν εἴποιμι ὁμωνύμως
λέγεσθαι· ἔχει γὰρ ὄνομα ὑπωρείας. ἐπὶ δὲ τῆς τραπέζης καὶ τῆς κλίνης
οὐκ ἔτι ἂν εἴποιμι μεταφορὰν ἀλλ' ὁμωνυμίαν· τοῦτο γὰρ ὄνομα ἔχει τῆς
κλίνης τὸ βαστάζον τὸ ὅλον κοῖτος καὶ τῆς τραπέζης κατὰ ἀναλογίαν
τῶν
τοῦ ζῴου ποδῶν. οὗ χάριν ὧν ὄνομα μόνον κοινὸν δεῖν εἴρηται εἶναι ἐπὶ
τῶν ὁμωνύμων, ὄνομα δὲ ἐπὶ κλίνης καὶ τραπέζης οἱ πόδες τὰ τοιάδε
332
μέρη,
ἐπὶ δὲ ὄρους καὶ νηὸς ὀνόματα μὲν ὑπώρεια καὶ πηδάλιον, ἄλλως δὲ με-
τενήνεκται ἡ τῶν ποδῶν προσηγορία ἐπ' αὐτῶν· κατὰ μεταφορὰν ἂν εἴη
ταῦτα λεγόμενα, ὁμωνύμως δὲ οὔ. οὐδὲ γὰρ καθ' ὁμοίωσιν εἴποις ἂν εἶναι
ὁμώνυμα· ποίαν γὰρ ἔχειν ὁμοιότητα πρὸς ζῴου πόδας ὑπώρειαν; ἀλλὰ
μετενηνεγμένως λέγεται ἡ ὑπώρεια πούς, ὁμωνύμως δὲ οὐ λέγεται, εἰ μή
τι τῷ ὅρῳ προσέχοι τῶν ὁμωνύμων, ὅτι ἥ τε ὑπώρεια λέγεται ποὺς καὶ
ἀνθρώπου πούς, καὶ τὸ μὲν ὄνομα κοινὸν τὸ τοῦ ποδός, ὁ δὲ λόγος ἕτε-
ρος, κοινῶς τοῦ ὀνόματος καὶ ἐπὶ τῆς μεταφορᾶς ταττομένου.
Πορφύριος. Περὶ ἀγαλμάτων Sec.7, line 22
ἐκφύσεων· ὁ δὲ Διόνυσος κοινὰ μὲν πρὸς τὴν Κόρην ἔχει τὰ

κέρατα, ἔστι δὲ θηλύμορφος, μηνύων τὴν περὶ τὴν γένεσιν
τῶν ἀκροδρύων ἀρρενόθηλυν δύναμιν. Πλούτων δὲ ὁ Κόρης
ἅρπαξ κυνῆν μὲν ἔχει τοῦ ἀφανοῦς πόλου σύμβολον, τὸ δὲ
σκῆπτρον τὸ κολοβὸν σημεῖον τῆς τῶν κάτω βασιλείας.
Ὁ δὲ κύων αὐτοῦ δηλοῖ τὴν κύησιν τῶν καρπῶν εἰς τρία
διῃρημένην, εἰς τὴν καταβολὴν καὶ τὴν ὑποδοχὴν καὶ τὴν
ἀνάδοσιν· οὐ γὰρ παρὰ τὸ τὰς κῆρας ἔχειν βοράν, ὃ δηλοῖ
τὰς ψυχάς, κέκληται κύων, ἀλλὰ παρὰ τὸ κυεῖν, ᾗ χορηγὸς
ὁ Πλούτων, ὅταν ἁρπάσῃ τὴν Κόρην.
Ἄττις δὲ καὶ Ἄδωνις τῇ τῶν καρπῶν εἰσιν ἀναλογίᾳ
προσήκοντες. Ἀλλ' ὁ μὲν Ἄττις τῶν κατὰ τὸ ἔαρ προφαι-
νομένων ἀνθέων, καὶ πρὶν τελεσιογονῆσαι διαρρεόντων·
ὅθεν καὶ τὴν τῶν αἰδοίων ἀποκοπὴν αὐτῷ προσανέθεσαν,
μὴ φθασάντων ἐλθεῖν τῶν καρπῶν εἰς τὴν σπερματικὴν
τελείωσιν· ὁ δὲ Ἄδωνις τῆς τῶν τελείων καρπῶν ἐκτομῆς
σύμβολον.
Πορφύριος. Quaestionum Homericarum ad Odysseam pertinentium

reliquiae
Odyssey book 24, sec.208, line 37
ὑπὸ τοῦ κλισίου, τῶν [δὲ] ἄλλων ἐν τῷ ἔξωθεν περιέχοντι κλισίῳ

ὄντων. κατὰ τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ ἐν τῇ Ὀδυσσέως οἰκίᾳ ὁ θά-
λαμος τοῦ Τηλεμάχου μέσος ὑψηλὸς ᾠκοδόμητο, ὑπὸ τῆς αὐλῆς περιε-
χόμενος· Τηλέμαχος δὲ ὅθι οἱ θάλαμος ὑψηλὸς δέδμητο περι-
σκέπτῳ ἐνὶ χώρῳ (α 425). καὶ γὰρ τοῦτον τὸν θάλαμον κατὰ τὸ
μέσον τῆς αὐλῆς κεῖσθαί φησι· διὸ καὶ περίσκεπτον ὠνόμασεν, οἷον
333
περιφανῆ, διὰ τὸ πανταχόθεν περιέχεσθαι. τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὸν

Λαέρτου οἶκον περιέχεσθαι πανταχόθεν ὑπὸ τοῦ κλισίου, κατὰ μέσον
ᾠκοδομημένον. τὸ γὰρ περιθεῖν τοῦτο δηλοῖ, οἷον καὶ Ἀρχίλοχος
δηλοῖ (fr. 40), ποιήσας· τοῖον γὰρ αὐλὴν ἕρκος ἀμφιδέδρομεν.
ἔχει γὰρ τὸ κλίσιον ἀναλογίαν τινὰ πρὸς τὰ τοιαῦτα· πρὸς τὰς παστάδας
[πρόδομος ἐξέδρα]· προῳκοδόμητο γὰρ οἰκήσεώς τινος ἡ παστὰς καὶ ἡ
προπαστὰς καὶ ὁ πρόδομος, καθάπερ καὶ τοὔνομα δηλοῖ· ἄλλο δ' ἐνὶ
προδόμῳ, πρόσθεν θαλάμοιο θυράων (Ι 473). τοιοῦτο δέ τι καὶ
ἐξέδρα, τῆς οἰκίας ἔξω πάσης πρὸς αὐτῇ τῇ εἰσόδῳ κατεσκευασμένη. οἷς
δὴ παραπλησίως καὶ τὸ κλίσιον ἔξω τοῦ οἴκου.
νώροπα χαλκόν. ἔγκειται καὶ τὸ μὴ ὁρᾶν καὶ τὸ ὦπες· ση-
μαίνει οὖν στιλπνότητα καὶ λαμπρότητα δυσόρατον.
Πορφύριος. Εἰς τὰ ἁρμονικὰ Πτολεμαίου ὑπόμνημα P. 12, line 10
οὐσίας γὰρ τὰ εἴδη καὶ οἱ παλαιοὶ ὑπελάμβανον – τὴν δὲ τῶν οὐσιωμέ-

νων, οὐσιώμενα δ' εἶναι τὰ εἴδη σὺν ὕλῃ ἢ ἐν ὕλῃ, μηδ' ἁρμονίας οὖν
κριτικὴν εἶναι τὴν αἴσθησιν ἀλλὰ τοῦ ἡρμοσμένου. διαφέρει γὰρ τὸ
ἡρμοσμένον ἁρμονίας, ᾗ τὸ ἀριθμητὸν ἀριθμοῦ· εἶναι γὰρ τὸ μὲν
ἀριθμη-
τὸν ἀριθμὸν ἐν ὕλῃ ἢ σὺν ὕλῃ, τὸ δ' ἡρμοσμένον ἁρμονίαν ἐν ὕλῃ ἢ σὺν
ὕλῃ· ὑπάρχειν δὲ τὸν λόγον οὐ μόνον κριτὴν τῶν αἰσθητῶν ὡς τὸ εἶδος,
ἀλλὰ καὶ ὡς τὸ αἴτιον. πολλαχῶς δὲ τοῦ λόγου λεγομένου λέγεται οὐχ
ἧττον λόγος καὶ ὁ φυσικός, ὅ τε τῆς σπερματικῆς δυνάμεως καὶ ὁ κατὰ
τὴν σύνταξιν τῶν αὐτῆς τῆς φύσεως ἐνεργειῶν. λέγουσι δὲ καὶ οἱ μα-
θηματικοὶ τῶν ἀριθμῶν λόγον, οἷός ἐστι καὶ τραπεζητικός, καὶ τὸν τῆς
τῶν ὁμογενῶν πρὸς ἄλληλα σχέσεως ἐν ταῖς ἀναλογίαις. διὸ καὶ κυριώ-
τατος καὶ πάντων προηγούμενός ἐστι λόγος ὁ ἅμα τε τὴν σχέσιν ἔχων
καὶ τὸν συμψηφισμὸν τῆς συγκεφαλαιώσεως τῆς φυσικῆς τῶν πραγ-
μάτων, ὃν ὥσπερ μεμίμηται καὶ ὁ τῆς ψυχῆς λογισμός. οὗτος δ' ἐστὶν
ὁ τῆς ὕλης εἰδοποιός. εἰδοποιεῖται γὰρ ἡ ὕλη καθάπερ ἐξαριθμουμένη
καὶ κεφαλαιουμένη μετὰ συντάξεως τῆς πρὸς ἄλληλα τῶν προσεγγινομέ-
νων αὐτῇ παθῶν καὶ διαθέσεων κατὰ τὴν πρὸς ἄλληλα αὐτῶν σχέσιν καὶ
συμφωνίαν, ὧν ἀναλόγως συναρμοζομένων κατά τε τὰς ἑκάστων ἀπερ-
γασίας καὶ τὴν τοῦ παντὸς περιοχὴν τὰ ὅλα διοικεῖται, ᾧ χρῆται λόγῳ
καὶ λογισμῷ καθάπερ ἱερὰν ἔχων ἐπιστήμην καὶ διανόησιν ὁ τῶν ὅλων
ἡγεμὼν θεὸς καὶ καθ' ὃν ἡ φύσις ἕκαστα τῶν ἐν τῷ κόσμῳ παρέχεται.
δων συνεστῶτι. ἐπεὶ τοίνυν αὐτός τε εἷς καὶ πρὸς ἑαυτὸν ἀδιάφορος,
ἀποδέδοται δὲ δι' ἀριθμοῦ, εἴη ἂν καθ' ἑαυτὸν ἄσχετος, εἰ δ' ἄσχετος,
334
καὶ ἄλογος· ἄλογος δὲ κατὰ τὸ σημαινόμενον τοῦ λόγου, ὃ παρίστησιν

δύο μεγεθῶν ὁμογενῶν τὴν κατὰ πηλικότητα ὁμοίαν σχέσιν εἶναι τὸν
λόγον. ὥστ' εἴπερ ἐν ποσότητι ὁ φθόγγος, ἀσχέτῳ δὲ καθ' ἑαυτόν, εἴη
ἂν ἄλογος κατὰ τὸ εἰρημένον σημαινόμενον τοῦ λόγου ὁ φθόγγος. δεῖ
δὲ γινώσκειν, ὅτι κἂν ποιότητες ὦσιν αἱ διαφοραὶ τῶν ψόφων αἱ κατ'
ὀξύτητα καὶ βαρύτητα, οὐδὲν κωλύει ὡς περὶ ποσὸν ποιεῖσθαι τὸν λόγον
τῶν φθόγγων ὡς τῇ ποσότητι τοῦ ὑποκειμένου ἐπιγίνεσθαι ταύτας τὰς
διαφοράς, ἢ ὥσπερ ὁ Παναίτιος ἔφασκε, «μέτρα τινὰ τοὺς παλαιοὺς
κατ' ἀναλογίαν τοῖς φθόγγοις παραβάλλειν ἀπὸ τῶν ἀριθμῶν, οἷς χρωμέ-
νους ἡμᾶς τὸ παχὺ καὶ ἀβέβαιον τῆς ἀκοῆς ἐκκλίνειν». αὐτὸς μὲν οὖν
καθ'
ἑαυτὸν ὁ φθόγγος ἄλογος· ὅταν δ' ὦσι δύο φθόγγοι, ἤτοι ἰσότονοί εἰσιν
ἢ ἀνισότονοι. ἰσοτόνους δ' ἀκουστέον νῦν οὐχ ὡς τὸν ἕνα καὶ τὸν αὐ-
τόν, ὅταν ὁμοιομερὴς ᾖ, λέγομεν ἰσότονον, ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον
σημαινό-
μενον τοῦ ἰσοτόνου, ὃ ἐπὶ δυοῖν ἐτάττετο ἴσην ἐχόντων τάσιν. οἱ μὲν
οὖν ἰσότονοι ἀπαράλλακτοι ὄντες κατὰ τὴν τάσιν ἑνὶ ἐοίκασιν ἰσοτόνῳ·
διὸ οὐδὲ περιέχουσι διάστημα. εἰ δὲ χρὴ καὶ τούτους ἀλόγους καλεῖν
ἢ λόγον μὲν ἔχειν, διάστημα δ' οὔ, ἑξῆς διορισθήσεται ἐν τῷ περὶ συμφω-
νιῶν λόγῳ· ἔνθα καὶ περὶ λόγων ἀκριβέστερον καὶ περὶ διαστημάτων
διαλεξόμεθα. οἱ μὲν οὖν ἰσότονοι τὰ νῦν παρεκκείσθωσαν.
διαστήματα λέγουσιν. ὁ μὲν γὰρ Εὐκλείδης λέγει· «τὸ διπλάσιον

διάστημα σύγκειται ἐκ δύο τῶν μεγίστων ἐπιμορίων» καὶ «ἐπιμορίου
διαστήματος οὐδεὶς μέσος ἀνάλογον ἐμπίπτει» ἀριθμός, καὶ τὰ αὐτὰ
ἔσται θεωρήματα, ὧν αἱ ἀποδείξεις ὡς ἐν τοῖς οἰκείοις τόποις προϊόντος
τοῦ λόγου παραστήσομεν ὑπομνήσεως ἕνεκεν.
Ἀρχύτας δὲ περὶ τῶν μεσοτήτων λέγων γράφει ταῦτα.
»Μέσαι δ' ἐντι τρῖς τᾷ μουσικᾷ. μία μὲν ἀριθμητικά, δευτέρα δ' ἁ
γεωμετρικά, τρίτα δ' ὑπεναντία, ἃν καλέοντι ἁρμονικάν. ἀριθμητικὰ
μέν, ὅκκα ἔωντι τρεῖς ὅροι κατὰ τὰν τοίαν ὑπεροχὰν ἀνάλογον, ᾧ πρᾶτος
δευτέρου ὑπερέχει, τούτῳ δεύτερος τρίτου ὑπερέχει. καὶ ἐν ταύτᾳ τᾷ
ἀναλογίᾳ συμπίπτει ᾖμεν τὸ τῶν μειζόνων ὅρων διάστημα μεῖον, τὸ δὲ
τῶν μειόνων μεῖζον. ἁ γεωμετρικὰ δ' ὅκκα ἔωντι οἷος ὁ πρᾶτος ποτὶ
τὸν δεύτερον, καὶ ὁ δεύτερος ποτὶ τὸν τρίτον. τούτων δ' οἱ μείζονες
ἴσον ποιοῦνται τὸ διάστημα καὶ οἱ μείους. ἁ δ' ὑπεναντία, ἃν καλοῦμεν
ἁρμονικάν, ὅκκα ἔωντι τοῖοι, ᾧ ὁ πρᾶτος ὅρος ὑπερέχει τοῦ δευτέ-
ρου αὐταύτου μέρει, τούτῳ ὁ μέσος τοῦ τρίτου ὑπερέχει τοῦ τρίτου μέ-
ρει. γίνεται δ' ἐν ταύτᾳ τᾷ ἀναλογίᾳ τὸ τῶν μειζόνων ὅρων διάστημα
μεῖζον, τὸ δὲ τῶν μειόνων μεῖον».
335
»Μέσαι δ' ἐντι τρῖς τᾷ μουσικᾷ. μία μὲν ἀριθμητικά, δευτέρα δ' ἁ
γεωμετρικά, τρίτα δ' ὑπεναντία, ἃν καλέοντι ἁρμονικάν. ἀριθμητικὰ
μέν, ὅκκα ἔωντι τρεῖς ὅροι κατὰ τὰν τοίαν ὑπεροχὰν ἀνάλογον, ᾧ πρᾶτος
δευτέρου ὑπερέχει, τούτῳ δεύτερος τρίτου ὑπερέχει. καὶ ἐν ταύτᾳ τᾷ
ἀναλογίᾳ συμπίπτει ᾖμεν τὸ τῶν μειζόνων ὅρων διάστημα μεῖον, τὸ δὲ
τῶν μειόνων μεῖζον. ἁ γεωμετρικὰ δ' ὅκκα ἔωντι οἷος ὁ πρᾶτος ποτὶ
τὸν δεύτερον, καὶ ὁ δεύτερος ποτὶ τὸν τρίτον. τούτων δ' οἱ μείζονες
ἴσον ποιοῦνται τὸ διάστημα καὶ οἱ μείους. ἁ δ' ὑπεναντία, ἃν καλοῦμεν
ἁρμονικάν, ὅκκα ἔωντι τοῖοι, ᾧ ὁ πρᾶτος ὅρος ὑπερέχει τοῦ δευτέ-
ρου αὐταύτου μέρει, τούτῳ ὁ μέσος τοῦ τρίτου ὑπερέχει τοῦ τρίτου μέ-
ρει. γίνεται δ' ἐν ταύτᾳ τᾷ ἀναλογίᾳ τὸ τῶν μειζόνων ὅρων διάστημα
μεῖζον, τὸ δὲ τῶν μειόνων μεῖον».
Ἐν γὰρ τούτοις τὸν λόγον τῶν ὅρων διάστημα κέκληκεν, οὐ τὴν ὑπε-
ροχήν. οἱ δ' Ἀριστοξένειοί φασι τὰ τῶν διαστημάτων μεγέθη λέγεσθαι
κατὰ τὴν ἀπόστασιν τῶν ὀξυτάτων καὶ βαρυτάτων, οὐ κατὰ τὴν τοῦ
μείζονος πρὸς τὸ ἔλαττον ὑπεροχήν. ἐπεὶ γὰρ τὸ ἀπὸ μέσης ἐφ' ὑπάτην
ἐστὶ διάστημα, δῆλον ὡς ἡ μέση τῆς ὑπάτης διέστηκεν·
Αθανάσιος θεολόγος. , Contra gentes Sec.35, line 11
ὑπ' αὐτοῦ γενομένων ψυχῶν, ἐπειδὴ ἀόρατος καὶ ἀκατάληπτός ἐστι

τὴν φύσιν, ἐπέκεινα πάσης γενητῆς οὐσίας ὑπάρχων, καὶ διὰ τοῦτο
ἔμελλε τὸ ἀνθρώπινον γένος ἀτυχεῖν τῆς περὶ αὐτοῦ γνώσεως, τῷ τὰ
μὲν ἐξ οὐκ ὄντων εἶναι, τὸν δὲ ἀγένητον· τούτου ἕνεκεν τὴν κτίσιν
οὕτω διεκόσμησε τῷ ἑαυτοῦ Λόγῳ ὁ Θεός, ἵν', ἐπειδὴ τὴν φύσιν
ἐστὶν ἀόρατος, κἂν ἐκ τῶν ἔργων γινώσκεσθαι δυνηθῇ τοῖς ἀνθρώ-
ποις. ἐκ γὰρ τῶν ἔργων πολλάκις ὁ τεχνίτης καὶ μὴ ὁρώμενος
γινώσκεται· καὶ οἷόν τι λέγουσι περὶ τοῦ ἀγαλματοποιοῦ Φειδίου,
ὡς τὰ τούτου δημιουργήματα ἐκ τῆς συμμετρίας καὶ τῆς πρὸς
ἄλληλα τῶν μερῶν ἀναλογίας ἐμφαίνειν καὶ μὴ παρόντα Φειδίαν τοῖς
ὁρῶσιν· οὕτω δεῖ νοεῖν ἐκ τῆς τοῦ κόσμου τάξεως τὸν τούτου
ποιητὴν καὶ δημιουργὸν Θεόν, κἂν τοῖς τοῦ σώματος ὀφθαλμοῖς μὴ
θεωρῆται. οὐ γὰρ κατεχρήσατο τῇ ἀοράτῳ φύσει αὐτοῦ ὁ Θεός·
μή τις τοῦτο προφασιζέσθω· καὶ παντελῶς ἑαυτὸν ἄγνωστον τοῖς
ἀνθρώποις ἀφῆκεν· ἀλλ' ὡς προεῖπον, οὕτω διεκόσμησε τὴν κτίσιν,
ὥστε καὶ μὴ ὁρώμενον αὐτὸν τῇ φύσει, ὅμως ἐκ τῶν ἔργων γινώ-
σκεσθαι. καὶ τοῦτο οὐ παρ' ἐμαυτοῦ φημι, ἀλλ' ἀφ' ὧν παρὰ τῶν
θεολόγων ἀνδρῶν ἔμαθον, ὧν εἷς ἐστιν ὁ Παῦλος, Ῥωμαίοις μὲν
336
γράφων οὕτω· Τὰ γὰρ ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ κτίσεως κόσμου

τοῖς ποιήμασι νοούμενα καθορᾶται.
Αθανάσιος θεολόγος. , Orationes tres contra Arianos Vol.26, p. 193, line

7
Υἱοῦ πρὸς τὸν Πατέρα. Πῶς οὖν δι' αὐτοῦ κτίζει,

εἰ μὴ ὁ Λόγος ἐστὶν αὐτοῦ καὶ ἡ Σοφία; Πῶς
δὲ Λόγος ἂν εἴη καὶ Σοφία, εἰ μὴ ἴδιον γέννημα τῆς
οὐσίας αὐτοῦ, ἀλλ' ἐξ οὐκ ὄντων καὶ αὐτὸς ἐγένετο;
Πῶς δὲ πάντων ἐξ οὐκ ὄντων καὶ κτισμάτων
ὄντων, καὶ τοῦ Υἱοῦ κατ' ἐκείνους ἑνὸς ὄντος τῶν
κτισμάτων, καὶ τῶν οὐκ ὄντων ποτὲ, μόνος οὗτος
ἀποκαλύπτει τὸν Πατέρα; καὶ οὐδεὶς ἄλλος εἰ μὴ
μόνος αὐτὸς γινώσκει τὸν Πατέρα; Εἰ γὰρ δυνατὸν
ποίημα ὄντα τοῦτον γινώσκειν τὸν Πατέρα, γι-
νωσκέσθω καὶ παρὰ πάντων κατ' ἀναλογίαν τῶν ἑκά-
στου μέτρων· ποιήματα γὰρ πάντα, ὥσπερ καὶ
αὐτός. Εἰ δὲ οὐ δυνατὸν τοῖς γενητοῖς οὔτε βλέπειν
οὔτε γινώσκειν, ἀλλ' ὑπερβαίνει πάντας ἥ τε
ὄψις καὶ ἡ περὶ τούτου γνῶσις· καὶ γὰρ καὶ αὐτὸς
μὲν ὁ Θεὸς εἶπεν· Οὐδεὶς ὄψεται τὸ πρόσωπόν μου,
καὶ ζήσεται· ὁ δὲ Υἱὸς εἴρηκεν· Οὐδεὶς γινώσκει
τὸν Πατέρα εἰ μὴ ὁ Υἱός· ἄλλος ἂν εἴη τῶν γεννη-
τῶν ὁ Λόγος, μόνος γινώσκων καὶ μόνος βλέπων
τὸν Πατέρα, ὡς εἶπεν, Οὐχ ὅτι τὸν Πατέρα τις
ἑώρακεν εἰ μὴ ὁ ὢν παρὰ τοῦ Πατρός· καὶ,
Αθανάσιος θεολόγος. , Orationes tres contra Arianos Vol.26, p. 460, line

23
σθεν εἰρήκαμεν, εἰ οὕτως ἐστὶ, πῶς ὁ μὲν Κύριος,

τὰ δὲ δοῦλα; Πάντων δὲ Κύριος τυγχάνει οὗτος,
ὅτι τῇ τοῦ Πατρὸς κυριότητι ἥνωται· καὶ πάντως ἡ
κτίσις δούλη, ἐπεὶ ἐκτὸς τῆς τοῦ Πατρὸς ἑνότητός
ἐστι, καὶ οὐκ οὖσά ποτε γέγονε.
Ἔδει δὲ αὐτοὺς, λέγοντας βουλήσει τὸν Υἱὸν,
εἰπεῖν, ὅτι καὶ φρονήσει γέγονε· ταὐτὸν γὰρ ἡγοῦμαι
φρόνησιν καὶ βούλησιν εἶναι. Ὃ γὰρ βουλεύεταί
τις, τοῦτο πάντως καὶ φρονεῖ· καὶ ὃ φρονεῖ, τοῦτο
καὶ βουλεύεται. Αὐτὸς γοῦν ὁ Σωτὴρ ὡς ἀδελφὰ
ταῦτα τῇ ἀναλογίᾳ συνῆψεν ἅμα λέγων· Ἐμὴ βουλὴ
337
καὶ ἀσφάλεια, ἐμὴ φρόνησις, ἐμὴ δὲ ἰσχύς. Ὡς

γὰρ ἰσχὺς καὶ ἀσφάλεια ταὐτόν ἐστιν, ἡ αὐτὴ γὰρ
δύναμίς ἐστιν· οὕτω ταὐτόν ἐστιν εἰπεῖν τὴν φρόνη-
σιν καὶ τὴν βουλὴν εἶναι, ἅπερ ἐστὶν ὁ Κύριος.
Ἀλλ' οἱ ἀσεβεῖς οὐ θέλουσι μὲν Λόγον καὶ βουλὴν
ζῶσαν εἶναι τὸν Υἱόν· περὶ δὲ τὸν Θεὸν φρόνησιν
καὶ βουλὴν καὶ σοφίαν ὡς ἕξιν συμβαίνουσαν καὶ ἀπο-
συμβαίνουσαν ἀνθρωπίνως γίνεσθαι μυθολογοῦσι,
καὶ πάντα κινοῦσι, καὶ τὴν Οὐαλεντίνου ἔννοιαν καὶ
Αθανάσιος θεολόγος. , Expositiones in Psalmos Vol.27, p. 545, line 27
Πρακτικῶς ἐροῦσι καὶ μετὰ ὀρθοῦ φρονήματος. Οἷόν

ἐστι· Φοβερὸν τὸ ἐμπεσεῖν εἰς χεῖρας Θεοῦ ζῶν-
τος. Καὶ τὸ, Ἀλαλάξατε Θεῷ ἐν φωνῇ ἀγαλλιά-
σεως· ὅτι Κύριος ὕψιστος φοβερός. Ταῦτα γὰρ
ἐροῦσι δι' αὐτοῦ τοῦ φοβεῖσθαι καὶ σέβας ἔχειν Θεοῦ.
Διηγήσονται δὲ καὶ ὡς πέρας οὐκ ἔχουσαν αὐτοῦ τὴν
μεγαλωσύνην, οὐ περιγράψαντες γνώσει, ἀλλ' ὡς οὖ-
σαν ἀκατάληπτον· μόνος γὰρ ὁ Υἱὸς γινώσκει τὸν
Πατέρα, καὶ ὁ Πατὴρ τὸν Υἱόν. Εἰ δὲ καὶ ἀποκαλύ-
πτει τὸν Πατέρα οἷς βούλεται, ἀλλ' οὖν ὡς ἐφικτὸν
γενητοῖς ἰδεῖν, κατὰ ἀναλογίαν ἧς τις ἔχει προπαρα-
σκευῆς.
Μνήμην τοῦ πλήθους τῆς χρηστότητός σου
ἐξερεύξονται. Πᾶσι μὲν αὐτὸς, ἅτε Θεὸς ὢν ἀγαθὸς,
ἐπιδέδωκε τὴν χρηστότητα, καὶ οἰκτείρει πάντα τὰ
ἔργα αὐτοῦ. Σώζονται δὲ οἳ τῆς χρηστότητος αὐτοῦ
ἀπολαύειν ἐθέλουσιν.
Αθανάσιος θεολόγος. , Quaestiones in scripturam sacram [Sp.]

Vol.28, p. 728, line 52
δὲ Θεὸς ἄπλαστος καὶ ἀόριστος καὶ ἀσχημάτιστος,

καὶ ἀπερίγραπτός ἐστι. Δεξιὰν δὲ τοῦ Θεοῦ ὅταν
ἀκούσῃς, τὴν δόξαν καὶ τὴν τιμὴν τοῦ Θεοῦ εἶναι
νόει. Καὶ ὁ μὲν Υἱὸς τοῦ Θεοῦ καὶ Θεὸς, καθὼς
εἴρηται, μετὰ τὸ πληρῶσαι πᾶσαν οἰκονομίαν, ὕστε-
ρον ἀνελήφθη· τὸ δὲ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, κατελθὸν
ἐπὶ τοὺς ἁγίους μαθητὰς τῇ ἁγία Πεντηκοστῇ, καὶ
ἐκχυθὲν ἐπὶ πᾶσαν σάρκα, οὐκ ἀνελήφθη, ἀλλὰ κατὰ
338
γενεὰν καὶ γενεὰν διέρχεται εἰς πάντας, καὶ καθὼς

ἕνα ἕκαστον εὕροι τῶν ἀνθρώπων, κατασκηνοῖ ἐπ'
αὐτὸν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ἑκάστου καθάρσεως,
ὑπὲρ μέλι γλυκάζον ἐν τῇ ψυχῇ.
Ἐρώτ. μϛʹ. Τί ἐστιν ὃ εἶπεν ὁ Χριστὸς, ὅτι «Ὃς
ἂν εἴπῃ λόγον κατὰ τοῦ Υἱοῦ ἀνθρώπου, ἀφεθήσεται
αὐτῷ· ὃς δ' ἂν εἴπῃ κατὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, οὐκ
ἀφεθήσεται οὔτε ἐν τῷ νῦν αἰῶνι οὔτε ἐν τῷ μέλ-
λοντι;»
Dexippus Phil., Σχόλια στις Κατηγορίες του Αριστοτέλη. P. 41, line

18
φυσικὰ πραγματείᾳ χρήσομαι. εἰσὶ γὰρ δύο οὐσίαι κατ' Ἀριστοτέλην

αὗται, ἡ νοητὴ καὶ ἡ αἰσθητή, καὶ μέση τούτων ἡ φυσική· αἰσθητὴ μὲν ἡ
σύνθετος, φυσικὴ δὲ ἡ κατὰ τὸ εἶδος καὶ τὴν ὕλην, ἡ δὲ τούτων
ἀνωτέρω ἡ νοερὰ καὶ ἀσώματος, ἣν ἀκίνητον μὲν κινητικὴν δὲ καλεῖ
πολ-
λάκις ὡς τῆς εἰδοποιουμένης κατὰ τὴν ζωὴν κινήσεως αἰτίαν οὖσαν.
ταῦτα
γὰρ περὶ τούτων τῶν οὐσιῶν Ἀριστοτέλης ἀποδείκνυσιν ἐν τῷ Λ τῶν
Μετὰ τὰ φυσικά, καὶ τούτῳ συνείληφε τὰς πολλὰς οὐσίας εἰς τὴν ὅλην
οὐσίαν. ὑπέθηκε δὲ αὐτὰς ὁμοῦ πρὸς μίαν σύνταξιν καὶ πρὸς μίαν ἀρχὴν
ἀνήγαγε. κομιδῇ γὰρ ἄλλο γέ τι τοῦ ἑνὸς μεθέξει, εἰ αὐτὴ ἡ οὐσία ἡ τὸ
εἶναι ἐν τῷ ἑνὶ ἔχουσα ἀποστερηθήσεται τῆς πρὸς τὸ ἓν ἀναγομένης συν-
τελείας. ἀρρήτων τοίνυν ὄντων τῶν νοητῶν κατὰ μεταφορὰν καὶ
ἀναλογίαν
ἀπὸ τῶν κατ' αἴσθησιν γνωρίμων χρῆται τῷ τῆς οὐσίας ὀνόματι. τριχῶς
γὰρ τοῦ αὐτοῦ ὀνόματος πάντα μετέχει, ἢ ὁμωνύμως ἢ συνωνύμως ἢ τοῦ
μὲν κυρίως τοῦ δὲ κατὰ μεταφοράν, καὶ ὁμωνύμως μὲν ὡς ὁ ποὺς τοῦ
ὀργάνου πρὸς τοὺς ἄλλους τῶν ὀργάνων πόδας, συνωνύμως δὲ ὡς
μάχαιρα
μαχαίρας ὀξυτέρα λέγεται καὶ φωνὴ φωνῆς (μάχαιρα δὲ φωνῆς ὀξυτέρα
οὐ
λέγεται, ἐπειδὴ ἄλλο τὸ ὀξὺ ἐν ἑκατέρᾳ), κυρίως δὲ καὶ κατὰ μεταφορὰν
ὡς ἐπὶ τοῦ ποδὸς τοῦ τε ἡμετέρου καὶ τῶν ὀρῶν· ἀρρήτων οὖν ὄντων
ὥσπερ μεταφορᾷ κέχρηται τῷ τῆς οὐσίας ὀνόματι, ἀπὸ τῶν αἰσθη-
τῶν καὶ τῶν κατειλημμένων ἡμῖν τὰ ἀκατάληπτα γνωρίζων. ὡς μὲν γὰρ
πρὸς τὴν νοητὴν ἔσται ὁμώνυμος αὕτη τῇ ἀναλογίᾳ μόνῃ τὴν ἔμφασιν
Dexippus Phil., Σχόλια στις Κατηγορίες του Αριστοτέλη. P. 41, line

28
339
τελείας. ἀρρήτων τοίνυν ὄντων τῶν νοητῶν κατὰ μεταφορὰν καὶ

ἀναλογίαν
ἀπὸ τῶν κατ' αἴσθησιν γνωρίμων χρῆται τῷ τῆς οὐσίας ὀνόματι. τριχῶς
γὰρ τοῦ αὐτοῦ ὀνόματος πάντα μετέχει, ἢ ὁμωνύμως ἢ συνωνύμως ἢ τοῦ
μὲν κυρίως τοῦ δὲ κατὰ μεταφοράν, καὶ ὁμωνύμως μὲν ὡς ὁ ποὺς τοῦ
ὀργάνου πρὸς τοὺς ἄλλους τῶν ὀργάνων πόδας, συνωνύμως δὲ ὡς
μάχαιρα
μαχαίρας ὀξυτέρα λέγεται καὶ φωνὴ φωνῆς (μάχαιρα δὲ φωνῆς ὀξυτέρα
οὐ
λέγεται, ἐπειδὴ ἄλλο τὸ ὀξὺ ἐν ἑκατέρᾳ), κυρίως δὲ καὶ κατὰ μεταφορὰν
ὡς ἐπὶ τοῦ ποδὸς τοῦ τε ἡμετέρου καὶ τῶν ὀρῶν· ἀρρήτων οὖν ὄντων
ὥσπερ μεταφορᾷ κέχρηται τῷ τῆς οὐσίας ὀνόματι, ἀπὸ τῶν αἰσθη-
τῶν καὶ τῶν κατειλημμένων ἡμῖν τὰ ἀκατάληπτα γνωρίζων. ὡς μὲν γὰρ
πρὸς τὴν νοητὴν ἔσται ὁμώνυμος αὕτη τῇ ἀναλογίᾳ μόνῃ τὴν ἔμφασιν
αὐτῆς παρέχουσα, ὡς δὲ πρὸς τὴν φυσικὴν συνώνυμος τῷ ἑαυτῆς
συνθέτῳ
ἐκείνην ἐμφαίνουσα. ὥσπερ γὰρ ἐν τοῖς Μετὰ τὰ φυσικὰ σῶμα ἀσώματόν
τινα λέγει οὐσίαν, διότι μὲν ἀπὸ τῆς νοερᾶς προελήλυθεν, ἀσώματον
αὐτὴν
ὀνομάζων, διότι δὲ εἰς αἰσθητὴν ἤδη κεκίνηται, τὸ σῶμα εἶναι αὐτῇ προς-
μαρτυρῶν, οὕτω καὶ ταύτην τὴν οὐσίαν πρὸς μὲν τὴν φυσικὴν
συνώνυμον,
πρὸς δὲ τὴν νοητὴν ὁμώνυμον λέγων διὰ ταύτης κἀκείνας διδάσκει, καὶ
μάλισθ' ὅτι ἡ περὶ αὐτῆς ὑπογραφή, τὸ μήτε καθ' ὑποκειμένου μήτε ἐν
ὑποκειμένῳ, δύναται κἀκείναις ἐφαρμόσαι. ἐγὼ μὲν οὖν, ὦ καλὲ κἀγαθὲ
Σέλευκε, δογματικώτερον πρὸς Πλωτῖνον ἀπαντῶ,
Ιωάννης Στοβαίος ανθολόγος. , Anthologium Book 1, cha. 10, sec.11b,

line 9
Νῆστίς θ', ἣ δακρύοις τέγγει, κρούνωμα βρότειον.

τῶν δὲ συνερχομένων ἐξ ἔσχατον ἵστατο νεῖκος.
Πλουτάρχου.
Ἐμπεδοκλῆς Δία μὲν λέγει τὴν ζέσιν καὶ τὸν αἰθέρα,
Ἥρην δὲ φερέσβιον τὴν γῆν· ἀέρα δὲ τὸν Ἀιδωνέα, ἐπειδὴ
φῶς οἰκεῖον οὐκ ἔχει, ἀλλὰ ὑπὸ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ
ἄστρων καταλάμπεται· Νῆστιν δὲ καὶ ‘κρούνωμα βρότειον’
τὸ σπέρμα καὶ τὸ ὕδωρ. Ἐκ τεσσάρων οὖν στοιχείων τὸ
πᾶν, τῆς τούτων φύσεως ἐξ ἐναντίων συνεστώσης, ξηρό-
τητός τε καὶ ὑγρότητος καὶ θερμότητος καὶ ψυχρότητος,
340
ὑπὸ τῆς πρὸς ἄλληλα ἀναλογίας καὶ κράσεως ἐναπεργα-

ζομένης τὸ πᾶν καὶ μεταβολὰς μὲν μερικὰς ὑπομενούσης,
τοῦ δὲ παντὸς λύσιν μὴ ἐπιδεχομένης. Λέγει γὰρ οὕτως
(67. 68 Stein.)·
Ιωάννης Στοβαίος ανθολόγος. , Anthologium

Book 1, cha. 11, sec.5a, line 12
Ζήνωνος. Οὐσίαν δὲ εἶναι τὴν τῶν ὄντων πάντων
πρώτην ὕλην, ταύτην δὲ πᾶσαν ἀΐδιον καὶ οὔτε πλείω
γιγνομένην οὔτε ἐλάττω· τὰ δὲ μέρη ταύτης οὐκ ἀεὶ ταὐτὰ
διαμένειν, ἀλλὰ διαιρεῖσθαι καὶ συγχεῖσθαι. Διὰ ταύτης
δὲ διαθεῖν τὸν τοῦ παντὸς λόγον, ὃν ἔνιοι εἱμαρμένην
καλοῦσιν, οἷόν περ καὶ ἐν τῇ γονῇ τὸ σπέρμα.
Χρυσίππου Στωικοῦ. Τῶν κατὰ ποιότητα ὑφ-
ισταμένων πρώτην ὕλην· ταύτην δὲ ἀΐδιον, οὔτε αὔξησιν
οὔτε μείωσιν ὑπομένουσαν, διαίρεσιν δὲ καὶ σύγχυσιν ἐπι-
δεχομένην κατὰ μέρη, ὥστε φθορὰς γίγνεσθαι ἔκ τινων
μερῶν εἴς τινα [οὐ] κατὰ διαίρεσιν, ἅμα κατ' ἀναλογίαν
τῇ συγχύσει τινῶν γιγνομένων ἔκ τινων.
Aetii plac. (I 9, 6. 7 p. 308 Diels.).
Οἱ δὲ ὕδωρ λέγοντες ἢ πῦρ ἢ ἀέρα ἢ γῆν τὴν ὕλην
οὐκέτι ἄμορφον αὐτὴν λέγουσιν, ἀλλὰ σῶμα· οἱ δὲ τἀμερῆ
καὶ τὰς ἀτόμους ἄμορφον.
Ιωάννης Στοβαίος ανθολόγος. , Anthologium Book 1, cha. 19, sec.5,

line 19
τρέχειν μὴ ἐκβαίνοντα τὸν αὐτὸν τόπον, καὶ ἅμα κινεῖσθαι

τήν τε ἐπ' εὐθεῖαν καὶ τὴν εἰς τὰ πλάγια καὶ τὴν ἔμπρο-
σθεν καὶ τὴν ὄπισθεν καὶ τὴν εἰς δεξιὰν καὶ ἀριστερὰν
καὶ ἐγκύκλιον, καὶ ταχέως ἅμα καὶ βραδέως, καθάπερ ἐπὶ
τῶν πλεόντων καὶ τῶν ὁμοίως τούτοις διακειμένων συν-
τυγχάνειν. Ὥσπερ δὲ παντὸς σώματος ἐλέγομεν μέρος
εἶναι σῶμα καὶ πάσης ἐπιφανείας ἐπιφάνειαν καὶ πάσης
γραμμῆς γραμμὴν καὶ παντὸς τόπου τόπον καὶ παντὸς
χρόνου χρόνον, οὕτως καὶ πάσης κινήσεως κίνησιν εἶναι
ῥητέον καὶ πάσης σχέσεως σχέσιν κατὰ τὴν αὐτὴν ἀνα-
λογίαν.
Πλάτωνος ἐκ τῶν Παρμενίδου (p. 138B).
Ὅτι κινούμενόν γε ἢ φέροιτο ἢ ἀλλοιοῖτο ἄν, αὗται
γὰρ μόναι κινήσεις; – Ναί.
341
Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 43B).

Ὥστε τὸ μὲν ὅλον κινεῖσθαι ζῷον, ἀτάκτως μὴν ὅπῃ
τύχοι προϊέναι καὶ ἀλόγως, τὰς ἓξ ἁπάσας κινήσεις ἔχον·
εἴς τε γὰρ τὸ πρόσθεν καὶ ὄπισθεν καὶ πάλιν εἰς δεξιὰ
καὶ ἀριστερά, κάτω τε καὶ ἄνω καὶ πάντῃ κατὰ τοὺς ἓξ
τόπους πλανώμενα.
Ιωάννης Στοβαίος ανθολόγος. , Anthologium Book 1, cha. 20, sec.9a,

line 5
αγορεύειν πῦρ, μηδὲ ὕδωρ τοῦτο ἀλλὰ τὸ τοιοῦτον ἀεί·

μηδὲ ἄλλο ποτὲ μηδὲν ὥς τιν' ἔχον βεβαιότητα, ὅσα δει-
κνύντες τῷ ῥήματι τῷ ‘τόδε’ καὶ ‘τοῦτο’ προσχρώμενοι
δηλοῦν ἡγούμεθά τι· φεύγει γὰρ οὐχ ὑπομένον τὴν τοῦ
’τόδε’ καὶ ‘τοῦτο’ καὶ τὴν ‘τῷδε’ καὶ πᾶσαν ὅση μόνιμα
ὡς ὄντα αὐτὰ ἐνδείκνυται φάσις.
In eodem.
Ὅτι δὲ τὸ πᾶν ἀΐδιον, δηλοῖ σαφῶς· λέγει γοῦν ἐν
τῷ Τιμαίῳ (p. 32C) οὕτως·
Ἔκ τε δὴ τούτων καὶ τοιούτων καὶ τὸν ἀριθμὸν τετ-
τάρων τὸ τοῦ κόσμου σῶμα ἐγενήθη δι' ἀναλογίας ὁμο-
λογῆσαν, φιλίαν τε ἔσχεν ἐκ τούτων, ὥστ' εἰς τὸ αὐτὸ
αὑτῷ ξυνελθὸν ἄλυτον ὑπὸ τῶν ἄλλων πλὴν ὑπὸ τοῦ ξυν-
δήσαντος γενέσθαι.
In eodem (p. 38B. C).
Χρόνος δ' οὖν μετ' οὐρανοῦ γέγονεν, ἵνα ἅμα γεννη-
θέντες ἅμα καὶ λυθῶσιν, ἄν ποτε λύσις τις αὐτῶν γίγνη-
ται, καὶ κατὰ τὸ παράδειγμα τῆς διαιωνίας φύσεως, ἵν'
ὡς ὁμοιότατος αὐτῷ κατὰ δύναμιν ᾖ· τὸ μὲν γὰρ δὴ
παράδειγμα πάντα αἰῶνά ἐστιν ὄν, ὁ δ' αὖ διὰ τέλους
τὸν ἅπαντα χρόνον γεγονώς τε καὶ ὢν καὶ ἐσόμενος.

line 36
δὲ περὶ γῆν ταῦτα γίνεσθαι διὰ τὸ μὴ πόρρω τὴν ἀτμίδα

μετεωρίζεσθαι κατισχύειν. ἐν γοῦν τοῖς ὑψηλοτάτοις ὄρε-
σιν οὐδὲν γίνεσθαι τούτων. αἴτιον δ' ὅτι μάλιστα ἐκ
τῶν κοίλων ἀνάγεται καὶ ἐφύδρων ἡ ἀτμὶς τόπων· ὥστε
καθάπερ φορτίον πλεῖον φέρουσαν ἢ καθ' ἑαυτὴν τὴν
ἀνάγουσαν θερμότητα μὴ δύνασθαι μετεωρίζειν ἐπὶ πολὺν
342
ἄγαν τόπον, ἀλλ' ἐγγὺς οὖσαν ἔτι τῆς γῆς μεθιέναι πάλιν
ἐπ' αὐτήν.
Ἐκ δὲ τοῦ περὶ τὰ νέφη τόπου τρία φοιτᾶν σώματα
πρὸς ἡμᾶς, ὕδωρ καὶ χιόνα καὶ χάλαζαν· ὧν δύο μὲν
ἀναλογίας ἔχει πρὸς ἄλληλα παρὰ τὸ διὰ τὰς αὐτὰς αἰτίας
γίνεσθαι τοῖς κάτω, διαφέροντα τῷ μᾶλλον καὶ ἧττον καὶ
πλήθει καὶ ὀλιγότητι. Χιόνα γὰρ καὶ πάχνην εἶναι ταὐ-
τόν, καὶ ὑετὸν καὶ δρόσον, ἀλλὰ τὸ μὲν πολύ, τὸ δ' ὀλί-
γον· τὸν μὲν γὰρ ὑετὸν ἐκ πολλῆς ἀτμίδος γίνεσθαι ψυχο-
μένης, τὴν δὲ δρόσον ἐξ ὀλίγης, ἐφήμερον γὰρ αὐτῆς
ὑπάρχειν τὴν σύστασιν. ὁμοίως χιόνα καὶ πάχνην· χιόνα
μὲν γὰρ εἶναι πῆξιν νέφους, ἀτμίδος δὲ τὴν πάχνην· διὸ
ἢ χώρας ἢ ὥρας ψυχρᾶς σημεῖον γίνεσθαι τὴν χιόνα.
Χάλαζαν δὲ κατὰ τοὐναντίον ἐν ταῖς εὐδιεινοτέραις συμ-
βαίνειν χώραις ἢ ὥραις, θέρους γοῦν μάλιστα

line 35
τὰν ἐστὼ τῶν πραγμάτων ἐπὶ τὰν μορφώ· ταύταν δὲ τὰν

πράταν τᾷ δυνάμι καὶ καθυπερτάταν εἶμεν τᾶν ἀλλᾶν·
ὀνομάζεσθαι δ' αὐτὰν ποθάκει θεόν· ὥστε τρεῖς ἀρχὰς
εἶμεν ἤδη, τόν τε θεὸν καὶ τὰν ἐστὼ τῶν πραγμάτων καὶ τὰν
μορφώ. Καὶ τὸν μὲν θεὸν τὸν τεχνίταν καὶ τὸν κινέοντα,
τὰν δ' ἐστὼ τὰν ὕλαν καὶ τὸ κινεόμενον, τὰν δὲ μορφὼ
τὰν τέχναν καὶ ποθ' ἃν κινέεται ὑπὸ τῶ κινέοντος ἁ ἐστώ.
Ἀλλ' ἐπεὶ τὸ κινεόμενον ἐναντίας ἑαυτῷ δυνάμιας
ἴσχει τὰς τῶν ἁπλόων σωμάτων, τὰ δ' ἐναντία συναρμο-
γᾶς τινος δεῖται καὶ ἑνώσιος, ἀνάγκα ἀριθμῶν δυνάμιας
καὶ ἀναλογίας καὶ τὰ ἐν ἀριθμοῖς καὶ γαμετρικοῖς δεικνύ-
μενα παραλαμβάνεν, ἃ καὶ συναρμόξαι καὶ ἑνῶσαι τὰν
ἐναντιότατα δυνασεῖται ἐν τᾷ ἐστοῖ τῶν πραγμάτων ποτ-
τὰν μορφώ. Καθ' αὑτὰν μὲν γὰρ ἔσσα ἁ ἐστὼ ἄμορφός
ἐντι, κιναθεῖσα δὲ ποττὰν μορφὰ ἔμμορφος γίνεται καὶ
λόγον ἔχοισα τὸν τᾶς συντάξιος. Ὁμοίως δὲ καὶ τὸ δι'
ὃ κινέεται τὸ κινεόμενόν ἐντι τὸ πράτως κινέον· ὥστ'
ἀνάγκα τρεῖς εἶμεν τὰς ἀρχάς, τάν τε ἐστὼ τῶν πραγμά-
των καὶ τὰν μορφὼ καὶ τὸ ἐξ αὑτῶ κινατικὸν καὶ πρᾶ-
τον τᾷ δυνάμι. Τὸ δὲ τοιοῦτον οὐ νόον μόνον εἶμεν δεῖ,
ἀλλὰ καὶ νόω τι κρέσσον· νόω δὲ κρέσσον ἐντί, ὅπερ ὀνο

343
line 25
ποτιβάλλων, ὅκα δὲ ποτὶ τὸ αἰσθατόν. Ὅκκα μὲν γὰρ

περὶ νοατῶν μαστεύηται ὁ λόγος, ποτὶ τὸ νοατὸν ποτι-
βάλλει, ὅκκα δὲ περὶ αἰσθατῶν, ποτὶ τὸ αἰσθατόν. Καὶ
δι' αὐτὸ ψευδογραφίαι ἐν γαμετρίᾳ κατὰ σχήματα καὶ
ἀριθμὼς ἐμφαίνονται, αἰτιολογίαι δὲ καὶ εἰκοτολογίαι
ἐν φυσιολογίᾳ καὶ πολιτικᾷ κατὰ γένεσιν καὶ πράξιας.
Τὸ μὲν γὰρ ὅτι ἐν διπλόῳ λόγῳ ἁρμονία τυγχάνει, ποτὶ
τὸ νοατὸν [λόγον] ποτιβάλλων ὁ λόγος γινώσκει· τὸ δ'
ὅτι συμφωνεῖ ὁ διπλόος λόγος, διὰ τᾶς αἰσθάσιος ἐπι-
μαρτυρεῖται. Καὶ τῶν μαχανικῶν δὲ τοὶ λόγοι ποττὰ
νοατὰ ποτιβάλλοντι σχήματα καὶ ἀριθμὼς καὶ ἀναλογίας,
τὰ δὲ ἀποτελέσματα ποτὶ τὰ αἰσθητά· μεθ' ὕλας γὰρ
ταῦτα θεωρεῖται καὶ κινάσιος. Καθόλω δὲ ἀμάχανον γνῶμεν
τὸ διὰ τί ἐν ἑκάστῳ μὴ προειδότας τὸ τί ἐντι ἕκαστον.
Κρίνεται δὲ τὸ μὲν τί ἐντι ἕκαστον τῶν ἐόντων τῷ νόῳ·
τὸ δ' ὅτι ἐντὶ ἢ ὅτι οὕτως ἔχει, λόγῳ καὶ αἰσθάσι· λόγῳ
μέν, ὅκκα δεῖξίν τινος σαμάνωμεν διὰ συλλογισμῶ, ὑπάρ-
χοντος ἐξ ἀνάγκας· αἰσθάσι δ', ὅκκα ἐπιμαρτυρώμεθα
τὸν λόγον διὰ τᾶς αἰσθάσιος.

line 8
καθ' ὃ ἡ ἐνέργεια, καὶ οὗ ἕνεκα τὸ αἰσθητόν.

Λεύκιππος, Δημόκριτος τὰς αἰσθή-
σεις καὶ τὰς νοήσεις ἑτεροιώσεις εἶναι τοῦ σώματος.
Ἀριστοτέλης τὴν αἴσθη-
σιν ἑτεροίωσιν αἰσθητοῦ καὶ μεσότητα· κοινὴν δὲ αἴσθησιν
τὴν τῶν συνθέτων εἰδῶν κριτικήν, εἰς ἣν πᾶσαι συμ-
βάλλουσιν αἱ ἁπλαῖ τὰς ἰδίας ἑκάστη φαντασίας, ἐν ᾗ τὸ
μεταβατικὸν ἀφ' ἑτέρου εἰς ἕτερον οἷον σχήματος καὶ
κινήσεως σώματος, ἐν μεθορίῳ τοῦ λογικοῦ καὶ τοῦ ἀλόγου,
μνήμης καὶ νοῦ μετέχουσα, διατείνουσα καὶ ἐπὶ τὰ ἄλογα
τῶν ζῴων, καθὸ ποσὴν διανοίας ἀναλογίαν ἔχει· κοινὰ δ'
ἐστὶν ὄψεως μὲν καὶ ἁφῆς σχῆμα, ὄψεως δὲ καὶ ἀκοῆς
διάστημα, πασῶν δὲ κίνησις καὶ μέγεθος καὶ ἀριθμός.
Οἱ Στωικοὶ τήνδε τὴν κοινὴν αἴσθησιν
ἐντὸς ἁφὴν προσαγορεύουσι, καθ' ἣν καὶ ἡμῶν αὐτῶν
ἀντιλαμβανόμεθα.
344
Ιωάννης Στοβαίος ανθολόγος. , Anthologium Book 2, cha. 7, sec.2, line

17
δή φησι τὸν φιλόσοφον ἰατρῷ. Καθάπερ οὖν ἔργον ἰατροῦ

πρῶτον μὲν πεῖσαι τὸν κάμνοντα παραδέξασθαι τὴν θερα-
πείαν, δεύτερον δὲ τοὺς τῶν ἀντισυμβουλευόντων λόγους
ὑφελέσθαι, οὕτως καὶ τοῦ φιλοσόφου. Κεῖται τοίνυν ἑκά-
τερον τούτων ἐν τῷ προσαγορευομένῳ προτρεπτικῷ
λόγῳ, ἔστι γὰρ ὃ προτρεπτικὸς ὁ παρορμῶν ἐπὶ τὴν ἀρε-
τήν. Τούτου δ' ὃ μὲν ἐνδείκνυται τὸ μεγαλωφελὲς αὐτῆς,
ὃ δὲ τοὺς ἀνασκευάζοντας ἢ κατηγοροῦντας ἤ πως ἄλλως
κακοηθιζομένους εἰς τὴν φιλοσοφίαν ἀπελέγχει. Δεύ-
τερος δὲ μετὰ τοῦτον ὁ τῇ πρὸς τὴν ἰατρικὴν ἀνα-
λογίᾳ δευτέραν ἔχων τάξιν. Ὡς γὰρ ἰατροῦ μετὰ τὸ πεῖ-
σαι παραδέξασθαι τὴν θεραπείαν τὸ προσάγειν ἐστὶ ταύ-
την [τοῦ μὲν θεραπευτικοῦ] τὰ μὲν ἐν τῷ προεκκομίσαι
τὰ νοσοποιὰ τῶν αἰτίων, τὰ δ' ἐν τῷ τὰ παρασκευαστικὰ
τῆς ὑγιείας ἐνθεῖναι, οὕτως αὖ κἀπὶ τῆς ἐπιστήμης ἔχει·
μετὰ γὰρ τὰ προτρεπτικὰ πειρᾶται τὰ θεραπευτικὰ προς-
άγειν, ἐφ' ὃ καὶ τοῖς παρορμητικοῖς κέχρηται διμερῶς·
τὸ μὲν γὰρ ὑπεξαιρετικὸν τῶν ψευδῶς γεγενημένων δοξῶν,
δι' ἃς τὰ κριτήρια νοσοποιεῖται τῆς ψυχῆς, προσάγει
λόγον, τὸ δὲ τῶν ὑγιῶς ἐχουσῶν ἐνθετικόν.
Ιωάννης Στοβαίος ανθολόγος. , Anthologium Book 2, cha. 7, sec.5d,

line 13
ποντα καὶ καλὰ καὶ οἰκεῖα· τὰ δὲ κακὰ ἐκ τῶν ἐναν-

τίων πάντα βλαβερὰ καὶ δύσχρηστα καὶ ἀσύμφορα
καὶ ἀλυσιτελῆ καὶ φαῦλα καὶ ἀπρεπῆ καὶ αἰσχρὰ καὶ
ἀνοίκεια.
Τὸ δ' ἀγαθὸν λέγεσθαί φασι πλεοναχῶς, τὸ μὲν
πρῶτον, οἷον πηγῆς ἔχον χώραν, ὅπερ οὕτως ἀποδί-
δοσθαι· ἀφ' οὗ συμβαίνει ὠφελεῖσθαι ἢ ὑφ' οὗ (τὸ δὲ
πρώτως εἶναι αἴτιον)· τὸ δὲ δεύτερον, καθ' ὃ συμ-
βαίνει ὠφελεῖσθαι· κοινότερον δὲ καὶ διατεῖνον καὶ
ἐπὶ τὰ προειρημένα, τὸ οἷον ὠφελεῖν. Ὁμοίως δὲ καὶ
τὸ κακὸν κατὰ τὴν τοῦ ἀγαθοῦ ἀναλογίαν ὑπογράφε-
σθαι. Τὸ μὲν οὖν ἀφ' οὗ συμβαίνει βλάπτεσθαι ἢ
ὑφ' οὗ· τὸ δὲ καθ' ὃ συμβαίνει βλάπτεσθαι· κοινό-
τερον δὲ τούτων τὸ οἷον βλάπτειν.
345
Τῶν δ' ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι περὶ ψυχήν, τὰ

δ' ἐκτός, τὰ δ' οὔτε περὶ ψυχὴν οὔτ' ἐκτός. Περὶ
ψυχὴν μὲν τὰς ἀρετὰς καὶ τὰς σπουδαίας ἕξεις καὶ καθό-
λου τὰς ἐπαινετὰς ἐνεργείας· ἐκτὸς δὲ τούς τε φίλους καὶ
τοὺς γνωρίμους καὶ τὰ παραπλήσια· οὔτε δὲ περὶ
ψυχὴν οὔτ' ἐκτός, τοὺς σπουδαίους καὶ καθόλου τοὺς
Ιωάννης Στοβαίος ανθολόγος. , Anthologium Book 2, cha. 7, sec.7g,

line 10
οἷον τοῦ ἐπιβάλλοντος ἑκάστῳ.

Τῶν δ' ἀξίαν ἐχόντων τὰ μὲν ἔχειν πολλὴν
ἀξίαν, τὰ δὲ βραχεῖαν. Ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἀπαξίαν
ἐχόντων ἃ μὲν ἔχειν πολλὴν ἀπαξίαν, ἃ δὲ βραχεῖαν.
Τὰ μὲν οὖν πολλὴν ἔχοντα ἀξίαν προηγμένα λέ-
γεσθαι, τὰ δὲ πολλὴν ἀπαξίαν ἀποπροηγμένα,
Ζήνωνος ταύτας τὰς ὀνομασίας θεμένου πρώτου τοῖς
πράγμασι. Προηγμένον δ' εἶναι λέγουσιν, ὃ ἀδιάφορον
ὂν ἐκλεγόμεθα κατὰ προηγούμενον λόγον. Τὸν δ' ὅμοιον
λόγον ἐπὶ τῷ ἀποπροηγμένῳ εἶναι, καὶ τὰ παραδείγ-
ματα κατὰ τὴν ἀναλογίαν ταὐτά. Οὐδὲν δὲ τῶν ἀγαθῶν
εἶναι προηγμένον διὰ τὸ τὴν μεγίστην ἀξίαν αὐτὰ ἔχειν.
Τὸ δὲ προηγμένον, τὴν δευτέραν χώραν καὶ ἀξίαν ἔχον,
συνεγγίζειν πως τῇ τῶν ἀγαθῶν φύσει· οὐδὲ γὰρ ἐν
αὐλῇ τῶν προηγμένων εἶναι τὸν βασιλέα, ἀλλὰ τοὺς μετ'
αὐτὸν τεταγμένους. Προηγμένα δὲ λέγεσθαι, οὐ τῷ
πρὸς εὐδαιμονίαν τινὰ συμβάλλεσθαι συνεργεῖν τε πρὸς
αὐτήν, ἀλλὰ τῷ ἀναγκαῖον εἶναι τούτων τὴν ἐκλογὴν ποι-
εῖσθαι παρὰ τὰ ἀποπροηγμένα.

line 2
θῶν ἐστί, πολὺ μᾶλλον ἡ ψυχικὴ δι' αὑτὴν ἂν εἴη αἱρετὴ

καὶ ἀγαθόν· ψυχῆς δέ ἐστιν ἰσχὺς ἀνδρεία καὶ καρτερία,
εὐρώστους τὰς ψυχὰς κατασκευάζουσα· διόπερ ἂν εἴη καὶ
ἡ ἀνδρεία δι' αὑτὴν αἱρετὴ καὶ ἡ καρτερία. Κατὰ τὸ
ἀνάλογον εἰ τὸ κάλλος τὸ σωματικὸν δι' αὑτὸ αἱρετόν,
καὶ τὸ τῆς ψυχῆς κάλλος εἴη ἂν δι' αὑτὸ αἱρετόν, κάλ-
346
λος δὲ ψυχῆς ἐστιν ἡ δικαιοσύνη· “τὸ” γὰρ “μηθὲν ἀδι-

κεῖν καὶ καλοὺς ἡμᾶς ποιεῖ” (Menandr. frg. fab. inc. 34
Com. IV p. 244).
[Ὅτι τὰ τρία γένη τῶν ἀγαθῶν, τὰ περὶ
σῶμα, τὰ περὶ ψυχήν, τὰ ἐκτός, ἀναλογίαν πρὸς
ἄλληλα ἔχει, καίτοι διαφέροντα.]
Τὸν παραπλήσιον δ' εἶναι λόγον καὶ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν,
διὰ τὸ δοκεῖν τὰ τρία γένη τῶν ἀγαθῶν ἐκ πλείστης
διαφορᾶς τῆς ἐν ἀλλήλοις ὅμως ἔχειν τινὰ πρὸς τὸν λόγον
ἀναλογίαν, ἣν καὶ δὴ πειράσομαι δηλῶσαι σαφῶς.
Ὅπερ μὲν ἐν τῷ σώματί φαμεν ὑγίειαν, τοῦτ' ἐν τῇ
ψυχῇ καλεῖσθαι σωφροσύνην, ἐν δὲ τοῖς ἐκτὸς πλοῦτον·
περιστέλλειν γὰρ τὰ πολλὰ τῶν ἁμαρτημάτων καὶ τοῦτον.
Ὅπερ δ' ἐν τῷ σώματι ἰσχύν, τοῦτ' ἐν τῇ ψυχῇ [τὴν] ἀν-
δρείαν, ἐν δὲ τοῖς ἐκτὸς [τὴν] ἀρχήν· ὅπερ δ' ἐν τῷ σώ

line 7
καὶ τὸ τῆς ψυχῆς κάλλος εἴη ἂν δι' αὑτὸ αἱρετόν, κάλ-

λος δὲ ψυχῆς ἐστιν ἡ δικαιοσύνη· “τὸ” γὰρ “μηθὲν ἀδι-
κεῖν καὶ καλοὺς ἡμᾶς ποιεῖ” (Menandr. frg. fab. inc. 34
Com. IV p. 244).
[Ὅτι τὰ τρία γένη τῶν ἀγαθῶν, τὰ περὶ
σῶμα, τὰ περὶ ψυχήν, τὰ ἐκτός, ἀναλογίαν πρὸς
ἄλληλα ἔχει, καίτοι διαφέροντα.]
Τὸν παραπλήσιον δ' εἶναι λόγον καὶ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν,
διὰ τὸ δοκεῖν τὰ τρία γένη τῶν ἀγαθῶν ἐκ πλείστης
διαφορᾶς τῆς ἐν ἀλλήλοις ὅμως ἔχειν τινὰ πρὸς τὸν λόγον
ἀναλογίαν, ἣν καὶ δὴ πειράσομαι δηλῶσαι σαφῶς.
Ὅπερ μὲν ἐν τῷ σώματί φαμεν ὑγίειαν, τοῦτ' ἐν τῇ
ψυχῇ καλεῖσθαι σωφροσύνην, ἐν δὲ τοῖς ἐκτὸς πλοῦτον·
περιστέλλειν γὰρ τὰ πολλὰ τῶν ἁμαρτημάτων καὶ τοῦτον.
Ὅπερ δ' ἐν τῷ σώματι ἰσχύν, τοῦτ' ἐν τῇ ψυχῇ [τὴν] ἀν-
δρείαν, ἐν δὲ τοῖς ἐκτὸς [τὴν] ἀρχήν· ὅπερ δ' ἐν τῷ σώ-
ματι εὐαισθησίαν, τοῦτ' ἐν τῇ ψυχῆ φρόνησιν, ἐν δὲ τοῖς
ἐκτὸς εὐτυχίαν· ὅ τι δ' ἐν τῷ σώματι κάλλος, τοῦτ' ἐν
τῇ ψυχῇ δικαιοσύνην, ἐν δὲ τοῖς ἐκτὸς [τὴν] φιλίαν·
347

line 25
καὶ τὸ τεταγμένον καὶ τὸ ἄτακτον, ταῦτα δ' ἐντὶ ἀμφό-

τερα τὸ πεπερασμένον καὶ τὸ ἄπειρον καὶ διὰ τοῦτο τῶ
ἀνίσω τὰ μέρεα λέγεται ποτὶ τὸ μέσον, ἀλλ' οὐ ποτ'
ἄλλαλα. ἀμβλεῖά τε γὰρ ὀνυμάζεται γωνία ἁ μέζων ὀρ-
θᾶς, ὀξεῖα δὲ ἁ μῄων ὀρθᾶς, καὶ μέζων μὲν εὐθεῖα ἁ
ὑπερέχουσα τὰν ἐκ τῶ κέντρω καὶ μακροτέρα μὲν ἁμέρα
ἰσαμερινᾶς. καὶ ταὶ νόσοι δὲ γίνονται τῶ σώματος τῷ
θερμότερον ἢ κρυμωδέστερον γίνεσθαι τὸ σῶμα. τὸ μὲν
γὰρ θερμότερόν ἐντι τὸ πλέον τῶ μετρίω, τὸ δὲ κρυ-
μωδέστερον ἔλασσον τούτω. ἔχει δέ γε καὶ ἁ ψυχὰ καὶ
ἁ περὶ αὐτὰν διάθεσις τὰν ἀναλογίαν ταύταν. ἁ μὲν γὰρ
θρασύτας ἐντὶ ὑπερβολὰ τῶ δέοντος ἐν ὑποστάσει δει-
νῶν, ἁ δὲ δειλότας ἔλλειψις τῶ αὐτῶ. καὶ ἁ μὲν ἀσωτία
ὑπερβολὰ τῶ δέοντος ἐν δαπάνᾳ χρημάτων, ἁ δ' ἀνελευ-
θερία ἔλλειψις τῶ αὐτῶ. καὶ ἁ μὲν ὀργὰ ἐντὶ ὑπερβολὰ
τῶ δέοντος ἐν ὁρμᾷ θυμῶ, ἁ δ' ἀναλγησία ἔλλειψις τούτω.
ὁ δ' αὐτὸς λόγος καὶ ἐπὶ τᾶν ἄλλων διαθεσίων τᾶν ἀντι-
κειμένων. δεῖ δ' ἕξιν τῶ δέοντος ὑπάρχοισαν τὰν ἀρετὰν
καὶ μεσότατα τῶν παθέων μήτ' ἀπαθέα μήτ' ἐμπαθέα
ἦμεν. ἁ μὲν γὰρ ἀπάθεια ἀπαρόρματον καὶ ἀνενθουσία-
στον παρέχεται τὰν ψυχὰν ποτὶ τὸ καλόν,

line 11
Ἐν ταὐτῷ. Συμφέρων δὲ τᾷ πολιτικᾷ κοινωνίᾳ, αἴκα μὴ μό-

ναρχος ᾖ καὶ ἰδιωφελὴς ὁ νόμος, κοινωφελὴς δὲ καὶ διὰ
πάντων διατείνων· δεῖ δὲ καὶ ποτὶ τὰν χώραν καὶ ποτὶ
τὼς τόπως ἀποβλέπεν τὸν νόμον, οὔτε γὰρ γᾶ τὼς αὐ-
τὼς καρπὼς οὔτε ψυχὰ ἀνθρώπων τὰν αὐτὰν ἀρετὰν
παραδέξασθαι δύναται. διὸ τὸ δίκαιον τοὶ μὲν ἀριστο-
κρατικὸν τοὶ δὲ δαμοκρατικὸν τοὶ δὲ ὀλιγαρχικὸν ποι-
οῦντι· καὶ τὸ ἀριστοκρατικὸν κατὰ τὰν ὑπεναντίαν μεσό-
τατα· τοῖς μὲν γὰρ μέζοσι μέζονας τὼς [δὲ] λόγως, τοῖς
δὲ μῄοσι μῄονας διανέμει ἁ ἀναλογία αὕτα· τὸ δὲ δα-
μοκρατικὸν κατὰ τὰν γεωμετρικάν· ἐν γὰρ ταύτᾳ τοὶ λόγοι
ἶσοι τῶν μεζόνων καὶ μῃόνων μεγεθέων· τὸ δὲ ὀλιγαρ-
χικὸν καὶ τυραννικὸν κατὰ τὰν ἀριθμητικάν· ἀντιάζει γὰρ
αὕτα τᾷ ὑπεναντίᾳ· τοῖς γὰρ μῄοσι μέζονας τὼς λόγως,
τοῖς δὲ μέζοσι μῄονας. ταὶ μὲν ὦν ἰδέαι τᾶς διανομᾶς το-
348
σαῦται, ταὶ δὲ εἰκόνες ἐν ταῖς πολιτείαις καὶ τοῖς οἴκοις

θεωρέονται· τιμαί τε γὰρ καὶ κολάσιες καὶ ἀρχαὶ ἢ
ἐξ ἴσω τοῖς μέζοσι καὶ μῄοσι διανέμονται, ἢ ἐξ ἀνίσω
ἢ τῷ ἀρετᾷ ὑπερέχεν ἢ τῷ πλούτῳ ἢ καὶ δυνάμει. τ

line 22
τᾶς ὑπεροχᾶς· δεῖ γὰρ καθυπερέχεν τὼς ἄλλως ἀρετᾷ καὶ

κατταύταν ἄξιον κρίνεσθαι τῶ ἄρχεν, ἀλλὰ μὴ καττὸν
πλοῦτον ἢ τὰν δύναμιν ἢ τὰν ῥώμαν τὰν τῶν ὅπλων· ὃ
μὲν γάρ τι κοινόν ἐντι καὶ τῶν τυχόντων, ὃ δὲ κοινὸν καὶ
τῶν ἀλόγων ζῴων, ὃ δὲ κοινὸν καὶ τῶν τυράννων, ὃ δὲ
μόνον ἴδιον τῶν ἀγαθῶν ἀνθρώπων. ὥστε ὅστις βασι-
λεὺς σώφρων μέν ἐντι περὶ τὰς ἁδονάς, κοινωνατικὸς δὲ
περὶ τὰ χρήματα, φρόνιμος δὲ καὶ δεινὸς περὶ τὰν ἀρε-
τάν, οὗτός κα εἴη καττὰν ἀλάθῃαν βασιλεύς. ἔχει δὲ καὶ
ὁ δᾶμος τῶν μερέων τᾶς τῶ ἀνθρώπω ψυχᾶς τὰν ἀνα-
λογίαν ταύταν τῶν ἀγαθῶν καὶ τῶν κακῶν· ἁ μὲν γὰρ
πλεονεκτία γίνεται περὶ τὸ ἁγούμενον μέρος τᾶς ψυχᾶς,
λογικὰ γὰρ ἁ ἐπιθυμία· ἁ δὲ φιλοτιμία καὶ θηριότας
περὶ τὸ θυμοειδές, τοῦτο γὰρ τὸ ζέον καὶ δυναμικὸν
μέρος τᾶς ψυχᾶς· ἁ δὲ φιλαδονία περὶ τὸ ἐπιθυματικόν.
τοῦτο γὰρ τὸ θῆλυ καὶ ὑγρὸν μέρος τᾶς ψυχᾶς· ἁ δέ γε
ἀδικία τελῃοτάτα κακία καὶ σύνθετος ἔασσα περὶ ὅλαν
γίνεται τὰν ψυχάν. ὅθεν ὡς λύραν καὶ πόλιν εὐνομου-
μέναν δεῖ συναρμόσασθαι βασιλέα ὅρον δικαιότατον καὶ
νόμω τάξιν ἐν αὐτῷ πρᾶτον καταστασάμενον,

line 29
δ' ἀνεψιοί. μεθ' ὃν ὁ τοὺς ἄλλους περιέχων συγγενεῖς.

τούτῳ δ' ἐφεξῆς ὁ τῶν δημοτῶν καὶ μετ' αὐτὸν ὁ τῶν
φυλετῶν, εἶθ' ὁ πολιτῶν, καὶ λοιπὸν οὕτως ὁ μὲν ἀστυ-
γειτόνων, ὁ δὲ ὁμοεθνῶν. ὁ δ' ἐξωτάτω καὶ μέγιστος
περιέχων τε πάντας τοὺς κύκλους ὁ τοῦ παντὸς ἀνθρώ-
πων γένους. τούτων οὖν τεθεωρημένων, κατὰ τὸν ἐντετα-
μένον ἐστὶ περὶ τὴν δέουσαν ἑκάστων χρῆσιν τὸ ἐπι-
συνάγειν πως τοὺς κύκλους ὡς ἐπὶ τὸ κέντρον καὶ τῇ
σπουδῇ μεταφέρειν ἀεὶ τοὺς ἐκ τῶν περιεχόντων εἰς τοὺς
349
περιεχομένους. κατὰ τὸν φιλοίκειον γοῦν ἐστι γονέας μὲν

καὶ ἀδελφοὺς .... οὐκοῦν κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν καὶ
τῶν συγγενῶν τοὺς μὲν πρεσβυτέρους καὶ τὰς πρεσβυτέρας
ὡς πάππους ἢ τήθας, θείους ἢ τηθίδας, τοὺς δ' ὁμή-
λικας ὡς ἀνεψιούς, τοὺς δὲ νεωτέρους ὡς παῖδας ἀνεψιῶν.
ὥστ' εἴρηται διὰ συντόμων ὑποθήκη σαφής, πῶς χρὴ
προσφέρεσθαι συγγενέσιν, ἐπειδὴ προεδιδάχθημεν, πῶς
τε χρηστέον ἑαυτοῖς καὶ πῶς γονεῦσι καὶ ἀδελφοῖς, ἔτι
δὲ γυναικὶ καὶ τέκνοις· πρόσκειται δ' ὅτι καὶ τούτοις μὲν
ὁμοίως τιμητέον τοὺς ἐκ τοῦ τρίτου κύκλου, τούτοις δ'
αὖ πάλιν τοὺς συγγενεῖς. ἀφαιρήσεται μὲν γάρ τι τῆς
εὐνοίας τὸ καθ' αἷμα διάστημα πλέον ὄν· ἡμῖν δ' ὅμως

line 18
ἄρχουσι τὰν ἀρχὰν τοὶ μὲν ἀλεῖπται τῶν ἀθλητᾶν, καὶ

τοὶ ἰατροὶ τῶν νοσιόντων, καὶ τοὶ διδάσκοντες τῶν διδας-
κομένων. οὐ γὰρ αὑτοῖς τὸ συμφέρον, ἀλλὰ τοῖς ἀρχο-
μένοις ποτιποιοῦντι· τοῖς μὲν καμνόντεσσιν τοὶ ἰατροί,
τοῖς δὲ σωμασκεῦσιν τοὶ ἀλεῖπται, τοῖς δ' ἀνεπιστάμοσιν
τοὶ ἐπιστάμονες. πολιτικὰ δ' ἐστὶν ἀρχά, ἅτις τέλος
ἔχει τὸ κοινᾷ συμφέρον καὶ τῶν ἀρχόντων καὶ τῶν ἀρχο-
μένων· κατὰ γὰρ ταύταν τὰν ἀρχὰν ἐν μὲν τοῖς ἀνθρω-
πίνοις ὅ τε οἶκος καὶ ἁ πόλις συνήρμοσται, ἐν δὲ τοῖς
θῄοις ὁ κόσμος. μίμαμα δ' οἶκος καὶ πόλις καττὰν ἀνα-
λογίαν τᾶς τῶ κόσμω διοικήσιος. ἄρχει μὲν γὰρ τὸ θῇον
τᾶς φύσιος, οὔτε τὸ ἐκείνων συμφέρον σκοπεύμενον οὔτε
μὰν τὸ ἴδιον ἀπολελυμένως, ἀλλὰ τὸ κοινᾷ. καὶ διὰ τοῦτο
ποταγορεύεται ὁ κόσμος ἀπὸ τᾶς τῶν πάντων διακος-
μάσιος, ποθ' ἓν τὸ ἄριστον συντεταγμένος. τὸ δ' ἕν ἐστιν
ἄριστον αὐτός, ὅπερ ἐστὶ καττὰν ἔννοιαν, ζῷον οὐράνιον,
ἄφθαρτον, ἀρχά τε καὶ αἰτία τᾶς τῶν ὅλων διακοσμάσιος.
ἐπεὶ ὦν καὶ ὁ ἀνὴρ ἄρχει τᾶς γυναικός, ἤτοι τὰν δεσποτι-
κὰν ἄρχει ἀρχὰν ἢ τὰν ἐπιστατικὰν ἢ τό γε ἔσχατον τὰν
πολιτικὰν ἄρχει· οὔτε δὲ τὰν δεσποτικὰν ἀρχάν,

line 40
τῶν παίδων ἡλικίᾳ πλεονάζειν τὸ αἷμα, καὶ τῇ ὥρᾳ τοῦ

ἔαρος· ἐν δὲ τῇ τῶν ἀκμαζόντων τὴν ξανθὴν χολήν, καὶ
350
ὥρᾳ θέρους· ἐν δὲ τῇ τῶν παρηβώντων τὴν μέλαιναν,

καὶ φθινοπώρῳ· ἐν δὲ τῇ τῶν γερόντων τὸ φλέγμα, καὶ
χειμῶνος· ἐοικέναι γὰρ τὰς τῶν χυμῶν φύσεις ταῖς τῶν
ὡρῶν. τὸ γοῦν ἔαρ θερμόν τε καὶ ὑγρόν, ὡς τὸ αἷμα·
καὶ τὸ θέρος θερμόν τε καὶ ξηρόν· τὸ δὲ μετόπωρον
ψυχρόν τε καὶ ξηρόν· ὁ δὲ χειμὼν ψυχρὸς καὶ ὑγρός, ἀνα-
λόγως τοῖς χυμοῖς· κατὰ ταὐτὰ δὲ καὶ τὴν ἡμέραν διαι-
ρεῖ, καὶ τῷ ἀριθμῷ καὶ τῇ φύσει, ὡς ἐν μικρᾷ τῇ ἀνα-
λογίᾳ. καθόλου γε τὰς τῶν ἀνδρῶν φύσεις πρὸς τὰς τῶν
γυναικῶν διαφέρειν. εἶναι γὰρ τοὺς μὲν ἐπὶ τὸ θερμό-
τερον καὶ ξηρότερον, τὰς δὲ ἐπὶ τὸ ψυχρότερον καὶ ὑγρό-
τερον. ἐν ἑκάστου δὲ τούτων γένει καὶ πρὸς ἀλλήλους
ἔχειν μικροτέραν διαφοράν, παρά τε τὰς τῶν χωρίων
θέσεις καὶ τὰς τῶν ἀέρων ἰδιότητας καὶ τὰς τῶν διαι-
τημάτων ἀγωγάς. παρέχειν δὲ καὶ τῶν χυμῶν ἕκαστον
ἐν τῇ φύσει τοῦ ἀνθρώπου χρείαν ἐξαίρετον. καὶ τὸ μὲν
αἷμα τρέφειν καὶ θερμαίνειν καὶ ὑγραίνειν καὶ εὐχροίας
εἶναι ποιητικόν· τὴν δὲ ξανθὴν χολὴν συνέχειν τὸ σῶμα
καὶ τοὺς πόρους μὴ ἐᾶν ἐκλύεσθαι, καὶ μυωπίζειν τὴν

line 3
ὡς τὸ πολὺ τὰς μὲν περιττὰς κριτικὰς τῶν ὀξέων νοση-

μάτων, τὰς δὲ ἀρτίους τῶν χρονίων. καὶ τὰς μὲν θέρους
καὶ ἐπὶ νέων καὶ τῶν δεξιῶν μερῶν καὶ τῶν ὑπερκειμέ-
νων τὰς περισσάς· τὰς δὲ ἀρτίους ἐπὶ τῶν ἐναντίων.
ἤδη δὲ καὶ τοὺς πρωτοπαθοῦντας τόπους εἰδέναι παραι-
νεῖ, ἐκ τῆς τούτων ἐπιγνώσεως οὐ μικρὰν συμβαλλομένης
μοῖραν εἰς σημείωσίν τε καὶ θεραπείαν.
Ἀντύλλου Περὶ τῆς καθ' ἡμέραν διαφορᾶς τῶν
ἀέρων.
Ἡμέραν λαμβάνομεν σὺν τῇ νυκτί· ἀναλογίαν δ' αὐ-
τὴν ἔφαμεν ἔχειν τινὰ πρὸς τὸν ἐνιαυτόν, καθάπερ Ἱππο-
κράτης ἐν τῇ δευτέρᾳ τῶν Ἐπιδημιῶν ἐπεσημήνατο. ἔστι
δὲ ὁ μὲν ὄρθρος ὑγρὸς καὶ θερμός, ἔαρι ἐοικώς. διὰ
τοῦτο οἵ τε ὕπνοι εὐκρινεῖς καὶ τὰ σώματα ἀνεῖται, καὶ
τὰ τῶν ὑγιαινόντων καὶ τὰ τῶν νοσούντων· ὥστε καὶ τοῖς
πυρέσσουσιν εὐφορώτατον εἶναι τόνδε τὸν καιρόν. ἀνα-
θυμιάσεις δὲ ἀνίασι περὶ τὸν ὄρθρον καὶ αὖραι ποταμῶν
ἀποπνέουσιν ὑγραί, καὶ δρόσος ἐπιπίπτει, ἄνθη ἀναβαί-
351
νει, καὶ πάντα τὰ ἐκ τῆς γῆς φυόμενα ἄνεισιν, ἔαρι τῆς

καταστάσεως τῆς ὀρθρινῆς ἐοικυίας.
Diophantus Math., Arithmeticorum libri sex P. 310, line 4
⩚ Μο λβ/κα, τὸν δὲ γον ΔΥ α ⩚ Μο λβ/κα.

καὶ λοιπόν ἐστιν ἓν ἐπίταγμα συναμφότερον τὸν
μσ. καὶ τὸν ἐλ. εἶναι □ον. ἔστιν δὲ ὁ μσ. καὶ ὁ ἐλ.
ΔΥ θ ⩚ Μο λβ/μβ ἴσ. □ῳ ἀπὸ πλ. 𐅶 γ ⩚ Μο ϛ. καὶ γίνεται
ὁ 𐅶 φοϛ/φϙζ.
ἐπὶ τὰς ὑποστάσεις· ἔσται ὁ μὲν αος τϛ˙͵θ μορ.
λγ˙͵αψοϛ, ὁ δὲ βος σξγ˙͵γφμδ, ὁ δὲ γος ιγ˙͵ηχπα.
ΔΙΟΦΑΝΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΩΣ
ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΩΝ Ε.
α.
Εὑρεῖν τρεῖς ἀριθμοὺς ἐν τῇ γεωμετρικῇ ἀναλογίᾳ,
ὅπως ἕκαστος αὐτῶν λείψας τὸν δοθέντα ἀριθμὸν ποιῇ
τετράγωνον.
Ἔστω ὁ δοθεὶς Μο ιβ.
Γεωμετρικὴ δή ἐστιν ἀναλογία ὅταν ὁ ὑπὸ τῶν
ἄκρων ἀριθμὸς πλευρὰν ἔχῃ τὸν μέσον. – ζητῶ πρό-
τερον τίς τετράγωνος ⩚ Μο ιβ ποιεῖ □ον· ἔστιν δὲ
τοῦτο ῥᾴδιον καὶ ἔστιν ὁ μβ δ×.
Τάσσω οὖν τὸν αον τῶν ἄκρων Μο μβ δ×, τὸν δὲ
βον ΔΥ α· ὁ ἄρα μέσος ἔσται 𐅶 ϛ 𐅵ʹ.
λοιπόν ἐστιν ἑκάτερον τῶν λοιπῶν ⩚ Μο ιβ ποιεῖν
Βασίλειος θεολόγος. Homiliae in hexaemeron Homily 3, sec.5, line 5
Καὶ τίς κωφὸς, ἀλλ' ἢ ὁ μὴ ἀκούων οὕτω μεγαλοφώνως

ἐμβοῶντος τοῦ Πνεύματος; Καὶ τίς τυφλός; Ὁ μὴ
ἐνορῶν ταῖς οὕτως ἐναργέσι περὶ τοῦ Μονογενοῦς ἀποδείξεσι.
Γενηθήτω στερέωμα. Αὕτη ἡ φωνὴ τῆς προκαταρκτικῆς
αἰτίας. Ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸ στερέωμα. Αὕτη τῆς ποιητικῆς
καὶ δημιουργικῆς δυνάμεως μαρτυρία.
Ἀλλ' ἐπὶ τὰ συνεχῆ τῆς ἐξηγήσεως τὸν λόγον ἐπανα-
γάγωμεν. Ἔστω διαχωρίζον, φησὶν, ἀνὰ μέσον ὕδατος καὶ
352
ὕδατος. Ἄπειρος μὲν ἦν, ὡς ἔοικε, τῶν ὑδάτων ἡ χύσις,

πανταχόθεν ἐπικυμαινόντων τῇ γῇ καὶ ἀπαιωρουμένων
αὐτῆς· ὡς καὶ τὴν πρὸς τὰ ἄλλα στοιχεῖα δοκεῖν ἀναλογίαν
ἐκβαίνειν. Διὰ τοῦτο γὰρ ἐν τοῖς κατόπιν ἐλέγετο ἄβυσσος
πανταχόθεν περιβεβλῆσθαι τῇ γῇ. Τὴν δὲ αἰτίαν τοῦ πλήθους
ἐν τοῖς ἑξῆς ἀποδώσομεν. Πάντως δὲ οὐδεὶς ὑμῶν οὐδὲ
τῶν πάνυ κατησκημένων τὸν νοῦν, καὶ περὶ τὴν φθειρομένην
ταύτην καὶ ῥέουσαν φύσιν ὀξυωπούντων, ἐπισκήψει τῇ
δόξῃ, ὡς ἀδύνατα ἢ πλασματώδη ὑποτιθεμένων κατὰ τὸν
λόγον· οὐδὲ ἀπαιτήσει ἡμᾶς εὐθύνας, ἐπὶ τίνος ἡ τῶν
ὑδάτων ἥδραστο φύσις. ᾯ γὰρ λόγῳ τὴν γῆν βαρυτέραν
οὖσαν τοῦ ὕδατος ἀπαιωροῦσι τοῦ μέσου τῶν ἐσχάτων
ἀπάγοντες, τῷ αὐτῷ δήπου πάντως καὶ τὸ μυρίον ὕδωρ
Καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς ὅτι καλόν. Οὐχὶ ὀφθαλμοῖς Θεοῦ

τέρψιν παρέχει τὰ παρ' αὐτοῦ γινόμενα, οὐδὲ τοιαύτη παρ'
αὐτῷ ἡ ἀποδοχὴ τῶν καλῶν, οἵα καὶ παρ' ἡμῖν· ἀλλὰ
καλὸν τὸ τῷ λόγῳ τῆς τέχνης ἐκτελεσθὲν, καὶ πρὸς τὴν τοῦ
τέλους εὐχρηστίαν συντεῖνον. Ὁ τοίνυν ἐναργῆ τὸν σκοπὸν
τῶν γινομένων προθέμενος, τὰ κατὰ μέρος γινόμενα ὡς
συμπληρωτικὰ τοῦ τέλους, τοῖς τεχνικοῖς ἑαυτοῦ λόγοις
ἐπελθὼν ἀπεδέξατο. Ἐπεὶ καὶ χεὶρ καθ' ἑαυτὴν, καὶ
ὀφθαλμὸς ἰδίᾳ, καὶ ἕκαστον τῶν τοῦ ἀνδριάντος μελῶν
διῃρημένως κείμενα, οὐκ ἂν φανείη καλὰ τῷ τυχόντι· πρὸς
δὲ τὴν οἰκείαν τάξιν ἀποτεθέντα, τὸ ἐκ τῆς ἀναλογίας,
ἐμφανὲς μόλις ποτὲ, καὶ τῷ ἰδιώτῃ παρέχεται γνώριμον.
Ὁ μέντοι τεχνίτης καὶ πρὸ τῆς συνθέσεως οἶδε τὸ ἑκάστου
καλὸν, καὶ ἐπαινεῖ τὰ καθ' ἕκαστον, πρὸς τὸ τέλος αὐτῶν
ἐπαναφέρων τὴν ἔννοιαν. Τοιοῦτος οὖν δή τις καὶ νῦν ἔντεχνος
ἐπαινέτης τῶν κατὰ μέρος ἔργων ὁ Θεὸς ἀναγέγραπται·
μέλλει δὲ τὸν προσήκοντα ἔπαινον καὶ παντὶ ὁμοῦ τῷ
κόσμῳ ἀπαρτισθέντι πληροῦν. Ἀλλὰ γὰρ ἐνταῦθα ἡμῖν οἱ
περὶ τῆς δευτέρας ἡμέρας καταληξάτωσαν λόγοι, ὥστε τοῖς
μὲν φιλοπόνοις ἀκροαταῖς καιρὸν παρασχεῖν τῆς ὧν ἤκουσαν
ἐξετάσεως, ὥστε εἴ τι χρήσιμον ἐν αὐτοῖς, τοῦτο τῇ μνήμῃ

353
τῆς παρούσης καὶ τῆς μελλούσης προσκυνοῦντες οὐκ

ἀπολήξομεν, τὸν δι' οὗ παρέσχετο ἤδη πλούτου καὶ τὰ
ἐν ἐπαγγελίαις πιστούμενον, καὶ τῇ πεῖρᾳ τῶν παρόντων
βεβαιοῦντα ἡμῖν τὰ προσδοκώμενα. Εἰ γὰρ τὰ πρόσκαιρα
τοιαῦτα, ποταπὰ τὰ αἰώνια; Καὶ εἰ τὰ ὁρώμενα οὕτω καλὰ,
ποταπὰ τὰ ἀόρατα; Εἰ οὐρανοῦ μέγεθος μέτρον ἀνθρωπίνης
διανοίας ἐκβαίνει, τῶν ἀϊδίων τὴν φύσιν τίς ἄρα νοῦς
ἐξιχνιάσαι δυνήσεται; Εἰ ὁ τῇ φθορᾷ ὑποκείμενος ἥλιος
οὕτω καλὸς, οὕτω μέγας, ὀξὺς μὲν κινηθῆναι, εὐτάκτους δὲ
τὰς περιόδους ἀποδιδοὺς, σύμμετρον μὲν ἔχων τὸ μέγεθος
τῷ παντὶ, ὥστε μὴ ἐκβαίνειν τὴν πρὸς τὸ ὅλον ἀναλογίαν·
τῷ δὲ κάλλει τῆς φύσεως οἷόν τις ὀφθαλμὸς διαυγὴς
ἐμπρέπων τῇ κτίσει· εἰ ἀκόρεστος τούτου ἡ θέα, ποταπὸς
τῷ κάλλει ὁ τῆς δικαιοσύνης ἥλιος; Εἰ τυφλῷ ζημία τοῦτον
μὴ βλέπειν, ποταπὴ ζημία τῷ ἁμαρτωλῷ τοῦ ἀληθινοῦ
φωτὸς στερηθῆναι;
Βασίλειος θεολόγος. Homiliae in hexaemeron

Homily 6, sec.11, line 70
ἐννοίας τοῦ κτίσαντος. Καίτοιγε συγκρίσει τοῦ ποιητοῦ,

ἥλιος καὶ σελήνη ἐμπίδος καὶ μύρμηκος ἐπέχουσι λόγον.
Οὐ γάρ ἐστιν ἀξίαν τοῦ μεγέθους τοῦ Θεοῦ τῶν ὅλων ἐκ
τούτων λαβεῖν τὴν θεωρίαν, ἀλλὰ μικραῖς τισι καὶ ἀμυδραῖς
ἐμφάσεσι δι' αὐτῶν προβιβασθῆναι, ὥσπερ καὶ δι'
ἑκάστου τῶν μικροτάτων ἐν ζῴοις ἢ ἐν βοτάναις. Ἀρκές-
θωμεν τοῖς εἰρημένοις· ἐγὼ μὲν εὐχαριστήσας τῷ τὴν
μικράν μοι ταύτην διακονίαν τοῦ λόγου χαρισαμένῳ, ὑμεῖς
δὲ τῷ διατρέφοντι ὑμᾶς ταῖς πνευματικαῖς τροφαῖς, ὃς
καὶ νῦν ὑμᾶς οἷον κριθίνῳ τινὶ ἄρτῳ τῇ εὐτελείᾳ τῆς ἡμετέρας
φωνῆς διέθρεψε· καὶ διατρέφοι γε εἰς ἀεὶ, κατὰ τὴν ἀναλογίαν
τῆς πίστεως χαριζόμενος ὑμῖν τὴν φανέρωσιν τοῦ Πνεύματος,
ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος
εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Βασίλειος θεολόγος. De spiritu sancto Cha. 9, sec.22, line 31
ἁγιασμοῦ προσδεόμενα· οὗ πάντα ἐφίεται τὰ κατ' ἀρετὴν

ζῶντα, οἷον ἐπαρδόμενα τῇ ἐπιπνοίᾳ καὶ βοηθούμενα πρὸς
τὸ οἰκεῖον ἑαυτοῖς καὶ κατὰ φύσιν τέλος. Τελειωτικὸν τῶν
ἄλλων, αὐτὸ δὲ οὐδαμοῦ ἐλλεῖπον· οὐκ ἐπισκευαστῶς ζῶν,
ἀλλὰ ζωῆς χορηγόν· οὐ προσθήκαις αὐξανόμενον, ἀλλὰ
354
πλῆρες εὐθύς, ἐν ἑαυτῷ ἱδρυμένον καὶ πανταχοῦ ὄν. Ἁγια-

σμοῦ γένεσις, φῶς νοητόν, πάσῃ δυνάμει λογικῇ πρὸς τὴν τῆς
ἀληθείας εὕρεσιν οἷόν τινα καταφάνειαν δι' ἑαυτοῦ παρεχό-
μενον. Ἀπρόσιτον τῇ φύσει· χωρητὸν δι' ἀγαθότητα·
πάντα μὲν πληροῦν τῇ δυνάμει, μόνοις δὲ ὂν μεθεκτὸν τοῖς
ἀξίοις, οὐχ ἑνὶ μέτρῳ μετεχόμενον, ἀλλὰ κατ' ἀναλογίαν
τῆς πίστεως διαιροῦν τὴν ἐνέργειαν. Ἁπλοῦν τῇ οὐσίᾳ,
ποικίλον ταῖς δυνάμεσιν· ὅλον ἑκάστῳ παρὸν καὶ ὅλον
ἁπανταχοῦ ὄν. Ἀπαθῶς μεριζόμενον, καὶ ὁλοσχερῶς μετε-
χόμενον· κατὰ τὴν εἰκόνα τῆς ἡλιακῆς ἀκτῖνος, ἧς ἡ
χάρις τῷ ἀπολαύοντι ὡς μόνῳ παροῦσα, καὶ γῆν ἐπιλάμπει
καὶ θάλασσαν, καὶ τῷ ἀέρι ἐγκέκραται. Οὕτω δὴ καὶ τὸ
Πνεῦμα ἑκάστῳ τῶν δεκτικῶν, ὡς μόνῳ παρόν, διαρκῆ τοῖς
πᾶσι τὴν χάριν ὁλόκληρον ἐπαφίησιν· οὗ ἀπολαύει τὰ
μετέχοντα, ὅσον αὐτὰ πέφυκεν, οὐχ ὅσον ἐκεῖνο δύναται.
Οἰκείωσις δὲ Πνεύματος πρὸς ψυχὴν οὐχ ὁ διὰ τόπου
Βασίλειος θεολόγος. De spiritu sancto Cha. 16, sec.38, line 44
ἐξωθούμενος· ἀλλὰ Λόγος μὲν ὁ πρὸς Θεὸν ὢν ἐν ἀρχῇ,

καὶ Θεὸς ὤν. Πνεῦμα δὲ στόματος Θεοῦ, «τὸ Πνεῦμα τῆς
ἀληθείας, ὃ παρὰ τοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται».
Τρία τοίνυν νοεῖς, τὸν προστάσσοντα Κύριον, τὸν δημιουρ-
γοῦντα Λόγον, τὸ στερεοῦν τὸ Πνεῦμα. Τί δ' ἂν ἄλλο εἴη
στερέωσις, ἢ ἡ κατὰ τὸν ἁγιασμὸν τελείωσις, τὸ ἀνένδοτον
καὶ ἄτρεπτον καὶ παγίως ἐρηρεισμένον ἐν ἀγαθῷ τῆς
στερεώσεως ἐμφαινούσης; Ἁγιασμὸς δέ, οὐκ ἄνευ Πνεύ-
ματος. Οὐ γὰρ φύσει ἅγιαι αἱ τῶν οὐρανῶν δυνάμεις·
ἢ οὕτω γ' ἂν οὐδεμίαν πρὸς τὸ ἅγιον Πνεῦμα τὴν διαφορὰν
ἔχοιεν· ἀλλὰ κατὰ ἀναλογίαν τῆς πρὸς ἀλλήλας ὑπεροχῆς,
τοῦ ἁγιασμοῦ τὸ μέτρον παρὰ τοῦ Πνεύματος ἔχουσαι.
Ὡς γὰρ ὁ καυτὴρ μετὰ τοῦ πυρὸς νοεῖται, καὶ ἄλλο μέντοι
ἡ ὑποκειμένη ὕλη, καὶ ἄλλο τὸ πῦρ· οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν
οὐρανίων δυνάμεων, ἡ μὲν οὐσία αὐτῶν, ἀέριον πνεῦμα, εἰ
τύχοι, ἢ πῦρ ἄϋλον, κατὰ τὸ γεγραμμένον· «Ὁ ποιῶν τοὺς
ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα καὶ τοὺς λειτουργοὺς αὐτοῦ πυρὸς
φλόγα»· διὸ καὶ ἐν τόπῳ εἰσί, καὶ ὁρατοὶ γίνονται, ἐν τῷ
εἴδει τῶν οἰκείων αὐτῶν σωμάτων τοῖς ἀξίοις ἐμφανιζόμενοι.
Ὁ μέντοι ἁγιασμὸς ἔξωθεν ὢν τῆς οὐσίας, τὴν τελείωσιν
αὐτοῖς ἐπάγει διὰ τῆς κοινωνίας τοῦ Πνεύματος. Φυλάσσουσι
355
Βασίλειος θεολόγος. Homiliae super Psalmos Vol.29, p. 473, line 10
Θεοῦ Υἱός. Ὁ αὐτὸς καὶ Σωτὴρ τοῦ γένους τῶν

ἀνθρώπων, ὁ τὸ ἀσθενὲς ἡμῶν ὑπερείδων, ὁ τὸν
ἐκ τῶν πειρασμῶν ἐγγινόμενον ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν
σάλον ἐπανορθούμενος. Οὐ μὴ σαλευθῶ ἐπὶ πλεῖον·
ἀνθρωπίνως ὁμολογεῖ τὸν σάλον. Ἐπὶ πλεῖον,
Ἀμήχανον γὰρ ἐν ἀνθρώπου ψυχῇ μὴ γενέσθαι
τινὰ σάλον ἀπὸ τῶν πειρασμῶν. Ἕως μὲν οὖν μι-
κρὰ ἁμαρτάνομεν καὶ ὀλίγα, ὥσπερ τὰ φυτὰ ὑπὸ
πραείας αὔρας περιδονούμενοι, ἠρέμα πως σα-
λευόμεθα· ἐπειδὰν δὲ πλείω καὶ μείζονα ᾖ τὰ κακὰ,
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς τῶν ἁμαρτημάτων αὐξήσεως
καὶ ὁ σάλος ἐπιτείνεσθαι πέφυκε. Καὶ οἱ μὲν ἐπὶ
πλεῖον σαλεύονται· οἱ δὲ μέχρι τοῦ καὶ αὐτόῤῥιζοι
ἀνατραπέντες καταβληθῆναι, ὅταν λαίλαπος πάσης
βιαιότερον τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας τὰς οἱονεὶ
ῥίζας τῆς ψυχῆς, αἷς ἐπεστήρικτο τῇ πίστει τῇ
κατὰ Θεὸν, ἀποῤῥήξῃ. Ἐγὼ τοίνυν, φησὶν, ἐσαλεύθην
μὲν ὡς ἄνθρωπος· ἐπὶ πλεῖον δὲ οὐ μὴ σαλευθῶ, διὰ
τὸ ἀντιστηρίζεσθαι τῇ δεξιᾷ χειρὶ τοῦ Σωτῆρος.
Ἕως πότε ἐπιτίθεσθε ἐπ' ἄνθρωπον; φονεύετε
πάντες ὑμεῖς, ὡς τοίχῳ κεκλιμένῳ καὶ φραγμῷ
Βασίλειος θεολόγος. Adversus Eunomium (libri 5) Vol.29, p. 625, line 9
τὸν σὸν λόγον προσῆν; Ἀλλὰ διὰ μὲν τὴν τοῦ γεννη-
τοῦ πρὸς τὸ ἀγέννητον ἐναντίωσιν γέννημα οὖσαν
δεικνύναι τὴν οὐσίαν ἐφιλονείκει· νυνὶ δὲ, πάλιν
τὴν τῆς οὐσίας οἰκείωσιν διὰ τῆς φωνῆς ταύτης ση-
μαινομένην ὁρῶν, τὸ γεγεννῆσθαι τοῦ γεννήματος
ἀφαιρεῖται. Καὶ μὴν εἰ τοῦτο ὡς πάθους δηλω-
τικὸν παραιτεῖται, τί κωλύει καὶ τὸ δημιουργὸν αὐ-
τὸν εἶναι διὰ τὰς αὐτὰς αὐτίας μὴ παραδέχεσθαι;
Διότι πάσαις ταῖς σωματικαῖς ἐνεργείαις ἢ πλείων
τις πάντως ἢ ἐλάττων κόπος συνέζευκται, κατὰ τὴν
ἀναλογίαν τῆς τοῦ ποιοῦντος δυνάμεως καὶ τῆς πρὸς
τὰ μεγέθη τῶν ἐνεργουμένων διαφορᾶς. Τήν γε μὴν
θείαν καὶ μακαρίαν φύσιν καμάτῳ λέγειν συνέχεσθαι
οὐχ ἧττον ἀσεβὲς, ἢ τοῖς αἰσχίστοις αὐτὴν πάθεσιν
ὑποβάλλειν. Εἰ δὲ ἀπαθῶς κτίζει, ἀπαθῆ εἶναι δέξα-
σθε καὶ τὴν γέννησιν.
356
Ωριγένης. , Contra Celsum Book 5, sec.21, line 15
ἀλλήλους λαμβανόντων, πάντα τὰ ἐπὶ γῆς ὁμοίως ἔχειν φασὶ

τοῖς ὅτε τὸ αὐτὸ σχῆμα τῆς σχέσεως τῶν ἀστέρων περιεῖχεν
ὁ κόσμος. Ἀνάγκη τοίνυν κατὰ τοῦτον τὸν λόγον τῶν
ἀστέρων ἐκ μακρᾶς περιόδου ἐλθόντων ἐπὶ τὴν αὐτὴν
σχέσιν πρὸς ἀλλήλους, ὁποίαν εἶχον ἐπὶ Σωκράτους, πάλιν
Σωκράτη γενέσθαι ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ τὰ αὐτὰ παθεῖν,
κατηγορούμενον ὑπὸ Ἀνύτου καὶ Μελήτου καὶ καταδικα-
ζόμενον ὑπὸ τῆς ἐξ Ἀρείου πάγου βουλῆς. Καὶ Αἰγυπτίων
δὲ οἱ λόγιοι τοιαῦτα παραδιδόντες σεμνοί εἰσι καὶ οὐ γελῶνται
ὑπὸ Κέλσου καὶ τῶν παραπλησίων, ἡμεῖς δὲ κατὰ τὴν
ἀναλογίαν τῆς σχέσεως τῶν ἐφ' ἡμῖν ἑκάστου οἰκονομεῖσθαι
ὑπὸ τοῦ θεοῦ λέγοντες τὸ πᾶν καὶ ἀεὶ ἄγεσθαι κατὰ τὸ
ἐνδεχόμενον ἐπὶ τὸ βέλτιον καὶ τὴν τοῦ ἐφ' ἡμῖν φύσιν
γινώσκοντες ἐνδεχομένου ἃ ἐνδέχεται – οὐ γὰρ δύναται
χωρῆσαι τὸ πάντῃ ἄτρεπτον τοῦ θεοῦ – οὐ δοκοῦμεν ἄξια
λέγειν βασάνου καὶ ἐξετάσεως;
σύμβολον τοῦ ἀπολλύναι αὐτοὺς τὰ δι' ὧν τρέφονται, καὶ

κατοικείτωσαν ἐκεῖ. Εἶτα τὰ τῆς ὕλης συναγαγεῖν θέλοντες
καὶ κολλᾶν τὰ μὴ πεφυκότα κολλᾶσθαι οὐρανῷ, ἵνα διὰ τῶν
ὑλικῶν ἐπιβουλεύσωσι τοῖς ἀΰλοις, λεγέτωσαν· «Δεῦτε
πλινθεύσωμεν πλίνθους καὶ ὀπτήσωμεν αὐτὰς πυρί.» Ὡς
οὖν κρατύνοντες καὶ πηγνύντες τὰ πήλινα καὶ ὑλικὰ καὶ τὴν
πλίνθον λίθον ποιεῖν θέλοντες καὶ τὸν πηλὸν ἄσφαλτον καὶ
διὰ τούτων οἰκοδομεῖν «πόλιν καὶ πύργον, οὗ» ὅσον ἐπὶ τῇ
ὑπολήψει αὐτῶν «ἔσται ἡ κεφαλὴ ἕως τοῦ οὐρανοῦ» κατὰ
τὰ ὑπεραιρόμενα ὑψώματα κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ,
παραδιδόσθωσαν ἕκαστος κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς «ἀπὸ
ἀνατολῶν» κινήσεως, ἐπὶ πλεῖον ἢ ἐπ' ἔλαττον αὐτοῖς
γεγενημένης, καὶ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς κατασκευῆς τῶν
πλίνθων εἰς λίθους καὶ τοῦ πηλοῦ εἰς ἄσφαλτον καὶ τῆς ἐκ
τούτων οἰκοδομῆς ἀγγέλοις, ἐπὶ πλεῖον ἢ ἐπ' ἔλαττον
χαλεπωτέροις καὶ τοιοῖσδε ἢ τοιοῖσδε, ἕως τίσωσι δίκας
ἐφ' οἷς τετολμήκασι· καὶ ὑπὸ τῶν ἀγγέλων
καὶ κολλᾶν τὰ μὴ πεφυκότα κολλᾶσθαι οὐρανῷ, ἵνα διὰ τῶν

ὑλικῶν ἐπιβουλεύσωσι τοῖς ἀΰλοις, λεγέτωσαν· «Δεῦτε
357
πλινθεύσωμεν πλίνθους καὶ ὀπτήσωμεν αὐτὰς πυρί.» Ὡς

οὖν κρατύνοντες καὶ πηγνύντες τὰ πήλινα καὶ ὑλικὰ καὶ τὴν
πλίνθον λίθον ποιεῖν θέλοντες καὶ τὸν πηλὸν ἄσφαλτον καὶ
διὰ τούτων οἰκοδομεῖν «πόλιν καὶ πύργον, οὗ» ὅσον ἐπὶ τῇ
ὑπολήψει αὐτῶν «ἔσται ἡ κεφαλὴ ἕως τοῦ οὐρανοῦ» κατὰ
τὰ ὑπεραιρόμενα ὑψώματα κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ,
παραδιδόσθωσαν ἕκαστος κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς «ἀπὸ
ἀνατολῶν» κινήσεως, ἐπὶ πλεῖον ἢ ἐπ' ἔλαττον αὐτοῖς
γεγενημένης, καὶ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς κατασκευῆς τῶν
πλίνθων εἰς λίθους καὶ τοῦ πηλοῦ εἰς ἄσφαλτον καὶ τῆς ἐκ
τούτων οἰκοδομῆς ἀγγέλοις, ἐπὶ πλεῖον ἢ ἐπ' ἔλαττον
χαλεπωτέροις καὶ τοιοῖσδε ἢ τοιοῖσδε, ἕως τίσωσι δίκας
ἐφ' οἷς τετολμήκασι· καὶ ὑπὸ τῶν ἀγγέλων ἀγέσθωσαν
ἕκαστος τῶν ἐμποιησάντων τὴν οἰκείαν ἑαυτοῖς διάλεκτον
ἐπὶ τὰ μέρη τῆς γῆς κατὰ τὴν ἑαυτῶν ἀξίαν, οἵδε μὲν ἐπὶ
τὴν φέρ' εἰπεῖν καυσώδη χώραν ἄλλοι δ' ἐπὶ τὴν διὰ τὸ
κατεψῦχθαι κολάζουσαν τοὺς ἐνοικοῦντας, καὶ οἱ μὲν ἐπὶ
τὴν δυσγεωργητοτέραν ἄλλοι δὲ ἐπὶ τὴν ἔλαττον τοιαύτην,
καὶ οἱ μὲν ἐπὶ τὴν πεπληρωμένην θηρίων οἱ δὲ ἐπὶ τὴν
«Ἰακώβ», γεγονέναι δὲ καὶ «σχοίνισμα κληρονομίας

αὐτοῦ Ἰσραήλ»· καὶ οὗτοι μόνοι ἐπιστατείσθωσαν ὑπὸ
ἄρχοντος, οὐκ ἐπὶ κολάσει παρειληφότος τοὺς ὑπ' αὐτῷ
ὥσπερ οἱ ἄλλοι. Βλεπέτω δ' ὁ δυνάμενος ὡς ἐν ἀνθρώποις
ἐν τῇ τούτων πολιτείᾳ τῶν τεταγμένων κατὰ τὴν διαφέρουσαν
μερίδα τῷ κυρίῳ γινομένας ἁμαρτίας, πρότερον μὲν ἀνεκτὰς
καὶ τοιαύτας, ὡς μὴ πάντῃ ἀξίους εἶναι αὐτοὺς τοῦ ἐγκατα-
λείπεσθαι, ὕστερον δὲ πλείονας μὲν ἀλλ' ἔτι ἀνεκτάς· καὶ
τοῦτ' ἐπὶ πλείονα χρόνον νοῶν γινόμενον καὶ ἀεὶ θεραπείαν
προσαγομένην καὶ ἐκ διαλειμμάτων τούτους ἐπιστρέφοντας,
ὁράτω αὐτοὺς καταλειπομένους κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν
ἁμαρτανομένων τοῖς λαχοῦσι τὰς ἄλλας χώρας, πρότερον
μὲν ἐπὶ τὸ ἔλαττον αὐτοὺς κολασθέντας καὶ τίσαντας δίκην,
ὡσπερεὶ παιδευθέντας, ἐπανελθεῖν εἰς τὰ οἰκεῖα· ὕστερον
δὲ βλεπέτω αὐτοὺς παραδιδομένους χαλεπωτέροις ἄρχουσιν,
ὡς ἂν ὀνομάσαιεν αἱ γραφαί, Ἀσσυρίοις εἶτα Βαβυλωνίοις.
Εἶτα προσαγομένων θεραπειῶν ὁράτω τούτους οὐδὲν ἧττον
αὔξοντας τὰ ἁμαρτανόμενα καὶ διὰ τοῦτ' ἐπισπειρομένους
ὑπὸ τῶν διαρπαζόντων αὐτοὺς ἀρχόντων τῶν λοιπῶν
358
ἐθνῶν ταῖς ἄλλαις μερίσιν. Ὁ δ' ἄρχων αὐτῶν ἐπίτηδες

παροράτω διαρπαζομένους αὐτοὺς ὑπὸ τῶν ἐν τοῖς λοιποῖς
Ἦ οὐ μέμνησ' ὅτε τ' ἐκρέμω ὑψόθεν, ἐκ δὲ ποδοῖιν

ἄκμονας ἧκα δύω, περὶ χερσὶ δὲ δεσμὸν ἴηλα
χρύσεον ἄρρηκτον; Σὺ δ' ἐν αἰθέρι καὶ νεφέλῃσιν
ἐκρέμω· ἠλάστεον δὲ θεοὶ κατὰ μακρὸν Ὄλυμπον,
λῦσαι δ' οὐκ ἐδύναντο παρασταδόν· ὃν δὲ λάβοιμι,
ῥίπτασκον τεταγὼν ἀπὸ βηλοῦ, ὄφρ' ἂν ἵκοιτο
γῆν ὀλιγηπελέων·
καὶ διηγούμενός γε τὰ ὁμηρικὰ ἔπη φησὶ λόγους εἶναι τοῦ
θεοῦ πρὸς τὴν ὕλην τοὺς λόγους τοῦ Διὸς πρὸς τὴν Ἥραν,
τοὺς δὲ πρὸς τὴν ὕλην λόγους αἰνίττεσθαι ὡς ἄρα ἐξ ἀρχῆς
αὐτὴν πλημμελῶς ἔχουσαν διαλαβὼν ἀναλογίαις τισὶ συνέ-
δησε καὶ ἐκόσμησεν ὁ θεός, καὶ ὅτι τοὺς περὶ αὐτὴν δαίμονας,
ὅσοι ὑβρισταί, τούτους ἀπορριπτεῖ κολάζων αὐτοὺς τῇ
δεῦρο ὁδῷ. Ταῦτα δὲ τὰ Ὁμήρου ἔπη οὕτω νοήσαντα τὸν
Φερεκύδην φησὶν εἰρηκέναι τό· «Κείνης δὲ τῆς μοίρας
ἔνερθέν ἐστιν ἡ ταρταρίη μοῖρα· φυλάσσουσι δ' αὐτὴν
θυγατέρες Βορέου Ἅρπυιαί τε καὶ Θύελλα, ἔνθα Ζεὺς
ἐκβάλλει θεῶν ὅταν τις ἐξυβρίσῃ.» Τῶν τοιούτων δέ φησιν
ἔχεσθαι νοημάτων καὶ τὸν περικαλλῆ τῆς Ἀθηνᾶς πέπλον
ἐν τῇ πομπῇ τῶν Παναθηναίων ὑπὸ πάντων θεωρούμενον.
Δηλοῦται γάρ, φησίν, ἀπ' αὐτοῦ ὅτι ἀμήτωρ τις καὶ ἄχραντος
κακὰ παρὰ κυρίου ἐπὶ πύλας Ἱερουσαλήμ, ψόφος ἁρμάτων

καὶ ἱππευόντων», ἅπερ ἐτάραξε πολλοὺς τῶν ἐντυγχανόντων
τῇ γραφῇ, μὴ δυναμένους καθορᾶν τὰ κατ' αὐτὴν περὶ
ἀγαθῶν καὶ κακῶν σημαινόμενα· εἰκὸς ἐντεῦθεν ἤτοι τὸν
Κέλσον ἐπαποροῦντα εἰρηκέναι· Πῶς μὲν κακὰ ὁ θεὸς
ἐποίει; Ἢ ἀκούσαντά τινος ἰδιωτικώτερον πρεσβεύοντος
περὶ τῶν κατὰ τὸν τόπον τὴν ἐκκειμένην λέξιν τεθεικέναι.
Ἡμεῖς δέ φαμεν ὅτι κακὰ μέν, τὴν κακίαν καὶ τὰς ἀπ' αὐτῆς
πράξεις, ὁ θεὸς οὐκ ἐποίησε. Πῶς γὰρ οἷόν τ' ἦν τὸ περὶ
κρίσεως κήρυγμα παρρησίαν ἔχειν, διδάσκον κολάζεσθαι μὲν
ἐπὶ ταῖς κατὰ κακίαν πράξεσι κατ' ἀναλογίαν τῶν ἡμαρτη-
359
μένων τοὺς φαύλους, μακαρίους δ' εἶναι καὶ τεύξεσθαι τῶν

ἀπὸ θεοῦ γερῶν τοὺς κατ' ἀρετὴν βιώσαντας ἢ τὰς κατ'
ἀρετὴν πράξεις ποιήσαντας, εἰ τὰ ὄντως κακὰ πεποιήκει ὁ
θεός; Εὖ οἶδα ὅτι ῥητά τινα παραλήψονται τῆς γραφῆς οἱ
καὶ ταῦτα βουλόμενοι τολμᾶν φάσκειν ἀπὸ θεοῦ γεγονέναι,
μὴ δυνάμενοι ἓν ὕφος ἀποδεῖξαι τῆς γραφῆς, αἰτιωμένης
μὲν τοὺς ἁμαρτάνοντας ἀποδεχομένης δὲ τοὺς εὖ πράττοντας
καὶ οὐδὲν ἧττον κἀκεῖνα λεγούσης, ἅτινα περισπᾶν δοκεῖ
οὐκ ὀλίγα ὄντα τοὺς ἀμαθῶς τὰ θεῖα γράμματα ἀναγινώς-
κοντας.
Ωριγένης. , Exhortatio ad martyrium Sec.42, line 8
θεοῦ” ἐκκεχύσθω “ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν διὰ πνεύματος ἁγίου”. Παῦ-
λος μὲν λεγέτω· “εἰ κατὰ ἄνθρωπον ἐθηριομάχησα ἐν Ἐφέσῳ”, ἡμεῖς
δέ· “εἰ κατὰ ἄνθρωπον” ἀνῃρέθην ἐν Γερμανίᾳ.
Εἰ “καθὼς περισσεύει τὰ παθήματα τοῦ Χριστοῦ”, “οὕτω
διὰ τοῦ Χριστοῦ περισσεύει καὶ ἡ παράκλησις”, προθυμότατα παρα-
δεξώμεθα τὰ Χριστοῦ παθήματα, καὶ περισσευσάτω ἐν ἡμῖν, εἴπερ
ὀρεγόμεθα περισσῆς παρακλήσεως, ἣν πάντες μὲν οἱ “πενθοῦντες”
“παρακληθήσονται”, τάχα δὲ οὐκ ἐπ' ἴσης. εἰ γὰρ ἐπ' ἴσης ἦν ἡ παρά-
κλησις, οὐκ ἂν ἐγέγραπτο τό· “καθὼς περισσεύει τὰ παθήματα τοῦ
Χριστοῦ εἰς ἡμᾶς, οὕτω περισσεύει καὶ ἡ παράκλησις ἡμῶν.” οἱ κοινωνοὶ
τῶν παθημάτων κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν παθημάτων, ὧν εἰσι κοι-

νωνοὶ πρὸς Χριστὸν, κοινωνοὶ ἔσονται καὶ τῆς παρακλήσεως· ἃ καὶ
μανθάνετε ἀπὸ τοῦ πεπιστευμένως τὰ τοιαῦτα λέγοντος· οἴδαμεν γὰρ,
“ὡς κοινωνοί ἐστε τῶν παθημάτων, οὕτως καὶ τῆς παρακλήσεως.”
φησὶ δὲ διὰ προφήτου ὁ θεός· “καιρῷ δεκτῷ ἐπήκουσά σου καὶ ἐν
ἡμέρᾳ σωτηρίας ἐβοήθησά σοι.” ποῖος οὖν ἄλλος εὐπρόσδεκτος καιρὸς,
ἢ ὅτε διὰ τὴν εἰς θεὸν ἐν Χριστῷ εὐσέβειαν ὑπὸ φρουρὰν πομπεύον-
τες ἐν τῷ κόσμῳ καὶ θριαμβεύοντες μᾶλλον ἤπερ θριαμβευόμενοι ἀπ-
αγόμεθα; οἱ γὰρ ἐν Χριστῷ μάρτυρες συναπεκδύονται αὐτῷ “τὰς
ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσίας” καὶ συνθριαμβεύουσιν ὡς κοινωνοὶ τῶν πα-
θημάτων αὐτοῦ γινόμενοι οὕτως καὶ τῶν ἐν τοῖς παθήμασιν αὐτοῦ
Ωριγένης. , Philocalia sive Ecloga de operibus Origenis a Basilio et

Gregorio Nazianzeno facta (cap. 23, 25-27) Cha. 23, sec.17, line 18
καὶ κατὰ ποίου ἐξηκοστοῦ· οἱ δὲ ἀκριβέστεροι καὶ κατὰ

ποίου ἑξηκοστοῦ τοῦ ἑξηκοστοῦ. Καὶ τοῦτό φασι δεῖν
ποιεῖν ἐφ' ἑκάστου τῶν πλανωμένων, ἐξετάζοντα τὴν
360
σχέσιν τὴν πρὸς τοὺς ἀπλανεῖς. Πάλιν αὖ ἐπὶ τοῦ ἀνατολικοῦ

ὁρίζοντος δεήσει, φασίν, ἰδεῖν οὐ μόνον τὸ δωδεκατημόριον
ποῖον ἦν ἐπ' αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ τὴν μοῖραν καὶ τὸ ἑξηκοστὸν
τῆς μοίρας, τὸ πρῶτον ἢ τὸ δεύτερον ἑξηκοστόν.
Πῶς τοίνυν τῆς ὥρας πλατεῖ λόγῳ ἥμισυ δωδεκατημορίου
περιεχούσης δύναταί τις λαβεῖν τὸ ἑξηκοστόν, μὴ ἔχων
τὴν ἀναλογίαν τῆς διαιρέσεως τῶν ὡρῶν, ὥστε φέρε εἰπεῖν
εἰδέναι ὅτι γεγέννηται ὁ δεῖνα ὥρᾳ τετάρτῃ, καὶ ἡμίσει
ὥρας, καὶ τετάρτῳ, ὀγδόῳ, καὶ ἑκκαιδεκάτῳ, καὶ δυοτρια-
κοστῷ;
Ωριγένης. , Commentarium in evangelium Matthaei (lib. 12-17)

Book 16, cha. 28, line 40
τῶν Ἰησοῦ φανῆναι, ἢ ἀπατᾶν ἔτι τῇ

νομιζομένῃ ζωῇ καὶ τῇ προσποιήσει
τῆς ἐπαγγελίας «τὰς τῶν ἀκάκων»
καὶ εὐεξαπατήτων «καρδίας».
καλὸν οὖν ἐφάνη καὶ τοῦ Ἰησοῦ καὶ
τῶν μαθητῶν αὐτοῦ ἔργον τὸ κατὰ
τὴν ξηραινομένην συκῆν.
ἐν ἑκάστῳ δ' (οἶμαι) ἀπίστῳ καὶ ἀνό-
μῳ ὄρος ἐπίκειται κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ἀπιστίας καὶ τῆς ἀνομίας,
τῷ λόγῳ τῶν μαθητῶν Ἰησοῦ αἰρό-
μενον καὶ βαλλόμενον εἰς τὴν θά-
λασσαν τῆς κολάσεως αὐτοῦ. καὶ
πάντα δὲ ὅσα ἐὰν αἰτῶσιν ἐν τῇ
προσευχῇ πιστεύοντες οἱ Ἰη-
σοῦ μαθηταὶ λήψονται, ὡς μαθηταὶ
οὐδὲν τῶν μὴ δεόντων αἰτήσοντες,
καὶ ὡς πειθόμενοι τῷ διδασκάλῳ,
μηδὲν ἄλλο αἰτοῦντες ἢ τὰ μεγάλα
καὶ τὰ ἐπουράνια· εἶπε γὰρ ὁ Ἰησοῦς
Ωριγένης. , Fragmenta ex commentariis in epistulam ad Ephesios (in

catenis)
Sec.8, line 47
τὸ ἅγιον, γενόμενον ἐπί τινι, ἅγιον ποιεῖ, καὶ τὸ 8πνεῦμα τῆς 8σοφίας
σοφόν,
καὶ τὸ 8πνεῦμα τῆς 8συνέσεως συνετόν, οὕτω καὶ τὸ πνεῦμα τῆς
361
ἐπαγγελίας
εἶναι πως ἤδη ἐν τῇ ἐπαγγελίᾳ.
[I 14] ὅ ἐστιν ἀρραβὼν τῆς κληρονομίας ἡμῶν, εἰς ἀπολύτρωσιν τῆς
περιποιήσεως, εἰς ἔπαινον τῆς δόξης αὐτοῦ.
ζητήσεις εἰ πᾶς ὁ μετέχων ἁγίου πνεύματος μετέχει τοῦ πνεύματος τῆς
ἐπαγγελίας, ἢ μόνος ὁ ἀκούσας λόγου ἀληθείας, ὄντος εὐαγγελίου
σωτηρίας,
καὶ πιστεύσας, οὗτος λαμβάνει τὸ τῆς ἐπαγγελίας πνεῦμα ἅγιον· ἔτι δὲ
καὶ τούτοις ἐπιστήσωμεν, εἰ πᾶς ὁ μετέχων ὁπώσποτε πνεύματος ἁγίου
ἔχει
τὸν ἀρραβῶνα τῆς κληρονομίας. βέλτιον δὲ νοεῖν ὅτι, ὥσπερ ἐπὶ τῶν
συνωνουμένων τι καὶ διδόντων ἀρραβῶνα κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς
ποσότητος
τοῦ ὅλου ἀργυρίου δίδοται ἀρραβών, οὕτως κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν
ἑκάστου
προεγνωσμένων ἁγίου μελλόντων ἀγαθῶν δίδοται ἀρραβὼν τῆς
κληρονομίας,
ὡς ἀπὸ τοῦ ἀρραβῶνος τὸν δυνάμενον κατανοεῖν διαφορὰς τῆς δυνάμεως
τοῦ
ἀρραβῶνος καὶ ἀρραβῶνος ἤδη ἂν ἀποφήνασθαι περὶ πλείονος καὶ
ἐλάττονος
κληρονομίας τῆς 8ἀποκειμένης τοῖς Χριστοῦ συγκληρονόμοις.
Ωριγένης. , Fragmenta ex commentariis in epistulam ad Ephesios (in

catenis)
Sec.8, line 48
καὶ τὸ 8πνεῦμα τῆς 8συνέσεως συνετόν, οὕτω καὶ τὸ πνεῦμα τῆς

ἐπαγγελίας
εἶναι πως ἤδη ἐν τῇ ἐπαγγελίᾳ.
[I 14] ὅ ἐστιν ἀρραβὼν τῆς κληρονομίας ἡμῶν, εἰς ἀπολύτρωσιν τῆς
περιποιήσεως, εἰς ἔπαινον τῆς δόξης αὐτοῦ.
ζητήσεις εἰ πᾶς ὁ μετέχων ἁγίου πνεύματος μετέχει τοῦ πνεύματος τῆς
ἐπαγγελίας, ἢ μόνος ὁ ἀκούσας λόγου ἀληθείας, ὄντος εὐαγγελίου
σωτηρίας,
καὶ πιστεύσας, οὗτος λαμβάνει τὸ τῆς ἐπαγγελίας πνεῦμα ἅγιον· ἔτι δὲ
καὶ τούτοις ἐπιστήσωμεν, εἰ πᾶς ὁ μετέχων ὁπώσποτε πνεύματος ἁγίου
ἔχει τὸν ἀρραβῶνα τῆς κληρονομίας. βέλτιον δὲ νοεῖν ὅτι, ὥσπερ ἐπὶ
τῶν συνωνουμένων τι καὶ διδόντων ἀρραβῶνα κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς
ποσότητος τοῦ ὅλου ἀργυρίου δίδοται ἀρραβών, οὕτως κατὰ τὴν
ἀναλογίαν τῶν ἑκάστου
προεγνωσμένων ἁγίου μελλόντων ἀγαθῶν δίδοται ἀρραβὼν τῆς
362
κληρονομίας,
ὡς ἀπὸ τοῦ ἀρραβῶνος τὸν δυνάμενον κατανοεῖν διαφορὰς τῆς δυνάμεως
τοῦ
ἀρραβῶνος καὶ ἀρραβῶνος ἤδη ἂν ἀποφήνασθαι περὶ πλείονος καὶ
ἐλάττονος
κληρονομίας τῆς 8ἀποκειμένης τοῖς Χριστοῦ συγκληρονόμοις.
ὥσπερ δὲ ὁ ἀρραβὼν τῆς κληρονομίας οὐχὶ ἔξω τι ἡμῶν ἐστιν (ἐν γὰρ
ἑκάστῳ τὸ πνεῦμα τῆς ἐπαγγελίας ἐστὶ τὸ ἅγιον, ὁ ἀρραβὼν τῆς
ἐπαγγελίας),
οὕτως ἡ κληρονομία οὐκ ἔξωθέν ἐστι τοῦ κληρονομοῦντος, ἀλλ' ἐν τῷ νῷ
τοῦ
κληρονομοῦντος καὶ τῇ ψυχῇ αὐτοῦ· οὐδὲν γὰρ τῶν ἔξωθεν συγκρίνεσθαι
δύναται τελειότητι νοῦ θεωροῦντος κάλλη Σοφίας καὶ Λόγου Θεοῦ καὶ
Ἀληθείας.
Ηφαστίων. Apotelesmatica (epitomae quattuor) P. 209, line 16
ὡροσκοποῦσαν μοῖραν τοῦ Κριοῦ ιʹ. καὶ ἐπεὶ κατὰ τὸ

αὐτὸ τῶν ἀναφορῶν κανόνιον ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ κλίματος
τῇ ιʹ τοῦ Κριοῦ παράκεινται χρόνοι ὡριαῖοι ιε 𐅶 ἔγγιστα,
τούτους ὡς ἔτη ἀφαιρῶν ἀπὸ τῶν τοῦ ἀφέτου οε τὰ λοιπὰ
νθ 𐅶 φήσομεν εἶναι τὸν ὅλον χρόνον τῆς ζωῆς τοῦ γεν-
νωμένου. εἰ δὲ ἦν ὁ ἐπὶ τῆς ὡροσκοπούσης μοίρας ὑπαν-
τήτωρ ἀγαθοποιός, ὡς φέρε εἰπεῖν ὁ Ζεὺς ἢ ἡ Ἀφροδίτη,
προσετίθεμεν ἂν τὰ ιε 𐅶 τοῖς οε, καὶ τὰ γενόμενα ϙ 𐅶
ἐλέγομεν εἶναι τὸν χρόνον τῆς ζωῆς τοῦ γεννωμένου. καὶ
ταῦτα μὲν εἰ ὁ ὑπαντήτωρ ἐπὶ τῆς ὡροσκοπούσης τύχοι
μοίρας, εἰ δὲ μὴ κατὰ ἀναλογίαν τῆς ἀποχωρήσεως ἔσται
καὶ ἡ λῆψις τῶν ὡριαίων χρόνων. ὅσων γὰρ ἂν καιρικῶν
ὡρῶν ἡ ἀπὸ τῆς ὡροσκοπούσης μοίρας ἀπόστασις τοῦ
ὑπαντήτορος ᾖ, τοσαῦτα ιβʹ τῶν ἐκ τοῦ κανόνος ὡριαίων
χρόνων ἀφελόντες αὐτῶν τὰ λοιπὰ ἢ προσθήσομεν τοῖς
τοῦ ἀφέτου ἢ ἀφελοῦμεν αὐτῶν.
θέσεως τοῦ ἀφέτου μϛ ἀνεφάνησαν οἱ ἰσημερινοὶ χρόνοι,

ἐπὶ δὲ τῆς κατὰ τὸ μεσουράνημα νζ νβ, ἐπὶ δὲ τῆς κατὰ τὸ
δῦνον ο κθ, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῆς μεταξὺ τοῦ μεσουρα-
νοῦντος καὶ τοῦ δύνοντος ξγ λθ. διήνεγκε γὰρ καὶ αὕτη
363
κατὰ τὸ ἀνάλογον τῆς τῶν γ ὡρῶν ἀπὸ τοῦ μεσουρανή-

ματος ἀποχῆς· ἐπὶ γὰρ τῶν ἄλλων κατὰ τὰ κέντρα τεταρ-
τημορίων ϛ ὥραις ἀλλήλων ἀπεχόντων ιβ χρόνων ἦν ἔγγι-
στα ὡς τῆς α καιρικῆς ὥρας β χρόνους πλείονας ἐχούσης
τῶν τῆς ἰσημερινῆς ιε, ἐπὶ δὲ τῆς τῶν γ ὡρῶν ἀποστά-
σεως χρόνοι ϛ.
Ἐπεὶ οὖν ἐπὶ πάντων ἡ αὐτὴν σχεδὸν ἀναλογία συντη-
ρεῖται δυνατόν ἐστι κατὰ τοῦτον τὸν τρόπον ἁπλούστερον
τῇ μεθόδῳ χρῆσθαι, ἀλλὰ τοῦτο μὲν ὕστερον ῥηθήσεται.
νῦν δ' ἄξιον σκέψασθαι περὶ τῆς ἄνωθεν ἐκτεθείσης αὐτῷ
τελευταίας θέσεως ἐν ᾗ ὑπέθετο τὸν ἀφέτην ἐν τῷ
θʹ τόπῳ· δοκεῖ γὰρ ἐναντία λέγειν οἷς εἶπε πρότερον ὅτε
τὸν πρῶτον τρόπον τῆς ἀφέσεως παρεδίδου. ἐν ἐκείνῳ
μὲν γὰρ ἔλεγεν ὡς εἰ τύχοι ὁ ἀφέτης εἰς τὰ προηγούμενα
τῆς μεσουρανήσεως πρὸς τὴν δύνουσαν δεῖ ποιεῖσθαι τὴν
ἄφεσιν, ἐνταῦθα δ' ὡς πρὸς τὰ ἑπόμενα ἤγουν τὴν ἀρχὴν
τῶν Διδύμων. μήποτε οὖν εἰς σαφήνειαν μόνην τῆς
λζʹ Διαίρεσις τῆς χρονοκρατορίας ἑκάστου τῶν ἀστέρων
Ἤδη δέ τινες τῶν ἀρχαίων Αἰγυπτίων συνθέντες τὰ

ἔτη τῶν περιόδων τῶν ζ ἀστέρων συμποσουμένων ὁμοῦ
εἰς ἔτη ι καὶ μῆνας θ, ἀρξάμενοι ἀπὸ τοῦ πρώτου (τουτ-
έστι τοῦ Κρόνου) ἐμέρισαν τοῖς ἐφεξῆς κατὰ τὰ ἐφεξῆς
ζῴδια ἑκάστῳ διδόντες τὴν ἰδίαν περίοδον, ἔτι δὲ καὶ
ὑπομερισμὸν κατ' ἀναλογίαν ἑκάστης περιόδου εἰς βρα-
χυτέρους χρόνους ποιησάμενοι ἀπὸ τοῦ πρώτου χρονοκρά-
τορος τοῖς ἐφεξῆς ὁμοίως δεδώκασιν. οἷον ἔστω ὁ Κρό-
νος ὁ τοὺς καθολικοὺς χρόνους ἔχων, τουτέστι τὰ ι ἔτη
καὶ μῆνας θ· ἐκ τούτων μερίζει ἑαυτῷ μὲν μῆνας λ, Διὶ
δὲ (ἐὰν ᾖ ἐφεξῆς) μῆνας ιβ, καὶ Ἄρει πάλιν (εἰ ἐφεξῆς εἴη)
μῆνας ιε, καὶ τοῖς ἐφεξῆς ὁμοίως, Ἡλίῳ μὲν μῆνας ιθ,
Ἀφροδίτῃ η, Ἑρμῇ δὲ κ, Σελήνῃ δὲ κε. καὶ αὕτη μὲν ἡ
ἀκροτάτη καὶ πρώτη διαίρεσις. ἐν δὲ τῇ ὑποδιαιρέσει Κρό-
νος μὲν ἀφ' ὧν λαμβάνει μηνῶν λ κατ' ἀναλογίαν μερίζει
ἑαυτῷ ἡμέρας σι, Διὶ ἡμέρας πδ, Ἄρει ἡμέρας ρε,
364
ζῴδια ἑκάστῳ διδόντες τὴν ἰδίαν περίοδον, ἔτι δὲ καὶ

ὑπομερισμὸν κατ' ἀναλογίαν ἑκάστης περιόδου εἰς βρα-
χυτέρους χρόνους ποιησάμενοι ἀπὸ τοῦ πρώτου χρονοκρά-
τορος τοῖς ἐφεξῆς ὁμοίως δεδώκασιν. οἷον ἔστω ὁ Κρό-
νος ὁ τοὺς καθολικοὺς χρόνους ἔχων, τουτέστι τὰ ι ἔτη
καὶ μῆνας θ· ἐκ τούτων μερίζει ἑαυτῷ μὲν μῆνας λ, Διὶ
δὲ (ἐὰν ᾖ ἐφεξῆς) μῆνας ιβ, καὶ Ἄρει πάλιν (εἰ ἐφεξῆς εἴη)
μῆνας ιε, καὶ τοῖς ἐφεξῆς ὁμοίως, Ἡλίῳ μὲν μῆνας ιθ,
Ἀφροδίτῃ η, Ἑρμῇ δὲ κ, Σελήνῃ δὲ κε. καὶ αὕτη μὲν ἡ
ἀκροτάτη καὶ πρώτη διαίρεσις. ἐν δὲ τῇ ὑποδιαιρέσει Κρό-
νος μὲν ἀφ' ὧν λαμβάνει μηνῶν λ κατ' ἀναλογίαν μερίζει
ἑαυτῷ ἡμέρας σι, Διὶ ἡμέρας πδ, Ἄρει ἡμέρας ρε, Ἡλίῳ
ἡμέρας ρλγ, Ἀφροδίτῃ ἡμέρας νϛ, Ἑρμῇ ἡμέρας μ, Σελήνῃ
ἡμέρας ρε· πάλιν ὁ Ζεὺς ἐκ τῶν ἑαυτοῦ μηνῶν ιβ ἐπιμερί-
ζει ἑαυτῷ ἡμέρας λδ, Κρόνῳ ἡμέρας πε, Ἄρει ἡμέρας μβ,
Ἡλίῳ ἡμέρας μδ, Ἀφροδίτῃ ἡμέρας κβ, Ἑρμῇ ἡμέρας νζ,
Σελήνῃ ἡμέρας οα· Ἄρης ἐκ τῶν ἑαυτοῦ μηνῶν ιε ἐπιμερί-
ζει αὐτῷ ἡμέρας νβ, Κρόνῳ ἡμέρας ρε, Διὶ ἡμέρας νβ,
Ἡλίῳ ἡμέρας ξϛ, Ἀφροδίτῃ ἡμέρας κη, Ἑρμῇ ἡμέρας ο,
Σελήνῃ ἡμέρας πζ· Ἥλιος ἐκ τῶν ἑαυτοῦ μηνῶν ιθ ἑαυτῷ
ἐπιμερίζει ἡμέρας πγ, Κρόνῳ ἡμέρας ρδ, Διὶ ἡμέρας νβ,
ἐπιμερίζει ἡμέρας πγ, Κρόνῳ ἡμέρας ρδ, Διὶ ἡμέρας νβ,

Ἄρει ἡμέρας ξδ, Ἀφροδίτῃ ἡμέρας λ, Ἑρμῇ ἡμέρας π,
Σελήνῃ ἡμέρας ριη· Ἀφροδίτη ἐκ τῶν ἑαυτῆς μηνῶν η
ἑαυτῇ ἐπιμερίζει ἡμέρας ιε, Κρόνῳ ἡμέρας νζ, Διὶ ἡμέρας
κβ, Ἄρει ἡμέρας κη, Ἡλίῳ ἡμέρας λϛ, Ἑρμῇ λη, Σελήνῃ
ἡμέρας ιζ· Ἑρμῆς ἐκ τῶν ἑαυτοῦ μηνῶν κ ἑαυτῷ ἐπι-
μερίζει ἡμέρας ϙϛ, Κρόνῳ ρμα, Διὶ νϛ, Ἄρει ο, Ἡλίῳ ϙ,
Ἀφροδίτῃ λϛ, Σελήνῃ ριζ· Σελήνη ἐκ τῶν ἑαυτῆς μηνῶν
κε ἑαυτῇ ἐπιμερίζει ἡμέρας ρμη, Κρόνῳ ροζ, Διὶ οα, Ἄρει
πζ, Ἡλίῳ ριε, Ἀφροδίτῃ μϛ, Ἑρμῇ ριθ.
Ἵνα δ' εὐχερῶς καὶ διὰ μνήμης ἔχων ποιῇς τὴν ἀναλογίαν
τοῦ ὑπομερισμοῦ, ἐπὶ μὲν Κρόνου τοὺς λ μῆνας ἀναλύσας
εἰς ἡμέρας ϡ μέριζε εἰς τοὺς ρκθ μῆνας τῆς κοινῆς τῶν
ἀστέρων περιόδου· γίνονται ἔγγιστα ζ. ἑπτάκις οὖν ἑκά-
365
στου ἀστέρος ποίει τὴν περίοδον, καὶ εὑρήσεις τὸν λεπτό-

τερον ὑπομερισμὸν οἷον ἐπὶ τοῦ Κρόνου· ὅσον γὰρ μέρος
εἰσὶν οἱ λ μῆνες τῶν ρκθ μηνῶν τοσοῦτον μέρος γίνονται
καὶ οἱ ζ μῆνες (τουτέστιν αἱ σι ἡμέραι) τῶν λ μηνῶν (τουτ-
έστι τῶν ϡ ἡμερῶν). ἐπὶ μὲν οὖν Κρόνου οὕτως, ἐπὶ δὲ
Διὸς ἑπτάκις πάλιν τοὺς ιβ αὐτοῦ μῆνας ποιήσας εὑρήσεις
ἡμέρας πδ, καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ἀστέρων ὁμοίως. ἐφεξῆς
Aristides Quintilianus Mus., De musica Book 1, sec.14, line 68
μὲν ἀπὸ τρισήμου, περαιοῦται δὲ ἕως ὀκτωκαιδεκασή-

μου· οὐκέτι γὰρ τῆς τοῦ τοιούτου ῥυθμοῦ φύσεως ἀντι-
λαμβανόμεθα· τὸ δὲ ἡμιόλιον ἄρχεται μὲν ἀπὸ πεντα-
σήμου, πληροῦται δὲ ἕως πεντεκαιεικοσασήμου· μέχρι
γὰρ τοσούτου τὸν τοιοῦτον ῥυθμὸν τὸ αἰσθητήριον κατα-
λαμβάνει· τὸ δ' ἐπίτριτον ἄρχεται μὲν ἀπὸ ἑπτασήμου,
γίνεται δὲ ἕως τεσσαρεσκαιδεκασήμου· σπάνιος δὲ ἡ
χρῆσις αὐτοῦ. ἔστι δὲ καὶ ἄλλα γένη ἅπερ ἄλογα καλεῖται,
οὐχὶ τῷ μηδένα λόγον ἔχειν ἀλλὰ τῷ μηδενὶ τῶν προ-
κειμένων λόγων οἰκείως ἔχειν, κατὰ ἀριθμοὺς δὲ μᾶλλον
ἢ κατὰ εἴδη ῥυθμικὰ σῴζειν τὰς ἀναλογίας.
Τῶν ῥυθμῶν τοίνυν οἱ μέν εἰσι σύνθετοι, οἱ δὲ ἀσύν-
θετοι, οἱ δὲ μικτοί, σύνθετοι μὲν οἱ ἐκ δύο γενῶν ἢ καὶ
πλειόνων συνεστῶτες, ὡς οἱ δωδεκάσημοι, ἀσύνθετοι δὲ
οἱ ἑνὶ γένει ποδικῷ χρώμενοι, ὡς οἱ τετράσημοι, μικτοὶ δὲ
οἱ ποτὲ μὲν εἰς χρόνους, ποτὲ δὲ εἰς ῥυθμοὺς ἀναλυόμενοι,
ὡς οἱ ἑξάσημοι. τῶν δὲ συνθέτων οἱ μέν εἰσι κατὰ συζυ-
γίαν, οἱ δὲ κατὰ περίοδον. κατὰ συζυγίαν μὲν οὖν ἐστι δύο
ποδῶν ἁπλῶν καὶ ἀνομοίων σύνθεσις, περίοδος δὲ πλειόνων.
Τῶν δὲ ποδικῶν γενῶν πρῶτόν ἐστι διὰ τὴν ἰσό-
τητα τὸ δακτυλικόν, περὶ οὗ πρῶτον λέγωμεν.
οὐ γὰρ ἔτι σάρκας τε καὶ ὀστέα ἶνες ἔχουσιν.

ἀλλαχόθι δὲ τὴν μὲν ψυχὴν Ἀφροδίτην, τὴν δὲ σωματικὴν
φύσιν διὰ τὸ τὴν ὑπόστασιν ἔχειν ἐν αἵματι καλῶν Ἄρεα,
τοιούτοις τισὶ δεσμοῖς αὐτὴν ὑπὸ τοῦ δημιουργοῦ συν-
εῖρχθαί φησιν, ὃν Ἥφαιστον ὀνομάζει· λέγει γὰρ ὧδε·
[θ 278 – 80]
ἀμφὶ δ' ἄρ' ἑρμῖσιν χέε δέσματα κύκλῳ ἁπάντῃ·
366
πολλὰ δὲ καὶ καθύπερθε μελαθρόφιν ἐξεκέχυντο,

ἠΰτ' ἀράχνια λεπτά.
τοὺς μὲν οὖν ἑρμῖνας, Ἑρμοῦ λογίου τυγχάνοντας ἐπωνύ-
μους, τοὺς λόγους εἶναι καὶ τὰς ἀναλογίας δι' ὧν ἐνδε-
δέσθαι τῷ σώματι συμβέβηκεν αὐτὴν οὐκ ἂν ἀπὸ τρόπου
λέγοιμεν, τὰ δ' ἀράχνια τὰς ἐπιφανείας καὶ τὰς μορφὰς
αἷς τὸ ἀνθρώπειον ὁρίζεται σχῆμα, τὸ δὲ μέλαθρον αὐτὸ
δήπου τὸ τῇ ψυχῇ δημιουργηθὲν οἰκητήριον. ὅτι γὰρ
αὐτῷ περὶ ψυχῆς ὁ λόγος, δηλοῖ καὶ τὰ ἑξῆς· τὸν γὰρ χωρι-
σμὸν αὐτῶν ἐς τὰ οἰκεῖα ἀπαγγέλλων τὸν μὲν ἐς τὸν σύμ-
φυλον τῆς ἀλογίας ἀποστέλλει τόπον, ἐς βαρβάρους καὶ
Παίονας, περαιτέρω μηδ' ὁτιοῦν ἐπισημηνάμενος, τὴν
δὲ ἔς τε τὸν τῆς γενέσεως ἀρχηγὸν καὶ μακαρίου δια-
γωγῆς, ἐς Κύπρον, [θ 363 sq.]
καταλλήλους φθόγγους τοῖς λόγοις τῶν διαιρούντων αὐτὰς

ἀριθμῶν ἠχήσουσιν. τὸ δὲ ὄργανον ᾗ τοιοῦτο ἔκκειται
τὰς συμφωνίας ἔχον ἐν ταῖς τέτρασι χορδαῖς, πάντας δὲ
τοὺς φθόγγους ἠχοῦν, [εἰκων] εἰ διὰ χορδῶν ἰσοτόνων
ἀναπληρωθείη.
Παραιτητέοι τοίνυν οἱ τοὺς ἀριθμοὺς ὑποδειγματικῶς
εἰλῆφθαι λέγοντες ἀνίσους, ἐπεὶ καὶ αἱ ὑπεροχαὶ τῶν
ὀξυτήτων ἄνισοι, διὰ δὲ τὰς συμφωνίας πρώτου πρὸς τέ-
ταρτον φθόγγον καὶ πέμπτον καὶ τετάρτου φθόγγου
καὶ πέμπτου πρὸς ὄγδοον λαμβάνοντες ἀριθμοὺς ἓξ ὀκτὼ
ἐννέα δώδεκα, ὧν ἐστιν ἀναλογία ὡς πρῶτος πρὸς δεύ-
τερον, τρίτος πρὸς τέταρτον (ὡς προσλαμβανόμενος πρὸς
ὑπάτων διάτονον, ὑπάτη μέσων πρὸς μέσην), πάλιν δὲ ὡς
πρῶτος πρὸς τρίτον, δεύτερος πρὸς τέταρτον (ὡς προς-
λαμβανόμενος πρὸς ὑπάτην μέσων, ὑπάτων διάτονος
πρὸς μέσην)· ὧν ὁ δεύτερος πρὸς τρίτον δηλοῖ τὸ ἐπόγδοον
ᾧ τὸ διὰ πέντε τοῦ διὰ τεσσάρων ὑπερέχει. ταῦτα μὲν ἐπὶ
τοσοῦτον.
λόγους ὅλα μέρεσι τοῖς αὐτῶν συγκρίνουσα, τὸ δὲ διαστη-

ματικὸν ἀριθμητικὴ γνωματεύουσα, μερίζουσα τὸ ὅλον,
τὰς τῶν μερῶν πρὸς ἄλληλα ποιεῖται συγκρίσεις. ὑπόκειν-
ται δὲ ἑκάστῃ ἀναλογίᾳ ἀριθμοί, ἀριθμητικῇ δύο τρία
367
τέσσαρα, γεωμετρικῇ δύο τέσσαρα ὀκτώ, μουσικῇ τρία

τέσσαρα ἕξ· βουλόμενοι γὰρ τοὺς περιέχοντας λόγους τὰς
τρεῖς συμφωνίας ἐπιδεικνύναι κατὰ τὸ ἑξῆς, ἀναγκαί-
ως τὸν μὲν κατὰ τὸν ἐπίτριτον ἀριθμὸν ὑπερέχοντα, τὸν
δὲ κατὰ τὸν διπλασίω πλεονάζοντα συνίσταμεν. καθόλου
δὲ εἰπεῖν, εἰ μεταξὺ γεωμετρικῆς ἀναλογίας ἀριθμητικὰς
παραβάλλοις μεσότητας, ἁρμονικὴν ἀναλογίαν ἢ ἐπίπεδον
ἢ στερεὰν ἀπεργάσῃ. ἔστω γὰρ ἀναλογία γεωμετρικὴ δι-
πλασίων· δύο τέσσαρα ὀκτώ· ταύτης εἰ ἑκατέρῳ τῶν λό-
γων ἀριθμητικὴν παραβάλλοις μεσότητα, ἁρμονικὴν ποι-
ήσεις ἀναλογίαν [καὶ] ἐπίπεδον οἷον δύο τρία τέσσαρα ἓξ
ὀκτώ. πάλιν δὲ ἔστω τις ἀναλογία κατὰ τὸ τριπλάσιον·
τρία ἐννέα εἰκοσιεπτά. ταύτης τῶν λόγων εἰ παραβάλλοις
ἑκατέρῳ μεσότητας δύο, μεταξὺ μὲν τοῦ τρία καὶ ἐννέα
τέσσαρα καὶ ἕξ, μεταξὺ δὲ τοῦ ἐννέα καὶ εἰκοσιεπτὰ δώ-
δεκα καὶ δεκαοκτώ, μουσικὴν στερεὰν ἀποτελεῖς ἀναλογίαν.
Philostorgius Scr. Eccl., Historia ecclesiastica (fragmenta ap. Photium)

Book 3, fragment 11, line 21
ἐν τούτοις εἰσί, πάχος μὲν δοκῶν οὐκ ἐλάττους, τὸ δὲ μῆκος εἰς

δεκαπέντε
παρατεινόμενον ὀργυίας· καὶ γὰρ καὶ τούτων τὰς δορὰς εἰς Ῥωμαίους
ἀποκομισθείσας εἶδον. ὅ τε μονόκερως τὸ ζῷον παρ' αὐτοῖς ἐστι, τὴν
μὲν κεφαλὴν δράκοντος φέρων, κέρας δὲ σκολιὸν αὐτῷ πέφυκεν, οὔτι
σφόδρα μέγα· ὁ δὲ ἀνθερεὼν αὐτῷ πώγωνος ὑποπίμπλαται ἅπας. μακρὸς
δὲ ὁ τράχηλος εἰς ὕψος ἀνατεινόμενος, ὁλκῷ δράκοντος ἐγγύτατα παρα-
πλήσιος. τὸ δὲ ἄλλο σῶμα ἐλάφῳ προσέοικε μᾶλλον, τοὺς δὲ πόδας λέον-
τος ἔχει· καὶ ἔστι γε αὐτοῦ τὸ ἐκτύπωμα ὁρᾶν ἐν Κωνσταντινουπόλει.
Καὶ δὴ καὶ ἡ καμηλοπάρδαλις τῆς ἐκείνῃ γέννημα χώρας. ἣ τὰ
μὲν ἄλλα ἔλαφός ἐστιν μεγίστη· καμήλου δὲ τὸ ὕψος ἐνέδωκε τὸ σῶμα
μιμεῖσθαι· τὸν μέντοι αὐχένα μήκιστον καὶ ὑπὲρ τὴν ἀναλογίαν τοῦ
λοιποῦ σώματος φέρει εἰς ὕψος ἀνορθούμενον· ἀλλὰ καὶ τὴν δορὰν
ἅπασαν ἀπὸ κεφαλῆς ἄκρας ἕως ἐσχάτων ποδῶν παρδάλει μάλιστα
τῇ ποικιλίᾳ προσφερεστάτην ἔχει, καὶ τοὺς ἔμπροσθεν πόδας ὑψη-
λοτέρους τῶν ὀπίσω. παρ' αὐτοῖς δέ ἐστι καὶ ὁ λεγόμενος αἰγοπίθη-
κος, πίθηκός τις ὤν. μυρία γάρ ἐστι γένη πιθήκων· ἀρκοπίθηκοι
γάρ εἰσιν ἐν αὐτοῖς καὶ λεοντοπίθηκοι καὶ κυνοκέφαλοι, καὶ ἄλλαις
πολλῶν ζῴων εἰδέαις τῆς πιθηκείας μορφῆς ἐπιμιγνυμένης. καὶ
δῆλον ταῦτά ἐστιν, πολλῶν εἰς ἡμᾶς κομιζομένων· οἷος δὴ καὶ ὁ πὰν
ἐπικληθεὶς ὑπάρχει, ὃς τὴν κεφαλὴν αἰγοπρόσωπός ἐστι καὶ αἰγόκερως,
καὶ ἐκ λαγόνων τὰ κάτω αἰγοσκελής, τὴν δὲ κοιλίαν καὶ τὸ στέρνον
368
Ιωάννης Χρυσόστομος. ., Ad populum Antiochenum (homiliae 1-21)

Vol 49, pg 26, ln 51
εἶναι τούτου. Εἰ δὲ ἐπ' ἀνθρώπου τοῦτο, πολλῷ μᾶλλον

ἐπὶ τοῦ Θεοῦ· ὅπερ οὖν καὶ ὁ Θεὸς δεῖξαι βουλόμενος,
πλέον ὧν ᾔτησεν ὁ διάβολος ἔδωκεν. Ἐκεῖνος μὲν γάρ
φησιν· Ἐξαπόστειλον τὴν χεῖρά σου, καὶ ἅψαι αὐ-
τοῦ· ὁ δὲ Θεὸς οὐχ οὕτως, ἀλλὰ, Σοὶ αὐτὸν παραδίδωμι,
φησίν. Καθάπερ γὰρ ἐπὶ τῶν ἔξωθεν ἀγώνων οἱ σφριγῶν-
τες τὰ σώματα καὶ εὐεκτοῦντες τῶν ἀθλητῶν οὐχ οὕτω
φαίνονται, ἐπειδὰν τὸ διάβροχον ἐλαίῳ πάντοθεν ἱμάτιον
ὦσι περιβεβλημένοι, ἀλλ' ὅταν αὐτὸ ῥίψαντες γυμνοὶ
πρὸς τὰ σκάμματα ἕλκωνται, τότε μάλιστα τοὺς θεατὰς
τῇ τῶν μελῶν ἀναλογίᾳ πάντοθεν ἐκπλήττουσιν, οὐδενὸς
αὐτὴν ἐπισκιάσαι δυναμένου λοιπόν· οὕτω καὶ ὁ Ἰὼβ,
ἡνίκα μὲν ἦν τὸν πλοῦτον ἅπαντα περιβεβλημένος ἐκεῖ-
νον, οὐκ ἦν κατάδηλος τοῖς πολλοῖς ὅστις ἦν· ἐπειδὴ δὲ
αὐτὸν, καθάπερ ἱμάτιον ἀποδυσάμενος ὁ ἀθλητὴς, ἔῤῥι-
ψε, καὶ πρὸς τοὺς τῆς εὐσεβείας ἀγῶνας γυμνὸς εἰσῆλ-
θεν, οὕτω γυμνωθεὶς τοὺς θεατὰς ἐξέπληξεν ἅπαντας,
ὡς καὶ αὐτὸ τὸ τῶν ἀγγέλων θέατρον ἐπὶ τῇ τῆς ψυχῆς
αὐτοῦ καρτερίᾳ μέγα ἀνακεκραγέναι, καὶ κροτῆσαι τὸν
στεφανίτην ἐκεῖνον.
Ιωάννης Χρυσόστομος. ., Ad illuminandos catecheses 1-2 (series prima

et secunda) Vol 49, pg 236, ln 35
... τὸ ὑψηλὸν πάλιν εἶναι καὶ βραχὺν, οὐκ ἐφ' ἡμῖν,

τὸ γεγηρακότα καὶ ἄρτιον, καὶ ὅσα τοιαῦτα· τὸ δὲ ἐπι-
εικῆ ἢ χρηστὸν εἶναι καὶ τὰ παραπλήσια τούτοις, τῆς
ἡμετέρας γνώμης. Καὶ ταῦτα ἡμᾶς ὁ Θεὸς ἀπαιτεῖ μόνα,
ὧν ἡμεῖς ἐσμεν κύριοι· καὶ μάλα εἰκότως· οὐ γὰρ δι'
οἰκείαν χρείαν, ἀλλὰ δι' εὐεργεσίαν ἡμᾶς ἐπὶ τὴν αὑτοῦ
χάριν καλεῖ, οἱ δὲ βασιλεῖς διὰ τὴν ἑαυτῶν διακονίαν·
κἀκεῖνοι μὲν ἐπὶ πόλεμον ἕλκουσιν αἰσθητὸν, οὗτος δὲ
ἐπὶ μάχην πνευματικήν. Οὐκ ἐπὶ τῶν πολέμων δὲ μόνον
τῶν ἔξωθεν, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν ἀγώνων τὴν αὐτὴν ἀνα-
λογίαν ἴδοι τις ἄν· οἱ γὰρ μέλλοντες εἰς τὸ θέατρον ἕλ-
κεσθαι ἐκεῖνο, οὐ πρότερον καθιᾶσιν εἰς τοὺς ἀγῶνας,
ἕως ἂν αὐτοὺς ὁ κῆρυξ λαβὼν ὑπὸ τοῖς ἁπάντων ὀφθαλ-
μοῖς περιαγάγῃ βοῶν καὶ λέγων· Μή τις τούτου κατηγο-
369
ρεῖ; Καίτοι γε οὐκ ἔστιν ἐκεῖ ψυχῆς, ἀλλὰ σωμάτων τὰ

παλαίσματα· τίνος οὖν ἕνεκεν εὐθύνας ἀπαιτεῖς εὐγε-
νείας; Ἐνταῦθα δὲ οὐδὲν τοιοῦτον, ἀλλ' ἅπαν τοὐναν-
τίον, οὐκ ἐν χειρῶν συμπλοκαῖς ὄντων ἡμῖν τῶν παλαι-
σμάτων, ἀλλ' ἐν φιλοσοφίᾳ ψυχῆς καὶ ἀρετῇ διανοίας·
τοὐναντίον ὁ ἀγωνοθέτης ποιεῖ· οὐ γὰρ λαβὼν αὐ-
τὸν περιάγει καὶ λέγει·
Ιωάννης Χρυσόστομος. ., In Genesim (homiliae 1-67)

Vol 53, pg 43, ln 47
ἀσθένειαν τὴν ἀνθρωπίνην. Καθάπερ γὰρ ἐπὶ τοῦ φω-

τὸς εἶπεν, Εἶδεν ὅτι καλὸν, οὕτω καὶ νῦν ἐπὶ τοῦ οὐ-
ρανοῦ, ἤτοι τοῦ στερεώματος, Καὶ εἶδεν, φησὶν, ὁ
Θεὸς ὅτι καλόν· διδάσκων ἡμᾶς διὰ τούτου τὸ κάλ-
λος αὐτοῦ τὸ ἀμήχανον. Τίς γὰρ οὐκ ἂν ἐκπλαγείη καὶ
θαυμάσειεν, ὅτι ἐν τοσούτῳ χρόνῳ ἀκμαῖον διετήρησε
τὸ κάλλος, καὶ ὅσῳ πρόεισιν ὁ χρόνος, τοσούτῳ καὶ τὸ
κάλλος ἐπιτείνεται; Τί γὰρ ὡραιότερον γένοιτ' ἂν
τοῦ παρὰ τοῦ δημιουργοῦ τὸν ἔπαινον δεξαμένου; Εἰ γὰρ
ἡμεῖς ἀνθρώπου ἔργον ὁρῶντες ἀπηρτισμένον, θαυμά-
ζομεν τὸ σχῆμα, τὴν θέσιν, τὸ κάλλος, τὴν ἀναλογίαν,
τὸν ῥυθμὸν, τὰ ἄλλα ἅπαντα, τὸ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ δημιουρ-
γηθὲν πῶς ἄν τις κατ' ἀξίαν ἐπαινέσειε, καὶ μάλιστα
ὅταν καὶ αὐτοῦ τοῦ Δεσπότου τὸν ἔπαινον δέξηται;
Τοῦτο γὰρ διὰ τὴν ἡμετέραν συγκατάβασιν εἴρηται, καὶ
ὄψει αὐτὸν ἐφ' ἑκάστου τῶν γινομένων τοῦτο λέγοντα,
καὶ προαναιροῦντα τὴν τόλμαν τῶν μετὰ ταῦτα μελ-
λόντων τὴν οἰκείαν γλῶσσαν ἀκονᾷν κατὰ τῆς τοῦ Θεοῦ
δημιουργίας, καὶ λεγόντων, διὰ τί τὸ καὶ τὸ γέγονε;
Τοὺς ταῦτα τοίνυν ἐπιχειροῦντας λέγειν προαναστέλλων
φησί· Καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς ὅτι καλόν.
Ιωάννης Χρυσόστομος. ., In Genesim (homiliae 1-67) Vol 53, pg 122, ln

5
γʹ. Καὶ ᾠκοδόμησε, φησὶ, Κύριος ὁ Θεὸς τὴν πλευ-

ρὰν, ἣν ἔλαβεν ἀπὸ τοῦ Ἀδὰμ, εἰς γυναῖκα. Ὅρα τῆς
Γραφῆς τὴν ἀκρίβειαν. Οὐκέτι γὰρ εἶπεν, ἔπλασεν, ἀλλ'
ᾨκοδόμησεν· ἐπειδὴ ἐκ τοῦ ἤδη πλασθέντος τὸ μέρος
370
ἔλαβε, καὶ ὡς ἂν εἴποι τις, τὸ λεῖπον ἐχαρίσατο. Διὰ

τοῦτό φησι, Καὶ ᾠκοδόμησεν· οὐκ ἄλλην πλάσιν εἰργά-
σατο, ἀλλ' ἐκ τῆς ἤδη γενομένης πλάσεως βραχύ τι μέ-
ρος λαβὼν, τοῦτο τὸ μέρος ᾠκοδόμησε, καὶ τέλειον εἰρ-
γάσατο τὸ ζῶον. Πόση τοῦ ἀριστοτέχνου Θεοῦ ἡ δύναμις,
ἀπὸ τοῦ βραχυτάτου μέρους ἐκείνου τοσούτων μελῶν
ἀναλογίαν ἐργάσασθαι, καὶ τοσαύτας αἰσθήσεις δημιουρ-
γῆσαι, καὶ τέλειον καὶ ὁλόκληρον καὶ ἀπηρτισμένον
ζῶον κατασκευάσαι, τὸ δυνάμενον καὶ προσδιαλέγεσθαι,
καὶ τῇ τῆς οὐσίας κοινωνίᾳ πολλὴν αὐτῷ τὴν παραμυθίαν
εἰσφέρειν. Διὰ γὰρ τὴν τούτου παράκλησιν τοῦτο
τὸ ζῶον ἐδημιουργήθη. Διὸ καὶ Παῦλος ἔλεγεν· Οὐ γὰρ
ἐκτίσθη ὁ ἀνὴρ διὰ τὴν γυναῖκα, ἀλλὰ γυνὴ διὰ τὸν
ἄνδρα. Ὁρᾷς πῶς ἅπαντα δι' αὐτὸν γίνεται; Μετὰ γὰρ
τὴν δημιουργίαν τῆς κτίσεως, μετὰ τὸ παραχθῆναι τὰ
ἄλογα, τὰ πρὸς βρῶσιν ἐπιτήδεια, τὰ πρὸς ὑπηρεσίαν
χρησιμεύειν δυνάμενα, ἐπειδὴ ἐδεῖτο ὁ πλασθεὶς
Ιωάννης Χρυσόστομος. ., In Matthaeum (homiliae 1-90)

Vol 58, pg 792, ln 4
φιλαργυρίας νῦν μὲν θυμοῦ γέμων, νῦν δὲ ἡδονῆς ἐμ-

πεπλησμένος, νῦν δὲ ἀπὸ ἀκρασίας τεταραγμένος.
Ἀλλ' οὐχ ὁ τῆς πενίας τοιοῦτος, ἀλλ' ἥμερος, γαληνὸς,
ἡδὺ πρὸς πάντας βλέπων, μειλίχιος προσηνὴς, οὐδένα
μισῶν, οὐδένα ἀποστρεφόμενος. Ὅπου γὰρ χρήματα,
ἐκεῖ ἔχθρας ὑπόθεσις καὶ μυρίων πολέμων. Στόμα
πάλιν ἐκείνῃ μὲν ὕβρεων γέμει, τύφου τινὸς, ἀλαζονείας
πολλῆς, ἀρᾶς, δόλου· ταύτῃ δὲ καὶ στόμα καὶ γλῶσσα
ὑγιὴς, εὐχαριστίας γέμουσα διηνεκοῦς, εὐλογίας, προς-
ηνῶν ῥημάτων, φιλοστόργων, θεραπευτικῶν, ἐπαί-
νων, ἐγκωμίων. Εἰ δὲ καὶ τὴν ἀναλογίαν ἐθέλοις αὐτῆς
ἰδεῖν τῶν μελῶν, εὐμήκης τέ ἐστι καὶ ὑψηλοτέρα πολὺ
τῆς εὐπορίας. Εἰ δὲ φεύγουσιν αὐτὴν πολλοὶ, μὴ θαυ-
μάσῃς· καὶ γὰρ καὶ τὴν ἄλλην ἀρετὴν οἱ ἀνόητοι. Ἀλλ'
ὑβρίζεται, φησὶν, ὁ πένης παρὰ τοῦ πλουτοῦντος. Πά-
λιν μοι τῆς πενίας τὸ ἐγκώμιον λέγεις. Τίς γὰρ, εἰπέ
μοι, μακάριος; ὁ ὑβρίζων, ἢ ὁ ὑβριζόμενος; Δῆλον ὡς ὁ
ὑβριζόμενος. Οὐκοῦν ἐκείνη μὲν ὑβρίζειν κελεύει ἡ
φιλαργυρία· αὕτη δὲ φέρειν παραινεῖ ἡ πενία. Ἀλλὰ
πεινᾷ ὁ πένης, φησί. Καὶ Παῦλος ἐπείνα, καὶ ἐν λιμῷ
ἦν. Ἀλλ' οὐκ ἔχει ἀνάπαυσιν. Οὐδὲ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώ
371
Δίδυμος Καίκος. ., Commentarii in Job (1-4) Codex p. 71, line 6
βιοτῇ τῶν θείων καὶ οὐρ[ανί-

ων λογικῶν διῆγον διατρ[ιβήν.
οἱ βασιλεῖς καὶ βουλευταὶ τ[υραν-
νοῦσι γῆς τῶν πραέων, π[ερὶ ὧν
εἴρηται· “μακάριοι οἱ πραεῖ[ς, ὅτι
αὐτοὶ κλ[η]ρονομήσουσι τὴν γῆν”,
ἐκλαμβανόντων ἡμῶν βα-
σιλεῖς μὲν τοὺς ἐν ὑπεροχῇ, βου-
λευτὰς τοὺς ὑποδεεστέρους,
ὧν οἱ βασιλεῖς ἄρχουσιν. τοιαύ-
την ἀναλογίαν περιέχει ἡ πα-
ραβολὴ ἡ ἐν τοῖς εὐαγγελίοις·
“γίνου ἐ]πάνω δέκα πόλεων ἢ
πέντε].” “οἳ ἠγαυριῶντο ἐ-
πὶ ξίφ]εσιν.” οὐ φιλοπόλεμός τις
ὢν ὁ ἅ]γιος μετὰ τοιούτων βα-
σιλέω]ν κατὰ τὸ πρόχειρον δι-
αγαγ]εῖν ἐβούλετο, οἵτινες
ἕτοιμο]ι πρὸς τὸ πολεμεῖν ὄν-
τ[ες τ]ὰς ἐν τοιούτοις διαγωγὰς
καλὰς] νομίζουσιν,
Δίδυμος Καίκος. ., Commentarii in Ecclesiasten (5-6) Codex p. 164, line

12
καὶ οἴνους π̣[ολ]λούς, οὐχ ὅλα δύναται φαγεῖν [ἢ] πιεῖν, ἀλλ' ἔ|χει τι
δόμα· ὃ
δύναται δέξασθαι, τὴν [α]ὐτάρκη τροφήν, τὴν μέχρι τ[ο]ῦ κορέσαι, | καὶ
τὸ πο-
τὸν ὡσαύτως, “τοῦτο” μὲν “δ[όμ]α θεοῦ ἐστιν”. ἐάν τις οὖν πέρ[α] τοῦ
δέοντος |
ἐσθίῃ ἢ πίνῃ, οὐχ ὡς δόμα θεοῦ αὐτ[ὰ] ἔχει, ἀλλ' ὡς δόματα ἡδονῆς.
πρὸς δὲ τὴν | ἀναγωγὴν οὕτως· δίδωσιν ὁ θεὸς σοφ[ί]αν καὶ τὸν ἐν σοφίᾳ
“πλοῦ-
τον̣”. κ̣α̣ὶ̣ τὰ “ὑπάρ|χοντα”, τὰ θεωρήματα τῆς σοφίας, ἵνα φάγῃ καὶ πίῃ ὁ
ἄνθρω-
πος ἀφ' ὧν ἔλαβεν, | τὸν ἄρτον τῆς σοφίας, ἵν' ᾖ τὸ “ὕδωρ” αὐτῆς, “ὃν
ἐκέρασεν”
εἰς κρατῆρα “οἶνον”. | καὶ “τοῦτό” γε “δόμα θεοῦ ἐστιν”. ἐὰ[ν] ὡς δεῖ
372
λάβῃ τὸ
πνευματικόν, ἔστιν λοιπὸν | τὸ χάρισμα τοῦτο “μερὶς αὐτοῦ”.
[ο]ἶ̣δας, ὅτι τὰ μέρη κυρίως κατὰ ἀναλογίαν | δίδονται. οὐ πᾶς ὁ ἔχων
ταύτη[ν], ἣν εἶπον, κτῆσιν καὶ τὰ “ὑπάρχοντα” τὰ | ἀλληγορούμενα καὶ
[τ]ὸν “πλοῦτο[ν]”, οὕτως ἔχει ὡς ἄλλος, ἀλλ' ἑκάστῳ κατὰ τὴν | δύνα-
μιν ἐπιμερ̣ί̣ζ̣ε̣ται.
ἐὰν οὖν ἀθλοθέτης [π]αρέχῃ τρο̣φὰς ἀθληταῖς | καὶ τοῖς περ[ὶ] ἆ̣[θ]λ̣ον –
[ἔ]χ̣ει γὰρ καὶ ἄλλο[υς] ὡσανεὶ δορυφόρους – ἑκάστῳ κατ[ὰ ἀν]αλο|γίαν
δίδω[ς]ι̣[ν], ἄ̣λ̣λ̣ῳ [μὲν] ἀθλητ[ῇ] ⟦λι⟧ κρέως λίτρας ἑπτά – καὶ τοῦτό
ἐστιν τ[ὸ δό]μ̣α | αὐτοῦ – ἄλλῳ τέτταρα· καὶ τῷ μὴ ἀθλοῦντ̣ι̣ δ̣ί̣δωσιν
δύο. δ̣ό̣μ[̣ α οὖ]ν̣ ἑκάστῳ δίδοται | πρ̣ὸ̣ς τὴν δύναμιν καὶ τὴν ἕξ[ιν] α̣ὐτοῦ.
Δίδυμος Καίκος. ., Commentarii in Ecclesiasten (7-8.8) Codex p. 213,

line 4
προσῇ. ζωῆς δὲ αὕτη περιποιητική ἐστιν. οὕτω οὖν ἔχε τὸ ζῆν | ὡς

ἀγαθός,
ὡς ζωῆς μετέχων· μακαρίζῃ ἐν μακαρίοις. ἴσθι τὴν ζῳο|ποιητικὴν ἔχων
διάθεσιν. ζῶν ἔσο ἐν αὐτῇ.
ἐπερ()· “ἐν ἡμέρᾳ ἀγαθοσύνης”; |
τὴν κατάστασιν τοῦ ἔχοντος. πολλάκις γὰρ καὶ αἱ καταστάσεις
σημαίνον|-
ται ὀνόματι καιρῶν καὶ χρόνων.
ἐν ἡμέρᾳ κακίας.
ὡς ἔστιν ἀπὸ τῆς | “ἡμέρας τῆς ἀγαθοσύνης” {ὡς} ἐν ἀγαθῷ, οὕτως ἐν
ἡ[μ]έ̣[ρᾳ τ]ῆς κακίας ἐστὶν ζῆν | φαύλως. ἀλλ' ἐσιώπησεν τὸ φ[α]ύ̣λως,
ἵνα μὴ
[λίαν ἀν]αγκαστικὸς ᾖ{ν} ὁ λόγος. | σύνφωνον τοῦτο ἐκείνῳ ἐστίν, ὡς
ἀπὸ̣
τ̣ῆ̣ς φ̣[ρον]ήσεως τὸ φρονεῖν καὶ | ἀπὸ τῆς ἀφροσύνης τὸ ἀφραίνειν
ἀναλογί[αν,
οὐ τ]ὴν ὁμοιότητα ἔχουσιν. | συμφωνεῖ γοῦν τοῦτο ἐκείνῳ κατὰ
ἀναλογ[ί]α[ν,
οὐ κατ]ὰ ποιότητα ἢ ποσότητα | οὐδὲ τῶν παρεπομένων. |
ἐποίησεν ὁ̣ θεὸς περὶ λαλίας, ἵνα μὴ εὕρῃ ἄνθρωπο[ς ὀπί-
σω αὐτο]ῦ̣ μηδέν. τὰ πάντα εἶδον | ἐν ἡμέραις ματαιότη-
τ[ό]ς μου.
ἐπο[ίησεν ὁ θεὸς το]ιοῦτον λόγον ἐν τοῖς οὖσιν, | ἵνα ὁ ἄνθρωπος μὴ εὕ-
ρῃ μηδὲν τῶν μετ' αὐτὸν ἐσομ[ένων. ὧδε] π̣ρόγνωσιν ἀναιρεῖ ἀν|
θρωπίνην· οὐκ
εὑρίσκε̣[ι] ὁ ἄνθρωπος οὐδὲν τῶν [διαδεξομ]ένων αὐτόν. [π]ε̣ρ̣ὶ̣ τ̣[ῶν] |
373
ἀν-
θρωπίνων δὲ λέγει. ὅτι γὰρ οἶδεν ὁ σπ[ουδαῖος, ὅ]τι διαδέξε[ται αὐ]τὸν |
κατάστασις μακαρία, παντί που σαφές.

line 5
ὡς ζωῆς μετέχων· μακαρίζῃ ἐν μακαρίοις. ἴσθι τὴν ζῳο|ποιητικὴν ἔχων

διάθεσιν. ζῶν ἔσο ἐν αὐτῇ.
ἐπερ()· “ἐν ἡμέρᾳ ἀγαθοσύνης”; |
τὴν κατάστασιν τοῦ ἔχοντος. πολλάκις γὰρ καὶ αἱ καταστάσεις
σημαίνον|-
ται ὀνόματι καιρῶν καὶ χρόνων.
ἐν ἡμέρᾳ κακίας.
ὡς ἔστιν ἀπὸ τῆς | “ἡμέρας τῆς ἀγαθοσύνης” {ὡς} ἐν ἀγαθῷ, οὕτως ἐν
ἡ[μ]έ̣[ρᾳ τ]ῆς κακίας ἐστὶν ζῆν | φαύλως. ἀλλ' ἐσιώπησεν τὸ φ[α]ύ̣λως,
ἵνα μὴ
[λίαν ἀν]αγκαστικὸς ᾖ{ν} ὁ λόγος. | σύνφωνον τοῦτο ἐκείνῳ ἐστίν, ὡς
ἀπὸ̣
τ̣ῆ̣ς φ̣[ρον]ήσεως τὸ φρονεῖν καὶ | ἀπὸ τῆς ἀφροσύνης τὸ ἀφραίνειν
ἀναλογί[αν,
οὐ τ]ὴν ὁμοιότητα ἔχουσιν. | συμφωνεῖ γοῦν τοῦτο ἐκείνῳ κατὰ
ἀναλογ[ί]α[ν,
οὐ κατ]ὰ ποιότητα ἢ ποσότητα | οὐδὲ τῶν παρεπομένων. |
ἐποίησεν ὁ̣ θεὸς περὶ λαλίας, ἵνα μὴ εὕρῃ ἄνθρωπο[ς ὀπί-
σω αὐτο]ῦ̣ μηδέν. τὰ πάντα εἶδον | ἐν ἡμέραις ματαιότη-
τ[ό]ς μου.

line 26
οἳ | πρότερον γεγένην̣ται ἢ αὐτοὶ ὅτε ἐνέμειναν. οἱ ζωγράφοι λέγονται

γοῦν | οἱ̣ π̣α̣λαιο̣ί̣, ὅ̣[τ]ι̣ [το]σ̣οῦτον ἀπεοικότα ταῖς πρωτοτύποις μορφαῖς
ἔγραφον, | ὡς ἐπὶ γραφῆς τυγχάνειν τὴν εἰκόνα ἀμείνω.
οὕτως οὖν εἴποις, ὅτι πᾶς | ὁ γινόμενος ἐπὶ [τ]ῆς γῆς ἔχει ἁμαρτίαν
ταύτην, οὐ τὴν ἐναντιουμένην | τῇ ἀρετῇ, ἀλλὰ τὴν φέρουσαν ἐπὶ τὴν
ἀρετήν.
ἀμέλει γοῦν τὸν σπουδάζοντα | γράφειν ε[ἰ]κόνα, ἀρξάμενον δὲ τῆς
τέχνης,
ἐνίοτε κακῶς γράφοντα | λέγομεν τοῦ ἤδη ἐνχρονίσαντος τῇ τέχνῃ
κρειττόνως
374
γράφειν, ἐὰν ἐκεῖνος | ἐκ ῥαθυμίας ἀ̣μελῶς γράψῃ· καὶ ἐὰν συνκρίνῃς τὸ

ποίημα τῷ ποιήματι, τὸ τοῦ | ἀμελοῦς ἄμεινόν ἐστιν· ἐὰν δὲ εἰς τὴν προ-
αίρεσιν σκοπήσῃς, ἐκεῖνος μᾶλλον | ἔγραψεν ὁ χειρόνως γράψας.
οὕτω οὖν καὶ κατ' ἀναλογίαν ποσότητος λαμβάνο|μεν. τὸν δυνάμενον
δέκα
ἔπη ἐκμαθεῖν, ἐκμαθόντα δὲ δώδεκα λέγομεν· | π[ο]λ̣λὰ ἐξέμαθεν· τὸν δὲ
δυ-
νάμενον πεντήκοντα, ἐκμαθόντα δὲ τετταράκοντα | λέγομεν μηδὲν
ἐκμεμαθη-
κέναι. |
Δίδυμος Καίκος. ., Commentarii in Zacchariam Book 1, sec.17, line 2
έχοντας αὐτοῖς, ὧν πεῖραν ἔσχον οἱ ἐγκαλούμενοι πατέρες ὑμῶν·

ἐπειδὴ οὐκ ἤκουσαν οὐδὲ προσέσχον αὐτοῖς, δι' αὐτῶν τῶν ἔργων
ἀπεκρίθησαν· καθὼς παρατέτακται Κύριος τοῦ ποιῆσαι, οὕτως
γενήσεται αὐτοῖς, καίτοι τοῦ Θεοῦ διεγείραντος εἰς μετάνοιαν,
ἵνα μὴ πάθωσιν τὰ ἀπειληθέντα.
Zach. I, 7: Τετράδι καὶ εἰκάδι ἐν τῷ δωδεκάτῳ μηνί,
– οὗτός ἐστιν ὁ μὴν Σαβάτ – ἐν τῷ δευτέρῳ ἔτει ἐπὶ Δα-
ρείου, ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ζαχαρίαν τὸν τοῦ Βαραχίου
υἱὸν Ἀδδὼ τὸν προφήτην λέγων.
Πάντα τὰ ὑπὸ Θεοῦ γιγνόμενα καὶ δωρούμενα τάξιν καὶ
ἁρμονίαν τὴν κατὰ ἀναλογίαν ἔχει «ποιοῦντος μεγάλα καὶ ἀνεξ-
ιχνίαστα», «κανόνι καὶ ἀριθμῷ πάντα διατάττ̣οντος».
Ἀμέλει γοῦν καὶ ὁ προκείμενος τοῦ προφήτου λόγος κατ' ἐπι-
στημονικὴν θεωρίαν γινόμενος ὁρατὸς μᾶλλον ἢ ἀκουσ̣τ[ὸ]ς
ὑπάρχει, ὅθεν κατὰ ἀριθμὸν πολὺ τὸ βέβαιον ἔχοντα τέτακται
ἐν τετράδι καὶ εἰκάδι τοῦ δωδεκάτου μηνὸς καθ' Ἑβρ[αί]ο̣υς.
Ἔστιν ὁ κδʹ ἀριθμὸς δυνάμ̣ει λϛʹ· τοῦτον γὰρ ἀπαρτίζει
τὰ μέρη τοῦ κδʹ οὕτως· ἥμισυ ιβʹ, τρίτον ηʹ, τ̣έταρτ[ο]ν ϛʹ,
ἕκτον δʹ, ὄγδοον γʹ, δωδέκατον βʹ, εἰκοστοτέταρτον [αʹ]. Ὁ
γεννηθεὶς ἀπὸ τοῦ κδʹ κατὰ σύνθεσιν τῶν μερῶν αὐτοῦ τετράγω-
νός ἐστιν· ἑξάκι γὰρ ἕξ. Οὐδὲν δὲ οὕτω βέβαιον τῶν σχημάτων
Δίδυμος Καίκος. ., Contra Manichaeos Vol.39, p. 1097, line 13
ὑποδεέστερον τοῦ προκρινομένου αὐτοῦ ἀγαθοῦ. Οἱ

τοίνυν τῷ Εὐαγγελίῳ προσερχόμενοι, προηγουμένως
προσέρχονται αὐτῷ ἐπὶ τῷ θεοσεβεῖν, καὶ κατὰ Θεὸν
γενέσθαι σοφοί. Οὗτοι ἑπομένως ἔχουσι τὸ πολεμεῖ-
375
σθαι ὑπό τινων· καὶ γὰρ δεῖ τούτους βεβαίως ἀναλα-

βεῖν τὸν Χριστιανισμόν. Προσγίνεται δὲ ἡ βεβαιότης
ἐκ τῆς κατὰ τοὺς πειρασμοὺς γυμνασίας. Ὅθεν ἀνάγ-
κη ἀγῶνας αὐτοὺς ὑπομένειν. Καὶ ὥσπερ οἱ ἀγωνο-
θετοῦντες, εἰ τοῦ εὐλόγου φροντίζοιεν, οὐχ ὡς ἔτυχεν
τόνδε μετὰ τοῦδε συμβάλλουσιν· ἀθλητὴν, ἀλλὰ σὺν
ἀκριβείᾳ πολλῇ, εἰς τὴν ἀναλογίαν τῆς ἑκάστου δυ-
νάμεως σκοποῦντες· οὕτως καὶ ὁ ἡμέτερος ἀθλοθέ-
της Χριστὸς οὐ πάντας τοῖς αὐτοῖς ἀνταγωνισταῖς
συζεύγνυσιν. ἀλλὰ κατὰ τὴν ἡλικίαν καὶ τὴν δύναμιν
ἑκάστου τὸν ἀντίπαλον δίδωσιν. Κορινθίοις γοῦν, νη-
πίοις οὖσιν ἔτι, τῶν παθημάτων τῆς σαρκὸς περι-
έχεσθαι Παῦλος γράφει· Πειρασμὸς ὑμᾶς οὐκ εἴλη-
φεν, εἰ μὴ ἀνθρώπινος. Οἱ γὰρ πειρασμοὶ τούτων,
καὶ οἱ ἀγῶνες, πρὸς τὰ ἀνθρώπινα πράγματα τὴν ἀναφορὰν ἔχουσι.
Δίδυμος Καίκος. ., Commentarii in Psalmos 20-21 Codex p. 15, line 22
νόμον – , ἀλλ' ἴσχυσεν | δόξαν τοσαύτην λαβεῖν ἡ δοκοῦσα

ἀτιμία ἐκ τοῦ σκοποῦ τῆς σωτηρίας, ὅτι σωτη|ρία γέγονεν
οὐ θρεμμάτων, οὐκ ἀνθρώπων ἁπλῶς, ἀλλὰ ψυχῆς καὶ νοῦ καὶ
πνεύματος, | ὡς γράφει Παῦλος· “ὁλόκληρον ὑμῶν τὸ πνεῦμα
καὶ ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα”. ἡ δοκοῦσα οὖν | ἀτιμία δόξα ὑπερ-
βάλλουσά ἐστιν.
ὑπομνῆσαι θέλω νόημα. ὅτε εἰς τὸ εὐαγγέλι|ον ἔλεγον,
εἰς τὸ χωρίον ἐκεῖνο τό· “ὁ πιστεύων εἰς ἐμὲ τὰ ἔργα ἃ
ἐγὼ ποιῶ ἐκεῖνος | ποιήσει, καὶ μείζονα τούτων ποιήσει”,
πρὸς ἑτέροις καὶ αὕτη ἡ ἑρμηνεία ἀποδέδοται· | ἐὰν τὴν
ἀναλογίαν τοῦ ποιοῦντος σκοπήσῃς, καὶ τὰ μεγάλα μικρά
ἐστιν· ὡς πρὸς | τὸν θεὸν μικρά ἐστιν. οὐ πεποιήκασιν δὲ
οἱ ἀπόστολοι αἰσθητὰ ἔργα ὑπὲρ τὰ τοῦ | σωτῆρος. ὁ σωτὴρ
Λάζαρον ἤγειρεν τεταρταῖον ἤδη ἐν τῷ θανάτῳ ὄντα καὶ ἐγγὺς |
τοῦ διαλυθῆναι καὶ ἤδη εἰς τὸ ὄζειν ἐφθακέναι. οὐδὲν τοι-
οῦτο πεποίηκαν οἱ ἀπό|στολοι. ἀπὸ γενετῆς τυφλὸν εἰς ὄψιν
ἤγαγεν Ἰησοῦς. ἐὰν δὲ σκοπήσῃς ταῦτα | τὰ ἔργα τοῦ σωτῆ-
ρος, μικρά ἐστιν ὡς πρὸς τὸ πεποιηκέναι τὴν λογικὴν οὐσί-
αν, | τοὺς οὐρανούς, τὰς ψυχάς. τὰ δὲ τῶν ἀποστόλων, κἂν
καταδεέστερα ἦσαν τῶν | τοῦ σωτῆρος, ἐπεὶ ὑπὲρ δύναμιν
τὴν αὐτῶν ἐστιν, μᾶλλον μείζονα λέγονται ὧν ὁ σω̣τὴρ̣ |
Δίδυμος Καίκος. ., Commentarii in Psalmos 22-26.10 Codex p. 59, line

376
18
τῶν γραφῶν αὐτὸ παραστήσω· προστάττει ὁ νόμος· “ὀδόντα

ἀντὶ ὀδόντος καὶ ὀφθαλ|μὸν ἀντὶ ὀφθαλμοῦ”. ὁ βίᾳ ἐπελθών
τινι καὶ ἐκκόψας αὐτοῦ τὸν ὀφθαλμὸν ἥδεται ἀμυνόμε|νος
ἐχθρόν. ὁ ἀφαιρεθεὶς τὸν ὀφθαλμὸν λυπεῖται ἢ τὸν ὀδόντα.
δίδωσιν ὁ θεὸς νόμος τὸ αὐ|τὸ παθεῖν τὸν κακῶς προ{ς}δια-
τεθεικότα. καὶ ἀπὸ τῆς ἡδονῆς αὐτοῦ ἀφαίρεσις γίνεται |
καὶ προστίθεται τῷ ὀδυνωμένῳ διὰ τὸ παθεῖν τὰ ἐπίπονα,
καὶ γίνεται ἰσότης. τοῦτο οὖν ἐπανορθωτικὸν λέγεται δί-
καιον. τὸ δια|νεμητικὸν οὐκ ἐν τῇ ἰσότητι τῆς φύσεως
τοῦ πρ̣άγματος φαίνεται, ἀλλ' ἐν τῇ ἀναλογίᾳ τῆς | δια-
νομῆς.
τρίβοι οὖν δικαιοσύνης εἰσὶν αἱ κατημαξευμέναι ὁδοὶ
αὐτῆς, αἱ πεπατημέ|ναι ὑπὸ πολλῶν.
δύνανται δὲ καὶ τρίβοι δικαιοσύνης εἶναι αἱ πρακτικαὶ
τῆς δικαιοσύνης | ἐνέργειαι· τότε γὰρ μάλιστα πατεῖται
καὶ τρίβεται ἡ δικαιοσύνη, ὅταν πράττηται. ὅτι δὲ ἡ πρακ-
τι|κὴ ἀρετὴ σημαίνεται τούτῳ τῷ ὀνόματι τῆς δικαιοσύνη̣ς, πιστοῦται ἐκ
τούτου·
θεια γέγονεν, ἐκλονεῖτο, ὅτι ἐθάρσησεν ἑαυτῷ, μέγα | πέποι-

θεν ἐπὶ τῇ καρποφορίᾳ.
ἐὰν μὲν οὖν πρόσωπον ᾖ τοῦ σωτῆρος τὸ λέγον, τὸ πρότερον
κρατείτω νό|ημα, ἐὰν δὲ τῶν λοιπῶν, ἀποδεχέσθω καὶ τοῦτο.
8 κύριε, ἐν τῷ θελήματί σου παρέσχου τῷ κάλλει | μου
δύναμιν.
ἤτοι εὐκτικῶς ἤτοι εὐχαριστητικῶς λέγει. ἴδωμεν, περὶ ποί-
ου κάλλους λέγει. οὐ περὶ | σωματικοῦ κάλλους λέγει, ἀλλὰ
ψυχικοῦ καὶ τοῦ ἔσω ἀνθρώπου. τὸ κάλλος δὲ τοῦτο τὸ αἰσθη-
τόν, τὸ ἐνφαντα|ζόμενον τῷ προσώπῳ καὶ τῇ μορφῇ, ἐξ ἀναλο-
γίας μελῶν ἔχει τὴν σύνστασιν, ἐὰν ἀνάλ[ογα] ᾖ̣ τὰ τοῦ | ἀν-
θρώπου μέλη πρὸς ἑαυτὰ καὶ μὴ οὕτως {εἶναι} ὡς τὰ μὲν ὑπερ-
αίρειν, τὰ δὲ εἴκειν· διαστρέφεται [γὰρ τ]ὸ̣ κάλλος. | δεῖ
κατάλληλον ὀφθαλμὸν ἔχειν τῇ ῥινὶ καὶ ταύτην τῷ στόματι· ἐ-
ὰν γὰρ ἀσύνμετρα̣ ᾖ̣ [τὰ μέ]λη, κἂν | αὐτὸ καθ' ἑαυτὸ δοκῇ
ὡραῖον εἶναι, ἀλλ' οὐ ποιεῖ τῷ προσώπῳ κάλλος.
τοῦτο γοῦν λέγει· ἐν τῷ [θελή]μ̣ατι | τῷ σῷ ἀντακολουθοῦ-
σιν τῶν ἀρετῶν αἱ ἰδικαί, ὥστε τὰς νοήσεις μου ἀναλογού-
377
σασ̣ [εἶναι] ταῖς | πράξεσιν. καὶ ἐν τῷ ᾄσματι τῶν ᾀσμάτων ὁ ἐπ-

αινῶν τὴν νύμφην· “ὅλη καλή, ἡ πλησίον [μο]υ, καὶ μῶ|μος οὐκ ἔστιν
αίρειν, τὰ δὲ εἴκειν· διαστρέφεται [γὰρ τ]ὸ̣ κάλλος. | δεῖ

κατάλληλον ὀφθαλμὸν ἔχειν τῇ ῥινὶ καὶ ταύτην τῷ στόματι· ἐ-
ὰν γὰρ ἀσύνμετρα̣ ᾖ̣ [τὰ μέ]λη, κἂν | αὐτὸ καθ' ἑαυτὸ δοκῇ
ὡραῖον εἶναι, ἀλλ' οὐ ποιεῖ τῷ προσώπῳ κάλλος.
τοῦτο γοῦν λέγει· ἐν τῷ [θελή]μ̣ατι | τῷ σῷ ἀντακολουθοῦ-
σιν τῶν ἀρετῶν αἱ ἰδικαί, ὥστε τὰς νοήσεις μου ἀναλογού-
σασ̣ [εἶναι] ταῖς | πράξεσιν. καὶ ἐν τῷ ᾄσματι τῶν ᾀσμάτων ὁ ἐπ-
αινῶν τὴν νύμφην· “ὅλη καλή, ἡ πλησίον [μο]υ, καὶ μῶ|μος οὐκ ἔστιν
ἐν σοί”. διὰ τοῦτο “ὅλη καλὴ εἶ”, ὅτι οὐκ ἔνι μῶμος οὐδὲ
παρὰ τὴν ἀναλογίαν ἔστ[ιν τ]ι ἐν σοὶ | οὐδὲ αἶσχος.
9 πρὸς σέ, κύριε, κεκράξομαι καὶ πρὸς τὸν θεόν μου βο-
ήσομαι.
λός ἐστιν οὗτος ὁ ἄνθρωπος.

“ἐξειργάσω τοῖς ἐλπίζουσιν ἐπὶ σὲ ἐναντίον τῶν υἱῶν τῶν ἀν-
θρώπων” τῶν σπου|δαίων – ἴσασιν δὲ ἐκεῖνοι τὴν ἐξεργασίαν –
κρύψιν τοῦ πλούτου τῆς χρ[ης]τότητός σου.
21 κατακρύψεις | αὐτοὺς ἐν ἀποκρύφῳ τοῦ προσώπου σου.
τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων οἷς ἐξ[ειρ]γάσω τὸν σὸν ἔλεον.
κατακρύ|πτεταί τις δὲ ἐν ἀποκρύφῳ τοῦ θεοῦ οὕτως· ἔχει θε-
ὸς πρόσωπον ἐπιφ[αι]νόμενον διὰ τῶν ἑαυτῶν δημι|ουργημάτων·
λέγεται γάρ· “ἐκ μεγέθους καὶ καλλονῆς τῶν κτισμάτων ἀναλό-
γως ὁ γενεσιουργὸς αὐτῶν | θεωρεῖται”. ἐξ ἀναλογίας τῆς κτί-
σεως θεωρεῖται· ὥσπερ γὰρ ἐὰν ἴδῃ τις σκ[ά]φος, φαντασίαν
ναυπηγοῦ | λαμβάνει κἂν μὴ παρῇ, καὶ ὁ θεωρήσας ἰθυνομένην
ναῦν πόρρωθεν εὐθέως εἰς ἔννοιαν ἔρχεται | ὅτι ἔστιν ὁ πη-
δαλιουχῶν αὐτήν, καὶ ἅρμα πόρρωθεν ὁ βλέπων τεταγμένως φε-
ρόμενον κἂν μὴ ὁρᾷ | τὸν ἡνίοχον, ἐνθύμησιν αὐτοῦ λαμβάνει,
οὕτω τεταγμένως τοῦ κόσμου [ἄρ]α φερομένου καὶ περικαλλῆ
ἔχον|τος τὴν φύσιν φαντασία τοῦ κάλλους καὶ τοῦ μεγέθους
τοῦ θεοῦ γνωρίζεται· εἰ γὰρ μεγάλα τὰ γενόμενα, | πολὺ
378
μείζω ὁ κατασκευάσας. ὅταν τις οὖν ἐκ τοῦ κόσμου καὶ τῆς

τάξεως καὶ τῆς ἐννοίας καὶ τῶν κριμά|των τῆς προνοίας
Δίδυμος Καίκος. ., Fragmenta in Psalmos (e commentario altero)

Fragment 1254, line 11
Οἳ Οἷόν ἐστι φοβερὸν τὸ ἐμπεσεῖν εἰς χεῖρας θεοῦ ζῶντος καὶ τὸ
Ἀλαλάξατε
τῷ θεῷ ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως, ὅτι κύριος ὕψιστος φοβερός, πρακτικῶς
καὶ διὰ
φρονήματος ὀρθοῦ ἐροῦσι (δι' αὐτοῦ γὰρ τοῦ φοβεῖσθαι θεὸν καὶ σέβας
ὑπερβάλλον ἔχειν), πρὸς αὐτὸν ἐροῦσι τὴν δύναμιν τῶν φοβερῶν αὐτοῦ.
εἶτ'
ὠφεληθέντες τὴν μετ' ἀρετῆς ἀναμαρτησίαν τὴν μεγαλωσύνην αὐτοῦ
φοβοῦνται
καὶ οὐ Τὴν δύναμιν τῶν φοβερῶν σου ἐροῦσι διηγήσονται μετὰ τοῦ
εἰδέναι ὅτι
ἄπειρος αὕτη καὶ πέρας οὐκ ἔχουσα· οὐ γὰρ ὡς περιγράψαντες καὶ
περιορίσαντες
αὐτὴν τῇ διανοίᾳ διηγοῦνται αὐτὴν ἀλλ' ὡς ὑπερβάλλουσαν πᾶσαν
γενητοῦ
κατάληψιν. μόνος γὰρ ὁ υἱὸς γινώσκει τίς ἐστιν ὁ πατήρ, καὶ ὁ πατὴρ τίς
ἐστιν ὁ υἱός· ἀλλ' εἰ καὶ ἀποκαλύπτει τὸν πατέρα ὁ υἱὸς οἷς ἂν βούληται,
ἀλλ' οὖν ὡς ἐφικτὸν γενητοῖς ἰδεῖν κατὰ ἀναλογίαν ἧς τις ἔχει πρὸ
παρασκευῆς
φανεροῖ αὐτόν. Ps 144,7
Μακάριος εκκλησιαστικός. Sermones 64 (collectio B) Homily 7, cha.

18, sec.2, line 7
ἀντιστῆναι, ἀποστραφῆναι, μισῆσαι, γενναίως ὀργισθῆναι τῷ θελήματι

κερ-
δαίνουσι χιλιάδας – διὰ ταῦτα οὖν προκόπτουσιν οἱ προκόπτοντες. ἐὰν
τῷ νοῒ
κρίνῃ τις πολεμεῖν τοῖς πάθεσι τοῖς προειρημένοις, εὐθέως
ἀντιλαμβάνεται
αὐτοῦ ὁ κύριος.
Ὁ καταβαίνων εἰς πόλεμον ὀφείλει θαρσηρὰν ἔχειν ψυχήν, καὶ εὐθέως
τομῶς ἢ ταχέως ἐπιτυγχάνει. δεῖ δέ φησι τὸ ὅπλον, ὃ ὀφείλει δοθῆναι
ἀνδρὶ
πολεμιστῇ, ἐν παντὶ γενναῖον εἶναι, ὥστε πάσας τὰς ἡδονὰς καταπατῆσαι
καὶ
τὰ πάθη τοιούτῳ ἀνδρὶ ἐπιτηδεύει τὸ ὅπλον ταύτῃ τῇ ὁδῷ διοδεῦσαι
379
ὀφείλεις,
ἀποστραφεὶς φιλαργυρίαν, δόξαν, γαστριμαργίαν, ἀργίαν, μῖσος, τῦφον
τοιούτου
ἀνδρὸς χρῄζει τὸ ὅπλον. τότε εἰσβαίνει εἰς τὴν πόλιν τῶν ἁγίων. εἰ
ᾔδειμεν ὅτι ἐν
τοσαύτῃ ἀναλογίᾳ κατὰ τὸν κανόνα ἑκάστου ἡ τιμὴ ἀποδίδοται, ἡμεῖς
οὐκ ἂν
ἐκάμνομεν εἰ ᾔδειμεν ὅτι οὕτως ἐστὶ παραδοῦναι ἑαυτοὺς εἰς θάνατον,
οὐκ ἂν
ἐφεισάμεθα οὐδὲ ἀσχολῆσαι ἠνεσχόμεθα τὸν νοῦν εἰς τὸν αἰῶνα τοῦτον
καὶ
χαυνοῦν εἰς τὰ πάθη.
Βλέπε, ψυχή, ποῦ εἶ, μετὰ τοῦ ἐπουρανίου νυμφίου Χριστοῦ ἢ μετὰ τοῦ
σατανᾶ τοῦ βουλομένου ἀφανίζειν τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων. τὸ σῶμα τοῦ
ἀνθρώπου ναός ἐστι τοῦ θεοῦ, καὶ εἴ τις αὐτὸ φθείρει, ὁ κύριος τὸν
φθείραντα
αὐτὸ φθερεῖ. καὶ ἡ καρδία τοῦ ἀνθρώπου θυσιαστήριον ἐστὶ τοῦ ἁγίου
πνεύ-
ματος, καὶ εἰ μή ἐστι καθαρὸν καὶ ἅγιον τὸ θυσιαστήριον, ἐκτὸς
ἐπιθυμίας
καὶ μίσους καὶ ὀργῆς καὶ θυμοῦ, ἀφίησιν ὁ κύριος τὸ θυσιαστήριον καὶ
ἐξέρχεται.
Μακάριος εκκλησιαστικός. Sermones 64 (collectio B)

Homily 31, cha. 1, sec.2, line 8
ἀνεξιχνιάστως πρὸς τὴν τοῦ αὐτεξουσίου θελήματος δοκιμασίαν, καὶ τὰς

οἰκο-
νομίας τῆς χάριτος εἰς τὸ γένος τῆς ἀνθρωπότητος ποικίλως ἐξεργάζεται
πρὸς
τὸ φανερωθῆναι τοὺς ἐξ ὅλης καρδίας ἀγαπῶντας αὐτόν. τισὶ μὲν γὰρ
προαπαντῶσι τὰ δόματα καὶ τὰ τοῦ ἁγίου πνεύματος χαρίσματα ἄνευ
καμά-
των καὶ πόνων εὐθὺς ἅμα τῷ προσελθεῖν καὶ αἰτῆσαι ἢ ἔσθ' ὅτε καὶ ἐν τῷ
κόσμῳ ἔτι τυγχάνουσιν· οὐκ ἀργῶς δὲ οὐδὲ ἀκαίρως οὐδὲ ὡς ἔτυχεν,
ἀλλὰ
σοφίᾳ θεοῦ τινι ἀρρήτῳ καὶ ἀκαταλήπτῳ εἰς τὸ δοκιμασθῆναι τὴν
προαίρεσιν
καὶ τὸ αὐτεξούσιον θέλημα τοῦ ταχέως ἐπιτυχόντος τῆς θείας χάριτος, εἰ
αἴσθηται τῆς εὐεργεσίας καὶ τῆς πρὸς αὐτὸν γεγενημένης χρηστότητος
καὶ
γλυκύτητος θεοῦ καὶ κατ' ἀναλογίαν τῆς ἄνευ πόνων εὐεργεσίας καὶ
380
χάριτος
τὴν σπουδὴν καὶ τὸν δρόμον καὶ τὸν ἀγῶνα καὶ τὸν τῆς ἀγάπης αὐτοῦ
καρπὸν
τὸν ἐκ θελήματος καὶ προαιρέσεως ἐπιδειξάμενος τὴν ἀμοιβὴν τῶν
χαρισμάτων
ἀνταποδίδωσι, τουτέστιν εἰ ὅλον ἑαυτὸν δοὺς ἔκδοτον εἰς τὴν τοῦ θεοῦ
ἀγάπην
τὸ αὐτοῦ θέλημα ἐπιτελέσει. οἷς δὲ καὶ ἀναχωρήσασι τοῦ κόσμου καὶ
ἀρνησαμένοις τὸν αἰῶνα τοῦτον καὶ ἐν πολλῇ προσκαρτερήσει εὐχῆς καὶ
νηστείας καὶ σπουδῆς τῶν λοιπῶν ἀρετῶν τυγχάνουσιν ἐπιμακροθυμεῖ ὁ
θεός,
τὸ δόμα τοῦ πνεύματος καὶ τὴν χάριν αὐτοῦ μὴ εὐθὺς διδοὺς καὶ
ἀναπαύων αὐτούς,
ἀλλὰ διὰ τῆς ἐπὶ πολὺ παρατάσεως δοκιμάζων αὐτοὺς θλίψεσι
παραδιδοὺς καὶ
τὴν ἀνάπαυσιν τοῦ πνεύματος τάχιον αὐτοῖς οὐ διδούς. καὶ τοῦτο οὐκ
ἀργῶς οὐδὲ
ἀκαίρως οὐδὲ ὡς ἔτυχεν, ἀλλὰ σοφίᾳ ἀρρήτῳ εἰς δοκιμασίαν τοῦ
αὐτεξουσίου
Μακάριος εκκλησιαστικός. Sermones 64 (collectio B)

Homily 31, cha. 1, sec.7, line 7
μηδενὶ τοῦ κόσμου τούτου παρακαλούμεναι ἢ ἀναπαυόμεναι ἢ

δεσμούμεναι ἑκου-
σίως, ἀλλὰ πάντοτε τοῖς ὑλικοῖς λογισμοῖς ἀντιλέγουσαι τὴν τοῦ κυρίου
παρά-
κλησιν καὶ βοήθειαν μόνην προσδοκῶσι. ταῖς τοιαύτην δὲ προαίρεσιν καὶ
σπου-
δὴν καὶ ἀγάπης ὑπομονὴν ἀναδεχομέναις ψυχαῖς αὐτὸς ἤδη κρυπτῶς
σύνεστι καὶ
βοηθεῖ καὶ διαφυλάσσει καὶ ὑποστηρίζει εἰς ἕκαστον ἀρετῆς καρπόν. κἂν
ἐν θλίψει καὶ πόνῳ τυγχάνωσι καὶ εἰ ἐν ἐπιγνώσει ἀληθείας καὶ
φανερώσει
ψυχῆς τὴν χάριν τοῦ πνεύματος καὶ τὴν ἀνάπαυσιν τῆς ἐπουρανίου
δωρεᾶς
οὐδέπω ἐκομίσαντο καὶ οὐκ ᾔσθοντο διὰ τὴν ἄρρητον τοῦ θεοῦ σοφίαν
καὶ τὰ
ἀνεκδιήγητα αὐτοῦ κρίματα τοῦ δοκιμάζοντος διαφόρως τὰς ψυχὰς καὶ
εἰς τὴν
ἐκ θελήματος καὶ προαιρέσεως ἀγάπην ἀποσκοποῦντος· καὶ οἷς μὲν
τάχιον τὴν
381
ἰδίαν τοῦ πνεύματος χάριν παρέσχε, τούτων δοκιμάζοντος τὴν ἀναλογίαν

τῆς
ἀγάπης καὶ σπουδῆς καὶ δρόμου καὶ ὀξύτητος καὶ τὴν ἄρνησιν τοῦ
κόσμου, οἷς
δὲ ἐν τῷ μακροθυμεῖν παρέτεινε τὴν ἐν αἰσθήσει καὶ ἀποκαλύψει χάριν
αὐτοῦ
τούτων τὴν ὑπομονὴν καὶ τὴν ἕως τέλους πρὸς αὐτὸν ἀγάπην καὶ
σπουδὴν
Μακάριος εκκλησιαστικός. Sermones 64 (collectio B) Homily 31, cha.
3, sec.1, line 3
καὶ τὸν σιτευτὸν μόσχον δι' αὐτὸν ἔθυσε, καὶ τοῦ πατρικοῦ πλούτου
κοινωνὸς
γέγονεν οὗτος. ταύτῃ δὲ τῇ παραβολῇ ἐχρήσατο ὁ κύριος πρὸς ψυχὰς ἐκ
θελήματος καὶ προαιρέσεως αὐτῶν ἐπιστρεφούσας καὶ ὁλόκληρον
ἀγάπην ἐν-
δειξαμένας πρὸς κύριον πρότερον καὶ μετάνοιαν καὶ σπουδὴν καὶ πόνον
καὶ
ἀγῶνα, καὶ τότε τῶν πνευματικῶν ἀγαθῶν τυγχανούσας καὶ τῆς αἰωνίου
ζωῆς
ἀξιουμένας, μόνον αὐτῷ ἐξ ἑαυτῶν ἕως τέλους ὅση δύναμις ἐν πάσαις
ἀρεταῖς
τὴν σπουδὴν ἐὰν ἐπιδείξωνται τῆς ἀγάπης καὶ τὸ μέτρον αὐτῶν
ἀναπληρώσωσι
τὸ τῆς ὀφειλῆς.
Εἰς δὲ τὸ ἕτερον μέρος οἷς προαπαντᾷ ἡ χάρις καὶ ταχέως τῆς δωρεᾶς
τοῦ
πνεύματος τυγχάνουσιν ἀκοπιάστως πῶς καὶ αὐτῶν ἡ προαίρεσις καὶ τὸ
θέ-
λημα δοκιμάζεται, εἰ κατὰ ἀναλογίαν τῶν εὐεργεσιῶν τὴν εὔνοιαν καὶ
τὴν σπου-
δὴν τῆς ἀγάπης αὐτῶν πρὸς αὐτὸν καὶ πάσης ἀρετῆς ἐπιτήδευσιν
ἐνδείξονται
καὶ τῶν εὐεργεσιῶν αἴσθονται καὶ ἀξίους τοὺς καρποὺς καὶ τὸ μέτρον καὶ
τὴν
ὀφειλὴν τῆς ἀγάπης τοῦ θελήματος ἀναπληρώσουσιν. ἄλλῃ παραβολῇ
ἀκολούθῳ ἐκ τῆς γραφῆς χρησόμεθα. τῷ Ἰσραὴλ τὰ δόματα καὶ τὰ
χαρίσματα
καὶ αἱ εὐεργεσίαι ἐκεῖναι αἱ πολλαὶ τοῦ θεοῦ προαπήντησαν πρὸ τοῦ τι
αὐτὸν
εἰς θεὸν ἐργάσασθαι καὶ ἀρετῆς ἐπιτηδεύματα ἐνδείξασθαι τοιούτων
εὐεργεσιῶν
ἄξια. πόσα γὰρ τεράστια αὐτοῖς πεποίηκεν ὁ θεός, τοῦτο μὲν τοὺς
382
Αἰγυπτίους
πάσῃ παιδείᾳ καὶ μάστιγι δι' αὐτοὺς μαστίξας καὶ ἐξαγαγὼν αὐτοὺς ἐξ
Αἰγύ-
πτου μετὰ δυνάμεως μεγάλης καὶ πλούτου πολλοῦ, τοῦτο δὲ στύλῳ
νεφέλης ἐν
ἡμέρᾳ ἀπὸ καύματος ἐπισκιάζων. καὶ πάλιν τὴν ἐρυθρὰν θάλασσαν
διαρρήξας
Μακάριος εκκλησιαστικός. Homiliae 7 (collectio HA) Homily 54,

sec.7, line 2
καὶ εἰ μὲν διορθώσεται ὁ τοιοῦτος, τὴν αἰτίαν τῆς ἐγκαταλεί-

ψεως ἀποθέμενος, τουτέστι τὸν τῦφον, καὶ ἀναλάβηται
ταπεινοφροσύνην,
καὶ ἐπιγνῷ ἑαυτοῦ τὰ μέτρα, μήτε κατά τινος ἐπαιρόμενος καὶ τῷ θεῷ
εὐχαριστῶν, ἐπανέρχεται πάλιν πρὸς αὐτὸν ἡ ἐμμάρτυρος γνῶσις·
λόγοι γὰρ πνευματικοὶ βίον σεμνὸν καὶ σώφρονα μὴ ἔχοντες συνιππά-
ζοντα ἀστάχυές εἰσιν ἀνεμόφθοροι, τὸ μὲν σχῆμα ἔχοντες, τὸ δὲ τρό-
φιμον ὑποκλαπέντες.
πᾶσα οὖν πτῶσις, εἴτε διὰ γλώσσης, εἴτε δι' αἰσθήσεως,
εἴτε διὰ πράξεως, εἴτε δι' ὅλου τοῦ σώματος, πρὸς τὴν ἀναλογίαν τῆς
ὑπερηφανίας κατ' ἐγκατάλειψιν γίνεται θεοῦ, φειδομένου τῶν ἐγκα-
ταλιμπανομένων· εἰ γὰρ μετὰ τῆς ὑπερηφανίας καὶ τῇ εὐφυΐᾳ αὐτῶν
μαρτυρήσει τῇ χορηγίᾳ τῶν λόγων ὁ κύριος, δαίμονας αὐτοὺς ἀπεργάσε-
ται ἐπαιρομένους μεγάλα καὶ θρασέα.
καὶ ταῦτα δὲ ἔλεγεν ἡμῖν ὁ ἀνήρ· ὅταν ἴδῃς τινὰ βίῳ μὲν
χαλεπόν, λόγῳ δὲ πιθανόν, μνημόνευσον τοῦ δαίμονος τοῦ ἐν τῇ ἁγίᾳ
γραφῇ τῷ Χριστῷ ὁμιλοῦντος, καὶ τῆς λεγούσης μαρτυρίας, ὅτι Ὄφις
φρονιμώτερος ἦν πάντων τῶν θηρίων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς, ᾧ ἡ φρόνησις
μᾶλλον εἰς βλάβην γεγένηται, ἄλλης ἀρετῆς αὐτῷ μὴ συνδραμούσης·
δεῖ γὰρ τὸν πιστὸν καὶ ἀγαθὸν φρονεῖν μὲν ἃ δίδωσιν ὁ θεός, λαλεῖν δὲ ἃ
Παλλάδιος. εκκλησιαστικός. Historia Lausiaca (recensio G) Vita 32,

sec.5, line 2
τέσσαρα τάγματα εἶναι καὶ ἑκάστῳ τάγματι ἐπέθηκε στοι-

χεῖον ἑλληνικὸν ἀπὸ ἄλφα καὶ βῆτα καὶ γάμμα καὶ δέλτα
καὶ τῶν καθ' ἑξῆς. Ἐν τῷ οὖν αὐτὸν ἐρωτᾶν καὶ φιλο-
πραγμονεῖν εἰς τοσοῦτον πλῆθος ἠρώτα τὸν δεύτερον ὁ μει-
ζότερος· «Πῶς ἔχει τὸ τάγμα τοῦ ἄλφα;» ἤ· «Πῶς ἔχει τὸ
383
ζῆτα;» πάλιν· «Ἄσπασαι τὸ ῥῶ», ἰδίῳ τινὶ σημείῳ γραμμάτων

ἀκολουθοῦντες. «Καὶ τοῖς μὲν ἁπλουστέροις καὶ ἀκεραι-
οτέροις ἐπιθήσεις τὸ ἰῶτα, τοῖς δὲ δυσχερεστέροις καὶ
σκολιωτέροις προσάξεις τὸ ξῖ».
Καὶ οὕτως κατ'
ἀναλογίαν τῆς καταστάσεως τῶν προαιρέσεων καὶ τῶν
τρόπων καὶ τῶν βίων, ἑκάστῳ τάγματι τὸ στοιχεῖον ἐφήρ-
μοσε, μόνων τῶν πνευματικῶν εἰδότων τὰ σημαινόμενα.
Ἐγέγραπτο δὲ ἐν τῇ δέλτῳ ὅτι «Ξένος ἄλλου μοναστη-
ρίου ἄλλον ἔχοντος τύπον μὴ συμφάγῃ τούτοις, μὴ συμπίῃ,
μὴ εἰσέλθῃ εἰς τὴν μονὴν ἐκτὸς εἰ μὴ ἐν ὁδῷ εὑρεθῇ».
Τὸν μέντοι εἰσελθόντα συμμεῖναι αὐτοῖς ἐπὶ τριετίαν εἴσω
τῶν ἀδύτων οὐ δέχονται· ἀλλ' ἐργατικώτερα ἔργα ποιήσας,
οὕτως εἰσβαίνει μετὰ τριετίαν.
Παλλάδιος. εκκλησιαστικός. Historia Lausiaca (recensio G) Vita 47,

sec.12, line 3
καὶ ἐὰν μὲν διορθώσηται ὁ τοιοῦτος, τὴν

αἰτίαν τῆς ἐγκαταλείψεως ἀποθέμενος, τουτέστι τὸν τῦφον,
καὶ ἀναλάβῃ ταπεινοφροσύνην καὶ ἐπιγνῷ ἑαυτοῦ τὰ μέτρα,
μήτε κατά τινος ἐπαιρόμενος, καὶ τῷ θεῷ εὐχαριστῶν,
ἐπανέρχεται πάλιν εἰς αὐτὸν ἡ ἐμμάρτυρος γνῶσις. Λόγοι
γὰρ πνευματικοὶ βίον σεμνὸν καὶ σώφρονα μὴ ἔχοντες
συνιππάζοντα στάχυές εἰσιν ἀνεμόφθοροι, τὸ μὲν σχῆμα
ἔχοντες, τὸ δὲ τρόφιμον ὑποκλαπέντες.
Πᾶσα οὖν πτῶ-
σις, εἴτε διὰ γλώσσης εἴτε δι' αἰσθήσεως εἴτε ἡ διὰ πρά-
ξεως, εἴτε ἡ δι' ὅλου τοῦ σώματος, πρὸς τὴν ἀναλογίαν
τῆς ὑπερηφανίας κατ' ἐγκατάλειψιν γίνεται, θεοῦ φειδο-
μένου τῶν ἐγκαταλιμπανομένων. Εἰ γὰρ μετὰ τῆς ἀκο-
λασίας καὶ τῇ εὐφυίᾳ αὐτῶν μαρτυρήσει τῇ χορηγίᾳ τῶν
λόγων ὁ κύριος, δαίμονας αὐτοὺς ἀπεργάζεται ἡ ὑπερη-
φανία ἐπαιρομένους μετὰ ἀκαθαρσίας».
Παλλάδιος. εκκλησιαστικός. Dialogus de vita Joannis Chrysostomi

P. 84, line 5
τοῦ υἱοῦ κατεσκεύασεν· δεύτερον δέ, ὅτι μάρμαρα τῆς εἰσόδου

τοῦ βαπτιστῆρος λαβὼν ἐν τῷ βαλανείῳ τῷ ἰδίῳ προσέθηκεν·
ἔπειτα κίονας ἐκκλησιαστικοὺς ἀπὸ πλειόνων ἐτῶν κειμένους
384
ἔνδον εἰς τὸν ἑαυτοῦ τρίκλινον ἔστησεν· τέταρτον, ὅτι ὁ παῖς

αὐτοῦ φόνον πεποίηκεν, καὶ ἔχει αὐτὸν ἐν τῇ ὑπηρεσίᾳ ἀνέγ-
κλητον· πέμπτον, ὅτι χωρία ὑπὸ Βασιλίνης, τῆς μητρὸς Ἰου-
λιανοῦ τοῦ βασιλέως, καταλειφθέντα τῇ ἐκκλησίᾳ, πωλήσας
ἐσφετερίσατο· ἕκτον, ὅτι ἀποταξάμενος τῆς οἰκείας γαμετῆς
πάλιν αὐτῇ συνῆλθεν καὶ ἐπαιδοποίησεν ἐξ αὐτῆς· ἕβδομον,
ὅτι ὡς νόμον καὶ δόγμα ἔχει πωλεῖν τὰς τῶν ἐπισκόπων χειρο-
τονίας κατὰ τὴν τῶν προσόδων ἀναλογίαν. “Καὶ πάρεισιν οἱ
δόντες καὶ χειροτονηθέντες, καὶ ὁ λαβών· καὶ ἐπὶ τούτοις ἔχω
τὰς ἀποδείξεις.”
Ιππόλυτος. εκκλησιαστικός. Fragmenta in Psalmos [Sp.] Fragment 8,

line 4
ματος ὠφελείας ἕνεκεν τῆς τοῦ δυναμένου συνιέναι ἀναγεγραμμένος.

Ἦλθε δὲ εἰς ἐμὲ Ἑβραίου τινὸς παράδοσις περὶ τῶν τελευταίων.
ἐπεὶ γὰρ πολλοὶ ἦσαν ἀνεπίγραφοι, εἷς δὲ ὁ πρὸ τούτων τῶν ἀνεπι-
γράφων ἐπιγραφὴν ἔχει “Τοῦ Δαυΐδ”, ἔλεγε κἀκείνους ἀπὸ κοινοῦ
λαμβανομένους τοῦ Δαυῒδ αὐτοὺς δεῖν νομίζεσθαι. καὶ εἰ τοῦθ' οὕτως,
ἀκόλουθόν ἐστι τοὺς ἀνεπιγράφους ἐκείνων εἶναι, ὧν οἱ πρὸ αὐτῶν
κατὰ τὴν ἐπιγραφὴν καλῶς εἰσι νενομισμένοι.
Ψαλτήριον δὲ τὴν παροῦσαν τῶν ψαλμῶν βίβλον ὁ προφήτης
ὠνόμασεν, ἐπειδὴ μόνον, φασίν, ἐπὶ τοῖς μουσικοῖς ὀργάνοις ἄνωθεν
ἐπιφέρεσθαι τὸν ἐνεργοῦντα χαλκὸν τὴν ἀπήχησιν καὶ οὐκ ἐκ τῶν
κάτω τοῖς ἄλλοις παραπλησίως. ἵνα οὖν τὴν ἀναλογίαν τῆς τοιαύτης
ὀνομασίας οἱ μεμαθηκότες αὐτὸ φυλάττειν σπουδάζωσι καὶ πρὸς τὰ
ἄνω βλέπωσιν, ὅθεν ἀπηχήθη, τούτου χάριν ψαλτήριον προσηγόρευσεν.
τοῦ γὰρ παναγίου πνεύματος ἀπήχησίς ἐστιν ὅλον καὶ φθόγγος.
Ιππόλυτος. εκκλησιαστικός. Fragmenta in Psalmos [Sp.]

Fragment 9, line 63
τερον πρότερόν ἐστι τοῦ τῇ ἱστορίᾳ προτέρου, ἐπεὶ ὡς προειρήκαμεν

ὁ περὶ ἀφέσεως τόπος συγγενὴς τῷ πεντηκοστῷ ἐστιν ἀριθμῷ, ὁ δὲ
οὐκ ἄξιος ἀφέσεως ὑπερέπεσε τὸν πεντηκοστὸν ἀριθμόν, ὡς Δωὴκ ὁ
Ἰδουμαῖος. πεντηκοστὸς γὰρ πρῶτός ἐστιν ὁ ἀπαγγέλλων τὰ περὶ
αὐτοῦ. ἀλλὰ μὴν καὶ ὁ τρίτος, ἐπεὶ “ὅτε ἔφευγε Δαυῒδ ἀπὸ προσώπου
Ἀβεσσαλὼμ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ” εἴρηται, δῆλον τοῖς ἀνεγνωκόσι τὰς βασι-
λείας, ὅτι μετὰ τὸν πεντηκοστὸν πρῶτόν ἐστι καὶ τὸν πεντηκοστόν.
Καὶ τὰ τοιαῦτα δ' ἢν ἐπὶ πλεῖόν τις διατρίψας τηρήσῃ, τῆς ἱστο-
ρίας καὶ τῶν ἐπιγραφῶν ἀκριβέστερον εὑρήσει τὰς αἰτίας τῆς τάξεως
τῶν ψαλμῶν.
385
Εἰκὸς δ' ἔχειν ἀναλογίαν καὶ τὸ μόνον προφητῶν τὸν Δαυῒδ σὺν
ὀργάνῳ πεπροφητευκέναι, τῷ παρὰ μὲν Ἕλλησι καλουμένῳ ψαλτηρίῳ,
παρὰ δὲ Ἑβραίοις νάβλα, ὅπερ μόνον ὀργάνων μουσικῶν ὀρθότατον
εἶναι, οὐδὲν ἔχον ἐπικαμπές. καὶ μὴν οὐδὲ συνεργεῖται εἰς ἦχον ἐκ
τῶν κάτω μερῶν, ὡς συμβαίνει ἐπὶ κιθάρας καὶ ἄλλων τινῶν, ἀλλ'
ἄνωθεν.
Ιππόλυτος. εκκλησιαστικός. Refutatio omnium haeresium (=

Philosophumena)
Περιεργότερον γὰρ ἀναβλέψαντες εἰς τὸν οὐρανὸν οἱ Χαλδαῖοι

ἔφασαν δραστικῶν μὲν αἰτιῶν ἐπέχειν λόγον εἰς τὸ ἕκαστον τῶν καθ'
ἡμᾶς συμβαινόντων ἐκβαίνειν τοὺς ἑπτὰ ἀστέρας, συνεργεῖν δὲ τὰ
τῶν ἀπλανῶν ζῳδίων μέρη. τὸν μὲν οὖν ζῳδιακὸν κύκλον διαιροῦσιν
εἰς ζῴδια δώδεκα, ἕκαστον δὲ ζῴδιον εἰς μοίρας τριάκοντα, ἑκάστην
δὲ μοῖραν εἰς ἑξήκοντα λεπτά· οὕτω γὰρ καλοῦσι τὰ ἐλάχιστα καὶ [τὰ]
ἀμερῆ. τῶν δὲ ζῳδίων τὰ μὲν ἀρρενικὰ καλοῦσι, τὰ δὲ θηλυκά, καὶ τὰ
μὲν δίσωμα, τὰ δὲ οὔ, καὶ τὰ μὲν τροπικά, τὰ δὲ στερεά. ἀρρενικὰ
μὲν οὖν ἐστιν ἢ θηλυκὰ ἅπερ συνεργὸν ἔχει φύσιν πρὸς ἀρρενογονίαν
ἢ θηλυγονίαν· Κριὸς γὰρ ἀρρενικόν ἐστι ζῴδιον, Ταῦρος δὲ θηλυκόν,
καὶ τὰ λοιπὰ κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν, ἃ μὲν ἀρρενικά, ἃ δὲ θηλυκά.
ἀφ' ὧν, οἴομαι, καὶ οἱ Πυθαγορικοὶ κινηθέντες τὴν μὲν μονάδα ἄρρεν
προσαγορεύουσι, τὴν δὲ δυάδα θῆλυ, τὴν δὲ τριάδα πάλιν ἄρρεν, καὶ
ἀναλόγως τοὺς λοιποὺς τῶν τε ἀρτίων [τε] καὶ περισσῶν ἀριθμῶν.
ἔνιοι δὲ καὶ ἕκαστον ζῴδιον εἰς δωδεκατημόρια διελόντες τῇ αὐτῇ
σχεδὸν ἐφόδῳ χρῶνται· οἷον ἐπὶ Κριοῦ τὸ μὲν πρῶτον δωδεκατημόριον
αὐτοῦ Κριόν τε καλοῦσιν καὶ ἄρρεν, τὸ δὲ δεύτερον Ταῦρόν
[ἄρρεν] τε καὶ θῆλυ, τὸ δὲ τρίτον Διδύμους τε καὶ ἄρρεν, καὶ ἐπὶ τῶν
ἄλλων μοιρῶν [δὶς] ὁ αὐτὸς λόγος. δίσωμα δὲ εἶναι λέγουσι ζῴδια
Διδύμους τε καὶ τὸν διαμετροῦντα τούτοις Τοξότην,

Philosophumena)
ἐνίσχυσε, καὶ ἐκείνης ἐνεργούσης αὐτὸς ᾤετο ἀφ' ἑαυτοῦ ποιεῖν τὴν
κτίσιν τοῦ κόσμου. ὅθεν ἤρξατο λέγειν· «ἐγὼ ὁ θεός, καὶ πλὴν ἐμοῦ
ἄλλος οὐκ ἔστιν».
Ἔστιν οὖν [ἡ] κατὰ Οὐαλεντῖνον τετρακτύς,
πηγὴ [τῆς] ἀενάου φύσεως ῥιζώματ' ἔχουσα,
386
καὶ ἡ Σοφία, ἀφ' ἧς ἡ κτίσις ἡ ψυχικὴ καὶ ὑλικὴ συνέστηκε νῦν.

καλεῖται δὲ ἡ μὲν Σοφία πνεῦμα, ὁ δὲ δημιουργὸς ψυχή, ὁ διάβολος δὲ
»ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου», Βεελζεβοὺλ δὲ «ὁ ἄρχων τῶν δαιμόνων».
ταῦτά ἐστιν ἃ λέγουσιν. ἔτι δὲ πρὸς τούτοις, ἀριθμητικὴν ποιούμενοι
τὴν πᾶσαν αὑτῶν διδασκαλίαν, ὡς προεῖπον, (τοὺ)ς ἐντὸς πληρώματος
αἰῶνας τρι(ά)κοντα πάλιν ἐπιπροβεβληκέναι αὑτοῖς κα(τ)' ἀναλογίαν
αἰῶνας ἄλλους φασίν, ἵν' ᾖ τὸ πλήρωμα ἐν ἀριθμῷ τελείῳ συνηθροις-
μένον. ὡς γὰρ οἱ Πυθαγορικοὶ διεῖλον τὸν κόσμον εἰς μοίρας
δώδεκα καὶ τριάκοντα καὶ ἑξήκοντα, καὶ λεπτὰ λεπτῶν εἰσιν ἐκείνοις,
ὡς δεδήλωται, οὕτως οὗτοι τὰ ἐντὸς πληρώματος ὑποδιαιροῦσι(ν).
ὑποδιῄρηται δὲ καὶ τὰ ἐν τῇ Ὀγδοάδι, καὶ προβεβλήκασιν ἡ Σοφία,
ἥτις ἐστὶ «μήτηρ πάντων τῶν ζώντων» κατ' αὐτούς, καὶ ὁ κοινὸς τοῦ
πληρώματος Καρπὸς ἑβδομήκοντα λόγους, οἵτινές εἰσιν ἄγγελοι
ἐπουράνιοι, πολιτευόμενοι ἐν «Ἱερουσαλὴμ τῇ ἄνω, τῇ ἐν οὐρανοῖς»·
αὕτη γάρ ἐστι, φησίν, ἡ Ἱερουσαλὴμ ἡ ἔξω Σοφία, καὶ ὁ νυμφίος
αὐτῆς ὁ κοινὸς τοῦ πληρώματος Καρπός.

Philosophumena)
τῶν ἐπτὰ τὴν τῶν ὀκτὼ ἐκομίσατο δύναμιν, καὶ ἐγένοντο οἱ τρεῖς
τόποι ὅμοιοι τοῖς ἀριθμοῖς, ὀγδοάδες ὄντες· οἵτινες τρὶς ἐφ' ἑαυτοὺς
ἐλθόντες τὸν τῶν εἰκοσιτεσσάρων ἀνέδειξαν ἀριθμόν».
Τὰ μέντοι τρία στοιχεῖα, ἅ φησιν αὐτὸς τῶν τριῶν ἐν συζυγίᾳ
δυνάμεων ὑπάρχειν, ἅ ἐστιν ἕξ, ἀφ' ὧν ἀπερρύη τὰ εἰκοσιτέσσαρα
στοιχεῖα, τετραπλασιασθέντα τῷ τῆς ἀρρήτου Τετράδος λόγῳ τὸν αὐτὸν
αὐτοῖς ἀριθμὸν ποιεῖ. ἅπερ φησὶ τοῦ ἀνωνομάστου ὑπάρχειν· φορεῖς-
θαι δὲ αὐτὰ ὑπὸ τῶν τριῶν δυνάμεων εἰς ὁμοιότητα τοῦ ἀοράτου, ὧν
στοιχείων εἰκόνας εἰκόνων [ὧν] τὰ παρ' ἡμῖν τρία διπλᾶ γράμματα
ὑπάρχειν· ἃ συναριθμούμενα τοῖς εἰκοσιτέσσαρσι στοιχείοις δυνάμει τῇ
κατὰ ἀναλογίαν τὸν τῶν τριάκοντα ποιεῖ ἀριθμόν.
Τούτου τοῦ λόγου καὶ τῆς οἰκονομίας ταύτης καρπόν φησιν «ἐν
ὁμοιώματι εἰκόνος» πεφηνέναι ἐκεῖ(νον) τὸν μετὰ τὰς ἓξ ἡμέρας τέταρ-
τον ἀναβάντα εἰς τὸ ὄρος καὶ γενόμενον ἕκτον, τὸν καταβάντα καὶ
κρατηθέντα ἐν τῇ Ἑβδομάδι, ἐπίσημον Ὀγδοάδα ὑπάρχοντα καὶ
ἔχοντα ἐν ἑαυτῷ τὸν ἅπαντα τῶν στοιχείων ἀριθμόν. ὃν ἐφανέρωσεν,
ἐλθόντος αὐτοῦ ἐπὶ τὸ βάπτισμα, ἡ τῆς περιστερᾶς κάθοδος, ἥτις
ἐστὶν ω καὶ ἄλφα, δι' ἀρι(θ)μοῦ δηλουμένη ὀκτακοσίων ἑνός. καὶ διὰ
τοῦτο Μωσέα ἐν τῇ ἕκτῃ ἡμέρᾳ λέγειν τὸν ἄνθρωπον γεγονέναι· καὶ
τὴν οἰκονομίαν δὲ τοῦ πάθους ἐν τῇ ἕκτῃ τῶν ἡμερῶν – ἥτις ἐστὶν
387
Αρκάδιος γραμματικός. , De accentibus [Sp.] P. 1, line 2
Τὸ ἐφικέσθαι τῆς ἐν προσῳδίαις καθολικῆς ἀνα-

λογίας ποθοῦντας, πρὸς δὲ τὸ μῆκος τῆς Ἡρωδιανοῦ
πραγματείας ἀπαγορεύοντας, ἡ δι' ἐπιτομῆς παράδοσις
ὀνήσει πρὸς τὸ βούλημα. Σκόπει οὖν εἴ τι καὶ ἡμῖν
ἤνυσται χρήσιμον εἰς συντομίαν, ἀλλὰ καὶ εἰς σαφή-
νειαν. ἐπεὶ γὰρ τὸ πολύυλον τῶν ὁρισμῶν ἐν πολλοῖς
κανόσιν ἀθρόως κείμενον δύσληπτον ἦν, καταδιῃρέθη
τοῦτο, ἵν' εὔληπτα γένηται διαιρεθέντα τὰ ὑφ' ἓν κεί-
μενα τῷ Ἡρωδιανῷ· τὸ γὰρ ἅμα γένος εἶδος σχῆμα κα-
τάληξιν παράληξιν ἀρχὴν χρόνον στοιχεῖον πάθος παρα-
τηρεῖν, καὶ ὅσα ἄλλα, ἢ τὰ πλεῖστα τούτων, χαλεπὸν
καὶ δυσέφικτον. ἐφ' ἑκάστῳ δὲ τῶν τοιούτων ὁρισμῶν
Αρκάδιος γραμματικός. , De accentibus [Sp.]

P. 2, line 21
καὶ τοῦ ταύτην συνιστάντος λόγου μὴ ἀνεπιστήμονα

ἔχειν. ἀλλὰ καὶ τὸ πολὺ πλῆθος τῶν παραδειγμάτων,
καὶ ἡ περὶ τῶν ἀγνοουμένων ἐν αὐτοῖς ἐξήγησις, καὶ
ἡ τῆς χρήσεως αὐτῶν πολλὴ παράθεσις καταλέλειπται
τῷ συγγραφεῖ· κἀκεῖθεν αὐτὰ λήψεται ὁ μὴ μόνον τὴν
τῶν προσῳδιῶν ὀρθότητα ζητῶν, ἀλλὰ καὶ περὶ τὰς
δυνάμεις καὶ χρήσεις φιλομαθῶν. εὐθὺς οὖν τὴν ἐν
τῷ προοιμίῳ διατριβὴν περιελόντες, ἐνδεικνυμένην τὸ
μέγεθος τῆς πραγματείας, καὶ τῶν πρότερον γεγραφό-
των τὸ ἐνδεὲς ἐλέγχουσαν, ἐπ' αὐτὰ ἥξομεν τὰ πρὸς
ἐπίγνωσιν τῆς ἀναλογίας κατεπείγοντα. εἰ δὲ τὸ συντο-
μώτερον τοῦ πρὸ ἡμῶν ἐπειγομένου πεποιήκαμεν, ὥσπερ
ἐζήτησας, μετὰ τοῦ σαφεστέρου καὶ εὐσυνόπτου τοῖς
πολλοῖς, αὐτὸς ἐπικρινεῖς.
Apollophanes Phil., Fragmenta Fragment 407, line 5
καὶ Ἀπολλοφάνης ἐν τῇ φυσικῇ (placitum vide Chrys. II n. 543).

Tertullianus de anima 14. Dividitur autem in partes (scil.
anima) nunc in duas a Platone – – – – etiam in octo penes
Chrysippum,
etiam in novem penes Apollophanem.
388
Diogenes Laërt. VII 92. ὁ μὲν γὰρ Ἀπολλοφάνης μίαν

λέγει (scil. ἀρετήν), τὴν φρόνησιν.
Fragmenta Herculanensia ed. Scott p. 271 (Pap. 19 – 698
Scriptor incertus περὶ αἰσθήσεως col. 15) – – χρόνοις, τὴν δ' αἴ-
σθη|σιν τὰ καθ' ἕνα κ(ρι)νεῖν | ἢ μνήμης μεθέξειν. (ὁ δ') | Ἀπολλο-
φάνης, ὑπὸ τοῦ | πιθανοῦ ἀπ̣α̣τ̣ηθείς, τὸ | μὲν καὶ μνήμην αὐ|ταῖς
περιάπτειν κατῃ|δέσθη, τὸ δ' ἀναλογίας | μετέχειν προς(ε)δέξα|τ̣ο̣,
ὅπως καὶ τοῦ μηκέ|τ' ὄντος ἀποδῷ διαίς|θησιν αὐτ(αῖς, ὥ)σπερ ἵνα|
σώσωμεν ἐνάργειαν | ἄλλας δέον ἐπ̣ι̣βάλλειν | ἐναργείας.
Athenaeus VII 281d. καὶ Ἀπολλοφάνης δὲ (γνώριμος
δ' ἦν καὶ οὖτος τοῦ Ἀρίστωνος) ἐν τῷ Ἀρίστωνι, καὶ αὐτὸς οὕτως
ἐπιγράψας τὸ σύγγραμμα, ἐμφανίζει τὴν τοῦ διδασκάλου φιληδονίαν.
Hippocrates Math., Testimonia Fragment 4, line 4
τετραγωνισμόν, ἀλλὰ καθόλου, ὡς ἄν τις εἴποι. εἰ γὰρ πᾶς μηνίσκος τὴν

ἐκτὸς
περιφέρειαν ἢ ἴσην ἔχει ἡμικυκλίου ἢ μείζονα ἢ ἐλάττονα, τετραγωνίζει
δὲ ὁ Ἱ.
καὶ τὸν ἴσην ἡμικυκλίου ἔχοντα καὶ τὸν μείζονα καὶ τὸν ἐλάττονα,
καθόλου ἂν
εἴη δεδειχὼς ὡς δοκεῖ ... λέγει δὲ ὧδε ἐν τῶι δευτέρωι βιβλίωι τῆς
Γεωμετρικῆς
ἱστορίας [fr. 92 Sp.]· ‘καὶ οἱ τῶν μηνίσκων δὲ τετραγωνισμοὶ δόξαντες
εἶναι τῶν
οὐκ ἐπιπολαίων διαγραμμάτων διὰ τὴν οἰκειότητα τὴν πρὸς τὸν κύκλον
ὑφ' Ἱππο-
κράτους ἐγράφησάν τε πρώτου καὶ κατὰ τρόπον ἔδοξαν ἀποδοθῆναι’.
Pseuderatosth. Epist. ad Ptolem.
πάντων δὲ διαπορούντων ἐπὶ πολὺν χρόνον
πρῶτος Ἱ. ὁ Χῖος ἐπενόησεν, ὅτι ἐὰν εὑρεθῆι δύο εὐθειῶν γραμμῶν, ὧν ἡ
μείζων
τῆς ἐλάσσονός ἐστι διπλασία, δύο μέσας ἀνὰ λόγον λαβεῖν ἐν συνεχεῖ
ἀναλογίαι,
διπλασιασθήσεται ὁ κύβος, ὥστε τὸ ἀπόρημα αὐτοῦ εἰς ἕτερον οὐκ
ἔλασσον ἀπό-
ρημα κατέστρεφεν.
Pythagoristae (D-K) Phil., Testimonia et fragmenta Fragment b16, line 2

389
ἄχρι τῶν τεσσάρων προελθὼν ἐκπληρώσει τὸν τῶν δέκα ἀριθμόν· ἐὰν δὲ
ὑπερ-
βάληι τις τὸν τῆς τετράδος, καὶ τῶν δέκα ὑπερεκπεσεῖται· οἷον εἴ τις θείη
ἓν καὶ
δύο προσθείη καὶ τρία καὶ τούτοις τέσσαρα, τὸν τῶν δέκα ἐκπληρώσει
ἀριθμόν.
ὥστε ὁ ἀριθμὸς κατὰ μὲν μονάδα ἐν τοῖς δέκα, κατὰ δὲ δύναμιν ἐν τοῖς
τέσσαρσι.
διὸ καὶ ἐπεφθέγγοντο οἱ Πυθαγόρειοι ὡς μεγίστου ὅρκου ὄντος τῆς
τετράδος
οὐ μὰ τὸν ἁμετέραι κεφαλᾶι παραδόντα τετρακτύν
παγὰν ἀενάου φύσεως ῥίζωμά τ' ἔχουσαν.
καὶ ἡ ἡμετέρα ψυχή, φησίν, ἐκ τετράδος σύγκειται. εἶναι γὰρ νοῦν
ἐπιστήμην
δόξαν αἴσθησιν, ἐξ ὧν πᾶσα τέχνη καὶ ἐπιστήμη καὶ αὐτοὶ λογικοί ἐσμεν
κτλ.
[ARISTOT.] Probl. 15, 3. 910b 36 über die Dekas ἢ ὅτι ἐν δέκα ἀναλο-
γίαις τέτταρες κυβικοὶ ἀριθμοὶ ἀποτελοῦνται, ἐξ ὧν φασιν ἀριθμῶν οἱ
Πυθαγόρειοι
τὸ πᾶν συνεστάναι.
ARISTOT. de caelo Α 1. 268a 10 καθάπερ γάρ φασι καὶ οἱ Πυθαγόρειοι,
τὸ πᾶν καὶ τὰ πάντα τοῖς τρισὶν ὥρισται· τελευτὴ γὰρ καὶ μέσον καὶ ἀρχὴ
τὸν
ἀριθμὸν ἔχει τὸν τοῦ παντός, ταῦτα δὲ τὸν τῆς τριάδος.
EUDEM. fr. 83 (Porph. z. Ptol. Harm. I 7 p. 115, 4 Dür.) ἐν τῶι
πρώτωι τῆς Ἀριθμητικῆς ἱστορίας λέγων περὶ τῶν Πυθαγορείων ταυτὶ
κατὰ
λέξιν· ‘ἔτι δὲ τοὺς τῶν τριῶν συμφωνιῶν λόγους τοῦ τε διὰ τεσσάρων καὶ
τοῦ διὰ
πέντε καὶ τοῦ διὰ πασῶν ὅτι συμβέβηκεν ἐν πρώτοις ὑπάρχειν τοῖς ἐννέα·
β γὰρ
καὶ γ καὶ δ γίνεται ἐννέα’.
Ερμίας. , Σχόλια στον Φαίδρο του Πλάτωνα. P. 44, line 16
εἰκόνα, ἐπὶ καταδίκῃ μὲν τοῦ ἄρχοντος, χαριστήριον δὲ τῷ θεῷ παρὰ τῆς
πόλεως. Αἰνίττεται δὲ διὰ τούτου ὅτι «ἐάν μοι καλλίονα τοῦ Λυσίου
λόγου
ἄλλον εἴπῃς, πᾶν τὸ εἰκονικὸν καὶ ἐμφανὲς τοῦ κόσμου κάλλος ἐξάψω
τῆς
390
ἡλιακῆς σφαίρας·» οἱ γὰρ Δελφοὶ καὶ ἡ Πυθὼ σύμβολόν ἐστι τῆς ἡλιακῆς
σφαίρας. Τοῦτο οὖν δηλοῖ ὅτι τὸ ἐπιτήδειον εἰς κατακόσμησιν ὅπερ ἐστὶ
τὸ πλημμελῶς κινούμενον, ἀνατεινόμενον ἐπὶ τὸν χορηγὸν τοῦ κάλλους,
ὅς ἐστιν ὁ βασιλεὺς ἥλιος ἐν ᾧ καὶ ὁ Ἀπόλλων, ἐντεῦθεν κατακοσμεῖται.
Πᾶσα γὰρ ἡ γένεσις καὶ ὁ αἰσθητὸς κόσμος, ὅς ἐστιν εἰκὼν τοῦ νοητοῦ,
καλλύνεται καὶ λαμπρύνεται ἐκ τοῦ δεσπότου ἡλίου. – Τὸ δὲ ἰσομέ-
τρητον ἐπειδὴ ὁμοιότητά τινα ἔχει τὸ ἐμφανὲς καὶ τὸ εἰκονικὸν κάλλος
πρὸς τὸ νοητὸν καὶ οἷον ἴσον ἐστὶν αὐτῷ κατὰ ἀναλογίαν· οὐ γὰρ πάντῃ
ἀπέσχισται.
μγʹ Καὶ τῶν μὲν τοιούτων οὐ τὴν εὕρεσιν 236a
Τοιαῦτα μὲν καὶ τοιούτων λέγει περὶ τῶν ἀναγκαίων, ὧν
χωρὶς οὐ δυνατὸν εἶναι. Τρία γάρ ἐστι ταῦτα· ἀναγκαῖα, αἱρετὰ, φευκτά.
Τὰ μὲν οὖν φευκτὰ οὐ βουλόμεθα· τὰ δὲ αἱρετὰ εὑρεῖν βουλόμεθα καὶ
εὑρόντες χρῆσθαι αὐτοῖς δεόντως· τὰ δὲ ἀναγκαῖα ἐξ ἀνάγκης ἔχομεν καὶ
οὐ δυνάμεθα μὴ θέλειν αὐτά· διὸ οὐ μεμφόμεθα τὸν ἔχοντα αὐτὰ, ἀλλὰ
τὸν κακῶς αὐτοῖς χρώμενον καὶ κακῶς διατιθέντα αὐτὰ, οἷον τὴν τροφήν·
τὸ δὲ συμφέρον ἑαυτοῖς, τουτέστι τὸ αἱρετὸν, καὶ εὑρεῖν θέλομεν καὶ εὖ

χρῆσθαι αὐτῷ· καὶ τὸν ἐν τοῖς ἀπόροις καὶ χαλεποῖς τοῦτο δυνάμενον
Ερμίας. , Σχόλια στον Φαίδρο του Πλάτωνα.

P. 89, line 4
ὡς αὐτὸς λέγων φαίνεται πρὸς τὸν Μουσαῖον καὶ προτείνων αὐτῷ τὰ θεῖα
ἀγαθὰ καὶ τελειῶν αὐτόν. Πάσαις οὖν ὤφθη ἡμῖν οὗτος ὁ ἀνὴρ
κατασχεθεὶς
ταῖς μανίαις· καὶ ἀναγκαίως δὲ τοῦτο συμβαίνει· πολλὴ γὰρ ἕνωσις καὶ
σύμπνοια τούτων τῶν θεῶν πρὸς ἀλλήλους τῶν ἐφόρων τούτων τῶν μα-
νιῶν, καὶ πολλὴ οἰκειότης πρὸς ἑαυτούς ἐστι Μουσῶν, Διονύσου,
Ἀπόλλωνος,
Ἔρωτος.
Τίς οὖν ἑκάστη τῶν μανιῶν λοιπὸν δεῖ διαλαβεῖν. Πρότερον δὲ διαστει-
λώμεθα ὅτι ἄλλαι μέν εἰσιν αἱ ἔνδον καὶ ἐπ' αὐτῆς τῆς ψυχῆς ὁρώμεναι
καὶ αὐτὴν τὴν ψυχὴν τελειοῦσαι, ἄλλαι δὲ αἱ ἔξω αὐτῆς ἐνέργειαι καὶ τὸν
ἔξω ἄνθρωπον καὶ τὴν φύσιν ἡμῶν σῴζουσαι. Ἀναλογίαν δὲ ἔχουσιν αἱ
ἔξω τέσσαρες πρὸς τὰς ἔνδον τέσσαρας. Λάβωμεν οὖν πρότερον τὰς
ἔνδον
καὶ ἐπ' αὐτῆς τῆς ψυχῆς μόνας, καὶ ἴδωμεν τί δρῶσιν εἰς τὴν ψυχήν· καὶ
ἵνα τοῦτο σαφὲς γένηται καὶ ἐν τάξει ληφθῶσιν, ἄνωθεν τὴν κάθοδον καὶ
πτερόρρυσιν, ὡς αὐτός φησι, τῆς ψυχῆς θεωρήσωμεν. Ἐξ ἀρχῆς μὲν
οὖν καὶ πρῶτον ἥνωτο τοῖς θεοῖς ἡ ψυχὴ, καὶ τὸ ἓν αὐτῆς ἐκεῖνο συνῆπτο
391
τοῖς θεοῖς. Εἶτα ἀποστᾶσα ταύτης τῆς θείας ἑνώσεως κατῆλθεν εἰς νοῦν
καὶ
οὐκέτι ἡνωμένως καὶ ἐν ἑνὶ εἶχε τὰ ὄντα, ἀλλὰ ἁπλαῖς ἐπιβολαῖς καὶ οἷον
θίξεσι τοῦ νοῦ αὐτῆς αὐτὰ ἤθρει καὶ ἑώρα. Ἔπειτα καὶ τοῦ νοῦ ἀποστᾶσα
καὶ εἰς λογισμὸν καὶ διάνοιαν κατελθοῦσα, οὐκέτι οὐδὲ ἁπλαῖς ἐπιβολαῖς
αὐτὰ
ᾕρει, ἀλλὰ συλλογιστικῶς καὶ μεταβατικῶς καὶ ἄλλο ἐξ ἄλλου, ἀπὸ
προτάσεων
ἓν τῆς ψυχῆς τοῖς θεοῖς συνῆπτεν. – Ἠπόρησεν ὁ ἑταῖρος Πρόκλος πῶς,

εἰ ἐκ διαιρέσεως λαμβάνονται αἱ μανίαι, δυνατὸν ἄλλην εἶναι παρὰ
ταύτας.
Πρὸς ὃ εἶπεν ὁ φιλόσοφος ὅτι, εἰ καὶ ἐκ διαιρέσεως λαμβάνονται, οὐδὲν
κωλύει, μᾶλλον δὲ καὶ ἀναγκαῖον, ἕκαστον αὐτῶν ὑπὸ πολλῶν κεῖσθαι
θεῶν, κατ' ἄλλας μέντοι καὶ ἄλλας ἐπιβολάς. Πῶς δὲ, φησὶ, τὴν τελες-
τικὴν ἀεὶ προτάττοντες πασῶν τῶν παρ' ἡμῖν ἐπιτηδεύσεων, καὶ αὐτῆς
τῆς φιλοσοφίας τῆς ἀνθρωπικῆς ὑπερτέραν αὐτὴν λέγοντες, νῦν καὶ
μαντικῆς καὶ ἐρωτικῆς ποιοῦμεν καταδεεστέραν; Ἢ πρῶτον μὲν ἐν τοῖς
τοῦ ἀνθρωπίνου βίου πράγμασιν αὐτὴν προτάττομεν, ἀλλ' οὐχὶ καὶ ἐν
τοῖς
τῆς ψυχῆς αὐτῆς καθ' αὑτήν. Ἀλλὰ διὰ τί μὴ ὡς ἔνδον ἔχει, οὕτω καὶ
ἔξω; καὶ γὰρ ἐλέγομεν εἶναι ἀναλογίαν τοῖς ἔνδον πρὸς τὰ ἔξω. Ἢ ἔστι
συλλαβοῦσα ἔχει (καὶ γὰρ θεολογίαν καὶ φιλοσοφίαν σύμπασαν καὶ ἐρω-
τικὴν μέντοι· δεῖ γὰρ αὐτὴν σφόδρα ἐρωτικῶς ἐξῆφθαι αὐτῶν, ἵνα καὶ
κατορθωθῇ), τὴν μέντοι ἐρωτικὴν τὴν ἔξω μόνην καθ' ἑαυτὴν ἀποδιαλα-
βόντες οὕτω θεωροῦμεν, καὶ ταύτῃ φαίνεται ἡμῖν καταδεεστέρα τῆς
τελες-
τικῆς. Τῆς τελεστικῆς οὖν ἐὰν ἀποδιαλάβῃς τὰς ἄλλας, πολὺ αὐτὰς
καταδεεστέρας αὐτῆς ὄψει. Οὐ δεῖ οὖν τὰς ἀναλογίας κατὰ πάντα παρα-
βάλλειν, ἀλλὰ καθὸ μόνον παραλαμβάνονται· οἷον ὡς εἰ σχήματα παρα-
λαμβάνοιτο ἀνάλογον κατὰ τὰ ἐμβαδὰ, μηκέτι δὲ κατὰ τὰς περιμέτρους·
τυγχανουσῶν καὶ τῶν μή· ὡς εἰ ἠρώτα τις «τί οὖν οὕτω σπουδάζουσι καὶ
392
κάμνουσιν;» οἳ δὲ ἀπεκρίνοντο «πᾶσαι γὰρ ἐφίενται τοῦ ἰδεῖν τὰ ὄντα.»

– Τὸ δὲ ἡ προσήκουσα ψυχῆς τῷ ἀρίστῳ νομή· τῷ νοερῷ τῷ
τῆς ψυχῆς λέγει· τοῦτο γὰρ προσηκόντως μόνως ὑπὸ τοῦ νοητοῦ
τρέφεται.
Προσυπάκουσον δὲ ἀντὶ τοῦ δή τὸ γάρ· καὶ σαφὲς γίνεται τὸ τῆς λέξεως.
Τὸ δὲ πτερὸν, ὅ ἐστιν ἡ ἀναγωγὸς αὐτῆς δύναμις, οὐχ ὅτι προσηκόντως,
ἀλλὰ καὶ μόνως ὑπὸ τοῦ νοητοῦ τρέφεται καὶ ὑπ' οὐδενὸς ἄλλου. Λει-
μὼν δέ ἐστιν ἡ γόνιμος τῶν εἰδῶν δύναμις· λέγοι δ' ἂν λειμῶνα τὰς
Νύκτας· ἐκεῖ γὰρ αἱ πηγαὶ τῆς ζωῆς· ἄλλος δὲ λειμών ἐστιν ὁ ἐν Πολι-
τείᾳ ἐν ᾧ κατασκηνοῦνται μέλλουσαι ἰέναι εἰς γένεσιν, ὅ ἐστι τὸ φάσμα
τὸ
ὑπὸ σελήνην· ἀναλογίαν δὲ ἔχει οὗτος ὁ λειμὼν ὁ ἐν τῇ Πολιτείᾳ πρὸς
τὸν ἐνταῦθα εἰρημένον· καὶ γὰρ ἐκεῖ αἱ ἀρχαὶ τῆς φύσεως καὶ τῆς ἐν
γενέσει ζωῆς ἐν αὐτῷ περιέχονται.
μʹ Θεσμός τε Ἀδραστείας ὅδε 248c
Βούλεται λοιπὸν περὶ καθόδου ψυχῶν διαλεχθῆναι καὶ τῆς πρώτης ἀπὸ
τοῦ νοητοῦ αὐτῶν εἰς γένεσιν εἰσκρίσεως. Ἐπειδὴ γὰρ ἀπέστησαν τοῦ
θεᾶς-
θαι τὰ νοητὰ, λοιπὸν κατ' ὀλίγον ὑποφερόμεναι πίπτουσιν εἰς γένεσιν· καὶ
τοῦτο ἔχουσι γέρας αἱ πρώτως ἀπὸ τοῦ νοητοῦ κατιοῦσαι εἰς γένεσιν
ψυχαὶ
τὸ εἰς ἀνδρὸς εἰσιέναι σῶμα καὶ μὴ εἰς ἄλλο τι, ὡς ἑξῆς ἐρεῖ. Ἡ δὲ Ἀδρά-
στεια μία ἐστὶ καὶ αὕτη θεὸς τῶν μενουσῶν ἐν τῇ Νυκτὶ, γενομένη ἐκ
Μελίσσου καὶ Ἀμαλθείας.
Ερμίας. , Σχόλια στον Φαίδρο του Πλάτωνα.

P. 176, line 27
τῶν ὁμοίων οὐκ ἔστι φέγγος ἐν τοῖς τῇδε ὁμοιώμασιν, ὥσπερ ἐπὶ
τοῦ κάλλους· ἦ γὰρ ἂν παρέσχεν ἡμῖν ἔρωτας δεινοὺς, εἴ τι τοιοῦτον
ἦν ἴνδαλμα αὐτῆς· δι' ὀργάνων δὲ καὶ συλλογισμῶν καὶ προτάσεων
μανθάνομεν ὅτι ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ σωφροσύνη αἱρετὸν, ἐπειδὴ διὰ τῆς
αἰσθήσεως αὐτῶν οὐκ ἀντιλαμβανόμεθα, οὐδὲ εἰς ἀνάμνησιν ἐρχόμεθα
ὥσπερ
ἐπὶ τοῦ κάλλους· εἰ μὴ ἄν τις δικαιοσύνην εἴποι σώματος τὴν συμμετρίαν
τῶν ξηρῶν πρὸς τὰ ὑγρὰ καὶ ψυχρῶν πρὸς τὰ θερμά· ἡ δὲ τῆς ψυχῆς
δικαιοσύνη οὐκ ἔστιν αἰσθήσει ληπτή. Πᾶσα δὲ ἡ Πολιτεία τῷ Πλάτωνι
συντέτακται διὰ τὸ εὑρεῖν τὴν τῆς ψυχῆς δικαιοσύνην κατὰ τὴν
τριμέρειαν
τῆς ψυχῆς· καὶ τὴν πόλιν ἐκεῖ διεῖλεν εἰς φυλακικὸν, προπολεμοῦν, θη-
τικόν· ὥσπερ γὰρ ἡ ἔξω δικαιοσύνη, οὕτω κατὰ ἀναλογίαν καὶ ἡ τῆς
393
ψυχῆς· οἷον τότε εἰρηνεύει ἡ πόλις ὅταν κατακλιθῇ τὸ θητικὸν τῷ προ-

πολεμοῦντι, καὶ τὸ προπολεμοῦν τοῖς ἄρχουσιν· ὅταν δὲ μὴ οὕτως ἔχῃ
ἀλλὰ στασιάζῃ, ἀνατρέπεται πᾶσα ἡ πόλις καὶ οὐκ ἔχει δικαιοσύνην. Τὸν
αὐτὸν τρόπον καὶ ἐπὶ τῆς ψυχῆς δεῖ ἐκδέχεσθαι, ὅταν τὸ ἐπιθυμητικὸν
ὑποκλίνηται τῷ θυμικῷ, τὸ δὲ θυμικὸν τῷ λόγῳ, τότε δικαιοσύνην ἔχει
ἡ ψυχή. Ὅρα οὖν διὰ πόσων ὀργάνων καὶ πόσης δυσχερείας εἰκόνα ἐστὶ
λαβεῖν δικαιοσύνης καὶ τῶν ὁμοίων· αὐτὸ δὲ τὸ κάλλος αὐτόθεν
προσπίπτει
ἡμῖν. – Τὸ δὲ τοῦ εἰκασθέντος γένος λέγει τὴν αὐτοδικαιοσύνην·
δικαιοσύνη δέ ἐστιν ἡ ἰδιοπραγία τῶν τῆς ψυχῆς μορίων.
«Καὶ ἐνταῦθα οὖν, φησὶ, τὸ μὲν τὰ καθέκαστα λέγειν οὐκ ἔστιν ἡμέτερον,
τὸ δὲ τύπους παραδοῦναι καὶ διελθεῖν τὰ εἴδη τῆς ψυχῆς καὶ τῶν λόγων
ἡμέτερόν ἐστιν.»
σκζʹ Οὐκ εὐπετές 271c
Τουτέστιν οὐκ ἔχω ἐκ προχείρου λέγειν· οὐ γὰρ εἶπεν ἀδύνατον. – Ὡς
δὲ δεῖ γράφειν· τουτέστι «τὰ τεχνικὰ θεωρήματα παραδώσομεν, τὰ δὲ
κατὰ μέρος οὔ· οἷον πόσα εἴδη λόγων, καὶ ὅτι τὸ μὲν ἰσχνὸν, τὸ δὲ ἁδρὸν,
καὶ τὰ τοιαῦτα οὐκ ἔστιν ἡμῖν εὐπετὲς εἰπεῖν.»

σκηʹ Ἐπειδὴ λόγου δύναμις τυγχάνει 271c
Βούλεται ὡς ἂν εἴποις ἐπὶ παραδείγματος παραδοῦναι τὰ εἰρημένα·
λαβὼν γὰρ ἀναλογίαν τῆς ἰατρικῆς πρὸς τὴν ῥητορικὴν, καὶ εἰπὼν ὅτι,
ὥσπερ ἐκείνη περὶ σώματα, αὕτη περὶ ψυχὴν, καὶ τὰ ἄλλα ὅσα εἶπε, νῦν
ὑπὸ ἓν λέγει, ψυχαγωγίαν λέγων τὸ δύνασθαι ἄγειν καὶ πείθειν τὴν
ψυχήν. – Τὸ γοῦν ψυχὴ ὅσα εἴδη ἔχει· ὀφείλει εἰδέναι τὴν φύσιν τῆς
ψυχῆς καὶ τὰ μόρια τῆς ψυχῆς, ὅτι τριμερής ἐστι, καὶ ὡς εἰς μεγάλα διε-
λόντι τοιαῦτά ἐστι, λογικὸν, θυμικὸν, ἐπιθυμητικόν.
Ιεροκλής. In aureum carmen Cha. p, sec.4, line 13
πρὸς τὴν θείαν ἀρετὴν ἀνάγουσαι ἐπιστῆμαι. τὰ δὲ μικρὰ

πρὸ τῶν μεγάλων ἐστὶν ἐν τάξει τοῖς ἀνιοῦσιν. διὸ καὶ ἐν
ταῖς Πυθαγορικαῖς ὑποθήκαις τὰ τῶν ἀρετῶν παραγγέλ-
ματα πρῶτα παραδίδωσιν ἐν τοῖς ἔπεσιν ὁ λόγος παιδαγω-
γῶν ἡμᾶς ἀπὸ τῆς περὶ τὸν βίον ἀρίστης χρήσεως πρὸς τὴν
θείαν ὁμοίωσιν ἀνιέναι. καὶ οὗτος μὲν ὁ σκοπὸς τῶν ἐπῶν
394
καὶ ἡ τάξις, χαρακτῆρα φιλόσοφον πρὸ τῶν ἄλλων ἀναγνω-

σμάτων ἐνθεῖναι τοῖς ἀκροαταῖς. χρυσᾶ δὲ τὴν ἐπωνυμίαν
ἔσχε διὰ τό, ὡς ἐν ἔπεσιν, ἄριστα εἶναι καὶ θεῖα. οὕτω γὰρ
καὶ χρυσοῦν γένος λέγομεν τὸ ἐν τοῖς ἀνθρωπίνοις γένεσιν
ἄριστον ἀπὸ τῆς τῶν ὑλῶν ἀναλογίας τὴν διαφορὰν τῶν
ἠθῶν λαμβάνοντες. ἔστι δὲ καὶ ὁ χρυσὸς ἀκίβδηλόν τι καὶ
γῆς οὐκ ἀναπεπλησμένον ὥσπερ τὰ συγγενῆ καὶ ἐφεξῆς
ὄντα τούτῳ, οἷον ἄργυρος καὶ χαλκὸς καὶ σίδηρος, πρὸς ἃ
καὶ τὸ ὑπερέχον φύσει κέκτηται ὁ χρυσός, μόνος τῶν ἄλλων
ἰὸν οὐ ποιῶν, ἐκείνων ἑκάστου καθ' ὅσον γῆς μετέχει, κατὰ
τοσοῦτον καὶ εἰς ἰὸν μεταβάλλοντος. τοῦ οὖν γεώδους ἰοῦ
κατὰ τὴν ἔνυλον κακίαν λαμβανομένου τὸ ἅγιον καὶ καθα-
ρὸν γένος καὶ τὸ πάντῃ καθαρεῦον πονηρίας ἦθος εἰκότως
χρυσοῦν ἐλέχθη. οὕτω δὴ καὶ ταῦτα τὰ ἔπη, ὅλα δι' ὅλων
ὄντα καλά, χρυσᾶ καὶ θεῖα τὴν ἐπίκλησιν ἀναγέγραπται.
Ιεροκλής. In aureum carmen Cha. 3, sec.8, line 7
τὸ μέσον γένος ἑνὶ τῶν τριῶν προσαγορεύουσιν ὀνόματι,

ἀγγέλους πάντας λέγοντες ἢ δαίμονας ἢ ἥρωας, δι' ἃς
εἴπομεν αἰτίας, ὥσπερ καὶ νῦν τὸ μέσον γένος πᾶν ἥρωας
ἀγαυοὺς εἶπεν, οὕτως ἔχοντας πρὸς τὸ πρῶτον γένος ὡς
αὐγὴ πρὸς πῦρ καὶ ὡς παῖς πρὸς πατέρα. ὅθεν καὶ θεῶν
παῖδες οἱ ἥρωες εἰκότως ἐπευφημοῦνται, οὐκ ἐκ θνητῆς
συνουσίας αὐτοῖς γενόμενοι, ἀλλ' ἐκ τῆς μονοειδοῦς αὐτῶν
αἰτίας προϊόντες οἷον φῶς τῇ οὐσίᾳ τοῦ φωτεινοῦ σώματος
σύνδρομον, φῶς δὲ ὕπαιθρον καὶ καθαρόν, μεθ' ὃ ἐπινοεῖται
τὸ ἐν σκιᾷ φῶς καὶ τὸ ὑποσυμμιγὲς σκότῳ γινόμενον, πρὸς
ὃ τὴν ἀναλογίαν ἔχει τὸ τρίτον καὶ ἀνθρώπινον γένος τῷ
εἰς κακίαν ποτὲ καὶ λήθην ἐπιρρεπὲς εἶναι, οἷς καὶ τοῦ
ἀεὶ νοεῖν τὸν θεὸν ἀφίσταται ἄνθρωπος, τῶν μὲν ἀεὶ
νοούντων ἀπολειπόμενος τῷ ποτὲ μὴ νοεῖν, τῶν δὲ ἀλόγων
ἀναβεβηκὼς τῷ ποτὲ νοεῖν καὶ πρὸς τὴν θείαν ἐπιστήμην
ἀνακαλεῖσθαι, ὅτε καὶ τῷ θείῳ συντάττεται χορῷ τὸν ὑλικὸν
φθόνον ἀποφυγὼν καὶ τὴν θνητὴν προσπάθειαν ἀποσεισά-
μενος. τότε οὖν καὶ τιμῆς ἄξιος παρ' ἡμῶν ὁ τῆς θείας
ἀποδοχῆς ἠξιωμένος ὡς τὸ τῆς φύσεως ἴσον τῇ κρείττονι
μετουσίᾳ κοσμήσας. προσήκει γὰρ τιμᾶν τῷ ἐραστῇ τοῦ
θεοῦ καὶ τὰ ὁπωσοῦν ὡμοιωμένα αὐτῷ, εἴτε ἐξ ἀϊδίου τὴν

395
μεθισταμένων. τὸ γὰρ οὕτω γνῶναι τὰ ὄντα, ὡς παρ' αὐτοῦ

τοῦ θεοῦ ὑπέστη, ὁμοίωμα θεῖον ἦν κτήσασθαι. ἐπειδὴ δὲ
μετὰ τὴν ἀσώματον διακόσμησιν ἡ σωματικὴ φύσις
ὑπόκειται τὸν ἐμφανῆ τοῦτον συμπληροῦσα κόσμον καὶ
πρὸς τὴν τῶν λογικῶν οὐσιῶν ἡγεμονίαν συντεταγμένη,
ἑξῆς τὸ τῆς φυσιολογικῆς ἐπιστήμης ἀγαθὸν ἐπακολουθή-
σειν μηνύει τοῖς ἐν τάξει προϊοῦσιν ἐπὶ τὰς γνώσεις.
γνώσῃ δ', ᾗ θέμις ἐστί, φύσιν περὶ παντὸς ὁμοίην,
ὥστε σε μήτε ἄελπτ' ἐλπίζειν μήτε τι λήθειν.
Πρὸς τὴν θείαν εὐμετρίαν ἡ φύσις τὸν ἐμφανῆ κόσμον
ἀποτυπουμένη δι' ἀναλογίας τε αὐτὸν ἑαυτῷ πανταχοῦ
διαφόρως ὡμοίωσε καὶ τὸ θεῖον κάλλος ἐνεικονίσατο δι'
ὅλων τῶν ἐγκοσμίων εἰδῶν ἄλλως καὶ ἄλλως, ὥστε
οὐρανῷ μὲν ἀποδοῦναι τὸ ἀεικίνητον, γῇ δὲ τὸ μόνιμον,
ἑκάτερον δὲ τούτων θείας ὁμοιώσεως ἴχνος ἀποφέρεσθαι.
καὶ τῷ μὲν οὐρανίῳ σώματι τὸ πέριξ τοῦ παντὸς ἀπένειμε,
τῷ δὲ περιγείῳ τὸ κέντρον. ἐν δὲ σφαίρᾳ ἄλλως μὲν τὸ
κέντρον ἀρχή, ἄλλως δὲ ὁ τοῦ περιέχοντος ὅρος. ὅθεν τὰ
ἄνω μὲν ἄστροις πεποίκιλται καὶ τοῖς μετ' ἐκεῖνα ζῴοις
νοεροῖς, γῆ δὲ φυτοῖς ἐκοσμήθη καὶ ζῴοις αἰσθήσει μόνῃ
χρωμένοις. μεσότης δὲ τῶν οὕτω διεστηκότων ὁ ἄνθρωπος
ψεως, οὕτω τῷ μὴ μένειν ἀεὶ ἐν τῇ ἀγνοίᾳ ὑπερέχει ζῴων

ἀλόγων καὶ φυτῶν καὶ ὅλης τῆς περιγείου καὶ θνητῆς
φύσεως ἀναβέβηκε κατ' οὐσίαν ὡς ἐπιστρέφειν πρὸς θεὸν
πεφυκὼς καὶ ἀναμνήσει τὴν λήθην ἀφανίζειν καὶ διδασκαλίᾳ
προσλαμβάνειν, ἃ ἀπέβαλε, καὶ τὴν ἄνωθεν φυγὴν τῇ
ἀντιστρόφῳ φυγῇ ἰᾶσθαι. προσήκει οὖν τῇ ἀνθρωπίνῃ
οὐσίᾳ τοιαύτῃ οὔσῃ γνῶναι τὴν σύστασιν ἀθανάτων τε
θεῶν θνητῶν τε ἀνθρώπων, τοῦτ' ἔστι τῶν λογικῶν
γενῶν τὴν διάταξιν· γνῶναι δὲ καὶ τὴν φύσιν τὴν περὶ
παντὸς ὁμοίην, τοῦτ' ἔστι τὴν σωματικὴν οὐσίαν τὴν
ἄνωθεν μέχρι τῶν τελευταίων δι' ἀναλογίας καὶ ἐμφάσεως
θείας κοσμηθεῖσαν· γνῶναι δὲ ταῦτα πάντα, ᾗ θέμις
ἐστί, τοῦτ' ἔστι, νόμῳ ὡς διάκεινται, καὶ οὕτως, ὡς
ὑπέστη παρὰ τοῦ θεοῦ καὶ ὃν τρόπον τοῖς ἐκείνου νόμοις
ἐστὶ διατεταγμένα, εἴτε σώματα, εἴτε ἀσώματα. κατὰ
κοινοῦ γὰρ ἐπ' ἀμφοτέρων τῶν ποιήσεων τὸ γνῶναι δεῖ,
ᾗ θέμις ἐστίν, ἀκουστέον. οὐ γὰρ ἀλογίστοις προθυμίαις
396
ἑκόντας μεταφέρειν δεῖ τὴν ἀξίαν τῶν πραγμάτων πρὸς

τὸ ἡμῖν δοκοῦν, ἀλλὰ τοῖς τῆς ἀληθείας ὅροις ἑπομένως
γινώσκειν τὰ ὄντα πάντα, ᾗ θέμις ἐστὶ καὶ ὡς ὁ τῆς
δημιουργίας θεσμὸς ὥρισεν ἕκαστα. ἐκ δὲ τούτων τῶν
τικὴν δύναμιν, ἵνα τῆς ὅλης φιλοσοφίας τὸ μὲν θεωρητικὸν

προηγῆται ὡς νοῦς, τὸ δὲ πρακτικὸν ὡς δύναμις ἕπηται.
τοῦ δὲ πρακτικοῦ δύο θῶμεν εἴδη, πολιτικὸν καὶ τελεστικόν,
τὸ μὲν διὰ τῶν ἀρετῶν τῆς ἀλογίας ἀποκαθαῖρον ἡμᾶς, τὸ
δὲ διὰ τῶν ἱερῶν μεθόδων τὰς ὑλικὰς φαντασίας ἀποτέμνον.
δεῖγμα δὲ οὐ μικρὸν τῆς μὲν πολιτικῆς φιλοσοφίας οἱ ἐν
κοινῷ κείμενοι νόμοι, τῆς δὲ τελεστικῆς φιλοσοφίας τὰ τῶν
πόλεων ἱερά. καὶ ἔστι τὸ μὲν ἀκρότατον τῆς ὅλης φιλοσοφίας
ὁ θεωρητικὸς νοῦς, μέσον δὲ ὁ πολιτικὸς καὶ τρίτον ὁ
τελεστικός, τοῦ μὲν πρώτου πρὸς τὰ δύο τὴν ὀφθαλμοῦ
ἀναλογίαν ἀποσῴζοντος, τῶν δὲ μετ' αὐτὸ πρὸς ἐκεῖνο τὴν
χειρὸς καὶ ποδὸς ἀξίαν ἐχόντων, πρὸς ἄλληλα δὲ πάντων
συντεταγμένων, ὡς ἀτελὲς εἶναι ὁτιοῦν τούτων καὶ ἐγγὺς
μάταιον μὴ τῆς τῶν λοιπῶν συνεργίας τυγχάνον. διὸ εἰς
μίαν ἕνωσιν συνελθεῖν δεῖ τὴν τῆς ἀληθείας εὑρετικὴν
ἐπιστήμην καὶ τὴν ἀρετῆς προβλητικὴν δύναμιν καὶ τὴν
καθαρότητος ἀπεργαστικήν, ἵνα σύμφωνον τῷ ἡγουμένῳ
νῷ τὸ πολιτικὸν ἔργον ἀποτελῆται καὶ τούτοις ἀμφοτέροις
ὁμολογούμενον τὸ ἱερὸν ἔργον ἀποφαίνηται. τοῦτο τῆς
Πυθαγορικῆς ἀγωγῆς τὸ πέρας, ὅλους δι' ὅλων ὑποπτέρους
Anatolius Math., Phil., Περὶ δεκάδος καὶ τῶν ἐντὸς αὐτῆς ἀριθμῶν
P. 7, line 4
δυὰς ἀρχὴ ἀριθμοῦ· πρώτη αὔξη καὶ μεταβολὴ εἰς δυάδα

καὶ διπλασιασμὸν τῆς μονάδος· πρώτη τοῦ στίχου τῶν ἀρτίων
ἐστί, συντεθεῖσα ἰσοδυναμοῦσα τῷ ἀπ' αὐτῆς γινομένῳ· ἡ μὲν
γὰρ σύνθεσις ταύτης καὶ ὁ πολυπλασιασμὸς τὸ αὐτὸ ποιεῖ, ἐπὶ
δὲ τῶν ἄλλων ὁ πολυπλασιασμὸς τῆς συνθέσεως μείζων· μετὰ
τὸ σημεῖον γραμμὴν ἔδειξεν· ἔχει τὸ ἀνάλογον τῇ ὕλῃ καὶ
παντὶ αἰσθητῷ· εἴκαζον αὐτὴν ἐν ἀρεταῖς ἀνδρίᾳ· προβέβηκε
γὰρ ἤδη. διὸ καὶ τόλμαν ἐκάλουν καὶ ὁρμήν· καὶ δόξαν δὲ
ὠνόμαζον, ὅτι τἀληθὲς καὶ ψεῦδος ἐν δόξῃ. ἔτι καὶ ταύτην
397
ἐκάλουν κίνησιν, γένεσιν, μεταβολήν, διαίρεσιν, μῆκος, αὔξη-

σιν, κοινωνίαν, τὸ πρός τι, λόγον τὸν ἐν ἀναλογίᾳ· τριῶν γὰρ
ἀριθμῶν σχέσις ἐν τρισὶν ὅροις ὁ λόγος ὁ ἐν ἀναλογίᾳ.
Anatolius Math., Phil., Περὶ δεκάδος καὶ τῶν ἐντὸς αὐτῆς ἀριθμῶν
P. 7, line 5
καὶ διπλασιασμὸν τῆς μονάδος· πρώτη τοῦ στίχου τῶν ἀρτίων

ἐστί, συντεθεῖσα ἰσοδυναμοῦσα τῷ ἀπ' αὐτῆς γινομένῳ· ἡ μὲν
γὰρ σύνθεσις ταύτης καὶ ὁ πολυπλασιασμὸς τὸ αὐτὸ ποιεῖ, ἐπὶ
δὲ τῶν ἄλλων ὁ πολυπλασιασμὸς τῆς συνθέσεως μείζων· μετὰ
τὸ σημεῖον γραμμὴν ἔδειξεν· ἔχει τὸ ἀνάλογον τῇ ὕλῃ καὶ
παντὶ αἰσθητῷ· εἴκαζον αὐτὴν ἐν ἀρεταῖς ἀνδρίᾳ· προβέβηκε
γὰρ ἤδη. διὸ καὶ τόλμαν ἐκάλουν καὶ ὁρμήν· καὶ δόξαν δὲ
ὠνόμαζον, ὅτι τἀληθὲς καὶ ψεῦδος ἐν δόξῃ. ἔτι καὶ ταύτην
ἐκάλουν κίνησιν, γένεσιν, μεταβολήν, διαίρεσιν, μῆκος, αὔξη-
σιν, κοινωνίαν, τὸ πρός τι, λόγον τὸν ἐν ἀναλογίᾳ· τριῶν γὰρ
ἀριθμῶν σχέσις ἐν τρισὶν ὅροις ὁ λόγος ὁ ἐν ἀναλογίᾳ.
Ιωάννης Λαυρέντιος Λύδος. De mensibus Book 2, sec.11, line 57
θεῶν. ἐπειδὴ γὰρ τῶν πλανωμένων πάντων ὑψηλό-

τερος ὁ τοῦ παρ' αὐτοῖς Κρόνου λέγεται ἀστήρ, αὐτῷ
δῆθεν τὴν ἑβδόμην ἡμέραν ἀνέθεντο ὡς ἀνωτάτῳ
πάντων. ἡ τοίνυν ἑβδομὰς συνέστηκεν ἐξ ἑνὸς καὶ
δυοῖν καὶ τεττάρων, ἔχουσα δύο λόγους ἁρμονικωτά-
τους, τόν τε τριπλάσιον καὶ τὸν τετραπλάσιον. ἔχει
δὲ καὶ διαιρέσεις ζυγάδην τρόπον τινὰ συνεστώσας·
διαιρεῖται γὰρ πρῶτον εἰς μονάδα καὶ ἑξάδα, ἔπειτα
εἰς πεντάδα καὶ δυάδα, καὶ τελευταῖον εἰς τριάδα καὶ
τετράδα· μουσικωτάτη δὲ ἡ τούτων τῶν ἀριθμῶν ἀνα-
λογία. διατείνει δὲ αὐτῆς ἡ φύσις καὶ ἐπὶ τὴν ὁρατὴν
ἅπασαν οὐσίαν, οὐρανὸν καὶ γῆν· αὐτίκα γοῦν οὐρα-
νόν φασιν ἑπτὰ διεζῶσθαι κύκλοις, ὧν ὀνόματα τάδε·
ἀρκτικὸς ἀνταρκτικὸς θερινὸς χειμερινὸς ἰσημερινὸς ζω-
διακὸς καὶ προσέτι γαλαξίας· ὁ γὰρ τοιοῦτος ἀριθμὸς
θεῖός ἐστιν. ὅθεν τὰ κατὰ τὴν ἡμετέραν ψυχὴν διὰ
τοῦ ἡγεμονικοῦ λόγου ἑπταχῆ σχίζεται, πρός τε πέντε
αἰσθήσεις καὶ τὸ φωνητικὸν ὄργανον καὶ ἐπὶ πᾶσι τὸ
γόνιμον. καὶ τὸ πᾶν δὲ τοῦτο ἐν ἑπτὰ θεωρεῖται· ἐν
σώματι ἐν διαστάσει ἐν σχήματι ἐν μεγέθει ἐν χρώματι
398
καὶ ἐν τούτῳ τὸν ζωογονικὸν ἀριθμὸν ἐπιτηροῦντας·

Ἀφροδίτης δὲ οὗτος, ἔφορος δὲ Ῥωμαίων Ἀφροδίτη.
Ὅτι ἡ σελήνη προσεχῶς ἐπιβέβηκε τῷ γεννητῷ
παντὶ καὶ πάντα κυβερνᾶται τὰ τῇδε ἐναργῶς ὑπ'
αὐτῆς, ὡς τὰ λόγιά φασι·
Νύμφαι πηγαῖαι καὶ ἐνύδρια πνεύματα πάντα
καὶ χθόνιοι κόλποι τε καὶ ἠέριοι καὶ ὕπαυγοι
μηναῖοι πάσης ἐπιβήτορες ἠδ' ἐπιβῆται
ὕλης οὐρανίας τε καὶ ἀστερίας καὶ ἀβύσσων.
τοῦ γὰρ μεταβολικοῦ σώματος κατὰ τὴν σφετέραν τοῦ
βάρους ἀναλογίαν τῇ γῇ περιχυθέντος ἀναγκαῖον ἦν
τὸ μέλλον πλησιάζειν αὐτῇ πάσης μετέχειν δυνάμεως.
διὸ περιαρμοσάμενος ὁ θεὸς τὴν σεληνιακὴν σφαῖραν
πάσης μετέχουσαν δυνάμεως τῶν δραστηρίων σφαιρῶν
πλησίον τοῦ παντὸς αἰσθητοῦ παρεστήσατο ἔφορον
τῶν στοιχείων. ὅθεν καὶ τετρακέφαλον τὴν Ἑκάτην
ὁ μυστικὸς παραδίδωσι λόγος διὰ τὰ τέσσαρα στοι-
χεῖα· καὶ ἡ μὲν πυρίπνους τοῦ ἵππου κεφαλὴ δῆλον
ὡς εἰς τὴν τοῦ πυρὸς σφαῖραν ἀναφέρεται, ἡ δὲ τοῦ
ταύρου μυκωμένη δαιμόνιόν τινα μυκηθμὸν εἰς τὴν τοῦ
ἀέρος, ἡ δὲ τοῦ ὕδρου πικρὰ καὶ ἄστατος φύσις εἰς
Οἱ τῶν Ῥωμαίων τὴν φυσικὴν ἱστορίαν συγ-

γράφοντές φασι, σπέρμα τῇ μήτρᾳ καταβαλλόμενον ἐπὶ
μὲν τῆς τρίτης ἡμέρας ἀλλοιοῦσθαι εἰς αἷμα, καὶ πρώ-
την διαζωγραφεῖν τὴν καρδίαν, ἥτις πρώτη μὲν δια-
πλάττεσθαι, τελευταία δὲ ἀποθνήσκειν λέγεται· εἰ γὰρ
ἀρχὴ ἀριθμῶν ὁ τρεῖς, περιττὸς δέ ἐστιν ἀριθμός, ἄρα
καὶ ἀρχὴ γενέσεως ἐξ αὐτοῦ. ἐπὶ δὲ τῆς ἐννάτης πή-
γνυται καὶ εἰς σάρκα καὶ μυελοὺς συγγλοιοῦται· ἐπὶ
δὲ τῆς τεσσαρακοστῆς εἰς ὄψιν τελείαν καὶ διατύπωσιν
ἀποτελεῖσθαι καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν τέλειον ἄνθρωπον.
ὁμοίως κατὰ ἀναλογίαν τῶν ἡμερῶν καὶ ἐπὶ μηνῶν·
ἐπὶ τοῦ τρίτου μηνὸς ἐγκινεῖσθαι ἐχόμενον τῇ μήτρᾳ,
ἐπὶ δὲ τοῦ ἐννάτου μηνὸς παντελῶς ἀπαρτίζεσθαι καὶ
πρὸς ἔξοδον σπεύδειν. καὶ εἰ μέν ἐστι θῆλυ, κατὰ
399
τὸν ἔννατον μῆνα, εἰ δὲ κρεῖττον, κατὰ τὸν δέκατον

ἀρχόμενον, διὰ τὸ τὸν μὲν ἔννατον ἀριθμόν, θῆλυν
ὄντα καὶ Σελήνης οἰκεῖον, πρὸς τὴν ὕλην ἀναφέρεσθαι,
τὸν δὲ δέκατον παντέλειον εἶναι καὶ ἄρρενα. θῆλυ δὲ
καὶ ἄρρεν γίνεται κατὰ τὴν τοῦ θερμοῦ ἐπικράτειαν·
πλεονάζοντος μὲν τοῦ κατὰ τὸ σπέρμα θερμοῦ, ἅτε τῆς
πήξεως ταχείας γινομένης, ἀρρενοῦται τε καὶ διαμορ
Ολυμπιόδωρος. Εἰς τὸ κατ' ἐνέργειαν ζωσίμου ὅσα ἀπὸ Ἑρμοῦ καὶ τῶν
φιλοσόφων ἦσαν εἰρημένα (= De arte sac Vol.2, p. 97, line 11
χάρτου: ποῖος γὰρ χάρτης δυνήσηται τὰς τηλικαύτας δυνάμεις τῶν

ἐγκωμίων τῆς τέχνης; Τοσοῦτον δέ μοι χάρτην ἐτοίμασον
ὅσος καὶ πηλίκος ἐστὶν ὁ οὐρανὸς, ἵνα κἄν τι μόριον δυνήσωμαι
ἐντάξαι ὅσον κατὰ τὴν ἔνσωμον ὕλην. Τοῦ γὰρ τελείου καὶ ἀρρήτου
νοῦ ὁμοίωμά ἐστιν. Διὸ γυμνάζεσθαι ὀφείλομεν, κατὰ τὸν θεῖον
Δημόκριτον· (ἀφομοίωσίς ἐστιν.) «Διὸ γυμνάζεσθαι ὀφείλομεν καὶ
συνετὸν καὶ ὀξὺν ἔχειν τὸν νοῦν». Καὶ ὁ Ζώσιμός φησιν· «Εἰ μὲν
γυμναζόμενος ἐπέτυχες, ἔσχες τῶν γυμνασίων τὸν κάματον· ἡ γὰρ
τέχνη, φησὶν, νοὸς χρῄζει, καὶ γίνεται.
Καὶ ὅρα ὅτι πάντα εὐσύνοπτά σοι καθέστηκεν, ἀναλεξάμενος
ἀπὸ τῶν ἐξ ἀρχῆς εἰρημένων, ἀναλογίαν ποιούμενος τῶν παρατεθέν-
των σοι πάντων. Τὸ γὰρ εἰρηκέναι αὐτοὺς περὶ ὑγρῶν οὐσιῶν καὶ
ξηρῶν πλάνην ποιεῖ τοῖς ἐντυγχάνουσιν. Τὸ γὰρ ὑγρὸν διττῶς νοεῖται·
τὸ μὲν γὰρ κυρίως ὑγρόν ἐστιν, ὡς τὸ ὕδωρ· τὸ δὲ πάλιν ὑγρὸν καλεῖ-
ται παρὰ τοῖς τεχνίταις τὸ τραυλὸν τῶν λίθων. Καὶ δύο ἐναντία κατὰ
ἑνὸς ἐκφέρεσθαι ἀμήχανον. Καὶ ὧδε ἐστὶν τὸ ἀληθὲς εἰρημένον ὑπὸ
Πετασίου τοῦ φιλοσόφου· «Τοσαύτης δαιμονοπληξίας καὶ αὐθαδείας
τὸν μόλυβδον ὄντα φησὶν ὅτι οἱ θέλοντες μαθεῖν μανίας περιπίπτουσιν,
ἀλλ' οὐ νοΐ. Ἀγαθὲ, μοὶ λάμψον τοῖς ἐσκοτισμένοις φῶς. Ὅμως
οἰχήσεται πᾶν ψεῦδος. Οἴδασι γὰρ οἱ ὄντες τῆς ἀφθονίας ἀρχηγοὶ πάντα
ἀληθῆ· ἀλλὰ συγγνώμης τύχω· δυνατὸν γὰρ τὸ ἐμὸν ἁμάρτημα δι'
Orion Gramm., Etymologicum Alphabetic letter alpha, p. 31, line 1
πίνοντας. οἱ δὲ παρὰ τὸ ἄνω πελάζειν, ἀνάπελός τις

οὖσα.
Ἀμύγδαλα, παρὰ τῷ κελύφει, τῷ ξυλώδει καλύμματι
τῷ μετὰ τὸ χλωρὸν τῷ ἔξω ἀμχὰς πολλὰς ἔχειν.
Ἀϋτμή, ἄω καὶ ἄσω, ὄνομα ἀσμὴ, καὶ τροπῇ τοῦ σ εἰς
400
τ, ἀτμὴ, πλεονασμῷ τοῦ υ, ἀϋτμή. Ἡρωδιανὸς ἐν

Ἐπιμερισμοῖς.
Ἀμβροσία, παρὰ τὸ μὴ βροτοῖς δεδόσθαι· Οὐ γὰρ σῖτον
ἔδουσ', οὐ πίνουσ' αἴθοπα οἶνον, καθ' Ὅμηρον.
Ἀναλογία, ὅθεν τὸ ἀκόλουθον, καὶ κατὰ λόγον δύο στε-
ρήσεις ἔχει ἡ λέξις· αἵτινες ὁμοῦ οὖσαι κατάθεσιν δη-
λοῦσιν, ὡς πηρὸς καὶ ἀνάπηρος ὁ πεπερωμένος. ἔστιν
οὖν ὁ λόγος, ἄλογος, ἀλογία, καὶ μετὰ τῆς α στερή-
σεως, καὶ ἄλλη στέρησις, ἀναλογία. τοιοῦτον δὲ ἐστὶ
καὶ τὸ ἀνάπυστα, τὰ περιβόητα· ἐπλεόνασε δὲ τὸ ν
ἐν τῇ λέξει τῇ ἀναλογίᾳ, ὡς ἐν τῷ ἀναίσχυντος, ἀναιδής.
Ἀκρεφνές, οἷον ἀκεραιοφανές.
τῷ μετὰ τὸ χλωρὸν τῷ ἔξω ἀμχὰς πολλὰς ἔχειν.

Ἀϋτμή, ἄω καὶ ἄσω, ὄνομα ἀσμὴ, καὶ τροπῇ τοῦ σ εἰς
Ἀγγεῖλαι, κυρίως τὸ δι' ἀγγέλων κελεύειν καὶ λέγειν.
Ἄμυδις, παρὰ τὸ ἅμα ἄμαδις. καὶ τροπῇ τοῦ α
εἰς υ, Αἰολικῶς ἄμυδις.
Ἀμφωρεὺς, τὸ δίωτον σταμνὴν τὸ ἀμφοτέρωθεν φε-

401

Ἀγγεῖλαι, κυρίως τὸ δι' ἀγγέλων κελεύειν καὶ λέγειν.
Ἄμυδις, παρὰ τὸ ἅμα ἄμαδις. καὶ τροπῇ τοῦ α
εἰς υ, Αἰολικῶς ἄμυδις.
Joannes Pediasimus Philol., Rhet., Scholia in Hesiodi scutum (scholia

paraphrastica Pediasimi et exegesis Joannis Tzetzae) P. 622, line 27
ται· ὥσπερ δὲ ἀνατιθέαμεν τὴν τεκτονικὴν καὶ ὑφαντικὴν τῇ

Ἀθηνᾷ, οὕτω καὶ τὴν ὁπλοποιητικὴν τῷ Ἡφαίστῳ. Di.
119 ὙΣΜΙΝΗ. Ἡ μάχη, καὶ γίνεται κατὰ τὸν Θεσσαλονί-
κης ἀπὸ τοῦ ὑπομίμνειν, ἵν' ᾖ ὑπομίμνη, καὶ ὑσμίνη. Ὑπομέ-
νει γὰρ καὶ ὑφίσταται ἡ μάχη τὸν πόλεμον τῶν ἀνδρῶν. Di.
Ibid. ΗΣΘΑ. Κανόνισον· εἰμὶ τὸ ὑπάρχω, καὶ ὁ παρα-
τατικὸς ἦν, τὸ δεύτερον ἦς, καὶ ἐπεκτάσει τῆς θα συλλαβῆς
ἦσθα. Di.
120 ΑΡΕΙΟΝΑ. Τὸ συγκριτικὸν ἔλαβεν ἀντὶ θηλυκοῦ,
καὶ ἐν ἄλλοις δὲ πλείοσιν ἔθος τοιοῦτον τῷ Ἡσιόδῳ· τὸ ο δὲ
γράφεται μικρὸν πρὸς τὴν ἀναλογίαν τῶν συγκριτικῶν· ταῦτα
γὰρ πάντα καθὸ τριγενῆ συστέλλονται. Di.
Ibid. ΑΡΕΙΟΝΑ ΚΥΑΝΟΧΑΙΤΗΝ. Ἀρείων ἵππος, ὃν
ἔλαβεν ὕστερον Ἄδραστος. Ὅμηρος·
Οὐκ εἴ κεν μετόπισθεν Ἀρείονα δῖον ἐλαύνοι,
Ἀδράστου ταχὺν ἵππον.
Οὗτος καὶ Ἀρκίθοος, ὅτε ἐγεννᾶτο ὁ Ἡρακλῆς, τῷ Ἀρείονί
φασι ἵππῳ κεχρῆσθαι, ᾧ ἐποχούμενος Ἄδραστος ἐν ταῖς Θή-
βαις ἐξέφυγεν. Ἀρείων, ἵππος Ἡρακλέους. Tz.
122 Ταῦτα εἰπὼν (φησὶν) ὁ Ἡρακλῆς, κνημῖδας μὲν λευκοῦ
χαλκοῦ, ἔθηκεν εἰς τὰς κνήμας αὐτοῦ. Εἶτα θώρακα ἐνεδύθη
Προκόπιος. Catena in Canticum canticorum P. 1716, line 30

402
τοῦ λόγου τὸ ἀκρότατον καὶ τελειότατον· τί γὰρ

ὑπέρτερον τῆς πρὸς Θεὸν ὁμοιότητος; ἐπὶ μὲν οὖν
τῆς πρώτης κτίσεως ἀδιαστάτως τῇ ἀρχῇ συναν-
εφάνη τὸ πέρας, καὶ ἀπὸ τῆς τελειότητος ἡ φύσις
τοῦ εἶναι ἤρξατο, ἐπεὶ δὲ διὰ κακίας θανάτῳ παρ-
εδόθη, οὐκ ἀθρόαν πάλιν ἐπαναλαμβάνει τὴν τελειό-
τητα, ἀλλ' ὁδῷ τινὶ καὶ τάξει πρόεισιν ἐπὶ τὸ μεῖζον,
κατ' ὀλίγον ἀποσκευαζομένη τὴν πρὸς τὰ ἐναντία
προσπάθειαν, δι' ἀστειοτέρας διαγωγῆς περιξυομένη
τὴν συμφυΐαν τοῦ χείρονος· ὅθεν καὶ πολλὰς μονὰς
εἶναι παρὰ τῷ Πατρὶ μεμαθήκαμεν, κατὰ ἀναλογίαν
τῆς ἑκάστῳ πρὸς τὸ καλὸν σχέσεως καὶ τῆς τοῦ χεί-
ρονος ἀποστάσεως, ἑτοιμαζομένης πᾶσι τῆς ἀντιδό-
σεως. Ὁ μὲν γάρ τις ἐν ἀρχῇ τῆς τοῦ βελτίονός ἐστι
βιώσεως· ἄρτι καθάπερ ἐκ βυθοῦ τινος τοῦ κατὰ κα-
κίαν βίου, πρὸς τὴν μετουσίαν τῆς ἀληθείας ἀνανη-
ξάμενος· τῷ δέ τις γέγονεν ἤδη δι' ἐπιμελείας καὶ
προσθήκη τοῦ κρείττονος· ἄλλος ἐπὶ πλεῖον διὰ τῆς
ἐπιθυμίας τῶν ἀγαθῶν ἐπηυξήθη· ὁ δὲ μέσως ἔχει
τῆς τῶν ὑψηλῶν ἀναβάσεως· ἕτερος καὶ τὸ μήπου
παρέδραμεν.
Προκόπιος. Catena in Canticum canticorum P. 1724, line 43
ὁμολογοῦσι τὴν ἔκπληξιν, τὸ φῶς τῶν πράξεων αὐ-

τῆς βλέποντες λάμπον ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων·
ὅπως πάντα εὐσχημόνως καὶ κατὰ τάξιν ποιοῦσα,
τεταγμένη ἐστὶ τῇ καταστάσει, οὐδὲν ἔχουσα πλημ-
μελὲς, οὐδὲ συγκεχυμένον. Καλὴ δέ ἐστιν ὡς σελή-
νη, καὶ ἐκλεκτὴ ὡς ἥλιος· ἐπειδὴ καὶ τὰς ἐν νυκτὶ
καὶ ἐν ἡμέρᾳ φωτίζει ἑκάστῃ καταστάσει τῶν ὠφε-
λουμένων προσφόρως ἁρμοζομένη· καὶ ὡς ὄρθρος δὲ
ἐκκύπτει τῆς οἰκείας ἕξεως συγκαταβατικῶς· οὐχ
ὅλην δὲ αὐτὴν δεικνύουσα τοῖς ὅλην ἰδεῖν οὐ δυναμέ-
νοις, ἀλλὰ μερικῶς ἐκκύπτουσα πρὸς τὴν ἀναλογίαν
τῆς τῶν ὁρώντων δυνάμεως· καὶ ἐκκύπτουσα ὡς
ὄρθρος, οὐχ ὡς μεσημβρία οὐδὲ ὡς φέγγος ἡμερινόν·
διὰ μὲν τὸ ἔτι τυγχάνειν ἀγεύστοις τῆς ἀπολαύσεως,
δυναμένους ἡλιακῆς εὐθέως μετέχειν ἀκτῖνος· διὰ δὲ
τὸ παρεληλυθέναι τὴν ζοφώδη κατάστασιν, χρῄζοντας
ὀρθρινοῦ καὶ προσηνεστέρου φωτός· ὥστε μὴ ἀθρόᾳ
ἡλιακῆς ἀκτῖνος αἴγλῃ καταλαμφθέντα ἀδικηθῆναι
403
τὸν ἐν τῷ σκότει ἐνόντα ὀφθαλμόν.
Προκόπιος. Commentarii in Isaiam P. 1833, line 7
γὰρ ἀναπεπλήρωνται αἱ ἁμαρτίαι τῶν Ἀμοῤῥαίων.»

Καὶ ὁ Σωτὴρ δέ φησιν· «Πληρώσατε καὶ ὑμεῖς τὸ
μέτρον τῶν πατέρων ὑμῶν.» Σπέρμα δὲ πονηρὸν,
ὅπερ ἐχθρὸς ἄνθρωπος ἐπέσπειρε τῷ σίτῳ ζιζάνιον,
ὃ τελειωθὲν υἱὸς γέγονεν ἄνομος, ἀντὶ Υἱοῦ τοῦ Ὑ-
ψίστου. Διὸ θρηνεῖ τοῦτον σχεδόν που λέγων· «Πό-
θεν που μεταπέπτωκας;» Πρώτη μὲν οὖν κατηγορία,
τὸ πονηρόν· δευτέρα καὶ μείζων ἡ τοῦ ἀγαθοῦ ἐγκα-
τάληψις, ἣν ἐπαναβαίνει τὸ παροξύναι τὸν ἀγαθόν
τε καὶ πρᾶον· τῶν, κατὰ τὴν ἀναλογίαν, ὀργὴ θησαυ-
ρίζεται. Ἀλλ' ὥσπερ ὁ τελειούμενος τοῖς ἔμπροσθεν
ἐπεκτείνεται· οὕτως ὁ ἁμαρτάνων εἰς τὸ κατόπιν
ἀναποδίζει. Περὶ οὗ φησιν· «Ἰδοὺ οἱ μακρύνοντες
ἑαυτοὺς ἀπὸ σοῦ, ἀπολοῦνται. Ὡς δὲ πᾶν εἶδος θερα-
πείας προσενεγκὼν ἁμαρτάνουσι, Τί ἔτι πληγήσε-
σθε, φησί; Τοῖς μὲν γὰρ ἰάσιμα πλημμελήσασι φη-
σὶν ἀπειλῶν ὁ λόγος· «Ἐπισκέψομαι ἐν ῥάβδῳ τὰς
ἀνομίας αὐτῶν.» Τοῖς δὲ νοσοῦσιν ἀνίατα·
τοῦ χοϊκοῦ τὴν εἰκόνα, ἵνα ἡ τοῦ ἐπ' οὐρανίου ἀνα-

φανῇ. Ἀλλ' οἱ τὸ πρῶτον τὰ εἴδωλα κατακρύψαντες,
ὕστερον ἐκβάλλουσιν. Δεῖ γὰρ πρῶτον ἐπαισχυνθῆ-
ναι τῷ ψεύδει, εἶτα καὶ ἐκβαλεῖν τῆς καρδίας, Καὶ
ἀργυρᾶ μὲν εἴδωλα, τὰ λόγοις πιθανοῖς ψευδῆ συγ-
κείμενα δόγματα. Χρυσᾶ δὲ, οἱ ἐν τῇ διανοίᾳ περὶ
τοῦ ψευδοῦς ἐναποκείμενοι. Προσκυνεῖ δὲ τὰς
νυκτερίδας ὁ τὴν τῶν δαιμόνων τὴν δύναμιν συγ-
γενῆ οὖσαν τῷ σκότῳ θεοποιῶν· ὧν τις παυσάμενος
εἰς τὰς τρώγλας εἰσελθεῖν τῆς στερεᾶς πέτρας
ζητήσειεν. Μόναι δὲ αὗται κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς
εἰς Χριστὸν πίστεως διαιρούμεναι. Σχισμαὶ δὲ πε-
τρῶν, τοῦ σώματος αὐτοῦ τὸ πάθος σημαίνου-
σιν, ᾧ προσφυγεῖν καὶ ἐγκατακρυφθῆναι τῇ σκέπῃ
πάντες εὔχονται διαπαντὸς οἱ σωζόμενοι· κατὰ δὲ
τὸν ῥητὸν, γέλωτος ἀξίαν τὴν τῶν Ἰουδαίων ἀπο-
φαίνεται σκέψιν, εἰ κατακρύπτουσι τοὺς θεοὺς καὶ
404
σώζειν τοὺς προσκυνουμένους ἐπείγονται, τὸ τούτων

ἀδρανὲς οἷς ποιοῦσι σημαίνοντες, μὴ σὺν αὐτοῖς αἰχ-
μάλωτοι τοῖς πολεμίοις γενήσονται.
σιν ἕνα· νεύμασι γὰρ ὑπηρετοῦσι Δεσποτικοῖς, ἐν

μέρει τιμῆς τὴν δουλείαν δεχόμενα. Διὸ καὶ νῦν
τὸ Σεραφεὶμ τῇ τοῦ προφήτου καθάρσει διακονεῖ,
λαμβάνον τῇ λαβίδι τὸν ἄνθρακα, τὸ σέβας ἐμ-
φαῖνον, ὅπερ ἔχει πρὸς τὸ θυσιαστήριον, χειρὶ μὴ
τολμῆσαν ἐφάψασθαι. Ἀληθινὸν γὰρ ἦν τὸ πῦρ, ἀλλ'
οὐκ ἀλλότριον, ᾧ Ναβὰδ καὶ Ἀβιοὺδ κατεκάησαν.
Τοῦτο γὰρ ὡς μὴ καῖον τοῖς χείλεσιν τοῦ προφήτου
προσάγεται. Οὗτο νῦν διὰ τὸ καυστικὸν ἡ λαβὶς,
ἀλλὰ δηλοῖ τὴν ἐν ἑκάστῳ τυγχάνουσαν ἐπιτηδειότητα
πρὸς τὴν ἀναλογίαν τῆς ἐν ἑκάστῳ ὑπαρχούσης πρὸς
τὸ καλὸν οἰκειώσεως. Ἢ, ὅτι τὴν ἐπὶ Χριστῷ πίστιν
καὶ γνῶσιν, καθάπερ τινὶ λαβίδι, δεχόμεθα διὰ νομι-
κῶν τε ἅμα καὶ προφητικῶν παιδευμάτων, ὧν ταῖς
μαρτυρίαις οἱ ἀπόστολοι τοὺς ἰδίους λόγους ἐπισφρα-
γίζοντες, ἔπειθον τοὺς ἀκούοντας, τὸν ἄνθρακα τοῖς
αὐτῶν προσάγοντες χείλεσιν, καὶ τὴν πίστιν ὁμολο-
γῆσαι παρασκευάζοντες· ὃν ὁ προφήτης δεξάμενος
θαῤῥεῖ, μηκέτι λέγων· Τάλας ἐγώ· ἀποστολῇ δὲ τῇ
παρὰ τοῦ φανέντος ἐπιτρέχων αὐτόματος. Τοσοῦτον
δύνανται δυνάμεις λειτουργικαὶ πεμπόμεναι πρὸς
Astrampsychus Magus Onir., Oracula Cha. epist, sec.1, line 35
ἑνώσας ποιήσεις τὸν κα. ὃν ζητήσας ἔμπροσθεν εἰς τὴν τῶν ἀριθμῶν
σελίδα τῶν
καταγεγραμμένων ὡς εἴρηται διὰ μέλανος εὑρήσεις αὐτῷ παρακείμενον
διὰ κιννα-
βάρεως τὸν η ἀριθμόν. καὶ ζητήσας ἔμπροσθεν τὴν η δεκάδα εὑρήσεις τῷ
ε
ἀριθμῷ τοῦ κλήρου παρακειμένην ἀπόκρισιν τὸ προκόψεις μετὰ χρόνον
καθ-
ὼς ἐπιθυμεῖς. πάλιν δὲ εἰ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἐρωτήματος τοῦ ἔχοντος τὸν ιϛ
ἀριθμὸν δῴη σοι ὁ ἐρωτῶν ὡς κλῆρον τὸν ι ἀριθμὸν (ἐπεὶ μείζονα
ἀριθμὸν ἕτερον
405
οὐκ ἐφεῖται αὐτῷ λαχεῖν), γίνεταί σοι ὁ ἐξ ἀμφοτέρων συντιθέμενος

ἀριθμὸς ὁ κϛ.
τοῦτον σκοπήσας ἐν τῇ τῶν διὰ μέλανος ἀριθμῶν σελίδι εὑρήσεις διὰ
κινναβάρεως
παρακείμενον τὸν ιη. ζητήσας οὖν τὴν ιη δεκάδα εὑρήσεις ἐν αὐτῇ τῷ ι
τοῦ κλήρου
ἀριθμῷ παρακειμένην ἀπόκρισιν τὸ προκόψεις ἐπὶ καλῷ καὶ δοξασθήσῃ·
κατὰ τὴν αὐτὴν οὖν ἀναλογίαν καὶ μέθοδον, καὶ εἰ ἕτερός τις εἴη ὁ
κληρού-
μενος**. ταύτῃ τῇ διαγνώσει χρώμενος καὶ ὁ πρὸ σοῦ βασιλεὺς
Ἀλέξανδρος ὁ ἐκ
Μακεδόνων τῆς οἰκουμένης ἐκράτησε, καὶ σὺ δ' ὁμοίως χρώμενος
ἀδιάλειπτον ἕξεις
τὸ κλέος ἐν ἅπασιν ἀνθρώποις. ἔρρωσο.
Οὕτω μὲν οὖν ὁ Ἀστράμψυχος, οἱ δὲ τῆς εἰς τὸν ἕνα θεὸν ἀκλινῶς
ἀντεχό-
μενοι λατρείας προσέθηκαν καὶ εὐχὴν εἰς θεὸν ὀφειλομένην λέγεσθαι
παρ' ἀμφο-
τέρων, τοῦ τε δηλονότι ἐρωτῶντος καὶ τοῦ τὴν ἀπόκρισιν διδόντος, ὑπὲρ
τοῦ εὐμενὲς
αὐτοῖς ἔσεσθαι τὸ θεῖον καὶ τὸ ἐσόμενον ἀποκαλύψαι κατὰ τὴν ζήτησιν.
καὶ ἔστιν
ἡ εὐχὴ αὕτη.
Μιχαήλ Ψελλός. Chronographia Cha. 4, sec.31, line 14
ἱλασμοῖς χρησάμενος καὶ καθάρσεσι, καὶ δὴ καὶ ναὸν τοῖς

Ἀναργύροις αὐτοῦ που πρὸ τῶν τειχῶν τοῦ Ἄστεως πρὸς ταῖς
ἀνατολαῖς τοῦ ἡλίου λαμπρὸν ἐδομήσατο, οὐ πᾶσαν κρηπῖδα
καταβαλλόμενος, ἀλλὰ μείζονα θεμελίοις περιβαλλόμενος.
Ἦν γάρ τις ἐκεῖσε σηκὸς λαμπρότητα μὲν οὐδεμίαν ἔχων,
οὐδ' ἐπίσημος τῇ κατασκευῇ· τοῦτον ἐκεῖνος εἰς κάλλιον
μεταθέμενος σχῆμα, καὶ περιβολὰς ἔξωθεν ποιησάμενος,
τείχεσί τε περιβαλὼν καὶ οἰκοδομημάτων ἀπολαμπρύνας
κατασκευαῖς, ἀσκητήριον θεῖον ἀπέδειξε, πᾶσαν σχεδὸν τὴν
τῶν προλαβόντων βασιλέων περὶ τὰς τῶν ἱερῶν ναῶν δομή-
σεις ἀποκρύψας χεῖρα καὶ δύναμιν· ἀναλογίαν τε γὰρ τοῖς
βάθεσι πρὸς τὰ ὕψη συνήρμοσε καὶ κάλλος ἀμήχανον τῇ
ἁρμονίᾳ τῶν οἰκοδομημάτων προσέπλασε, λίθων τε τοὺς
ἐπισημοτάτους τοίχοις τε προσήρμοσε καὶ ἐδάφεσι, χρυσῇ
τε ψηφῖδι τὸν ὅλον νεὼν κατηγλάϊσε καὶ γραφικῇ τέχνῃ,
εἰκόσιν ἐμψύχοις εἴποι τις ἂν ὅπη παρείκοι τὸ ἱερὸν κατε-
406
κόσμησεν· ἔτι τε λουτρῶν χάριτας καὶ ἀφθονίαν ὑδάτων καὶ

λειμώνων εὐπρέπειαν, καὶ ὁπόσα ἄλλα τέρπειν οἶδε τὸν
ὀφθαλμὸν καὶ πᾶσαν αἴσθησιν πρὸς τὸ οἰκεῖον κινεῖν αἰσθη-
τὸν τούτῳ δὴ τῷ ναῷ συνῆψε καὶ συνεκέρασεν, ἵν' οὕτως
εἴπω.
Μιχαήλ Ψελλός. Chronographia Cha. 6, sec.187, line 13
ἧττον καὶ τὰ ἐπὶ μέρους εἰς αὑτὸ ἕκαστον τὸν θεατὴν ἐπι-
σπᾶται, καὶ κατ' ἐξουσίαν τῆς τῶν χαρίτων προκειμένης
ἀπολαύσεως οὐκ ἔστιν οὐδεμιᾶς εἰς κόρον τυχεῖν· ὑφαρπά-
ζεται γὰρ παρ' ἑκάστου ἡ ὄψις, καὶ τό γε θαυμασιώτερον,
κἂν τὸ κάλλιστον τῶν πάντων ὁρῴης, τοὔλαττον ὡς νεοφα-
νὲς ἐπισπάσει σε, καὶ οὐδὲ διακρῖναι δυνήσει τί ποτε μὲν τὸ
ἐξαίρετον, τί δὲ τὸ μετ' ἐκεῖνο, καὶ αὖθις τὸ μετὰ τοῦτο·
εἰ γὰρ καὶ οὕτως ἔχοι τὰ μέρη, ἀλλ' ἀρκεῖ καὶ τὸ τελευταῖον
καλὸν εἰς τελεωτάτην ἀπόλαυσιν. Καὶ τοῖς μὲν ἄλλοις μεθ'
ὑπερβολῆς ἕκαστον ἐθαυμάζετο, τὸ μέγεθος τοῦ νεὼ, τὸ
ἰσόμετρον κάλλος, ἡ τῶν μερῶν ἀναλογία, ἡ τῶν χαρίτων
μῖξις καὶ κρᾶσις, αἱ τῶν ὑδάτων ἐπίρροιαι, ὁ περικλείων
περίβολος, ἡ λειμωνία ἄνθη, ἡ δροσώδης βοτάνη καὶ κατάρ-
ρυτος ἀεὶ τοῖς ὕδασιν, αἱ τῶν δένδρων σκιαὶ, ἡ τοῦ λουτροῦ
χάρις, καὶ ὥσπερ ἐπὶ πεπερασμένης κινήσεως μηδὲν εἶναι
τὸ ἐπέκεινα τῶν ὁρωμένων ἕκαστος ᾤετο.
Μιχαήλ Ψελλός. Orationes panegyricae Oration 1, line 109
σίμους καὶ ἐγγύτατα τοῦ σου περιϊπταμένους φωτός. οὐ

γάρ ἐστιν ὅντινα τῶν ἐξ ἑκάστης ἐπιστήμης ἢ τέχνης ἤ
τινος ἄλλης δυνάμεως τὸ ἐξαίρετον ἔχοντα οὐ τετίμηκας.
σύ γε καὶ τὸν πρῶτον ἐσεβάσθης φιλόσοφον ὅτι μὴ δεῖται
ἀρχῶν, καὶ τὸν ἐν μαθήμασιν ὅτι τῶν εἰδῶν ἐστι θεωρός,
καὶ τὸν φυσικὸν ὅτι τὰς ἀπαρχὰς ἐφεῦρε τῶν στοιχείων
τοῦ σώματος, καὶ τὸν ἀποδεικτικὸν ὅτι χρῆται τοῖς οὐσιώ-
δεσι, καὶ τὸν διαλεκτικὸν ὅτι συλλογισμοῖς ἐφοδεύει ἀμφι-
δεξίως, καὶ τὸν σοφιζόμενον ὅτι παραλογίζεται εὐφυῶς,
καὶ τὸν ἁρμονικὸν ὅτι τοὺς λόγους οἶδε τῶν κράσεων, καὶ
τὸν ῥυθμικὸν ὅτι τὴν τῶν χρόνων ἀναλογίαν ἐπίσταται.
Σὺ καὶ τὴν νομοθετικὴν κεκόσμηκας ὅτι πολιτειῶν
κόσμος ἐστὶ καὶ τῆς ἀπείρου ὕλης εἰδοποιός, πέρατα ὡσα-
νεὶ τοὺς μερικοὺς χρόνους περιτιθεῖσα τοῖς πράγμασι. καὶ
407
τὴν ῥητορικὴν ἐπόθησας, ὅτι ἑκατέρωθεν ἐπιχειρεῖ δεξιῶς

καὶ ποικίλλεται τοῖς εἴδεσι καὶ ταῖς κράσεσι. σὺ καὶ τὸν
τοξότην ἐπῄνεσας κατὰ σκοπῶν ἀφιέντα, καὶ τὸν ἀκοντι-
στὴν εὔστοχα πέμποντα, καὶ τὸν στρατηγὸν τὴν τῆς φά-
λαγγος ἀσπίδα συνέχοντα, καὶ τὸν πρωτοστάτην
Μιχαήλ Ψελλός. Orationes panegyricae Oration 5, line 91
ἁρμονίᾳ τοῖς προγεγενημένοις ἐφ' ἅπασιν ἀπαράμιλλοι·

νῦν ἑστίαι λαμπραὶ καὶ ξένων ὑποδοχαὶ καὶ τραυμάτων
ἀποβολαί, καὶ ἡ χορηγία τούτοις τῶν ἀναγκαίων ὡς δαψι-
λής· νῦν ὄμβροι καινοὶ καὶ ἀγώγιμοι καὶ ποταμοὶ πρὸς
μίαν χαράδραν συγκλείοντες. τὰ δὲ ἡμέτερα; νῦν αἱ Μοῦ-
σαι τεχνικόν τινα κύκλον τὴν φιλοσοφίαν πεποιημέναι
χορεύουσί τε περὶ ταύτην καὶ τοὺς θιασώτας εὐφραίνουσι·
νῦν συλλογισμῶν ἀναλύσεις καὶ μίξεις, νῦν λόγοις διαλε-
κτικοί τε καὶ ἔντεχνοι ἀποδείξεις αἱ μέχρι τοῦ νῦν νέφει
κρυπτόμεναι, ὀψὲ δέ ποτε τὴν ἀχλὺν ἀποθέμεναι, ἀριθμῶν
ἀναλογίαι, μουσικῶν ἁρμονίαι, μεγεθῶν θεωρίαι τῶν μη-
δαμοῦ κειμένων, οὐρανίων ἐπιστήμη κινήσεων· νῦν θε-
ολογικῶν δογμάτων ἐντελεστάτη διάγνωσις καὶ τῶν
πολλοῖς τέως ἀγνοουμένων ἀκριβὴς κατανόησις· τούτων
ἁπάντων ἐξηγητὴν ἑτοιμότατον, τὸν κοινὸν τόνδε τῆς οἰκ-
ουμένης διδάσκαλον ταῖς σαῖς ἐπιφροσύναις, ὦ βασιλεῦ,
ἡμεῖς ἐγνωρίσαμεν· κοινὸς γὰρ εἶ, καὶ πρῶτοι τὸν ἄνδρα
ᾠκειωσάμεθα καὶ ἀπὸ τῆς ἡμετέρας ὠνομάκαμεν. εἶεν.
Ἃ δέ σοι παρὰ τὰς τῶν καιρῶν δυσκολίας σοφῶς
ᾠκονόμητο, σιγῇ παραδράμωμεν; καὶ τοῦτο δώσεις, ὦ μέ
Μιχαήλ Ψελλός. Orationes forenses et acta oration 2, line 522
σομαι καὶ τεθνήξομαι, καὶ οὐδ' ὅσον ὁ Πολυδεύκης;

ἐκεῖνον γὰρ ὅλον ἀπὸ μέρους ὁ βίος καὶ ὁ θάνατος ἐμερί-
σατο· ἐμοὶ δὲ οὐδὲ τοῦτο δώσουσι τάχα, ἀλλὰ χρή με δι-
αιρεθῆναι διχῆ ὥσπερ ἐν πρίονι, ἵνα τῶν ἡμιτόμων μοι τὸ
μὲν ἐν ᾅδου ᾖ, τὸ δ' ἐν τῷ χωρίῳ τῶν ζώντον, ὥστ' εἶναι
τέρας τι πάντως καὶ ζῶσι καὶ τελευτήσασι. δεήσει δέ μοι
καὶ τὰ ἡμίτομα πρὸς τὸ μέρος τῶν καταψηφισάντων ἢ
ἀποψηφισάντων, εἰ μή τις ἰσότης γένοιτο τῶν γνωμῶν, μὴ
ἐν ἰσότητι ἐσχηματισμένα εἶναι, ἀλλ' ἢ τὸ μέγιστον ἐν τῇ
γῇ, τὸ δ' ἔλαττον ὑπὸ γῆν, ἢ τὸ ἀνάπαλιν κατὰ τὴν ἀναλ-
ογίαν τοῦ πλήθους τῶν ζωογονούντων ἢ ἀποκτενόντων
408
με.
Καὶ τί τούτου γένοιτ' ἂν γελοιότερον, ὧν πάντων αἴτιον
ἡ πρὸς τὴν καρατομίαν τοῦ πράγματος σύγκρισις; ἐντεῦ-
θεν γάρ, ἑνὸς ἀτόπου δοθέντος, τὰ πολλὰ ταῦτα ληρήματα
ἀκολούθως συνεπεράνθησαν. οὐ βούλομαι παρ' ὑμῶν εὐερ-
γετηθῆναι, οὐδὲ ζῶν αὖθις ἀναζήσεσθαι, οὐδ' ἐν ταῖς ὑμε-
τέραις ψήφοις ζῆν ἢ τεθνάναι με ὥσπερ ἐν χρονικοῖς τισιν
ἢ τοῖς τοῦ ἀέρος σχήμασιν, ὡς ἂν ἀστρολόγοι ληρήσαιεν.
οὐ κεκάθαρμαι, οὐκ ἐστέρημαι τῆς ἐν τῷ θρόνῳ πνοῆς.
ἔχω τὴν τῆς ἱερωσύνης ψυχήν, τῷ ἀρχιερατικῷ πνεύματι
Μιχαήλ Ψελλός. Oratoria minora Oration 4, line 120
ἑαυτοῦ οἶνον καὶ μεγάλῳ καὶ ὑψηλῷ τῷ κηρύγματι πρὸς τὴν καινὴν
ταύτην μετάληψιν ἡμᾶς συγκαλεῖ. ἡμεῖς δὲ σμικρολόγοι φαινόμεθα
δαιτυμόνες πρὸς τοιοῦτον ἄφθονον καὶ πλούσιον ἑστιάτορα τοῖσδε ἢ
τοῖσδε τῶν ζῴων προσκείμενοι καὶ τὴν μὲν ψυχὴν λιμώττειν ἐῶντες,
πάντα δὲ τῇ ἀκολακεύτῳ γαστρὶ χαριζόμενοι.
Ἀλλὰ μὴ οὕτως ὑμεῖς, τὰ ἐμὰ τέκνα, κορέννυσθε. ἐγὼ γὰρ ὑμᾶς διὰ
τοῦ κράτους γνωστικαῖς ὠδῖσιν ἐγεννησάμην καὶ διαφόροις αὐξήσεσιν
ἐτελείωσα. οὐ γὰρ ἄγονον τὴν βασιλείαν ἐπεδειξάμην, ἀλλὰ πάντας
ὑμᾶς καὶ ὠδίνησα καὶ ἀπέτεκον· καὶ ἣν παρὰ τοῦ θεοῦ πηγὴν εἴληφα εἰς
ὀχετοὺς κατεμέρισα, ἀφ' ὧν δὴ πάντες πεπώκατε, ὁ μὲν μᾶλλον, ὁ δὲ
ἧττον κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς τάξεως· καὶ συνεβίβασα τὸ σῶμα τῆς
πολιτείας μείζοσι μέρεσι καὶ ἐλάττοσιν, ἕκαστον δὲ ἑκάστῳ συνέδησα
καὶ
ταῖς παρ' ἀλλήλων χρείαις εἰς μίαν ἅπαντας ἁρμονίαν σύμφωνον συνεκέ-
ρασα· ἀρχὴ δὲ τοῖς πᾶσιν αὐτὸς παρὰ θεοῦ γεγονώς, οἷά τις ὑπερκειμένη
τοῦ σωμάτος κεφαλή, ὑμᾶς μὲν ἐμοῦ ἐξαρτῶ, ἐμαυτὸν δὲ τοῦ θεοῦ· καὶ
μία σειρὰ καὶ τάξις τοῖς διεστῶσι καθίσταμαι. ὥσπερ γὰρ αὐτὸς τοῖς
ἐμοῖς ὑμῖν συνάπτομαι μέλεσιν, οὕτω δὴ καὶ θεὸς (εἰ μὴ μέγα φάναι) ἐμοὶ
συνῆπται τὴν ἥν μοι δέδωκεν ἰθύνων ἀρχήν· πρὸς γὰρ ἐκεῖνον

ἐπέστραμμαι
κἀκεῖνός μοι τοῦ κράτους τὰς ἡνίας μεταχειρίζεται· τἆλλα μὲν γὰρ ἐγὼ
γεώδης καὶ ὑλικὸς καὶ πρὸς γῆν νενευκὼς καὶ μηδὲν τοῦ φόρτου τῆς
ὕλης ἀποσεισάμενος, ἐπιγνώμων δὲ τοῦ ποιήσαντός με καὶ
βασιλεύσαντος.
Μιχαήλ Ψελλός. Oratoria minora Oration 37, line 224
τοῦ μὴ ὄντος γίγνεσθαι, ἰατρικῇ δὲ τὸ τῶν ἐναντίων τὰ ἐναντία εἶναι

409
ἰάματα, διαλεκτικῇ δὲ τὸ μὴ δυνατὸν εἶναι τὸ αὐτὸ ἅμα φάναι τε καὶ

ἀποφάναι, καὶ ἀριθμητικῇ ἄλλο καὶ γεωμετρίᾳ ἕτερον), δίδωσι δέ ποτε
καὶ
πάσαις ὁμοῦ κοινὸν ἀξίωμα ἕν, οἷον ὅτι τὸ ἀγαθὸν πᾶσίν ἐστιν ἐφετόν
(τούτῳ γὰρ καὶ ὁ γεωμέτρης καὶ ὁ ἀριθμητικὸς καὶ πᾶς ὁστισοῦν τῶν
ἁπάντων ἡντιναοῦν ἐξακριβούμενος τῶν ἐπιστημῶν ὡς ἰδίῳ χρήσαιτο
ἀξιώματι), οὕτω δὴ καὶ ὁ μονάζων οὗτος ἀνήρ (εἰ δὲ δεῖ καὶ ἀπὸ τῶν
ἐπιθέτων σημᾶναι τὸν ἄνδρα, ὁ Ἀγγουριώτης οὕτω λεγόμενος) πᾶσι τοῖς
ἐνταῦθα καὶ ἑτέρως διαγινώσκουσιν αὐτὸς καὶ τὰς αἰτίας καὶ τοὺς
ῥυθμοὺς τῶν λόγων καὶ τὰς ἐπαναφορὰς τῶν τρόπων καὶ τοὺς κατ' ἀναλο
γίαν ἐκλογισμοὺς καὶ τἆλλα δίδωσι σύμπαντα· φεύγω γὰρ τὸν ὁρμαθὸν
τῶν τούτου καλῶν, ἵνα μὴ ὥσπερ ποταμίοις ῥεύμασιν ὑπὸ τούτων
κατακλυσθῶ. καὶ καθάπερ τὸ εἶδος συμπληρωτικὸν τῆς ἑκάστου οὐσίας
ἐστὶ καὶ τούτου φθαρέντος φθείρεται τὸ ὑποκείμενον, τὸν αὐτὸν λόγον
καὶ
οὓς ὁρᾷς τούτου μὴ καθηγουμένου τούτοις πρὸς τὸ προκείμενον
διολώλασι
ξύμπαντες.’

Μιχαήλ Ψελλός. Opuscula logica, physica, allegorica, alia Opusculum 2,

line 39
Πολλάκις γοῦν ἐγὼ τὸ κατ' αὐτὴν πρᾶγμα ἰατρικῷ τινι λόγῳ ἀπεί-
κασα. ἔστι γάρ τι παρὰ τοῖς Ἀσκληπιάδαις βιβλίον (‘χρεία μορίων’ ἐπι-
γέγραπται τῷ συντάγματι), ἐν ᾧ δὴ διαφερόντως συγγραφὴν φιλοτιμη-
σάμενος ἀπὸ τῶν παρηρτημένων τοῦ σώματος μελῶν ἐπαρξάμενος καὶ
τὴν ἑκάστου πλάσιν καὶ ἐνέργειαν ἐπιδειξάμενος εἰς αὐτὰς δήπου τὰς
πρώτας ἀρχὰς τὸν πάντα λόγον συνεπεράνατο. ὅσοι γοῦν μετὰ ταῦτα
κατὰ μέρος τὸ σύμπαν ἀποδιελόμενοι σῶμα, οἱ μὲν τὴν τῆς καρδίας
φύσιν καὶ τὰς ἐνεργείας τῷ λόγῳ ὑπέγραψαν, οἱ δὲ τὰ τοῦ ἥπατος
μέρη ἠκρίβωσαν, οἱ δὲ τὰ περὶ τὸν ἐγκέφαλον μέρη διήρθρωσαν, οὔ
μοι δοκοῦσι ἀπεοικέναι τῶν ὅσοι γεωμετρίαν ἢ ἀστρονομίαν ἢ ἀριθ-
μῶν ἀναλογίαν καὶ ἁρμονιῶν κράτος ἰδίᾳ καὶ κατὰ μέρος, καὶ ὡς ἔτυ-
χεν ἕκαστος ἕξεως, ἐτεχνάσαντο· ἀλλ' ὥσπερ κεφαλὴ καὶ θώραξ καρ-
δία τε καὶ ἧπαρ μέρη τοῦ παντός εἰσι σώματος, οὕτω δὴ καί, εἴ τίς
ἐστιν ἐν λόγοις ἐπιστήμη λογικοὺς προβεβλημένη λόγους καὶ τέχνη
πραγμάτων πολιτικῶν, τομαί τινές εἰσι τῆς ὅλης συμπήξεως, ὧν δὴ
συνεληλυθότων τὸ τῆς φιλοσοφίας γένος ἐπορισάμεθα. ἀλλ' ἐπὶ μὲν
τοῦ σώματος οὐκ ἄλλο τι παρὰ τὴν συνθήκην τὸ σύμπαν· ἕπεται γοῦν
ἡ ὁλότης τοῖς μέρεσι. φιλοσοφία δὲ ταῖς ἁρμονικαῖς ἔοικε κράσεσιν·
ὥσπερ γὰρ τὸ διὰ πασῶν μελῴδημα ἄλλο τι παρὰ τὴν ὑπάτην καὶ μέ-
410
σην ἐστίν, οὕτω δὴ καὶ φιλοσοφία ἕτερον τῶν μερῶν ἀφ' ὧν δὴ συν-
ηρμοσμένον συνέστηκε. τοῦ τοίνυν παντὸς κατὰ τὴν πρώτην τομὴν ἐν
Μιχαήλ Ψελλός. Opuscula logica, physica, allegorica, alia

Opusculum 46, line 7
ενεγκεῖν προσφυῶς· ἀλλ' οὐκ ᾠήθην δεῖν τὰ ψευδῆ καὶ πεπλανημένα

ἀληθείας λαβεῖν ἔμφασιν, ἀλλὰ ταῖς οἰκείαις ἀναγωγαῖς αἰσχύνεσθαι
καὶ δημοσιεύεσθαι, αἷς ὁ ἐξηγητὴς αὐτῶν Πορφύριος καὶ λίαν σεμνύ-
νεται.
Περὶ τῆς χρυσῆς ἁλύσεως τῆς παρ' Ὁμήρῳ
Ὁ μὲν Ὅμηρος ἴσως μέχρι τοῦ μυθικῶς εἰπεῖν τὰ περὶ τῆς χρυσῆς
σειρᾶς προαγαγὼν ἀπηλλάγη, ὑμεῖς δέ μοι παρέχετε πράγματα τά τε
ὕπερθεν οὐρανοῦ καὶ τὰ νέρθεν πολυπραγμονοῦντες τῆς γῆς. καὶ ὁ
μέν τις ὑμῶν τὸ περὶ τὴν χρυσῆν ἅλυσιν, ἕτερος δὲ τὸ περὶ τὴν αἰώ-
ραν, καὶ ἁπλῶς ἄλλος περὶ ἄλλο τι τοῦ μύθου, ἢ περὶ πάντα λιχνεύε-
σθε σύμπαντες· ἐγὼ δὲ καὶ πρὸς μὲν τὸ χαλεπώτατον τῆς ἀναλογίας
ὁρῶν ἀποδειλιῶ, οὐχ ἥκιστα δὲ ὅτι μὴ Ἑλληνικῶς τὰ Ἑλληνικὰ ἀλλ-
ηγορέειν ἐμὲ βούλεσθε μόνον, ἀλλὰ καὶ πρὸς τὰς ἡμετέρας δόξας με-
ταβιβάζειν τὰ παρ' ἐκείνοις ἀπόρρητα. ἀλλ' εἰ δοκεῖ πρότερον οἰκείως
αὐτοῖς ἑπόμενοι Ἑλληνιστὶ ῥαψῳδήσωμεν ἢ ἀλληγορήσωμεν, εἶτα καὶ
τῷ ἡμετέρῳ ποτίμῳ νάματι τὸ ἁλμυρὸν αὐτοῖς ἀποκλύσωμεν.
Φησὶν οὖν ὁ παρ' ἐκείνοις Ζεὺς τῶν μετ' αὐτὸν θεῶν ἀποπειρώ-
μενος ὅτι ‘χρυσῆν ἐξ οὐρανοῦ σειρὴν καθείς, ἢν κοινῶς ἅψοισθε σύμ-
παντες, ἐγὼ μὲν μεθ' ὑμῶν ταύτην εὐπετῶς ἀνελκύσαιμι, ὑμῖν δὲ ἀνθ-
έλκουσιν ἔσται οὐδ' ὁτιοῦν· εἶτα δὴ ἀνελκύσας πάντας ὑμᾶς τοὺς
θεούς, ὅσοι τε ἄρρενες καὶ ὅσαι θήλειαι, τὴν μὲν σειρὴν ὄρους ἀκρω

[De tribus figuris]
Κοινὰ τῶν τριῶν σχημάτων ταῦτα· τὸ μηδέποτε συλλογισμὸν

μηδένα ἐκ δύο ἀποφατικῶν προτάσεων λαμβάνεσθαι καὶ τὸ μηδέποτε
συλλογισμὸν ἐκ δύο μερικῶν προτάσεων συνίστασθαι καὶ τὸ ἐν παντὶ
σχήματι πλείονας εἶναι τὰς ἀσυλλογίστους συζυγίας τῶν συλλογιστικῶν
καὶ τὸ ἐν παντὶ συλλογισμῷ τῇ χείρονι τῶν προτάσεων ἕπεσθαι τὸ
συμπέρασμα. καὶ γὰρ ἐὰν εὑρεθῇ συλλογισμὸς ἀπὸ καταφατικῆς προ-
411
τάσεως συγκείμενος καὶ ἀποφατικῆς, ἀποφατικὸν συνάγεται συμπέ-

ρασμα τὸ πρὸς ἀναλογίαν τῆς χείρονος τῶν προτάσεων, φημὶ δὴ τῆς
ἀποφατικῆς· καὶ πάλιν ἐὰν εὑρεθῇ συλλογισμὸς ἀπὸ καθολικῆς προτά-
σεως καὶ μερικῆς συντεθειμένος, μερικὸν καὶ τὸ συμπέρασμα γίνεται
πρὸς ἀναλογίαν τῆς χείρονος τῶν προτάσεων, φημὶ δὴ τῆς μερικῆς.
Ἴδια δὲ πάλιν ἑκάστου τῶν τριῶν σχημάτων ταῦτα· τοῦ μὲν πρώτου
σχήματος τὸ ἔχειν τὴν μὲν μείζονα πρότασιν καθόλου εἴτε καταφα-
τικὴν εἴτε ἀποφατικήν, τὴν δὲ ἐλάττονα πάντως καταφατικὴν εἴτε
καθόλου εἴτε μερικήν. τοῦ δὲ δευτέρου σχήματος πάλιν ἴδιον τὸ ἔχειν
τὴν μὲν μείζονα πρότασιν καθόλου, τὴν δὲ ἐλάττονα ἀνομοιοσχήμονα
ταύτῃ, τουτέστιν εἰ μὲν τὴν μείζονα καταφατικήν,

Κοινὰ τῶν τριῶν σχημάτων ταῦτα· τὸ μηδέποτε συλλογισμὸν

μηδένα ἐκ δύο ἀποφατικῶν προτάσεων λαμβάνεσθαι καὶ τὸ μηδέποτε
συλλογισμὸν ἐκ δύο μερικῶν προτάσεων συνίστασθαι καὶ τὸ ἐν παντὶ
σχήματι πλείονας εἶναι τὰς ἀσυλλογίστους συζυγίας τῶν συλλογιστικῶν
καὶ τὸ ἐν παντὶ συλλογισμῷ τῇ χείρονι τῶν προτάσεων ἕπεσθαι τὸ
συμπέρασμα. καὶ γὰρ ἐὰν εὑρεθῇ συλλογισμὸς ἀπὸ καταφατικῆς προ-
τάσεως συγκείμενος καὶ ἀποφατικῆς, ἀποφατικὸν συνάγεται συμπέ-
ρασμα τὸ πρὸς ἀναλογίαν τῆς χείρονος τῶν προτάσεων, φημὶ δὴ τῆς
ἀποφατικῆς· καὶ πάλιν ἐὰν εὑρεθῇ συλλογισμὸς ἀπὸ καθολικῆς προτά-
σεως καὶ μερικῆς συντεθειμένος, μερικὸν καὶ τὸ συμπέρασμα γίνεται
πρὸς ἀναλογίαν τῆς χείρονος τῶν προτάσεων, φημὶ δὴ τῆς μερικῆς.
Ἴδια δὲ πάλιν ἑκάστου τῶν τριῶν σχημάτων ταῦτα· τοῦ μὲν πρώτου
σχήματος τὸ ἔχειν τὴν μὲν μείζονα πρότασιν καθόλου εἴτε καταφα-
τικὴν εἴτε ἀποφατικήν, τὴν δὲ ἐλάττονα πάντως καταφατικὴν εἴτε
καθόλου εἴτε μερικήν. τοῦ δὲ δευτέρου σχήματος πάλιν ἴδιον τὸ ἔχειν
τὴν μὲν μείζονα πρότασιν καθόλου, τὴν δὲ ἐλάττονα ἀνομοιοσχήμονα
ταύτῃ, τουτέστιν εἰ μὲν τὴν μείζονα καταφατικήν, τὴν ἐλάττονα
πάντως ἀποφατικήν, καὶ τὸ ἀνάπαλιν ἐὰν τὴν μείζονα ἀποφατικήν,
τὴν ἐλάττονα πάντως καταφατικήν. τοῦ δὲ τρίτου σχήματος ἴδιον πά-
λιν τὸ ἔχειν τὴν ἐλάττονα πρότασιν ἀεὶ καταφατικήν, τὴν δὲ μείζονα
ὡς ἔτυχε. μείζων δὲ πρότασις ἤτοι ὅρος ἐστὶν ὁ ἐν τῷ συμπεράσματι
Μιχαήλ Ψελλός. Opuscula psychologica, Θεολογικά. , daemonologica

P. 59, line 4
412
ἄκρα λέγει ὀξύ, δριμύ, πάρακρα πρὸς τὸ ὀξὺ τὸ στρυφνόν, πρὸς τὸ δριμὺ
τὸ πικρόν, παράμ[εσα] πρὸς τὸ πικρὸν τὸ ἁλμυρόν, πρὸς τὸ στρυφνὸν τὸ
αὐστηρόν, μέσον τὸ γλυκύ. ἀνατίθησιν οὖν τὸ ὀξὺ τῷ Ἑρμῇ, τὸ δριμὺ
τῷ Ἄρει, πικρὸν Σελήνῃ, γλυκὺ Ἡλίῳ, ἁλμυρὸν Ἀφροδίτῃ, αὐστηρὸν Διί,
στρυφνὸν Κρόνῳ.
Ἅπασα αἴσθησις περὶ μίαν ἐναντίωσιν καταγίνεται, ἡ δὲ ἁφὴ περὶ
πλείους οὐχ ὑπαλλήλους, θερμόν, ψυχρόν, ξηρόν, ὑγρόν, βαρύ, κοῦφον
καὶ λοιπόν· οὐκ [ἄρα] αἴσθησις μία. ἔτι πᾶσα ἡ αἴσθησις μία περὶ ἓν
γένος καταγίνεται, ἡ δὲ ἁφὴ οὐ περὶ ἓν ὠνομασμένον ἢ ἀνώνυμον τῶν
οἰκείων αὐτῆς αἰσθητῶν περιεκτικόν. εἰ δὲ λέγομεν λευκὴν καὶ μέλαιναν
φωνήν, κατὰ ἀναλογίαν λέγομεν· τὸ γὰρ λευκὸν καὶ μέλαν τῆς ὄψεως.
καὶ
τὸ μέγα καὶ μικρὸν εἰ καὶ ἐν ἄλλοις λέγεται, ἀλλὰ κυρίως τῆς
ἀκουστικῆς,
καὶ ὁμοίως ἐπὶ τῶν λοιπῶν. ἔτι ἐπὶ μὲν τῶν ἁπτῶν αἱ ἀντιθέσεις πάντῃ
εἰσὶ κεχωρισμέναι, ἐν δὲ ταῖς ἄλλαις αἰσθήσεσιν ἴσως ἔχουσί τινα κοινω-
νίαν.
Ἀναιρεῖ τις τὴν τοιαύτην δόξαν λέγων ‘εἰ ἓν αἰσθητήριον τῆς ἁφῆς, ἡ
σάρξ, μία καὶ ἡ αἴσθησις’. οὐκ ἔστιν· γλῶττα καὶ γὰρ μία, διαφόρους δὲ
ἔχει αἰσθήσεις. ἡ σὰρξ αἰσθητήριόν ἐστιν, ἐπειδὴ ἀχρόνως ἅμα τῷ θιγεῖν
τῇ σαρκὶ τῶν ἁπτῶν ἀντιλαμβανόμεθα αὐτῶν.

P. 96, line 17
ἀποπλήρωσιν τῶν θειοτέρων εἰδῶν· ἐκεῖνος γὰρ ἀμέθεκτος παντάπασι

καὶ ἥτις ἑτέρα κρείττων οὐσία, ὁ δὲ ἐν ψυχῇ νοῦς ὑφειμένος ἐκείνου καὶ
μετεχόμενος, προεστηκὼς μὲν τῆς ψυχικῆς οὐσίας καὶ καταλάμπων
αὐτήν.
Μὴ τοίνυν τούτων οὕτω διωρισμένων ταὐτὸν νοῦν καὶ ψυχὴν ὑπολάμ-
βανε. ὁ μὲν γὰρ ἀκίνητος, ἡ δὲ αὐτοκίνητος, καὶ ὁ μὲν αἰώνιος καὶ τὴν
οὐσίαν καὶ τὴν ἐνέργειαν, ἡ δὲ τῇ μὲν οὐσίᾳ ἕστηκε, μεταβάλλει δὲ ταῖς
ἐνεργείαις, καὶ ὁ μὲν ἀεὶ τοῖς κρείττοσι πρόσεστι γένεσιν, ἡ δὲ κατὰ τὴν
διπλῆν ἑαυτῆς δύναμιν ἐφ' ἑκάτερα βλέπει καὶ νῦν μὲν τῷ κρείττονι
μέρει,
νῦν δὲ θατέρῳ κατάγεται, καὶ ὁ μὲν μὴ κινηθεὶς ἔχει τὸ νοούμενον, ἡ δὲ
οὐ-
δὲν ἂν τῶν ὄντων συμπερανεῖ μὴ κινηθεῖσα διὰ προτάσεων. ἵνα δὲ μὴ
παν-
τάπασιν τὴν τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀναλογίαν ἐπὶ τῆς ψυχῆς ἀπωθώμεθα, ὁ μὲν
ἀκριβεστέρα τις οὐσία τῆς ψυχῆς ἔστω τε καὶ λεγέσθω· τὴν δὲ ἐκεῖθεν
413
ἐνδιδομένην ἔλλαμψιν τῇ ψυχῇ εἴ τις ὀφθαλμὸν ἐκείνης καλεῖν βούλοιτο,

οὐ πάντη μεμψόμεθα.

P. 106, line 16
μεμψαίμην ἐγώ· τί γάρ μοι καὶ Πλάτωνι ἢ ἑτέρῳ φιλοσόφῳ Ἕλληνι τὴν
ἀλήθειαν διαψευδομένῳ; τοσοῦτον δὲ ὑπεραγωνισαίμην τἀνδρός, ὅτι καὶ
τὴν λογικὴν ψυχὴν τοῖς πάθεσι διαμορφωθεῖσαν ἰδὼν ὁ σοφός, ὡς τὴν
μὲν λεοντώδη γενέσθαι διὰ τὸν θυμόν, τὴν δὲ ἄλλῳ τῶν ζῴων
οἰκειωθεῖσαν
διὰ τὰς ἐμφύτους ἐκείνῳ ἐπιθυμίας, τὴν δὲ διὰ τὴν τῶν κρειττόνων
ἀμελετησίαν ἀργὴν καὶ ἄγονον γενομένην καὶ οἷον ἀποδενδρωθεῖσαν,
ὥσπερ ἐκεῖνος εἰώθει ἀποκρύπτεσθαι τὰ πολλά, τὴν μὲν εἰς ὄνους
κατάγει, τὴν δὲ εἰς ἵππους θυμοειδεῖς, τὴν δὲ εἰς ταύρους ὑβρίζοντας, καὶ
ἄλλην εἰς δένδρα κατασπείρει καὶ αὖθις ἑτέραν εἰς θάμνον, πρὸς ὃ
ἑκάστη
οἰκείως ἔχει ἢ τοῖς πάθεσιν ἢ ταῖς ἀπραξίαις, πρὸς ἐκεῖνο συναρμόττων
καὶ συγκολλῶν διὰ τῆς καταλλήλου ἀναλογίας, οὐκ ἐμβιβάζων εἰς οὐδὲν
τῶν ζῴων τὴν λογικὴν οὐσίαν καὶ νοεράν· οὐ γὰρ οὗτος ὁ τοῦ Πλάτωνος
νοῦς. πῶς γὰρ εἰκός, ἣν ἀπὸ τοῦ πρώτου θεοῦ κατήνεγκε καὶ ὡς ἐκεῖνός
φησι ‘τῆς ἀρρητοτάτης ἑνάδος’, καὶ ἣν ἀνακηρύττει ἀφορμὰς ἐκεῖθεν
λαβεῖν ἐπιστροφῆς τε καὶ ἀναμνήσεως, ταύτην εἰς τὴν ἐσχάτην φύσιν
κατενεγκεῖν καὶ μύρμηκα καὶ θάμνον ποιεῖν τὴν ἀναμαξαμένην τὰς τοῦ
πατρὸς δυνάμεις ἁπάσας καὶ μέσην ἱσταμένην τῶν τε ἀμερίστων καὶ
μεριστῶν φύσεων καὶ τῶν μὲν οὖσαν εἰκόνα καὶ ἄγαλμα καὶ ἀφομοίωμα,
τῶν δὲ παράδειγμα; μάτην γὰρ ἐν αὐτῇ γένοιντο ἢ γεγόνασιν αἱ παρὰ τοῦ
πατρὸς ἐμφάσεις, πάντῃ ἀλογωθείσῃ καὶ ἀποδενδρωθείσῃ κατὰ τὸν
θαυμάσιον Πλωτῖνον.

P. 110, line 23
οὗτός ἐστι ὡς εἰρήκαμεν καὶ πρῶτος ἡμῖν ἀναβαίνουσιν. ὁρῶνται δὲ ἐν

αὐτῷ αἱ γενικαὶ ἀρεταὶ οὕτως· ἡ μὲν φρόνησις περὶ τὸ λογιζόμενον, ἡ δὲ
ἀνδρεία περὶ τὸ θυμούμενον, ἡ δὲ σωφροσύνη ἐν ὁμολογίᾳ καὶ συμφωνίᾳ
ἐπιθυμητικοῦ πρὸς λογισμόν, δικαιοσύνη δέ ἐστιν ἡ ἑκάστων τούτων

ὁμοῦ οἰκειοπραγία ἀρχῆς πέρι καὶ τοῦ ἄρχεσθαι. καὶ ἡ μὲν περίγειος
τετρακτὺς αὕτη τῶν ἀρετῶν, ἡ δὲ ἀνάλογος ἐν τρίταις καὶ τετάρταις
ἐστίν, ὅταν τις ταύτας καὶ ἐν τῇ τρίτῃ τάξει θεωροίη τῶν νοερῶν ἀρετῶν
414
καὶ ἐν τῇ τετάρτῃ τῶν παραδειγματικῶν, εἴποι μοι δ' ἂν αὐτὸς καὶ ἐν

τῇ δευτέρᾳ τῶν θεωρητικῶν. τότε γὰρ ἡ τετρακτὺς τῶν τεττάρων γενικῶν
ἀρετῶν ἐν ταῖς τρίταις καὶ τετάρταις τάξεσι τοῦ νοεροῦ βαθμοῦ καὶ τοῦ
παραδειγματικοῦ κατὰ ἀναλογίαν ἐμφαίνονται. οἷόν τι λέγω·
ἀναλογοῦσιν
αἱ τέτταρες ἀρεταὶ τοῦ θεωρητικοῦ καὶ αἱ τέτταρες τοῦ παραδειγματικοῦ
ταῖς τέτταρσι τοῦ νοεροῦ. παλιλλογῶ γὰρ καὶ πολλάκις τὰ αὐτὰ φθέγγο-
μαι, ἵνα σοι σαφέστατον παραστήσω τὸ νόημα. φρόνησις οὖν τῶν κα-
θαρτικῶν ἀρετῶν τὸ μὴ συνδυάζειν τῷ σώματι, σωφροσύνη δὲ τὸ μὴ
ὁμοιοπαθεῖν, ἀνδρεία δὲ τὸ μὴ φοβεῖσθαι τὴν ψυχὴν ἀφισταμένην τοῦ
σώματος, ἡγουμένου δὲ λόγου καὶ νοῦ καὶ μηδενὸς ἀντιτείνοντος ἡ
δικαιοσύνη συνίσταται. πάλιν τοῦ νοεροῦ βαθμοῦ τῶν ἀρετῶν σοφία μὲν
καὶ φρόνησις ἡ θεωρία ὧν ὁ νοῦς ἔχει, δικαιοσύνη τὸ πρὸ τοῦ νοῦ
ἐνεργεῖν,
σωφροσύνη δὲ εἴσω πρὸς νοῦν στροφή, ἀνδρεία δὲ ἀπάθεια καθ'
Μιχαήλ Ψελλός. Θεολογικά. Opusculum 8a, line 27
τῇ ψυχῇ. θύματά τε αὐτὴ προσάγει τρυγόνας καὶ περιστερὰς ὄιν τε καὶ

χίμαρον καὶ τἆλλα ἃ δὴ ὑποσκιάζων ὁ νόμος τοῖς ὑπὸ νόμον ἐντέλλεται.
Ἀλλ' ἐπεὶ καὶ σπονδεῖα τῇ ἀδύτῳ ψυχῇ ἐγκαταπέπηκται, διὰ ταῦτα
δὴ καὶ ‘οἶνον αὐτῆς ἐγκεράννυσιν’. οἶνος δὲ τῇ τοιαύτῃ ψυχῇ παρὰ τῆς
σοφίας ἐγκεραννύμενος οἱ θειότεροι τῶν ἀρετῶν λόγοι· ὧν δὴ μεταλαμ-
βάνει ψυχὴ τῶν θυμάτων ἀποστᾶσα καὶ πρὸς ἀμείνονα μεταμειβομένη
ζωήν. ἀναλογεῖ γὰρ τὸ μὲν σαρκῶδες τοῦ θύματος τῇ πράξει τῶν ἀρετῶν,
ὁ αἱματόρρυτος δὲ κρουνὸς τῇ θεωρίᾳ τῶν ὄντων, ὑφ' ἧς δὴ καὶ ἡ ψυχὴ

χρωσθεῖσα αἱματοῦται καὶ πορφύρεται καὶ τῷ βασιλεῖ τῶν ὅλων πρόσεισι
μετὰ τοῦ βασιλικοῦ χρώματος. καὶ ὁ τρόπος δὲ τῆς χρήσεως τῶν τε

σαρκίων καὶ τοῦ αἵματος δῆλος πρὸς τὴν ἀναλογίαν· τὰ μὲν γὰρ σκληρό-
τερά πως δοκεῖ καὶ πρός τε τὴν μάσησιν δυσκατέργαστα καὶ πρὸς τὴν
ἀνάδοσιν χρονιώτερα, τὸ δὲ ῥᾷόν τε ἐπιχεῖται τῷ στόματι καὶ οἷον διά
τινος ἀμάρης τοῦ οἰσοφάγου ἐποχετεύεται τῇ γαστρί, καὶ πρὸς τὴν
ἀνάδοσιν ἑτοιμότερον καὶ ταῖς φλεψὶν εὐθὺς κρουνηδὸν εἰσβάλλον παντὶ
διαχεῖται τῷ σώματι. τοῦτο γοῦν εἰδὼς καὶ Ἱπποκράτης, οὐχ ὁ Χῖος ὁ
’διὰ τῶν μηνίσκων τετραγωνίζειν τὸν κύκλον’ οἰόμενος, ἀλλ' ὁ Κῷος,
’ῥᾷόν’ φησι ‘πληροῦσθαι ποτοῦ ἢ σιτίων’. ἆρ' οὖν οὐχὶ κατὰ τὸν αὐτὸν
λόγον αἱ μὲν πρακτικαὶ ἀρεταί, σαρξὶ προσεικασμέναι θυμάτων,
415
Μιχαήλ Ψελλός. Θεολογικά. Opusculum 11, line 68
σιν, ὡς ἐμπροσθίοις καὶ ὀπισθίοις οὐσιοῦσθαι τοῖς μέρεσιν; ἄπαγε τοῦ

λόγου. ἀλλ' ἐπειδήπερ ἡ τῶν θεωμένων φύσις χωρεῖν τοῦ θείου τὴν
οὐσίαν ἀδύνατος ἦν, ἐν ἐκείνοις τοῖς εἴδεσιν αὐτοῖς ἐμφαντάζεται ἃ δὴ
καὶ ἰδεῖν δεδύνηνται· οὐ γὰρ παρὰ τὴν τοῦ θείου φύσιν ἡ τῶν εἰκόνων
ἐλάττωσις, ἀλλὰ παρὰ τὴν τῶν ὁρώντων ἀσθένειαν. ὁρᾷ δὲ ἄλλος ἄλλως
καὶ ὡς ἕκαστος ἔλαχεν ἢ φύσεως ἢ ἐπιτηδείας ἕξεως. ὥσπερ γὰρ ὁ
ἐμφανὴς οὗτος ἥλιος, ὁ αὐτὸς ἐν πᾶσιν ὢν ἀναλλοίωτος καὶ πᾶσιν
ὁμοτίμως
τὰς ἀκτῖνας ἐπαφιείς, παρ' ἄλλοις ἄλλως ὁρᾶται φαινόμενος, καὶ ἴ γε
καθ' ὑπόθεσιν ἀγχοῦ που τῆς ἐκείνου σφαίρας γῆν ὑποθείημεν, εἶτ' αὖθις
ὑπὸ ταύτην ἑτέραν καὶ αὖθις ἄλλην καὶ ἄλλην ἄχρι τῆς καθ' ἡμᾶς
οἰκουμένης, ἀναλογίαν ἐν τῇ ὑφέσει τῶν διαστάσεων σῳζουσῶν, οἱ μὲν
ἐν τῇ πρώτῃ γῇ ἀπειροπλασίῳ μεγέθει τοῦτον ἂν ἐθεῶντο τὴν γῆν
ὑπερβάλλοντα, οἱ δ' ἐν τῇ δευτέρᾳ καὶ τρίτῃ καὶ ἐφεξῆς ταῖς λοιπαῖς ἐν
ἐλάττονι τῶν ὑπερτέρων, ἡμεῖς δὲ τοῦτον καὶ πολλῷ τῆς γῆς ἐλάττονα
θεώμεθα, τὸ δ' αἴτιον ἡ ἀπόστασις, ὁρῶμεν δὲ καὶ ἀμυδροτέροις τοῖς
φέγγεσι λάμποντα, ὁπότε δὴ νεφέλη περικαλύπτει τὸν οὐρανόν· ταῦτα δὲ
πάντα γίνεται οὔτε τοῦ ἡλίου σμικρυνομένου ταῖς ἀποστάσεσιν οὔτε τῶν
φώτων αὐτοῦ ἠλαττωμένων τῇ τῆς ἀχλύος ὑποδρομῇ, ἀλλ' ἡμῶν ἀσθε-
νούντων ἢ ὅλον αὐτοῦ χωρῆσαι τὸ σῶμα ἢ καθαρὰς τὰς ἀκτῖνας ἰδεῖν –
ἐπεὶ οὖν μὴ ὡς ἔχει φύσεως ὁρῶμεν, ἐν εἰκόνι τοῦτον καὶ σκιαῖς
ἐλέησον’. Ὢ πόσων δογμάτων τουτὶ πεπλήρωται τὸ ῥητόν. ‘ἐὰν γὰρ

ἀνομίας
παρατηρήσῃς, κύριε, τίς ὑποστήσεται;’ εἰ λογισμῷ λογισμὸν πλήξεις, εἰ
πράξει πρᾶξιν εὐθύνῃς, τίς τὴν μέλαιναν ὑπερπηδήσει ἀπόφασιν; διὰ
τοῦτο ‘κύριε, ἐλέησον’, τουτέστι καὶ τῷ κολαζομένῳ ὕφελέ τι τοῦ μέτρου
τῆς τιμωρίας, καὶ τῷ τιμωμένῳ πολλαπλασίασον τὴν τιμήν. οὕτω γὰρ

πείθομαι, φησὶν ὁ μέγας πατήρ, κολάζειν θεόν, ὥστε κἀνταῦθα κἀν τῷ
μέλλοντι αἰῶνι ἐλέους αὐτῷ ἡ τιμωρία πεπλήρωται. ‘κύριε, ἐλέησον’,
τουτέστι καὶ τιμωρεῖν μέλλων μὴ κατὰ τὸ μέτρον τῆς ἀδικίας καὶ τὰς
κολάσεις ἐπάγαγε, καὶ ἀγαθῦναι σπεύδων μὴ πρὸς τὸ τῆς καθάρσεως
εἶδος
τὴν ἀγαθότητα πάρασχε, ἀλλ' ἐπίτεινον ταύτην κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς
σῆς εὐεργέτιδος φύσεως. καὶ ἵνα τὰ πολλὰ συνελὼν εἴπω, οὐκ ἔστιν ὃ
ποιεῖ θεὸς μὴ ἐλεῶν, ἀλλὰ καὶ καταπιμπρῶν καὶ καταθραύων καρδίαν καὶ
416
σφακέλους ἐπάγων περὶ τὴν μήνιγγα καὶ τἆλλα πάντα ποιῶν ἐλεῶν δρᾷ·
οὐ γὰρ ἵνα κακώσῃ, ἀλλ' ἵνα σώσῃ καὶ ὑγιάσῃ, ὥσπερ δή τις ἰατρὸς τῷ
καθαρτηρίῳ φαρμάκῳ, καὶ καστόριον ἐπιβάλλει καὶ ‘πόλιον, ἃ δὴ
ῥίγιστον ὄδωδε’.
εὐθὺς τῆς μελανώσεως τίθησιν, ‘ὅτι παρέβλεψέ με ὁ ἥλιος’. ἐπεὶ δὲ οὐχ

ὁ ἀρχέκακος μόνον δαίμων τὴν κοινὴν φύσιν λυμαίνεται, ἀλλὰ καὶ αἱ
συναποστατήσασαι τούτῳ δυνάμεις καὶ τῆς ἀγγελικῆς ἐκπεπτωκυῖαι
ἀξίας καὶ τάξεως, ‘υἱοί’, φησί, ‘μητρός μου ἐμαχέσαντό με’· μία γάρ
ἐστιν ἡ δημιουργικὴ πάντων δύναμις, ἥτις δὴ καὶ μητρὸς λόγον ἐπέχει
πρὸς τὰ γεννήματα, καὶ οἱ ἐκεῖθεν ἀποτεχθέντες ἀδελφοὶ πρὸς ἀλλήλους
ἐσμέν, εἰ καὶ ἡ γνώμη τὴν φύσιν διέσχισε, καὶ τὸ τῶν δαιμόνων γένος εἰς
τὴν ἀντίπαλον ἡμῖν μοῖραν ἀπέκλινεν.
Ἡ μὲν οὖν ἁπλῆ τῶν τοῦ Δαυὶδ ῥημάτων ἐξήγησις αὕτη. εἰ δὲ ζητοίης
ἀναλογίαν καρδίας πνευματικῆς καὶ πληγὴν νοητὴν καὶ λήθην ἐκ προ-
αιρέσεως, δογμάτων ἀπαιτοίης κατάλογον, μᾶλλον δὲ θεωρημάτων
ἀκριβεστέραν ἀνάπτυξιν, ὧν ἕκαστον ποικίλως ἀνερευνώμενον εἰς
ἄπειρον προχωρήσει ὑψηλοτέρων νοημάτων βυθόν.
εἰ ταὐτὸν ὁ υἱὸς τῷ πατρὶ κατ' οὐσίαν, πάντα ἕξει τὰ τοῦ πατρός· τοῦτο
γὰρ αὐτῷ ἡ ταὐτότης βούλεται· εἰ δὲ πάντων κοινωνήσει τῷ πατρί,
δηλονότι καὶ τῆς ἀγεννησίας, ἵνα κατὰ πάντα σωθῇ τῷ υἱῷ ἡ ταὐτότης,
ἀγέννητος ἄρα ἔσται καὶ ὁ υἱός, εἴπερ καὶ ὁ πατήρ.
Ἐγὼ δέ, πρὶν ἢ τὰς λύσεις ἐπαγαγεῖν τοῦ μεγάλου πατρός, αἷς δὴ
μεγαλοφυῶς τῷ κακοδόξῳ ἐκεῖνος ἀνθυπαντᾷ, τοῦτο προσδιορίζομαι
πρὸς ὑμᾶς, ὅτι διαλεκτικῶς οἰόμενος ἐρωτᾶν ὁ Ἀνόμοιος πολύ μοι δοκεῖ
τῆς διαλεκτικῆς ἐπιστήμης ἀπέχειν· ἠπάτηται γὰρ τῷ ὀνόματι τῆς
ταὐτότητος καὶ δοκεῖ τὰ ταὐτὰ πάντῃ εἶναι ταὐτά. ἔστι δὲ τὸ ταὐτόν,
’ὡς ἐν τύπῳ εἰπεῖν, ἢ ἀριθμῷ ἢ εἴδει ἢ γένει’, ἤ, ὡς ἐν ἄλλοις ὁ
φιλόσοφος
εἴρηκε, καὶ ‘ἀναλογίᾳ’. ἀριθμῷ μὲν οὖν εἰσι ταὐτά, ὅσα δὴ περὶ ἓν
ὑποκείμενον λέγεται, ὥς πού φαμεν τὰ πολυώνυμα· ξίφος γὰρ καὶ
σπάθη καὶ φάσγανον ταὐτὰ τῷ ἀριθμῷ, ὅτι ἐν αὐτοῖς τὸ ὑποκείμενον
πέφυκεν αὐτὸ ἑαυτῷ ἀδιάφορον καὶ μὴ ποικιλλόμενον τοῖς ὀνόμασιν·
εἴδει δὲ ταὐτά, ὅσα ὑφ' ἓν μὲν εἶδος τάττεται, διίσταται δὲ ἀπ' ἀλλήλων
τῷ ἀριθμῷ καὶ ταῖς ὑποστάσεσιν ἑαυτῶν τεμνόμενα κατὰ τὸ εἶδος οὐ
διεστήκασιν. αὖθις δὲ τὰ ἑτεροειδῆ ἀριθμῷ μὲν καὶ εἴδει τὴν πρὸς ἄλληλα
417
εἰλήχασι διαφοράν, κοινὸς δὲ ἐπ' αὐτοῖς ὁ τοῦ γένους λόγος. εἰ δέ πού

φαμεν ἐν ἀναλογίᾳ ταὐτότητα, τοιαύτη ἐστὶν ὡς ἐν παραδείγματι σῶμά
πού φαμεν καὶ ψυχήν, εἶτα τινὰ μέρη σωμάτων καὶ μέρη ψυχῶν, τὰ μὲν
μείζονα, τὰ δὲ ἐλάττονα. ὅταν οὖν ἀναλογίαν ἀμφοτέροις δείξω τοῖς
ταὐτότητος καὶ δοκεῖ τὰ ταὐτὰ πάντῃ εἶναι ταὐτά. ἔστι δὲ τὸ ταὐτόν,

’ὡς ἐν τύπῳ εἰπεῖν, ἢ ἀριθμῷ ἢ εἴδει ἢ γένει’, ἤ, ὡς ἐν ἄλλοις ὁ
φιλόσοφος

μέρεσι, ταὐτότητα τρόπον τινὰ εἰσάγω· ἐπεὶ γὰρ κάλλιστον μὲν μέρος
τοῦ σώματος ὁ ὀφθαλμός, ἐξαίρετον δὲ μέρος ὁ νοῦς τῆς ψυχῆς, ὅν φημι
λόγον ἔχει ὁ ὀφθαλμὸς ἐν σώματι, τοῦτον νοῦς ἐν ψυχῇ. ὁρᾷς ὡς τἆλλα
μὲν διάφορα, σῶμα καὶ ψυχή, καὶ ὀφθαλμὸς καὶ νοῦς, ἡ δὲ ταὐτότης κατὰ
μόνην τὴν ἀναλογίαν εὑρίσκεται; ἐπεὶ τοίνυν τοσαυταχῶς τουτὶ τὸ ὄνομα
λέγεται, οὐκ ὀφείλει τις ἐξακούειν τῆς ταὐτότητος κατὰ πᾶσαν

ἀδιαφορίαν,
εἴ γε λογικαῖς μεθόδοις ὡμιληκέναι βρενθύεται,
418

μέρεσι, ταὐτότητα τρόπον τινὰ εἰσάγω· ἐπεὶ γὰρ κάλλιστον μὲν μέρος
τοῦ σώματος ὁ ὀφθαλμός, ἐξαίρετον δὲ μέρος ὁ νοῦς τῆς ψυχῆς, ὅν φημι
λόγον ἔχει ὁ ὀφθαλμὸς ἐν σώματι, τοῦτον νοῦς ἐν ψυχῇ. ὁρᾷς ὡς τἆλλα
μὲν διάφορα, σῶμα καὶ ψυχή, καὶ ὀφθαλμὸς καὶ νοῦς, ἡ δὲ ταὐτότης κατὰ
μόνην τὴν ἀναλογίαν εὑρίσκεται; ἐπεὶ τοίνυν τοσαυταχῶς τουτὶ τὸ ὄνομα
λέγεται, οὐκ ὀφείλει τις ἐξακούειν τῆς ταὐτότητος κατὰ πᾶσαν

ἀδιαφορίαν,
εἴ γε λογικαῖς μεθόδοις ὡμιληκέναι βρενθύεται, ἀλλ' οὐδ' ἀπολύτως
τιθέναι τὸ ταὐτόν, προστιθέναι δὲ ἢ τὸν ἀριθμὸν ἢ τὸ εἶδος ἢ τὸ γένος ἢ
τὴν ἀναλογίαν. ὁ δ' Ἀνόμοιος, πρὸς τὴν τοσαύτην μύων τεχνολογίαν ἢ
ἀμαθῶς ἔχων τῆς λογικῆς ἐντρεχείας, ‘εἰ ταὐτόν’ φησίν ‘ὁ υἱὸς τῷ πατρὶ
ἀλλ' ἓν κυρίως ὡμολόγηται ὁ θεός, ὥστε καὶ τοῦ θεοῦ εἰκόνας ἐν ἑαυτοῖς
καὶ ἐμφάσεις κεκτήμεθα, δι' ἃ δὴ καὶ μοῖρα τυγχάνομεν τοῦ θεοῦ.
Ἀλλ' ἦμεν ποτὲ ἓν οὐ τὴν φύσιν, ἀλλὰ τὴν ταὐτότητα τῆς γνώμης καὶ
τῶν κινήσεων· ὡμολόγει γὰρ τὸ ἐν ἡμῖν ἓν τῷ καθ' ἡμᾶς ὄντι, καὶ τοῦτο
τῷ νῷ, καὶ οὗτος τῇ ψυχῇ, καὶ αὕτη τῷ σώματι· μᾶλλον δέ, ἵνα τἀκρι-
βέστερον εἴπω, τὸ μὲν σῶμα τῇ ψυχῇ εἵπετο, ἐκείνη δὲ τοῖς
ὑπερβεβηκόσι
καὶ αὐτῷ τῷ ἑνί, διὰ δὲ μέσης ψυχῆς καὶ νοῦ καὶ ὄντος καὶ τὸ σῶμα πρὸς
τὸ ἓν ἀναγόμενον καὶ αὐτὸ ἓν ἦν κατὰ μετοχήν. ταῦτα μὲν πρότερον·
ἀφ' οὗ δὲ τὸ κατ' εἰκόνα κάλλος ἡ ψυχὴ ἀπεβάλετο, κατὰ νώτου ἑαυτῆς
τὸ θεῖον ποιησαμένη παράγγελμα, διεσπάσθη ἡ θεία αὕτη σειρά, καὶ τῶν
μεταδόσεων μὴ διαδιδομένων κατ' ἀναλογίαν τῆς ὑποστάσεως,
διεσπάσθη
τὰ μέρη καὶ γέγονεν ἡ μὲν ὁλότης μέρος, ἡ δὲ κοινότης πολυπλήθεια. διὰ
τοῦτο Χριστὸς ‘ἀκρογωνιαῖος λίθος’ ὠνόμασται καὶ ἡνώθη διὰ μέσης
ψυχῆς, ἵνα τὰ ἄκρα συνάψῃ ἓν καὶ σῶμα καὶ γενώμεθα πνεῦμα καὶ νοῦς
καὶ θεός, ‘καταποθέντος ὑπὸ τῆς ζωῆς τοῦ θνητοῦ’ τε καὶ ῥέοντος.
Σὺ δέ μοι ὅρα τὸ ‘καὶ ἄνωθεν ῥεύσαντας’ ὅσην ἔχει τὴν δύναμιν· τὸ
419
γὰρ ἓν ἐνταῦθα αἰνίττεται, ὃ δὴ ὁ λόγος ἀνωτέρω τοῦ ἐν ἡμῖν νοῦ καὶ τοῦ
ὄντος ἀπέδειξεν· ἄνωθεν γοῦν ἀληθῆ ὑπέστημεν τὴν ῥοήν. ὥσπερ γὰρ
ἐπὶ τῶν Ἡρακλείων δεσμῶν, οὓς δὴ νόμος τοὺς γόητας παραλαμβάνειν
ἐπὶ τῶν συλληπτικῶν μαγειῶν, ἢν τὴν ἀρχὴν τοῦ δεσμοῦ διαλύσῃς, τὸ
πᾶν ἔσῃ διαλυσάμενος, οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τῆς καθ' ἡμᾶς σειρᾶς,
πζʹ. Εἰς τὸ ‘περιεπάτει ὁ θεὸς τὸ δειλινὸν ἐν τῷ παραδείσῳ’
Εἰκός τί μοι πεποιηκέναι δοκεῖ καὶ ὁ τὴν γλῶτταν χρυσοῦς Ἰωάννης

μὴ δημοσιεύων εἰς ἰδιώτιδας ἀκοὰς τὰ ἀνέκφορα, κἀγώ τι προὔργου
ποιῶν
οὐχ ἁλωτὸς μεμψιμοίρων λαβαῖς, ὅτι πρὸς φιλοσόφους μοι ὁ διάλογος,
φιλοσόφων δὲ οὐδὲν οὕτως ἰδιαίτατον ὡς τὸ ‘αἰχμαλωτίζειν πᾶν νόημα’
εἰς θεόν. ἐντεῦθεν ὁ μὲν μέγας ἐκεῖνος ἀνὴρ τὴν ἐν τῷ δειλινῷ τοῦ κυρίου
ἐπὶ τοῦ παραδείσου κίνησιν ἐπαγγειλάμενος εἰπεῖν καὶ κατὰ νοῦν ἐξηγή-
σεσθαι ἀνεβάλετο (οὐ γὰρ ἂν ἴσχυσεν ὁ πολὺς ἀκροατὴς ἀσωμάτους
κινή-
σεις δέξασθαι καὶ πραγμάτων προσκαίρους ἀναλογίας), ἐγὼ δὲ θαρρούν-
τως ὑμῖν τῆς ἀναγωγῆς τὸν νοῦν ἀναπτύξαιμι. ὡς μέρος δὲ τοῦτο τῆς
ὅλης ἀλληγορίας ἀφορισάμενος ἐρῶ· ποῦ γὰρ ἂν ἐν ὀλίγῳ καιρῷ τὴν
πᾶσαν
σειρὰν τῆς ἀναγωγῆς ἐξηγησαίμην, ἐν ᾗ παράδεισος φυτευόμενος, καὶ
οὗτος κατὰ ἀνατολάς, Ἀδάμ τε ἀλλαχόθι πλαττόμενος καὶ ἐκεῖσε μετατι-
θέμενος, ἔνθα δὴ καὶ τοῖς θηρίοις τὰ ὀνόματα τίθησι; πῶς δ' ἂν οὕτω
κεφαλαιώσωμαι τὴν τῶν φυτῶν φύσιν, ὅπως τὰ μὲν ἀνεῖντο αὐτῷ πρὸς
τροφήν, τὰ δ' ἀπεκέκλειστο, πολλὰ μὲν ἐκεῖνα, δύο δὲ ταῦτα, καὶ τούτων
ἑκάτερον ἐν τῷ μέσῳ τοῦ παραδείσου;
τούτων προβολαί, καὶ τί τὸ ὑπεστρωμένον αὐτοῖς φῶς. ἐπεὶ δὲ δόξαι διτ-

ταὶ περὶ ταῦτα, αἱ μὲν ἡμέτεραι, αἱ δὲ τῶν ἄκρων Ἑλληνικῶν, δεῖ με
ἀμφο-
τέρας εἰπεῖν πρὸς ὑμᾶς. αἱ μὲν οὖν ἡμέτεραι αὗται. τὸ θεῖον, ὅ τι ποτέ
ἐστιν, ἀσώματον ὄν, πρὸς τὰς τῶν ὑποδεχομένων δυνάμεις τὰς οἰκείας
420
θεοφανείας ἀδρανεστέρας ἢ τρανεστέρας ποιεῖ, καὶ τοῖς μὲν ἐν αἰσθήσει

φαίνεται, τοῖς δὲ ὑπὲρ τὴν αἴσθησιν ἐμφανίζεται· μᾶλλον δέ, ἵνα τὸ
ἀκριβέστερον εἴπω, ἐκεῖνο μὲν ἀμετάβλητον μένει καὶ ἀναλλοίωτον,
ἡμεῖς δὲ περὶ ἐκεῖνο μεταποιούμεθα καὶ μεταβαλλόμεθα. ὥσπερ γὰρ
μιᾶς ἀπηχηθείσης ἐν ὑπαίθρῳ φωνῆς ὁ μέν τις ἡμῶν ἤκουσεν, ὁ δὲ οὐκ
ἤκουσε, καὶ τῶν ἀκουσάντων ὁ μέν τις τρανέστερον, ὁ δὲ ἀδρανέστερον
ἀντελάβετο κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς διαστάσεως καὶ τῆς εἰλικρινοῦς

ἀκοῆς, τῶν δὲ μὴ ἀκουσάντων ὁ μὲν διὰ τὸ πολὺ διεστάναι οὐκ
ἀντελάβετο,
ὁ δὲ διὰ τὸ ἐμπεφράχθαι αὐτῷ τὸν τῆς ἀκοῆς πόρον, ἐμψυγέντος κατ'
ἐκεῖ-
νο τὸ μέρος τοῦ φλέγματος, ὁ δὲ διὰ τὸ πρὸς ἑτέροις εἶναι, καὶ ἡ πολυ-
μερὴς αὕτη ἀλλοίωσις οὐ κατὰ τὴν ἀπηχηθεῖσαν φωνὴν ἐγένετο, ἀλλὰ
κατὰ τὴν ἐνηχηθεῖσαν ἀκοήν, οὕτω δὴ καὶ τοῦ θείου μὴ μεταβαλλομένου
ἡμεῖς περὶ ἐκεῖνο μεταβεβλήμεθα καὶ τοιοίδε ἢ τοιοίδε γινόμεθα·
τῶν ὑποβεβηκυιῶν ἀρχῶν, ὁρίζων πάντα, τινὶ δὲ μὴ ὁριζόμενος, οὐσία

μονοειδὴς καὶ ἁπλῆ. τί δ' ἂν εἴποιμι περὶ τοῦ νοῦ; ἴσως γὰρ τούτῳ παρ-
όμοιος ὁ θεός. ἀλλὰ καὶ ταύτην ὁ λόγος ἐλέγξει τὴν ἔννοιαν· ὁ γὰρ νοῦς
κύκλον τινὰ μιμούμενος πρὸς ἑαυτὸν στρέφεται καὶ ἐπάνεισι, τρίτος τέ
ἐστιν ἀπὸ τοῦ ὄντος, καὶ τῆς ζωῆς δὲ τὰ δευτερεῖα εἴληχεν. [θεὸς δὲ καὶ
τὸ ἀ]κίνητον ὑπερβέβηκε, πηγή τέ ἐστι τῆς ζωῆς καὶ τοῦ ὄντος ὑπόστα-
σις. καὶ ὁ μὲν δαίμων, ὅστις ποτ' ἂν [ᾖ, καλῆς μὲν εἴλ]ηχε τῆς ἰδίας ὑπάρ-
ξεως, μονοειδὴς δὲ μὴ ὢν τὴν πρὸς τὰ καλὰ κίνησιν, ἀλλὰ ῥοπῇ διοικού-
μενος [πονηρᾷ] ἐκλίθη τε πρὸς τὸ μὴ ὂν καὶ τοῦ ὄντος ἀπώλισθε· καὶ
νῦν ὁ μέν τίς ἐστιν ἐν αἰθέρι, ὁ δὲ ἐν ἀέρι, [...12...] ὑποχθόνιος· πρὸς
γὰρ τὴν ἀναλογίαν τοῦ πλημμελήματος τὸν τῆς ἀποπτώσεως μεμέτρηται
ὄλισθον· ὁ δὲ θεὸς ἀπροαίρετος φύσις, οὐσία τις ἀγαθότητος, οὐ ταλαν-
τευόμενος ἐφ' ἑκάτερα, οὐ τόπῳ χωρούμενος, οὐχ ὁρίοις περικλειόμενος.
αὖθις δὲ ἄγγελος μὲν βαθμός ἐστι τάξεως, ἐξαγγελεύς τε καὶ εἰσαγγελεὺς
τῆς τε ἄνωθεν ἐκφαντορίας καὶ τῶν παρ' ἡμῖν πράξεων, μεμενηκὼς μὲν
ἐν τῷ καλῷ διὰ τὴν πληρεστάτην τοῦ ἀγαθοῦ μετουσίαν, τὴν δὲ φύσιν
ἔχων ἀμφιρρεπῆ· ὁ δὲ θεὸς πληρῶν, οὐ πληρούμενος, ἀγαθύνων, οὐκ
ἀγαθυνόμενος, ἑνίζων, οὐχ ἑνιζόμενος, οὐκ ἔξω προβαίνων καὶ εἴσω
χωρῶν, αὐτάγγελος τῶν οἰκείων δωρεῶν, αὐτήκοος τῶν παρ' ἡμῖν λόγων
καὶ αὐτόπτης τῶν πράξεων.

421
Τοῦτο γοῦν πρῶτον λύσαντες, οὕτω δὴ καὶ πρὸς τὰ λοιπὰ βαδιούμεθα

ἄπορα. ἔστι δὲ λύσιν ἐπενεγκεῖν τῷ λόγῳ τὴν μὲν ἱστορικωτέραν, τὴν δὲ
θεολογικωτέραν καὶ κρείττονα. ἱστόρηται γὰρ ὁ κύριος μετὰ τὴν ἐκ
νεκρῶν
ἀνάστασιν μέρος τι ἀπολαβὼν τοῦ μελισσείου κηρίου ἐδηδοκέναι, μὴ
μέντοι
γε καὶ πόματι χρήσασθαι· δι' ὃν μέν τινα λόγον τοῦτο πεποίηκε, κατιόντες
ἐροῦμεν, ὅτι δ' οὕτως ἐγένετο, ἡ ἱστορία διασαφεῖ. ὡς οὖν μέλλων αὖθις
μὲν φαγεῖν, μὴ μέντοι πιεῖν, τούτου μὲν τοῦ μέρους οὐκ ἐμνημόνευσε,
τὸν
δὲ οἶνον μόνον ἐς ἄλλην ζωὴν τεταμίευται νῦν ἀποθέμενος.
Ἡ δὲ μυστικωτέρα λύσις αὕτη, ὡς αἱ τοῦ σώματος αὗται τροφαί τε
καὶ πόσεις ἀναλογίαν ἔχουσι πρὸς τὰς ἐν ψυχῇ, δεῖ γὰρ καὶ ταύτην τὸ
μέν τι φαγεῖν νοητῶς, τὸ δὲ καὶ πιεῖν. καὶ ὥσπερ τῶν προσφερομένων
τῷ σώματι τὰ μὲν γεωδέστερα πέφυκε καὶ παχύτερα, τὰ δὲ εὐροώτερα
καὶ λεπτότερα, οὕτω δὴ καὶ τῶν ὑποστηριζόντων τὴν τῆς ψυχῆς οὐσίαν
νοητῶν θεαμάτων τὰ μὲν εὔχυτά πώς εἰσι καὶ λεπτά, δι' ὁλῆς αὐτῆς εὐθὺς
ἀκαμάτως διαφοιτῶντα, τὰ δὲ ταπεινότερα καὶ οὐκ εὐθὺς τρέφοντα. ἐπεὶ

δὲ ἐν ἀπορρήτοις αὐτοῖς ὁ κύριος τῶν θείων μετεδίδου νοήσεων, νῦν μὲν
ἀμυδρῶς πως καὶ παχυτέρως, νῦν δὲ ὑψηλῶς καὶ θεωρητικῶς, ἡ δὲ
τοιαύτη μετάδοσις κοινή πως ἀμφοῖν ἦν, τῷ τε κυρίῳ καὶ τοῖς μαθηταῖς
(οὐδὲν γὰρ ἧττον κἀκεῖνος ἐτρέφετο τῶν μαθητῶν τρεφομένων καὶ
στηριζομένων τῷ λόγῳ), περὶ μὲν τῆς παχυτέρας τροφῆς
νόες πρῶτοι καὶ δεύτεροι καὶ φύσεις ἄλλαι μετ' ἐκείνας, ἄνθρωποί τε
καὶ τὰ λοιπὰ εἴδη, εἰκόνας τινὰς ἔχει τῆς πρώτης ἀρχετυπίας, δι' ὧν οἱ
μὲν μᾶλλον, οἱ δὲ ἧττον τὴν γνῶσιν ἐκείνης θηρεύουσι, διὰ τί μὴ τοῦ
θείου τὰ μὲν κατειλῆφθαι, τὰ δ' ἐν ἀπορρήτοις κεῖσθαι θαρρούντως δι-
ισχυρισαίμην; ἐγὼ δέ φημι καὶ τὴν ὕλην, τὴν πάντῃ ἀπῳκισμένην θεοῦ,
τὸ ἄκρατον αἶσχος, τὸ ἐν τοῖς οὖσι μὴ ὂν καὶ ἐν τοῖς μὴ οὖσιν ὄν, τῆς
θείας ἔχειν ἀπηχήματα φύσεως· οὐδὲ γὰρ αὕτη ἀπηλλοτρίωται τοῦ
ἐπιτηδείως ἔχειν πρὸς τὴν ὑποδοχὴν τῶν εἰδῶν. εἰ δὲ τὰ μὲν ἐγγίζει
θεῷ, οὐ τοπικοῖς διαστήμασιν, ἀλλὰ νοεραῖς ἰδιότησι, τὰ δ' ἧττον ἀφ-
έστηκε, τὰ δὲ μᾶλλον, λόγον ἔχει δήπου τὰ μὲν ἐγγυτέρω τὸ πλέον ἔχειν,
τὰ δ' ἀπωτέρω τὸ ἔλαττον κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς διαστάσεως, ὅσον
τοῖς μὲν τόσον κατείληπται, τόσον δὲ κέκρυπται, τοῖς δὲ πλέον τοῦ
κατειλημμένου τὸ κεκρυμμένον, τοῖς δ' ἐπὶ μᾶλλον, ὅσοις ἡ ὕλη πλείων
ἢ ἐλάττων ἐστίν. οὐ τοίνυν διὰ τὴν ἁπλότητα πάντῃ καταληπτὴ ἢ τέλεον
ἀκατάληπτος, ἀλλὰ διὰ τὸ ἄλλο εἶναί τι παρὰ τὴν ἁπλότητα καὶ τὴν τῶν
422
ὑποδεχομένων ἐπιτηδειότητα μείζονα καὶ ἐλάττονα τὸ μέν τι τοῦ θείου

ἀγαθοδότως φοιτᾷ πρὸς ἡμᾶς, τὸ δ' ἐν τοῖς ἄνω μένει βυθοῖς.
καταψηφιεῖται, ὅπερ ἄντικρυς διχοτομία ἐστί· τὸ γὰρ ἰδίᾳ μὲν τὴν ψυχὴν
γενέσθαι, ἰδίᾳ δὲ τὸ σῶμα, τί ἄλλο ἢ τοῦ ὅλου τομὴ καὶ διαίρεσις; οὕτω
γοῦν τοῦτον διχοτομήσας, ‘τὸ μέρος αὐτοῦ μετὰ τῶν ὑποκριτῶν θήσει’.
τὸ μὲν γὰρ σῶμα φθορᾷ παραδώσει, μέχρις ἂν ὁ τῆς ἀναστάσεως ἔλθοι
καιρός, θάτερον δὲ τῶν διχοτομημάτων, φημὶ τὴν ψυχήν, συγκαταριθ-
μήσει (ἀλλὰ πῶς ἂν εἴποιμι;) τοῖς πονηροῖς δαίμοσιν. οὗτοι γάρ εἰσιν
ὑποκριταί· φῶτα μὲν γὰρ ὑποκρίνονται, οὗτοι δὲ ‘σκιαὶ ἀίσσουσιν’.
’Ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων’. καὶ μὴν γυμνὰς
τὰς ψυχὰς τῶν σωμάτων ἔτι ὁ λόγος δείκνυσι. πῶς οὖν κλαύσονται; πῶς
δὲ καὶ τοὺς ὀδόντας βρύξουσι; δέον οὖν ταῦτα τὰ πάθη πρὸς τὴν ἀναλο-
γίαν λαμβάνειν τῶν φύσεων. κλαυθμὸς μὲν γὰρ ἐμψύχου σώματος θρη-
νώδης οἰμωγή, ψυχῆς δὲ σύντηξις τῶν ἑαυτῆς μερῶν καὶ οἷον γοώδης
συμ-
φώνησις. καὶ βρυγμὸς μὲν ὀδόντων σωματικὸς τῶν τοιούτων μερῶν
συντριβέντων ἀλλήλοις καὶ λεοντώδη ἀναπεμπόντων ἠχώ, κάτωθεν μὲν
πολλοῦ τοῦ πνεύματος ἀναφερομένου, τῶν δὲ σιαγόνων
συγκεκλεισμένων,
ὥστε μὴ ἀνεποδίστως διὰ τοῦ στόματος τὸ
φυλακῆς περιτετειχισμένης καὶ θριγκίοις ἀρρήκτοις περιβεβλημένης, τῶν
ἀπορρήτων εἶδε τὴν μύησιν, οὐκ ἠνέσχετο ὁ πολὺς οὗτος τὰ θεῖα πατήρ,
τῶν εἰκόνων ἐκείνων τὰ ἀποτελέσματα θεασάμενος, μὴ κρείττονα ἑαυτῷ
ἀναπλάσαι τὴν ὀπτασίαν καὶ σεμνότερα τῶν προφητικῶν φθέγξασθαι.
τῷ τε γὰρ ἀξιώματι τοῦ λόγου καὶ τῇ τῆς ψυχῆς καθαρότητι καὶ τῇ περὶ
τὰ θεῖα ἀκλινεῖ πίστει καὶ ἀψευδεῖ ἀνεξέλεγκτον εἶχε τῶν εἰρημένων τὴν
δήλωσιν, ἐπὶ τῆς οἰκείας καὶ οὗτος φυλακῆς στάς, ‘τῆς δεδομένης’ αὐτῷ
’παρὰ τοῦ πνεύματος ἐξουσίας καὶ θεωρίας’. ἐξουσίας μέν, ὅτι πᾶσα
ψυχὴ ἀναχθεῖσα πρὸς τὴν θείαν ἁπλότητα, αὐτοῖς ἀμέσως προσομιλοῦσα
τοῖς θείοις θεάμασιν, ἐνεξουσιάζει τοῖς θείοις ὁράμασι, καὶ πρὸς τὴν
τῶν ἀκουόντων ἀναλογίαν συγκαταβαίνουσα τυποῖ τε τὰ ἀτύπωτα καὶ
πλάττει τὰ ἄπλαστα· θεωρίας δέ, ὅτι μὴ τὸ βούλημα μέτρον τῶν
ὀπτασιῶν
κεκλήρωται, ἀλλὰ τὴν γνωστικὴν δύναμιν καὶ τὸ μέτρον αὐτῆς τῆς
423
καθάρσεως.
Ἐζήλου δὲ καὶ τὴν προφητικὴν χάριν ὁ μέγας οὗτος ἀνήρ, καὶ ἐπειδὴ
τὰ παρὰ τοῦ προφήτου εἰρημένα καινὴν ἔχει καὶ τὴν ἐξαγγελίαν τῆς λέ-
ξεως καὶ τῆς διανοίας τὴν δύναμιν, παράδοξον δὲ καὶ τὴν πίστιν καὶ
αὐτό-
ματον πρὸς τὴν συγκατάθεσιν (οὐ γὰρ λογικῶς ἐφοδεύει ὁ τῶν
ἀπορρήτων
μύστης, οὐδὲ συλλογιστικῶς ἢ ἀποδεικτικῶς ποιεῖται τὴν ὑφήγησιν, ἀλλὰ
τελεστικῶς καὶ μετὰ κρείττονος ἀναγωγῆς καὶ θειοτέρας ἐξαγγελίας),

διὰ ταῦτα καὶ ὁ μέγας οὗτος ἀνήρ, βουλόμενος τὸν περὶ τῆς ἀναστάσεως
σμύρνης ἐκλεκτῆς’ καὶ ‘εὐῶδες κινάμωμον’ καὶ ‘κάλαμος εὔοσμος’ καὶ

’ἶρις’ καὶ ‘ἔλαιον μύρον μυρεψικόν’, ‘ἐξ οὗ ἡ σκηνὴ’ καὶ τὰ περὶ αὐτὴν
πάντα ‘ἐχρίετο’, ‘τό τε θυσιαστήριον τοῦ θυμιάματος καὶ τὸ θυσιαστή-
ριον τῆς ὁλοκαυτώσεως’. τὸ δέ γε ‘θυμίαμα μῖγμα’ ἦν ‘στακτῆς’ καὶ
’ὄνυχος’ καὶ ‘ἡδυόσμου, χαλβάνης καὶ λιβάνου διαφανοῦς’· καὶ ἦν ἐκ
τούτων ‘συγκεκομμένον λεπτὸν καὶ τεθειμένον ἀπέναντι τῶν μαρτυρίων
ἐν τῇ σκηνῇ τοῦ μαρτυρίου’.
’Καὶ ἔδωκε Μωυσῇ, ἡνίκα κατέπαυσε λαλῶν αὐτῷ’ ὁ θεὸς ‘ἐν τῷ ὄρει
τῷ Σινᾷ, τὰς δύο πλάκας τοῦ μαρτυρίου, πλάκας λιθίνας γεγραμμένας
δακτύλῳ θεοῦ’.
Προστάσσει δὲ θεὸς καὶ τὴν θυσίαν ποιεῖν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς
εὐπορίας, μόσχον ἢ ἀρνίον ἢ αἶγα, τοῖς δὲ καὶ ‘δύο τρυγόνας ἢ δύο νεος-
σοὺς περιστερῶν’, τοῖς δὲ ἔτι πενεστάτοις ‘σεμίδαλιν’ ὀλίγην ‘ἐλαίῳ’
ἀναμεμιγμένην. προσεφέροντο δὲ καὶ ὑπὲρ ‘ἁμαρτίας’ καὶ ‘πλημμελείας’,
ἤτοι παρανομίας ἐκ περιστάσεως, καὶ ‘ἀγνοίας’ ἱερουργίαι. καὶ τῶν θυ-

μάτων τὰ μὲν ὁλοτελῆ κατεκαίετο, τῶν δὲ σμικρά τινα μόρια, ὁ ἐπίπλους,
’οἱ νεφροί, τὸ’ ἐπικείμενον ‘στέαρ καὶ ὁ λοβὸς τοῦ ἥπατος’.
Μιχαήλ Ψελλός. Poemata Poem 6, line 190
τρόποι δ' ἐπωνομάσθησαν ὡς τρέποντες τὴν φράσιν.

Τὸ τρίτον τῆς γραμματικῆς τοῦτο τυγχάνει μέρος,
ἱστοριῶν ἀπόδοσις καὶ γλωσσῶν πολυτρόπων.
ἑκάστη γὰρ διάλεκτος παμπόλλους ἔχει γλώσσας.
ἡ γὰρ Δωρὶς διάλεκτος ἔχει τοιάσδε γλώσσας,
424
Ἀργείων Κορινθίων τε καὶ τῶν Συρακουσίων·

ἡ δ' Αἰολὶς τῶν Βοιωτῶν, πρὸς δὲ καὶ τῶν Λεσβίων.
ὀφείλει δ' ὁ γραμματικὸς εἰδέναι καὶ τὰς γλώσσας·
Ἰάδος γὰρ τὸ ‘πίσυρες’, ἀλλὰ Συρακουσίων.
Πέμπτον δὲ μέρος, δέσποτα, γραμματικῆς τυγχάνει
ἐκλογισμῶν ἀκρίβεια τῶν τῆς ἀναλογίας,
τουτέστι παραθέσεως πρὸς ὅμοιον ὁμοίου.
τὸ ‘Δημοφῶν’ γάρ, δέσποτα, καὶ ‘Ξενοφῶν’ κατ' ἴσον
ὁμοίου τις παράθεσις κατὰ ἀναλογίαν.
Ἔστι καὶ κρίσις ἀκριβὴς αὕτη τῶν ποιημάτων.
οὐ κρίνει δ' εἰ συγγέγραπται κρειττόνως ἢ χειρόνως,
ἀλλὰ τίνα νενόθευται, τίνα γνησίως ἔχει.
πολλὰ γὰρ ἀμφιβάλλεται τῶν προσυγγεγραμμένων,
Ὁμήρου μὲν τὰ Κύπρια, πρὸς δὲ καὶ ὁ Μαργίτης,
Ἀράτου δὲ τὰ Θυτικὰ καὶ τὰ Περὶ ὀρνέων.
κρίνεται δὲ ποιήματα χρόνῳ καὶ ἱστορίᾳ,
Φλάβιος Ιουστινιανός. Νεαραί. P. 27, line 7
πράγματα λαβεῖν ἀντὶ χρυσίου), ἀλλ' οὐδέ τις ὠνού-

μενος ἀκίνητα αὐτοῦ πράγματα παρείη, τοῦ δανειστοῦ
πολλάκις καὶ θρυλλοῦντος, ὡς ὑπόκειται τὰ τοῦ δα-
νεισαμένου πράγματα, καὶ ταύτῃ φοβοῦντος τοὺς προς-
ιέναι βουλομένους ταῖς ἀγορασίαις· τηνικαῦτα ἐπὶ μὲν
τῆς εὐδαίμονος ταύτης πόλεως οἱ ἐνδοξότατοι τῆς ἡμε-
τέρας πολιτείας ἄρχοντες κατὰ τὴν ἑκάστῳ τεταγμένην
παρὰ τοῦ νόμου καὶ ἡμῶν δικαιοδοσίαν, ἐν δὲ ταῖς
ἐπαρχίαις οἱ τῶν ἐθνῶν ἡγούμενοι παρασκευαζέτω-
σαν, ἀκριβοῦς διατιμήσεως γινομένης τῶν πραγμάτων
τοῦ χρεωστήσαντος, δίδοσθαι πρὸς ἀναλογίαν τοῦ χρέους
κτῆσιν ἀκίνητον τοῖς δανεισταῖς μετὰ τοιαύτης ἀσφα-
λείας, μεθ' ἧς ἂν ὁ χρεώστης δοῦναι δυνηθείη. Τὰ
δὲ τῆς τῶν πραγμάτων δόσεως ἔστω τοιαῦτα, ὁποῖα
τὰ μὲν καλλίω δίδωσι τῷ δανειστῇ, τὰ δὲ ἐλάττω
παρὰ τῷ χρεώστῃ μετὰ τὴν τοῦ χρέους λύσιν μένειν
ἐᾷ. Καὶ γὰρ οὐκ ἂν εἴη δίκαιον, τὸν δόντα μὲν χρυ-
σίον, λαβεῖν δὲ χρυσίον οὐ δυνάμενον, ἀλλ' ἀναγκαζό-
μενον καταδέξασθαι κτῆσιν ἀκίνητον, μὴ τὰ γοῦν καλ-
λίονα τῶν τοῦ χρεώστου πραγμάτων λαβεῖν καὶ ταύ-
την γοῦν ἔχειν παραψυχήν, ὅτιπερ εἰ καὶ χρυσίον
425
καὶ ἐπανατεινόμενος, ἢ καὶ τὸ ἡμέτερον ταμιεῖον (οὐδὲ

γὰρ ἐκείνου τόγε ἐπὶ τούτῳ φειδόμεθα), εἴη δὲ αὐτῷ
κατὰ τὸν οἶκον ἕως περιῆν ἐλευθέρα τε γυνὴ ἐν παλ-
λακῆς σχήματι συνοῦσα, καὶ παῖδες ἐξ αὐτῆς (τοῖς γὰρ
τοιούτοις μόνοις ταῦτα νομοθετοῦμεν, ἔνθα παντελῶς
ἀναμφισβήτητός ἐστιν ἥ τε τῆς παλλακῆς κατὰ τὸν οἶ-
κον σχέσις ἥ τε τῶν νόθων ἐκεῖσε γονή τε καὶ τροφή)·
δίδομεν αὐτοῖς καὶ ἀδιαθέτων τῶν γονέων τελευτών-
των δύο τῆς πατρῴας οὐσίας ἔχειν οὐγκίας, ἅμα τῇ
μητρὶ μεριζομένας, ὁπόσοιπερ ἂν εἶεν οἱ παῖδες, ὥστε
ἑνὸς παιδὸς πρὸς ἀναλογίαν καὶ τὴν μητέρα λαμβά-
νειν. Καὶ ταῦτα φαμέν, εἰ μιᾷ παλλακῇ συνοικοίη
καὶ παῖδας ἐξ ἐκείνης σχοίη, ἢ καὶ προαπελθούσης
τῆς παλλακῆς θανάτῳ τυχὸν ἢ χωρισμῷ οἱ παῖδες
αὐτῷ κατὰ τὴν οἰκίαν εἶεν. τότε γὰρ δίδομεν αὐτοῖς
τὴν ἐξ ἀδιαθέτου πρὸς τὸ διούγκιον κλῆσιν. Εἰ δὲ
ἐκκεχυμένα τὰ τῆς ἐπιθυμίας αὐτῷ γίνοιτο, καὶ ἄλλας
ἐπ' ἄλλαις ἐπεισαγάγοι τῇ προτέρᾳ παλλακάς, καὶ
πλῆθος ἔχοι γυναικῶν πορνευομένων (οὕτω γὰρ εἰπεῖν
κάλλιον), καὶ ἐξ αὐτῶν παιδοποιούμενος τελευτήσειε
πολλὰς ὁμοῦ καταλιπὼν παλλακάς, μισητὸς μὲν ἡμῖν
Ἐλεύσεται δὲ τὰ τοιαῦτα τῶν κερδῶν εἰς τοὺς

παῖδας ἅπαντας τοὺς ἐκ τῶν προτέρων γάμων. Οὐ
γὰρ ἐφίεμεν τοῖς γονεῦσι τὴν οὐκ ὀρθὼς ἐπεισηγμέ-
νην ἐπιλογὴν εἰς αὐτοὺς ἐνδείκνυσθαι, οὐδὲ τῷ μὲν
τῶν παίδων διδόναι, τὸν δὲ ἀτιμάζειν. ἅπαντες γὰρ
τοῖς δευτέροις ὁμοίως ἠτιμάσθησαν γάμοις. ἄλλως τε
εἴπερ ἀπάντων τῶν παίδων ὁμοίως κληρονομοῦσιν
οἱ γονεῖς καὶ οὐ τὸν μὲν διαδέχονται, τὸν δὲ οὐχ
ὁμοίως, ἀνθ' ὅτου μὴ καὶ αὐτοὶ πᾶσιν ἐξίσης τό γε
ἐπὶ τούτῳ προσφέρονται, ἀλλὰ τοὺς μὲν ἐπιλέγονται,
τοὺς δὲ παρορῶσιν; Ὥστε κατὰ τὴν ἀναλογίαν ἕκα-
στος τὸ τοιοῦτον κερδαινέτω, καὶ εἰ σχοίη παῖδας,
εἰς αὐτοὺς τοῦτο παραπεμπέτω· οἱ δὲ τοῦτο ἐν ἀλ-
λήλοις διαιρείσθωσαν αὐτοὶ μὲν κατὰ τὸ μέτρον,
ὁπόσοι καθεστᾶσιν, οὐ μέντοι τὸ τοῦ πατρὸς ὑπερ-
βαίνοντες μέρος.
426
Ἐπειδὴ δὲ τοῖς μέχρι νῦν νόμοις ἀδιάκριτόν ἐστι,

πότε προσήκει τὸ πλεῖον θεωρεῖν, ἆρα κατὰ τὸν τῆς
ἐπιδόσεως καιρὸν ἢ κατὰ τὸν τῆς τοῦ γόμου διαλύ-
σεως, κράτιστον ἡμῖν ἔδοξεν εἶναι τὸν τῆς τελευτῆς
τοῦ δευτερογαμήσαντος γονέως παρατηρεῖν καιρόν.
γράφουσι μὲν γὰρ ἄνθρωποι καὶ ὧν ἔχουσι πλείονα,
γράφουσι δὲ καὶ ἐλάττονα· αἱ δὲ ἐπισυμβαίνουσαι
τύχαι τὰς ἐναντίας ἐκβάσεις ὡς ἐπίπαν ἐργάζονται.
Ὥστε ἴνα μὴ περὶ ταῦτα πλανώμεθα, τὸν καιρὸν
ἐκεῖνον σκεπτέον καθ' ὃν ὁ δευτερογαμήσας τελευτᾷ,
καὶ τὴν ἀναλογίαν τὴν ἐκεῖθεν ληπτέον, καὶ πρὸς
ἐκείνην τὸ πλεῖον σκοποῦντας ἀφαιρεῖσθαι τὸ ὑπερ-
βαῖνον προσήκει καὶ τοῖς παισὶ προσνέμειν· ἐπὶ πᾶσι
τοῖς τοιούτοις οὐ τῆς ἐξ ἀρχῆς δόσεως ἢ γραφῆς θεω-
ρουμένης, ἀλλὰ τοῦ καλουμένου eventu σκοπουμένου.
Ἀλλ' οὐδὲ ἐκεῖνο ἡμῖν παραλειπτέον, ὅπερ ὀρθῶς ἔχειν Θεοδόσιος ὁ τῆς
εὐσεβοῦς λήξεως ὁ
κατὰ τοσοῦτον καθ' ὅσον ἀριθμὸν οἱ παῖδες εἰσίν,

ὥστε καὶ αὐτὴν μοῖραν ἔχειν τοσαύτην ὅσην ἕκαστος
τῶν ἀδελφῶν· εἰ δὲ καὶ ἀναμὶξ ἄρρενές τε καὶ θή-
λειαι καθεστήκοιεν, ταὐτὸ τοῦτο διατυπώσαντες. Εἰ
μέντοι μήτηρ καὶ θήλειαι μόναι καθεστήκοιεν, ἐκεῖσε
τὸ δόγμα τὴν μὲν ἡμίσειαν μοῖραν ἐδίδου τῇ μητρί,
τὴν δὲ λειπομένην ἡμίσειαν ἐδίδου ταῖς ἀδελφαῖς,
ὅσαι δήποτε καθεστήκοιεν. Ὅπερ ἐπειδὴ μὴ πρότε-
ρον ἐπηνωρθώσαμεν, νῦν ἄγομεν ἐπὶ τὴν προσήκου-
σαν διόρθωσιν, καὶ ἐπὶ τούτου τοῦ θέματος καλοῦν-
τες αὐτὴν πρὸς ἀναλογίαν τῶν παίδων, ὥστε ὅσον
ἑκάστη τῶν θυγατέρων ἔχει, τοσοῦτον μόνον καὶ αὐ-
τὴν κομίζεσθαι. καὶ ἐπὶ παντὸς θέματος εἰς τοῦτο
φερομένου in virilem portionem (τοῦτο δὴ τὸ τοῦ νό-
μου) καὶ ἡ μήτηρ ἀφικνείσθω, εἴτε μόνοι καθεστή-
κοιεν ἄρρενες εἴτε μόναι θήλειαι εἴτε καὶ ἀναμὶξ
ἑκατέρα γονή.
Ἐκεῖνο δὲ ἔτι προσθεῖναι τῷ νόμῳ δίκαιον ᾠήθη-
427
μεν. εἰ γὰρ τελευτήσειεν ἢ ἀνὴρ ἢ γυνὴ παῖδας ἔχον-

τες ἔκ τε τῶν προτέρων ἔκ τε τῶν δευτέρων γάμων,
οὓς μετὰ τόνδε ἡμῶν συναλλάξαιεν τὸν νόμον (ἐπὶ
τεύεσθαι δυναμένῳ. ἔγνωμεν γὰρ ὥς τινες ἐπὶ τῆς ἐπαρχίας ἧς ἄρχεις

ἐτόλμησαν ἐπιλαβόμενοι τοῦ καιροῦ
τῆς ἀφορίας τοῦ σίτου δάνεισμα πρᾶξαι πρός τινας ἐπ' ἐλαχίστῳ μέτρῳ
καρπῶν καὶ τὴν αὐτῶν λαβεῖν γῆν
ἅπασαν ἀντ' αὐτοῦ, ὥστε τοὺς μὲν τῶν γεωργῶν φεύγειν, τοὺς δὲ
διαφθαρῆναι λιμῷ, δεινήν τε γεγενῆσθαι
φθορὰν οὐδὲν τῆς βαρβαρικῆς ἐπιδρομῆς ἐλάττονα.
Θεσπίζομεν τοίνυν ἅπαντας τοὺς δανείσαντας ὁσονδήποτε μέτρον τῶν
οἱωνδήποτε ξηρῶν καρπῶν
τοῦτο ἀπολαμβάνοντας νῦν χωρὶς τῆς οἱασοῦν προσθήκης ἀποδοῦναι τὰ
γήδια τοῖς γεωργοῖς, μηδενὸς παντε-
λῶς θαρροῦντος γῆν κατέχειν προφάσει τῶν εἰρημένων δανεισμάτων,
εἴτε ἔγγραφα εἴτε ἄγραφα εἴη, κομιζο-
μένους δέ, εἰ μὲν οἱ δανεισθέντες εἶεν καρποί, ὀγδόην τοῦ μοδίου μοῖραν
ἐφ' ἑκάστῳ μοδίῳ εἰς ἐνιαυτὸν
ὅλον, εἰ δὲ νομίσματα τὰ δανεισθέντα εἴη, ἐφ' ἑκάστῳ νομίσματι
ἐνιαύσιον κεράτιον ἓν προφάσει τόκου.
τοῦ λοιποῦ δὲ τοὺς δανειστὰς ἀρκουμένους ὀγδόῃ μοδίου μοίρᾳ ἐφ'
ἑκάστῳ μοδίῳ εἰς ἐνιαυτὸν ἕνα (ἢ ἐφ'
ὅσον μένει τὸ δάνεισμα κατὰ τὴν ἀναλογίαν ταύτην) ἢ τῷ κερατίῳ
ἀποδιδόναι πάντως, εἴτε γῆν εἴτε ἄλλο
τι λαβόντες τύχοιεν ἐνέχυρον, βόας τυχὸν ἢ πρόβατα ἢ ἀνδράποδα. καὶ
τοῦτον εἶναι τὸν νόμον κοινὸν
ἅπασι, φιλάνθρωπόν τε ἅμα καὶ εὐσεβῆ καὶ τήν τε χρείαν θεραπεύοντα
τοῖς δεομένοις τοῖς τε δανεισταῖς
φέροντα μετρίαν παραψυχήν.
Ἐπίλογος. Τὰ τοίνυν παραστάντα ἡμῖν ἡ σὴ λαμπρότης ἔργῳ καὶ πέρατι
παραδοῦναι σπευσάτω·
ἐν τῇ διαθήκῃ, καὶ ἐπιδοίη τούτους, καὶ οὕτως προς-

δεχέσθωσαν καὶ ἔστωσαν βουλευταί, καθάπερ ὁ δια-
θέμενος ἠβουλήθη ἢ καθάπερ ἡ αὐτῶν ἐπιθυμία πε-
ποίηκεν ἐπιδόντων ἑαυτοὺς τῇ βουλῇ, ληψόμενοι καθά-
428
περ εἴρηται τὸ ἐνναούγκιον. πανταχοῦ γὰρ βουλόμεθα,

κἂν εἰ διάθοιτο κἂν εἰ μὴ βουλευσάμενος ἀπέλθοι,
τοὺς εἰς τὴν βουλὴν ἐρχομένους τὸ ἐνναούγκιον λαμ-
βάνειν. εἰ δὲ ἐλευθερώσειε μὲν μόνον, οὐ μὴν ἐπι-
δοίη, καὶ οὗτοι βούλονται ἢ τὶς ἢ τινὲς ἐξ αὐτῶν
πρὸς τὸ βουλευτήριον ἰδεῖν, κἀκεῖσε τὸ ἐνναούγκιον
τῷ βουλεύοντι ἢ τοῖς βουλεύουσιν κατὰ τὴν ἀναλογίαν
διδόσθω. εἰ δὲ μηδεὶς τῶν νόθων ἢ βουληθείη ἢ
ἐπιδοθείη, τηνικαῦτα τὸ ἐνναούγκιον ἡ βουλὴ λαμ-
βανέτω.
προσδεχέσθωσαν καὶ ἔστωσαν βουλευταί, καθάπερ ὁ

διαθέμενος ἠβουλήθη ἢ καθάπερ ἡ αὐτῶν ἐπιθυμία
πεποίηκεν· ἐπιδόντες γὰρ ἑαυτοὺς τῇ βουλῇ λήψονται
καθάπερ εἴρηται τὸ ἐνναούγκιον. πανταχοῦ γὰρ βου-
λόμεθα, κἂν εἰ διάθοιτο κἂν εἰ μὴ βουλευσάμενος
ἀπέλθοι, τοὺς εἰς τὴν βουλὴν ἐρχομένους τὸ ἐνναούγ-
κιον λαμβάνειν. εἰ δὲ ἐλευθερώσειε μὲν μόνον οὐ
μὴν ἐπιδοίη, οἱ δὲ καὶ οὕτω βούλοιντο ἤ τις ἤ τινες
ἐξ αὐτῶν πρὸς τὸ βουλευτήριον ἰδεῖν, κἀκεῖσε τὸ ἐν-
ναούγκιον τῷ βουλεύοντι ἢ τοῖς βουλεύουσι κατὰ τὴν
ἀναλογίαν διδόσθω. Εἰ δὲ μηδεὶς τῶν νόθων ἢ βου-
ληθείη ἢ ἐπιδοθείη, τηνικαῦτα τὸ ἐνναούγκιον ἡ βουλὴ
λαμβανέτω· δῆλον δὲ ὅτι συμπαρακολουθήσει παντα-
χοῦ τὸ δημόσιον κατὰ τὴν περὶ τούτου τεθειμένην
παρ' ἡμῶν διάταξιν. τὸ μὲν οὖν περὶ νόθων τῶν
διὰ τῆς εἰς τὴν βουλὴν παρόδου γινομένων γνησίων
καὶ τοῦ τρόπου καθ' ὃν ἐπιδίδονται καὶ τῶν διαδο-
χῶν ταύτῃ καθαρῶς ἡμῖν νενομοθετήσθω.
ταμιεῖον (οὐδὲ γὰρ ἐκείνου τό γε ἐπὶ τούτῳ φειδό-

μεθα), εἴη δὲ αὐτῷ κατὰ τὸν οἶκον ἕως περιῆν ἐλευ-
θέρα τε γυνὴ ἐν παλλακῆς σχήματι συνοῦσα, καὶ
παῖδες ἐξ αὐτῆς (τοῖς γὰρ τοιούτοις μόνοις ταῦτα νο-
μοθετοῦμεν, ἔνθα παντελῶς ἀναμφισβήτητός ἐστιν ἥ
τε τῆς παλλακῆς κατὰ τὸν οἶκον σχέσις ἥ τε τῶν
παίδων ἐκεῖσε γονὴ καὶ τροφή)· δίδομεν αὐτοῖς καὶ
ἀδιαθέτων τῶν γονέων τελευτώντων δύο τῆς πα-
429
τρῴας οὐσίας ἔχειν οὐγκίας, ἅμα τῇ μητρὶ μεριζο-

μένας, ὅσοιπερ ἂν εἶεν οἱ παῖδες, ὥστε ἑνὸς παιδὸς
πρὸς ἀναλογίαν καὶ τὴν μητέρα λαμβάνειν. καὶ
ταῦτά φαμεν, εἰ μιᾷ παλλακῇ συνοικοίη καὶ παῖδας
ἐξ ἐκείνης ἔχοι, ἢ καὶ προαπελθούσης τῆς παλλακῆς
θανάτῳ τυχὸν ἢ χωρισμῷ οἱ παῖδες αὐτῷ κατὰ τὴν
οἰκίαν εἶεν. τότε γὰρ δίδομεν αὐτοῖς τὴν ἐξ ἀδιαθέ-
του πρὸς τὸ διούγκιον κλῆσιν. Εἰ δὲ ἐκκεχυμένα
τὰ τῆς ἐπιθυμίας αὐτῷ γένοιτο καὶ ἄλλας ἐπ' ἄλλαις
ἐπεισαγάγοι τῇ προτέρᾳ παλλακάς, καὶ πλῆθος ἔχοι
γυναικῶν πορνευομένων (οὕτω γὰρ εἰπεῖν κάλλιον),
καὶ ἐξ αὐτῶν παιδοποιούμενος τελευτήσειε πολλὰς
ὁμοῦ καταλιπὼν παλλακάς, μισητὸς μὲν ὁ τοιοῦτος,
ἀνδρῶν ἐχόντων ἐξουσίαν τοῦ ἐμφανίζειν τὰς δωρεὰς

τὸν ὑπὲρ τοῦ μὴ ἐμφανισθῆναι κίνδυνον ταῖς γυναιξὶν
ἐπικεῖσθαι ἄτοπον ἡμῖν εἶναι δοκεῖ.
Ἐπειδὴ δὲ καὶ τὰς γυναῖκας τὰς εἰς δεύτερον γά-
μον οὐκ ἐρχομένας προτιμήσεώς τινος ἀξίας παρὰ τὰς
δευτερογαμούσας εἶναι νομίζομεν, θεσπίζομεν, εἴ τις
ἀποβαλλομένη τὸν ἄνδρα ἑτέρων ἀπόσχοιτο γάμων,
ἔχειν μὲν αὐτὴν τὴν χρῆσιν τῆς πρὸ γάμου δωρεᾶς,
καθὰ καὶ πρότερον ἐθεσπίσαμεν, ἔχειν δὲ αὐτὴν καὶ
δεσποτείας τοσοῦτον ὅσον ἡ πρὸς τοὺς παῖδας ἀνα-
λογία ποιεῖ, ἵνα κατὰ τὸν τῆς δεσποτείας λόγον ἑνὸς
καὶ αὐτὴ παιδὸς πρόσωπον ἔχειν δοκῇ. ταῦτα δὲ
κρατεῖν οὐκ ἐπὶ μητέρων μόνον κελεύομεν, ἀλλὰ καὶ
ἐπὶ πατέρων καὶ τῶν ἄλλων ἀνιόντων βουλόμεθα
τῶν εἰς δευτέρους γάμους οὐκ ἐρχομένων.
Ἐπειδὴ δὲ ἀπηγορεύσαμεν πρώην δι' ἡμετέρου νό-
μου τοῖς τε ἀνδράσι καὶ ταῖς γυναιξὶ ῥεπούδια πέμ-
πειν καὶ διαλύειν τοὺς γάμους, πλὴν εἰ μή τίς ἐστιν
αἰτία τῷ ἡμετέρῳ νόμῳ γνωριζομένη, καὶ ποινὰς
τοῖς τοῦτο τολμῶσι ποιεῖν ἀνδράσι τε καὶ γυναιξὶν

430
ΤΟΙΣ ΠΡΙΒΑΤΟΙΣ Η ΤΩΙ ΘΕΙΩΙ ΠΑΤΡΙΜΟ-ΝΙΩΙ

ΣΥΓΧΩΡΕΙΣΘΑΙ ΕΝ ΠΑΝΤΙ ΕΙΔΕΙ ΑΧΡΙ ΤΗΣ ΠΑΡΕΛΘΟΥΣΗΣ
ΕΒΔΟΜΗΣ ΕΠΙΝΕΜΗ-
ΣΕΩΣ ΚΑΙ ΑΥΤΗΣ ΟΦΕΙΛΕΙΝ. Ὁ αὐτὸς βασιλεὺς Ἀρεοβίνδῳ τῷ
ἐνδοξοτάτῳ ἐπάρχῳ τῶν ἱερῶν πραιτωρίων τῆς Ἕω καὶ ἀπὸ
ἐπάρχων τῆς εὐδαίμονος ταύτης πόλεως καὶ στρατηλάτῃ.
Προοίμιον. Εἰ καὶ δαπάνης νῦν πολλῆς εἴπερ

ποτὲ τῷ πολιτεύματι δεῖ, τοσαύτην μεγέθους ἐπίδο-
σιν εὐμενείᾳ λαβόντι θεοῦ καὶ πρὸς τὴν τῆς προς-
θήκης ἀναλογίαν τοῖς περικειμένοις προσπολεμοῦντι
βαρβάροις, πᾶσαν ὅμως ἐπινοοῦμεν ὁδόν, ὡς ἂν καὶ
τὰ τῆς χορηγίας ἀκώλυτα γένοιτο καὶ μηδὲν φιλαν-
θρωπίας εἶδος περὶ τοὺς ὑποτελεῖς τοὺς ἡμετέρους
παραλιμπάνοιτο. ὅσα μὲν οὖν τοῖς ἑκάστοτε προς-
ιοῦσιν ἡμῖν καὶ χρέα προτεινομένοις δημόσια καὶ ἀπο-
ρίαν τῆς ἀποδόσεως ἑτοίμως φιλοτιμούμεθα, καὶ ὡς
οὐδεὶς φιλανθρωπίας δεηθεὶς ἄπρακτος ἐκ τῆς ἡμε-
τέρας ἀνεχώρησεν ὄψεως, τοῦτο λέγειν οὐχ ἡμέτερόν
ἐστι, τῶν ὑπὲρ τούτου γεγραμμένων γραμμάτων καὶ
αὐτῶν τῶν τὰς φιλοτιμίας λαβόντων
Φλάβιος Ιουστινιανός. Edictum contra Origenem P. 70, line 20
ρασμένην γὰρ εἶναι καὶ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ λεκτέον καὶ μὴ προφάσει
εὐφημίας τὴν περι-
γραφὴν αὐτῆς περιαιρετέον. ἐὰν γὰρ ἄπειρος ἡ θεία δύναμις, ἀνάγκη
αὐτὴν μηδὲ ἑαυτὴν
νοεῖν· τῆι γὰρ φύσει τὸ ἄπειρον ἀπερίληπτον. πεποίηκε τοίνυν τοσαῦτα
ὧν ἠδύνατο
περιδράξασθαι καὶ ἔχειν αὐτὰ ὑπὸ χεῖρας καὶ συγκροτεῖν ὑπὸ τὴν αὐτοῦ
πρόνοιαν, ὥσπερ
καὶ τοσαύτην ὕλην κατεσκεύασεν ὅσην ἠδύνατο κατακοσμῆσαι. ποίαν
ταύτης μείζονα
βλασφημίαν κατὰ τοῦ θεοῦ προενεγκεῖν Ὡριγένης ἠδύνατο ὁ καὶ ἐπὶ τῆς
ἁγίας τριάδος
βαθμοὺς ἐπινοήσας πολυθείαν καὶ ἐντεῦθεν εἰσάγειν βουλόμενος, καὶ
αὐτὴν δὲ τοῦ θεοῦ
τὴν δύναμιν περιγραπτὴν εἶναι τερατευόμενος; κἀκεῖνο δὲ τὸ πάσης
δυσσεβείας ἀνά-
431
μεστον τῆς αὐτοῦ ἐστι μυθολογίας τὸ λέγειν ὅτι πάντα τὰ γένη καὶ τὰ
εἴδη συναίδιά ἐστι
τῶι θεῶι, καὶ ὅτι τῶν λογικῶν τὰ ἁμαρτήσαντα καὶ διὰ τοῦτο ἐκπεσόντα
τῆς ἐν οἷς ἦσαν
καταστάσεως κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν οἰκείων ἁμαρτημάτων τιμωρίας
χάριν σώμασιν
ἐνεβλήθη καὶ καθαιρόμενα πάλιν ἀνάγονται ἐν ἧι πρότερον ἦσαν
καταστάσει παντελῶς
ἀποτιθέμενα τὰ σώματα καὶ πάλιν ἐκ δευτέρου καὶ τρίτου καὶ πλεονάκις
διαφόροις
ἐμβάλλονται σώμασι πρὸς τιμωρίας. ὑποτίθεται δὲ καὶ διαφόρους
κόσμους συστῆναί τε
καὶ συνίστασθαι τοῦτο μὲν παρελθόντας, τοῦτο δὲ μέλλοντας. καὶ τίς
οὕτως ἐστὶν ἠλί-
θιος ὅστις τῶν τοιούτων ἀκούων οὐ φρίξει τὴν διάνοιαν διὰ τὴν τῆς
ἀσεβείας ὑπερβολήν;
τίς δὲ οὐκ ἂν βδελύξηται τὸν μανέντα Ὡριγένην τοιαύτας πλασάμενόν τε
καὶ ἐγγράφως
ἐκθέμενον κατὰ θεοῦ βλασφημίας; ἅστινας ὡς πᾶσι Χριστιανοῖς
ἀπηγορευμένας καὶ προ-
φανῆ τῆς δυσσεβείας ἐχούσας τὸν ἔλεγχον περισσὸν ἐνομίσαμεν
ἀντιρρήσεως ἀξιῶσαι.
εἰ τοίνυν ἄπαντες αἱρετικοὶ ἐπὶ ἑνὸς τυχὸν ἢ δευτέρου δόγματος
παρατροπῆι ἐκβέβληνται
τῆς ἁγιωτάτης ἐκκλησίας ὑποβληθέντες ἀναθέματι μετὰ τῶν ἰδίων
δογμάτων, τίς ὅλως
Φλάβιος Ιουστινιανός. Epistula ad synodum de Origene P. 122, line 13
σπουδὴ γέγονεν ἡμῖν καὶ ἔστιν ἀτάραχον τὴν ἁγίαν τοῦ θεοῦ καθολικὴν
καὶ ἀποστο-
λικὴν ἐκκλησίαν διαφυλάττεσθαι καὶ τὰ ὁπωσοῦν ἀναφυόμενα τῇ
ὀρθοδόξῳ πίστει
ἐναντία κατακρίνεσθαι. ἐπεὶ τοίνυν διέγνωσται ἡμῖν, ὥς τινες ἐν
Ἱεροσολύμοις εἰσὶ
μοναχοὶ δήπουθεν Πυθαγόρᾳ καὶ Πλάτωνι καὶ Ὠριγένει τῷ καὶ
Ἀδαμαντίῳ καὶ τῇ
τούτων δυσσεβείᾳ καὶ πλάνῃ κατακολουθοῦντες καὶ διδάσκοντες, δεῖν
ᾠήθημεν φροντίδα
καὶ ζήτησιν ποιήσασθαι περὶ τούτων, ἵνα μὴ τέλεον διὰ τῆς Ἑλληνικῆς
καὶ Μανιχαϊκῆς
432
ἀπάτης αὐτῶν πολλοὺς ἀπολέσωσιν. λέγουσι γάρ, ἵνα ἐκ πολλῶν ὀλίγα

μνημονεύσω-
μεν, ὅτι νόες ἦσαν δίχα παντὸς ἀριθμοῦ τε καὶ ὀνόματος, ὡς ἑνάδα
πάντων εἶναι τῶν
λογικῶν τῇ ταυτότητι τῆς οὐσίας καὶ ἐνεργείας καὶ τῇ δυνάμει καὶ τῇ
πρὸς τὸν θεὸν
λόγον ἑνώσει τε καὶ γνώσει. καὶ ὡς κόρον αὐτῶν λαβόντων τῆς θείας
ἀγάπης καὶ
θεωρίας κατ' ἀναλογίαν ἐπὶ τὸ χεῖρον τῆς ἑκάστου τροπῆς
λεπτομερέστερα ἢ παχυμε-
ρέστερα σώματα ἀμφιάσασθαι καὶ ὀνόματα κληρώσασθαι, κἀντεῦθεν τὰς
οὐρανίας καὶ
λειτουργικὰς ὑποστῆναι δυνάμεις. ἀλλὰ μὴν καὶ ἥλιον καὶ σελήνην καὶ
τοὺς ἀστέρας
καὶ αὐτὰ τῆς αὐτῆς τῶν λογικῶν ἑνάδος ὄντα ἐκ τῆς ἐπὶ τὰ χείρω τροπῆς
τοῦτο γεγο-
νέναι ὅπερ εἰσίν, τὰ δὲ ἐπὶ πλεῖον τῆς θείας ἀγάπης ἀποψυγέντα λογικὰ
ψυχὰς ὀνομα-
σθῆναι καὶ σώμασι παχυτέροις τοῖς καθ' ἡμᾶς ἐμβληθῆναι, τὰ δὲ ἐπὶ τὸ
ἄκρον τῆς
κακίας ἐληλακότα ψυχροῖς καὶ ζοφεροῖς ἐνδεθῆναι σώμασι καὶ δαίμονας
γεγονέναι τε
καὶ ὀνομασθῆναι. καὶ ὅτι ἐξ ἀγγελικῆς μὲν καταστάσεως ψυχικὴ γίνεται
κατάστασις,
ἐκ δὲ ψυχικῆς δαιμονιώδης τε καὶ ἀνθρωπίνη, ἕνα δὲ νοῦν μόνον ἐκ
πάσης τῆς ἑνάδος
τῶν λογικῶν ἀκλόνητον μεῖναι καὶ ἀκίνητον τῆς θείας ἀγάπης καὶ
θεωρίας, ὃς καὶ
Χριστὸς καὶ βασιλεὺς καὶ ἄνθρωπος γέγονεν. καὶ ὅτι παντελὴς ἔσται τῶν
σωμάτων
Apophthegmata, Apophthegmata patrum (collectio systematica) (cap. 1-

9)
Cha. 1, paragraph 17, line 3
ὀφθαλμῶν καθημέραν, καὶ ἀποταγὴν τῆς κατὰ πνεῦμα

ὀργῆς καὶ κακίας, καὶ ἀποταγὴν τῆς ὕλης καὶ τῶν κατὰ
σάρκα ἡδονῶν, καὶ ἀποταγὴν τῷ διαβόλῳ καὶ πᾶσι τοῖς
433
ἔργοις αὐτοῦ, συνταγὴν δὲ βεβαίαν τῷ παμβασιλεῖ Θεῷ

καὶ πάσαις ταῖς ἐντολαῖς αὐτοῦ, καὶ τὸ ἀδιαλείπτως
ἐν παντὶ καιρῷ καὶ ἐν παντὶ πράγματι καὶ ἐν παντὶ
ἔργῳ παρεδρεύειν Θεῷ, οὐ δύναται τέλειος εἶναι.
Εἶπεν ἀββᾶ Μάρκος· Ὁ νόμος τῆς ἐλευθερίας διδάσκει
πᾶσαν ἀλήθειαν. Καὶ οἱ μὲν πολλοὶ τοῦτον κατὰ γνῶσιν
ἀναγινώσκουσιν, ὀλίγοι δὲ νοοῦσιν αὐτὸν κατὰ ἀναλογίαν
τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν. Μὴ ζήτει αὐτοῦ τὴν τελειότητα
ἐν ἀρεταῖς ἀνθρωπίναις· τέλειος γὰρ ἐν αὐταῖς οὐχ
εὑρίσκεται. Ἡ γὰρ τελειότης αὐτοῦ ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ
Χριστοῦ ἐγκέκρυπται.
Ἀδελφὸς ἠρώτησε γέροντα λέγων· Ποῖον καλὸν πρᾶγμά
ἐστιν, ἵνα ποιήσω καὶ ζήσω ἐν αὐτῷ; Καὶ εἶπεν ὁ γέρων·
Ὁ Θεὸς οἶδε τὸ καλόν. Ἀλλ' ἤκουσα ὅτι ἠρώτησέ τις τῶν
πατέρων τὸν ἀββᾶ Νισθερῶ τὸν μέγαν, τὸν φίλον τοῦ ἀββᾶ
Ἀντωνίου, καὶ εἶπεν αὐτῷ· Ποῖον καλὸν ἔργον ἐστίν, ἵνα
ποιήσω; Καὶ εἶπεν αὐτῷ· Οὐκ εἴσι πᾶσαι αἱ ἐργασίαι ἴσαι;
Gennadius I Scr. Eccl., Fragmenta in epistulam ad Romanos (in catenis)

P. 404, line 11
καὶ ὁ τοῦ ἥττονος ἠξιωμένος χαρίσματος παρὰ θεοῦ δέδοκται τοῦτο

λαβών, ὃς εἰδὼς ἀκριβῶς τὴν ἑκάστου πίστιν ἀνάλογον ταύτης ποιεῖται
τὴν τούτου διανομήν.
Röm 12,4 – 9a
Οὐκοῦν προσήκοι ἄν, φησί, καὶ ἡμῶν τὸν καθ' ἕνα τὴν αὐτὴν
τάξιν ἣν ἔχει μέλη πρὸς σῶμα, ταύτην ἔχοντα καὶ αὐτὸν πρὸς Χριστὸν
χρῆσθαι κατ' ἐκεῖνα πρὸς ὄφελος τοῦ κοινοῦ τῷ δεδομένῳ χαρίσματι καὶ
συνεισφέρειν τὸ ἐπιβάλλον ἐν ᾧ τίς ἐστιν. ὡς ἐν μὲν τῷ παντὶ σώματι
συγκεκροτημένῳ καὶ αὐτὸς συμμεθέξει τοῦ κέρδους τὸ μέρος, τούτου δὲ
φαύλως διακειμένου τὸ καθ' αὑτὸν αὐτὸς οὐδὲν ὠφελήσεται. τὸ μέντοι
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως οὐ τῇ προφητείᾳ μόνῃ
προσήκει, κοινὸν δὲ κατὰ πάντων ἐστὶ τῶν μετέπειτα καὶ πρὸς αὐτὸ τὴν
ἀναφορὰν ἔχει τὰ πάντα. διακονίας δὲ χάρισμα τὴν πρὸς τὸ δια-
κονεῖσθαι τοῖς δεομένοις πρὸς οὓς ἀντιτείνει, φησίν, ἐπιτηδειότητα,
διδασκαλίαν δὲ τὴν ἀπόλυτον συμβουλήν, παράκλησιν δὲ τὴν
ἔκ τινος προφάσεως παραπεσούσης διδασκαλίαν κατάλληλον. ἁπλό-
τητα τὸ ἁπλοϊκόν τε καὶ ἄφθονον λέγει, ἱλαρότητα δὲ τὴν πρόθυμον
εἰς ἔλεον γνώμην φησὶ καὶ τὴν σὺν χαρᾷ τὸν οἶκτον ἐνδεικνυμένην. εἶτα
434
τὸ τούτων κεφάλαιον καὶ δι' οὗπερ ἂν αὐτοῖς ταῦτα κατορθωθείη· ἡ

ἀγάπη ἀνυπόκριτος· ἐὰν γὰρ τὸ χρῆμα, φησί, τῆς ἀγάπης εἰλικρι-
νὲς καὶ γνήσιον ἔχητε, χρήσεσθε δεόντως οἶδ' ὅτι καὶ τοῖς χαρίσμασιν.
Pseudo-Dionysius Areopagita Scr. Eccl., Theol., De caelesti hierarchia

P. 11, line 13
ουράνια λεοντείων τινῶν καὶ ἱππείων ἑσμῶν ἀποπεπληρῶσθαι καὶ μυκη-

τικῆς ὑμνολογίας καὶ ὀρνιθείας ἀγελαρχίας καὶ ζῴων ἄλλων καὶ ὑλῶν
ἀτιμοτέρων, ὅσα πρὸς τὸ ἄτοπον καὶ νόθον καὶ ἐμπαθὲς ἀποκλιθεῖσαι
διαγράφουσιν αἱ κατὰ πᾶν ἀνόμοιοι τῶν δῆθεν ἐκφαντορικῶν λογίων
ὁμοιότητες), ἀλλ' ἡ τῆς ἀληθείας ὡς οἶμαι ζήτησις ἀποδείκνυσι τὴν τῶν
λογίων ἱερωτάτην σοφίαν ἐν ταῖς τῶν οὐρανίων νοῶν μορφώσεσιν ἑκα-
τέρου κομιδῇ προνοήσασαν ὡς μήτε εἰς τὰς θείας, ὡς ἂν φαίη τις,
ἐξυβρίσαι δυνάμεις μήτε μὴν εἰς τὰς χαμαιζήλους ἡμᾶς ἐμπαθῶς ἐμπαγῆ-
ναι τῶν εἰκόνων ταπεινότητας. Ὅτι μὲν γὰρ εἰκότως προβέβληνται τῶν
ἀτυπώτων οἱ τύποι καὶ τὰ σχήματα τῶν ἀσχηματίστων, οὐ μόνην
αἰτίαν φαίη τις εἶναι τὴν καθ' ἡμᾶς ἀναλογίαν ἀδυνατοῦσαν ἀμέσως ἐπὶ
τὰς νοητὰς ἀνατείνεσθαι θεωρίας καὶ δεομένην οἰκείων καὶ συμφυῶν
ἀναγωγιῶν, αἳ τὰς ἐφικτὰς ἡμῖν μορφώσεις προτείνουσι τῶν ἀμορφώτων
καὶ ὑπερφυῶν θεαμάτων, ἀλλ' ὅτι καὶ τοῦτο τοῖς μυστικοῖς λογίοις ἐστὶ
πρεπωδέστατον τὸ δι' ἀπορρήτων καὶ ἱερῶν αἰνιγμάτων ἀποκρύπτεσθαι
καὶ ἄβατον τοῖς πολλοῖς τιθέναι τὴν ἱερὰν καὶ κρυφίαν τῶν ὑπερκοσμίων
νοῶν ἀλήθειαν. Ἔστι γὰρ οὐ πᾶς ἱερὸς οὐδὲ πάντων, ὡς τὰ λόγιά φησιν,
ἡ γνῶσις.
Pseudo-Dionysius Areopagita Scr. Eccl., Theol., De caelesti hierarchia

P. 18, line 10
τε καὶ ἕνωσις αὐτὸν ἔχουσα πάσης ἱερᾶς ἐπιστήμης τε καὶ ἐνεργείας

καθηγεμόνα καὶ πρὸς τὴν αὐτοῦ θειοτάτην εὐπρέπειαν ἀκλινῶς μὲν ὁρῶν
ὡς δυνατὸν δὲ ἀποτυπούμενος καὶ τοὺς ἑαυτοῦ θιασώτας ἀγάλματα θεῖα

τελῶν ἔσοπτρα διειδέστατα καὶ ἀκηλίδωτα, δεκτικὰ τῆς ἀρχιφώτου καὶ
θεαρχικῆς ἀκτῖνος καὶ τῆς μὲν ἐνδιδομένης αἴγλης ἱερῶς ἀποπληρούμενα,
ταύτην δὲ αὖθις ἀφθόνως εἰς τὰ ἑξῆς ἀναλάμποντα κατὰ τοὺς θεαρχικοὺς
θεσμούς. Οὐ γὰρ θεμιτόν ἐστι τοῖς τῶν ἱερῶν τελεταῖς ἢ τοῖς ἱερῶς
τελουμένοις ἐνεργῆσαί τι καθόλου παρὰ τὰς τῆς οἰκείας τελεταρχίας
435
ἱερὰς
διατάξεις ἀλλ' οὐδὲ ὑπάρχειν ἑτέρως, εἰ τῆς θεωτικῆς αὐτῆς ἀγλαΐας
ἐφίενται καὶ πρὸς αὐτὴν ἱεροπρεπῶς ἀποσκοποῦσι καὶ ἀποτυποῦνται
κατὰ τὴν ἑκάστου τῶν ἱερῶν νοῶν ἀναλογίαν. Οὐκοῦν ἱεραρχίαν ὁ
λέγων
ἱεράν τινα καθόλου δηλοῖ διακόσμησιν, εἰκόνα τῆς θεαρχικῆς
ὡραιότητος,
ἐν τάξεσι καὶ ἐπιστήμαις ἱεραρχικαῖς τὰ τῆς οἰκείας ἐλλάμψεως ἱερουρ-
γοῦσαν μυστήρια καὶ πρὸς τὴν οἰκείαν ἀρχὴν ὡς θεμιτὸν ἀφομοιουμένην·
ἔστι γὰρ ἑκάστῳ τῶν ἱεραρχίᾳ κεκληρωμένων ἡ τελείωσις τὸ κατ' οἰκείαν
ἀναλογίαν ἐπὶ τὸ θεομίμητον ἀναχθῆναι καὶ τὸ δὴ πάντων θειότερον ὡς

τὰ λόγιά φησι «Θεοῦ συνεργὸν» γενέσθαι καὶ δεῖξαι τὴν θείαν ἐνέργειαν
ἐν ἑαυτῷ κατὰ τὸ δυνατὸν ἀναφαινομένην. Οἷον ἐπειδὴ τάξις ἱεραρχίας
ἐστὶ τὸ τοὺς μὲν καθαίρεσθαι, τοὺς δὲ καθαίρειν καὶ τοὺς μὲν
φωτίζεσθαι,
τοὺς δὲ φωτίζειν καὶ τοὺς μὲν τελεῖσθαι, τοὺς δὲ τελεσιουργεῖν, ἑκάστῳ
τὸ θεομίμητον ἁρμόσει κατὰ τόνδε τὸν τρόπον· ἡ θεία μακαριότης ὡς ἐν
Pseudo-Dionysius Areopagita Scr. Eccl., Theol., De ecclesiastica

hierarchia
P. 75, line 9
οὐδέν, αὐτὴ δὲ τοῖς τελείοις ἀτελῶς ἐπιβάλλουσα τῶν μὲν ἀνοικείων οὐκ
ἂν ἐφίκοιτο, τοῦ μετρίου δὲ ἀκόσμως ὑπερφρονοῦσα δι' ἑαυτὴν ἀποτεύ-
ξεται. Πλήν, ὅπερ ἔφην, ἀγαθουργικῶς ἀεὶ ταῖς νοεραῖς ὄψεσι τὸ θεῖον
ἥπλωται φῶς ἔνεστί τε αὐταῖς ἀντιλαβέσθαι παρόντος αὐτοῦ καὶ ἀεὶ
πρὸς θεοπρεπῆ τῶν οἰκείων μετάδοσιν ὄντος ἑτοιμοτάτου. Πρὸς ταύτην
ὁ θεῖος ἱεράρχης ἀποτυποῦται τὴν μίμησιν τὰς φωτοειδεῖς αὐτοῦ τῆς
ἐνθέου διδασκαλίας αὐγὰς ἀφθόνως ἐπὶ πάντας ἁπλῶν καὶ τὸν προσιόντα
φωτίσαι θεομιμήτως ἑτοιμότατος ὢν οὐ φθόνῳ οὐδὲ ἀνιέρῳ τῆς προτέρας
ἀποστασίας ἢ ἀμετρίας μήνιδι χρώμενος, ἀλλ' ἐνθέως ἀεὶ τοῖς προσιοῦσι

ταῖς αὐτοῦ φωταγωγίαις ἱεραρχικῶς ἐλλάμπων ἐν εὐκοσμίᾳ καὶ τάξει καὶ
ἀναλογίᾳ τῆς ἑκάστου πρὸς τὰ ἱερὰ συμμετρίας.
4 Ἀλλ' εἴπερ εὐταξίας ἐστὶν ἀρχὴ τὸ θεῖον ἱερᾶς, καθ' ἣν ἑαυτῶν
ἐπιγνώμονες οἱ ἱεροὶ νόες, ὁ πρὸς τὸ οἰκεῖον τῆς φύσεως ὁρατὸν ἀνα-
τρέχων ἐν ἀρχῇ μέν, ὅστις ποτέ ἐστιν, αὐτὸς ὄψεται καὶ τοῦτο λήψεται
πρῶτον ἐκ τῆς πρὸς τὸ φῶς ἀνανεύσεως ἱερὸν δῶρον. Ὁ δὲ τὰ οἰκεῖα
καλῶς ἀπροσπαθέσιν ὀφθαλμοῖς ἐπισκοπήσας τῶν ἀλαμπῶν μὲν ἀπο-
436
φοιτήσει τῆς ἀγνωσίας μυχῶν, τῆς θεοῦ δὲ τελεωτάτης ἑνώσεως καὶ

μεθέξεως ἀτελὴς ὢν αὐτὸς οὐκ αὐτόθεν ἐπιθυμήσει, κατὰ βραχὺ δὲ διὰ
τῶν αὐτοῦ πρώτων ἐπὶ τὰ ἔτι πρότερα καὶ δι' ἐκείνων ἐπὶ τὰ πρώτιστα
καὶ τελειωθεὶς ἐπὶ τὴν ἀκρότητα τὴν θεαρχικὴν ἐν τάξει καὶ ἱερῶς
Pseudo-Dionysius Areopagita Scr. Eccl., Theol., De ecclesiastica

hierarchia
P. 85, line 6
6 Τούτων οἱ μὲν ἀπερισάλπιγκτοι καθόλου τῶν ἱερῶν τελετῶν οὐδὲ

τὰς εἰκόνας ὁρῶσιν ἀναιδῶς ἀπειπάμενοι τὴν σωτηριώδη τῆς θεογενεσίας
μύησιν καὶ τοῖς λογίοις ὀλεθρίως ἀντιφθεγξάμενοι τὸ «Ὁδούς σου εἰδέναι
οὐ βούλομαι»· τοὺς δὲ κατηχουμένους ἐνεργουμένους τε καὶ τοὺς ἐν

μετανοίᾳ ὄντας ὁ τῆς ἁγίας ἱεραρχίας θεσμὸς ἐφίησι μὲν ἐπακοῦσαι τῆς
ψαλμικῆς ἱερολογίας καὶ τῆς ἐνθέου τῶν πανιέρων γραφῶν ἀναγνώσεως,
εἰς δὲ τὰς ἑξῆς ἱερουργίας καὶ θεωρίας οὐ συγκαλεῖται τούτους, ἀλλὰ
τοὺς τελείους τῶν τελεσιουργῶν ὀφθαλμούς. Ἔστι γὰρ ἡ θεοειδὴς ἱεραρ-
χία δικαιοσύνης ἱερᾶς ἀνάπλεως καὶ τὸ κατ' ἀξίαν ἑκάστῳ σωτηρίως
ἀπονέμει, τὴν ἐναρμόνιον ἑκάστου τῶν θείων μέθεξιν ἐν συμμετρίᾳ καὶ
ἀναλογίᾳ κατὰ καιρὸν ἱερῶς δωρουμένη. Ἡ μὲν οὖν ἐσχάτη τοῖς κατη-
χουμένοις ἀπονενέμηται τάξις. Εἰσὶ γὰρ ἀμέθεκτοι καὶ ἀμύητοι παντὸς
ἱεραρχικοῦ τελεστηρίου μηδὲ τὴν κατὰ θείαν ἀπότεξιν ἔνθεον ἐσχηκότες
ὕπαρξιν, ἀλλ' ἔτι πρὸς τῶν πατρικῶν λογίων μαιευόμενοι καὶ ζωοποιοῖς
μορφώμασι διαπλαττόμενοι πρὸς τὴν ἐκ θεογενεσίας ἀρχίζωον καὶ ἀρ-
χίφωτον καὶ μακαρίαν προαγωγήν. Ὥσπερ οὖν εἰ ἀτέλεστα καὶ
ἀμόρφωτα προεκπέσοι τὰ κατὰ σάρκα βρέφη τῆς οἰκείας μαιεύσεως, ὡς
ἀμβλωθρίδια καὶ ἐκτρώματα τὴν ἀγέννητον καὶ ἄζωον καὶ ἀφώτιστον
ἐπὶ γῆς ἀπόπτωσιν ἕξει καὶ οὐκ ἄν τις εὐφρονῶν εἴποι πρὸς τὸ
φαινόμενον
ἀποσκοπῶν ἐπὶ τὸ φῶς αὐτὰ προαχθῆναι τοῦ κατὰ γαστέρα σκότους
ἀπαλλαγέντα (φαίη γὰρ ἂν ἡ τῶν σωμάτων ἐπιστημονικὴ πρόστασις
Pseudo-Dionysius Areopagita Scr. Eccl., Theol., De divinis nominibus

P. 154, line 13
κινουμένη, τοῦτο γάρ, ὡς ἔφην, ἐστὶ τὸ κατὰ κύκλον, ἀλλὰ πρὸς τὰ περὶ
ἑαυτὴν προϊοῦσα καὶ ἀπὸ τῶν ἔξωθεν ὥσπερ ἀπό τινων συμβόλων
πεποικιλμένων καὶ πεπληθυσμένων ἐπὶ τὰς ἁπλᾶς καὶ ἡνωμένας ἀνάγεται
θεωρίας.
437
10 Τούτων οὖν καὶ τῶν αἰσθητῶν ἐν τῷδε τῷ παντὶ τριῶν κινήσεων
καὶ πολλῷ πρότερον τῶν ἑκάστου μονῶν καὶ στάσεων καὶ ἱδρύσεων
αἴτιόν ἐστι καὶ συνοχικὸν καὶ πέρας τὸ καλὸν καὶ ἀγαθὸν τὸ ὑπὲρ πᾶσαν
στάσιν καὶ κίνησιν. Διὸ πᾶσα στάσις καὶ κίνησις καὶ ἐξ οὗ καὶ ἐν ᾧ καὶ
εἰς ὃ καὶ οὗ ἕνεκα. Καὶ γὰρ «ἐξ αὐτοῦ καὶ δι' αὐτοῦ» καὶ οὐσία καὶ ζωὴ
πᾶσα καὶ νοῦ καὶ ψυχῆς καὶ πάσης φύσεως αἱ σμικρότητες, αἱ ἰσότητες,
αἱ μεγαλειότητες, τὰ μέτρα πάντα καὶ αἱ τῶν ὄντων ἀναλογίαι καὶ
ἁρμονίαι καὶ κράσεις, αἱ ὁλότητες, τὰ μέρη, πᾶν ἓν καὶ πλῆθος, αἱ
συνδέσεις τῶν μερῶν, αἱ παντὸς πλήθους ἑνώσεις, αἱ τελειότητες τῶν
ὁλοτήτων, τὸ ποιόν, τὸ ποσόν, τὸ πηλίκον, τὸ ἄπειρον, αἱ συγκρίσεις,
αἱ διακρίσεις, πᾶσα ἀπειρία, πᾶν πέρας, οἱ ὅροι πάντες, αἱ τάξεις, αἱ
ὑπεροχαί, τὰ στοιχεῖα, τὰ εἴδη, πᾶσα οὐσία, πᾶσα δύναμις, πᾶσα
ἐνέργεια, πᾶσα ἕξις, πᾶσα αἴσθησις, πᾶς λόγος, πᾶσα νόησις, πᾶσα
ἐπαφή, πᾶσα ἐπιστήμη, πᾶσα ἕνωσις. Καὶ ἁπλῶς πᾶν ὂν ἐκ τοῦ καλοῦ
καὶ ἀγαθοῦ καὶ ἐν τῷ καλῷ καὶ ἀγαθῷ ἔστι καὶ εἰς τὸ καλὸν καὶ ἀγαθὸν
ἐπιστρέφεται.

Ολυμπιόδωρος. Commentarii in Job P. 241, line 15
βὴς γὰρ ἔσο καὶ ἄκακος. αὕτη γὰρ ἡ τῆς σοφίας καὶ ἐπιστήμης
ἀνάληψις.
ταῦτα μὲν οὖν ὁ μακάριος Ἰὼβ εἶπεν θεοῦ δύναμιν καὶ σοφίαν
ἀποθαυμάζων καὶ πείθων τοὺς φίλους, ὡς οὐδὲν θεοσεβείας ἄμεινον.
ὁ δὲ νοῦς ἁπάντων τῶν γεγραμμένων οὗτος· εἰ βούλεσθε θεοῦ σοφί-
αν ἀποθαυμάσαι, κατανοήσατε πρῶτα μέν, πῶς σοφῶς τὴν ἀνθρώπου
κατεσκεύασε φύσιν ὡς δύνασθαι καὶ γῆν μεταλλεύειν καὶ ἐξ ἀφανοῦς
εἰς τὸ φανερὸν τὰς τιμίας παράγειν ὕλας, καὶ ἀροῦν καὶ σπείρειν
καὶ τοὺς ἐκ τῆς γῆς καρποὺς ἀποδρέπεσθαι πηγάς τε ὑδάτων ἀναστο-
μοῦν. κατανοήσατε δὲ καὶ τὰ τοῦ θεοῦ ποιήματα, ὡς ἅπαντα ἐν ἁρ-
μονίᾳ καὶ σταθμοῖς καὶ μέτροις καὶ ἀναλογίᾳ τινὶ θαυμασίᾳ πρὸς
ἄλληλα συνεκεράσθησαν. ἐκ δὲ ταύτης τῆς κατανοήσεως ἐπὶ τὴν θε-
οσέβειαν ὁδεύοντες πάντων αὐτὴν προτιμήσωμεν πεπεισμένοι σαφῶς,
ὡς οὐδὲν μὲν αὐτῇ τῶν τιμίων ἀντιπαραβάλλεται, αὐτὴ δέ ἐστιν ἡ
ὄντως σοφία καὶ ἐπιστήμη ἐκ θεοῦ χορηγουμένη ἀνθρώποις.
εἰ δὲ ταῦτα θαυμαστὰ καὶ ἀξιάγαστα, τί ἄν τις νοήσαι {δύναται}
περὶ τῆς οὐσιώδους σοφίας, τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ θεοῦ, τοῦ ἐκ
τῶν πατρικῶν ἀχρόνως ἀναλάμψαντος κόλπων, τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ
Χριστοῦ; Χριστὸς γὰρ θεοῦ δύναμις καὶ θεοῦ σοφία,
ὡς ὁ ἱερὸς ἀπόστολος ἔφη.

438
ταῦτα καὶ ἡ γραφὴ προσεμαρτύρησεν αὐτῷ λέγουσα· καὶ ἦν ὁ

ἄνθρωπος ἐκεῖνος ἄκακος δίκαιος θεοσεβής.
31, 7 εἰ ἐξέκλινεν ὁ πούς μου ἐκ τῆς ὁδοῦ αὐτοῦ.
τῆς κατ' εὐσέβειαν δηλονότι.
31, 7 εἰ δὲ καὶ τῷ ὀφθαλμῷ μου ἐπηκολούθησεν ἡ καρδία μου.
φησὶν ὁ Ἰωάννης ὅτι· πᾶν τὸ ἐν κόσμῳ, ἡ ἐπιθυμία τῆς
σαρκὸς καὶ ἡ ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν καὶ ἡ ἀλαζο-
νεία τοῦ βίου. λέγει οὖν ὅτι· οὐδέποτε προσσχὼν καὶ ἐπαινέ-
σας ἐπεθύμησα. ἀπαθείας δὲ τοῦτο, ἐπαινεῖν μὲν τὰ ἐν κόσμῳ ἐπαί-
νου ἄξια οἷον συμμετρίαν σωμάτων καὶ ἀναλογίας καὶ μίξεις χρωμά-
των καὶ λίθων αὐγὰς καὶ χάριτας, μὴ πίπτειν δὲ αὐτῶν εἰς ἐπιθυμίαν.
31, 7 – 8 εἰ δὲ καὶ ταῖς χερσί μου ἡψάμην δώρων, σπείραιμι ἄρα καὶ
ἄλλοι φάγοισαν, ἄρριζος δὲ γενοίμην ἐπὶ γῆς.
ταῦτα νῦν ὁ Ἰὼβ λέγειν οὐ δύναται πένης ὢν καὶ τὰ τέκνα ἀπο-
βεβληκώς. ἢ οὖν τοῦτο λέγει, ὅτι πρὸ τῆς συμφορᾶς ταῦτα εἶχεν, ἢ
πρὸς διδασκαλίαν ἡμετέραν οὕτως εἶπεν, ἵνα ἡμεῖς ἀναγινώσκοντες
ἑαυτοῖς ἐπαρώμεθα λέγοντες· εἰ ἐδωροδοκήσαμεν ἢ τόδε ἐποιήσαμεν,
τόδε πεισόμεθα. χερσὶ δὲ ταῖς πράξεσι λέγει, ἀντὶ τοῦ· οὐδὲν
διὰ δωροδοκίαν ἔπραξα.
δοκοῦσι δὲ καὶ οἱ αἱρετικοὶ ἔχειν τινὰ νοῦν, ἀλλ' οὐκ ἀληθινὸν

οὐδὲ νοῦν κυρίου, γνῶσιν δὲ μᾶλλον ψευδώνυμον.
40, 18 ἡ δὲ ῥάχις αὐτοῦ σίδηρος χυτός.
τὰ ἀπορρινήματα τοῦ σιδήρου χωνευόμενα γίνονται σκεῦος ἀήττη-
τον. ἔστι δὲ ἡ ῥάχις σύνδεσμος πάντων τῶν μελῶν. σημαίνεται τοί-
νυν διὰ ταύτης τὸ περιεκτικὸν πάντων τῶν παθῶν, ἐξ ἧς τὰ πάντα
φύονται.
καὶ ἄλλως δέ, ἐπειδήπερ τὰ ζῷα ἐπὶ τοῦ νώτου ἀχθοφοροῦσιν, τὸ
ἰσχυρὸν αὐτοῦ διὰ τῆς ῥάχεως ἐσήμανεν. ὥσπερ δὲ μέλη Χριστοῦ
λέγονται οἱ τοιοίδε τῆς ἐκκλησίας ἄνδρες κατὰ τὴν ἑκάστου ἀναλο-
γίαν, καὶ ὁ μέν τίς ἐστιν ὀφθαλμός, ὁ δὲ ποὺς καὶ τὰ λοιπά, οὕτω
καὶ οἱ τὰ τοῦ Σατανᾶ πράττοντες ἀναλόγως τῇ ἑαυτῶν πανουργίᾳ μέ-
λη νοοῦνται τοῦ δράκοντος.
Ολυμπιόδωρος. Commentarii in Ecclesiasten Vol.93, p. 572, line 36
ἀπ' αὐτῆς· καὶ ὁ ἁμαρτάνων, συλληφθήσεται ἐν αὐτῇ.

Ὁ σοφὸς κύκλῳ συνάγων τὸν ἑαυτοῦ νοῦν περὶ
439
τὴν νόησιν, καὶ ἑαυτὸν θεωρῶν, καὶ τὸ νοού-

μενον, οὔτε διεστραμμένα κατανοεῖ, οὔτε κατ'
εὐθὺ βλέπων πρὸς τὰ αἰσθητὰ ἀφορᾷ· ἀλλὰ πάσας
συγκλείσας τὰς αἰσθήσεις, καὶ ἐν τοῖς ἑαυτοῦ γενό-
μενος, ἐν κύκλῳ θεωρεῖ αὐτὸς ἑαυτὸν ὁ νοῦς, καὶ τὸ
νοούμενον. Οὕτως οὖν, φησὶ, συνάγων ἑαυτὸν, ἐζή-
τησα γνῶναι τίς ἄρα ἐστὶν ἡ ἔξωθεν σοφία, καὶ ἡ
περὶ αὐτὴν ψῆφος· εἶτε ἡ κατὰ τὴν τῶν ἀριθμῶν
ἀναλογίαν, εἴτε ἡ κατὰ τὴν γενεθλιαλογίαν, καὶ
ἁπλῶς ὅπως ποτὲ ψηφίζουσιν Ἑλλήνων παῖδες· καὶ
εἰδέναι τίς ἐστι αὕτη ἡ τῶν πολλῶν σοφιστῶν ἀφρο-
σύνη, καὶ ὀχληρία, καὶ ἄστατος περιφορά. Καὶ εὗ-
ρον ὅτι ἡ τοιαύτη σοφία ἔοικε γυναικὶ πόρνῃ. Ὥσπερ
γὰρ ἐκείνη θηρεύει τοὺς νέους λόγοις ἀπατηλοῖς.
οὕτω καὶ αὕτη τοὺς ἄφρονας, συλλογισμῶν σαγήνας
πλέκουσα· καὶ ὥσπερ ἐκείνη ἁφῇ μαλακῇ τὴν ψυ-
χὴν ἐκλύσασα καταδεσμεῖ· οὕτω καὶ αὕτη ταῖς τῆς
καλιῤῥημοσύνης εὐεπείαις. Ὁ μὲν οὖν ἁμαρτωλὸς
ἀβοήθητος ἁλίσκεται ὑπ' αὐτῆς· ὁ δὲ ἀγαθὸς καὶ
Ολυμπιόδωρος. Commentarii in Lamentationes (in catenis)

Vol.93, p. 736, line 35
πρεπῆ, φησὶν, εὐπρέπειαν τῆς Ἱερουσαλὴμ εἰς

ἀτιμίαν μετέστησεν, ἀπωσάμενος αὐτὴν ἐκ τῆς ἑαυ-
τοῦ διηνεκοῦς ἐπισκέψεως.
»Καὶ οὐκ ἐμνήσθη.» Ὑποπόδιόν φησι Θεοῦ τὸν
ναὸν, ὡς φθανούσης εἰς αὐτὸν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ τῆς
θείας ἐπιφοιτήσεως, ἢ καὶ τὸν Ἰσραηλιτικὸν λαὸν,
τὸν ἠξιωμένον τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ. Θρόνος μὲν
γὰρ Θεοῦ καλεῖται ὁ οὐρανὸς, ὡς τοῖς ἐκεῖ καθαρω-
τάτοις λογικοῖς ἐπαναπαυομένου τοῦ Θεοῦ. Ὑποπό-
διον δὲ αὐτοῦ ἡ γῆ, ὡς καὶ εἰς ἡμᾶς φθανούσης
κατὰ τὴν ἐπιβάλλουσαν ἡμῖν ἀναλογίαν τῆς αὐτοῦ
γνώσεως.
»Πάντα τὰ ὡραῖα.» Πρὸς μὲν τὸ ῥητὸν, τὴν
νομικὴν πᾶσαν λατρείαν· πρὸς δὲ διάνοιαν, τοὺς τῆς
εὐσεβείας τρόπους.
»Καθεῖλεν.» Καθαίρεσίν φησιν τὴν ἐκ θεμελίων
κίνησιν.
»Τὰ ὀχυρώματα.» Πρὸς μὲν ῥητὸν, τὸν ναὸν, ἢ
καὶ τοὺς ἐν αὐτῇ δυνατούς· πρὸς δὲ διάνοιαν, τὰς
440
ἀκαταμαχήτους ἀρετὰς τοῖς γηΐνοις ἀπέῤῥιψεν.

»Ἐβεβήλωσεν βασιλέα αὐτῆς.» Πρὸς μὲν ῥητὸν,
Οικουμένιος. Commentarius in Apocalypsin P. 160, line 23
τινὶ δόξῃ τυγχάνειν αὐτοὺς κατεστεμμένους. καὶ ἤκουσά

φησι φωνῆς ὡς κιθαρωδῶν ᾀδόντων ὠδὴν καινὴν ἐνώπιον
τοῦ θρόνου καὶ τῶν ζώων καὶ τῶν πρεσβυτέρων. τὸ εὔηχον
κατὰ Θεὸν καὶ ἐναρμόνιον τῆς ὠδῆς δηλοῖ τὸ ὡς κιθαριζόν-
των ἐξιέναι τὴν ἠχήν· εἰ γὰρ οὐχ ὡραῖος αἶνος ἐν στόματι
ἁμαρτωλοῦ κατὰ τὸ γεγραμμένον, πάντως ὡραῖος καὶ ἐμμε-
λὴς ἐν στόματι δικαίων. καὶ οὐδείς φησιν ἠδύνατο μαθεῖν
τὴν ὠδήν, εἰ μὴ ἑκατὸν τεσσαράκοντα τέσσαρες χιλιάδες, οἱ
ἀγορασμένοι ἀπὸ τῆς γῆς. ἐγὼ δὲ οἶμαι ὡς οὔτε ἀκοῦσαί τις
ἴσχυε τὰ τῆς νέας ὠδὴς μυστήρια, εἰ μὴ οἱ τοῦ ᾄδειν αὐτὰ
ἠξιωμένοι· ἑκάστῳ γὰρ ἡ γνῶσις κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς
καθαρότητος· πολλαὶ γὰρ μοναί φησιν ὁ Κύριος, ἤτοι ἀγα-
θῶν ἀντιδόσεις, παρὰ τῶ Πατρί μου. ἠγορασμένους δέ φησι
τοὺς τῷ αἵματι Χριστοῦ ἐξωνηθέντας. ὑπὲρ πάντων μὲν
γὰρ ἀνθρώπων ἐκκέχυται τὸ τίμιον αἷμα Χριστοῦ, ἀλλ' ὑπὲρ
μέν τινων ἀνωφελῶς, ὅσοι τῆς ἐντεῦθεν σωτηρίας ἑκόντες
ἑαυτοὺς ἀπεστέρησαν, οἷς καὶ ὁ Κύριος ἐπονειδίζων διὰ
τοῦ προφήτου φησὶ τίς ὠφέλεια ἐν τῷ αἵματι μου ἐν τῷ κατα-
βαίνειν με εἰς διαφθοράν· ὑπὲρ δὲ τῶν σωθέντων καὶ δικαιω-
θέντων, ὧν εἰσιν ἀπαρχὴ καὶ πρωτόλιον οὗτοι περὶ ὧν νῦν ὁ
Οικουμένιος. Fragmenta in epistulam ad Hebraeos (in catenis)

P. 467, line 1
«Μεταληψώμεθα, φησί, τοῦ πάσχα, νῦν μὲν τυπικῶς, εἰς ὕστερον δὲ

τελεώτερον· τὸ γὰρ νομικὸν πάσχα, τολμῶ καὶ λέγω, τύπου τύπος ἦν».
τούτων οὕτως εἰρημένων. οἶδεν ἐν τούτοις ὁ ἀπόστολος σκιὰν καὶ
εἰκόνα καὶ μέλλοντα ἀγαθὰ ἃ καὶ πράγματα καλεῖ, τοῦτ'
ἔστιν ἀληθῆ· ὡς γὰρ πρὸς παράθεσιν σκιᾶς καὶ εἰκόνος τὰ πράγματα
ἀληθῆ δηλοῖ – καὶ γάρ ἐστιν ἀλήθεια – , σκιὰν μὲν οὖν οἶδε τὰ ἐν
νόμῳ, εἰκόνα δὲ τὰ ἡμέτερα τῶν Χριστιανῶν, μέλλοντα δὲ
ἀγαθὰ καὶ πράγματα ἀληθῆ τὰ ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι. καὶ γὰρ
ὅσον ἀπᾴδει εἰκὼν ἀληθείας, τοσοῦτον εἰκόνος σκιά· ἡ μὲν γὰρ εἰκών, εἰ
καὶ μὴ αὐτὴν ἔχει τὴν ἀλήθειαν, πλὴν μίμημα ἐναργὲς ὑπάρχει τῆς
ἀληθείας καὶ σχῆμα σώζουσα διὰ τῶν χρωμάτων καὶ ἀναλογίαν μελῶν
441
καὶ τὸ χρῶμα τοῦ ὑποκειμένου· ἡ δὲ σκιὰ ἴνδαλμα ἀμυδρόν ἐστι τῆς

εἰκόνος, οὐδὲν τούτων ὧν ἡ εἰκὼν ὑποφαίνουσα. καὶ ἡγοῦμαι τὸν ἐν
ἁγίοις Γρηγόριον ἐκ τούτων τῶν ἀποστολικῶν ῥητῶν προαχθῆναι εἰπεῖν
τὰ προκείμενα. ὅμοια δὲ τῷ Γρηγορίῳ καὶ ἄλλοι πλείους εἶπον πατέρες.
Κύριλλος. Vita Sabae P. 145, line 26
λέγων· πᾶσα ἡ τῶν Ῥωμαίων πολιτεία τῆι ὑμετέραι εὐχαριστεῖ

γαληνότητι ἐλευθερωθεῖσα ἤδη πρὸ δεκατριῶν τούτων χρόνων τῆς
ἀδικωτάτης τοῦ χρυσαργύρου συντελείας. καὶ νῦν δυσωποῦμεν ὑμᾶς
κουφίσαι τὴν ἐπιτεθεῖσαν περισσοπρακτίαν τῆι τε ἁγίαν Ἀναστάσει
καὶ τοῖς τῆς ἁγίας πόλεως κτήτορσιν ἐκ τῶν ἀπόρων καὶ δυσπράκτων
προσώπων. τίς δὲ ἡ αἰτία γέγονεν τῆς τοιαύτης περισσοπρακτίας,
ἐρῶ. οἱ κατὰ καιρὸν τρακτευταὶ καὶ βίνδικες τῶν κατὰ Παλαιστίνην
δημοσίων ἑκατὸν χρυσίου λίτρας ἐξ ἀπόρων προσώπων καὶ δυσπράκ-
των ἀνυσθῆναι μὴ δυναμένας εἰσπραττόμενοι ἠναγκάσθησαν ἐπιρρῖψαι
τὴν τούτων εἴσπραξιν τοῖς κατὰ τὰ Ἱεροσόλυμα συντελεσταῖς κατ'
ἀναλογίαν τῆς ἑκάστου δυνάμεως. τῶν τοίνυν ἑκατὸν τοῦ χρυσίου
λιτρῶν καθ' ὃν εἴρηται τρόπον διανεμηθεισῶν περισσοπρακτίαι
ἀπεγράφησαν ἥ τε ἁγία Ἀνάστασις καὶ οἱ λοιποὶ σεβάσμιοι τόποι
καὶ οἱ κτήτορες. ταύτην τὴν περισσοπρακτίαν παρακαλοῦμεν κου-
φισθῆναι. ὁ δὲ βασιλεὺς τῆι παρακλήσει εἴξας αἰδεσθεὶς τοῦ πρες-
βύτου τὴν ἁγιότητα μετεπέμψατο τὸν ἔπαρχον τῶν πραιτωρίων
Ζωτικὸν καὶ ἐκέλευσεν κουφισθῆναι τὴν εἰρημένην περισσοπρακτίαν
ἐκ τοῦ κατὰ Παλαιστίνην σκρινίου καὶ ταύτην τὴν συγχώρησιν τῆι
ἁγίαι πόλει φιλοτιμήσασθαι. τούτων οὕτως δοξάντων Μαρῖνός τις
ἀδικώτατος καὶ κατὰ συγχώρησιν θεοῦ τῶν τῆς πολιτείας πραγμάτων
κρατῶν καὶ κατὰ τὸ δοκοῦν αὐτῶι ἄγων καὶ φέρων τὴν τοῦ βασι
Μάξιμος. ., Quaestiones ad Thalassium

Sec.29, line 18
πνεύματα τοῦ θεοῦ γινώσκων καὶ οὕτω τοὺς ἄλλους

ἐκδέχεσθαι διδάσκων, ἀλλὰ τὰς ἐνεργείας τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ
αὐτοῦ ἁγίου πνεύματος πνεύματα καλέσας διὰ τὸ πάσῃ
ἐνεργείᾳ ὅλον ἀνελλιπῶς ὑπάρχειν ἀναλόγως τὸ ἐνερ-
γοῦν ἅγιον πνεῦμα· ὁ δὲ θεῖος ἀπόστολος τὰς διαφόρους
ἐνεργείας αὐτοῦ τοῦ ἑνὸς ἁγίου πνεύματος χαρίσματα λέγει
διάφορα, ὑφ' ἑνὸς δηλονότι καὶ τοῦ αὐτοῦ ἐνεργούμενα
πνεύματος. Εἰ τοίνυν κατὰ τὸ μέτρον τῆς ἐν ἑκάστῳ
πίστεως δίδοται ἡ φανέρωσις τοῦ πνεύματος, ἐν τῇ μετοχῇ
442
τοῦ τοιοῦδε χαρίσματος ἕκαστος τῶν πιστῶν, δηλονότι

κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως καὶ τῆς ὑποκειμένης αὐτῷ
κατὰ ψυχὴν διαθέσεως, συμμεμετρημένην δέχεται τοῦ πνεύμα-
τος τὴν ἐνέργειαν, χαριζομένην αὐτῷ τῆσδε ἢ τῆσδε τῆς
ἐντολῆς τὴν ἁρμόζουσαν πρὸς ἐνέργειαν ἕξιν.
Οὐκοῦν ὥσπερ ὁ μὲν λαμβάνει λόγον σοφίας, ὁ δὲ
λόγον γνώσεως, ἕτερος δὲ πίστεως, καὶ ἄλλος ἄλλό τι τῶν
ἀπηριθμημένων τῷ μεγάλῳ ἀποστόλῳ χαρισμάτων τοῦ
πνεύματος, οὕτως ὁ μὲν δέχεται διὰ τοῦ πνεύματος
χάρισμα τῆς τελείας καὶ ἀμέσου πρὸς θεὸν καὶ μηδὲν
ἐχούσης ὑλικὸν ἀγάπης κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως,
ἕτερος δὲ διὰ τοῦ αὐτοῦ πνεύματος τῆς τελείας πρὸς τὰν
Μάξιμος. ., Quaestiones ad Thalassium Sec.29, line 27
τοῦ τοιοῦδε χαρίσματος ἕκαστος τῶν πιστῶν, δηλονότι

κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως καὶ τῆς ὑποκειμένης αὐτῷ
κατὰ ψυχὴν διαθέσεως, συμμεμετρημένην δέχεται τοῦ πνεύμα-
τος τὴν ἐνέργειαν, χαριζομένην αὐτῷ τῆσδε ἢ τῆσδε τῆς
ἐντολῆς τὴν ἁρμόζουσαν πρὸς ἐνέργειαν ἕξιν.
Οὐκοῦν ὥσπερ ὁ μὲν λαμβάνει λόγον σοφίας, ὁ δὲ
λόγον γνώσεως, ἕτερος δὲ πίστεως, καὶ ἄλλος ἄλλό τι τῶν
ἀπηριθμημένων τῷ μεγάλῳ ἀποστόλῳ χαρισμάτων τοῦ
πνεύματος, οὕτως ὁ μὲν δέχεται διὰ τοῦ πνεύματος
χάρισμα τῆς τελείας καὶ ἀμέσου πρὸς θεὸν καὶ μηδὲν
ἐχούσης ὑλικὸν ἀγάπης κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως,
ἕτερος δὲ διὰ τοῦ αὐτοῦ πνεύματος τῆς τελείας πρὸς τὰν
πλησίον ἀγάπης χάρισμα, κατὰ τὸ αὐτὸ πνεῦμα, ὡς ἔφην,
ἔχοντος ἑκάστου ἐνεργούμενον τὸ οἰκεῖον χάρισμα. Ταῦτα
δὲ τὰ χαρίσματα κατὰ τὸν ἅγιον Ἡσαΐαν πνεύματα καλέσας
τις, ὡς οἶμαι, τῆς ἀληθείας οὐ διαπίπτει. Παντὶ γὰρ
χαρίσματι ὅλον ὡς ἐνεργοῦν ἀναλόγως ὑπάρχει τὸ πνεῦμα
τὸ ἅγιον, εἴτε μείζονι εἴτε ἥττονι.
πλησίον ἀγάπης χάρισμα, κατὰ τὸ αὐτὸ πνεῦμα, ὡς ἔφην,

ἔχοντος ἑκάστου ἐνεργούμενον τὸ οἰκεῖον χάρισμα. Ταῦτα
δὲ τὰ χαρίσματα κατὰ τὸν ἅγιον Ἡσαΐαν πνεύματα καλέσας
τις, ὡς οἶμαι, τῆς ἀληθείας οὐ διαπίπτει. Παντὶ γὰρ
443
χαρίσματι ὅλον ὡς ἐνεργοῦν ἀναλόγως ὑπάρχει τὸ πνεῦμα

τὸ ἅγιον, εἴτε μείζονι εἴτε ἥττονι.
Οὐκοῦν ὁ μέγας ὄντως καὶ τῶν ὑπὲρ ἄνθρωπον μυστη-
ρίων γενόμενος διάκονος Παῦλος, ἀμέσως τῆς ἐν ἀγάπῃ
θεοῦ τελείας χάριτος τὸ πνεῦμα δεξάμενος κατὰ τὴν
ἀναλογίαν τῆς ἐν αὐτῷ πίστεως, τῶν εἰληφότων τὸ χάρι-
σμα τῆς τελείας εἰς αὐτὸν ἀγάπης λεγόντων αὐτῷ μὴ
ἀναβαίνειν εἰς Ἱεροσόλυμα διὰ τοῦ πνεύματος, τουτέστι τοῦ
ἐνεργουμένου αὐτοῖς ὑπὸ τοῦ πνεύματος τῆς εἰς αὐτὸν
ἀγάπης χαρίσματος – ταὐτὸν γὰρ τῷ χαρίσματι τὸ πνεῦμα,
καθὼς ἔφην ἐκ τοῦ προφήτου λαβών – , παρήκουσεν,
ἀσυγκρίτως τῆς ἐξ ἄλλων εἰς αὐτὸν πνευματικῆς ἀγάπης
προκρίνων τὴν θείαν καὶ ὑπὲρ νόησιν, μᾶλλον δὲ οὐδὲ
παρακούσας ἀνῆλθεν, ἀλλ' ἐκείνους διὰ τῆς συμμέτρως
αὐτοῖς κατὰ τὸ χάρισμα δοθείσης ἐνεργείας τοῦ πνεύματος
προφητεύοντας τῷ καθ' ἑαυτὸν τύπῳ πρὸς τὸν τοῦ παντὸς
ΕΡΩΤΗΣΙΣ ΛΑʹ
Εἰ οὐκ ἐν χειροποιήτοις ναοῖς ὁ θεὸς κατοικεῖ, πῶς κατῴκει

ἐν τῷ ναῷ τῶν Ἰουδαίων;
Ἀπόκρισις. Ὁ τῆς ἀναλογίας σοφῶς τῶν προνοου-
μένων φροντίζων θεός, πρότερον διὰ τῶν τύπων συμφυῶς
τοῖς δι' αἰσθήσεως οἰκονομουμένοις πρὸς τὴν ἀλήθειαν
ποδηγῶν, πᾶσιν ἑαυτὸν τοῖς δοθεῖσι τῷ παλαιῷ λαῷ
τύποις ἀφανῶς ἐγκατέμιξεν, ἐνεργῶν τὴν τῶν παιδαγωγου-
μένων ἀνάβασιν. Ὤικει τοίνυν ἐν τῷ ναῷ τῶν Ἰουδαίων ὁ
θεὸς τυπικῶς ἀλλ' οὐκ ἀληθῶς, περιγράφων τῇ τοιᾷδε κατὰ
τὸν ναὸν οἰκήσει πάσης τῆς μυσταγωγουμένης τῶν προ-
νοουμένων παιδαγωγίας τὴν ἄρρητον βουλήν. Ἐπιτηδειό-
τατος γὰρ πρὸς κατοικητήριον θεοῦ μόνος ὁ καθαρὸς
ὑπάρχει νοῦς· δι' ὃν τὸν τυπικὸν οἰκοδομηθῆναι ναὸν
λογισμοῖς τε καὶ νοήμασιν, ἐπανῆλθεν εἰς τὴν γῆν τὴν

πατρικὴν καὶ οἰκείαν, φημὶ τὴν γνῶσιν τῶν νοητῶν,
ἐπιφερόμενος καθάπερ γυναῖκας καὶ παιδίσκας τὰς ἐγγε-
444
νομένας αὐτῷ τῆς τε πρακτικῆς καὶ τῆς θεωρητικῆς παγίας

ἕξεις καὶ ἐνεργείας καὶ τοὺς ἐκ τούτων αὐτῷ γεννηθέντας
υἱούς, οἵτινες οὗτοι τυγχάνουσι. Καὶ ἁπλῶς – ἵνα μὴ
πλέον τοῦ δέοντος ὁ λόγος μηκύνηται, τὸν ἑκάστου βίον
διεξιών – πᾶς ἅγιος διὰ τῆς οἰκείας ἀναστροφῆς, ὡς
ἐσχηκὼς βοῶντα τὸν λόγον τὰ οἰκεῖα τοῖς ἄλλοις ἀνθρώ-
ποις θελήματα, φωνὴ τοῦ λόγου σαφῶς ὑπάρχει καὶ
πρόδρομος κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ἐν αὐτῷ δικαιοσύνης
καὶ πίστεως. Πάντων δὲ μάλιστα φωνὴ τοῦ λόγου καὶ
πρόδρομός ἐστιν Ἰωάννης ὁ μέγας καὶ τῆς ἄνευ τύπων καὶ
συμβόλων ἀληθοῦς τοῦ θεοῦ παρουσίας μηνυτής τε καὶ
κήρυξ καὶ τοῖς ἀγνοοῦσιν ἐμφανιστής, δεικνὺς ἀναφανδὸν
τὸν αἴροντα τοῦ κόσμου τὴν ἁμαρτίαν καὶ πρὸς τὴν
οἰκονομίαν εἰς τὴν τῶν μυστηρίων ἐκπλήρωσιν κατὰ τὸ
βάπτισμα συνεισφέρων τὴν ἑαυτοῦ λειτουργίαν.
Ἐπειδὴ δὲ διὰ τὸν πλοῦτον τῆς χάριτος πολυτρόπως
δύναται ληφθῆναι πρὸς ὠφέλειαν τῶν ἀρετῆς τε καὶ
εἰκότως ὄψεται τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ, καθαρὸς τῇ καρδίᾳ

γενόμενος· καθ' ἣν διὰ τῶν ἀρετῶν καὶ τῶν εὐσεβῶν
θεωρημάτων ὁρᾷ τὸν θεὸν ἐπὶ τέλει τῶν ἄθλων, κατὰ τὸ
μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν θεὸν ὄψονται, τῶν
ὑπὲρ ἀρετῆς πόνων τῆς ἀπαθείας τὴν χάριν ἀντιλαβών, ἧς
οὐδὲν πλέον τὸν θεὸν ἐμφανίζει τοῖς ἔχουσι.
Καθ' ὃ τυχὸν τοῖς τὰ ὑψηλότερα ζητοῦσι τῶν θεωρη-
μάτων καὶ ἄλλως πάρεστιν ὁρᾶν, ὡς ἐν ἐρήμῳ, τῇ
ἐστερημένῃ παθῶν ψυχῇ τὴν διὰ τῶν ἀρετῶν φωνὴν
τῆς ἀφανῶς βοώσης θείας σοφίας καὶ γνώσεως, ἐπειδὴ
πάντα κατὰ τὴν ἀναλογίαν ἑκάστου πᾶσιν ὁ εἷς καὶ ὁ
αὐτὸς γίνεται λόγος, χωρῶν δι' ἑκάστου καὶ ὡς πρόδρο-
μον φωνὴν τὴν προκατασκευάζουσαν ἕκαστον πρὸς τὴν
αὐτοῦ παρουσίαν προδωρούμενος χάριν, ἐν μὲν τοῖς γινο-
μένην μετάνοιαν ὡς μελλούσης δικαιοσύνης πρόδρομον, ἐν
δὲ τοῖς ἀρετὴν ὡς προσδοκωμένης γνώσεως προκαταρτι-
σμόν, ἐν ἄλλοις δὲ γνῶσιν ὡς τῆς παρεσομένης θεωτικῆς
ἕξεως χαρακτῆρα. Καὶ ἁπλῶς ἐπιλείψει τὸν θεωρητικὸν
νοῦν ὁ χρόνος τὰς θείας ἀναβάσεις τοῦ λόγου γνωστικῶς
ποιούμενον καὶ τὰς αὐτοῦ πρὸς ἕκαστον ὑπερφυεῖς ἁρμό-
ζοντα καὶ φιλανθρώπους ἐπινοίας, καθ' ἃς πάντα γίνεται
445
τῷ ὕψει τῆς θεωρίας φιλοπονοῦντες λόγον. Οἱ δὲ ἐν τῷ

Καρμήλῳ ἀμπελουργοὶ τυγχάνουσιν οἱ κατὰ θεωρίαν
ὑψηλῶς τὸν περὶ τῆς τελείας καθάρσεως καὶ τῆς τῶν ὄντων
παντελοῦς ἀφαιρέσεως ἀσκούμενοι λόγον. Ἐπίγνωσις γὰρ
περιτομῆς ὁ Κάρμηλος ἑρμηνεύεται· ἐφ' ὃν ὁ γεωργῶν
ἄμπελον τὸν τῆς περιτομῆς μυστικὸν λόγον γεωργεῖ, κατ' ἐ-
πίγνωσιν τὸν νοῦν περιτέμνων τῆς ὕλης καὶ τῶν ὑλικῶν,
ἀλλ' οὐκ ἰουδαϊκῶς τὴν αἰσχύνην δόξαν ἡγούμενος. Χρῄ-
ζειν δὲ καὶ τούτους φησὶν ὁ λόγος τοῦ ἐκ τῶν λατομη-
θέντων ἐν τῇ ἐρήμῳ λάκκων θείου τῆς σοφίας νάματος, ἵνα
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως ἕκαστος τὸν ἐπιτήδειον
δέχηται λόγον ἐκ τῶν πεπιστευμένων τὴν χάριν τῆς τοῦ
σωτηρίου λόγου διδασκαλίας· δι' οὗ μεγαλοφυῶς τῆς τοῦ
καθέκαστον ἐπιμελεῖται ψυχῆς ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς
Χριστός, ὁ καλὸς καὶ ἐπιστήμων γεωργὸς καὶ ὢν καὶ ἀεὶ
γινόμενος καὶ πάντα τὰ προειρημένα τῆς ἡμῶν ἕνεκεν
σωτηρίας πραξάμενος.
Οὕτω μὲν οὖν ἐπιτόμως ἡμῖν καθ' ἕνα τρόπον τε-
θεωρήσθω τὰ προτεθέντα, τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν
ὑφηγούμενα. Καθ' ἕτερον δὲ τρόπον, καὶ εἰς τὸν καθέ-
καστον νοῦν θεωρούμενα, πλείστην ἔχει δύναμιν πρὸς
ἐμπτώσεως, ὁ μετὰ γνώσεως τὰς ἀφανεῖς τῶν πονηρῶν

δαιμόνων συμπλοκὰς διαλύων ἀποκτείνει τὰς ἑκατὸν καὶ
ὀγδοήκοντα καὶ πέντε χιλιάδας, λέγω δὲ τὴν ποιητικὴν τῆς
κακίας ἕξιν, τὴν παραλόγως, ὡς ἔφην, ταῖς τρισὶ τῆς
ψυχῆς διὰ τῶν αἰσθητῶν ἐπιφυομένην δυνάμεσι, καὶ τὴν
ἐπ' αὐταῖς ἐνέργειαν τῶν αἰσθήσεων, ἤτοι τὴν τῶν φυσικῶν
δυνάμεων ἐπ' αἰσθήσεσι παράλογον ἐνέργειαν. Ὁ γὰρ ἑ-
ξαδικὸς ἀριθμός, εἴτε ἐκ μονάδων ἔχει τὴν σύνθεσιν εἴτε
ἐκ δεκάδων εἴτε ἐξ ἑκατοντάδων εἴτε ἐξ ἑτέρου τινὸς
ἀριθμοῦ, τὴν ποιητικὴν ἕξιν δηλοῖ τῆς ἀρετῆς ἢ τῆς κακίας
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ πολλαπλασιασμοῦ τῆς συνθέσεως,
τὴν ἀπαρτίζουσαν τήνδε ἢ τήνδε τὴν ἕξιν διάθεσιν τοῖς μετ' ἐ-
πιστήμης τοῖς ἀριθμοῖς ἐπιβάλλουσι παριστῶν· ᾧτινι ἑξα-
δικῷ ἀριθμῷ συναφθεὶς ἢ προστεθεὶς ἢ συντεθεὶς ὁ πέντε
ἀριθμὸς παραδηλοῖ τὰς αἰσθήσεις, ἤγουν τὴν τῶν αἰσθητῶν
446
δύναμιν ἢ ἕξιν ἢ ἐνέργειαν, παρακειμένην ἢ ἐπικειμένην

ἢ συγκειμένην ταῖς κατὰ φύσιν τῆς ψυχῆς δυνάμεσιν. Οἷον,
εἰ μὲν συνῆπται κατὰ τὰς μονάδας, ὡς ἁπλοῦς ἁπλῷ, ὁ
πέντε ἀριθμὸς τῷ ἕξ, τὴν ἐπ' αἰσθήσεσι μόνῃ δυνάμει
ποιητικὴν ἐπιτηδειότητα παρίστησιν· εἰ δὲ προστέθειται
συνθέτῳ ἐκ πολλῶν τῷ ἓξ ἀριθμῷ ὁ ἁπλοῦς ἐκ μονάδων
ἔδωκάς μοι σοφίαν· καὶ σοὶ ὁμολογῶ, δέσποτα τῶν πατέρων.

Ὡς εὐγνώμων οἰκέτης πάντα τῷ θεῷ ἀνέθετο, τῷ πάντα
δωρησαμένῳ, ἐξ οὗ λαβὼν εἶχε τὴν σοφίαν, αὐτῷ ὁμο-
λογῶν ὡς δεσπότῃ πατέρων τῶν κεχαρισμένων ἀγαθῶν
τὴν δύναμιν. Εὐλογητὸν δὲ καλεῖ τὸν θεὸν ὡς ἄπειρον
ἔχοντα τὴν σοφίαν, μᾶλλον δὲ αὐτοσοφίαν· ἐξ οὗ λαβὼν
ὁμολογεῖ τὴν χάριν. Δεσπότην δὲ πατέρων αὐτὸν προσαγο-
ρεύει, παραστῆσαι θέλων ὅτι πάντα τὰ τῶν ἁγίων κατορ-
θώματα θεοῦ προδήλως ὑπῆρχον χαρίσματα, μηδενὸς τὸ
παράπαν ἔχοντος μηδὲν ἢ τὸ δοθὲν ἀγαθὸν ὡς παρὰ
δεσπότου τοῦ θεοῦ πρὸς ἀναλογίαν τῆς εὐγνωμοσύνης τε
καὶ εὐνοίας τοῦ δεχομένου μετρούμενον, κἀκεῖνα μόνα
κεκτημένου, ὅσα τῷ δεσπότῃ δωρουμένῳ παρίσταται.
ἐνεδείξατο κράτος, καὶ ἔπεισε τῶν μὲν παρόντων καταφρο-

νεῖν ἀγαθῶν, τῶν δὲ μελλόντων ἀντέχεσθαι.
Ταύτην ἔχει τὰ προβλήματα, κατ' ἐμὲ φάναι, τὴν ἔννοιαν
καλήν τε καὶ σοφὴν καὶ τοῦ γραφῆναι πρὸς νουθεσίαν
ἡμῶν οὐκ ἀναξίαν τοῦ πνεύματος. Εἰ δέ τις ὑψηλότερον
τὸν τῶν γεγραμμένων νοῦν σκοπῆσαι δυνηθῇ κατὰ τὴν
χορηγουμένην αὐτῷ τοῦ νοεῖν τὰ θεῖα δύναμιν, φθόνος
οὐδείς, ὅτι μηδὲ πέφυκεν ἐλαττοῦσθαι τοῦ πνεύματος ἡ
χάρις ἐν τοῖς συμμετέχουσι – δι' ὃ μάλιστα τὸ τοῦ φθόνου
τίκτεται πάθος – , κἂν ὁ μὲν πλέον ὁ δὲ ἔλαττον ἔχῃ τῆς
χάριτος. Ἕκαστος γὰρ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ἐν αὐτῷ
πίστεως φανερουμένην κέκτηται τοῦ πνεύματος τὴν ἐνέρ-
γειαν, ὥστε ταμίας ὑπάρχει τῆς χάριτος ἕκαστος
ἑαυτοῦ, καὶ οὔποτ' ἂν εὖ φρονῶν ἄλλῳ φθονήσειεν
ἐνευδοκιμοῦντι ταῖς χάρισι, ἐπ' αὐτῷ κειμένης τῆς δεκτικῆς
τῶν θείων ἀγαθῶν διαθέσεως.
447
Ἔλθωμεν δὲ καὶ ἐπ' ἄλλην μυστικὴν θεωρίαν, τὴν

ἀρχικὴν τῶν γεγραμμένων ἀλήθειαν προδεικνύουσαν. Ζο-
ροβάβελ ἐστὶν ἀληθινός τε καὶ νέος καὶ διὰ τοῦ παλαιοῦ
τυπικῶς μηνυόμενος ὁ κύριος ἡμῶν καὶ θεὸς Ἰησοῦς
Χριστός, ὁ ἐν τῇ συγχύσει τῆς φύσεως ἡμῶν συλληφθεὶς
ἀνθρώπινος νοῦς ἄνευ θείου φωτὸς τῶν θείων καὶ νοητῶν

ἀντιλαμβάνεσθαι. Ὡς γὰρ οὐκ ἔστι χωρὶς ἡλιακοῦ φωτὸς
ὀφθαλμὸν ἀντιλαμβάνεσθαι τῶν αἰσθητῶν, οὕτω δίχα πνευ-
ματικοῦ φωτὸς νοῦς ἀνθρώπινος οὔποτ' ἂν δέξαιτο θεωρίαν
πνευματικήν· τὸ μὲν γὰρ φωτίζει κατὰ φύσιν τὴν αἴσθησιν
πρὸς τὴν τῶν σωμάτων ἀντίληψιν, τὸ δὲ πρὸς τὴν θεωρίαν
τὸν νοῦν καταυγάζει πρὸς κατανόησιν τῶν ὑπὲρ αἴσθησιν.
Σωτηρία δὲ τῶν ψυχῶν κυρίως ἐστὶ τὸ τέλος τῆς
πίστεως· τέλος δὲ πίστεώς ἐστιν ἡ τοῦ πιστευθέντος
ἀληθὴς ἀποκάλυψις· ἀληθὴς δὲ τοῦ πιστευθέντος ἐστὶν
ἀποκάλυψις ἡ κατὰ ἀναλογίαν τῆς ἐν ἑκάστῳ πίστεως ἄρ-
ρητος τοῦ πεπιστευμένου περιχώρησις· περιχώρησις δὲ
τοῦ πεπιστευμένου καθέστηκεν ἡ πρὸς τὴν ἀρχὴν κατὰ τὸ
τέλος τῶν πεπιστευκότων ἐπάνοδος· ἡ δὲ πρὸς τὴν οἰκείαν
ἀρχὴν κατὰ τὸ τέλος τῶν πεπιστευκότων ἐπάνοδός ἐστιν ἡ
τῆς ἐφέσεως πλήρωσις· ἐφέσεως δὲ πλήρωσίς ἐστιν ἡ περὶ
τὸ ἐφετὸν τῶν ἐφιεμένων ἀεικίνητος στάσις· ἀεικίνητος δὲ
στάσις ἐστὶν ἡ τοῦ ἐφετοῦ διηνεκής τε καὶ ἀδιάστατος
ἀπόλαυσις· ἀπόλαυσις δὲ διηνεκὴς καὶ ἀδιάστατος ἡ τῶν
ὑπὲρ φύσιν θείων καθέστηκε μέθεξις· μέθεξις δὲ τῶν ὑπὲρ
φύσιν θείων ἐστὶν ἡ πρὸς τὸ μετεχόμενον τῶν
δι' ἦς κατὰ τὴν μέλλουσαν λῆξιν τὴν ὑπὲρ φύσιν ὑπο-

δεχόμεθα θέωσιν ἀπαύστως ἐνεργουμένην. Καὶ τὴν μὲν
σχετικήν, ὡς ἐν λόγῳ κειμένην καὶ τοῖς νοήμασι, κινη-
τικὴν εἶναί φασι τῆς πρὸς τὴν μεθέξει κατ' ἐνέργειαν
γνῶσιν ἐφέσεως, τὴν δὲ κατ' ἐνέργειαν διὰ τῆς πείρας
μεθέξει παρεχομένην τοῦ γνωσθέντος τὴν αἴσθησιν ἀφαιρε-
τικὴν εἶναι τῆς ἐν λόγῳ κειμένης καὶ νοήμασι γνώσεως.
Ἀμήχανον γὰρ εἶναί φασιν οἱ σοφοὶ συνυπάρχειν τῇ
πείρᾳ τοῦ θεοῦ τὸν περὶ θεοῦ λόγον, ἢ τῇ αἰσθήσει τοῦ
θεοῦ τὴν περὶ αὐτοῦ νόησιν. Λόγον δὲ περὶ θεοῦ φημὶ τὴν
448
ἐκ τῶν ὄντων ἀναλογίαν τῆς περὶ αὐτοῦ γνωστικῆς θε-

ωρίας, αἴσθησιν δὲ τὴν ἐν τῇ μεθέξει πεῖραν τῶν ὑπὲρ
φύσιν ἀγαθῶν, νόησιν δὲ τὴν ἐκ τῶν ὄντων περὶ αὐτοῦ
ἁπλῆν καὶ ἑνιαίαν γνῶσιν. Τάχα δὲ καὶ ἐπ' ἄλλου παντὸς
τοῦτο γνωρίζεται, εἴπερ ἡ τοῦδε τοῦ πράγματος πεῖρα τὸν
περὶ αὐτοῦ καταπαύει λόγον καὶ ἡ τοῦδε τοῦ πράγματος
αἴσθησις τὴν περὶ αὐτοῦ σχολάζουσαν ἐργάζεται νόησιν.
Πεῖραν δὲ λέγω αὐτὴν τὴν κατ' ἐνέργειαν γνῶσιν τὴν με-
τὰ πάντα λόγον ἐπιγινομένην, αἴσθησιν δὲ αὐτὴν τοῦ
γνωσθέντος τὴν μέθεξιν τὴν μετὰ πᾶσαν νόησιν ἐκφαινο-
μένην.
τὴν χάριν θέσιν εἰληφὼς αὐτὸν τὸν θεόν, ὡς ἡ ὑπόσχεσις.

Ὁ γὰρ θεὸς οὐ ποῦ, ἀλλὰ παντὸς ἀσχέτως ἐπέκεινα ποῦ,
ἐν ᾧ πάντων τῶν σῳζομένων ἡ ἵδρυσις ἔσται κατὰ τὸ
γεγραμμένον γενοῦ μοι εἰς θεὸν ὑπερασπιστὴν καὶ εἰς
τόπον ὀχυρὸν τοῦ σῶσαί με· οὗτινος πᾶς ὁ μὴ καθοτιοῦν
μεθέξων τῆς τοῦ εὖ εἶναι κατὰ τὴν σχέσιν δυνάμεως
μέλει σώματος ἐοικὼς ἔσται πάμπαν ἀμοιροῦντι τῆς κατὰ
ψυχὴν ζωτικῆς ἐνεργείας.
Ἢ πάλιν, ἐπειδὴ πάντων τῶν σῳζομένων ὁ θεὸς ἔσται
τόπος, ἀπερίγραφός τε καὶ ἀδιάστατος καὶ ἄπειρος, πᾶσι
πάντα γινόμενος κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς δικαιοσύνης,
μᾶλλον δὲ κατὰ τὸ μέτρον τῶν μετὰ γνώσεως ὑπὲρ δικαιο-
σύνης ἐνταῦθα παθημάτων ἑαυτὸν ἑκάστῳ δωρούμενος,
καθάπερ ψυχὴ σώματος μέλεσι κατὰ τὴν ὑποκειμένην
ἑκάστῳ μέλει δύναμιν ἑαυτὴν ἐνεργοῦσαν ἐκφαίνουσα καὶ
πρὸς τὸ εἶναι δι' ἑαυτῆς τὰ μέλη συνέχουσα πρὸς ζωὴν
συγκρατούμενα, ὁ ἀσεβὴς καὶ ἁμαρτωλὸς ποῦ φανεῖται,
ταύτης ἐστερημένος τῆς χάριτος; Ὁ γὰρ μὴ δυνάμενος
ἐνεργουμένην τὴν κατὰ τὸ εὖ εἶναι τοῦ θεοῦ δέξασθαι
παρουσίαν ποῦ φανεῖται, τῆς θείας ζωῆς τῆς ὑπὲρ αἰῶνα
διεσκεύασεν ὁ λόγος. Εἰπὼν γὰρ λυχνίαν καὶ λαμπάδιον

καὶ λύχνους καὶ ἐπαρυστρίδας, ἐπήγαγε καὶ ἐλαίας δύο.
449
Ἔδει γάρ, ὡς ἀληθῶς ἔδει τῷ φωτὶ συνεπινοηθῆναι φυ-

σικῶς τὴν γεννητικὴν τῆς τὸ φῶς συντηρούσης δυνάμεως
αἰτίαν, ἵνα μὴ τὸ φῶς ἀπογένηται τῆς λυχνίας, δι' ἀτροφίαν
σβεννύμενον. Αἱ δύο τοιγαροῦν ἐλαῖαι τῆς χρυσῆς λυχνίας,
τουτέστι τῆς ἁγίας καθολικῆς ἐκκλησίας, αἱ δύο διαθῆκαι
τυγχάνουσιν· ἀφ' ὧν, ὡς ἐξ ἐλαιῶν τινων ἐκπιεζομένη
δι' εὐσεβοῦς ζητήσεως καὶ ἐρεύνης, ἐκδίδοται, καθάπερ
ἔλαιον, ἡ τὸ φῶς τῶν θείων χαρισμάτων ἐκτρέφουσα
δύναμις τῶν νοημάτων· ἧς κατ' ἀναλογίαν τῆς οἰκείας δυ-
νάμεως ἡ τοῦ καθ' ἕκαστον ἕξις πληρουμένη τὸ φῶς ἄσβε-
στον τῆς ἀναλογούσης αὐτῷ διαφυλάττει χάριτος, καθά-
περ ἐλαίῳ τοῖς ἐκ τῶν γραφῶν νοήμασι συντηρούμενον.
Ὡς γὰρ ἐλαίας χωρὶς οὐκ ἔστιν οὐδαμῶς εὑρεῖν φύσει
κατ' ἀλήθειαν γνήσιον ἔλαιον, ἄγγους δὲ δίχα κρατεῖσθαι
τοῦ δεχομένου τὸ ἔλαιον οὐ δυνατόν, ἐλαίῳ δὲ μὴ τρεφόμε-
νον σβέννυται πάντως τὸ λυχνιαῖον φῶς, οὕτως τῶν ἁγίων
γραφῶν χωρὶς οὐκ ἔστι κατ' ἀλήθειαν δύναμις νοημάτων
θεοπρεπής, ἕξεως δὲ δίχα, καθάπερ ἄγγους νοημάτων
δεκτικῆς, οὐδαμῶς ἂν συσταίη νόημα θεῖον, θείοις δὲ
Μάξιμος. ., Capita de caritate Book 4, sec.70, line 5
Οʹ.
Εἰ ὁ Χριστὸς ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν κατοικεῖ διὰ τῆς πίστεως, κατὰ
τὸν θεῖον Ἀπόστολον, πάντες δὲ οἱ θησαυροὶ τῆς σοφίας καὶ τῆς γνώσεως
ἐν αὐτῷ εἰσιν ἀπόκρυφοι· πάντες ἄρα οἱ θησαυροὶ τῆς σοφίας καὶ τῆς
γνώσεως ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν εἰσιν ἀπόκρυφοι· φανεροῦνται δὲ τῇ
καρδίᾳ
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ἑκάστου διὰ τῶν ἐντολῶν καθάρσεως.
Μάξιμος. ., Mystagogia Cha. 24, line 250
κεν ἐπιτήδειον, ὡς ἔλεος ἐκ ψυχῆς εἰς τοὺς δεομένους με-

θ' ἡδονῆς καὶ χαρᾶς προσφερόμενος. Εἰ γὰρ Θεὸν ὁ Λόγος τὸν
εὗ παθεῖν δεόμενον ἔδειξεν· “Ἐφ' ὅσον γὰρ ἐποιήσατε, φη-
σίν, ἑνὶ τούτων τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε.” Θεὸς δὲ
ὁ εἰπών, πολλῷ μᾶλλον τὸν εὖ ποιεῖν δυνάμενον καὶ ποιοῦντα,
δείξει ἀληθῶς κατὰ χάριν καὶ μέθεξιν ὄντα Θεόν, ὡς τὴν αὐ-
τοῦ τῆς εὐεργεσίας εὐμιμήτως ἀνειλημμένον ἐνέργειάν τε καὶ
ἰδιότητα. Καὶ εἰ Θεὸς ὁ πτωχός, διὰ τὴν τοῦ δι' ἡμᾶς πτωχεύ-
450

κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ἐν ἑκάστῳ πάθους ἀεὶ δι' ἀγαθότητα
τῶν παθόντων πάθη δι' ἑαυτοῦ θεοπρεπῶς ἐξιώμενος, καὶ
κατὰ διάθεσιν ἔχων δεικνύμενος δύναμιν.
Τίς οὖν ἄρα πρὸς ἀρετὴν οὕτω βραδύς ἐστι καὶ δυσκί-
νητος, ὥστε μὴ ἐφίεσθαι θεότητος, οὕτως εὐώνου τε καὶ
εὐπορίστου καὶ ῥᾳδίας οὔσης τῆς κτήσεως; Ἀσφαλὴς δὲ
τούτων ἐστὶ καὶ ἄσυλος φυλακή, καὶ εὐμαρὴς πρὸς σωτηρίαν
ὁδός· ἧς, οἶμαι, χωρὶς κατ' ἀλήθειαν οὐδὲν ἔσται τῶν
Μάξιμος. ., Mystagogia Cha. 24, line 254
ὁ εἰπών, πολλῷ μᾶλλον τὸν εὖ ποιεῖν δυνάμενον καὶ ποιοῦντα,

δείξει ἀληθῶς κατὰ χάριν καὶ μέθεξιν ὄντα Θεόν, ὡς τὴν αὐ-
τοῦ τῆς εὐεργεσίας εὐμιμήτως ἀνειλημμένον ἐνέργειάν τε καὶ
ἰδιότητα. Καὶ εἰ Θεὸς ὁ πτωχός, διὰ τὴν τοῦ δι' ἡμᾶς πτωχεύ-
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ἐν ἑκάστῳ πάθους ἀεὶ δι' ἀγαθότητα
τῶν παθόντων πάθη δι' ἑαυτοῦ θεοπρεπῶς ἐξιώμενος, καὶ
κατὰ διάθεσιν ἔχων δεικνύμενος δύναμιν.
Μάξιμος. ., Scholia in Ecclesiasten (in catenis: catena trium patrum)

Sec.1, line 158
ἔγνων ἐγώ, ὅτι καί γε τοῦτό ἐστι προαίρεσις πνεύματος·

ὅτι ἐν πλήθει σοφίας πλῆθος γνώσεως, καὶ ὁ προστιθεὶς
γνῶσιν προστίθησιν ἄλγημα.
Ἤτοι, ἐν τῷ λογίζεσθαί με ὅτι ἰδοὺ ἐγὼ ἐμεγαλύνθην
τῷ κατὰ τὴν βασίλειον ἀρχὴν τῆς δυναστείας ὄγκῳ, καὶ
ηὔξησα τοῦτον τῇ προσθήκῃ τῆς σοφίας παρὰ πάντας τοὺς
πρὸ ἐμοῦ ἐν Ἱερουσαλὴμ βασιλεύσαντας, καὶ ἡ ψυχή μου
ἐθεάσατο νοερῶς πλοῦτον σοφίας καὶ γνώσεως, καὶ ἔδωκα
τὴν ψυχήν μου ἐμπόνῳ μελέτῃ ὑπὲρ τοῦ γνῶναι σοφίαν καὶ
γνῶσιν, καὶ διὰ τῆς συμβολικῆς παραθέσεως τῶν γινωσκο-
451
μένων ἔγνων ἐξ ἀναλογίας τῶν ὑπὲρ ἡμᾶς πραγμάτων τὴν

ἐπιστήμην, εἶπον αὐτὸς ἐν τῇ ψυχῇ μου ὅτι καὶ ὁ πλοῦτος
τῆς σοφίας καὶ τῆς γνώσεως προαίρεσίς ἐστι ψυχῆς ἀγαθὴ
πάντως, ὥσπερ κακὴ τἀναντία, ὅτι ἐν πολλῇ σοφίας δυ-
νάμει πολλὴ ἐνεργεῖται τοῦ λυσιτελοῦντος γνῶσις. Νοὸς
γὰρ ἡ μὲν σοφία δύναμις, ἡ δὲ γνῶσις ἐνέργεια· τοῦ δὲ
καλοῦ ἕξις μὲν ἡ γνῶσις, ἡ δ' ἀρετὴ αὖθις ἐνέργεια. Διόπερ
ὁ αὐξάνων ἐν ἑαυτῷ τὴν γνῶσιν, συνεπιτείνει ταύτῃ καὶ
τὸν πόνον τῆς ἀρετῆς.
Constitutiones Apostolorum, Constitutiones apostolorum (fort.

compilatore Juliano Ariano) Book 2, cha. 16, line 27
Τοιοῦτον γάρ τι ὑπεμφαίνει καὶ τὸ ἐν τῇ Γενέσει εἰρημένον

τῷ Καΐν· «Ἥμαρτες; Ἡσύχασον», τοῦτ' ἔστιν μὴ
προσθῇς. Ὅτι γὰρ τὸν ἁμαρτήσαντα δεῖ ὑπὲρ τοῦ οἰκείου
πλημμελήματος αἰσχύνεσθαι, ἱκανὸν τὸ λόγιον τὸ Μωϋσῇ
ὑπὲρ Μαρίας εἰρημένον, ἡνίκα ἠξίου ἀφεθῆναι αὐτῇ· φησὶν
γὰρ αὐτῷ ὁ Θεός· «Εἰ ὁ πατὴρ αὐτῆς πτύων ἐνέπτυσεν
εἰς τὸ πρόσωπον αὐτῆς, οὐκ ἂν ἐνετράπη; Ἑπτὰ ἡμέρας
ἀφορισθήτω ἔξω τῆς παρεμβολῆς, καὶ μετὰ ταῦτα εἰσε-
λεύσεται.» Οὕτως οὖν καὶ ὑμᾶς δέον ἐστὶν ποιεῖν, τοὺς
ἐφ' ἁμαρτίας λέγοντας μετανοεῖν ἀφορίζειν χρόνον ὡρισμένον
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ἁμαρτήματος, ἔπειτα μετανοοῦντας
προσλαμβάνεσθαι, ὡς πατέρες υἱούς.
Εἰ δὲ ὁ ἐπίσκοπος αὐτὸς ἐν προσκόμματι ὑπάρχει,
πῶς ἔτι ἐπεξέλθοι ἐκζητῆσαι ἀδίκημα τινος ἢ ἐπιτιμῆσαί
τινι, διὰ προσωποληψίαν ἢ διὰ δωροληψίαν ἢ αὐτὸς ἢ οἱ
διάκονοι αὐτοῦ οὐχ ὑπάρχοντες εὐσυνείδητοι; Ὅταν γὰρ
ὁ ἄρχων αἰτῇ καὶ ὁ κριτὴς λαμβάνῃ, καὶ οὐ διεξάγεται εἰς
τέλος κρίμα· κοινωνοὶ δὲ κλεπτῶν καὶ κρίσει χηρῶν οὐ
προσέχοντες, οὐ δυνήσονται οἱ ὑπὸ τὸν ἐπίσκοπον συνε-
πιμαχεῖν τῷ ἐπισκόπῳ.
Constitutiones Apostolorum, Constitutiones apostolorum (fort.

compilatore Juliano Ariano) Book 5, cha. 1, line 19
ἅγιος, ἀδελφὸς τοῦ Κυρίου, υἱὸς τοῦ Ὑψίστου, δοχεῖον τοῦ

ἁγίου Πνεύματος, δι' οὗ καὶ τὸν φωτισμὸν τῆς δόξης τοῦ
εὐαγγελίου ἔλαβεν ἕκαστος τῶν πιστῶν ἐν τῷ καταξιωθῆναι
τοῦ ἀφθάρτου στεφάνου καὶ τῆς μαρτυρίας τῶν παθημάτων
αὐτοῦ καὶ τῆς κοινωνίας τοῦ αἵματος αὐτοῦ, συμμορφωθῆναι
452
τῷ θανάτῳ τοῦ Χριστοῦ εἰς υἱοθεσίαν.

Τούτου οὖν ἕνεκεν ἅπαντες οἱ πιστοὶ διὰ τοῦ ἐπισκόπου
ὑμῶν ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ὑμῶν καὶ ἐκ τοῦ κόπου διακονή-
σατε τοῖς ἁγίοις· εἰ δὲ οὐκ ἔχει τις, νηστεύσας τὸ τῆς
ἡμέρας καὶ μερίσας τοῦτο ἐκταξάτω τοῖς ὁσίοις· εἰ δέ τις
ἐν περιουσίᾳ ὑπάρχει, καὶ πλεῖόν τι κατὰ ἀναλογίαν τῆς
δυνάμεως αὐτοῦ διακονείτω αὐτοῖς. Εἰ δὲ καὶ οἷός τέ ἐστιν
ἅπαντα τὸν βίον ἑαυτοῦ ἀποδόμενος ῥύσασθαι αὐτοὺς ἐκ
τοῦ δεσμωτηρίου, μακάριος ἔσται καὶ φίλος τοῦ Χριστοῦ.
Εἰ γὰρ ὁ τὰ ὑπάρχοντα πτωχοῖς δοὺς τέλειος μετὰ τὴν
περὶ τῶν θείων γνῶσιν, πολλῷ μᾶλλον ὁ ὑπὲρ μαρτύρων·
ὁ γὰρ τοιοῦτος, ἄξιος Θεοῦ ὑπάρξας, πληρώσει τὸ θέλημα
αὐτοῦ, χορηγήσας ἐκείνοις, οἵτινες αὐτὸν ὡμολόγησαν ἐνώ-
πιον ἐθνῶν καὶ βασιλέων υἱῶν τε Ἰσραήλ, περὶ ὧν ὁ Κύριος
ἀπεφήνατο λέγων· «Ὃς ἂν ὁμολογήσῃ ἐν ἐμοὶ ἔμπροσθεν
τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω κἀγὼ ἐν αὐτῷ ἔμπροσθεν τοῦ
Ιωάννης Δαμασκηνός Expositio fidei Sec.17, line 29
μένειν καὶ προκόπτειν ἐν τῷ ἀγαθῷ καὶ ἐπὶ τὸ χεῖρον τρέπεσθαι.

Ἀνεπίδεκτος μετανοίας, ὅτι καὶ ἀσώματος· ὁ γὰρ ἄνθρωπος διὰ τὴν
τοῦ σώματος ἀσθένειαν τῆς μετανοίας ἔτυχεν. Ἀθάνατος οὐ φύσει, ἀλλὰ
χάριτι· πᾶν γὰρ τὸ ἀρξάμενον καὶ τελευτᾷ κατὰ φύσιν. Μόνος δὲ ὁ θεὸς
ἀεὶ ὤν, μᾶλλον δὲ καὶ ὑπὲρ τὸ ἀεί· οὐχ ὑπὸ χρόνον γάρ, ἀλλ' ὑπὲρ
χρόνον ὁ τῶν χρόνων ποιητής.
Φῶτα δεύτερα νοερὰ ἐκ τοῦ πρώτου καὶ ἀνάρχου φωτὸς τὸν
φωτισμὸν ἔχοντα, οὐ γλώσσης καὶ ἀκοῆς δεόμενα, ἀλλ' ἄνευ λόγου
προφορικοῦ μεταδιδόντα ἀλλήλοις τὰ ἴδια νοήματα καὶ βουλήματα.
Διὰ τοῦ λόγου τοίνυν ἐκτίσθησαν πάντες οἱ ἄγγελοι καὶ ὑπὸ τοῦ ἁγίου
πνεύματος διὰ τοῦ ἁγιασμοῦ ἐτελειώθησαν κατ' ἀναλογίαν τῆς ἀξίας καὶ
τῆς τάξεως τοῦ φωτισμοῦ καὶ τῆς χάριτος μετέχοντες.
Περιγραπτοί· ὅτε γάρ εἰσιν ἐν τῷ οὐρανῷ, οὔκ εἰσιν ἐν τῇ γῇ, καὶ εἰς
τὴν γῆν ὑπὸ τοῦ θεοῦ ἀποστελλόμενοι οὐκ ἐναπομένουσιν ἐν τῷ οὐ-
ρανῷ. Οὐ περιορίζονται δὲ ὑπὸ τειχῶν καὶ θυρῶν καὶ κλείθρων καὶ
σφραγίδων· ἀόριστοι γάρ. Ἀορίστους δὲ λέγω· οὐ γάρ, καθό εἰσιν,
ἐπιφαίνονται τοῖς ἀξίοις, οἷς ὁ θεὸς φαίνεσθαι αὐτοὺς θελήσει, ἀλλ' ἐν
μετασχηματισμῷ, καθὼς δύνανται οἱ ὁρῶντες ὁρᾶν. «Ἀόριστον γάρ ἐστι
φύσει καὶ κυρίως μόνον τὸ ἄκτιστον· πᾶν γὰρ κτίσμα ὑπὸ τοῦ κτίσαντος
αὐτὸ θεοῦ ὁρίζεται».
Ιωάννης Δαμασκηνός Expositio fidei Sec.82, line 54

453
γραφὴ μαρτυρεῖ τῷ ὕδατι, ὡς ἔστι καθαρτήριον. Ἐπὶ Νῶε δι' ὕδατος ὁ

θεὸς τὴν κοσμικὴν ἁμαρτίαν κατέκλυσε. Δι' ὕδατος πᾶς ἀκάθαρτος κατὰ
τὸν νόμον καθαίρεται, καὶ αὐτῶν τῶν ἱματίων πλυνομένων τῷ ὕδατι.
Ἔδειξεν Ἡλίας τὴν χάριν τοῦ πνεύματος συμμεμιγμένην τῷ ὕδατι,
ὕδατι φλέξας τὴν ὁλοκαύτωσιν. Καὶ σχεδὸν ἅπαντα κατὰ τὸν νόμον
ὕδατι καθαρίζονται (τὰ γὰρ ὁρατὰ σύμβολα τῶν νοουμένων εἰσίν), ἡ
μέντοι ἀναγέννησις κατὰ ψυχὴν γίνεται· πίστις γὰρ υἱοθετεῖν οἶδε καίτοι
ὄντας κτίσματα διὰ τοῦ πνεύματος καὶ εἰς τὴν ἀρχαίαν ἀνάγειν μακα-
ριότητα.
Ἡ μὲν οὖν τῶν ἁμαρτιῶν ἄφεσις πᾶσιν ὁμοίως διὰ τοῦ βαπτίσματος
δίδοται, ἡ δὲ χάρις τοῦ πνεύματος κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως καὶ
τῆς προκαθάρσεως. Νῦν μὲν οὖν διὰ τοῦ βαπτίσματος τὴν ἀπαρχὴν τοῦ
ἁγίου πνεύματος λαμβάνομεν, καὶ ἀρχὴ ἑτέρου βίου γίνεται ἡμῖν ἡ παλιγ-
γενεσία καὶ σφραγὶς καὶ φυλακτήριον καὶ φωτισμός.
Χρὴ δὲ πάσῃ δυνάμει ἀσφαλῶς τηρεῖν ἑαυτοὺς καθαροὺς ἀπὸ ῥυπαρῶν
ἔργων, ἵνα μὴ πάλιν ὥσπερ κύων ἐπὶ τὸν ἴδιον ἔμετον ἐπιστρέψαντες δού-
λους πάλιν ἑαυτοὺς τῆς ἁμαρτίας ποιήσωμεν. «Πίστις γὰρ χωρὶς ἔργων
νε-
κρά ἐστιν», ὁμοίως καὶ ἔργα χωρὶς πίστεως· ἡ γὰρ ἀληθὴς πίστις διὰ τῶν
ἔργων δοκιμάζεται.
Ιωάννης Δαμασκηνός Orationes de imaginibus tres Sec.1,11, line 8
μενα πρὶν γενέσεως αὐτῶν, ὥσπερ, εἴ τις βούλοιτο

οἰκοδομῆσαι οἶκον, ἀνατυποῖ καὶ εἰκονίζει πρῶτον
τὸ σχῆμα κατὰ διάνοιαν.
Εἶτα πάλιν εἰκόνες εἰσὶ τῶν ἀοράτων καὶ
ἀτυπώτων, σωματικῶς τυπουμένων πρὸς ἀμυδρὰν
κατανόησιν. Καὶ γὰρ ἡ θεία γραφὴ τύπους θεῷ καὶ
ἀγγέλοις περιτίθησι καὶ τὴν αἰτίαν διδάσκων ὁ
αὐτὸς θεῖος ἀνήρ φησιν, ὅτι μὲν γὰρ εἰκότως προ-
βέβληνται τῶν ἀτυπώτων οἱ τύποι καὶ τὰ σχήματα
τῶν ἀσχηματίστων, οὐ μόνην αἰτίαν φαίη τις εἶναι
τὴν καθ' ἡμᾶς ἀναλογίαν ἀδυνατοῦσαν ἀμέσως ἐπὶ
τὰς νοητὰς ἀνατείνεσθαι θεωρίας καὶ δεομένην οἰ-
κείων καὶ συμφυῶν ἀναγωγῶν. Εἰ τοίνυν τῆς ἡμῶν
προνοῶν ἀναλογίας ὁ θεῖος λόγος πάντοθεν τὸ ἀνα-
τατικὸν ἡμῖν ποριζόμενος καὶ τοῖς ἁπλοῖς καὶ ἀτυ-
πώτοις τύπους τινὰς περιτίθησι, πῶς μὴ εἰκονίσει
τὰ σχήμασι μεμορφωμένα κατὰ τὴν οἰκείαν φύσιν
454
καὶ ποθούμενα μέν, διὰ δὲ τὸ μὴ παρεῖναι ὁρᾶσθαι

μὴ δυνάμενα; Διὰ γὰρ τῆς αἰσθήσεως φαντασία τις
συνίσταται ἐν τῇ ἐμπροσθίῳ κοιλίᾳ τοῦ ἐγκεφάλου
καὶ οὕτω τῷ κριτικῷ παραπέμπεται καὶ τῇ μνήμῃ
Orus Gramm., Vocum Atticarum collectio (fragmenta ap. alios auctores

et in aliis Ori scriptis) Fragment 91, line 2
(V. Test.). λάγνης· οὐ λάγνος ὑπὸ τῶν Ἀττικῶν λέγεται.

“τοιαῦτα μέντοι πολλὰ ἀναγκαίως ἔχει
πάσχειν ὅταν λάγνην τὸν ὀφθαλμὸν φορῇς.”
(fr. com. adesp. 388, immo Ar., V. Testes). ἡ δὲ ἀναλογία, οἶμαι, καὶ
λάγνητα, ὡς Κράτητα καὶ Μάγνητα.
λαμπρὰν ἡμέραν λέγουσιν, οὐ καθαράν.
λεωργόν· ἐν τῷ ω καὶ Ἀττικοὶ καὶ Ἴωνες· καὶ Ξενοφῶν (Mem. 1, 3, 9)·
“θερμουργότατον καὶ λεωργότατον”. Δωριεῖς δὲ διὰ τοῦ ου, λεουργόν.
λήμματα λέγουσι, λήμψομαι δὲ οὐκέτι. οἱ μέντοι Δωριεῖς φυλάς-
σουσι τὴν ἀναλογίαν τοῦ λήμψομαι.
λύγξ· οὐχὶ λυγμὸς καλεῖται ὑπὸ τῶν Ἀττικῶν.
μὰ δία· οὐκ ἐπὶ τοῦ νὴ Δία ἔλεγον, ὡς οἴονταί τινες, ἐχρῶντο δὲ
αὐτῷ ἀντὶ τοῦ οὐ μὰ Δία ὥσπερ καὶ τῷ νὴ Δία ἐπὶ τῷ ναὶ μὰ
Δία· ὅθεν καὶ τὸ ναὶ Δία λέγουσι καὶ ναὶ μὰ Δία.
μαλακὸς καὶ μαλθακός· ἑκατέρως. Θουκυδίδης δὲ ἄνευ τοῦ θ. καὶ
μαλακίζεσθαι, οὐχὶ μαλθακίζεσθαι.
μαλάχη· οὐ μολόχη· παρ' οὐδενὶ γὰρ κεῖται. εἴρηται δὲ διὰ τὴν μαλα-
κότητα.
Prolegomena De Comoedia, De Hellenismo et Atticismo Line 1
ΤΩΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΩΜΩΙΔΙΑΣ ΠΟΙΗΤΩΝ ΟΝΟΜΑΤΑ ΚΑΙ

ΔΡΑΜΑΤΑ
Θεοπόμπου δράματα ιζʹ.

Στράττιδος δράματα ιϛʹ.
Φερεκράτους δράματα ιηʹ.
Κράτητος δράματα ηʹ.
Πλάτωνος δράματα κηʹ.
455
Τηλεκλείδου δράματα ϛʹ.

Φρυνίχου δράματα ιʹ.
DE HELLENISMO ET ATTICISMO
ὅτι κατὰ τρόπους δέκα διαφέρει τὸ ἑλληνίζειν τοῦ ἀττικίζειν· κατὰ

ἀναλογίαν,
παρὰ τὴν ἐτυμολογίαν, παρὰ τὰ σχήματα, παρὰ τὸν σχηματισμὸν τῶν
ὀνομάτων,
παρὰ τὴν ἀλληγορίαν, παρὰ τοὺς ἀριθμούς, παρὰ τὰ γένη, παρὰ τὰ
πνεύματα,
παρὰ τοὺς χρόνους, παρὰ τοὺς τόνους. παρὰ μὲν τὴν ἀναλογίαν καὶ
ἐτυμολογίαν,
ὅτι οἱ μὲν ἑλληνίζοντες τούτοις μάλιστα χρῶνται, οἱ δὲ ἀττικίζοντες οὐδ'
ὅλως. παρὰ τὰ σχήματα, ἐπειδὴ πάλιν ἔθος ἐστὶ τοῖς ἀττικοῖς χρῆσθαι
σχήμασι,
τοῖς δὲ ἑλληνίζουσιν οὐκέτι. παρὰ δὲ τὸν σχηματισμόν, ἐπειδὴ κατὰ
πολλοὺς
τρόπους ἐκ τῆς ἑλληνικῆς συνηθείας μετασχηματίζεται τὰ ὀνόματα. παρὰ
δὲ τοὺς
χρόνους, ὅτι συστελλόντων τινὰ τῶν ἑλληνιζόντων αὐτοὶ ἐκτείνουσι
μᾶλλον ἢ
συστέλλουσι. παρὰ δὲ τὰ πνεύματα, ἐπεὶ δασύνουσιν ἔνια ψιλούντων, ἢ
ψιλοῦσι
δασυνόντων. παρὰ δὲ τὰ γένη, ἐπειδὴ θηλυκῶς τινα λεγόντων ἀρσενικῶς
ἢ
Georgius Cedrenus Chronogr., Compendium historiarum Vol.1, p. 661,

line 11
σθαι. ἐπεὶ τοίνυν διέγνωσται ἡμῖν ὥς τινες ἐν Ἱεροσολύμοις εἰσὶ

μοναχοὶ δήπουθεν Πυθαγόρᾳ καὶ Πλάτωνι καὶ Ὠριγένει τῷ Ἀδα-
μαντίῳ καὶ τῇ τούτων δυσσεβείᾳ καὶ πλάνῃ κατακολουθοῦντες καὶ
διδάσκοντες, δεῖν ᾠήθημεν φροντίδα καὶ ζήτησιν ποιήσασθαι
περὶ τούτων, ἵνα μὴ τέλεον διὰ τῆς Ἑλληνικῆς καὶ Μανιχαϊκῆς
ἀπάτης αὐτῶν πολλοὺς ἀπολέσωσι. λέγουσι γάρ, ἵνα ἐκ τῶν πολ-
λῶν ὀλίγα μνημονεύσωμεν, ὅτι νόες ἦσαν δίχα παντὸς ἀριθμοῦ τε
καὶ ὀνόματος, ὡς ἑνάδα πάντων εἶναι τῶν λογικῶν τῇ ταυτότητι
τῆς οὐσίας καὶ ἐνεργείας καὶ τῇ δυνάμει τῇ πρὸς τὸν θεὸν λόγον
ἑνώσει τε καὶ γνώσει. καὶ ὡς κόρον αὐτῶν λαμβανόντων τῆς
456
θείας ἀγάπης καὶ θεωρίας, κατὰ ἀναλογίαν τῆς ἐπὶ τὸ χεῖρον

ἑκάστου τροπῆς λεπτομερέστερα ἢ καὶ παχύτερα σώματα ἀμφιά-
σασθαι καὶ ὀνόματα κληρώσασθαι, κἀντεῦθεν τὰς οὐρανίους καὶ
λειτουργικὰς ὑποστῆναι δυνάμεις. ἀλλὰ μὴν καὶ ἥλιον καὶ σελή-
νην καὶ τοὺς ἀστέρας, καὶ αὐτὰ τῆς αὐτῆς τῶν λογικῶν ἑνάδος
ὄντα, ἐκ τῆς ἐπὶ τὰ χείρω τροπῆς τοῦτο γεγονέναι ὅπερ εἰσί. τὰ
δὲ ἐπὶ πλεῖον τῆς θείας ἀποψυγέντα λογικὰ ψυχὰς ὀνομασθῆναι
καὶ σώμασι παχυτέροις τοῖς καθ' ἡμᾶς ἐμβληθῆναι. τὰ δὲ ἐπὶ
τὸ ἄκρον τῆς κακίας ἐληλακότα ψυχροῖς καὶ ζοφεροῖς ἐνδεθῆναι
σώμασι, καὶ δαίμονας ὀνομασθῆναι γενόμενα. καὶ ὅτι ἐξ ἀγγελι-
κῆς μὲν καταστάσεως ψυχικὴ γίνεται κατάστασις,
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De strategematibus (olim sub

auctore Herone Byzantio) Wescher p. 238, line 11
ἄνωθεν ἀνακεχαραγμένων, καὶ ἑτέρου ἴσου τε καὶ ὁμοίου καὶ ὁμοίως

κάτωθεν ἀνακεχαραγμένου ἐπ' αὐτῶν κατὰ τὴν θέσιν ἐφαρμοζο-
μένου, μεταξὺ τῶν δύο καὶ ἐφ' ἑκάτερα τοῦ ἐπιτεθέντος λοξοῦ τὰ
ὀρθὰ κατὰ πλάτος ἐμβάλλονται· ἀπ' ἄκρων δὲ τῶν κειμένων
ἀντιβαίνοντα δύο ἐπὶ τὰ πλάτη τῶν ὀρθῶν καὶ δύο ἀπὸ τοῦ λοξοῦ ἐπὶ
τὰ πάχη διαλόξως· ἀλλ' οὐδετέρα τούτων ἐστὶν ἀσφαλεστάτη ὡς ἡ
προειρημένη. Τὴν δὲ ἀπ' ἀλλήλων διάστασιν τῶν τιθεμένων
πλαγίων καὶ τῶν ὀρθῶν ὁ τεχνίτης διορίσει, πρὸς τὴν τοῦ ὕψους
σκοπήσας σύνθεσίν τε καὶ συμμετρίαν· ὡσαύτως δὲ καὶ τὰ μεγέθη
τῶν ξύλων τῆς τε βάσεως καὶ τοῦ ὕψους ἐπὶ τὰς τρεῖς διαστάσεις
κατὰ ἀναλογίαν ἐπαυξήσει τε καὶ μειώσει.
Διάδης μὲν οὖν καὶ Χαρίας οἱ Πολυείδου τοῦ Θετταλοῦ μαθη-
ταί, οἱ συστρατευθέντες Ἀλεξάνδρῳ τῷ Μακεδόνι μηχανικοί,
πρῶτοι τά τε τρύπανα καὶ τὰς διαβάθρας καὶ τοὺς φερομένους
διὰ τροχῶν ξυλίνους πύργους ἐξεῦρον· καὶ τοὺς μὲν ἐλάσσονας αὐ-
τῶν πηχῶν πρὸς ὕψος ἐποίουν ξ, τὴν δὲ βάσιν ἐτετραγώ-
νιζον, ἑκάστην πλευρὰν τοῦ τε μήκους καὶ πλάτους ἀνὰ πηχῶν
τιθέντες ιζ, δεκαστέγους αὐτοὺς ποιοῦντες, ἐπὶ δὲ τῇ ἀνωτάτω
στέγῃ συναγωγὴν ἰσοτετράγωνον ἀπολαμβάνοντες, κατ' ἀναλογίαν
τοῦ τῆς βάσεως πέμπτου μέρους τοῦ λεγομένου ἐμβαδοῦ, ἤτοι τοῦ
ὑπὸ τῶν τεσσάρων πλευρῶν περιοριζομένου χωρίου, ὡς ἐφεξῆς

457
σκοπήσας σύνθεσίν τε καὶ συμμετρίαν· ὡσαύτως δὲ καὶ τὰ μεγέθη

τῶν ξύλων τῆς τε βάσεως καὶ τοῦ ὕψους ἐπὶ τὰς τρεῖς διαστάσεις
κατὰ ἀναλογίαν ἐπαυξήσει τε καὶ μειώσει.
Διάδης μὲν οὖν καὶ Χαρίας οἱ Πολυείδου τοῦ Θετταλοῦ μαθη-
ταί, οἱ συστρατευθέντες Ἀλεξάνδρῳ τῷ Μακεδόνι μηχανικοί,
πρῶτοι τά τε τρύπανα καὶ τὰς διαβάθρας καὶ τοὺς φερομένους
διὰ τροχῶν ξυλίνους πύργους ἐξεῦρον· καὶ τοὺς μὲν ἐλάσσονας αὐ-
δηλωθήσεται. Τοὺς δὲ μείζονας καὶ ἡμιολίους τούτων πεντεκαιδεκα-
στέγους ἐποίουν, ὕψος δὲ πηχῶν ϙ· καὶ ἔτι τοὺς διπλασίους εἰκοσα-
στέγους πρὸς ὕψος πηχῶν ρκ· ἑκάστην δὲ πάλιν πλευρὰν τῆς
τῶν διπλασίων βάσεως ἀνὰ πηχῶν κδ ἔγγιστα. Καὶ μείζονάς τε
καὶ ἐλάσσονας κατ' ἀναλογίαν κατεσκεύαζον, ἐπὶ τὰς τρεῖς διαστά-
σεις τὰ ξύλα αὐξάνοντες ἢ μειοῦντες, τουτέστι κατά τε μῆκος
πλάτος τε καὶ πάχος· ὡσαύτως δὲ καὶ τὰς τῶν στεγῶν διαιρέσεις
πρὸς τὴν τοῦ ὕψους κατεμέριζον συμμετρίαν.


δηλωθήσεται. Τοὺς δὲ μείζονας καὶ ἡμιολίους τούτων πεντεκαιδεκα-
στέγους ἐποίουν, ὕψος δὲ πηχῶν ϙ· καὶ ἔτι τοὺς διπλασίους εἰκοσα-
στέγους πρὸς ὕψος πηχῶν ρκ· ἑκάστην δὲ πάλιν πλευρὰν τῆς
τῶν διπλασίων βάσεως ἀνὰ πηχῶν κδ ἔγγιστα. Καὶ μείζονάς τε
καὶ ἐλάσσονας κατ' ἀναλογίαν κατεσκεύαζον, ἐπὶ τὰς τρεῖς διαστά-
σεις τὰ ξύλα αὐξάνοντες ἢ μειοῦντες, τουτέστι κατά τε μῆκος
πλάτος τε καὶ πάχος· ὡσαύτως δὲ καὶ τὰς τῶν στεγῶν διαιρέσεις
πρὸς τὴν τοῦ ὕψους κατεμέριζον συμμετρίαν. Ἑξατρόχους
αὐτούς, ἐνίοτε δὲ καὶ ὀκτατρόχους πρὸς τὸ ἔξογκον τοῦ μεγέθους
ἐποίουν· ἐπὶ πάντας δὲ ἀεὶ τὸ τῆς βάσεως πέμπτον μέρος ἄνωθεν
ἀπετίθουν.
458

καὶ πέμπτον τῆς βάσεως ἀπολαμβάνειν ἄνωθεν, ὡς ἂν καὶ τὰ ἀνώ-

τερα ζυγὰ ἀνὰ ποδῶν ζ καὶ μέρους ἕκτου ποιεῖν. καὶ ἐπὶ μὲν
δεκαστέγου τοὺς κάτωθεν παραστάτας ἀνὰ ποδῶν θ γίνεσθαι,
τοὺς δὲ ἐπὶ ταῖς ἀνωτέραις τέτρασι στέγαις ἀνὰ ποδῶν ϛ μόνων,
τοὺς δ' ἔτι ἀνωτέρους ἐπὶ ταῖς ὑπολοίποις τέτρασιν ἀνὰ ε καὶ
μέρους.
Οὕτως οὖν οὐ μόνον αἱ κατ' ἀριθμὸν διαφέρουσαι τῶν πύργων
στέγαι πρὸς ξ ποδῶν ὕψος ἰσοϋψεῖς εὑρεθήσονται, ἀλλὰ καὶ
οἱ ἐξ ἀμφοτέρων πρὸς πήχεις καὶ πόδας κατασκευαζόμενοι πύργοι
καὶ κατὰ μέγεθος διαφέροντες σύμμετροι πρὸς ἀλλήλους κατὰ
ἀναλογίαν δειχθήσονται. Εἰ γὰρ ὁ πῆχυς κδ κατὰ
μῆκός ἐστι δακτύλων, τοῦ ποδὸς ιϛ ὄντος, ἔχει δὲ ὁ κδ
τὸν ιϛ καὶ τὸ ἥμισυ αὐτοῦ, ἡμιόλιος αὐτοῦ ἐστιν, ὑφημιόλιος δὲ
πρὸς πῆχυν ὁ πούς· ὥστε καὶ αἱ τοῦ ὕψους πήχεις ξ καὶ
αὐτῆς βάσεως τοῦ μήκους ιζ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν πρὸς
τοὺς πόδας ἕξουσιν, ὡσαύτως δὲ καὶ τὴν ἐν λόγοις συμφωνίαν, ὅτι
κοινῷ μέτρῳ ἀμφότεροι μετροῦνται.

τοὺς δ' ἔτι ἀνωτέρους ἐπὶ ταῖς ὑπολοίποις τέτρασιν ἀνὰ ε καὶ
μέρους.
Οὕτως οὖν οὐ μόνον αἱ κατ' ἀριθμὸν διαφέρουσαι τῶν πύργων
στέγαι πρὸς ξ ποδῶν ὕψος ἰσοϋψεῖς εὑρεθήσονται, ἀλλὰ καὶ
οἱ ἐξ ἀμφοτέρων πρὸς πήχεις καὶ πόδας κατασκευαζόμενοι πύργοι
καὶ κατὰ μέγεθος διαφέροντες σύμμετροι πρὸς ἀλλήλους κατὰ
ἀναλογίαν δειχθήσονται. Εἰ γὰρ ὁ πῆχυς κδ κατὰ
μῆκός ἐστι δακτύλων, τοῦ ποδὸς ιϛ ὄντος, ἔχει δὲ ὁ κδ
τὸν ιϛ καὶ τὸ ἥμισυ αὐτοῦ, ἡμιόλιος αὐτοῦ ἐστιν, ὑφημιόλιος δὲ
πρὸς πῆχυν ὁ πούς· ὥστε καὶ αἱ τοῦ ὕψους πήχεις ξ καὶ
αὐτῆς βάσεως τοῦ μήκους ιζ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν πρὸς
τοὺς πόδας ἕξουσιν, ὡσαύτως δὲ καὶ τὴν ἐν λόγοις συμφωνίαν, ὅτι
κοινῷ μέτρῳ ἀμφότεροι μετροῦνται. Ὁ γὰρ λ τρὶς
μὲν μετρεῖ τὸν ϙ, δὶς δὲ τὸν ξ· καὶ πάλιν ὁ η τρὶς
μὲν τὸν κδ μετρεῖ, δὶς δὲ τὸν ιϛ· καὶ ἔστιν ὡς ϙ πρὸς ξ,
οὕτως κδ πρὸς ιϛ· καὶ ὡς κδ πρὸς ιϛ, οὕτως καὶ οἱ τροχοὶ
459
πρὸς ἀλλήλους κατ' ἀριθμόν τε καὶ μέγεθος, καὶ ἡ βάσις πρὸς

τὴν βάσιν, ὡς καὶ τὰ τρία πρὸς δύο. ἐδείχθησαν ἄρα καὶ οἱ με-
τροῦντες πρὸς ἀλλήλους τὸν αὐτὸν τοῖς μετρουμένοις κατ' ἀνα-
λογίαν ἔχοντες λόγον· ὥστε οὐ μόνον πρὸς συμμετρίαν, ἀλλὰ καὶ
συμφωνίαν τῶν φορητῶν πύργων κατασκευὰς οἱ περὶ Ἀπολλό

πρὸς τὴν καταμέτρησιν καὶ σύμφωνοι ἐν λόγῳ δειχθήσονται· καὶ

γὰρ οἱ δύο ἥμισυ πήχεις τῆς διαμέτρου ἑξάκις μὲν τὸν ιε
μετροῦσι, τετράκις δὲ τὸν ι, καὶ δωδεκάκις μὲν τὸν λ, τὸν δὲ
κ ὀτάκις· καὶ ἔστιν ὡς ὁ ϛ πρὸς δ, οὕτως ὁ λ
πρὸς κ· καὶ ὡς ιε πρὸς τὸν ϛ, οὕτως ὁ ι πρὸς τὸν δ· ἡμιό-
λιος δὲ ὁ ϛ τοῦ δ· ἔχει γὰρ τὸν δ καὶ τὸ 𐅶 αὐτοῦ· ἡμιόλιος
ἄρα καὶ ὁ ιε τοῦ ι· διπλασιεφήμισυς δὲ ὁ ιε τοῦ ϛ· διπλα-
σιεφήμισυς ἄρα καὶ ὁ ι τοῦ δ· ὥστε καὶ ἡ τῆς διαμέτρου τῶν
τροχῶν καταμέτρησις σύμφωνος πρὸς τὴν τοῦ μεγέθους κατα-
σκευὴν εὑρίσκεται, ὡς τὸν αὐτὸν τοῖς μετρουμένοις κατὰ ἀναλο-
γίαν σώζουσι λόγον. Καὶ τὸ σχῆμα [δὲ] καταγέγραπται.
Ὁ δὲ αὐτὸς αὐλὸς ἐνεργέστερος πρὸς πολιορκίαν γενήσεται, εἰ
μεῖζον κατὰ μέγεθος ἐπὶ τὸ ἔμπροσθεν στόμιον εἴη, καὶ ὑπὸ δύο
κλειομένων θυρίδων τὴν ἐξέλευσιν ἔχοι, ὥστε καὶ δύο ἐνόπλους ἄνδρας
τοὺς τῷ τείχει ὁμοῦ ἐπιβαίνειν μέλλοντας παρὰ μέρος ἑστῶτας ἐπ'
ἀλλήλους εἰσδέχεσθαι. Αἱ δὲ τοῦ αὐτοῦ στομίου θύραι ἔξωθεν κατα-
πληκτικαὶ διὰ γλυφῆς ἐκφανοῦς καὶ πολυχρώμου γραφῆς σὺν τῷ
ἔμπροσθεν μέρει τοῦ αὐλοῦ γινέσθωσαν, δράκοντος ἢ λέοντος πυρο-
φόρον ἐπιφερόμεναι προτομὴν εἰς κατάπληξιν καὶ φόβον τῶν
ἐναντίων προσερχομένην, ὅπως καὶ πρὸ τῆς ἐπιβάσεως πτοηθέντες
οἱ τῷ τείχει προεστῶτες ἀπὸ τῶν μεταπυργίων ἐκφύγωσι.
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De cerimoniis aulae Byzantinae

(lib. 1.84-2.56) P. 473, line 13
κεντινάρια καὶ μιλιαρήσια σακκία λόγῳ τῆς βασιλικῆς ἑται-

ρείας καὶ τῶν βασιλικῶν ἀγούρων καὶ τῶν σχολαρίων καὶ
τῶν παραμενόντων τῷ βασιλεῖ εἰς τὴν φῖναν· ἱμάτια ἐξ ἀ-
γορᾶς ἀπὸ τοῦ φόρου δεκάλια, ἐννάλια, ὀκτάλια, ἑπτάλια,
ἑξάλια, λωρωτὰ μεταξωτὰ αἰγύπτικα· ἀληθινὰ ἐνθάδια·
ταῦτα πάντα διὰ τὸ ἀποστέλλεσθαι εἰς ἐθνικοὺς λόγῳ ξενί-
460
ων. ἱμάτια ἐξ ἀγορᾶς ἀπὸ τοῦ φόρου, ἐῤῥαμμένα δίσχιστα

μανιακάτα, δεκάλια, ἐννάλια, ὀκτάλια, ἑπτάλια καὶ ἑξάλια,
λωρωτὰ μεταξωτὰ αἰγύπτικα, ἀληθινὰ ἐνθάδια, βαμβακερὰ
ἀληθινὰ ἐνθάδια καὶ πράσινα· ζωστρία διαφόρων τιμῶν καὶ
ποιοτήτων· σφιγκτούρια ἑκάστου ἱματίου πρὸς ἀναλογίαν·
ὑποκαμισοβράκια διαφόρων τιμῶν καὶ ποιοτήτων· ἐπιῤῥι-
πτάρια διαφόρων τιμῶν καὶ ποιοτήτων· τουβία ἑκάστου ἱμα-
τίου πρὸς ἀναλογίαν· ὑποδήματα διαφόρων τιμῶν καὶ ποι-
οτήτων· σάβανα μετὰ τῶν ἀκολουθιῶν αὐτῶν πρῶτα, δεύ-
τερα καὶ τρίτα. ἰστέον, ὅτι τὰ μὲν βλαττία τά τε ἀράφια
καὶ τὰ ἐῤῥαμμένα ἐν σκευαρίοις ὀφείλουσι βαστάζεσθαι, τὰ
δὲ λοιπὰ πάντα, οἷον λωρωτὰ ἀληθινὰ ἐνθάδια ἐῤῥαμμένα
τε καὶ ἀράφια ἐν βουλγιδίοις ἢ καὶ δισακκίοις· πυρέκβολα
μετὰ ἵσκας, φανάρια χαλκᾶ κοσκινωτὰ βʹ, κανδῆλαι χαλκαῖ
εἰς τὰ βασιλικὰ πεντζιμέντα δύο· πέταλα χαλκᾶ κοσκινωτὰ

(lib. 1.84-2.56) P. 473, line 16
γορᾶς ἀπὸ τοῦ φόρου δεκάλια, ἐννάλια, ὀκτάλια, ἑπτάλια,

ἑξάλια, λωρωτὰ μεταξωτὰ αἰγύπτικα· ἀληθινὰ ἐνθάδια·
ταῦτα πάντα διὰ τὸ ἀποστέλλεσθαι εἰς ἐθνικοὺς λόγῳ ξενί-
ων. ἱμάτια ἐξ ἀγορᾶς ἀπὸ τοῦ φόρου, ἐῤῥαμμένα δίσχιστα
μανιακάτα, δεκάλια, ἐννάλια, ὀκτάλια, ἑπτάλια καὶ ἑξάλια,
λωρωτὰ μεταξωτὰ αἰγύπτικα, ἀληθινὰ ἐνθάδια, βαμβακερὰ
ἀληθινὰ ἐνθάδια καὶ πράσινα· ζωστρία διαφόρων τιμῶν καὶ
ποιοτήτων· σφιγκτούρια ἑκάστου ἱματίου πρὸς ἀναλογίαν·
ὑποκαμισοβράκια διαφόρων τιμῶν καὶ ποιοτήτων· ἐπιῤῥι-
πτάρια διαφόρων τιμῶν καὶ ποιοτήτων· τουβία ἑκάστου ἱμα-
τίου πρὸς ἀναλογίαν· ὑποδήματα διαφόρων τιμῶν καὶ ποι-
οτήτων· σάβανα μετὰ τῶν ἀκολουθιῶν αὐτῶν πρῶτα, δεύ-
τερα καὶ τρίτα. ἰστέον, ὅτι τὰ μὲν βλαττία τά τε ἀράφια
καὶ τὰ ἐῤῥαμμένα ἐν σκευαρίοις ὀφείλουσι βαστάζεσθαι, τὰ
δὲ λοιπὰ πάντα, οἷον λωρωτὰ ἀληθινὰ ἐνθάδια ἐῤῥαμμένα
τε καὶ ἀράφια ἐν βουλγιδίοις ἢ καὶ δισακκίοις· πυρέκβολα
μετὰ ἵσκας, φανάρια χαλκᾶ κοσκινωτὰ βʹ,

(lib. 1.84-2.56) P. 692, line 18
δάτος λίτρας γʹ. ὁ βασιλικὸς στράτωρ λίτρας δʹ. ὁ βα-

461
σιλικὸς σπαθάριος λίτρας εʹ. ὁ βασιλικὸς σπαθαροκανδιδά-

τος λίτρας ϛʹ. ὁ βασιλικὸς πρωτοσπαθάριος λίτρας ιβʹ, πολ-
λάκις δὲ καὶ ιηʹ λίτρας. ἀμφότεροι οὗτοι κἄντε ὦσιν εἰς
ὀφφίκια, κἄντε μή. εἰ δὲ καὶ ἐκ τούτων τις θέλει καὶ εἰς
τοὺς βασιλικοὺς τοὺς ἐνρόγους ὀρθῶσαι, παρέχει ἔξωθεν τῆς
τιμῆς τοῦ ἀξιώματος λίτρας δʹ. εἰ δὲ καὶ εἰς τὸν χρυσοτρί-
κλινον, παρέχει ἑτέρας λίτρας δʹ. ὁ θέλων γενέσθαι εἰς τὴν
μεγάλην ἑταιρείαν, εἰ μέν ἐστιν ἡ ῥόγα αὐτοῦ μέχρι νομι-
σμάτων μʹ, παρέχει λίτρας ιϛʹ· εἰ δὲ πλείονα ῥόγαν ἐπιζη-
τεῖ, κατὰ ἀναλογίαν τῆς ῥόγας ὀφείλει ἀναβιβάζεσθαι καὶ τὸ
τίμημα, ἤγουν τὰ ζʹ νομίσματα, λίτραν αʹ. ὁ εἰς τὴν μέ-
σην ἑταιρείαν θέλων γενέσθαι, ἐὰν λαμβάνει ῥόγαν νομίσμα-
τα κʹ, ὀφείλει δοῦναι λίτρας ιʹ· εἰ δὲ πλείω τῶν κʹ νομισμά-
των ἐπιζητεῖ, κατὰ ἀναλογίαν τῆς ῥόγας ὀφείλει ἀναβιβά-
ζειν καὶ τὸ τίμημα. ὁ εἰς τοὺς Φαργάνους, εἴτε εἰς τοὺς
Χαζάρους θέλων γενέσθαι, ὀφείλει διδόναι λίτρας ζʹ, δηλον-
ότι νὰ ἔχει ῥόγαν νομίσματα ιβʹ. ὁ δὲ εἰς τὸ τραπέζιον, εἴ-
τε εἰς τὸ βεστιάριον, εἴτε εἰς τὰ ἀρχοντογεννήματα θέλων
γενέσθαι, ἐὰν λαμβάνει ῥόγαν νομίσματα ιʹ, ὀφείλει διδό-
ναι λίτρας ϛʹ. ὁ εἰς τοὺς κληρικοὺς τοῦ ναοῦ θέλων γενέ

(lib. 1.84-2.56) P. 716, line 7
Αἱ δὲ ὑποτεταγμέναι ἑκάστῃ τούτων ἀρχῇ αἱ καὶ συνεπόμεναι.

αὐταῖς εἰσιν ἐξ ὀνόματος αὗται.
Ὑποπέπτωκεν δὲ ἑκάστῃ τούτων ἀξιωμάτων ἀρχῇ εἴδη

ἀξιωμάτων διάφορα κατὰ ἀναλογίαν καὶ τάξιν καὶ τῆς ἑκά-
στου προελεύσεως, ἃ καὶ αὐτὰ ὀφφίκια ὀνομάζονται. διαι-
ροῦνται δὲ καὶ αὐτὰ εἰς μέρη τρία· εἰς ταγματικοὺς, εἰς
θεματικοὺς καὶ εἰς συγκλητικούς. τῷ γὰρ στρατηγῷ τῶν Ἀ-
νατολικῶν ὑποπίπτουσιν κατὰ βαθμὸν εἴδη ἀξιωμάτων ιαʹ,
οἷον τουρμάρχαι, μεριάρχαι, κόμης τῆς κόρτης, χαρτουλά-
ριος τοῦ θέματος, δομέστικος τοῦ θέματος, δρουγγάριος τῶν
βάνδων, κόμητες ὁμοίως, κένταρχος τῶν σπαθαρίων, κόμης
τῆς ἑταιρείας, πρωτοκαγκελλάριος, πρωτομανδάτωρ. τῷ δὲ
δομεστίκῳ τῶν σχολῶν ὑποπίπτουσιν κατὰ βαθμὸν

(lib. 1.1-92)
462
ἐν ἑκάστῃ προελεύσει, ἤγουν τῇ οὔσῃ πρὸς ἄρκτον,

δέχονται αὐτὸν ἐκεῖσε ἐν πρώτοις ὁ δομέστικος τῶν
σχολῶν μετὰ τοῦ περατικοῦ δήμου τῶν Βενέτων, ἐπιδίδωσι
δὲ λιβελλάριον τῷ βασιλεῖ, φορῶν χλανίδιον βένετον χρυ-
σοΰφαντον, καὶ διασώζει τὸν βασιλέα τὸ αὐτὸ μέρος
μέχρι τοῦ Ἑξακιονίου. Ὁ δὲ δομέστικος τῶν ἐκσκου-
βίτων μετὰ τοῦ περατικοῦ δήμου τῶν Πρασίνων δέχονται
τὸν βασιλέα ἐν τῷ Ἑξακιονίῳ, καὶ ἐπιδιδόντος τοῦ
δημοκράτου λιβελλάριον, διασώζουσιν αὐτὸν μέχρι τῆς
Μονήτας· φορεῖ δὲ καὶ ὁ δημοκράτης χλανίδα πράσινον
χρυσοΰφαντον κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ μέρους αὐτοῦ. Καὶ
τῆς πολιτικῆς τὸ μέρος τῶν Πρασίνων δέχονται τὸν βασι-
λέα ἐν τῇ Μονήτῃ, καὶ ἐπιδίδωσιν ὁ δήμαρχος τῷ βασιλεῖ
λιβελλάριον καὶ διασώζει τὸν βασιλέα τὸ αὐτὸ μέρος μέχρι
τῆς πρώτης καμάρας τοῦ Ξηρολόφου, φοροῦντος τοῦ δημ-
άρχου χλανίδα πράσινον. Καὶ τῆς πολιτικῆς τὸ μέρος τῶν
Βενέτων δέχονται τὸν βασιλέα ἐν τῇ καμάρᾳ τοῦ Ξηρο-
λόφου, φοροῦντος τοῦ δημάρχου χλανίδα βένετον, ἐπιδίδωσι
δὲ τῷ βασιλεῖ λιβελλάριον, καὶ διασώζουσιν οἱ τοῦ μέρους
τὸν βασιλέα μέχρι τῆς μέσης τοῦ Ξηρολόφου· τῆς πολι-
τικῆς τὸ μέρος τῶν Πρασίνων δέχονται τὸν βασιλέα ἐν τῇ
Joannes Doxapatres Rhet., Prolegomena in Hermogenis librum περὶ

εὑρέσεως
Vol.14, p. 367, line 23
τὸ Περὶ τῶν στάσεων τῶν ἄλλων προτέθειται διὰ τὸ

παχυμερέστερα τὰ τῶν στάσεων εἶναι, λεπτομερέστερα
δὲ τὰ τῶν εὑρέσεων καὶ τούτων ἔτι λεπτότερα τὰ περὶ
ἰδεῶν, ὡς τὰς μὲν στάσεις μείζοσι ζῴου μέρεσιν ἐοικέ-
ναι, οἷον κεφαλῇ, ὤμοις, κοιλίᾳ, μηροῖς τε καὶ τοῖς πο-
σίν, ἐλάττοσι δὲ μέρεσι τὰς εὑρέσεις, οἷον ὀφθαλμοῖς,
ῥισίν, ὠτίοις, χείλεσι, γλώττῃ καὶ τοῖς τοιούτοις, τὰς
δὲ ἰδέας ἔτι τούτων ἐλάττοσιν, οἷον βλεφάροις, κόραις,
γνάθοις καὶ τοῖς τούτων παραπλησίοις. ἢ κρεῖττον οὕ-
τω περὶ τούτων διαλαβεῖν· ἡ μὲν γὰρ περὶ τῶν στά-
σεων καὶ τῶν εὑρέσεων ἀναλογία καλῶς ἀποδέδοται καὶ
αἳ μὲν μείζοσιν, αἳ δὲ ἐλάττοσιν ἀναλελόγηνται μέ-
ρεσιν, αἱ δὲ ἰδέαι εἴδεσι καὶ μορφαῖς προσεοίκασι ζῴου
ἑκάστῳ τῶν τοιούτων μερῶν ἐπιμορφαζόμεναι καὶ ἢ
463
πρὸς σαφήνειαν εἰδοποιοῦσαι ταῦτα ἢ πρὸς μέγεθος ἢ

κάλλος ἢ ἦθος ἢ πρὸς ἄλλην τινὰ ἁρμόζουσαν αὐτοῖς
καὶ προσφυᾶ, ὡς ἂν διδῷ ὁ καιρός, διαμορφοῦσαι ἰδέαν·
ἐφ' ᾧ καὶ ἰδέα ἀπὸ τοῦ εἴδω παρωνομάσθη ῥήματος,
εἰς ἰῶτα τῆς ει διφθόγγου μεταμειφθείσης κατὰ τὸν
φάσκοντα κανόνα, ὅτι πολλά εἰσιν ὀνόματα ἀπὸ ῥη-
μάτων γινόμενα γραφομένων μὲν τῶν ῥημάτων διὰ
Joannes Galenus Gramm., Allegoriae in Hesiodi theogoniam P. 334, line

7
καὶ ἡ τοῦ παντὸς περιφορά· ἣν δὴ περιφορὰν ἐπὶ τῷ

ἄξονι Ἄτλαντα προσαγορεύει ὁ λόγος, τὰς μὲν χεῖρας καὶ
τὴν κεφαλὴν ἐς τὸν οὐρανὸν ἔχοντα καὶ διὰ τούτων ἐρεί-
δοντα αὐτόν, τοὺς δὲ πόδας ἐπὶ τῆς γῆς. καὶ γὰρ ἡ
διάμετρος τοῦ παντός, ἤτοι ὁ ἄξων, περὶ ἣν ὁ οὐρανὸς
στρέφεται καὶ οἱ πόλοι, αἴτιος μὲν τῆς οὐρανίου περι-
φορᾶς καὶ τῆς ἀνωτάτω κινήσεως, ἡ δὲ γῆ τῆς μονῆς
τοῦ παντός· πᾶν γὰρ τὸ κινούμενον περί τι ἀκίνητον
ἥδρασται. ἐπειδὴ δέ ἐστί τι πλῆθος ἰσχύος καὶ δυνάμεως,
καθ' ἣν μένει τὸ μένον, ὥσπερ καθ' ἣν κινεῖται τὸ κι-
νοῦν καὶ ἔστι τις ἀναλογία ἀνάγκης, ὥσπερ τῶν ἐναντίων
κινήσεων, οὕτω καὶ τῶν ἡρεμιῶν, καθά φησιν Ἀριστοτέ-
λης ἐν τῷ περὶ ζώων κινήσεως, οὐδέν ἐστιν ἄτοπον, εἰ
καὶ τὴν ἰσχὺν ταύτην Ἄτλαντα προσαγορεύει τις.
510. τίκτε δ' ὑπερκύδαντα. τίκτει δὲ τὸν Μενοί-
τιον καὶ τὸν Ἐπιμηθέα, τάχα τὰς ἐξ οὐρανοῦ καταπεμπο-
μένας δυνάμεις τῆς ψυχῆς· εἰσὶ γάρ τινες τῶν παλαιῶν,
οἵ τινες λέγουσιν αὐτόθεν τὰς ψυχὰς κατέρχεσθαι πρὸς
τὸν ἐπιχθόνιον χῶρον, τάχα δὲ καὶ διὰ τὸ ταχὺ τῆς
κινήσεως καὶ ἀεικίνητον καὶ διὰ τὸ ἔνδοξον καὶ τίμιον,
ἐξ Ἰαπετοῦ καὶ Κλυμένης γεννῶνται οὗτοι·
Γεώργιος Μοναχός. Chronicon (lib. 1-4) P. 630, line 23
καὶ Πλάτωνι καὶ Ὠριγένει τῷ καὶ Ἀδαμαντίῳ καὶ τῇ τού-

των δυσσεβείᾳ καὶ πλάνῃ κατακολουθοῦντες καὶ διδάσκοντες,
δεῖν ᾠήθημεν φροντίδα καὶ ζήτησιν ποιήσασθαι περὶ τού-
των, ἵνα μὴ τέλεον διὰ τῆς Ἑλληνικῆς καὶ Μανιχαϊκῆς
ἀπάτης αὐτῶν πολλοὺς ἀπολέσωσιν. λέγουσι γάρ, ἵνα ἐκ
πολλῶν ὀλίγα μνημονεύσωμεν, ὅτι νόες ἦσαν δίχα παντὸς
464
ἀριθμοῦ τε καὶ ὀνόματος, ὡς ἑνάδα πάντων εἶναι τῶν λογι-

κῶν τῇ ταυτότητι τῆς οὐσίας καὶ ἐνεργείας καὶ τῇ δυνάμει
καὶ τῇ πρὸς τὸν θεὸν λόγον ἑνώσει τε καὶ γνώσει. καὶ ὡς
κόρον αὐτῶν λαβόντων τῆς θείας ἀγάπης καὶ θεωρίας κατ'
ἀναλογίαν ἐπὶ τὸ χεῖρον τῆς ἑκάστου τροπῆς λεπτομερέστερα
ἢ παχυμερέστερα σώματα ἀμφιάσασθαι καὶ ὀνόματα κληρώ-
σασθαι, κἀντεῦθεν τὰς οὐρανίας καὶ λειτουργικὰς ὑποστῆναι
δυνάμεις. ἀλλὰ μὴν καὶ ἥλιον καὶ σελήνην καὶ τοὺς ἀστέ-
ρας καὶ αὐτὰ τῆς αὐτῆς τῶν λογικῶν ἑνάδος ὄντα ἐκ τῆς
ἐπὶ τὰ χείρω τροπῆς τοῦτο γεγονέναι ὅπερ εἰσίν, τὰ δὲ ἐπὶ
πλεῖον τῆς θείας ἀγάπης ἀποψυγέντα λογικὰ ψυχὰς ὀνο-
μασθῆναι καὶ σώμασι παχυτέροις τοῖς καθ' ἡμᾶς ἐμβλη-
θῆναι, τὰ δὲ ἐπὶ τὸ ἄκρον τῆς κακίας ἐληλακότα ψυχροῖς
καὶ ζοφεροῖς ἐνδεθῆναι σώμασι καὶ δαίμονας γεγονέναι τε
καὶ ὀνομασθῆναι. καὶ ὅτι ἐξ ἀγγελικῆς μὲν καταστάσεως
Γεώργιος Μοναχός. Chronicon (lib. 1-4)

P. 647, line 3
Γόμορρα καὶ αἱ περὶ αὐτὰς πόλεις τὸν ὅμοιον τούτοις τρό-

πον ἐκπορνεύσασαι καὶ ἀπελθοῦσαι ὀπίσω σαρκὸς ἑτέρας
πρόκεινται δεῖγμα πυρὸς αἰωνίου δίκην ὑπέχουσαι.
Λέγει δὲ καὶ ὁ θεῖος Χρυσόστομος· ἀπιστεῖ τις τῇ γε-
έννῃ; τὰ Σόδομα διαλογιζέσθω, τὰ Γόμορρα ἐννοείτω, τὴν
γεγενημένην τιμωρίαν καὶ ἔτι μένουσαν καὶ τοῦ διαιωνίζειν
τὴν κόλασιν ἐναργὲς τεκμήριον παριστῶσαν. καὶ γὰρ οὐ
μόνον ἡ γῆ, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ ἀὴρ καὶ τὰ ὕδατα μετέσχε
τῆς συμφορᾶς. καὶ καθάπερ σώματος ἐμπρησθέντος τὸ μὲν
σχῆμα μένει καὶ ὁ τύπος ἐν τῇ τοῦ πυρὸς ὄψει καὶ ὁ ὄγκος
καὶ ἡ ἀναλογία, ἡ δὲ δύναμις οὐκέτι, οὕτω δὴ κἀκεῖσε γῆν
ἔστιν ἰδεῖν, ἀλλ' οὐδὲν ἔχουσαν γῆς, ἀλλὰ πάντα τέφρα,
πάντα σποδός· δένδρα καὶ καρπούς, ἀλλ' οὐδὲν δένδρων
οὐδὲ καρπῶν· ἀέρα καὶ ὕδωρ, ἀλλ' οὐδὲν ὕδατος οὐδὲ ἀέρος,
ἐπειδὴ καὶ ταῦτα τετέφρωνται. τοιγαροῦν οὐδὲν ἕτερον ἢ
κάμινός ἐστιν ὁ ἀήρ, κάμινος τὸ ὕδωρ, πάντα ἄκαρπα, πάντα
ἄγονα, πάντα πρὸς τιμωρίαν τῆς προλαβούσης ὀργῆς καὶ
εἰκόνες τῆς μελλούσης κολάσεως. ἐννόησον τοίνυν ἡλίκον
ἐστὶ τὸ ἁμάρτημα ὡς βιάσασθαι πρὸ καιροῦ τὴν γέενναν
φανῆναι. καὶ γὰρ παράδοξος ἦν ὁ ὑετὸς ἐκεῖνος,
Γεώργιος Μοναχός. Chronicon breve (lib. 1-6) (redactio recentior)

465
Vol.110, p. 781, line 4
καὶ τῇ τούτων δυσσεβείᾳ καὶ πλάνῃ κατακολουθοῦν-

τες καὶ διδάσκοντες, δεῖν ᾠήθημεν φροντίδα καὶ ζή-
τησιν ποιήσασθαι περὶ τούτων, ἵνα μὴ τέλειον διὰ
τῆς Ἑλληνικῆς καὶ Μανιχαϊκῆς ἀπάτης αὐτῶν πολ-
λοὺς ἀπολέσωσι· λέγουσι γὰρ, ἵνα ἐκ τῶν πολλῶν
ὀλίγα μνημονεύσωμεν, ὅτι νόες ἦσαν δίχα παντὸς
ἀριθμοῦ τε καὶ ὀνόματος, ὡς ἑνάδα πάντων εἶναι τῶν
λογικῶν τῇ ταυτότητι τῆς οὐσίας καὶ ἐνεργείας καὶ
τῇ δυνάμει τῇ πρὸς Θεὸν Λόγον ἑνώσει τε καὶ γνώ-
σει· καὶ ὡς κόρον αὐτῶν λαβόντων τῆς θείας
ἀγάπης καὶ θεωρίας, 530 κατ' ἀναλογίαν τῆς ἐπὶ
τὸ χεῖρον ἑκάστου τροπῆς λεπτομερῆ τε ἢ πα-
χύτερα σώματα ἀμφιάσασθαι καὶ ὀνόματα κληρώσα-
σθαι, κἀντεῦθεν τὰς οὐρανίους καὶ λειτουργικὰς
ὑποστῆναι δυνάμεις· ἀλλὰ μὴν καὶ ἥλιον καὶ σελή-
νην καὶ τοὺς ἀστέρας καὶ αὐτὰ τῆς αὐτῆς τῶν (138a)
λογικῶν ἑνάδος ὄντα, [ἐκ τῆς] ἐπὶ τὸ χεῖρον τρο-
πῆς τοῦτο γεγονέναι ὅπερ εἰσί· τὰ δὲ ἐπὶ πλεῖον τῆς
θείας (ἀγάπης) ἀποψυγέντα λογικὰ ψυχὰς ὀνομα-
σθῆναι καὶ σώμασι παχυτέροις τοῖς
Γεώργιος Μοναχός. Chronicon breve (lib. 1-6) (redactio recentior)
Vol.110, p. 800, line 26
τούτοις τρόπον ἐκπορνεύσασαι καὶ ἀπελθοῦσαι ὀπίσω σαρκὸς ἑτέρας

πρόκεινται δεῖγμα πυρὸς αἰωνίου
δίκην ὑπέχουσαι·» καί· «Οἷς ὁ ζόφος τοῦ σκότους εἰς αἰῶνας τετήρηται.»
(7) Λέγει δὲ καὶ ὁ θεῖος Χρυσόστομος· «Ἀπιστεῖ
τις τῇ γεέννῃ, τὰ Σόδομα διαλογιζέσθω, τὰ Γό-
μοῤῥα ἐννοείτω, τὴν γεγενημένην τιμωρίαν καὶ
ἔτι μένουσαν» καὶ τοῦ διαιωνίζειν τὴν κόλασιν
ἐναργὲς τεκμήριον παριστῶσαν· καὶ γὰρ (287b) οὐ
μόνον ἡ γῆ, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ ἀὴρ καὶ τὰ ὕδατα
μετέσχε τῆς συμφορᾶς, καὶ καθάπερ σώματος ἐμ-
πρησθέντος τὸ μὲν σχῆμα μένει καὶ ὁ τύπος ἐν τῇ
τοῦ πυρὸς ὄψει καὶ ὁ ὄγκος καὶ ἡ ἀναλογία, ἡ δὲ
δύναμις οὐκέτι· οὕτω δὴ κἀκεῖσε γῆν ἔστιν ἰδεῖν,
ἀλλ' οὐδὲν ἔχουσαν γῆς, ἀλλὰ πάντα τέφρα· δένδρα
καὶ καρποὺς, ἀλλ' οὐδὲν δένδρων οὐδὲ καρπῶν·
ἀέρα καὶ ὕδωρ, ἀλλ' οὐδὲν ὕδατος οὐδὲ ἀέρος· ἐπειδὴ
γὰρ καὶ ταῦτα τετέφρωνται· τοιγαροῦν οὐδὲν ἕτε-
ρον ἢ κάμινός ἐστιν ὁ ἀήρ, κάμινος τὸ ὕδωρ, πάντα
466
ἄκαρπα, πάντα ἄγονα, πάντα πρὸς τιμωρίαν τῆς

προλαβούσης ὀργῆς καὶ εἰκόνες τῆς μελλούσης κο-
λάσεως· ἐννόησον τοίνυν ἡλίκον ἐστὶ τὸ ἁμάρτημα
ὡς βιάσασθαι πρὸ καιροῦ τὴν γέενναν φανῆναι·
Georgius Syncellus Chronogr., Ecloga chronographica P. 71, line 15
βασιλεὺς Ἀκτῆς τῆς νῦν Ἀττικῆς, καὶ ὁ κατ' αὐτὸν Ὤγυγον πρῶτος καὶ
παλαιὸς ἱστορούμενος Ἕλλησι κατακλυσμὸς κατὰ τὸ πʹ ἔτος Μωυσέως,
νεʹ δὲ Φορωνέως, κατὰ τὸν Ἀφρικανὸν ὧδέ πως ἐπὶ λέξεως γραφέντα.
φαμὲν τοίνυν ἐκ τοῦδε τοῦ συγγράμματος Ὤγυγον, ὃς τοῦ πρώτου κατα-
κλυσμοῦ γέγονεν ἐπώνυμος πολλῶν διαφθαρέντων διασωθείς, κατὰ τὴν
ἀπ' Αἰγύπτου τοῦ λαοῦ μετὰ Μωυσέως ἔξοδον γεγενῆσθαι· τὸν δὲ τρόπον
ἐπὶ τὴν πρώτην ὀλυμπιάδα τὴν προειρημένην ἀπὸ Ὠγύγου ἔτη δειχθήσε-
ται ͵ακʹ. ἀπὸ δὲ αʹ ὀλυμπιάδος ἐπὶ νεʹ, ἔτος πρῶτον, τοῦτ' ἔστιν ἐπὶ Κύ-
ρου βασιλείας ἔτος αʹ, ὅπερ ἦν αἰχμαλωσίας τέλος, ἔτη σιεʹ. ἀπὸ Ὠγύγου
τοίνυν ἐπὶ Κύρου ἔτη ͵ασλεʹ. εἰ δὲ ἀναφέροι τις ἀναλογιζόμενος ἀπὸ τοῦ
τέλους τῆς αἰχμαλωσίας τὰ ͵ασλεʹ ἔτη, κατὰ ἀναλογίαν εὑρήσει ταὐτὸν
διάστημα ἐπὶ πρῶτον ἔτος τῆς ἀπ' Αἰγύπτου διὰ Μωυσέως ἐξόδου
Ἰσραὴλ
ὅσον ἀπὸ τῆς νεʹ ὀλυμπιάδος ἐπὶ Ὤγυγον, ὃς ἔκτισεν Ἐλευσῖνα. ὅθεν ἐπι-
σημότερον ἐπικαταλαβεῖν τὴν Ἀττικὴν χρονογραφίαν· ὀλίγα δὲ τούτων
ἐν Ἀσσυρίοις λόγοις ἀρχαιότερα μυθεύεται. πρῶτος ἦρξε Νίνος ἁπάσης
τῆς Ἀσίας, πλὴν Ἰνδῶν, ἔτεσι τριακοσίοις, οὐ πολὺ πρότερον Ὠγύγου.
τοῦτον διεδέξατο Σεμίραμις ἡ διαβόητος, ἣ πολλαχοῦ τῆς γῆς ἤγειρε
χώματα προφάσει μὲν διὰ τοὺς κατακλυσμούς, τὰ δ' ἦν ἄρα τῶν ἐρω-
μένων ζώντων κατορυσσομένων οἱ τάφοι, ὡς Κτησίας ἱστορεῖ· ὥστε
οὐδὲν
ἀξιομνημόνευτον Ἕλλησιν ἱστορεῖται πρὸ Ὠγύγου, πλὴν Φορωνέως τοῦ
συγχρονίσαντος αὐτῷ καὶ Ἰνάχου τοῦ Φορωνέως πατρός, ὃς πρῶτος
Michael Glycas Astrol., Hist., Annales P. 159, line 5
σώματος ἡ δὲ ψυχῆς· ἀλλ' ἡ μὲν τοῦ σώματος αὔξησις ἡ

ἀπὸ τοῦ μικροῦ εἰς τὸ καθῆκον μέγεθος ἀποκατάστασις, ἡ
δὲ τῆς ψυχῆς αὔξησις διὰ τῶν μαθημάτων προσεπιγίνεται.
ἀλλὰ καὶ ὁ χρυσορρήμων Ἰωάννης περὶ ψυχῆς οὕτω φησὶν
ὅτι ἅπαξ λαβοῦσα τὸ εἶναι παρὰ θεοῦ πρὸς αὔξησιν οὐκέτι
καθὰ δὴ καὶ τὸ σῶμα χωρεῖ· πῶς καὶ γὰρ ἄποσος αὕτη καὶ
ἀσχημάτιστος οὖσα, ὡς εἰκὼν τοῦ θεοῦ; τελεία μὲν οὖν ἐξ
ἀρχῆς αὐτῆς ἡ νοερὰ ἔκτιστο ψυχή, εἰ καὶ κατὰ μικρὸν δο-
467
κεῖ συναύξειν τῷ σώματι. καὶ δῆλον ἐξ ὧν ὁ Νύσσης φησί.

“τὸ τῆς ψυχῆς εἶδος κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ ὑποκειμένου
ὀργάνου φαίνεται. ἡ γὰρ πρὸς τὴν ἐμπαθῆ καὶ ζωώδη γέ-
νεσιν κοινωνία οὐκ εὐθὺς ἐκλάμπειν τῷ πλάσματι τὴν θείαν
εἰκόνα ἐποίησεν, ἀλλ' ὁδῷ τινὶ ἀκολουθία ἐπὶ τὸ τέλειον ἄγει
τὸν ἄνθρωπον, οὐκ ἄλλης τῷ νηπίῳ καὶ ἑτέρας τῷ τελείῳ
ἐγγινομένης ψυχῆς, ἀλλὰ τῆς αὐτῆς ἐν ἐκείνῳ μὲν τὸ ἀτελὲς
ἐν τούτῳ δὲ δεικνυούσης τὸ τέλειον.” τελεία μὲν οὖν ἡ ψυ-
χὴ καὶ ἐν βρεφικῇ ἡλικίᾳ, ἀδυνατεῖ δὲ τὴν ὅλην αὐτῆς δει-
κνύειν ἐνέργειαν. καθάπερ γὰρ μουσικὸς ἄριστος ἐν μὲν μι-
κροῖς αὐλοῖς στενόν τι καὶ ἔκτροπον μέλος ἀπήχησεν, ἡνίκα
δὲ εὐρυπόρους εὕρῃ αὐλούς, τότε τὴν αὑτοῦ τέχνην ὅλην
Pseudo-Mauricius Tact., Strategicon (sub nomine Mauricii Imperatoris

vel Urbicii)
συμβῇ ἐκ τῶν ὑποδεεστέρων τούτων ταγμάτων ἐν πρώτῃ τάξει

τάσσεσθαι, ἢ ἀπὸ
ὀκτὼ ἢ ἀπὸ δέκα ποιεῖν, ὡς ἀσθενέστερα. Τὰ μὲν τῶν ὀπτιμάτων
τάγματα, ὡς
ἐν δευτέρᾳ τάξει τασσόμενα καὶ ἐν ἐπιλογῇ ὄντα, ἀπὸ πέντε μὲν
στρατιωτῶν,
δύο δὲ ἀρμάτων ποιεῖν, ἑπτὰ ἄνδρας τῆς δεκαρχίας ὀφειλούσης ἔχειν·
ταῦτα δὲ
ἐν τῇ πρώτῃ τάξει, εἰ συμβῇ τάσσεσθαι, ὡς εἴπομεν, ἀεὶ τὸ βάθος οὕτως
ἔχειν·
τοὺς δὲ ἐθνικούς, ἐὰν καθ' ἑαυτούς εἰσιν, ὡς ἔθος ἔχουσιν, οὕτως δεῖ
τάσσειν·
οὗτοι δὲ ἐπιτηδείως εἴς τε κούρσορας καὶ ἐνέδρους καθίστανται.
Οὐδὲ οὖν
τῶν ὀκτὼ ἢ τὸ πολὺ δέκα ἀνδρῶν πλεῖον χρὴ εἰς βάθος ποιεῖν, ὡς δή
ποτε, ἂν
ἀσθενῆ ὦσι τὰ τάγματα, οὐδὲ τῶν πέντε ἧττον, ὡς ἄν εἰσιν ἐπίλεκτα,
ὥστε διὰ
τοῦ ῥηθέντος τρόπου καὶ τῆς τοιαύτης ἀναλογίας ἀρκούντως καὶ τὰ βάθη
γίνεσθαι
καὶ μηδὲ τὸ μῆκος τῆς πρώτης παρατάξεως ἤτοι τὸν ἀριθμὸν τῶν
πρωτοστατούν-
των ἐλαττοῦσθαι πολύ.
Ὁ γὰρ μέχρι τοῦ παρόντος ἀδιακρίτως ἐγένετο ἀπὸ
δέκα πάντων τῶν ταγμάτων ἴσως τασσομένων, ὥστε καὶ ἐν ταῖς
468
ἀρμαστατιῶσιν
εὐχερῶς καὶ συντόμως ἀπὸ κατασκόπων ἀριθμεῖσθαι διὰ τῶν
πρωτοστατῶν
ὅλον τὸν στρατόν, ὡς νομίμου ὄντος τοῦ βάθους, ταύτης ἄρτι τῆς
ἀναλογίας
φυλαττομένης. Ἐκ τοῦ περιποιουμένου ποιοῦ ἡ δευτέρα καθίσταται
τάξις.

Δῆλον δέ ἐστιν, ὅτι, καθὼς εἴρηται, τοῖς μὲν ὀπτιμάτοις τάγμασιν οἱ
ἀρμάτοι
συντάσσονται, τοῖς δὲ φοιδεράτοις οἱ ἐν δυνάμει εὑρισκόμενοι εἰς αὐτοὺς
παῖδες.
Pseudo-Mauricius Tact., Strategicon (sub nomine Mauricii Imperatoris

vel Urbicii)
οὗτοι δὲ ἐπιτηδείως εἴς τε κούρσορας καὶ ἐνέδρους καθίστανται.

Οὐδὲ οὖν
τῶν ὀκτὼ ἢ τὸ πολὺ δέκα ἀνδρῶν πλεῖον χρὴ εἰς βάθος ποιεῖν, ὡς δή
ποτε, ἂν
ἀσθενῆ ὦσι τὰ τάγματα, οὐδὲ τῶν πέντε ἧττον, ὡς ἄν εἰσιν ἐπίλεκτα,
ὥστε διὰ
τοῦ ῥηθέντος τρόπου καὶ τῆς τοιαύτης ἀναλογίας ἀρκούντως καὶ τὰ βάθη
γίνεσθαι
καὶ μηδὲ τὸ μῆκος τῆς πρώτης παρατάξεως ἤτοι τὸν ἀριθμὸν τῶν
πρωτοστατούν-
των ἐλαττοῦσθαι πολύ.
Ὁ γὰρ μέχρι τοῦ παρόντος ἀδιακρίτως ἐγένετο ἀπὸ
δέκα πάντων τῶν ταγμάτων ἴσως τασσομένων, ὥστε καὶ ἐν ταῖς
ἀρμαστατιῶσιν
εὐχερῶς καὶ συντόμως ἀπὸ κατασκόπων ἀριθμεῖσθαι διὰ τῶν
πρωτοστατῶν
ὅλον τὸν στρατόν, ὡς νομίμου ὄντος τοῦ βάθους, ταύτης ἄρτι τῆς
ἀναλογίας
φυλαττομένης. Ἐκ τοῦ περιποιουμένου ποιοῦ ἡ δευτέρα καθίσταται
τάξις.

Δῆλον δέ ἐστιν, ὅτι, καθὼς εἴρηται, τοῖς μὲν ὀπτιμάτοις τάγμασιν οἱ
ἀρμάτοι
συντάσσονται, τοῖς δὲ φοιδεράτοις οἱ ἐν δυνάμει εὑρισκόμενοι εἰς αὐτοὺς
παῖδες.
469
Nicephorus I Scr. Eccl., Hist., Theol., Refutatio et eversio definitionis

synodalis anni 815 Cha. 11, line 28
ὡς δυσμενεῖς καθαιρήσειν ἐπειράθησαν· βαρὺς γὰρ ἦν αὐτοῖς ὁ

Χριστός, καὶ ἐν εἰκόνι βλεπόμενος. ἀλλὰ μὴν τούτων γε χάριν
καὶ οὕτω διαληπτέον, καὶ ἔτι τὰ τῆς ἀτοπίας τῶν παρανόμων
ἐμφανέστερον δεδείχθω. πᾶν τὸ γινόμενον καὶ ὑφιστάμενον,
λόγον ἔχει, καθ' ὃν γίνεται καὶ ὑφίσταται, καὶ οὐδὲν τῶν γινο-
μένων λόγου χηρεῦον ὑπάρξειεν· οἷον τῶν οὐρανῶν ἡ γένεσις
λόγον ἔχει τοῦ διηγεῖσθαι τὴν δόξαν θεοῦ καὶ τὸ στερέωμα τὴν
ποίησιν ἀναγγέλλειν τῶν χειρῶν αὐτοῦ· ὁ ἥλιος ἐργάτης
ἡμέρας καὶ τῆς νυκτὸς ὑπὲρ γῆν τε καὶ ὑπὸ γῆν γινόμενος,
ὥσπέρ τις διαιτητὴς ἔντεχνος, βραβεύων ἑκατέρᾳ τὸ εὔτα-
κτον, ἀναλογίᾳ καὶ ἰσομοιρίᾳ ἀλλήλαις κατὰ τὰς διαδοχὰς ἀν-
τιπαραχωρεῖν τὰ χρονικὰ διαστήματα, ὡρῶν τε καὶ καιρῶν
τροπὰς ἐπαμείβων καὶ διευθετίζων ὡς ἄριστα· ἥ τε γῆ τοῦ
βλαστάνειν ἕνεκεν καὶ φύειν καρπούς τε καιρίους καὶ πᾶν
εὔχρηστον πρὸς χρῆσιν τῶν δεομένων ἐπιτηδείαν· καὶ τῶν
ἄλλων ἁπάντων αἱ παραγωγαὶ καὶ γενέσεις κατά τινα αἰτίαν
χρησίμην καὶ εὔλογον παρὰ τοῦ γενεσιουργοῦ τῶν ὅλων
προΐασιν. ἤδη δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἐκ τέχνης ἀποτελουμένων τὸ
αὐτὸ κατιδεῖν ἔνεστιν· καὶ γὰρ τὸ σκάφος, τοῦ πλεῖν ἕνεκεν
καὶ ἐμπορεύεσθαι παρὰ τοῦ τέκτονος κατεσκεύασται, ἥ τε
κλίνη καὶ ὁ θρόνος καὶ τὸ βάθρον πρὸς ἀνάκλισιν καὶ καθέδραν
Θεόγνωστος γραμματικός. Canones sive De orthographia Sec.46, line 6
κατὰ τὸ μέσον ἐν ἁπλῇ καὶ ἀκινήτῳ λέξει διὰ τοῦ ο γρά-

φεται μικροῦ· ὄζος ὁ κλάδος· ὄζω τὸ ῥῆμα· Ὄξηλος ὄνομα
τόπου· ὀξηλὶς, ἡ βοτάνη ὀξυτόνως· ῥόξος· φοξός· τὸ Ὦξος
ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ διὰ τοῦ ω μεγάλου ὁμοίως καὶ τὸ σῴζω· τὸ
ὤξεσα· ὤξυνα, κεκίνηνται.
Τὸ ο ἐν ἁπλῇ καὶ ἀκινήτῳ λέξει, εἴτε κατ' ἀρχὴν λέξεως,
εἴτε κατὰ τὸ μέσον, εἰς σύμφωνον λήγει, τῆς ἐπαγομένης
συλλαβῆς ἐκ συμφώνου ἀρχομένης, διὰ τοῦ ο μικροῦ γρά-
φεται· ἐν ἀρχῇ μὲν λέξεως· οἷον, ὄλβος· ὄνθος· ὁλκός· ὁλ-
κάς κατὰ ἀναλογίαν χωρεῖ· ἡ δὲ δοτικὴ
βαρβαρίζει πρὸς τὸ μηδέποτε δοτικὴν ἑνικὴν ἰσοσύλλα-
βον τῇ ἰδίᾳ εὐθείᾳ εἰς ου δίφθογγον λήγειν· ἢ ἄνευ τοῦ ι
ἀνεκφωνήτου γράφεσθαι· ἰστέον οὖν λοιπὸν ἐπὶ τὰ παρα-
470
δείγματα· Ἰσδηγέρδης· Ἰσμαήλ· Ἰσραήλ· Ἰσκαρίωθ· ἱστός·

ἴσμεν, καίπερ ἐκ τοῦ εἴδω τοῦ διὰ τῆς ει διφθόγγου γραφο-
μένου γεγονός· ἰθμός· ἱστίον· ἴσπω· ἴσχω· Ἵστρος· Ἱσπα-
νία· ἰσχύς· ἴσθι· ἰσθμαίνει τὸ ἀγονιᾷ καὶ αἰσθάνεται·
ἰσθμὴν, ἡ φρόνησις· ἴσκεν, ἔλεγεν· ἰσκάνδιον σαλπιγγωτόν·
ἰσμέρα τὸ εἰς τοὺς καθαρμούς· ἴσμα δρύμα· Ἴσμαρος πόλις
Θρᾴκης· ἰσπίλαι ἀκόλουθοι· ἰσπνιᾶται σειραί·
Θεόγνωστος γραμματικός. Canones sive De orthographia Sec.107, line

4
ὑβαλλὴν λάγνος.
Πᾶσα λέξις ἐκ τῆς βυ συλλαβῆς ἀρχομένη διὰ τοῦ υ
ψιλοῦ γράφεται βυθός· βυζὸς, πυκνὸς, συνετός· βύζανα, κόν-
δυλος· βύζειν ἀθρόον, πυκνόν· Βύνη ἡ Λευκοθέα Ἴνω· βύς-
σος· βυσός· σεσημείωται βοικία, ἡ θεράπαινα· βοικεῖ γα-
μήσκει· Βοίβη λίμνη καὶ πόλις ἐν Θεσσαλίᾳ· Βοιωτὸς τὸ
ἔθνος· βοῖπις γῆ βουνώδης, διὰ τῆς οι διφθόγγου γραφόμενα.
Τὸ γ πρὸ αὐτοῦ τὴν οι δίφθογγον ἔχειν ἀπείπατο, πλὴν ἐν
τῷ οἴγω, τῷ δηλοῦντι τῷ ἀνοίγω· τὰ δ' ἄλλα διὰ τοῦ υ ψι-
λοῦ· σπάνιοι δὲ αἱ λέξεις, ὡς ἔχει τὸ ὑγιής· ὑγίεια τετρα-
σύλλαβον, οὕτω ζητεῖ ἡ ἀναλογία· ὑγρός· ὑγρασία· καὶ εἴτι
ὅμοιον.

2
δίφθογγος εὑρίσκεται πρὸ τοῦ ξ· τὰ γοῦν εἰς υξ μονοσύλ-

λαβα, ἢ καὶ ὑπὲρ μίαν συλλαβὴν διὰ τοῦ υ ψιλοῦ γράφον-
ται· οἷον, νύξ· Στύξ· κήρυξ· κώυξ· Κήυξ· φάρυξ· οὕτω γὰρ
ὅ τε Ἡρωδιανὸς καὶ οἱ λοιποὶ γραμματικοὶ, χωρὶς τοῦ γ
τὴν εὐθεῖαν καὶ τὴν γενικὴν δι' ἑνὸς γ.
Τὰ εἰς εξ ὀνόματα καὶ βαρύνεται, καὶ ὑπὲρ μίαν συλλα-
βήν ἐστιν, καὶ διὰ τοῦ ε ψιλοῦ γράφεται· σπάνιοι δὲ αἱ
λέξεις· οἷον, Λέλεξ· Βέβρεξ, ὄνομα ἔθνους· ἐπίτεξ· ἀγχί-
τεξ· πινυτάλεξ, καὶ εἴτι ὅμοιον.
Ἡ εἰς οξ κατάληξις διὰ τοῦ ο μικροῦ καὶ στενὴ λίαν, καὶ
ἱστορίας οὐκ ἀναλογίας ἐχομένη· ἔστι γὰρ τὸ φέροξ βαβα-
ρικόν τι ὄνομα· Ἀλλόβροξ ὄνομα ἔθνους· τινὲς δὲ Ἀλλόβριξ
διὰ τοῦ ι προφέρονται· ἴσοξ ποιός τις ἰχθύς· ἄλοξ παρὰ δέ
τισιν αὔλαξ· πρὸς τούτοις δὲ καὶ τὸ Καππάδοξ· τούτου δὲ
τοῦ ὀνόματος οἱ παλαιοὶ τρεῖς εὐθείας διδόασιν· ὁ Καππάδοξ
471
γὰρ λέγουσιν, καὶ ὁ Καππάδοκος, καὶ ὁ Καππαδόκης, ἥτις

καὶ τέτριπται· αἱ γὰρ ἄλλαι οὐκ εὔχρηστοι.
Τὰ εἰς ηξ εἰωθότα Δωρικῶς τρέπεσθαι εἰς α, διὰ τοῦ η
γράφεται ἁπλᾶ ὄντα· οἷον, νάρθηξ, νάρθαξ αὐτοί· κάχληξ,
κάχλαξ ἐκεῖνοι· ὁμοίως σκώληξ, ὅτι σκώλαξ· θώρηξ θώραξ·
μύρμηξ μύρμαξ· ἀλώπηξ ἀλώπαξ, καὶ εἴτι ὅμοιον.

5
η παρ' αὐτοῖς δὲ διὰ τῆς ει διφθόγγου.

Εἰς ορ λῆγον καὶ διὰ τοῦ ο μικροῦ γραφόμενον ἐπ' εὐθείας
πτώσεως ἐπ' οὐδενὸς γένους ἐστὶν εὑρεῖν ὅτι μὴ μόνον τὸ ἄορ
καὶ ἦτορ οὐδετέροις· τὰ γὰρ λοιπὰ πάντα διὰ τοῦ ω μεγάλου
γράφονται· οἷον, Νέστωρ· Ἕκτωρ· κέλωρ· πέλωρ· ὕδωρ·
τέκμωρ.
Τῶν εἰς ωρ ληγόντων τὰ τὸ λ παραληγόμενα φυλάττει
τὸ ω ἐπὶ γενικῆς· Ἕλωρος· πέλωρος· τὰ δὲ μὴ ἔχοντα τὸ λ,
διὰ τοῦ ο, Κάστορος· Θέστορος· Νικάνορος· τὸ κοιαίστωρος
τὴν ἀπὸ τέλους τρίτην γράφον διὰ τῆς αι διφθόγγου, τῆς
ἀναλογίας τοῦτο οὐ παραδεχομένης, καθὸ οὐκ ἔστιν εὑρεῖν
συλλαβὴν ἐν ἁπλῇ καὶ ἀκινήτῳ λέξει ἐχούσῃ μεθ' ἑαυτὴν
δύο σύμφωνα κατὰ σύλληψιν, διὰ τῆς αι διφθόγγου γράφου-
σιν· ὁμοίως δὲ καὶ τὸ πραίτωρος φυλάττον τὸ ω, Ἰταλικὰ
οὐχ Ἑλληνικά.
Θεόγνωστος γραμματικός. Canones sive De orthographia

Sec.812, line 5
ἰσχύος δικατάληκτον· ὅμως δὲ καὶ αὐτὸ διὰ τοῦ ι γράφε-

ται· Δὶς ὁ Ζεύς· τὸ γοῦν θίς· ῥίς· κἂν γὰρ διὰ τοῦ ι γρά-
φηται, ἀλλ' οὖν δικατάληκτά ἐστιν· θὶς γὰρ καὶ ῥίς.
Τὰ εἰς υς μονοσύλλαβα καὶ περισπᾶται, καὶ διὰ τοῦ υ
ψιλοῦ γράφεται· οἷον, μῦς· δρῦς· σῦς· ὗς· πλὴν τοῦ οἶς, ὃ
δηλοῖ τὸ πρόβατον.
Εἰς ος ὄνομα μονοσύλλαβον διὰ τοῦ ο μικροῦ γραφόμενον
οὐκ ἔστιν εὑρεῖν· τοῦτο γὰρ ἐπὶ ἄρθρων καὶ κτητικῶν ἀντω-
νυμιῶν τηρεῖν ἡμᾶς ἡ τέχνη παρέδωκεν· τοίνυν τὸ ὅστις
ἀόριστον ὄνομα ἀπὸ ἄρθρου ἀφελόμενος ὁ Διονύσιος, τῇ ἀνα-
λογίᾳ καὶ αὐτὸς δουλεύων, διὰ τοῦ τις μορίου τὴν ἐπέκτασιν
τῆς λέξεως προηνέγκατο ἐν τῷ ὅστις· ὁποῖος· καὶ τοῖς λοι-
472
ποῖς· τὰ γοῦν εἰς ως μονοσύλλαβα ὀνόματα διὰ τοῦ ω με-

γάλου γράφονται· Τρώς· δμώς· φὼς ἀρσενικῶς καὶ ὀξυτό-
νως· χρώς· πλὼς ὁ ἰχθύς· θώς· Μὼς τὸ ἔθνος· ζώς· σώς·
Κῶς ἀρσενικὸν περισπώμενον, ἀφ' οὗ καὶ ἡ πόλις· κρώς·
χώς· φὼς τὸ ἀρσενικὸν καὶ ὀξύνεται.
Εἰς εψ μονοσύλλαβον διὰ τοῦ ε γράφεται· σπάνια δὲ τὰ
παραδείγματα· ἔστι γὰρ τὸ κλὲψ, ὃ δηλοῖ τὸν κλέπτην· καὶ
τὸ φλὲψ, καὶ τὸ σκέψ.
Pseudo-Zonaras Lexicogr., Lexicon Alphabetic letter alpha, p. 180, line

29
Ἀνακεφαλαίωσις. ἡ ἐξ ἀρχῆς ἔρευνα.

Ἀνάκρισις. ἡ ἐξέτασις.
Ἀνάκρησις δὲ, ἡ ἀνάκρασις, η.
Ἀνάληψις. ἡ ἀνάῤῥωσις. σπουδὴν ἐποιεῖτο ὑπὲρ
ἀναλήψεως καὶ θεραπείας τῶν ἀνδρῶν.
Ἀνάλυσις. ἐξάπλωσις. ὅρος γάρ ἐστι λόγος
κατὰ ἀνάλυσιν ἀπαρτιζόντως ἐκφερόμενος τοῦ
ὁριστικοῦ κεφαλαιωδῶς. καὶ ἄλλως· ἀνάλυσις
ἡ ὑπὸ σχήματος ἐπὶ σχῆμα· τῶν τρόπων ἀνα-
κύκλησις.
Ἀναλογία. τὸ λέγειν· ὃν λόγον ἔχει ὁ δύο ἀρι-
θμὸς πρὸς τὸν τέσσαρα, τοῦτον ὁ τρία πρὸς
τὸν ἓξ, ἀμφότερα γὰρ διπλάσια. ἢ ἀναλογία
ἐστὶν ἡ τὸ πολυσχεδὲς τῶν ἀνθρώπων φθέγ-
μα συντόνως παραδιδοῦσα.
Ἀνάμνησις. μνήμης ἐξιτήλου γενομένης ἀνάτη-
σις. ἢ εὕρεσις φαντάσματος. ἀρξαμένη γὰρ
ἀπὸ τῆς ψυχῆς διαβαίνει ἐπὶ τὸ ἐζωωμένον
σῶμα. ἀναμνησθέντες γὰρ φοβεροῦ τινὸς ἡμῖν
γενομένου ὠχριάσαμεν, καὶ τοῦ πλοῦ ἀναμνη-
σθέντες ἐναυτιάσαμεν.

1
Ἀνάκρησις δὲ, ἡ ἀνάκρασις, η.

Ἀνάληψις. ἡ ἀνάῤῥωσις. σπουδὴν ἐποιεῖτο ὑπὲρ
ἀναλήψεως καὶ θεραπείας τῶν ἀνδρῶν.
Ἀνάλυσις. ἐξάπλωσις. ὅρος γάρ ἐστι λόγος
473
κατὰ ἀνάλυσιν ἀπαρτιζόντως ἐκφερόμενος τοῦ

ὁριστικοῦ κεφαλαιωδῶς. καὶ ἄλλως· ἀνάλυσις
ἡ ὑπὸ σχήματος ἐπὶ σχῆμα· τῶν τρόπων ἀνα-
κύκλησις.
Ἀναλογία. τὸ λέγειν· ὃν λόγον ἔχει ὁ δύο ἀρι-
θμὸς πρὸς τὸν τέσσαρα, τοῦτον ὁ τρία πρὸς
τὸν ἓξ, ἀμφότερα γὰρ διπλάσια. ἢ ἀναλογία
ἐστὶν ἡ τὸ πολυσχεδὲς τῶν ἀνθρώπων φθέγ-
μα συντόνως παραδιδοῦσα.
Ἀνάμνησις. μνήμης ἐξιτήλου γενομένης ἀνάτη-
σις. ἢ εὕρεσις φαντάσματος. ἀρξαμένη γὰρ
ἀπὸ τῆς ψυχῆς διαβαίνει ἐπὶ τὸ ἐζωωμένον
σῶμα. ἀναμνησθέντες γὰρ φοβεροῦ τινὸς ἡμῖν
γενομένου ὠχριάσαμεν, καὶ τοῦ πλοῦ ἀναμνη-
σθέντες ἐναυτιάσαμεν.

1
Ἀναψυχή. παραμυθία.
Ἀνδανία. πόλις Μεσήνης. τὸ ἐθνικὸν Ἀνδα-
νιεύς.
Ἀνδρεία. ἡ τῶν ἀνδρῶν ἡλικία. οὕτως Ἀντιφῶν.
Ἀνδρία. οὐχ ἡ πολιτικὴ ἀρετὴ, ἀλλ' ἡ μείζων
ταύτης, τῷ αὐτῷ ὀνόματι χρωμένη, περιγενο-
μένη τοῦ θυμοῦ τῆς ψυχῆς. ἀνδρεία δὲ ψυχὴ,
δίφθογγον, ἀπὸ τοῦ ἀνδρεῖος.
Ἄνδρος. νῆσος μία τῶν Κυκλάδων. ἀπὸ Ἄνδρου
τοῦ Εὐρυμάχου.
Ἀναλογία. ἡ τῶν λεγομένων ὁμοιότης. οἷον· ὡς
τόδε πρὸς τόδε, οὕτως καὶ τόδε πρὸς τόδε. ὡς
ἀπὸ λόγων νόημα πρὸς τὴν ἁπλῆν φωνὴν, οὕ-
τω καὶ σύντομον νόημα πρὸς σύνθετον φωνήν.
ἢ ὁμοίωσις ἑτέρου πρὸς ἕτερον κατά τι. οἷον·
ὡς ἔχει ἐπὶ ποιμένος προβάτων καὶ ἐπισκόπου,
ὡς ἐπὶ ποδῶν κραββάτου καὶ ἐπὶ ποδῶν ἀνθρώ-
που. ἀμφότερα γὰρ ὅλον τὸ σῶμα βαστάζουσι.
γίνεται δὲ παρὰ τὸ λόγος λογία, ἀλογία καὶ
ἀναλογία. αἱ γὰρ δύο στερήσεις ὁμοῦ οὖσαι κα-
τάθεσιν ποιοῦσιν· ὡς πυστὰ,
474

10
τοῦ Εὐρυμάχου.
Ἀναλογία. ἡ τῶν λεγομένων ὁμοιότης. οἷον· ὡς
τόδε πρὸς τόδε, οὕτως καὶ τόδε πρὸς τόδε. ὡς
ἀπὸ λόγων νόημα πρὸς τὴν ἁπλῆν φωνὴν, οὕ-
τω καὶ σύντομον νόημα πρὸς σύνθετον φωνήν.
ἢ ὁμοίωσις ἑτέρου πρὸς ἕτερον κατά τι. οἷον·
ὡς ἔχει ἐπὶ ποιμένος προβάτων καὶ ἐπισκόπου,
ὡς ἐπὶ ποδῶν κραββάτου καὶ ἐπὶ ποδῶν ἀνθρώ-
που. ἀμφότερα γὰρ ὅλον τὸ σῶμα βαστάζουσι.
γίνεται δὲ παρὰ τὸ λόγος λογία, ἀλογία καὶ
ἀναλογία. αἱ γὰρ δύο στερήσεις ὁμοῦ οὖσαι κα-
τάθεσιν ποιοῦσιν· ὡς πυστὰ, ἄπυστα καὶ ἀνά-
πυστα, τὰ περιβόητα· καὶ ἄπηρον καὶ ἀνάπη-
ρον, τὸ πεπηρωμένον.
Ἀνδραγαθία. τρόπαιον.
Ἀνδροκτασία. ἀνδροφονία. ἐκ τοῦ κτῶ, τὸ φο-
νεύω, παράγωγον κτῆμι, κτήσω, ἔκτηκα, ἔκτη-
μαι, κτάσις, κτασία, καὶ μετὰ τῆς ἀνδρὸς γε-
νικῆς, ἀνδροκτασία.
Ἀνδενάκην. ἐνταῦθα τὸ αν ἀντὶ τοῦ ἀνὰ κεῖ-
Pseudo-Zonaras Lexicogr., Lexicon Alphabetic letter nu, p. 1403, line 4
Τὸ Ν μετὰ τοῦ Ο. (Ἀρσενικόν.)
Νόες. οἱ ἄγγελοι, καὶ οἱ λογισμοί. ὅτι κακῶς

λέγουσι καὶ παρ' ἀναλογίαν οἱ φιλόσοφοι τὸν
νόα αἰτιατικὴν τῶν ἑνικῶν, καὶ οἱ νόες εὐθεῖαν
τῶν πληθυντικῶν, καὶ αἰτιατικὴν τοὺς νόας· δέον
γὰρ τὸν νοῦν λέγειν, καὶ οἱ νοῖ. ἀπὸ συναιρέ-
σεως ἐστὶ καὶ δεῖ πρὸς τὸ ἐντελὲς κλίνεσθαι
καὶ τὸ συνῃρημένον. ἔστι γὰρ νόος, νοῦς, νόον,
νοῦν.
Νόθος. ὁ μὴ γνήσιος υἱός. παρὰ τὸ ὀνῶ, τὸ
475
Georgius Pachymeres Hist., Συγγραφικαὶ ἱστορίαι (libri vii de

Andronico Palaeologo) P. 192, line 1
καὶ ὁπλῖται ἄοπλοι καὶ συντάξεις ἀσύντακτοι, τὸ ὑπὸ Λαχανᾷ

τετάχθαι εἰς θάρρος μέγα τοῦ νικᾶν ὅπου φανεῖεν σὺν αὐτῷ θέ-
μενοι. ἀμέλει τοι καὶ ἡμερῶν ὀλίγων περὶ ἐκεῖνον ἄπειρον πλῆ-
θος συνῆκτο ξυγκλύδων, μὴ πολέμων εἰδότων, μὴ παρατάξεως,
τὸ τῆς παροιμίας αὐτόθεν πληρούντων, ὅτι γλυκὺς τοῖς ἀπείροις
ὁ πόλεμος. οὐδὲ γὰρ ὡς πολεμήσοντες ὥρμων, οὐδ' ὡς προς-
βαλοῦντες ἐχθροῖς, ἀλλ' ὡς σκύλων ἐπιβαλούμενοι καὶ παίξον-
τες μᾶλλον ἢ σπουδάσοντες. ἡ μὲν οὖν ἐκείνων ὁρμὴ περὶ τὸν
νέον στρατηγὸν τοιαύτη τις ἦν ὡς μηδὲ στῆναι πληθουμένους,
οὐ κατ' ὀλίγον ἀλλὰ τρόπον πυρὸς κατ' ἀναλογίαν τὴν πολλα-
πλάσιον, ὡς ἅμα μὲν ἐξιέναι σὺν πολλαπλασίοις τούτων, δίκην
ῥυάκων ἐπιρρεόντων τῶν ἀγροίκων ἐκείνων καὶ βουκαίων καὶ βοω-
τῶν. τοῦτο μαθὼν βασιλεύς, καὶ περὶ τῷ λαῷ δείσας μή τι
πάθοι προσβαλὼν ἀσυντάκτως καὶ ἀμαθῶς, εἰ δ' οὖν, ἀλλὰ
καὶ μή τι νεωτερισθείη ἐπιτυχόντων, πέμψας εἰς αὐτὸν μετακα-
λεῖται τὸν βάρβαρον, καὶ ἐλθόντος ἀποχειροτονεῖ παραυτίκα τὸν
στρατηγὸν καὶ ἐν τῇ πρεπούσῃ τηρήσει εἶναι προστάσσει. τὸ
δ' ἀμαθὲς ἐκεῖνο πλῆθος καὶ ἄλογον ἅμα διασκεδασθὲν τὴν τα-
χίστην ἐλύετο, καὶ τὰ οἴκοι ἕκαστος κατελάμβανεν.
Ducas Hist., Historia Turcobyzantina Cha. 34, sec.5, line 4
γείλατέ μοι καὶ ἑτοίμως ἔχω τοῦ δοῦναι πᾶν τὸ ζητούμενον.” – Σὺν
τούτοις δὲ
καὶ ἑτέροις μειλιχίοις λόγοις κολακεύσας ἀπέλυσεν.
Ὁ δὲ Μεχεμὲτ διαβὰς δι' ὀλίγων ἡμερῶν τὸν πορθμὸν καὶ ἐν τῇ
Ἀδριανοῦ εἰσελθών, παρευθὺ στείλας ἕνα τῶν δούλων αὐτοῦ ἐν τοῖς κατὰ
τὸν
Στρυμόνα χωρίοις ἐκώλυσε τὴν πρόσοδον τὴν εὐεργετηθεῖσαν τῷ βασιλεῖ
καὶ
τοὺς ἐπιβλέποντας καὶ οἰκοδεσποτεύοντας ταύτην ἐδίωξε, τὸν πρῶτον
χρόνον μό-
νον γευσάμενος.
Μετὰ δὲ τοῦτο τὸ ἔργον ἑτέρου ἥψατο λίαν ἐπιζημίου καὶ θανασίμου
κατὰ Ῥωμαίων. Χειμῶνος γὰρ ἀρξαμένου προστάγματα καὶ διαλαλιὰς ἔν
τε δύ-
σει ἔν τε ἀνατολῇ ἐν ἑκάστῃ ἐπαρχίᾳ τοῦ ἑτοιμάσαι οἰκοδόμους τεχνίτας
χιλίους
476
καὶ ἐργάτας κατὰ ἀναλογίαν τῶν τεχνιτῶν καὶ ἀσβεστοκαύστας καὶ

ἁπλῶς εἰπεῖν
πᾶσαν ἐργασίαν καὶ παρακομιδὴν τοῦ εἶναι ἑτοίμους ἐν ἔαρι εἰς
κατασκευὴν
κάστρου ἐν τῷ Στομίῳ τοῦ Ἱεροῦ ὑπεράνω τῆς Πόλεως. Τότε οἱ Ῥωμαῖοι
ἀκού-
σαντες τὴν πικρὰν ταύτην ἀγγελίαν καὶ οἱ ἐν Κωνσταντίνου καὶ οἱ ἐν
πάσῃ τῇ
Ἀσίᾳ τε καὶ Θρᾴκῃ καὶ οἱ ἐν ταῖς νήσοις οἰκοῦντες χριστιανοὶ
ὑπερήλγησαν,
ἐξηράνθησαν. Οὐκ ἦν ἐν ἀλλήλοις γλῶσσα ἢ διαλαλιὰ πλήν· “Νῦν τὸ
τέλος ἤγ-
γισε τῆς Πόλεως· νῦν τὰ σήμαντρα τῆς φθορᾶς τοῦ ἡμετέρου γένους· νῦν
αἱ
ἡμέραι τοῦ ἀντιχρίστου· καὶ τί γένωμεν ἢ τί ποιήσωμεν: Ἀρθήτω ἀφ'
ἡμῶν ἡ
ζωὴ ἡμῶν, Κύριε· καὶ μὴ ἴδοσαν οἱ ὀφθαλμοὶ τῶν δούλων σου τὴν
φθορὰν τῆς
πόλεως· μηδὲ εἴπησαν οἱ ἐχθροί σου· Δέσποτα, ποῦ εἰσιν οἱ φυλάσσοντες
ταύτην
ἅγιοι;” – Ταύτην γὰρ τὴν φωνὴν σὺν κλαυθμῷ οὐ μόνον οἱ τῆς πόλεως,
ἀλλὰ
Μιχαήλ Κριτόβουλος. Historiae Book 1, cha. 29, sec.3, line 8
καννάβει καὶ τοιούτοις τισὶν ἄλλοις συνδετικοῖς τε καὶ συνεκτικοῖς

κατακερματισμένοις ὅλος διόλου μεμιγμένος καὶ συμφυρόμενος, ὡς ἓν
σῶμα γίνεσθαι τούτοις συνεχές τε καὶ ἀδιάσπαστον.
τύπος δ' ἐκ τούτου κατεσκευάζετο στρογγύλος, αὐλοειδής,
ἐπιμήκης, οἷος ἐς ὀμ-
φαλὸν εἶναι· μῆκος τούτῳ σπιθαμαὶ τετταράκοντα. οὗ τὸ μὲν ἔμ-
προσθεν ἥμισυ, τὸ πρὸς ὑποδοχὴν τοῦ λίθου, σπιθαμῶν δύο καὶ δέκα
τὸν κύκλον καὶ τὴν περιφέρειαν εἶχε τοῦ πάχους, τὸ δ' ὄπισθεν
ἥμισυ τῆς οὐρᾶς, τὸ πρὸς ὑποδοχὴν τῆς ὀνομαζομένης βοτάνης, σπιθα-
μῶν τεττάρων ἢ καὶ μικρόν τι πρὸς εἶχε τὴν περιφέρειαν τοῦ πάχους,
ὡς πρὸς τὴν ἀναλογίαν, οἶμαι, τοῦ ὅλου. ἕτερος δὲ τύπος ἐκτὸς πρὸς
ὑποδοχὴν τούτου κατεσκευάζετο κοῖλος ὅλος διόλου καὶ οἷον θήκη τις
εἶναι, εὐρύτερος δὲ μόνον, ὥστε δέξασθαι τοῦτον ὅλον ἐντὸς καὶ μετ'
ἀποστάσεως· ἀπόστασις δ' ἦν ἐν τῷ μεταξὺ τοῖν τύποιν ἀμφοῖν ὅλοιν
διόλου ἐπίσης πάντοθεν, ὅσον σπιθαμιαία ἢ καὶ μικρόν τι πρός, ἥτις
ἔμελλε δέξασθαι τὸν χαλκὸν εἰσχεόμενον ἀπὸ τῆς χωνείας εἰς ἀπ-
αρτισμὸν τοῦ εἴδους τῆς μηχανῆς.
477
ὁ δὲ τύπος οὗτος, ὁ ἔξω φημί,
ἔπειτα τῷ στόματι τούτῳ πάσσαλος ἐβέβλητο μεγίστη ξύλου τοῦ

ἰσχυροτάτου, ἣ σιδηροῖς
μοχλοῖς τυπτομένη βιαίως ὠθεῖτο στενοχωρουμένη ἐπὶ τὰ ἔνδον, ἀπο-
κλείουσα καὶ συνέχουσα τὴν βοτάνην οὕτω τοι ἰσχυρῶς ὡς μηδ' ἄν,
εἴ τι καὶ γένοιτο, δυνηθῆναι ταύτην ἄλλῳ τῷ τρόπῳ ἐκεῖθεν ἐξαιρεθῆ-
ναι μὴ τῆς βοτάνης ἀναφθείσης τῇ βίᾳ. εἶτα τὸν λίθον ἐπεφόρουν
ὠθοῦντες ἐντός, ἕως ἐν χρῷ γένηται τῇ πασσάλῳ καὶ συνέσφιγγον
τοῦτον κύκλωθεν.
μετὰ δὲ τοῦτο τρέψαντες τὴν μηχανὴν πρὸς ὃ
παίειν ἔμελλε καὶ σταθμήσαντες αὐτὴν μέτροις τισὶ τεχνικοῖς καὶ ἀνα-
λογίαις πρὸς τὸν σκοπὸν ἐπεφόρουν ἔπειτα κεραίας μεγάλας ξύλων
αὐτῇ κάτωθεν ὑποστρωννύντες καὶ καλῶς ἐφαρμόζοντες καὶ λίθους
ἐπετίθουν παμμεγέθεις βαρύνοντες αὐτὴν καὶ κατασφαλίζοντες ἄνωθέν
τε καὶ κάτωθεν καὶ ὄπισθεν καὶ πανταχόθεν, ἵνα μὴ τῇ βίᾳ τῆς ῥύμης
καὶ τῷ σφοδρῷ τῆς φορᾶς τῆς οἰκείας ἕδρας παρατραπεῖσα πόρρω ποι
τοῦ σκοποῦ βάλῃ.
εἶτα πῦρ ἐπέβαλον αὐτῇ διὰ τῆς ὄπισθεν
βραχείας τρυμαλιᾶς ἀνάψαντες τὴν βοτάνην· καὶ ταύτης ἐξαφθείσης
θᾶττον ἢ λόγος πρῶτα μὲν ἐγίνετο μυκηθμὸς φοβερὸς καὶ κλόνος τῆς
ὑποκειμένης γῆς καὶ τῆς πόρρω καὶ βρόμος οἷος οὐδείς, ἔπειτα μετὰ
βροντῆς ἐξαισίας καὶ δούπου φρικώδους καὶ πυρὸς τὰ πέριξ πάντα
μηχανοποιοὺς εἴρετο, εἴ γε δυνατὸν τὰς ἐφορμούσας τῷ στόματι τοῦ

λιμένος ὁλκάδας τοῖς ἀπὸ τῶν μηχανῶν ἀφιεμένοις λίθοις αὐτοῦ που
συντρῖψαι καὶ καταδύσαι. οἱ δὲ πρὸς τοῦτο ἀδυνάτως ἔχειν ἔφασαν
ἐπιπροσθοῦντος ὅτι μάλιστα πάντοθεν τοῦ περιβόλου τοῦ Γαλατᾶ.
ὁ δὲ τρόπον ἕτερον ἐσηγεῖται τούτοις καὶ μηχανῆς εἶδος καινότερον.
ἔφη γάρ, εἴ γε βούλοιντο, δυνατὸν εἶναι μηχανῆς ἕτερον εἶδος κατα-
σκευάσαι μικρὸν παραλλάξασι καὶ γαμματίσασι τὸ σχῆμα δυνάμενον
ἀφεῖναι τὸν λίθον ἐς ὕψος, τὸν δὲ κατερχόμενον ἐμβάλλειν κατὰ μέσας
τὰς ναῦς καὶ καταδύειν, μέτροις τισὶ καὶ σταθμοῖς πρότερον καὶ
ἀναλογίαις ἀπευθύνουσί τε καὶ διευθετοῦσιν αὐτοῖς πρὸς τὰς ὁλκάδας
τὴν μηχανήν· καὶ τὸ σχῆμα ἐξηγεῖται.
478
οἱ δὲ τὸ πρᾶγμα δόντες τῷ

λογισμῷ εὕρισκον εἶναι τῶν δυνατῶν, καὶ κατασκευάζουσι μηχανῆς
εἶδος τοιοῦτον, ὁποῖον ὁ βασιλεὺς ἀπεσχεδίασε. κατασκοπήσαντες δὲ
καὶ τὸν χῶρον τιθέασι ταύτην μικρὸν ἀπωτέρω τῆς ἄκρας τοῦ Γαλατᾶ
ἐπὶ τοῦ ὀλίγον ἀνέχοντος λόφου καταντικρὺ τῶν ὁλκάδων, ἐπισκευ-
άσαντες δὲ αὐτὴν καλῶς καὶ σταθμήσαντες μέτροις ἰδίοις ἀνάπτουσι
πῦρ ἐπιβαλόντες, ἡ δὲ ἀφίησι τὸν λίθον ἐς ὕψος μέγα, ὁ δὲ κατελθὼν
τὸ μὲν πρῶτον ἀπέτυχε τῶν ὁλκάδων ἐγγύς που τούτων καταπεσὼν
ἐν τῇ θαλάσσῃ.
καὶ τῶν ὀνομαστῶν ἐν τοῖς νῦν καιροῖς, τοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον.
βασιλεὺς δὲ Μεχεμέτης τὴν Κωνσταντίνου καταλαβὼν πρῶτα μὲν
προὔργου τι ποιεῖται τὴν θεραπείαν τοῦ βασιλέως Τραπεζοῦντος, καὶ
δίδωσιν αὐτῷ καὶ τοῖς σὺν αὐτῷ χώραν ἱκανὴν ἐς διατροφὴν περί που
τὸν Στρυμόνα ποταμὸν ὥστε ἀποφέρεσθαι δασμὸν ἐκεῖθεν ἐτήσιον
ἀργυρίου κέρμα νενομισμένον μυριάδας τριάκοντα.
σημείωσαι περὶ τοῦ φιλοσόφου Γεωργίου τοῦ Ἀμηρούκη

ὅπως ἐδέξατο τοῦτον ὁ βασιλεὺς καὶ εἶχε διὰ τιμῆς
ἦν δὲ καί τις ἀνὴρ τῶν μετὰ βασιλέως, Γεώργιος Ἀμηρούκης

τοὔνομα, φιλοσοφίαν ἄκρος, ὅση περί τε τὸ φυσικὸν ἔχει καὶ δογματι-
κὸν τό τε μαθηματικόν τε καὶ γεωμετρικὸν καὶ τὰς ἀναλογίας τῶν
ἀριθμῶν καὶ ὅση τῶν ἀπὸ τοῦ Περιπάτου καὶ τῆς Στοᾶς, προσέτι δὲ
καὶ πλήρης πάσης ἐγκυκλίου παιδείας, ῥητορικῆς τέ φημι καὶ ποιητι-
κῆς.
Pseudo-Codinus Hist., De officiis (= officia palatii Constantinopoleos)

P. 148, line 19
οἷαι καὶ αἱ τοῦ δεσπότου· τὸ τῆς

σέλλας ἐπανωσκέπιον ἠεράνεον καὶ
αὐτό, μετὰ ἀετῶν κοκκίνων τεσσά-
ρων. Ἡ τέντα αὐτοῦ ἄσπρη
ἔχουσα χαρτάρια κατὰ ῥαφὴν
ἠεράνεα. Πεζεύει δὲ καὶ οὗτος
ἐν τῇ τοῦ παλατίου αὐλῇ εἰς τὸ
τετράστυλον· λέγω δὲ τοῦτο διὰ
479
τὸ τοῦ τόπου γνώρισμα. Τοῦ

βασιλέως δ' ἐν ἄλλῳ τόπῳ εὑρι-
σκομένου πεζεύει κατ' ἀναλογίαν
κἀκεῖσε τοῦ τόπου τοῦ τετρα-
στύλου.
Τὸ τοῦ καίσαρος σκιάδιον
συρματέϊνον, χρυσοκόκκινον, οἷον
τὸ τοῦ σεβαστοκράτορος. Ὁ ἀὴρ
καὶ τὰ σεῖα οἷα τὰ αὐτοῦ. Καὶ τὸ
ῥοῦχον ὡσαύτως οἷον τὸ ἐκείνου.
Τὸ δὲ ταμπάριον καὶ τούτου
ζητεῖται. Αἱ κάλτζαι καὶ τὰ ὑπο-
δήματα ἠεράνεα.
Pseudo-Codinus Hist., De officiis (= officia palatii Constantinopoleos)

P. 196, line 25
τάζων τὸ διβέλλιον, ὃ δὴ ἔνι

μόνον ἕν, καὶ τὸ σκουτάριον τὸ
βασιλικόν. Ἦν μὲν οὖν πάλαι
συνήθεια, ὅτι ἡ τοῦ βασιλέως
σύνταξις ἦσαν ἑξακισχίλιοι, ἤτοι
καθ' ἓν ἕκαστον φλάμουλον πεντα-
κόσιοι. Νῦν δὲ τὰ μὲν τοιαῦτα
φλάμουλα φέρουσι καὶ ἱστῶσι
καταντικρύ, ὡς εἴρηται, τῆς προ-
κύψεως· ἐκτὸς δὲ ὁπόταν στρα-
τεύει ὁ βασιλεύς, κατ' ἀναλογίαν
τῆς ποσότητος τῆς αὐτοῦ συντά-
ξεως ἔχει καὶ φλάμουλα ἓν τυχὸν
ἢ καὶ δύο. Ὄπισθεν δὲ τῶν
τοιούτων βασιλικῶν φλαμούλων
ἵστανται τὰ τῶν δεσποτῶν καὶ
τῶν ἀρχόντων, οὐ μὴν καὶ κατὰ
τάξιν· τούτων δ' αὖ ὄπισθεν τὰ
τῶν δημάρχων.
Ιωάννης 6ος Καντακουζηνός.Historiae Vol.1, p. 547, line 7
καὶ μὴ διὰ τὴν ἀπειρίαν ἑνὸς τὰ ἴσα πάντων καταψηφίζεσθαι

καὶ, τό γε εἰς αὐτὸν ἧκον, τοῦ ἀκροτάτου βίου καὶ τῆς τε-
480
λεωτάτης πολιτείας τοὺς ἀνθρώπους ἀποστερεῖν, τὰ οὐκ ὄντα

καταψευδόμενον καὶ ὡς κακῶν αἰτίαν διαβάλλοντα καὶ πεί-
θοντα ἀπέχεσθαι αὐτῆς. ἀλλ' εἰ μέν τι καὶ παρὰ τὸ προσῆ-
κον ἤκουσται αὐτῷ, τῇ ἀπειρίᾳ τοῦ εἰπόντος προσλογίζεσθαι·
αὐτὴν δὲ ἡγεῖσθαι θεῖόν τι χρῆμα καὶ ἱερὸν, καὶ τοῦ τε κατ'
αὐτῆς παύεσθαι λέγειν. ἀλλὰ καὶ εἴ τι συναρπασθεὶς συνέ-
γραψε κατ' αὐτῆς, ὡς ἀπωλείας ἄξια παραδιδόναι πυρί. οὐδὲ
γὰρ ὅσιον οὐδὲ ἄλλως νοῦν ἔχον, γεωμετρίαν μὲν καὶ ἀστρο-
νομίαν καὶ ἀριθμῶν ἀναλογίας βουλόμενόν τινα ἐκδιδάσκε-
σθαι, μὴ τῷ ἀμαθεστάτῳ, ἀλλὰ τῷ δεινοτάτῳ περὶ ταῦτα
φοιτᾷν· τῆς δὲ ὄντως φιλοσοφίας καὶ τῆς περὶ οὐρανίων
πραγμάτων γνώσεως τῷ περὶ ταῦτα ἀμυήτῳ χρῆσθαι διδα-
σκάλῳ. ἐχρῆν γὰρ αὐτὸν ὄντα φιλόσοφον καὶ τῶν πολλῶν
ὑπερέχοντα συνέσει, εἴγε περὶ τοιούτων ἐδεῖτο μαθεῖν πρα-
γμάτων, ἢ πρότερον διερευνησάμενον τῷ παρὰ θεῷ τῆς τοιαύ-
της χάριτος ἠξιωμένῳ, (οὐ γὰρ δὴ ἀνθρωπίνῃ γε συνέσει ἢ
σπουδῇ τὰ τοιαῦτα περιγίνεται,) ἀδόλῳ γνώμῃ καὶ πάσης ἀ-
πηλλαγμένῃ κακουργίας προσελθεῖν καὶ περὶ ὧν ἐβούλετο δεῖ-
σθαι μαθεῖν· (ἦ γὰρ ἂν ἐκεῖνος σοφὸς ὢν τὰ θεῖα καὶ μέτρα
φοιτᾷν· τῆς δὲ ὄντως φιλοσοφίας καὶ τῆς περὶ οὐρανίων

πραγμάτων γνώσεως τῷ περὶ ταῦτα ἀμυήτῳ χρῆσθαι διδα-
σκάλῳ. ἐχρῆν γὰρ αὐτὸν ὄντα φιλόσοφον καὶ τῶν πολλῶν
ὑπερέχοντα συνέσει, εἴγε περὶ τοιούτων ἐδεῖτο μαθεῖν πρα-
γμάτων, ἢ πρότερον διερευνησάμενον τῷ παρὰ θεῷ τῆς τοιαύ-
της χάριτος ἠξιωμένῳ, (οὐ γὰρ δὴ ἀνθρωπίνῃ γε συνέσει ἢ
σπουδῇ τὰ τοιαῦτα περιγίνεται,) ἀδόλῳ γνώμῃ καὶ πάσης ἀ-
πηλλαγμένῃ κακουργίας προσελθεῖν καὶ περὶ ὧν ἐβούλετο δεῖ-
σθαι μαθεῖν· (ἦ γὰρ ἂν ἐκεῖνος σοφὸς ὢν τὰ θεῖα καὶ μέτρα
μαθημάτων ἑκάστῳ προσήκοντα εἰδὼς κατὰ τὴν τῆς καθάρ-
σεως ἀναλογίαν, οὐκ ἂν ἐνεπίστευσεν ἀκοῇ σαθρᾷ βροντῆς
ἦχον ἐκ προοιμίων εὐθὺς, ἀλλὰ βίου πρότερον ἀκριβείᾳ καὶ
πολλῇ φιλοσοφίᾳ καὶ πασῶν γηΐνων ἐννοιῶν εὐλόγων τε καὶ
μὴ τοιούτων ἀποθέσει τὴν ψυχὴν ἂν πρότερον ἐδίδαξεν ἐκκα-
θᾶραι καὶ οὕτω τῶν ἱερῶν προθύρων τῆς θείας ταυτησὶ σο-
φίας ἐπιβαίνειν, δεόμενον καὶ θεοῦ πολλὰ καὶ ἀνδρῶν τῶν
τὰ τοιαῦτα δύνασθαι ἠξιωμένων συνάρασθαι πρὸς τὸ ἔργον
οὕτως ὂν ὑψηλὸν καὶ τὴν ἀνθρωπίνην ὑπερβαῖνον δύναμιν·)
ἢ ἐπειδή γε διὰ ῥᾳθυμίαν ἀπερισκέπτως τῷ προστυχόντι προς-
481
εχώρησε, τῇ ἐκείνου ἀμαθίᾳ προσλογίσασθαι τοὺς λόγους,

ἀλλὰ μὴ ὥσπερ ἐξεπίτηδες ὥσπερ τινὸς ἑρμαίου λαβόμενον
βασιλέως υἱὸν ἐν Βεῤῥοίᾳ διατρίβοντα, Νικόλαόν τε τὸν

Καβάσιλαν καὶ Φαρμάκην. ἦν γὰρ ἐξουσίαν βασιλεὺς τῷ
υἱῷ παρεσχημένος, εἴ τις τῶν πόλεων προσίοι καὶ δέοιτο
αὐτοῦ εὐεργεσιῶν τινων τυχεῖν, παρέχειν μὲν ἐκεῖνον, ὅσα
νομίζοι προσήκοντα καὶ δυνατά· στέργειν δὲ αὐτὸν καὶ κα-
τὰ μηδένα τρόπον πειρᾶσθαι καταλύειν. ἃ καὶ Θεσσαλονι-
κεῖς εἰδότες, ἔπεμπον τοὺς πρέσβεις πρὸς ἐκεῖνον καὶ ᾐ-
τοῦντο οὐ μόνον ἀτέλειαν κοινῇ τῇ πόλει, ἀλλὰ καὶ πριμ-
μικηρίῳ τε τῷ μεγάλῳ καὶ τοῖς ἄλλοις τῶν δυνατωτέρων
ἰδίᾳ τιμὰς καὶ προσόδους τὰς προσηκούσας καὶ τῇ στρατιᾷ
καὶ τοῖς ἄλλοις μετ' ἐκείνους ἑκάστῳ κατὰ τὴν ἀναλογίαν. ὁ
τοῦ βασιλέως δὲ υἱὸς δίκαιον νομίσας μηδὲν μικρολογεῖν, τη-
λικαύτην γε πόλιν μέλλων προσάγειν πατρὶ τῷ βασιλεῖ, πάν-
τα ὅσα ᾐτοῦντο παρείχετο οἱ πρέσβεις, καὶ πολλὴν τὴν φι-
λοτιμίαν περὶ τὰς εὐεργεσίας ἐπεδείκνυτο. ἐπεὶ δὲ εἰς Θες-
σαλονίκην οἱ πρέσβεις ἐπανῆκον φέροντες καὶ τὰς βασιλέως
εὐεργεσίας, ἡ πόλις μὲν ἤδη πᾶσα φανερῶς εὐφήμει βασι-
λέα, καὶ διὰ πάσης γλώσσης ᾔδετο, καὶ ἡ στρατιὰ καὶ οἱ
ἄλλοι πάντες ταῖς δεδομέναις τιμαῖς ἠρκοῦντο. Ἀνδρέας δὲ
ὁ Παλαιολόγος ἐδυσχέραινεν ἄλλων προτιμωμένων,
Pseudo-Sphrantzes Hist., Chronicon sive Maius (partim sub auctore

Macario Melisseno) P. 404, line 19
ἔπαυον τὰ τείχη σφοδρῶς τύπτειν. Καί τινες μὲν οἱ μὴ ὄντες ἔμπειροι

τοσοῦτον τοῦ
πολέμου, βλέποντες μὴ γίνεσθαι συμπλοκὴν τοὺς διατεταγμένους αὑτῶν
τόπους ἀφί-
νοντες ἐν τοῖς οἴκοις αὑτῶν ἤρχοντο. Οἱ δὲ Τοῦρκοι εὐκαιρίαν εὑρόντες
μετὰ ἀγκίστρων
σιδηρῶν ἔν τισι τόποις τὰς οὖσας σπυρίδας χώματος μεστὰς εἰς τῶν
ἀνθρώπων σκέπην
ἐν τῇ συμπλοκῇ κάτω ἔσυρνον· οἱ δὲ δήμαρχοι ἀντ' αὐτῶν ἑτέρας
ἔβαλον. Μαθὼν δὲ
ὁ βασιλεὺς παρὰ τοῦ στρατηγοῦ, ὅτι, ᾧ τρόπῳ εἰρήκαμεν, καὶ δι' ἣν
αἰτίαν συνέβαινε
482
τοῦτο, τοὺς τοὺς τόπους αὐτῶν ἀφέντας σφοδρῶς ἀπειλήσατο. Αὐτοὶ δὲ

ἀπεκρίναντο
λέγοντες, ὅτι, διὰ τὸ μὴ ἔχειν αὐτοὺς τὶ φαγεῖν ἢ τί πιεῖν, ὁμοίως καὶ αἱ
γυναῖκες
αὐτῶν καὶ τέκνα, τοῦτο ἐποίησαν. Ἀκούσας δὲ ὁ βασιλεὺς ὥρισεν, ἵνα
πάντες οἱ μὴ
δυνάμενοι μάχεσθαι ἕνεκεν γήρους ἢ ἑτέρας αἰτίας τοὺς ἄρτους καὶ πᾶν
βρώσιμον
διαμερίζειν κατ' οἶκον καὶ πύργον κατὰ τὴν ἀναλογίαν ἑνὸς ἑκάστου.
4. Καὶ ὁ πόλεμος ἡμέραν καθ' ἡμέραν ηὔξανε διὰ τὸ καθ' ἑκάστην εἰς
τοὺς
ἐναντίους ἐκ τοῦ τῆς Ἀσίας κλίματος νέος στρατὸς οὐ διέλιπεν ἔρχεσθαι·
τὰ δὲ ἡμέ-
τερα ὀλιγόστευον καὶ ἐταπεινοῦντο ὥσπερ σελήνη λειψίφωτος διὰ τὸν
καθημερινὸν
θάνατον. Τινὲς δὲ ἐκ τῶν ἡμετέρων ἀπειθεῖς καὶ ἀπάνθρωποι τὰ ἡμῶν
ταπεινοῦσθαι
βλέποντες καὶ εὐκαιρίαν εὑρόντες κατὰ τὰς πονηρὰς αὐτῶν ὀρέξεις,
στάσεις καὶ ἀκα-
ταστασίας καθ' ἡμέραν ἐποίουν καὶ ὕβρεις καὶ λοιδορίας εἰς τὰς πλατείας
καὶ ῥύμας
τῆς πόλεως κατὰ τοῦ δυστυχοῦς βασιλέως καὶ τῶν ἑτέρων ἀρχόντων ἐκ
τοῦ μιαροῦ
αὐτῶν λάρυγγος ἐξέχεον, μήτε τὸν Θεὸν φοβούμενοι μήτε τὸν βασιλέα ἢ
τοὺς ἀνθρώ-
πους ἐντρεπόμενοι. Αὐτὸς δὲ ὁ τρισμακάριστος τῷ τοῦ Δαβὶδ ῥητῷ
μιμούμενος, τό·
“Ἐγὼ δὲ ὡσεὶ κωφὸς οὐκ ἤκουον καὶ ὡσεὶ ἄλαλος οὐκ ἀνοίγων τὸ στόμα
αὐτοῦ,
Anonymus De Scientia Politica Hist., De scientia politica dialogus (olim

sub auctore Petro Patricio) (e cod. Vat. gr. 1298) P. 17, line 7
Ἄρ' – ὦ Θωμάσιε – εἴ τις εἴποι πρός σε συμβουλεύων γρά-

ψαι τὴν εἰκόνα τυχὸν τοῦ σοῦ πάππου, συμβαίνοι δὲ μὴ εἶναί σοι
γνωστὴν τὴν ἐκείνου ἀληθινὴν μορφὴν ὡς προτετελευτηκότος,
τί ἂν ἀπεκρίνω ἢ δῆλον ὅτι κατ' ἀμφότερον ἀδυνατοῖς, τό τε μὴ
εἶναι τὴν τέχνην γραφικὸν καὶ τὸ τὴν ἐκείνου μὴ ἐπίστασθαι
ἰδέαν;
Καὶ τί γὰρ ἄλλο – ὦ Μηνόδωρε – ἢ τοῦτο ἐνῆν ἀποκρίνασθαι;
Οὐκοῦν καὶ ἡμεῖς ἐπισκοποῦντες περὶ θεοῦ μιμήσεως, βασι-
λεία δὲ αὕτη, ὡς ἐρρήθη, ἐννόμως ἀπεδείχθη, ἀγνοοῦντες τὸ
483
ἀρχέτυπον εἴ τι τῷ λόγῳ τῆς βασιλικῆς ἐπιστήμης ἀπολειποίμε-

θα, ὅμως δὲ δυνατὸν τόδ' ἔχειν ἐκ τῆς ἀναλογίας τῶν θείων
δημιουργημάτων;
Καὶ μάλα εἰκότως.
Σκόπει δὴ οὖν – ὦ Θωμάσιε – ὅπως ἐννοῶ περὶ τῆς τοιᾶσδε
ζητήσεως.
Joannes Actuarius Med., De spiritu animali Book 1, cha. 9, setion 2,

line 8
τῶν ὀφθαλμῶν κόρην, ὃ μὴ συμβαίνειν πέφυκεν ἐπὶ τῶν

ὑπόχυμα παθόντων, ἐπιπροσθοῦντος ἀλλοτρίου τῷ πνεύ-
ματι σώματος.
Εἰ τοίνυν αὐγοειδὲς μὲν πνεῦμα ἐν
ὀφθαλμοῖς ὂν δείκνυται, ἀερῶδες δ' ἐν ἀκοῇ (δεῖ γὰρ καὶ
περὶ τῶν λοιπῶν αἰσθήσεων ἐπιμνησθῆναι τῷ λόγῳ), δίυγρον
δὲ καὶ χυμῶδες ἐν γλώττῃ, ἐν τῷ μεταξὺ δὲ γεύσεως καὶ
ἀκοῆς τὸ τῶν ὀσμῶν ἀντιλαμβανόμενον πνεῦμα, ἀτμῶδες
οἷον πεφυκός, γεῶδες δὲ τὸ κατὰ τὴν ἁφήν, θαυμάσαι
ἄξιον, ὅπως ποτέ, τοῦ αὐτοῦ δὴ πνεύματος πεφυκότος, δια-
φοραὶ αἰσθητικῶν πνευμάτων ταῖς ἀναλογίαις τῶν αἰσθη-
τηρίων γίνονται.
Ἢ δηλονότι καὶ τοῦτο τῆς ἐν ἡμῖν
σοφῆς δημιουργίας οὐδέτερον, τοῖς αἰσθητοῖς ἀεὶ ἀνάλογα
προβαλλομένης τὰ αἰσθητήρια· τῷ μὲν γὰρ ῥᾳδίως αἰσθά-
νεσθαι τῶν ἔξωθεν, πνεύματος ἔδει (τοῦτο γάρ τοι τῶν
ἐν ἡμῖν λεπτότατόν τε καὶ εὐαλλοίωτον), τῶ δ' οἰκειώσε-
σθαί τε καὶ ἀντιλήψεσθαι τῶν προσηκόντων αἰσθητῶν, ἀνα-
λογίαν ἔχειν τὰ αἰσθητὰ ἐπὶ τῶν αἰσθητηρίων παρεσκεύασε.
Καὶ ἐν ὀφθαλμοῖς μὲν αὐγοειδὲς τοῦτ' εἶναι πεποίηκεν·
οὕτω γὰρ εἶκὸς ἦν αἰσθέσθαι χρωμάτων τε καὶ μεγεθῶν
Joannes Actuarius Med., De urinis Book 1, cha. 5, sec.8, line 2
Ὣσπερ γὰρ ἐπὶ τῶν ἀποστημάτων, ἂν μὲν λευκὸν καὶ

λεῖον καὶ βραχύ τι ἢ οὐδὲν ὄζον ὑπορρέῃ τὸ πύον καὶ
μηδέ τινα ἑτεροειδῆ ἐμφερόμενα ἔχη, ἀγαθὴν τοῦ ἕλκους
ὑποδείκνυσι γεγονέναι τὴν πέψιν· εἴ τι δέ που τούτων
λέλειπται, διημαρτῆσθαι καὶ τὴν πέψιν δηλοῖ, ὥστε ἐντεῦ-
θεν διδόναι οἴεσθαι, ἤτοι κακοηθευθῆναι τὸ ἕλκος, ἢ χρο-
νίσαι, ἢ μελανθῆναι, ἤ τι ἕτερον μεῖζον ἢ μεῖον παθεῖν
484
ἀναλόγως τῇ διαμαρτίᾳ τῆς πέψεως· οὕτω δὴ κἀπὶ τῶν

οὔρων προσήκει σκέπτεσθαι.
Τά τε γὰρ ποσὰ τῶν
οὔρων μὴ φυλάττοντα τήν ἀναλογίαν, αἵ τε συστάσεις
ἐκπεφευγυῖαι τὸ σύμμετρον, τὰ δὲ χρώματα τῆς βαφῆς
ἐπίτασίν τε καὶ ὕφεσιν προσλαβόντα, τὰ δὲ παρυφιστά-
μενα μήτε χρῶμα μήτε σύστασιν μήτε μὴν τόπον μήτε
λειότητα τηροῦντα καὶ ὁμαλότητα, εἰκότως ἂν σημάνειεν
ἐκφυγόντα τὸ κατὰ φύσιν τε καὶ σύμμετρον ὁποιανδήτινα
βλάβην ἐπιγεγονέναι τῷ σώματι· τάς τε χὰρ ἐπιταθείσας
δυσκρασίας ὁμοιομερῶν τε καὶ ἀπεψίας καὶ τὰ λοιπὰ τῶν
κατὰ μέρος ἀξιολόγων παθῶν αὐτὰ δὴ τὰ οὖρα σημα-
νοῦσι ταῖς ἐξευρημέναις μεθόδοις κεχρημένῳ.
Κεφ. δʹ. Περὶ διαγνώσεως τοῦ κατὰ πάντα συμμέτρου οὔρου.
Ἔστω δὴ τοίνυν ἀνὴρ ἀκριβῶς ὑγιαίνων, ἀκμάζων τῇ

ἡλικίᾳ, τῇ πάσῃ κράσει τοῦ σώματος σύμμετρος, χρώμε-
νός τε τροφαῖς εὐχύμοις τε καὶ συμμέτροις καὶ γυμνα-
σίοις μήτε ἐνδέουσι μήτε ὑπερβάλλουσιν, ἐν χώρᾳ τε καὶ
ὥρᾳ συμμέτρῳ, καὶ ἁπλῶς φάναι τοῖς πᾶσιν ἔστω συμ-
μετρία ἡ ἄμεσός τε καὶ ἄτμητος.
Τῷ τοιούτῳ οὐροῖτ'
ἂν οὖρον τῇ μὲν χροιᾷ ὑπόπυρρον ἢ ὑπόξανθον, τῇ δὲ
συστάσει σύμμετρον καὶ ἀναλογίαν ἔχον τῇ τοῦ πινομέ-
νου ποσότητι, οὔτε πομφολύγων ἐπινηχομένων, οὔθ' οἵων
δήτινων ἑτέρων.
Ὑφιζανέτω δὲ τῇ ἀμίδι, ἀλλὰ μὴ
προσισχέσθω ὑπόστασις λευκὴ καὶ λεία καὶ ὁμαλή, πάντῃ
ἑαυτῇ ὁμοία, μή τινων συμπεπλεγμένων ταύταις ἐμφε-
ρομένων θριξὶ καὶ ψήγμασιν ἐοικότων καί τισι παραπλη-
σίοις εἴδεσι.
Καὶ περὶ μὲν τῶν ὑπερβαλλόντων τῷ πλή-

θει οὔρων τοσαῦτά ἐστιν εἰπεῖν· ἐλάττω δὲ τῶν κατ' ἀναλογίαν
συμμέτρων ἰόντα διὰ τἀναντία τούτων γενήσεται.
Ἥ τε γὰρ ξηροτέρα δίαιτα ὀλίγα ἂν τὰ οὖρα ποιή-
485
σαιεν καὶ ὑπόξανθα καὶ ἐλάττους ἔχοντα τὰς ὑποστάσεις

καί πως τῶν συμμέτρων παχυτέρας· τά τε ἐμπλαστικὰ
καὶ ἐμφρακτικὰ τῶν προσαρμάτων τε καὶ φαρμάκων ὀλίγα
μὲν καὶ ταῦτα παρασκευάσει χωρῆσαι τὰ οὖρα, λεπτὰς δὲ
καὶ ὀλίγας τὰς ὑποστάσεις.
Ἃ δὲ διὰ πλείονα τοῦ
συμμέτρου κένωσιν τῆς γαστρός, ἥττω τῆς ἀναλογίας φαί-
νεται, πρὸς τὸ λευκότερον μὲν ἂν χωροίη, πάνυ δὲ ἀσα-
φεῖς ἕξει τὰς ὑποστάσεις καὶ λεπτὰς καὶ οὐ λείας.
Κεφ. γʹ. Περὶ τῆς ἐκ τῶν κατὰ τὴν σύστασιν τῶν παρυφισταμένων
διαγνώσεως.
Παχέος δὲ ὄντος τοῦ παρυφισταμένου, ἢν μὴ ὄζῃ

τι, καὶ ἀκριβῶς λεῖον ᾖ, πῦον μὲν οὐκέτι ἂν εἴη, ὠμοχυ-
μίας δέ τινος περὶ τὰς φλέβας ἀπόκομμα, ὥστε καὶ κατὰ
τὴν ἀναλογίαν τοῦ τε ποσοῦ καὶ τοῦ πάχους ἐπιμαρτυρή-
σειε καὶ τὸν ἀκμάζοντα χυμόν.
Ἔστι γε μὴν ὄτε καὶ
κριτικῶς ἐνταῦθα τῆς φύσεως ἀποκρινούσης τὸ περὶ τὰς
φλέβας περίττωμα καὶ ἀθρόως οὕτω κενουμένης τῆς ὕλης,
σφόδρα ὑπερβάλλοντα τὸ σύμμετρον φαίνεται τὰ παρυφι-
στάμενα, ὥστε καὶ δέος ἐπάγουσιν οὐκ ὀλίγον τοῖς ἀγνοή-
σασι τὴν αἰτίαν.
Συμπλίκιος. In Aristotelis quattuor libros de caelo commentaria

Vol.7, p. 205, line 12
εἶναι ἐκτὸς τῶν ἀπείρων γραμμῶν· εἰ γὰρ ἦν τι αὐτοῦ μέρος ἐκτὸς τῶν
γραμμῶν, τὸ ἐντὸς ἐκείνου τὸ μεταξὺ τῶν γραμμῶν πεπερασμένον
ἔμελλεν
εἶναι· πλὴν ὅτι ὁ Ἀλέξανδρος οὐκ ἐκ τοῦ μηδὲν ἔξω ἔχειν νομίζει συνά-
γεσθαι τὸ ἄπειρον τοῦ μεταξὺ διαστήματος, ἀλλ' ἐκ μόνου τοῦ ἀπείρους
εἶναι τὰς ἐκ τοῦ κέντρου. μήποτε δὲ ὁ Ἀριστοτέλης τούτῳ μὲν ἑπόμενον
ἔλαβεν τὸ μηδὲν ἐκτὸς εἶναι τοῦ μεταξὺ τῶν ἐκ τοῦ κέντρου γραμμῶν
δια-
486
στήματος, τούτῳ δὲ τὸ ἄπειρον εἶναι τὸ μεταξὺ τῶν γραμμῶν διάστημα·

οὗ γὰρ ἐπ' ἄπειρον προϊόντος μηδέν ἐστιν ἐκτός, τοῦτο ἄπειρον ἀνάγκη
εἶναι· τοῦ γὰρ πεπερασμένου καὶ ἐπ' ἄπειρον ἰόντος πάντως ἔστι τι ἐκτὸς
λαβεῖν. πρόδηλον δὲ τὸ τὰ μεταξὺ τῶν ἀπείρων γραμμῶν διαστήματα
ἄπειρα εἶναι καὶ ἐκ τοῦ κατ' ἀναλογίαν τῆς τῶν γραμμῶν αὐξήσεως αὔ-
ξεσθαι καὶ τὸ μεταξὺ αὐτῶν διάστημα, διὸ καὶ τὸ τῶν πεπερασμένων ἀεὶ
ἔσται πεπερασμένον, ὡς καὶ αὐτός φησιν Ἀριστοτέλης· τούτῳ δὲ
ἀκολουθεῖ
τῶν μὴ πεπερασμένων τὸ μεταξὺ ἄπειρον εἶναι.


Vol.7, p. 221, line 11
πρὸς τὸ ΒΖ μέγεθος· δυνατὸν γὰρ ἀπὸ τοῦ ἀπείρου ὁσονοῦν ἀφελεῖν·

τού-
των γενομένων ἔσται σύμμετρα καὶ τὰ μεγέθη καὶ τὰ βάρη, καὶ τὰ ὡς
ἐπὶ συμμέτρων αὐτῶν ἀδύνατα ἀκολουθήσει, καὶ οὐκ ἔσται χρεία τῆς τῶν
ἀσυμμέτρων ὑποθέσεως· τὸ γὰρ τοῦ ΒΖ βάρος ἴσον ἔσται τῷ Γ βάρει,

ὅπερ ἦν τοῦ ἀπείρου. κἂν μεῖζόν τι τοῦ ΒΖ ἀφέλωμεν ἀπὸ τοῦ ἀπείρου
μεγέθους, τὸ ἐκείνου βάρος πεπερασμένου μεγέθους ὂν βάρος μεῖζον
ἔσται
τοῦ Γ βάρους, ὅπερ τοῦ ἀπείρου μεγέθους βάρος ἦν. ἐπειδὴ δὲ τῶν σω-
μάτων τὰ μέν ἐστιν ὁμοιομερῆ, τὰ δὲ ἀνομοιομερῆ, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν
ὁμοιοβαρῆ καὶ ἀνομοιοβαρῆ, οὐδέν, φησίν, οὐδὲ τοῦτο διοίσει πρὸς τὴν
ἀπόδειξιν τὸ ὁμοιομερὲς λαβεῖν ἢ ἀνομοιομερὲς τὸ ἄπειρον· ἐπὶ γὰρ τῶν
ἀνομοιομερῶν οὐ κατὰ τὸ μέγεθος ἡ ἀναλογία ληφθήσεται, ἀλλὰ κατὰ
βάρος· τῷ γὰρ ΒΔ ἀπὸ τοῦ ΑΒ ἀπείρου οὐκέτι ἴσα ὁσαοῦν, ἀλλ' ἰσοβαρῆ
ἀφελοῦμεν· τῆς γὰρ ἐν τῷ βάρει χρῄζομεν ἀναλογίας, καὶ δυνατὸν ἀπὸ
τοῦ ἀπείρου κατὰ μέγεθος ὁποσαοῦν ἰσοβαρῆ μεγέθη ἀφελεῖν, ποτὲ μὲν
ἀφαιροῦντας τοῦ μεγέθους τῶν λαμβανομένων καὶ βραχύτερα τῶν
πρόσθεν
εἰλημμένων λαμβάνοντας, ὅταν βαρύτερα τῇ συστάσει τὰ μέρη ἐκεῖνα
τοῦ
ἀπείρου τυγχάνῃ ὄντα, ποτὲ δὲ προστιθέντας τῷ μεγέθει τῶν ἀφαιρουμέ-
νων καὶ μείζονα αὖ τῶν πρόσθεν ἀφαιροῦντας, ὅταν ἧττον βαρεῖαν ἔχῃ
τὴν
σύστασιν ἐκεῖνα τοῦ ἀπείρου τὰ μέρη. ἐπιστῆσαι δὲ ἄξιον, μήποτε, ἐὰν
πεπερασμένον ὑποτεθῇ τὸ τοῦ ἀπείρου βάρος, κἂν μὴ τὸ μέγεθος τὸ ἄπει-
ρον ἐν τῇ ἀφαιρέσει καταναλίσκηται, τὸ βάρος τὸ πεπερασμένον κατανα
487

Vol.7, p. 221, line 13
ἐπὶ συμμέτρων αὐτῶν ἀδύνατα ἀκολουθήσει, καὶ οὐκ ἔσται χρεία τῆς τῶν
ἀσυμμέτρων ὑποθέσεως· τὸ γὰρ τοῦ ΒΖ βάρος ἴσον ἔσται τῷ Γ βάρει,

ὅπερ ἦν τοῦ ἀπείρου. κἂν μεῖζόν τι τοῦ ΒΖ ἀφέλωμεν ἀπὸ τοῦ ἀπείρου
μεγέθους, τὸ ἐκείνου βάρος πεπερασμένου μεγέθους ὂν βάρος μεῖζον
ἔσται
τοῦ Γ βάρους, ὅπερ τοῦ ἀπείρου μεγέθους βάρος ἦν. ἐπειδὴ δὲ τῶν σω-
μάτων τὰ μέν ἐστιν ὁμοιομερῆ, τὰ δὲ ἀνομοιομερῆ, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν
ὁμοιοβαρῆ καὶ ἀνομοιοβαρῆ, οὐδέν, φησίν, οὐδὲ τοῦτο διοίσει πρὸς τὴν
ἀπόδειξιν τὸ ὁμοιομερὲς λαβεῖν ἢ ἀνομοιομερὲς τὸ ἄπειρον· ἐπὶ γὰρ τῶν
ἀνομοιομερῶν οὐ κατὰ τὸ μέγεθος ἡ ἀναλογία ληφθήσεται, ἀλλὰ κατὰ
βάρος· τῷ γὰρ ΒΔ ἀπὸ τοῦ ΑΒ ἀπείρου οὐκέτι ἴσα ὁσαοῦν, ἀλλ' ἰσοβαρῆ
ἀφελοῦμεν· τῆς γὰρ ἐν τῷ βάρει χρῄζομεν ἀναλογίας, καὶ δυνατὸν ἀπὸ
τοῦ ἀπείρου κατὰ μέγεθος ὁποσαοῦν ἰσοβαρῆ μεγέθη ἀφελεῖν, ποτὲ μὲν
ἀφαιροῦντας τοῦ μεγέθους τῶν λαμβανομένων καὶ βραχύτερα τῶν
πρόσθεν
εἰλημμένων λαμβάνοντας, ὅταν βαρύτερα τῇ συστάσει τὰ μέρη ἐκεῖνα
τοῦ
ἀπείρου τυγχάνῃ ὄντα, ποτὲ δὲ προστιθέντας τῷ μεγέθει τῶν ἀφαιρουμέ-
νων καὶ μείζονα αὖ τῶν πρόσθεν ἀφαιροῦντας, ὅταν ἧττον βαρεῖαν ἔχῃ
τὴν
σύστασιν ἐκεῖνα τοῦ ἀπείρου τὰ μέρη. ἐπιστῆσαι δὲ ἄξιον, μήποτε, ἐὰν
πεπερασμένον ὑποτεθῇ τὸ τοῦ ἀπείρου βάρος, κἂν μὴ τὸ μέγεθος τὸ ἄπει-
ρον ἐν τῇ ἀφαιρέσει καταναλίσκηται, τὸ βάρος τὸ πεπερασμένον κατανα-
λίσκεται· δηλοῖ δὲ καὶ τὸ τοῦ πεπερασμένου μεγέθους, τουτέστι τοῦ ΒΗ,
μεῖζον συνάγεσθαι βάρος ἤπερ τὸ τοῦ ἀπείρου, ὅ ἐστι τὸ Γ·

Vol.7, p. 222, line 12

p. 273b30 Εἰ γὰρ τὸ τοσόνδε βάρος τὴν τοσήνδε ἕως τοῦ ἔν τινι

πεπερασμένῳ χρόνῳ.
Προθέμενος δεῖξαι, ὅτι ἀδύνατον ἄπειρον εἶναι βάρος, τρία τινὰ χρή-
488
σιμα πρὸς τὴν ἀπόδειξιν προλαμβάνει οἷον ἀξιώματα· πρῶτον μέν, ὅτι
δυοῖν βαρῶν ὄντων τοῦ μὲν ἐλάττονος, τοῦ δὲ μείζονος, ὃ λέγει τοσοῦ-
τον καὶ ἔτι· τὸ γὰρ μεῖζον ἔχει τὸ ἔλαττον καὶ ἔτι ἄλλο τι πρὸς τούτῳ·
τούτων οὖν τῶν βαρῶν τὸ μεῖζον τὴν αὐτὴν διάστασιν ἐν ἐλάττονι χρόνῳ
κινεῖται ἤπερ τὸ ἔλαττον. δεύτερον δὲ προλαμβάνει τῷ προτέρῳ ἀκόλου-
θον, ὅτι τὰ βάρη καὶ οἱ χρόνοι τὴν ἀναλογίαν ἀνάπαλιν ἕξουσιν· ἂν γὰρ
τὸ μεῖζον βάρος διπλάσιον ᾖ τοῦ ἐλάττονος, ὁ χρόνος, ἐν ᾧ τὸ μεῖζον
διάστημά τι κινεῖται, ἥμισυς ἔσται τοῦ χρόνου, ἐν ᾧ τὸ ἔλαττον τὸ αὐτὸ
διάστημα κινεῖται· εἰ οὖν, οὗ μὲν ὁ χρόνος ἥμισυς, τούτου τὸ βάρος
διπλά-
σιον, οὗ δὲ τὸ βάρος ἥμισυ, τούτου ὁ χρόνος διπλάσιος, εἰκότως
ἀνάπαλιν
ἔχειν τὴν ἀναλογίαν οἱ χρόνοι τοῖς βάρεσι λέγονται. τρίτον προλαμβάνει,
ὅτι τὸ πεπερασμένον βάρος πᾶσαν πεπερασμένην διάστασιν ἐν

πεπερασμένῳ
δίεισιν χρόνῳ. ἐδείχθη γὰρ ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει, ὅτι οὐδὲν
πεπερασμένον
πεπερασμένην διάστασιν ἐν ἀπείρῳ δίεισι χρόνῳ. χρησιμεύει δὲ τοῦτο
πρὸς
τὸ δεῖξαι, ὅτι πᾶς χρόνος, καὶ ὁ ἐν ᾧ τὸ βραχύτατον βάρος τὴν μεγίστην
δίεισι διάστασιν, καὶ ὁ ἐν ᾧ τὸ πολλαπλάσιον αὐτοῦ βάρος τὸ αὐτὸ διά

Vol.7, p. 222, line 17
σιμα πρὸς τὴν ἀπόδειξιν προλαμβάνει οἷον ἀξιώματα· πρῶτον μέν, ὅτι
δυοῖν βαρῶν ὄντων τοῦ μὲν ἐλάττονος, τοῦ δὲ μείζονος, ὃ λέγει τοσοῦ-
τον καὶ ἔτι· τὸ γὰρ μεῖζον ἔχει τὸ ἔλαττον καὶ ἔτι ἄλλο τι πρὸς τούτῳ·
τούτων οὖν τῶν βαρῶν τὸ μεῖζον τὴν αὐτὴν διάστασιν ἐν ἐλάττονι χρόνῳ
κινεῖται ἤπερ τὸ ἔλαττον. δεύτερον δὲ προλαμβάνει τῷ προτέρῳ ἀκόλου-
θον, ὅτι τὰ βάρη καὶ οἱ χρόνοι τὴν ἀναλογίαν ἀνάπαλιν ἕξουσιν· ἂν γὰρ
τὸ μεῖζον βάρος διπλάσιον ᾖ τοῦ ἐλάττονος, ὁ χρόνος, ἐν ᾧ τὸ μεῖζον
διάστημά τι κινεῖται, ἥμισυς ἔσται τοῦ χρόνου, ἐν ᾧ τὸ ἔλαττον τὸ αὐτὸ
διπλά-
ἀνάπαλιν

489

πρὸς
δίεισι διάστασιν, καὶ ὁ ἐν ᾧ τὸ πολλαπλάσιον αὐτοῦ βάρος τὸ αὐτὸ διά-
στημα διεξέρχεται, λόγον ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους· εἰ γὰρ τὸ πεπερασμένον
βάρος τὴν πεπερασμένην διάστασιν ἐν ἀπείρῳ διεξῄει χρόνῳ, οὐκ ἂν ἦν

τις τῶν χρόνων πρὸς ἀλλήλους λόγος καὶ ἀναλογία, ᾧ χρῆται πρὸς τὴν
δεῖξιν. ὅτι δὲ πᾶν πεπερασμένον βάρος πᾶσαν πεπερασμένην διάστασιν
ἐν
πεπερασμένῳ δίεισι χρόνῳ, δῆλον· ἐπεὶ γὰρ μόριόν τι τῆς διαστάσεως πε

Vol.7, p. 222, line 25

διπλά-
ἀνάπαλιν

πρὸς
δίεισι διάστασιν, καὶ ὁ ἐν ᾧ τὸ πολλαπλάσιον αὐτοῦ βάρος τὸ αὐτὸ διά-
στημα διεξέρχεται, λόγον ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους· εἰ γὰρ τὸ πεπερασμένον
βάρος τὴν πεπερασμένην διάστασιν ἐν ἀπείρῳ διεξῄει χρόνῳ, οὐκ ἂν ἦν

τις τῶν χρόνων πρὸς ἀλλήλους λόγος καὶ ἀναλογία, ᾧ χρῆται πρὸς τὴν
δεῖξιν. ὅτι δὲ πᾶν πεπερασμένον βάρος πᾶσαν πεπερασμένην διάστασιν
ἐν
πεπερασμένῳ δίεισι χρόνῳ, δῆλον· ἐπεὶ γὰρ μόριόν τι τῆς διαστάσεως πε-
περασμένον τι βάρος ἐν πεπερασμένῳ δίεισι χρόνῳ, ὁσαπλασίων ἐστὶν ἡ
ὅλη
διάστασις τοῦ μορίου, τοσαυταπλασίων καὶ ὁ χρόνος ἔσται, ἐν ᾧ τὴν
ὅλην
δίεισι, τοῦ ἐν ᾧ τὸ μέρος. προσχρῆται δὲ καὶ ἐκείνῳ πολλάκις ἐνταῦθα,
490
ὅπερ ἐν τῇ Φυσικῇ ἀποδέδεικται, τῷ ἀδύνατον εἶναι ἐν πεπερασμένῳ

χρόνῳ ἄπειρον διελθεῖν.

Vol.7, p. 234, line 25

p. 275a24 Οὐδὲ ἄπειρον δὲ ὑπὸ ἀπείρου ἐνδέχεται ἕως τοῦ ἀδύ-

νατόν τι σῶμα ἄπειρον αἰσθητὸν εἶναι.
Ἐφεξῆς καὶ τὸ λοιπὸν δείκνυσιν, ὅτι οὐδὲ ἄπειρον ὑπὸ ἀπείρου πά-
σχειν οἷόν τε οὔτε ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ οὔτε ἐν ἀπείρῳ, καὶ πρῶτον,
ὅτι ἐν πεπερασμένῳ οὐχ οἷόν τε. δι' ἀδυνάτου δὲ καὶ τοῦτο δείκνυσιν
ἀξιώμασι προσχρώμενος τῷ τε ἐν ἐλάττονι χρόνῳ ἔλαττον κινεῖσθαι ὑπὸ
τῆς αὐτῆς δυνάμεως καὶ τῷ ἐν τοῖς ὑπὸ τῆς αὐτῆς δυνάμεως κινουμένοις
ἀνίσοις τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν εἶναι ἔν τε τοῖς τῶν κινουμένων μεγέθεσι
καὶ
ἐν τοῖς χρόνοις, ἐν οἷς κινοῦνται. ἡ δὲ δεῖξις τοιαύτη. ὑποτίθεται τὸ
μὲν κινοῦν ἄπειρον τὸ Α, τὸ δὲ κινούμενον ὑπὸ τοῦ Α ἄπειρον ὂν καὶ
αὐτὸ τὸ Β, τὸν δὲ χρόνον τὸν πεπερασμένον, ἐν ᾧ τὸ Β ἔπαθεν ὑπὸ τοῦ
Α, τὸν ΓΔ καὶ λαμβάνει μόριον τοῦ Β τὸ Ε. ἐπεὶ οὖν τὸ ὅλον Β ὑπὸ
τοῦ Α πέπονθεν ἐν τῷ ΓΔ χρόνῳ, δῆλον, ὡς τὸ μόριον αὐτοῦ τὸ Ε ὑπὸ
τοῦ Α ἐν ἐλάττονι χρόνῳ πεπονθὸς ἔσται· τὸ γὰρ ἔλαττον ἐν ἐλάττονι πά-
σχειν χρόνῳ ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ ἠξίωται. ἔστω οὖν χρόνος, ἐν ᾧ τὸ Ε τὸ
τοῦ Β μέρος πέπονθεν ὑπὸ τοῦ Α ἀπείρου, ὁ Δ μέρος ὢν τοῦ ΓΔ, ἐν ᾧ
ὅλον ἔκειτο τὸ Β ὑπὸ τοῦ Α πεπονθέναι· ὡς δὴ ἔχει ὁ Δ χρόνος πρὸς
τὸν ΓΔ μέρος ὢν αὐτοῦ πεπερασμένον πεπερασμένου, ἂν ποιήσωμεν
οὕτως

Vol.7, p. 433, line 26
τινα χρόνον ἐλάχιστον, οὗ οὐκ ἐνδέχεται ἐν ἐλάττονι κινηθῆναι

τὸν οὐρανόν, καὶ τοῦτο ἐκ τῆς ἐπαγωγῆς πιστοῦται τῷ πάσης πράξεως
καὶ παντὸς τοῦ κινουμένου εἶναί τινα χρόνον ἐλάχιστον, οὗ οὐχ οἷόν τε
ἐν ἐλάττονι κινηθῆναι τὴν κίνησιν τὴν αὐτοῦ, οἷον τοῦ στάδιον δραμεῖν ἢ
νόμον τινὰ κιθαρίσαι ἢ ᾆσαι· εἰ δὲ τοῦτο, καὶ τῆς τοῦ οὐρανοῦ περιφορᾶς
τῆς ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἐπὶ τὸ αὐτὸ εἴη ἄν τις χρόνος ἐλάχιστος, οὗ ἐν
491
ἐλάττονι οὐχ οἷόν τε περιενεχθῆναι. καθόλου μὲν γὰρ οὐκ ἔστι χρόνος
ἐλάχιστος διὰ τὸ τὰ συνεχῆ πάντα ἐπ' ἄπειρον εἶναι διαιρετά, πρός τι δὲ
καί τινων ἔστι τις ἐλάχιστος χρόνος, ὥσπερ καὶ τῶν κινήσεων. τούτου
οὖν οὕτως ἔχοντος, εἰ τὸ ἐπιτεινόμενον ἐν ἐλάττονι χρόνῳ τὸ αὐτὸ διά-
στημα κινεῖται, εἴ τι ἀεὶ ἐπιτείνοιτο, ἀεὶ ποιήσει τοῦτο πρὸς ἀναλογίαν
τῆς
ἐπιτάσεως ἀεὶ συστελλομένου τοῦ χρόνου· εἰ δὲ τοῦτο, ἔσται καὶ τοῦ
ἐλα-
χίστου χρόνου, ἐν ᾧ κινεῖται, ἐλάττων ποτέ, ἐν ᾧ καὶ αὐτῷ κινήσεται,
ὅπερ
ἀδύνατον· ἀδύνατον ἄρα καί, ᾧ τοῦτο ἠκολούθησε, τοῦτο δὲ ἦν τὸ ἀεὶ
ἐπιτείνεσθαι κινούμενον.

Vol.7, p. 439, line 17
καὶ γὰρ ξύλα καὶ λίθοι καὶ σίδηρος. καὶ τὸ τῶν βελῶν δι' ἀέρος φερο-
μένων παράδειγμα ἐναργὲς παρατίθεται· ταῦτα γὰρ διὰ τὴν κίνησιν οὕτως
ἐκπυροῦται, ὡς καὶ τὰς μολιβδίδας τὰς τὸν σίδηρον ἐν τῷ ξύλῳ συνε-

χούσας τήκεσθαι καὶ τὸν πέριξ αὐτῶν ἀέρα συνεκπυροῦσθαι. ὡς οὖν ὑπὸ
τῆς κινήσεως ἐκπυρουμένου συνεκπυροῦται ὁ παρακείμενος ἀήρ, οὕτως
ὑπὸ
τῆς οὐρανίου κινήσεως κινουμένου προσεχῶς τοῦ ὑπεκκαύματος καὶ ἐκ-
πυρουμένου εὔλογον τὸν ἀέρα ἐγγυτέρω τοῦ πυρὸς ὄντα θερμαίνεσθαι. ὁ
δὲ Ἀλέξανδρος ἀέρα τὸ ὑπέκκαυμα ἀκούει, ὃ ἐν ἄλλοις, φησίν, ὡς
στοιχεῖον
πῦρ καλεῖ ὁ Ἀριστοτέλης. καίτοι πῶς ἐγγύτερον τοῦ πυρὸς ἔλεγε τὸν
ἀέρα, εἴπερ ἀέρα τὸ ὑπέκκαυμα ἐνόμιζε; πῶς δὲ τὴν πρὸς τὸ βέλος ἀνα-
λογίαν διασώζει, εἴπερ τὸ ἐξάπτον τὸν ἀέρα βέλος ἀνάλογον ἦν τῷ πυρί;
ὅτι καὶ τὸ βέλος ὑπὸ τοῦ ἀέρος παρατριβομένου ἤκουσε θερμαίνεσθαι ὁ
Ἀλέξανδρος, ἀλλ' οὐχὶ τὸν ἀέρα ὑπὸ τοῦ βέλους, καίτοι τοῦ
Ἀριστοτέλους
εἰπόντος, ὅτι τὰ βέλη αὐτά τε ἐκπυροῦται οὕτως ὑπὸ τῆς κινήσεως
ὥστε τήκεσθαι τὰς μολιβδίδας, καὶ ἐπείπερ ἐκπυροῦνται αὗται,
ἀνάγκη καὶ τὸν κύκλῳ αὐτῶν ἀέρα τὸ αὐτὸ πάσχειν. καὶ ἴσως
ἀπὸ τοῦ ἐφεξῆς λεγομένου ταύτην ἔσχε τὴν ὑπόνοιαν ὁ Ἀλέξανδρος·
λέγει δέ,
ὅτι τὰ μὲν ἐνταῦθα δι' ἀέρος φερόμενα ὑπὸ τῆς ἐν αὐτῇ τῇ κινήσει
πληγῆς καὶ παρατρίψεως αὐτὰ ἐκπυροῦται, τῶν δὲ ἀστέρων ἕκαστος ἐν
τῇ
καθ' ἑαυτὸν τοῦ οὐρανοῦ σφαίρᾳ φερόμενος αὐτὸς μὲν οὐκ ἐκπυροῦται·
492
Συμπλίκιος. Σχόλια στις Κατηγορίες του Αριστοτέλη. Vol.8, p. 329,

line 20
ἂν ἔχοι τι δεικνύναι κοινὸν ἐν τῷ παντί. καὶ ἐν ἑνὶ δὲ τῷ ποιοῦντι καὶ

τὸ πάσχειν δυνατὸν θεωρεῖν. καὶ γὰρ ἡ φύσις ποιοῦσα εἰς ἑαυτὴν καὶ
ὑφ' ἑαυτῆς πάσχει, καὶ καθὸ μὲν τοὺς λόγους ἐπιτίθησι τοῖς γινομένοις,
ποιητικὴν αὐτὴν ἀφοριζόμεθα, καθὸ δὲ τὴν διακόσμησιν τῶν λόγων
τούτων
αὐτὴ παρ' ἑαυτῆς ὑποδέχεται, πάσχειν εἰκότως λέγεται. καὶ ἐπὶ τῆς ψυχῆς
δὲ κἂν μὴ οὕτως, ἀλλ' ὅμως καὶ ἐπὶ ταύτης διῄρηται πολὺ τὸ παθητικόν.
καθ' ἑτέραν δὲ αὖθις ἀναλογίαν καὶ ἐπὶ τοῦ λόγου καὶ ἐπὶ τοῦ τῆς ψυχῆς
νοῦ θεωρεῖταί τις [ἡ] κατὰ πάθος ὑποδοχὴ τῶν τελειοτέρων νοήσεων. καὶ
ὅλως ἐν πᾶσιν ἐν οἷς τὸ μέν ἐστι τελειότερον, τὸ δὲ ἀτελέστερον, καὶ τὸ

μὲν ἐναπεργάζεται τὴν τελείωσιν, τὸ δὲ ὑποδέχεται ταύτην, θεωρεῖταί τις
ἀναλογία πάθους, καθ' ἣν τὸ μὲν ἐμποιεῖ τὸ τέλειον εἶδος, τὸ δὲ εἰς-
δέχεται τοῦτο ἐν ἑαυτῷ, ἀεὶ μέντοι ἀπ' ἄλλου ἐνδίδοται ἡ τοιαύτη
μετουσία
τοῦ πάθους, κἄν ποτε δοκῇ ἀφ' ἑαυτοῦ τι πάσχειν, οὐκ ὀρθῶς ὑπολαμ-
βάνεται τὸ τοιοῦτον· οὐ γὰρ κατὰ ταὐτὸν τῶν ἐν ἑαυτῷ πάσχει τε καὶ
τὴν αἰτίαν ἑαυτῷ παρέχει τοῦ πάσχειν, ὥστε καὶ οὕτως ἀφ' ἑτέρου γίνεται
τὸ πάθος. ἡ μὲν γὰρ δραστήριος ἐνέργεια δύναται καὶ ἑαυτῆς εἶναι αἰτία
καὶ ἀφ' ἑαυτῆς ἄρχεσθαι, τὸ δὲ πάθος ἀτελὲς ὂν πάντῃ οὐ πέφυκεν πρὸς
τὴν ἑαυτοῦ γένεσιν ἐξηγεῖσθαι· εἰ γὰρ τὸ ἀφ' ἑαυτοῦ τὴν αἰτίαν τοῦ ἐνερ-
γεῖν ἔχον τὸ ποιητικόν ἐστιν, τὸ πάσχον ἀπολειπόμενον πάσης αἰτίας
οὐδὲ
τὴν τοῦ πάσχειν αἰτίαν ἐν ἑαυτῷ ἔχει. οὐδὲν οὖν ἔσται πάθημα ἀπόλυτον,
ὥσπερ ἦν ἀπόλυτον ἐνέργημα τὸ βαδίζειν, καὶ τοῦτο εἰκότως·
Συμπλίκιος. In Aristotelis physicorum libros commentaria

Vol.10, p. 978, line 12
νούμενον τῷ χρόνῳ· τὸ γὰρ πλεῖον μέγεθος τὸ αὐτὸ διάστημα ἐν πλείονι

χρόνῳ κινεῖται βίᾳ καὶ τὸ ἔλαττον ἐν ἐλάττονι. ἐπὶ δὲ τῆς κατὰ φύσιν
γινομένης κινήσεως πῶς τοῦτο ὑγιές ἐστιν; ἀνάπαλιν γὰρ ἐν τοῖς κατὰ
φύσιν κινουμένοις τὸ μέρος τοῦ ὅλου καὶ τὸ ἔλαττον τοῦ πλείονος ἐν
πλείονι χρόνῳ κινεῖται. ἢ καὶ ἐπὶ τούτων σῴζεται μὲν τὸ ἀνάλογον τῷ
χρόνῳ διαιρεῖσθαι τὸ μέγεθος καὶ τῷ μεγέθει τὸν χρόνον, ἀλλ' ἀνάπαλιν
493
καὶ οὐχ ὁμοίως τῆς ἀναλογίας λαμβανομένης· ἡ μὲν γὰρ τοῦ μεγέθους
διαίρεσις τοῦ κατὰ φύσιν κινουμένου τὸν χρόνον αὐξήσει κατὰ τὴν
ἀναλο-
γίαν τῆς διαιρέσεως· ὅσῳ γὰρ ἂν ἔλαττον ᾖ τὸ κινούμενον κατὰ φύσιν,
τοσούτῳ πλείων ὁ χρόνος ἐν ᾧ κινεῖται. ἡ δὲ τοῦ χρόνου πάλιν διαίρεσις
τὸ μέγεθος αὐξήσει κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ἰδίας διαιρέσεως· ὅσῳ γὰρ
ἂν ἐλάττων ὁ χρόνος, τοσούτῳ μεῖζον τὸ κατὰ φύσιν κινούμενον μέγεθος
τὴν αὐτὴν κίνησιν τῷ ἐλάττονι· ὥστε ἀνάπαλιν ἔχειν τὴν ἀναλογίαν ἐπί
τε τῶν κατὰ φύσιν καὶ ἐπὶ τῶν παρὰ φύσιν κινουμένων κατὰ τόπον.
δείξας
δὲ ὅτι ὁμοίως ἀλλήλοις πάντα τὰ εἰρημένα διαιρεῖται, ὁμοίως ἔχειν φησὶ
καὶ ἐπὶ τοῦ πεπερασμένα ἢ ἄπειρα εἶναι τὰ ἐκ τῆς διαιρέσεως αὐτῶν γινό-
μενα μόρια. πῶς δέ ἐστιν ἐν αὐτοῖς τὸ ἄπειρον, καὶ ὅτι κατὰ τὸ ἐπ'
ἄπειρον, αὐτὸς ἐν τοῖς ἐφεξῆς διαρθρώσει.


Vol.10, p. 978, line 14
γινομένης κινήσεως πῶς τοῦτο ὑγιές ἐστιν; ἀνάπαλιν γὰρ ἐν τοῖς κατὰ
φύσιν κινουμένοις τὸ μέρος τοῦ ὅλου καὶ τὸ ἔλαττον τοῦ πλείονος ἐν
πλείονι χρόνῳ κινεῖται. ἢ καὶ ἐπὶ τούτων σῴζεται μὲν τὸ ἀνάλογον τῷ
χρόνῳ διαιρεῖσθαι τὸ μέγεθος καὶ τῷ μεγέθει τὸν χρόνον, ἀλλ' ἀνάπαλιν
καὶ οὐχ ὁμοίως τῆς ἀναλογίας λαμβανομένης· ἡ μὲν γὰρ τοῦ μεγέθους
διαίρεσις τοῦ κατὰ φύσιν κινουμένου τὸν χρόνον αὐξήσει κατὰ τὴν
ἀναλο-
γίαν τῆς διαιρέσεως· ὅσῳ γὰρ ἂν ἔλαττον ᾖ τὸ κινούμενον κατὰ φύσιν,
τοσούτῳ πλείων ὁ χρόνος ἐν ᾧ κινεῖται. ἡ δὲ τοῦ χρόνου πάλιν διαίρεσις
τὸ μέγεθος αὐξήσει κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ἰδίας διαιρέσεως· ὅσῳ γὰρ
ἂν ἐλάττων ὁ χρόνος, τοσούτῳ μεῖζον τὸ κατὰ φύσιν κινούμενον μέγεθος
τὴν αὐτὴν κίνησιν τῷ ἐλάττονι· ὥστε ἀνάπαλιν ἔχειν τὴν ἀναλογίαν ἐπί
τε τῶν κατὰ φύσιν καὶ ἐπὶ τῶν παρὰ φύσιν κινουμένων κατὰ τόπον.
δείξας
δὲ ὅτι ὁμοίως ἀλλήλοις πάντα τὰ εἰρημένα διαιρεῖται, ὁμοίως ἔχειν φησὶ
καὶ ἐπὶ τοῦ πεπερασμένα ἢ ἄπειρα εἶναι τὰ ἐκ τῆς διαιρέσεως αὐτῶν γινό-
μενα μόρια. πῶς δέ ἐστιν ἐν αὐτοῖς τὸ ἄπειρον, καὶ ὅτι κατὰ τὸ ἐπ'
ἄπειρον, αὐτὸς ἐν τοῖς ἐφεξῆς διαρθρώσει.


Vol.10, p. 1227, line 21
494
κινούμενον κινεῖ, δεῖ εἶναι καὶ τὸ κινοῦν οὐχ οὕτως ὡς τὸ ᾧ κινεῖ τὸ κι-
νοῦν, ὅπερ κινούμενον κινεῖ, ἀλλὰ τὸ μόνως κινοῦν ἀκίνητον ὄν, ὥσπερ
ἦν
τὸ μόνως κινούμενον, οὐκέτι δὲ κινοῦν ἄλλο. ὄντων γὰρ ἀμφοῖν τοῦ τε
κινουμένου ὁμοῦ καὶ κινοῦντος ἐν τῷ μέσῳ τῷ κινουμένῳ ὁμοῦ καὶ κι-
νοῦν τι, εἰ ἔστι καὶ καθ' αὑτὸ τὸ κινούμενον, ὥστε μηκέτι τοῦτο κινεῖν,
εὔλογον καὶ τὸ λοιπὸν τὸ μόνως κινοῦν, οὐκέτι δὲ καὶ κινούμενον εἶναι
καθ' αὑτό. εὔλογον δέ, ὅτι εἰ τὸ μέσον ἀμφοῖν μετέχει καὶ σύγκειται ἔκ
τε κινοῦντος καὶ κινουμένου, καὶ ἔστι τὸ ἕτερον τῶν ἁπλῶν ἐξ ὧν σύγκει-
ται καθ' αὑτό, εὔλογον καὶ τὸ ἕτερον τῶν ἐν τῇ συνθέσει ἁπλοῦν τε εἶναι
καὶ καθ' αὑτό. ἑκάτερον γὰρ τῶν ἄκρων, ἐξ ὧν τὸ μέσον ἐστίν, εὔλογον
τὴν αὐτὴν ἔχειν πρὸς τὸ μέσον ἀναλογίαν. ὡς γὰρ ἐπὶ τοῦ οἰνομέλιτος
μεμιγμένου ἐξ οἴνου καὶ μέλιτος, ἐπειδή ἐστι καθ' αὑτὸ τὸ μέλι, ἀνάγκη
καὶ τὸν οἶνον εἶναι καθ' αὑτό, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ κινοῦντος καὶ κινουμένου
εὔλογον, εἰ θάτερόν ἐστι καθ' αὑτό, καὶ τὸ ἕτερον εἶναι. εὔλογον δέ, εἰ
καὶ μὴ ἀναγκαῖον εἶπεν, ὅτι ἐξ ἀκολουθίας δοκεῖ συνῆχθαί τινος τὸ
ῥηθὲν καὶ οὐκ ἐξ ἀποδεικτικῆς ἀνάγκης, μήποτε δὲ καὶ ἀναγκαῖόν ἐστι τὸ
τοῦ ἑτέρου τῶν ἐν τῷ μίγματι ὄντος καθ' αὑτό που εἶναι καὶ τὸ ἕτερον
καθ' αὑτό· εἰ μὴ ἄρα ἐπὶ τῶν τοῦ λόγου στοιχείων τις ἐννοήσειεν, ὅτι
τὰ μὲν φωνήεντά ἐστι καθ' ἑαυτὰ ἐκφωνούμενα, τὰ δὲ σύμφωνα καλού-
μενα καθ' αὑτὰ μὲν οὐκ ἔχει τινὰ φύσιν ἐκφωνήσεως, μετὰ δὲ τῶν φω-
νηέντων συντιθέμενα ἐκφωνεῖται καὶ αὐτά. ἀκριβῶς οὖν ὁ Ἀριστοτέλης

Vol.10, p. 1322, line 9
προλαμβάνει, ὅτι τὸ μείζονα δύναμιν ἔχον τὸ αὐτὸ ἐν ἐλάττονι χρόνῳ

κινεῖ τῆς ἐλάττονος δυνάμεως. ἡ δὲ δεῖξις τοιαύτη· τριῶν ὄντων, τοῦ τε
κινοῦντος καὶ τοῦ κινουμένου καὶ τρίτου τοῦ χρόνου, ἐν ᾧ κινεῖται τὸ
κινούμενον, ἀνάγκη ἢ πάντα πεπερασμένα εἶναι ἢ πάντα ἄπειρα ἢ τὰ μὲν
πεπερασμένα τὰ δὲ ἄπειρα, ὡς λέγοι ἂν ὁ πεπερασμένον τι ὑπὸ πεπερα-
σμένου ἐν ἀπείρῳ χρόνῳ κινεῖσθαι λέγων, ὅπερ ἀνελεῖν πρόκειται. ὑπο-
τίθεται οὖν πεπερασμένα μὲν εἶναι τό τε κινοῦν μέγεθος ὃ Α λέγει καὶ τὸ
κινούμενον τὸ Β, ἄπειρον δὲ τὸν Γ χρόνον, ἐν ᾧ ὑπὸ τοῦ Α τὸ Β κινεῖ-
ται. εἶτα λαβὼν ἀπὸ τοῦ Α τοῦ κινοῦντος πεπερασμένου ὄντος μόριόν τι,
τὸ Δ ὑποτίθεται αὐτὸ κινεῖν μέρος τι τοῦ Β τὸ Ε. δεῖ δὲ λαβεῖν τὸ Δ
τὸ κινοῦν καὶ τὸ Ε τὸ κινούμενον οὐκ ἐν τῇ αὐτῇ ἀναλογίᾳ πρὸς ἄλληλα,
ἐν ᾗ τὸ Α ὅλον τὸ κινοῦν πρὸς τὸ Β ὅλον ἐστὶ τὸ ὑπ' αὐτοῦ κινούμενον,

ἀλλ' ὑπερέχον τὸ Δ τὸ κινοῦν τοῦ Ε τοῦ κινουμένου· τοῦτο γὰρ δεῖ προς-
495
υπακούειν, εἰ μέλλοι τὰ ἐφεξῆς ἀκολούθως ἐπάγεσθαι, οἷον ἵνα τὸ μὲν

Δ τοῦ Α τρίτον μέρος ᾖ, τὸ δὲ Ε τοῦ Β δέκατον· οὕτω γὰρ ἐν ἐλάττονι
χρόνῳ τὸ Δ κινήσει τὸ Ε ἤπερ τὸ Α τὸ Β ἐκίνει. ὥστε οὐκ ἄπειρος ὁ
χρόνος, ἐν ᾧ τὸ Ε κινεῖται ὑπὸ τοῦ Δ· ἐν ἀπείρῳ γὰρ τὸ Β ὑπὸ τοῦ Α
ἐκινεῖτο μείζονα ἔχον πρὸς τὸ Α ἀναλογίαν ἤπερ τὸ Ε πρὸς τὸ Δ. ἐν
πλείονι δὲ χρόνῳ τὸ μεῖζον κατὰ τὸν λόγον κινεῖται καὶ ἐν ἐλάττονι
χρόνῳ
ἡ μείζων δύναμις τὸ ἔλαττον κινεῖ. ἔστω οὖν μέρος τοῦ Γ ἀπείρου χρό-
νου ὁ Ζ πεπερασμένος, ἐν ᾧ τὸ Ε κινεῖται ὑπὸ τοῦ Δ. ἐὰν δὴ τῷ Δ
Ιωάννης Φιλόπονος. Σχόλια στις Κατηγορίες του Αριστοτέλη.

Vol.13,1, p. 42, line 9
δοίδυξ καὶ τὰ τοιαῦτα, ὑπόποδα δὲ θρόνος καὶ κλίνη· ἀλλὰ καὶ τῶν
ζῴων τὰ μὲν λέγομεν ὑπόποδα εἶναι τὰ δὲ ἄποδα. ἀλλ' αὗται αἱ δια-
φοραὶ οὐκ εἰσὶν εἰδοποιοί· οὐ γὰρ τῷ εἶναι δίπους ὁ ἄνθρωπος
χαρακτηρί-
ζεται. ἀλλ' οὐδὲ εἰ τῇ φωνῇ αἱ αὐταὶ εἶναι δοκοῦσι διαφοραί, ἤδη καὶ
κατ' εἶδος αἱ αὐταί εἰσιν· οὐδὲ γὰρ τοῦ αὐτοῦ εἴδους οἵ τε τῆς κλίνης
πόδες καὶ οἱ τοῦ ζῴου, ἐπεὶ μηδὲ ἡ ἐνέργεια ἡ αὐτή. ἐξ ἀναλογίας δὲ
εἴπερ ἄρα ἡ ὁμοιότης· τὰ γὰρ κάτω μέρη οἷον ἐρείσματα καὶ τοῦ ζῴου
καὶ τῆς κλίνης πόδες καλοῦνται· ὡς γὰρ πρὸς ζῷον οἱ πόδες, οὕτω καὶ
πρὸς κλίνην οἱ ἑρμῖνες· ἀλλ' οὐκέτι καὶ τὰς λοιπὰς χρείας τῶν ποδῶν
ἀποδιδόασι, τὸ βαδίζειν φέρε καὶ συμμετάγειν τῇ ἰδίᾳ κινήσει τὸ σῶμα
καὶ τὰ παραπλήσια· ὥστε οὐκ εἴδει οἱ αὐτοί, ἀλλὰ φωνῇ καὶ ἀναλογίᾳ.


Vol.13,1, p. 59, line 9

p. 2b7 Τῶν δὲ δευτέρων οὐσιῶν μᾶλλον οὐσία τὸ εἶδος τοῦ γένους.
Σύγκρισιν ποιεῖται τῶν δευτέρων οὐσιῶν πρὸς ἀλλήλας, τοῦ τε εἴδους

καὶ τοῦ γένους, καί φησι μᾶλλον εἶναι οὐσίαν τὸ εἶδος τοῦ γένους, καὶ
δείκνυσι τοῦτο διὰ δύο ἐπιχειρημάτων, ἑνὸς μὲν ἀπὸ τῆς σχέσεως τῆς
πρὸς τὴν πρώτην οὐσίαν, τοῦτ' ἔστι τῆς ἐγγύτητος τῆς πρὸς αὐτήν,
ἑτέρου δὲ ἀπὸ τῆς ἀναλογίας. καὶ ἀπὸ μὲν τῆς σχέσεως τῆς πρὸς τὴν
πρώτην οὐσίαν, ὅτι ἐγγύτερον τὸ εἶδος τῆς πρώτης οὐσίας, τοῦτ' ἔστι τῶν
496
ἀτόμων, ἤπερ τὸ γένος· ἐκ δὲ τῆς ἀναλογίας, ὅτι ὡς ἔχει ἡ πρώτη

οὐσία πρὸς τὸ εἶδος, οὕτω τὸ εἶδος πρὸς τὸ γένος· εἰ γὰρ πρώτην αὐτὴν
ἐκαλέσαμεν, διότι πᾶσι τοῖς μετ' αὐτὴν χρείαν παρέχει, τοῖς μὲν πρὸς
ὕπαρξιν τοῖς δὲ πρὸς κατηγορίαν, εἰκότως καὶ τὸ εἶδος μᾶλλον οὐσία τοῦ
γένους κληθήσεται ὑποκείμενον αὐτῷ πρὸς κατηγορίαν· μὴ ὄντος γὰρ
εἴδους οὐκ ἔχει τὸ γένος κατά τινος κατηγορηθῆναι· διὰ μέσου γὰρ
αὐτοῦ καὶ τῶν ἀτόμων κατηγορεῖται.


Vol.13,1, p. 59, line 11

p. 2b7 Τῶν δὲ δευτέρων οὐσιῶν μᾶλλον οὐσία τὸ εἶδος τοῦ

γένους.
Σύγκρισιν ποιεῖται τῶν δευτέρων οὐσιῶν πρὸς ἀλλήλας, τοῦ τε εἴδους

καὶ τοῦ γένους, καί φησι μᾶλλον εἶναι οὐσίαν τὸ εἶδος τοῦ γένους, καὶ
δείκνυσι τοῦτο διὰ δύο ἐπιχειρημάτων, ἑνὸς μὲν ἀπὸ τῆς σχέσεως τῆς
πρὸς τὴν πρώτην οὐσίαν, τοῦτ' ἔστι τῆς ἐγγύτητος τῆς πρὸς αὐτήν,
ἑτέρου δὲ ἀπὸ τῆς ἀναλογίας. καὶ ἀπὸ μὲν τῆς σχέσεως τῆς πρὸς τὴν
πρώτην οὐσίαν, ὅτι ἐγγύτερον τὸ εἶδος τῆς πρώτης οὐσίας, τοῦτ' ἔστι τῶν
ἀτόμων, ἤπερ τὸ γένος· ἐκ δὲ τῆς ἀναλογίας, ὅτι ὡς ἔχει ἡ πρώτη

οὐσία πρὸς τὸ εἶδος, οὕτω τὸ εἶδος πρὸς τὸ γένος· εἰ γὰρ πρώτην αὐτὴν
ἐκαλέσαμεν, διότι πᾶσι τοῖς μετ' αὐτὴν χρείαν παρέχει, τοῖς μὲν πρὸς
ὕπαρξιν τοῖς δὲ πρὸς κατηγορίαν, εἰκότως καὶ τὸ εἶδος μᾶλλον οὐσία τοῦ
γένους κληθήσεται ὑποκείμενον αὐτῷ πρὸς κατηγορίαν· μὴ ὄντος γὰρ
εἴδους οὐκ ἔχει τὸ γένος κατά τινος κατηγορηθῆναι·

Vol.13,1, p. 60, line 6

p. 2b12 Τὸ μὲν γὰρ ἴδιον μᾶλλον τοῦ τινὸς ἀνθρώπου τὸ δὲ

κοινότερον.
497
Τοῦ γὰρ Σωκράτους ἴδιόν ἐστι μᾶλλον τὸ ἄνθρωπον εἶναι, τὸ δὲ

ζῷον κοινότερόν ἐστι· καὶ γὰρ κατὰ ἄλλων πλειόνων εἰδῶν.
p. 2b15 Ἔτι αἱ πρῶται οὐσίαι διὰ τὸ τοῖς ἄλλοις πᾶσιν ὑπο-

κεῖσθαι καὶ τὰ ἄλλα πάντα κατὰ τούτων κατηγορεῖσθαι ἢ ἐν
αὐταῖς εἶναι διὰ τοῦτο μάλιστα οὐσίαι πρῶται λέγονται. ὡς δέ
γε αἱ πρῶται οὐσίαι πρὸς τὰ ἄλλα πάντα ἔχουσιν, οὕτω καὶ τὸ
εἶδος πρὸς τὸ γένος ἔχει.
Τοῦτο τὸ δεύτερον ἐπιχείρημα τὸ ἐκ τῆς ἀναλογίας· ὡς γὰρ ἔχουσι,

φησίν, αἱ πρῶται οὐσίαι πρὸς τὰ παρ' αὐτάς, τοῖς μὲν πρὸς ὕπαρξιν ὑπο-
κείμεναι τοῖς δὲ πρὸς κατηγορίαν, οὕτως ἔχουσι τὰ εἴδη πρὸς τὰ γένη
ὑποκείμενα αὐτοῖς πρὸς κατηγορίαν· τὰ δὲ γένη οὐκέτι τοῖς εἴδεσιν ὑπό-
κεινται· ὥστε εἰκότως μᾶλλον οὐσίαι τὰ εἴδη. ἀκριβῶς δὲ προσέθηκε
καὶ πάντα τὰ ἄλλα κατὰ τούτων κατηγορεῖσθαι ἢ ἐν ταύταις
εἶναι· αἱ γὰρ πρῶται οὐσίαι ὑπόκεινται πᾶσιν, ἀλλ' οὐχ ὁμοίως· τοῖς μὲν
γὰρ πρὸς ὕπαρξιν, τοῦτ' ἔστι τοῖς συμβεβηκόσι, τοῖς δὲ πρὸς κατηγορίαν,
τοῦτ' ἔστι ταῖς καθόλου οὐσίαις. ἀπορήσειε δ' ἄν τις διὰ τί τὸ εἶδος οὐκ
εἶπε δευτέραν οὐσίαν, τρίτην δὲ τὸ γένος. λέγομεν ὅτι διὰ μίαν καὶ τὴν
αὐτὴν αἰτίαν καλέσας ταύτας δευτέρας οὐσίας, λέγω δὴ διὰ τὸ δέεσθαι
τῆς

Vol.13,1, p. 61, line 23
μύρμηκα, εἰ τύχοι, καὶ τόνδε τὸν ἀστέρα ὁμοίως εἶναι οὐσίας· ὁ γὰρ
πολὺς ἄνθρωπος ὁμοίως ἕκαστον τούτων ὑπάρχον οἶδε. διὰ τοῦτο καὶ
αὐτὸς ὁμοίως ταῦτα οὐσίας ἐκάλεσεν ἀκολουθῶν ταῖς τῶν πολλῶν
ἐννοίαις.

p. 2b29 Εἰκότως δὲ μετὰ τὰς πρώτας οὐσίας μόνα τῶν ἄλλων

τὰ εἴδη καὶ τὰ γένη δεύτεραι οὐσίαι λέγονται.
Νῦν τὴν αἰτίαν λέγει δι' ἣν τὰ μὲν γένη καὶ τὰ εἴδη δεύτεραι οὐσίαι
λέγονται, οὐκέτι δὲ τρίτας οὐσίας λέγει τὰ συμβεβηκότα. τοῦτο δὲ πάλιν
κατασκευάζει διχῶς, ἔκ τε τῆς σχέσεως τῆς πρὸς τὰς πρώτας οὐσίας καὶ
ἐκ τῆς ἀναλογίας. καὶ ἀπὸ μὲν τῆς σχέσεως, ὅτι τὰς πρώτας οὐσίας
ἀποδιδόντες οἰκείως ἀποδώσομεν διὰ μόνου τοῦ γένους ἢ τοῦ εἴδους
498
ἀπο-
διδόντες· τὸν γὰρ Σωκράτην ἄνθρωπον εἰρηκότες ἢ ζῷον οἰκείως ἀποδώ-
σομεν καὶ γνωριμώτερον, ἐὰν δὲ ὅτι λευκὸς ἢ τρέχει ἤ τι τοιοῦτον εἴπω-
μεν, ἀλλοτρίως καὶ ἀγνώστως ἀποδώσομεν. εἰκότως οὖν τὰ μὲν εἴδη καὶ
τὰ γένη δευτέρας οὐσίας λέγομεν ἅτε μόνα σημαίνοντα τὰς πρώτας οὐ-
σίας, τὰ δὲ συμβεβηκότα ὅλως οὔ φαμεν οὐσίας ἅτε μὴ δηλοῦντα τὴν
πρώτην οὐσίαν.
Ιωάννης Φιλόπονος. In Aristotelis meteorologicorum librum primum

commentarium
Vol.14,1, p. 21, line 22
κύλινδρος ἡ σκιά. εἰ δὲ ἔλαττον εἴη τοῦ φωτιζομένου τὸ φωτίζον, τῶν

ἀκτίνων ἐξωθουμένων ὑπὸ τοῦ φωτιζομένου καὶ κλωμένων ὑπτίων ἐφ'
ἑκάτερα καὶ οὕτως ἐπὶ τὸ πρόσω φερομένων καὶ διὰ τὴν κλάσιν πρόσω
προϊοῦσαν εὐρυνομένων, καὶ εἰς μείζονα τὴν μεταξὺ διάστασιν ἀεὶ
χωρούσης
αὐτῶν τῆς σχίσεως μέχρι τῆς αὐτῶν συνεμπτώσεως, συμβαίνει καλαθο-
ειδὲς τῆς σκιᾶς γίνεσθαι τὸ σχῆμα ἐκ μικροτέρου πυθμένος εὐρυνομένης
μέχρι τῆς τῶν ἀκτίνων συμπτώσεως. εἰ δὲ τοὔμπαλιν τὸ φωτίζον μεῖζον
εἴη τοῦ φωτιζομένου, τῶν ἀκτίνων ῥεουσῶν ὑπὲρ τὸ φωτιζόμενον καὶ
κατὰ
μικρόν, ὅσον προβαίνουσι, συμβαινουσῶν εἰς ἀλλήλας, ἕως ἂν τελείως
συμ-
πέσωσι, κῶνος ἡ σκιὰ γίνεται. ὁ δὲ κῶνος κυκλοτερῆ μὲν ἔχει τὴν βάσιν,
ἐκ ταύτης δὲ πρόεισιν εἰς ὕψος κατὰ μικρὸν δι' ἀναλογίας ἐν τῇ προόδῳ
στενούμενος, ἄχρις ἂν εἰς σημεῖον τὴν ἑαυτοῦ κορυφὴν ἀποτελευτήσῃ.
ὅτι
δὲ κωνοειδές ἐστι τὸ σκίασμα τῆς γῆς, πάλιν αἱ τῆς σελήνης δεικνύουσιν
ἐκλείψεις. εἰ μὲν γὰρ περιγειοτέρα οὖσα τελείως ἐκλίποι, πλείονα χρόνον
τελείως ἀφώτιστος μένει, ὡς εὐρυτέρῳ μέρει τοῦ κώνου προσπίπτουσα,
εἰ
δὲ ἀπόγειος, ἐλάττονα· ὡς γὰρ στενωτέρᾳ προσβαλοῦσα τῇ σκιᾷ θᾶττον
αὐτὴν παραλλάττει. ἔχει γὰρ ὁ τῆς σκιᾶς δηλονότι κῶνος τὴν μὲν βάσιν
πρὸς αὐτῇ τῇ γῇ, ὑπερεκπίπτων δὲ τὴν σεληνιακὴν σφαῖραν τὴν κορυφὴν
αὐτοῦ τῇ Ἑρμαϊκῇ προσβάλλουσαν ἔχει· εἰ μὴ γὰρ ὑπερέπιπτε τὴν σελη-
νιακήν, οὐκ ἔμελλεν εἰς αὐτὸν ἐμπίπτειν ἡ σελήνη πᾶσα καὶ χρόνον δια-
τρίβειν ἀφώτιστος, διὰ τὸ τῆς σκιᾶς πλάτος τοῦ λεπτοτάτου μέρους τοῦ

commentarium
Vol.14,1, p. 22, line 31
499
ἡ λύσις οὖν τῆς ἀπορίας ἀπὸ μόνων γέγονε τῶν ἄστρων, καὶ ἴσως
ἐντεῦθεν
ὁ Ἀλέξανδρος οὐ περὶ πάντων τῶν μεταξὺ σωμάτων τὴν ἀπορίαν
γινομένην
ἐξείληφε. τὸ δὲ ἱκανῶς πρὸς τὸ δεδειγμένα φησίν, ἱκανῶς δεδειγμένα, ἢ
πρὸς τὸ θεωρήσαντες, ἱκανῶς θεωρήσαντες, καὶ μὴ παρέργως δηλονότι
καὶ
ἀτημελῶς. πάλαι γὰρ ἂν κατεφλέχθη, φησί, τὰ μεταξὺ καὶ οὐδ' ὑπο-
στῆναι τὴν ἀρχὴν ἠδύναντο. καὶ ἡ αἴσθησις δὲ λίαν αὐτοὺς ἐντρέ-
πειν ὤφειλε· πυρὸς γὰρ οὐδὲ τὴν τυχοῦσαν φέρομεν προσβολήν. ταῦτα
δέ φησι καὶ ἐν τοῖς περὶ τὸν ἄνω τόπον θεωρήμασιν εἰρῆσθαι,
τουτέστιν ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ πραγματείᾳ.
p. 340a3 Ἀλλὰ μὴν οὐδ' ἀέρος γε μόνου πλήρη· πολὺ γὰρ ἂν

ὑπερβάλλοι τὴν ἰσότητα τῆς κοινῆς ἀναλογίας πρὸς τὰ σύστοιχα
σώματα, κἂν εἰ δύο στοιχείων πλήρης ὁ μεταξὺ γῆς τε καὶ
οὐρανοῦ τόπος ἐστίν· οὐδὲν γὰρ ὡς εἰπεῖν μόριον ὁ τῆς γῆς
ἐστιν ὄγκος, ἐν ᾧ συνείληπται πᾶν καὶ τὸ τοῦ ὕδατος πλῆθος,
πρὸς τὸ περιέχον μέγεθος.

commentarium Vol.14,1, p. 25, line 14
ταῦτα ἐξ ἀλλήλων, ἴσα μέντοι τὴν δύναμιν εἶναι· καὶ τοῦτον γὰρ
τὸν τρόπον ἀνάγκη τὴν ἰσότητα τῆς δυνάμεως ὑπάρχειν τοῖς
μεγέθεσιν αὐτῶν, ὥσπερ κἂν εἰ γενόμενα ἐξ ἀλλήλων ὑπῆρχε.
Πρὸς Ἐμπεδοκλέα νένευκεν αὐτῷ τὰ λεγόμενα· ἐκεῖνος γὰρ ἀμετά-

βλητα μὲν εἰς ἄλληλα τὰ στοιχεῖα μένειν ἔλεγεν, ὡς ἐν τῷ δευτέρῳ τοῦ
Περὶ γενέσεως ἐλέγχων αὐτοῦ τὴν δόξαν ὁ φιλόσοφος ἔγραψεν, ἴσα
μέντοι
εἶναι κατὰ τὰς δυνάμεις ἀλλήλοις ἅπαντα. ἐπεὶ οὖν αὐτὸς ἐκ τῆς εἰς
ἄλληλα τούτων μεταβολῆς τὴν προκειμένην ὑπόθεσιν ἤλεγξεν,
Ἐμπεδοκλῆς
δὲ οὐ μεταβάλλειν εἰς ἄλληλα ταῦτα βούλεται, οὐδὲν διαφέρειν τοῦτό
φησι
πρὸς τὸν ἔλεγχον τῶν ὑποθέσεων, ἐν ὅσῳ τὰ τῆς δυνάμεως αὐτῶν ἴσα
φησὶν εἶναι, δηλονότι καὶ τῶν ὄγκων αὐτῶν ἀναλογίαν ἐχόντων πρὸς
ἀλλή-
λους. εἰ οὖν κατὰ τὴν ὑπόθεσιν ἑνὸς ἢ δύο στοιχείων τὸ μετὰ τὴν γῆν
500
εἴη μέχρι τῆς ἀπλανοῦς, οὐχ ἕξει συμμετρίαν πρὸς τὴν γῆν ὁ τοῦ ἑνὸς ἢ
τῶν δύο στοιχείων ὄγκος, ὡς τῶν δυνάμεων τοῖς ὄγκοις δηλονότι
συναυξο-
μένων. ὅπερ οὐκ ἔστιν ἀληθές· οὐ γὰρ εἰ κέραμον ὕδατος ἐκ τῆς Μαιώ-
τιδος λίμνης ἀρύσαις, ἀνάγκη τοῦ ἀρυσθέντος ὕδατος τοσοῦτον ταῖς
δυνά-
μεσιν ὑπερέχειν, τῇ ὑγρᾷ λέγω καὶ τῇ ψυχρᾷ, τὸ τῆς λίμνης ἅπαν ὕδωρ,
ὅσον καὶ τῷ ὄγκῳ τοῦ μεγέθους ὑπερβέβηκεν· οὐδὲ εἰ δαλὸν ἕνα
πορκαϊᾶς
ἀφέλῃς μεγίστης, δεῖ τοσοῦτον αὐτοῦ θερμοτέραν εἶναι τὴν ὅλην
πυρκαϊάν,
ὅσον ἐστὶ τῷ μεγέθει μεῖζον τοῦ ἀφαιρεθέντος. ὁμοίως καὶ ἐπὶ ὄξους
Ιωάννης Φιλόπονος. In Aristotelis libros de generatione et corruptione

commentaria
Vol.14,2, p. 117, line 30
ὥσπερ καὶ τὸ κενούμενον πάντῃ ῥυτιδούμενον ὁρᾶται καίτοι κενουμένων
τῶν πλησίον μορίων οὐχ ἅμα πάντων, ὥσπερ ἐπὶ τῶν φλεβοτομουμένων
ἔχει διὰ τὸ συνεφέλκεσθαι τῷ κενουμένῳ μορίῳ τὸ τοῦ ὅλου σώματος
αἷμα.
οὕτω δήπου καὶ ἐπὶ τῶν αὐξομένων κατά τινα μόρια τῆς προσκρίσεως
γινομένης ἡ πρόσθεσις πάντῃ γίνεται τοῦ προσγινομένου ἀεὶ τὸ πρὸ
αὐτοῦ
προωθοῦντος, οὐ διαδυομένου δι' αὐτοῦ, ὡς ἐπὶ τοῦ σωλῆνος ἔχει τοῦ τῷ
πλείονι ὕδατι συνεκτεινομένου· ἐν παντὶ γὰρ τῷ σώματι συγκατέσπαρταί
τις ὑγρότης θρεπτικὴ τοῦ ὑποκειμένου καὶ πεφυκυῖα μεταβάλλειν εἰς τὴν
ἐκείνου οὐσίαν. τῆς οὖν τροφῆς ὑγρᾶς οὔσης καὶ μιγνυμένης τῇ προϋπο-
κειμένῃ ἐν τῷ σώματι ὑγρότητι συμβαίνει κατὰ ἀναλογίαν πάντῃ αὐτὴν
ἐπιδιδόναι, οὐ διιούσης ἐκείνης πάντῃ, ἀλλὰ προωθούσης τὴν πρὸ αὐτῆς,
κἀκείνης πάλιν τὴν πρὸ αὐτῆς. καὶ οὕτω τῆς ὕλης πλείονος γινομένης
πανταχοῦ εἰς μείζονα ὄγκον τὸ εἶδος ἐπιδίδωσιν· ἑκάστῳ γὰρ τῶν μορίων
μετ' οἰκείου σχήματος ὑπάρχει τὸ εἶναι, ὅπερ πανταχοῦ τῆς ὕλης πλεονα-
ζούσης εἰς μείζονα ἐπιδίδωσιν ὄγκον. ὡς γὰρ ἐξ ἀρχῆς μετὰ τοῦ οἰκείου
σχήματος ἕκαστον τῶν μορίων ὑπεστήσατο ἡ φύσις, οὕτω μετὰ τούτου
καὶ
αὐτῶν πρόνοιαν καὶ φυλακὴν ποιεῖται. ὅτι μὲν οὖν τὸ εἶδος τὸ κατὰ τὸ
σχῆμα κατὰ πᾶν ὁτιοῦν μόριον ἰσοτίμως ποιεῖται τὴν τροφὴν καὶ τὴν
αὔξησιν, τροφῆς μὲν οὔσης τῆς τοῦ εἴδους διαμονῆς, αὐξήσεως δὲ τῆς εἰς
501
μεῖζον ποσὸν ἐπιδόσεως, οὕτως ἂν προβαίνων ὁ λόγος εὐοδοίη. ἐπὶ δὲ

τοῦ
Ιωάννης Φιλόπονος. In Aristotelis libros de anima commentaria

Vol.15, p. 376, line 1
ῥυθμός, ἁρμονία καὶ λέξις. ἔχει δὲ ὁ μὲν ῥυθμὸς περὶ τὸν χρόνον τῆς
ἐκφωνήσεως τὸν μακρὸν καὶ τὸν βραχύν· διόπερ οἱ παλαιοὶ τῶν
φωνηέντων
τὰ μὲν ἐν πλείονι χρόνῳ ἐκφωνούμενα μακρὰ ὠνόμασαν, τὰ δὲ ἐν
ἐλάττονι
βραχέα. ἐὰν γὰρ αὐτοφυῶς ἐκφωνήσωμεν, ὀψόμεθα ὅτι τὰ μὲν μακρὰ
λεγόμενα οἷον τὸ Η καὶ τὸ Ω ἐν πλείονι προφερόμεθα χρόνῳ, τὰ δὲ
βραχέα
ἐν ἐλάττονι. ἐκ δὲ τῆς τούτων πρὸς ἄλληλα συνθέσεως τὸ εὔρυθμον
τῶν ἐπῶν γίνεται. ἡ δὲ ἁρμονία περὶ τὴν τοῦ ὀξέος καὶ βαρέος συμμε-
τρίαν ἔχει· ἡ δὲ λέξις περὶ τὴν διατύπωσιν ἔχει τῶν συλλαβῶν, ἐξ ἧς ἡ
τῶν λεγομένων σημαίνεται ἔννοια. ἐπεὶ οὖν ταῦτα ἔχει μὲν κυρίως ἡ τοῦ
ἀνθρώπου φωνή, μιμοῦνται δέ πως ταύτην καὶ τὰ μουσικὰ ὄργανα, διὰ
τοῦτο λέγονται καὶ αὐτὰ φωνεῖν κατὰ ἀναλογίαν. οὐ γὰρ μόνον τὸν
ῥυθμὸν
καὶ τὴν ἁρμονίαν μιμοῦνται, ἀλλὰ καὶ τὰς λέξεις. ἀμέλει γοῦν καὶ ἴσασι
ποῖόν ποτέ ἐστι τὸ ᾆσμα τὸ λεγόμενον, καὶ συνᾴδουσι τοῖς ὀργάνοις.
μιμοῦνται δὲ οὐ τὴν ἁπλῶς φωνὴν τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ τὴν διάλεκτον·
ὡς γὰρ εἶπον, καὶ τὴν συνθήκην ἔχει τῆς λέξεως διὰ τῆς γλώττης
γινομένην.
ζητήσειε δ' ἄν τις τίνι διαφέρει ῥυθμὸς μέτρου. φαμὲν οὖν ὅτι ὁ ῥυθμὸς
γενικώτερόν τί ἐστιν, εἶδος δὲ τοῦ ῥυθμοῦ τὸ μέτρον. εἴ τι μὲν γὰρ
μέτρον, τοῦτο καὶ ῥυθμός, οὐκέτι δὲ καὶ ἔμπαλιν. θεωρεῖται γὰρ ὁ
ῥυθμὸς ἐπὶ τῶν κροτούντων τοῖς ποσί τε καὶ ταῖς χερσίν. ὅταν γὰρ ἡ
ταχεῖα καὶ ἡ βραδεῖα τῶν ποδῶν ἄρσις καὶ θέσις λόγον ἔχωσι πρὸς
ἄλληλα, ῥυθμὸς γίνεται· καὶ ἐντεῦθεν ἀπὸ μεταφορᾶς τούτων ἡ τοιάδε
τῶν

Vol.15, p. 376, line 13
ποῖόν ποτέ ἐστι τὸ ᾆσμα τὸ λεγόμενον, καὶ συνᾴδουσι τοῖς ὀργάνοις.

μιμοῦνται δὲ οὐ τὴν ἁπλῶς φωνὴν τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ τὴν διάλεκτον·
ὡς γὰρ εἶπον, καὶ τὴν συνθήκην ἔχει τῆς λέξεως διὰ τῆς γλώττης
502
γινομένην.
ζητήσειε δ' ἄν τις τίνι διαφέρει ῥυθμὸς μέτρου. φαμὲν οὖν ὅτι ὁ ῥυθμὸς
γενικώτερόν τί ἐστιν, εἶδος δὲ τοῦ ῥυθμοῦ τὸ μέτρον. εἴ τι μὲν γὰρ
μέτρον, τοῦτο καὶ ῥυθμός, οὐκέτι δὲ καὶ ἔμπαλιν. θεωρεῖται γὰρ ὁ
ῥυθμὸς ἐπὶ τῶν κροτούντων τοῖς ποσί τε καὶ ταῖς χερσίν. ὅταν γὰρ ἡ
ταχεῖα καὶ ἡ βραδεῖα τῶν ποδῶν ἄρσις καὶ θέσις λόγον ἔχωσι πρὸς
ἄλληλα, ῥυθμὸς γίνεται· καὶ ἐντεῦθεν ἀπὸ μεταφορᾶς τούτων ἡ τοιάδε
τῶν
συλλαβῶν συμπλοκὴ ἡ παραλαμβανομένη πρὸς τὴν τῶν μέτρων γένεσιν
πόδες ἐκλήθησαν. κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν καὶ ἐπὶ τοῦ κρότου τῶν
χειρῶν
καὶ ἐπὶ αὐλῶν καὶ τῶν ἄλλων τοιούτων ὁ ῥυθμὸς ἐκλήθη, συμμετρία ὢν
τοῦ χρόνου ἐν ᾧ ἡ κίνησις γίνεται. καὶ γὰρ ἐν τοῖς αὐλοῖς καὶ ῥυθμὸς
θεωρεῖται· καὶ γὰρ τῶν τρημάτων τῶν αὐλῶν τὰ μὲν ἐπὶ πλέονα χρόνον
τοῖς δακτύλοις ἐπιπωμάζουσι, τὰ δ' ἐπ' ἐλάττονα, καὶ οὕτως τῶν ἀπηχή-
σεων τὴν μὲν μακροτέραν ποιοῦσι, τὴν δὲ βραχυτέραν. καὶ τῶν τρημάτων
τὰ μὲν μείζονά ἐστι, τὰ δὲ ἐλάττονα, καὶ τὰ μὲν ἐγγυτέρω τῆς ἐπιγλωτ-

τίδος, τὰ δὲ πορρωτέρω· καὶ τὰ μὲν στενότερα ὀξύτερά ἐστι τῶν
εὐρυτέρων
(διὸ καὶ αἱ τῶν παίδων φωναὶ καὶ τῶν γυναικῶν ὀξύτεραι), τὰ δὲ
εὐρύτερα
βαρύτερα, ὁμοίως καὶ τὰ ἐγγυτέρω τῶν πορρωτέρω ὀξύτερα· ὧν τῇ
συμμε-
τρίᾳ ἡ ἁρμονία καὶ τὸ μέλος γίνεται, ῥυθμὸς δὲ τῇ τοῦ ταχέος καὶ

Vol.15, p. 377, line 10
τοῦ χρόνου τὴν ἐπὶ πλεῖον ἢ ἔλαττον καὶ τὴν τούτων συμμετρίαν ὁ
ῥυθμὸς
θεωρεῖται· μέλος δὲ εἶπεν ἀντὶ τοῦ ἁρμονίαν, ἥτις ἔχει περὶ τὴν συμμε-
τρίαν τοῦ ὀξέος καὶ τοῦ βαρέος, διάλεκτον δὲ τὴν τῶν λέξεων συνθήκην.

p. 420b8 Ἔοικε δὲ ὅτι καὶ ἡ φωνὴ ταῦτα ἔχει.
Ἔοικε, φησίν, ὁ τῶν μουσικῶν ὀργάνων ψόφος τῇ φωνῇ, καθὸ ἔχει

αὐτῆς μίμημα τὰ εἰρημένα. δῆλον δὲ ὅτι φωνὴν μάλιστα νῦν λέγει τὴν
διάλεκτον· περὶ ταύτην γὰρ μόνην ἡ λέξις θεωρεῖται. ἐν γὰρ ταῖς ἐνάρ-
θροις φωναῖς μέλος μέν ἐστιν ἢ ῥυθμός, λέξις δ' οὐκέτι. κἂν γὰρ ἐπὶ
503
κίττης εἴπῃς ἢ ψιττακοῦ ἢ τῶν τοιούτων, οὐ κυρίως ἡ λέξις, κατὰ μίμησιν
δὲ καὶ ἀναλογίαν, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἀψύχων.

Ιωάννης Φιλόπονος. In Aristotelis physicorum libros commentaria

Vol.16, p. 162, line 21
γοντες ὃ μήτε σῶμά ἐστι μήτε ψυχὴ μήτε νοῦς μήτε ἄλλο τι, ἀλλ' ἕτε-
ρόν τι παρὰ ταῦτα πάντων ὑπεραναβεβηκός. διὸ καὶ ἀνωμοιῶσθαί φησι
τῷ πρώτῳ τὴν ὕλην καὶ ὡμοιῶσθαι, ὡμοιῶσθαι μὲν διότι ἀμφότερα ἐξ
ἀφαιρέσεως πάντων τῶν ὄντων νοοῦνται, ἀνωμοιῶσθαι δὲ διότι ἐπὶ μὲν
τῆς ὕλης λέγοντες μηδὲν εἶναι αὐτὴν τῶν ὄντων φαμέν τι, ἀλλ' ἕτερόν τι
χεῖρον πάντων τούτων ὃ καὶ ὑποκείμενον πᾶσι, τὸ δὲ πρῶτον μηδὲν ὂν
τῶν
ὄντων κρεῖττόν ἐστι πάντων καὶ πάντων ὑπεραναβεβηκός. ἀνόμοιος οὖν
ἡ
ὁμοιότης· τοῦ μὲν γὰρ ἐπὶ τὸ κρεῖττον ἡ ἀφαίρεσις τοῦ δ' ἐπὶ τὸ χεῖρον,
ἡ ὁμοιότης μὲν κατὰ τὸ ἀνείδεον, ἀνομοίως δ' ὅτι τὸ μὲν ὑπὲρ τὸ εἶδος,
ἡ δὲ χείρων ἢ κατὰ τὸ εἶδος. εἷς μὲν οὖν τρόπος τῆς γνώσεως τῆς
ὕλης οὗτος, δεύτερος δ' ὁ κατὰ ἀναλογίαν, ᾧ καὶ Ἀριστοτέλης νῦν ἐχρή-
σατο, ὅτι ὃν λόγον ἔχει ὁ χαλκὸς πρὸς πάντα τὰ χαλκᾶ σκεύη καὶ τὰ
ξύλα πρὸς πάντα τὰ ξύλινα σκεύη, τὸν αὐτὸν λόγον ἔχει καὶ ἡ ὕλη πρὸς
πάντα τὰ ὄντα· ὅνπερ γὰρ τρόπον τυφλῷ εἰ βουληθείημεν ὑπογράψαι τίς
ἡ τοῦ ξύλου φύσις, ἤγομεν ἂν αὐτὸν εἰς τὴν τοῦ ξύλου ἔννοιαν
φάσκοντες
ὅτι ἐκεῖνό ἐστι ξύλον, ὃ οὔτε κλίνη ἐστὶν οὔτε θύρα οὔτε ἀβάκιον οὔτε
ἕτερόν τι τῶν ξυλίνων σκευῶν, ἀλλ' ὃ πᾶσι τούτοις ὑποβέβληται καὶ αὐτὸ
μηδὲν ἔχον ἐν τῇ οὐσίᾳ τῶν τοιούτων εἶδός τι πέφυκε πάντα δέχεσθαι,

τὸν αὐτὸν τρόπον ἀναχθησόμεθα καὶ εἰς τὴν τῆς ὕλης ἔννοιαν λέγοντες
μηδεμίαν εἶναι αὐτὴν τῶν φυσικῶν εἰδῶν, ὃ πᾶσι δὲ τούτοις ὑποβέβληται
καὶ ὑπέστρωται, τοῦτο εἶναι τὴν ὕλην. ὅθεν ὁ Πλάτων καὶ “νόθῳ
λογισμῷ”

Vol.16, p. 163, line 1
ξύλα πρὸς πάντα τὰ ξύλινα σκεύη, τὸν αὐτὸν λόγον ἔχει καὶ ἡ ὕλη πρὸς
πάντα τὰ ὄντα· ὅνπερ γὰρ τρόπον τυφλῷ εἰ βουληθείημεν ὑπογράψαι τίς
ἡ τοῦ ξύλου φύσις, ἤγομεν ἂν αὐτὸν εἰς τὴν τοῦ ξύλου ἔννοιαν
504
φάσκοντες
ὅτι ἐκεῖνό ἐστι ξύλον, ὃ οὔτε κλίνη ἐστὶν οὔτε θύρα οὔτε ἀβάκιον οὔτε

λογισμῷ”
ληπτὴν αὐτὴν εἶπε, διότι ἐπιβαλεῖν μὲν τῇ οὐσίᾳ αὐτῆς καὶ γνῶναι τί
ποτέ ἐστιν ἀδύνατον, ἐκ τῆς τῶν ἄλλων δ' ἀφαιρέσεως καὶ ἐξ ἀναλογίας
ἔννοιαν αὐτῆς ἴσχομεν· τῷ αὐτῷ δὲ πάλιν τρόπῳ καὶ εἰς ἔννοιαν τοῦ
πρώτου ἔρχεσθαι, ἐφ' οὗ εἰκόνα μίαν καὶ μόνην φασὶν εἶναι τὸν ἥλιον.
τῶν μὲν γὰρ ἄλλων δυνάμεων, ἅτε μερικωτέρας ἐχόντων τὰς ἐνεργείας,
καὶ εἰκόνας ἐποίησαν πρὸς ἀναλογίαν τῆς ἑκάστου ἐνεργείας, ἐπὶ μέντοι
τοῦ πρώτου καὶ πάντων αἰτιωτάτου μίαν καὶ μόνην εἰκόνα εὑρήκασι
φυσι-
κὴν τὸν ἥλιον· ὃν τρόπον γὰρ ὁ ἥλιος πάντων ὑπερέχει τῶν ἐγκοσμίων,
τὸν αὐτὸν τρόπον πάντων τῶν ὄντων ἀσυγκρίτῳ ὑπεροχῇ ὑπερέχει τὸ
πρῶ-
τον, καὶ ὡς ὁ ἥλιος πάντα φωτίζει, οὕτω κἀκεῖνο πάντα ἀγαθύνει μιᾷ
ἐπιβολῇ ἑκάστου πρὸς τὰ ἑαυτοῦ μέτρα μεταλαμβάνοντος τῆς
ἀγαθουργοῦ
αὐτοῦ ἐνεργείας, ὥσπερ καὶ τοῦ ἡλιακοῦ φωτὸς τὰ δεκτικὰ κατὰ δύναμιν

Vol.16, p. 163, line 5

λογισμῷ”
ληπτὴν αὐτὴν εἶπε, διότι ἐπιβαλεῖν μὲν τῇ οὐσίᾳ αὐτῆς καὶ γνῶναι τί
ποτέ ἐστιν ἀδύνατον, ἐκ τῆς τῶν ἄλλων δ' ἀφαιρέσεως καὶ ἐξ ἀναλογίας
ἔννοιαν αὐτῆς ἴσχομεν· τῷ αὐτῷ δὲ πάλιν τρόπῳ καὶ εἰς ἔννοιαν τοῦ
πρώτου ἔρχεσθαι, ἐφ' οὗ εἰκόνα μίαν καὶ μόνην φασὶν εἶναι τὸν ἥλιον.
τῶν μὲν γὰρ ἄλλων δυνάμεων, ἅτε μερικωτέρας ἐχόντων τὰς ἐνεργείας,
505
καὶ εἰκόνας ἐποίησαν πρὸς ἀναλογίαν τῆς ἑκάστου ἐνεργείας, ἐπὶ μέντοι
τοῦ πρώτου καὶ πάντων αἰτιωτάτου μίαν καὶ μόνην εἰκόνα εὑρήκασι
φυσι-
κὴν τὸν ἥλιον· ὃν τρόπον γὰρ ὁ ἥλιος πάντων ὑπερέχει τῶν ἐγκοσμίων,
τὸν αὐτὸν τρόπον πάντων τῶν ὄντων ἀσυγκρίτῳ ὑπεροχῇ ὑπερέχει τὸ
πρῶ-
τον, καὶ ὡς ὁ ἥλιος πάντα φωτίζει, οὕτω κἀκεῖνο πάντα ἀγαθύνει μιᾷ
ἐπιβολῇ ἑκάστου πρὸς τὰ ἑαυτοῦ μέτρα μεταλαμβάνοντος τῆς
ἀγαθουργοῦ
αὐτοῦ ἐνεργείας, ὥσπερ καὶ τοῦ ἡλιακοῦ φωτὸς τὰ δεκτικὰ κατὰ δύναμιν
μεταλαμβάνει ἐκείνου μιᾷ ἐνεργείᾳ πάντα φωτίζοντος.

Vol.17, p. 658, line 3
μέρος τοῦ ἀέρος πρὸς ὅλον τὸν ἀέρα, τοῦτον τὸν λόγον ἕξει καὶ τὸ ζ πρὸς
πρὸς τὸ δ, λέγω δὴ τὸ κενὸν πρὸς τὸν ὅλον ἀέρα, ἐπειδὴ καὶ ὁ χρόνος
τοῦ ζ καὶ τοῦ θ, ὅσπερ ἐστὶν ὁ η, τὸν αὐτὸν λόγον ἔχει πρὸς τὸν χρόνον
τοῦ δ, ὅσπερ ἐστὶν ὁ ε, ὃν δ' ἂν ἔχωσιν οἱ χρόνοι πρὸς ἀλλήλους λόγον,
τοῦτον καὶ τὰ δι' οὗ ἔχουσι· τὸν αὐτὸν ἄρα λόγον ἔχουσι τὸ ζ καὶ τὸ θ
πρὸς τὸ δ. τὰ δὲ πρὸς τὸ αὐτὸ τὸν αὐτὸν λόγον ἔχοντα, καὶ πρὸς ἄλληλα
ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν ἔχει λόγον· τὸ ἄρα ζ, ὅπερ ἐστὶ τὸ κενόν, καὶ τὸ θ,
ὅπερ ἐστὶ πλῆρες, τὸν αὐτὸν ἔχει πρὸς ἄλληλα λόγον· τοῦτο δὲ ἄτοπον,
πλῆρες πρὸς κενὸν τὸν αὐτὸν ἔχειν λόγον, ὃν καὶ τὸ κενὸν πρὸς τὸ πλῆ-
ρες· ταὐτὰ γὰρ ἔσονται ἀλλήλοις κατὰ τὴν σύστασιν (κατὰ τοῦτο γὰρ καὶ
νῦν ἡ ἀναλογία), καὶ οἷον μανούμενον τὸ θ, λέγω δὴ τὸ μέρος τοῦ ἀέρος,
ἐγένετο ἂν ὅπερ τὸ κενόν.

p. 215b27 Δίεισι δέ γε, κἂν ᾖ τι λεπτότητι διαφέρον τοῦ ἀέρος

ἐφ' ᾧ τὸ ζ, ταύτην τὴν ἀναλογίαν ἣν ἔχει ὁ χρόνος ἐφ' ᾧ ε.

Vol.17, p. 658, line 6
τοῦτον καὶ τὰ δι' οὗ ἔχουσι· τὸν αὐτὸν ἄρα λόγον ἔχουσι τὸ ζ καὶ τὸ θ
πρὸς τὸ δ. τὰ δὲ πρὸς τὸ αὐτὸ τὸν αὐτὸν λόγον ἔχοντα, καὶ πρὸς ἄλληλα
ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν ἔχει λόγον· τὸ ἄρα ζ, ὅπερ ἐστὶ τὸ κενόν, καὶ τὸ θ,
506
ὅπερ ἐστὶ πλῆρες, τὸν αὐτὸν ἔχει πρὸς ἄλληλα λόγον· τοῦτο δὲ ἄτοπον,
πλῆρες πρὸς κενὸν τὸν αὐτὸν ἔχειν λόγον, ὃν καὶ τὸ κενὸν πρὸς τὸ πλῆ-
ρες· ταὐτὰ γὰρ ἔσονται ἀλλήλοις κατὰ τὴν σύστασιν (κατὰ τοῦτο γὰρ καὶ
νῦν ἡ ἀναλογία), καὶ οἷον μανούμενον τὸ θ, λέγω δὴ τὸ μέρος τοῦ ἀέρος,
ἐγένετο ἂν ὅπερ τὸ κενόν.

p. 215b27 Δίεισι δέ γε, κἂν ᾖ τι λεπτότητι διαφέρον τοῦ ἀέρος

ἐφ' ᾧ τὸ ζ, ταύτην τὴν ἀναλογίαν ἣν ἔχει ὁ χρόνος ἐφ' ᾧ ε.
Τὸ τρίτον ἐπιχείρημα, ἐν ᾧ δείκνυται ὅτι εἰ κινεῖταί τι διὰ κενοῦ,

συμβήσεται ἐν ἴσῳ χρόνῳ τὸ αὐτὸ διάστημα πλῆρές τε καὶ κενὸν κινη-
θῆναι. τὸ αὐτὸ δὲ ζ, ὅπερ ἦν πρὸ τούτου κενόν, νῦν πλῆρες ποιεῖ λεπτο-
τάτου σώματος, τοῦτον ἔχοντος τὸν λόγον πρὸς τὸν ἀέρα, ὅνπερ ἔχει ὁ η
χρόνος ὁ τοῦ κενοῦ πρὸς τὸν ε χρόνον τὸν τοῦ ἀέρος.

Αμμώνιος. In Aristotelis librum de interpretatione commentarius

P. 174, line 3
καθόλου ἀπόφασιν καὶ τῆς τῶν καθ' ἕκαστα, μηκέτι σωζομένης τῆς αὐτῆς
ἀκολουθίας· ἐπὶ μὲν γὰρ τῆς τίς καὶ οὐδείς ἀντιφάσεως οὐδὲ ἐνδέχεται
δεῖξαι τὴν ἁπλῆν κατάφασιν τῆς στερητικῆς ἀποφάσεως ἢ ἐπὶ πλέον ἢ ἐπ'
ἔλαττον οὖσαν· οὔτε γὰρ εἰ τὶς ἄνθρωπος δίκαιος, ἤδη οὐδεὶς ἄδικος,
οὔτε εἰ μηδεὶς ἄδικος, ἤδη τὶς δίκαιος· τί γάρ, εἰ πάντες τὴν μέσην ἔχοιεν
ἕξιν; ὥστε οὐκ ἔστιν οὐδεμίαν ἀκολουθίαν ἀναγκάσαι. εἰ δὲ τὰς ἁπλᾶς
πρὸς
τὰς ἐκ μεταθέσεως παραβάλλοις, ταῖς μὲν ἀποφάσεσι τὰς καταφάσεις
ἑπομένας
εὑρήσεις, οὐκέτι μέντοι τὰς ἀποφάσεις ταῖς καταφάσεσιν· εἰ μὲν γὰρ
μηδεὶς
μὴ δίκαιος, δῆλον ὡς πᾶς τε καὶ τῶν κατὰ μέρος ἕκαστος ἔσται δίκαιος·
οὐ μὴν εἰ ἔστι τὶς δίκαιος, ἤδη δεήσει μηδένα εἶναι μὴ δίκαιον. οὐ μὴν
ἀλλ' οὐδὲ ἐπὶ τῶν καθ' ἕκαστα τὴν εἰρημένην ἀναλογίαν προχωροῦσαν
εὑρήσεις· τὴν μὲν γὰρ ἁπλῆν κατάφασιν καὶ τὴν ἐκ μεταθέσεως
ἀπόφασιν
ἀντιστρέφειν ἀλλήλαις συμβαίνει, ‘Σωκράτης δίκαιός ἐστι – Σωκράτης
οὐ
δίκαιος οὐκ ἔστι’, τὴν μέντοι στερητικὴν ἀπόφασιν ἑκατέρας αὐτῶν ἐπὶ
πλέον εἶναι τῷ ἀληθεύειν ἐπ' αὐτοῦ τε καὶ τοῦ τὴν μέσην ἕξιν καθ' ὑπό-
507
θεσιν ἔχοντος. εἰ δέ τις ὑπολαμβάνοι καὶ ἐπὶ τῶν καθ' ἕκαστα σώζεσθαι
τὴν εἰρημένην τῆς ἀκολουθίας τῶν προτάσεων ἀναλογίαν διὰ τὸ
καταφατι-
κῶς μὲν τὰ ἄτομα κατὰ μηδενὸς ἀληθῶς κατηγορεῖσθαι, μήτε ἄλλου παρ'
αὐτὰ μήτε μέρους ἑαυτῶν ἀτόμων ὄντων, ἀποφάσκεσθαι μέντοι ἀληθῶς

ἑκάστου τῶν ἄλλων, οἷον ὅταν λέγωμεν ‘Θεαίτητος Σωκράτης οὐκ
ἔστιν’,
ὥσπερ καὶ τῶν γενικωτάτων καταφάσκεσθαι μὲν οὐδὲν ἀληθῶς δυνατόν,

P. 174, line 9
τὰς ἐκ μεταθέσεως παραβάλλοις, ταῖς μὲν ἀποφάσεσι τὰς καταφάσεις

ἑπομένας
εὑρήσεις, οὐκέτι μέντοι τὰς ἀποφάσεις ταῖς καταφάσεσιν· εἰ μὲν γὰρ
μηδεὶς
μὴ δίκαιος, δῆλον ὡς πᾶς τε καὶ τῶν κατὰ μέρος ἕκαστος ἔσται δίκαιος·
οὐ μὴν εἰ ἔστι τὶς δίκαιος, ἤδη δεήσει μηδένα εἶναι μὴ δίκαιον. οὐ μὴν
ἀλλ' οὐδὲ ἐπὶ τῶν καθ' ἕκαστα τὴν εἰρημένην ἀναλογίαν προχωροῦσαν
εὑρήσεις· τὴν μὲν γὰρ ἁπλῆν κατάφασιν καὶ τὴν ἐκ μεταθέσεως
ἀπόφασιν
ἀντιστρέφειν ἀλλήλαις συμβαίνει, ‘Σωκράτης δίκαιός ἐστι – Σωκράτης
οὐ
δίκαιος οὐκ ἔστι’, τὴν μέντοι στερητικὴν ἀπόφασιν ἑκατέρας αὐτῶν ἐπὶ
πλέον εἶναι τῷ ἀληθεύειν ἐπ' αὐτοῦ τε καὶ τοῦ τὴν μέσην ἕξιν καθ' ὑπό-
θεσιν ἔχοντος. εἰ δέ τις ὑπολαμβάνοι καὶ ἐπὶ τῶν καθ' ἕκαστα σώζεσθαι
τὴν εἰρημένην τῆς ἀκολουθίας τῶν προτάσεων ἀναλογίαν διὰ τὸ
καταφατι-
κῶς μὲν τὰ ἄτομα κατὰ μηδενὸς ἀληθῶς κατηγορεῖσθαι, μήτε ἄλλου παρ'
αὐτὰ μήτε μέρους ἑαυτῶν ἀτόμων ὄντων, ἀποφάσκεσθαι μέντοι ἀληθῶς

ἑκάστου τῶν ἄλλων, οἷον ὅταν λέγωμεν ‘Θεαίτητος Σωκράτης οὐκ
ἔστιν’,
ὥσπερ καὶ τῶν γενικωτάτων καταφάσκεσθαι μὲν οὐδὲν ἀληθῶς δυνατόν,
ἀποφάσκεσθαι δὲ οὐκ ἀδύνατον, ὁπόταν λέγωμεν ‘τὸ ποσὸν οὐσία οὐκ
ἔστιν’·
εἰ οὖν διὰ τοῦτο ἀξιοίη τὴν ‘Σωκράτης οὐ δίκαιος οὐκ ἔστι’ καὶ ‘ἄδικος
οὐκ
ἔστιν’ ἐπὶ πλέον εἶναι τῆς ‘Σωκράτης δίκαιός ἐστιν’,
P. 229, line 13
508
διδασκαλίας ἐφύλαξεν ὁ Ἀριστοτέλης. εἰ δὲ ἡ λέγουσα πρότασις ‘οὐδένα

ἄνθρωπον ἐνδέχεται πτερωτὸν εἶναι’ δοκεῖ κυρίως εἶναι ἀπόφασις,
θαυμά-
ζειν οὐ χρή· ἐνταῦθα γὰρ ἡ ἄρνησις καὶ πρὸς αὐτὸν ἐξακούεται τὸν τρό-
πον, ἅτε πρὸ αὐτοῦ τεταγμένη, καὶ ταύτῃ ποιεῖ τὴν κυρίως ἀπόφασιν·
ἀμέλει ἐὰν ἀντὶ τοῦ οὐδένα μηδένα εἴπωμεν λέγοντες ‘μηδένα ἄνθρωπον
γραμματικὸν εἶναι ἐνδέχεται’, οὐκέτι δόξομεν ἀπόφασιν λέγειν ἀλλ'
ὁμολο-
γουμένως κατάφασιν ἐκ μεταθέσεως, διότι τὸ μή οὐ πέφυκεν ὥσπερ τὸ
οὔ προτίθεσθαι τῶν τρόπων ἐν ταῖς ἀποφάσεσιν· οὐ γὰρ ὥσπερ λέγομεν
’οὐκ ἐνδέχεται’, οὕτω δυνάμεθα λέγειν καὶ ‘μὴ ἐνδέχεται’.
Ἀλλ' ἐπανέλθωμεν εἰς τὴν ἐξήγησιν τῶν ἑξῆς ὑπὸ τοῦ Ἀριστοτέλους
παραδιδομένων καὶ λέγωμεν ὅτι ἀναλογίαν τινὰ γεωμετρικὴν ἀξιοῖ ἡμᾶς
λαμβάνειν ἐπί τε τῶν ἄνευ τρόπου καὶ ἐπὶ τῶν μετὰ τρόπου προτάσεων,
λέγων ὅτι ἣν ἔχουσι τάξιν ἐπὶ τῶν ἄνευ τρόπου τὰ ὑποκείμενα καὶ
τὰ κατηγορούμενα πράγματα πρὸς τὸ εἶναι καὶ μὴ εἶναι, ταύτην ἐπὶ τῶν
μετὰ τρόπου τὸ εἶναι τοῦτο καὶ τὸ μὴ εἶναι πρὸς τοὺς τρόπους ἔχει.
καθάπερ οὖν ἐπὶ τῶν ἄνευ τρόπου τὴν ἄρνησιν ἐχρῆν μήτε τῷ ὑποκει-
μένῳ μήτε τῷ κατηγορουμένῳ συμπλέκεσθαι πρὸς τὸ γενέσθαι τὴν ἀπό-
φασιν ἀλλὰ μόνῳ τῷ εἶναι, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἐπὶ τούτων οὐ τῷ εἶναι
ἀλλὰ τῷ τρόπῳ συμπλεκομένη τὴν ἀπόφασιν ποιήσει· ἡ ἄρα ‘Σωκράτη
δίκαιον μὴ εἶναι δυνατόν’ πρότασις οὐκ ἔσται ἀπόφασις, ἀλλὰ
ἀναλογήσει
ταῖς ἀορίστοις ἢ ἐκ μεταθέσεως καλουμέναις καταφάσεσι, καὶ ἀπόφασις
Αμμώνιος. In Aristotelis analyticorum priorum librum i commentarium

P. 25, line 15
γιγνώσκουσα καὶ ἀποδεικνύουσα τὰ πράγματα. ἀπὸ ταύτης τὰ συμπερά-

σματα τῶν ἀποδείξεων δεχομένη ἡ δόξα κατέχει· οἷον ἡ διάνοια
συλλογιστι-
κῶς καὶ ἀποδεικτικῶς εὑρίσκει καὶ γιγνώσκει ὅτι ἡ ψυχὴ ἀθάνατός ἐστιν·
τοῦτο τὸ συμπέρασμα μόνον τὸ ‘ἡ ψυχὴ ἀθάνατός ἐστιν’ ἐκτὸς τῶν

ἄλλων προτάσεων δι' ὧν ἀποδείκνυται δέχεται ἡ δόξα καὶ δοξάζει ἄνευ
ἀποδείξεων. ἡ οὖν διάνοια συλλογιστικῶς καὶ ἀποδεικτικῶς ἐπίσταται·
ὥστε τὸ συλλογιζόμενον ἐν ἡμῖν ἡ διάνοιά ἐστιν. πάλιν τῶν πραγμά-
των τὰ μὲν νοητά, τὰ δὲ αἰσθητά, τὰ δὲ μέσα τούτων· λέγω δὴ ὅτι
οὔτε ἐπὶ τῶν νοητῶν συλλογιζόμεθα οὐδ' ἐπὶ τῶν αἰσθητῶν ἀλλὰ μόνον
τῶν μέσων. οὔτε γὰρ ἐπὶ τῶν νοητῶν συλλογιζόμεθα· οὐ γὰρ ὁ θεο-
λόγος δύναται διὰ τῶν συλλογισμῶν τὰ νοητὰ δεικνύναι, ἀλλ' ἀναλογίᾳ
κέχρηται, καὶ εἰκότως· οἱ μὲν γὰρ συλλογισμοὶ ἀπὸ τῶν αἰτιῶν τὰ αἰτια-
509
τὰ δεικνύουσιν καὶ ἀπὸ τῶν καθολικωτέρων τὰ μερικώτερα· τὰ δὲ νοητὰ

πρῶτά ἐστιν καὶ καθολικώτερα τῶν ἄλλων πάντως· ὥστε εἰκότως περὶ
τῶν
πρώτων οὐ συλλογιζόμεθα· οὐδὲ γὰρ ὁριζόμεθα αὐτὰ διὰ τὴν αὐτὴν
αἰτίαν·
οἱ μὲν γὰρ ὅροι ἐκ γένους εἰσὶν καὶ διαφορῶν· ὑπὲρ δὲ τὰ πρῶτα οὐδέν.
οὔτε μὴν ἐπὶ τῶν αἰσθητῶν συλλογιζόμεθα· οὐ γὰρ συλλογιστικῶς γιγνώ-
σκω ὅτι τὸ γάλα λευκόν ἐστιν, ἀλλ' αὐτόθεν ἡ αἴσθησις τοῦτο γιγνώσκει.
οὔτε περὶ τῶν πρώτων οὔτε ἐπὶ τῶν ἐσχάτων συλλογιζόμεθα, ἀλλὰ περὶ
τῶν μέσων, ἃ καλεῖται διανοητά, ἐπειδὴ διανυστικῶς καὶ διεξοδικῶς
αὐτὰ
γιγνώσκομεν διὰ τῶν συλλογισμῶν, οἷον τὰ μαθήματα·
Αμμώνιος. In Aristotelis analyticorum priorum librum i commentarium
P. 34, line 11
ἀνθρώπου, τὸ ἕτερον κατηγορεῖται, τὸ δίπουν. εἶτα ἐπειδὴ ταὐτὸν εἶπεν

τό τε ἀπὸ τοῦ ὑποκειμένου καὶ τὸ ἀπὸ τοῦ κατηγορουμένου ἐπιχείρημα
(ἑκάτερον γὰρ περὶ τῆς καθόλου καταφατικῆς εἴρηται), τὸ ἓν μόνον ἐξη-
γεῖται, τὸ ἀπὸ τοῦ κατηγορουμένου ἐπιχείρημα, καὶ ἀρκεῖται τούτῳ
ἐάσας
ἡμῖν τὰ ἄλλα ἐννοῆσαι. καὶ λέγει ἐκεῖνο κατὰ παντὸς κατηγορεῖ-
σθαι λέγομεν, ὅταν μηδὲν ᾖ λαβεῖν τοῦ ὑποκειμένου καθ' οὗ τὸ
κατηγορούμενον οὐ λεχθήσεται. ἐπάγει καὶ τὸ κατὰ μηδενὸς
ὡσαύτως ἀντὶ τοῦ ‘καὶ ἐπὶ τῆς ἀποφάσεως τὰ αὐτὰ νοείσθω’. δῆλον
δὲ ὅτι οὐ λέγει τὰ αὐτὰ τῇ καταφάσει· οὐ γὰρ ταὐτόν ἐστιν κατάφασις
καὶ ἀπόφασις, ἀλλὰ καὶ ἀντίκειται ἀλλήλοις· ἀλλὰ τὰ αὐτὰ ἀντὶ τοῦ ‘κατὰ
τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν’. πάλιν γὰρ τὸ ἐν μηδενὶ τῷ ἑτέρῳ τὸ ἕτερον εἶναι

καὶ τὸ κατὰ μηδενὸς κατηγορεῖσθαι θατέρου θάτερον ταὐτόν ἐστιν·
ἑκάτε-
ρον γὰρ περὶ τῆς καθόλου ἀποφατικῆς εἴρηται. κατὰ μηδενὸς τοῦ ἑτέρου
τὸ ἕτερον κατηγορεῖσθαι λέγομεν, ὅταν μηδὲν ᾖ λαβεῖν τοῦ ὑποκειμένου
καθ' οὗ θάτερον λεχθήσεται· οἷον οὐδεὶς ἄνθρωπος τετράπους, κατ'
οὐδενὸς ἀνθρώπου τὸ τετράπουν κατηγορεῖται, καὶ ἐν οὐδενὶ τετράποδί
ἐστιν ὁ ἄνθρωπος.
Συριανός. In Aristotelis Μετά τα Φυσικά. commentaria

P. 83, line 15
καὶ ταῦτά ἐστι τὰ τριττὰ εἴδη, ἃ οἱ Πυθαγόρειοι τῶν αἰσθητῶν ἀχώριστα

αἴτια ᾤοντο εἶναι, τελευταίας εἰκόνας ὄντα τῶν χωριστῶν εἰδῶν, καὶ διὰ
τοῦτο τοῖς αὐτοῖς ὀνόμασιν οὐκ ἀπαξιοῦντες αὐτὰ προσαγορεύειν. ὑπὸ δὴ
510
τούτων ἡ πεσοῦσα εἰς γένεσιν ψυχὴ διεγειρομένη καὶ ἀνακινουμένη εἰς

ἀνά-
μνησιν μὲν ἔρχεται τῶν [ἐκ τῶν] μέσων εἰδῶν, ἀνάγει δὲ τοὺς οἰκείους
λόγους ἐπὶ τὰ νοητὰ καὶ πρῶτα παραδείγματα· καὶ οὕτως ὄψις καὶ ἀκοὴ
συντελοῦσιν εἰς φιλοσοφίαν καὶ τὴν περιαγωγὴν τῆς ψυχῆς.
Τούτων οὕτω προειλημμένων οὐ διαφωνοῦσι Πλάτων καὶ Πυθαγόρας
καὶ οἱ ἀπ' αὐτῶν πρὸς ἀλλήλους περὶ τὴν τῶν εἰδῶν ὑπόθεσιν, ὥς φησιν
Ἀριστοτέλης, ἀλλ' οἱ μὲν Πυθαγόρειοι περὶ τῶν αἰσθητῶν πρῶτον
διαλεγό-
μενοι τοῖς αὐτοῖς ὀνόμασιν ἐχρῶντο κατ' ἀναλογίαν αὐτὰ μεταφέροντες
ἐπί
τε τὰ μέσα καὶ τὰ πρώτιστα τῶν πραγμάτων, ὅθεν καὶ ἔδοξαν, οὐκ
Ἀριστο-
τέλει φαίην ἄν, ἀλλὰ τοῖς ἐπιπολαιότερον τἀκείνων ἱστορήσασι, περὶ
μόνων
τῶν ἀχωρίστων εἰδῶν διαλέγεσθαι. τινὲς δὲ περὶ τοὺς μέσους λόγους τῆς
ψυχῆς διατρίψαντες ἀπ' αὐτῶν ὡς εἰκόνων μὲν περὶ τῶν νοητῶν
ἐνεδείκνυντο,
ὡς δὲ παραδειγμάτων περὶ τῶν ἐν αἰσθήσει φερομένων εἰδῶν· οἳ καὶ
δοκοῦσι
τοῖς πολλοῖς μόνην πρεσβεύειν τὴν μαθηματικὴν οὐσίαν, ἐπειδὴ
μαθηματικοῖς
ὀνόμασι τὰ πρῶτα καὶ μέσα καὶ τελευταῖα τῶν εἰδῶν παρεδίδοσαν·
ἄλλοις
δὲ διαστροφωτέροις ἔδοξάν τινες τούτων καὶ συγχεῖν εἰς ταὐτὸ καὶ συμ-
φύρειν τὰ νοητὰ καὶ διανοητὰ τῶν εἰδῶν, οὐδὲν μὲν τῶν διδασκάλων τῆς
τοιαύτης θεωρίας τοιοῦτο πεπονθότων, ὑπολήψεως δὲ ψευδοῦς τι

P. 130, line 14
Δύο δυάδες ... ὡρισμένην.
Εἰ καὶ μὴ κατὰ πρόσθεσιν, φησίν, αἱροῦνται τὸν ἀριθμὸν ἀποτελεῖν,

ἀλλ' οὖν ἐν τῇ τετράδι δύο δυάδας ὁμολογήσουσιν εἶναι παρὰ τὴν αὐτο-
δυάδα· εἰ δὲ τοῦτο φεύγοιεν, πάλιν ὁμολογήσουσι μόριον εἶναι τὴν αὐτο-
δυάδα τῆς αὐτοτετράδος, καὶ κατὰ πρόσθεσιν ἔσται ὁ ἀριθμὸς ἑτέρας
δυάδος
τῇ αὐτοδυάδι προστεθείσης καὶ οὕτως ἀποτελεσάσης τὴν τετράδα· εἰ δὲ ἡ
511
τετρὰς ἔσται ἐκ τῆς αὐτοδυάδος καὶ ἄλλης δυάδος, κατὰ τὴν αὐτὴν ἀνα-
λογίαν καὶ ἡ δυὰς ὑποστήσεται ἐκ τοῦ ἀρχηγικοῦ ἑνὸς καὶ ἄλλου ἑνός. εἰ
δὲ τοῦτο, οὐχ οἷόντε τὴν ἑτέραν ἀρχὴν ἀόριστον εἶναι δυάδα· τὸ γὰρ
γεννώ-
μενον ὑπὸ τῆς ἀορίστου δυάδος δυὰς ὤφειλεν εἶναι· νῦν δὲ οὐ δυὰς
γεννᾶται
ἀλλὰ μονάς, ἥτις σὺν τῷ ἑνὶ τὴν ὡρισμένην ἀποτελεῖ δυάδα. ἐὰν οὖν,
φησί, μὴ δέξωνται ἐν τῇ αὐτοτετράδι δύο εἶναι δυάδας παρὰ τὴν αὐτο-
δυάδα, ἕπεται αὐτοῖς ταῦτα πάντα, κατὰ πρόσθεσίν τε εἶναι τὸν ἀριθμὸν
καὶ ἀνῃρῆσθαι τὴν ἑτέραν τῶν ἀρχῶν. ταῦτα δὲ ὅτι προλαμβάνων ἀεὶ
μοναδικὸν εἶναι τὸν τῶν εἰδῶν ἀριθμὸν οὕτω συνάγει τὰ ἄτοπα, πολλάκις
ὑπεμνήσαμεν.

P. 131, line 37
εἰωθότων παρ' αὐτοῖς λέγεσθαι, χραίνεται δὲ μεταξὺ σοφίσματι ὡς † ἀπο-

κείμενον νοεῖ δὲ παρὰ τοῖς πρεσβυτέροις αὐτοῦ φιλοσόφοις τὸ τὴν δυάδα
τὴν ἀόριστον κινητικὴν οὖσαν ἀρχὴν πάντα τὰ εἴδη γονίμου πληροῦν

δυνά-
μεως καὶ πληθύειν καὶ προάγειν εἰς ἀπογέννησιν τῶν δευτέρων καὶ
τρίτων
ἀύλων εἰδῶν· δυοποιὸς δὲ εἴρηται, παρ' ὅσον ἐν τῇ προόδῳ τὸ μὲν
πλῆθος
ἐπιδίδωσιν ὥσπερ διπλασιαζόμενον, ἡ δὲ δύναμις ὑφίησιν, ἅμα δὲ ὅτι καὶ
ἡ τοῦ μαθηματικοῦ ἀριθμοῦ ἀρχὴ πάντας τοὺς περιττοὺς καὶ τοὺς ἀρτίους
διπλασιάζουσα τὸν ἄρτιον ὑφίστησι· καὶ γὰρ εἰ πάντων ἀριθμῶν ἥ τε

μονὰς καὶ ἡ δυὰς ἀρχαί, ἀλλ' ἴσμεν ὅπως ἀρρενωπὸς μὲν ἡ μονὰς καὶ
διὰ τοῦτο περιττοποιὸς ἄλλου, θηλυπρεπὴς δὲ ἡ δυὰς καὶ διὰ τοῦτο τοῦ
ἀρτίου προστάτις καὶ ἡγεμών. ἔξεστιν οὖν κατ' ἀναλογίαν καὶ ἐπὶ τῶν
πρεσβυτέρων αὐτὰ θεωρεῖν ἀριθμῶν, τὰς μὲν μονάδας καὶ τὴν ποσότητα
παραιτουμένους, τὰ δὲ εἴδη καὶ τὰς δυνάμεις ἐπισκεπτομένους τῶν χωρι-

στῶν ἀριθμῶν.
512
Συριανός. In Aristotelis Μετά τα Φυσικά. commentaria P. 143, line 9
Οὔτε γὰρ ἄτομα ... ἀριθμῶν.
Ἃ μὲν λέγουσιν οἱ ἄνδρες, ἀνέλεγκτά ἐστι καὶ διαμένει τὸν σύμπαντα

χρόνον· τὸ γὰρ ἀληθὲς οὐκ ἐλέγχεται κατὰ τὸν θεῖον Σωκράτην. τὰ δὲ
νῦν ἐλεγχόμενα παντὶ μᾶλλον ἢ τοῖς Πυθαγορείοις προσήκει· οὔτε γὰρ
τὸν
ἀριθμὸν δι' οὗ μετροῦμεν τὰ αἰσθητὰ τῶν αἰσθητῶν αἴτιον εἶναι
λέγουσιν,
εἰ καὶ θεωροῖεν εἰκόνας ἐν αὐτῷ τοῦ φυσικοῦ ἀριθμοῦ (ὥσπερ ἐν τῷ
βωμίσκῳ τῷ διακόσια δέκα σώματος ἰδέαν ἐμφαίνεσθαι διισχυρίζοντο, ἐν
δὲ τῷ α πυρὸς ἰδέαν, ἀέρος δὲ ἐν τῷ γ καὶ τῆς γῆς ἐν τῷ ζ καὶ ὕδατος

ἐν τῷ θ· ταῦτα γὰρ κατά τινα ἀναλογίαν αὐτοῖς ἐλαμβάνετο πρὸς ἔνδειξιν
δυνάμεων φυσικῶν)· οὔτε τὰς μονάδας τὰς ἐν αὐτῷ ἢ μέγεθος ἔχειν

ᾤοντο
ἀδιαίρετον ἢ ὅλως ἐνυπάρχειν τοῖς αἰσθητοῖς· ἀλλ' ὅταν μὲν ἀδιαίρετα
μεγέθη λέγωσιν, ἐπὶ τοὺς αἰτίους τῶν μεγεθῶν ἡμᾶς λόγους ἀναπέμπουσι
καὶ ἐπὶ τὴν παραδειγματικὴν αἰτίαν τῶν μεγάλων, ἣν αὐτομέγεθος εἴωθε
καλεῖν ὁ μέγας τῷ ὄντι Πλάτων· ὅταν δὲ τὰς μονάδας μέγεθος ἔχειν, τὴν
ἐπὶ πάντα διατείνουσαν δύναμιν τῶν δημιουργικῶν ἀνυμνοῦσι μονάδων·
ὅταν δὲ μέγεθος ἐξ ἀδιαιρέτων ὑφίστασθαι, οὐχ ὅτι συνελθόντα τὰ ἄτομα
καὶ οἱονεὶ συμπαγέντα ποιεῖ τὰς διαστάσεις φασί (τοῦτο γὰρ τὸ

Δημοκρίτειον
δόγμα καὶ ταῖς γεωμετρικαῖς καὶ πάσαις ὡς εἰπεῖν ταῖς ἐπιστήμαις ἀντι-
φθέγγεται), ἀλλ' ὅτι τῶν ἀδιαιρέτων ὅσα μέν ἐστιν εἴδη νοερὰ καὶ
ἄχραντα

P. 150, line 4
ἀριθμοῖς οἱ ἀκριβέστεροι τῶν λόγων οὐκ ἀπολιμπάνουσιν, ἐπεὶ μηδ' ἐν

τοῖς
οὖσιν ἔστι κενόν, ὡς ἐν ε βίβλῳ τῆς τῶν Πυθαγορείων δογμάτων
συναγωγῆς
δείκνυσιν Ἰάμβλιχος. τὰς δὲ χώρας τῶν ἀριθμῶν καὶ μάλιστα τὰς
ἁρμονίας,
αἳ καὶ αὐταὶ συμπληροῦνται πάντως ὑπὸ τῶν ἀριθμῶν, ὑπόμνησιν ἔλεγον
513
φέρειν τῆς χώρας τῶν ὅλων ὡς κενῆς μὲν ὑπαρχούσης τῷ οἰκείῳ λόγῳ,
συμπληρωθείσης δὲ ὑπὸ τῆς νοερᾶς δημιουργίας καὶ τῆς περιφορᾶς τοῦ
αἰθέρος, ἣ πάντα σφίγγουσα καὶ συνάγουσα πρὸς ἑαυτὰ κενὴν οὐδεμίαν
ἐᾷ
χώραν ἐν τῷ παντί, συμπαθῆ δὲ πρὸς ἑαυτὸν διόλου καὶ
ἀλληλουχούμενον
ἀποφαίνει τὸν κόσμον· ὥσπερ οὐδ' ἡ μονὰς ἡ τῶν ἀριθμῶν ὑποστατικὴ
χώραν κενὴν ἀπολείπειν ἠνέσχετο, συμπληρώσασα τοῖς ἐφεξῆς ἀριθμοῖς
ἀπαραλείπτως πάσας τὰς ἀριθμητικὰς ὑποδοχάς. ἀναλογία δὲ πᾶσα ὅτι
ἐντὸς δεκάδος θεωρεῖται, πρόδηλον· καὶ γὰρ ἡ ἀριθμητικὴ ἐν τῇ κατὰ
φύσιν προόδῳ τοῦ ἀριθμοῦ, καὶ ἡ γεωμετρικὴ ἐν τῷ α β δ, α γ θ, καὶ
ἡ ἁρμονικὴ ἐν τοῖς β γ ϛ, γ δ ϛ. πάντα οὖν, φησίν, ἀπεδίδοσαν ταῖς
ἀρχαῖς, τουτέστι τῇ τε μονάδι καὶ τῇ δυάδι, στάσιν μὲν καὶ τὸ ἀγαθὸν
μονάδι, κίνησιν δὲ καὶ τὸ κακὸν δυάδι. δύναιντο δ' ἂν ἀρχὰς λέγειν καὶ
τὰς δύο συστοιχίας ἐν τοῖς ἄχρι δεκάδος ἀριθμοῖς, καὶ μάλα εὖ, ἐπειδὴ
κἀν τοῖς οὖσι τὰ μὲν τῶν ἀρχῶν ἐξήρτηται μόνων, τῆς τε μιᾶς καὶ τοῖν
μετ' αὐτὴν δυοῖν, τὰ δὲ καὶ εἰδητικὴν αἰτίαν προσείληφε· διότι δέ, λόγος
πλείων.
Συριανός. In Aristotelis Μετά τα Φυσικά. commentaria P. 174, line 26
εἰπεῖν, ὅτι καὶ αὐτὸ ἑαυτοῦ χωρίζεται καὶ διίσταται καὶ ἕτερον γίγνεται
πλησιάσαν ὕλῃ. τί οὖν ἔδει τὴν διάνοιαν τῶν ἀνδρῶν ἀπολιπόντα
συμπλέκε-
σθαι ταῖς φωναῖς καὶ κωμῳδεῖν ὡς τὴν ἑτέραν τῶν ἀρχῶν, ἣν τῷ ἑνὶ
συντάττουσι, πρός τι ποιοῦντας καὶ μίαν τῶν κατηγοριῶν ὕλην εἶναι τῶν
οὐσιῶν λέγοντας;
Πολύ τε ... τὰ δὲ πρός τι.
Οὔτε καλῶς ὑφηγῇ περὶ τὰ τῇδε διατρίβειν εἰωθώς, ἐκεῖνοί τε λέγουσι

μέν τι καὶ περὶ τούτων ὡς ἐν τοῖς τελευταίοις ἀπεωσμένων, οὐ μὴν ἀλλ'
ἐπειδὴ περὶ τὰ κυρίως ὄντα καὶ νοητὰ καταβάλλονται τὴν ἑαυτῶν
σπουδήν,
εἰκότως τὰς ἐκείνων ἀρχὰς τῶν οὐσιῶν πολυπραγμονήσαντες παρέχουσιν
ἀφορμὰς τοῖς καὶ περὶ τὰ τελευταῖα στρέφεσθαι προθυμουμένοις

ἀναλογίᾳ
τὰς αὐτὰς κἀπὶ τῶν τῇδε θεωρεῖν ἀρχάς. δεῖ δὲ κἀκεῖνο λογίζεσθαι, ὅτι
πῶς μὲν πολλὰ τὰ αἰσθητά, λέγειν οὐ χαλεπόν (καὶ γὰρ τόπῳ ταῦτα μερί-
ζεται καὶ ὑποκειμένῳ χρῆται διαφόρῳ καὶ τοσαύτη ἡ ἐν αὐτοῖς ἑτερότης,
ὥστε καὶ πολεμεῖν ἀλλήλοις αὐτῶν ἔνια)· πῶς δὲ τὰ νοητὰ πολλά, μὴ
514
τόπῳ χωριζόμενα, μὴ ὑποκειμένῳ κρατούμενα, μὴ σχέσιν ἢ ῥοπὴν πρὸς

τὰ δεύτερα ποιησάμενα, ζητήσειεν ἂν ὁ μὴ πάντῃ τὴν διάνοιαν ἀργὸς καὶ
δυσκίνητος. ἄλλως τε τοῦ Παρμενίδου, πρὸς ὃν ἦν αὐτοῖς καὶ ἡ ἀπότασις,
ἓν εἰπόντος εἶναι τὸ ὄν, οὐχὶ τὸ ποιὸν ἢ τὸ πρός τι ἢ τὸ ποσὸν ἢ ὅλως

τῶν τῇδέ τι, ἀλλὰ τὸ ὄντως ὂν καὶ νοητόν, ἐδικαίουν μὴ φορτικῶς

P. 180, line 20
Οἱ δὲ ... κατ' ἐκεῖνον.
Ἀποτείνεται μὲν νῦν πρὸς τὸν ἑαυτοῦ διδάσκαλον· αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ
σαφῶς τὰ μαθήματα τῶν νοερῶν διακρίνας εἰδῶν· καίτοι καὶ παρὰ τοῖς
ἄλλοις οὐ θάτερα μόνον ἀλλὰ καὶ θάτερα γιγνώσκεται. λέγει δὲ ὅτι περὶ
γενέσεως οὐ διδάσκει τοῦ μαθηματικοῦ ἀριθμοῦ (δεῖ γὰρ αὐτὸν γίγνεσθαι
μὴ πρῶτον ὄντα)· οὔτε δὴ ἐκ τῶν αὐτῶν ὀφείλει γίγνεσθαι τῷ εἰδητικῷ,

ἵνα μὴ ὁ αὐτὸς ἐκείνῳ φανῇ, οὔτε ἐξ ἄλλων· ἀριθμὸν γὰρ οὐ δυνατὸν
ἑτέρως ὑποστῆναι ἢ ἐκ μονάδος καὶ τῆς ἀορίστου δυάδος. διὰ τί οὖν,
φήσομεν πρὸς αὐτόν, μὴ τοῦτο δὴ τὸ πολυπάτητον ὑποτίθεσαι λέγειν τὸν
διδάσκαλον, ᾧ καὶ αὐτὸς ἐν ταῖς φυσιολογίαις χρῆσθαι μεμελέτηκας, ὡς
ἀναλογίᾳ μὲν τῶν διαφόρων ἀριθμῶν αἱ αὐταί εἰσιν ἀρχαί, ἁπλῶς δὲ οὐχ
αἱ αὐταί; τοιοῦτον δέ τι καὶ σὺ νῦν αἰνίττῃ, ὅταν λέγῃς ἐξ ἄλλου δὲ
μεγάλου καὶ μικροῦ, πλὴν οὐκ ἐξ οὗ τὰ μεγέθη. ἄλλη γὰρ δυὰς ἡ
γεννητικὴ τῶν ἀριθμῶν τῶν μαθηματικῶν, ἄλλη δὲ ἡ τῶν μεγεθῶν· καθ'
ἑκάστην γὰρ τῶν ὄντων τάξιν ἰδίως αἱ νοεραὶ καὶ αἱ λογικαὶ καὶ αἱ
φυσικαὶ
θεωροῦνται ἀρχαί. τὸ μέντοι ζητεῖν, πῶς τὸ ἓν τὰ πανταχοῦ πολλὰ
παράγει καὶ γεννᾷ, καὶ φιλόσοφόν ἐστι καὶ παρ' ἐκεῖνος ᾐτιολόγηται.
Ασκληπιός. In Aristotelis metaphysicorum libros A-Z commentaria

P. 36, line 33
γον· ἀλλὰ καὶ οὐσίαν, ὅτι πρῶτον ἡ οὐσία. δόξαν δὲ τὰ δύο διὰ τὸ ἐπ'
ἄμφω μεταβλητὴν εἶναι· ἔλεγον δὲ καὶ κίνησιν αὐτὴν καὶ ἐπίθεσιν. τὰς
δὴ τοιαύτας τῶν πραγμάτων πρὸς τοὺς ἀριθμοὺς ἐκλέγοντες ὁμοιότητας
ἀρχὰς αὐτῶν τοὺς ἀριθμοὺς ὑπέθεντο, πάντα τὰ ὄντα ἐξ ἀριθμῶν
συγκεῖσθαι
515
λέγοντες. ἀλλὰ καὶ τὰς ἁρμονίας κατὰ ἀριθμούς τινας ὁρῶντες

συγκειμένας
καὶ τούτων ἀρχὰς ἐπρέσβευον τοὺς ἀριθμούς· ἡ μὲν γὰρ διὰ πασῶν ἐν
διπλασίονί ἐστι λόγῳ, ἡ δὲ διὰ πέντε ἐν ἡμιολίῳ, ἡ δὲ διὰ τεσσάρων ἐν
ἐπιτρίτῳ. ἔλεγον δὲ καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν κατὰ ἁρμονίαν συγκεῖσθαί
τινα·
τούτου γὰρ δηλωτικὸν αὐτῷ τὸ καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν ἁρμονίαν τινὰ
εἶναι· ἐξ ἀριθμῶν γὰρ καὶ κατ' ἀριθμοὺς αἱ ἁρμονίαι. τῶν γὰρ σωμά-
των τῶν περὶ τὸ οὐράνιον σῶμα φερομένων ἐν ἀναλογίᾳ τὰς ἀποστάσεις
ἐχόντων, καὶ τῶν μὲν θᾶττον περιφερομένων, τῶν δὲ βραδύτερον,

ποιούντων δὲ καὶ ψόφον ἐν τῷ κινεῖσθαι τῶν μὲν βραδυτέρων βαρύν, τῶν
δὲ ταχυτέρων ὀξύν, τοὺς ψόφους τούτους κατὰ τὴν τῶν ἀποστάσεων
ἀναλογίαν γινομένους ἐναρμόνιον τὸν ἐξ αὐτῶν ἦχον ποιεῖν. διὰ τοῦτο
οὖν φησιν
ἔτι δὲ τῶν ἁρμονιῶν ἐν ἀριθμοῖς ὁρῶντες τὰ πάθη, ἡμιόλιον καὶ
ἐπίτριτον, ὡς εἰρήκαμεν. ἐπειδὴ οὖν τὰ μὲν ἄλλα τοῖς ἀριθμοῖς ἐφαίνετο
κατὰ τὴν φύσιν ὅμοια, οἱ δὲ ἀριθμοὶ κατ' αὐτοὺς πάσης τῆς φύσεως πρῶ-
τοι, τὰ τῶν ἀριθμῶν στοιχεῖα τῶν ὄντων στοιχεῖα πάντων ὑπέ-
λαβον, καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν ἁρμονίαν εἶναι καὶ ἀριθμόν. ὅσα
οὖν εἶχον ὁμολογούμενα δεικνύναι ἔν τε τοῖς ἀριθμοῖς καὶ ταῖς

P. 37, line 4
λέγοντες. ἀλλὰ καὶ τὰς ἁρμονίας κατὰ ἀριθμούς τινας ὁρῶντες

συγκειμένας
καὶ τούτων ἀρχὰς ἐπρέσβευον τοὺς ἀριθμούς· ἡ μὲν γὰρ διὰ πασῶν ἐν
διπλασίονί ἐστι λόγῳ, ἡ δὲ διὰ πέντε ἐν ἡμιολίῳ, ἡ δὲ διὰ τεσσάρων ἐν
ἐπιτρίτῳ. ἔλεγον δὲ καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν κατὰ ἁρμονίαν συγκεῖσθαί
τινα·
τούτου γὰρ δηλωτικὸν αὐτῷ τὸ καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν ἁρμονίαν τινὰ
εἶναι· ἐξ ἀριθμῶν γὰρ καὶ κατ' ἀριθμοὺς αἱ ἁρμονίαι. τῶν γὰρ σωμά-
των τῶν περὶ τὸ οὐράνιον σῶμα φερομένων ἐν ἀναλογίᾳ τὰς ἀποστάσεις
ἐχόντων, καὶ τῶν μὲν θᾶττον περιφερομένων, τῶν δὲ βραδύτερον,

ποιούν-
των δὲ καὶ ψόφον ἐν τῷ κινεῖσθαι τῶν μὲν βραδυτέρων βαρύν, τῶν δὲ
ταχυτέρων ὀξύν, τοὺς ψόφους τούτους κατὰ τὴν τῶν ἀποστάσεων ἀναλο-
γίαν γινομένους ἐναρμόνιον τὸν ἐξ αὐτῶν ἦχον ποιεῖν. διὰ τοῦτο οὖν
φησιν
ἔτι δὲ τῶν ἁρμονιῶν ἐν ἀριθμοῖς ὁρῶντες τὰ πάθη, ἡμιόλιον καὶ
516
ἐπίτριτον, ὡς εἰρήκαμεν. ἐπειδὴ οὖν τὰ μὲν ἄλλα τοῖς ἀριθμοῖς ἐφαίνετο

κατὰ τὴν φύσιν ὅμοια, οἱ δὲ ἀριθμοὶ κατ' αὐτοὺς πάσης τῆς φύσεως πρῶ-
τοι, τὰ τῶν ἀριθμῶν στοιχεῖα τῶν ὄντων στοιχεῖα πάντων ὑπέ-
λαβον, καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν ἁρμονίαν εἶναι καὶ ἀριθμόν. ὅσα
οὖν εἶχον ὁμολογούμενα δεικνύναι ἔν τε τοῖς ἀριθμοῖς καὶ ταῖς
ἁρμονίαις πρὸς τὰ τοῦ οὐρανοῦ πάθη καὶ μέρη καὶ πρὸς τὴν ὅλην
τοῦ παντὸς διακόσμησιν, ταῦτα συνάγοντες ἐφήρμοττον πρὸς
τοὺς ἀριθμούς. καὶ εἴ τι ἐνέλειψεν, ἐπεθύμουν συνάψαι, τοῦ τελείαν διὰ
τῶν ἀριθμῶν δεῖξαι τὴν πραγματείαν. οἷον ὡμολόγητο παρ' αὐτοῖς,

P. 109, line 25
πάντων τῶν ὄντων στοιχεῖα † ποιεῖσθαι οὐκ ἔχει ἀληθές.
Πῶς δὲ ἄν τις καὶ μάθοι τὰ τῶν πάντων στοιχεῖα;
Ἐντεῦθεν πειρᾶται δεικνύναι αὐτοὺς ἀναιροῦντας γνῶσιν. μεμαθή-

καμεν γὰρ ὅτι “πᾶσα διδασκαλία καὶ πᾶσα μάθησις ἐκ προϋπαρχούσης
γίνε-
ται γνώσεως.” εἰ τοίνυν πάντων τῶν ὄντων αἱ αὐταὶ ἀρχαὶ ὑπάρχουσι, τὰ
δὲ πράγματα γινώσκομεν τῶν ἀρχῶν αὐτῶν γινωσκομένων, φανερὸν ὅτι
ἀδύνατόν ἐστιν ἐκ τῶν πραγμάτων γνῶναι τὰς ἀρχάς· τοὐναντίον γὰρ ἐκ
τῶν ἀρχῶν γινώσκομεν τὰ πράγματα· ὥστε ἢ οὐδὲν εἰσόμεθα, εἴπερ τῶν
πάντων αἱ αὐταὶ ἀρχαί, ἢ τῶν ἀρχῶν ἀρχὰς δεῖ ζητῆσαι. καίτοι κοινὰς
ἀρχάς, καθάπερ αὐτὸς λέγεις, ἀνιχνεύομεν ἢ διὰ τῶν κοινῶν ἐννοιῶν ἢ
διὰ ἀναλογίας ἤγουν ἐξ ἀποφάσεως. οὕτως τοίνυν καὶ αὐτὸς ἐν τῇ
Φυσικῇ
ἀκροάσει πεποίηκας· ἐξ ἀναλογίας γάρ τινος ἔννοιαν ἡμῖν τῆς ὕλης
δέδωκας
φάσκων ὅτι ὃν τρόπον ὁ χαλκὸς πρὸς ἀνδριάντα καὶ λέβητα, καὶ ξύλον
[καὶ]
πρὸς ναῦν καὶ κλίνην, τοῦτον καὶ ἡ ὕλη πρὸς τὰ φυσικὰ πράγματα. τοῦτο
οὖν
ἐστιν ὅπερ λέγει ὁ Ἀριστοτέλης· πῶς δὲ δύνατόν ἐστι γνῶναι τὰ τῶν
πάντων στοιχεῖα; εἰ γὰρ πάντων στοιχεῖά εἰσι, φανερόν ἐστιν ὅτι
ἀδύνατόν
ἐστι προϋπάρχειν γνωριζόμενον, εἴ γε πάντων ὑπόκεινται ἀρχαί, τὰ δὲ ἐκ
τῶν
ἀρχῶν γινώσκονται τῶν ἀρχῶν γινωσκομένων. ὥσπερ γὰρ τῷ γεωμετρεῖν
517
μανθάνοντι ἄλλα μὲν ἐνδέχεται προειδέναι, οἷον ἀριθμητικὴν μουσι-

κήν, ὧν δέ ἐστιν ἡ ἐπιστήμη καὶ περὶ ὧν μέλλει μανθάνειν, τουτ-
έστι περὶ τῶν γεωμετρικῶν θεωρημάτων, οὐδὲν προγινώσκει (οὐκ οἶδε
γὰρ

P. 109, line 26
Πῶς δὲ ἄν τις καὶ μάθοι τὰ τῶν πάντων στοιχεῖα;
Ἐντεῦθεν πειρᾶται δεικνύναι αὐτοὺς ἀναιροῦντας γνῶσιν. μεμαθή-

καμεν γὰρ ὅτι “πᾶσα διδασκαλία καὶ πᾶσα μάθησις ἐκ προϋπαρχούσης
γίνε-
ται γνώσεως.” εἰ τοίνυν πάντων τῶν ὄντων αἱ αὐταὶ ἀρχαὶ ὑπάρχουσι, τὰ
δὲ πράγματα γινώσκομεν τῶν ἀρχῶν αὐτῶν γινωσκομένων, φανερὸν ὅτι
ἀδύνατόν ἐστιν ἐκ τῶν πραγμάτων γνῶναι τὰς ἀρχάς· τοὐναντίον γὰρ ἐκ
τῶν ἀρχῶν γινώσκομεν τὰ πράγματα· ὥστε ἢ οὐδὲν εἰσόμεθα, εἴπερ τῶν
πάντων αἱ αὐταὶ ἀρχαί, ἢ τῶν ἀρχῶν ἀρχὰς δεῖ ζητῆσαι. καίτοι κοινὰς
ἀρχάς, καθάπερ αὐτὸς λέγεις, ἀνιχνεύομεν ἢ διὰ τῶν κοινῶν ἐννοιῶν ἢ
διὰ ἀναλογίας ἤγουν ἐξ ἀποφάσεως. οὕτως τοίνυν καὶ αὐτὸς ἐν τῇ
Φυσικῇ
ἀκροάσει πεποίηκας· ἐξ ἀναλογίας γάρ τινος ἔννοιαν ἡμῖν τῆς ὕλης
δέδωκας
φάσκων ὅτι ὃν τρόπον ὁ χαλκὸς πρὸς ἀνδριάντα καὶ λέβητα, καὶ ξύλον
[καὶ]
πρὸς ναῦν καὶ κλίνην, τοῦτον καὶ ἡ ὕλη πρὸς τὰ φυσικὰ πράγματα. τοῦτο
οὖν
ἐστιν ὅπερ λέγει ὁ Ἀριστοτέλης· πῶς δὲ δύνατόν ἐστι γνῶναι τὰ τῶν
πάντων στοιχεῖα; εἰ γὰρ πάντων στοιχεῖά εἰσι, φανερόν ἐστιν ὅτι
ἀδύνατόν
ἐστι προϋπάρχειν γνωριζόμενον, εἴ γε πάντων ὑπόκεινται ἀρχαί, τὰ δὲ ἐκ
τῶν
ἀρχῶν γινώσκονται τῶν ἀρχῶν γινωσκομένων. ὥσπερ γὰρ τῷ γεωμετρεῖν
μανθάνοντι ἄλλα μὲν ἐνδέχεται προειδέναι, οἷον ἀριθμητικὴν μουσι-

κήν, ὧν δέ ἐστιν ἡ ἐπιστήμη καὶ περὶ ὧν μέλλει μανθάνειν, τουτ-
έστι περὶ τῶν γεωμετρικῶν θεωρημάτων, οὐδὲν προγινώσκει (οὐκ οἶδε
γὰρ
τί σημεῖον ἢ τί γραμμὴ ἤγουν ἄλλο τι τοιοῦτον), ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν
518

P. 126, line 24
μενα ἀρχὴν τοῦ εἶναι τὴν γένεσιν ἔχει (ἡ γὰρ ἐκείνων μεταβολὴ καὶ
φθορὰ
τούτων γένεσις, ἀλλ' οὐκ ἐκεῖνα), τὰ δὲ τελειούμενα μένοντα καὶ
γινόμενα
καὶ οὕτως ἔκ τινων λεγόμενα γίνεσθαι οὐκ ἐκ τῆς γενέσεως καὶ τῆς πρώ-
της μεταβολῆς γίνεται, ἀλλὰ μετὰ τὴν γένεσιν· τὸ μὲν γὰρ κινούμενόν
ἐστι τὸ ἐκ τῆς γενέσεως γεγονός, οἷον τὸ βρέφος, ὃ προϊὸν παῖς καὶ ἀνὴρ
γίνεται, ὁ δὲ ἀνὴρ οὐκ ἐκ τῆς γενέσεως ἀλλ' ἐκ τοῦ γινομένου ἐκ τῆς
γενέσεως καὶ τελειουμένου γίνεται· ὥστε οὐκ ἐκ τῆς γενέσεως ἀλλὰ μετὰ
τὴν γένεσιν γίνεται τὰ οὕτως γινόμενα. εἰπὼν δὲ ὅτι μετὰ τὴν γένεσιν,
οὐκ ἐκ τῆς γενέσεως τὰ τελειούμενα γίνεται, παρέθετο οὕτως γίνεσθαι
καὶ
ἡμέραν ἐκ τοῦ πρωΐ· διὸ ἐκ μὲν τοῦ πρωῒ ἡμέραν, ἐκ δὲ τῆς ἡμέρας
οὐκέτι πρωΐ, ἐπειδὴ τοῦ χρόνου οὐκ ἔστιν ἡ τοιαύτη ἀναλογία.

P. 131, line 16
ὁρισμοί· εἰ δὲ ἄπειροι οἱ ὁρισμοί, ἄπειροι καὶ αἱ προτάσεις, καὶ οὕτως

οὐκέτι ἔσται γνῶσις. ἡ γὰρ ἀπόδειξις τὸ εἶναι ἔχει ἐκ τῶν ἀμέσων προ-
τάσεων· διό φησιν οὐ γὰρ οἷόν τε εἰδέναι πρὶν εἰς τὰς ἀμέσους προ-
τάσεις ἐλθεῖν. τὰ γὰρ οὕτως ἄπειρα οὐ δυνατὸν νοεῖν· ἡ γὰρ νόησις πεπε-
ρασμένου ἐστὶ πράγματος νόησις. οὐ γάρ ἐστιν ὅμοιον ἐπὶ τῆς γραμ-
μῆς, ἥτις ἐπ' ἄπειρον διαιρεῖται, ὅμως μέντοι γε ἡ νόησις αὐτῆς οὐκ
ἐπ' ἄπειρον γίνεται, πενταχῇ αὐτῆς διαιρουμένης, εἰ τύχοι, ἢ ἑκατονταχῇ
ἤ τι ἄλλο τοιοῦτον· διόπερ, φησίν, οὐκ ἀριθμήσει τὰς τομὰς ὁ τὴν
ἄπειρον γραμμὴν διεξιών. ἀλλὰ καὶ τὴν ὕλην αὐτήν, ἥτις, ὡς εἴρη-
ται ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει, ἐξ ἀναλογίας γινώσκεται, ὅτι ὥσπερ χαλκὸς
πρὸς ἀνδριάντα καὶ λέβητα καὶ ξύλον πρὸς κλίνην καὶ θρόνον, οὕτως καὶ
ἡ ὕλη ἔχει πρὸς τὰ ἡμέτερα σώματα (διὸ καὶ ὁ Πλάτων νόθῳ λογισμῷ
ληπτὴν αὐτὴν εἶναι ἔλεγεν, ἐπειδὴ τῷ οἰκείῳ λόγῳ ἄπειρός ἐστι καὶ ἀόρι-
στος, εἴ γε ἀνείδεος, τὸ δὲ εἶδός ἐστι τὸ περατοῦν αὐτὴν καὶ ὁρίζον) ἡ
οὖν νόησις οὐδέποτε τὴν ὕλην αὐτὴν καθ' αὑτὴν γινώσκει, ἀλλ' ὥς φησιν
αὐτός, ἐν κινουμένῳ νοεῖν ἀνάγκη, τουτέστιν ἐν αἰσθητῷ πράγματι· οὔτε
γάρ, ὡς εἴρηται, αὐτὴν καθ' αὑτὴν τὴν ὕλην γινώσκει, ἀλλὰ μετά τινος
εἴδους ἢ ἀνθρωπείου ἢ ἱππείου, ἢ φυτοῦ ἢ λίθου ἤ τινος ἄλλου τοιούτου.
519
καὶ ἀπείρῳ, φησίν, οὐδενὶ ἔσται εἶναι· εἰ δὲ μή, οὐκ ἄπειρόν γέ

ἐστι τὸ ἀπείρῳ εἶναι. τῷ λέγειν οὐσιῶσθαι τὸ ἄπειρον πέρας αὐτῷ

P. 133, line 4
Ἀλλὰ καὶ τὴν ὕλην ἐν κινουμένῳ νοεῖν ἀνάγκη.
Τοῦ τὸ ἄπειρον ἄγνωστον εἶναι τῇ αὐτοῦ φύσει παρατίθεται σημεῖον

τὸ καὶ τὴν ὕλην, ἐπεὶ δοκεῖ κατὰ τὸν αὐτῆς λόγον ἄπειρος εἶναι, ἀσχημά-
τιστος οὖσα κατὰ τὴν ἰδίαν φύσιν καὶ οἰκεῖον πέρας οὐκ ἔχουσα. τῷ δὴ
τοιαύτην αὐτὴν εἶναι οὐδ' ἐπιστήμην αὐτῆς ἔχομεν· δοξαστὴ γάρ ἐστι
καὶ οὐκ ἐπιστητή, καὶ ὡς ὁ Πλάτων φησί, νόθῳ λογισμῷ ληπτή, ὡς δὲ
Ἀριστοτέλης φησί, κατὰ ἀναλογίαν γνωστὴ καὶ ληπτὴ καὶ δοξαστή.
νοεῖται
οὖν ἐν κινουμένῳ, τουτέστιν ἔχουσα εἶδος ἢ ἀνθρώπειον ἢ ἵππειον, ἢ
φυτοῦ ἢ λίθου ἢ ἄλλου τινὸς τοιούτου· αὐτὴ γὰρ καθ' αὑτὴν οὐ νοεῖ-
ται, διότι ἄπειρος ὑπάρχει διὰ τὸ ἀεὶ ἐν κινήσει καὶ μεταβολῇ νοεῖσθαι.
ἐπεὶ γὰρ μὴ ἔχει οἰκεῖον σχῆμα ἤ τινα ποιότητα, ἄλλοτε ἄλλο εἶδος ἀμεί-
βει καὶ μεταβάλλει· τὸ δὲ οὕτως ἔχον ἄπειρον.
Ασκληπιός. Commentaria in Nicomachi Geraseni Pythagorei

introductionem arithmeticam Book 2, sec.8, line 10
οὐδὲν μετὰ τοῦ οὐδενὸς πάλιν οὐδὲν ποιήσει.

οὐ μὴν διάστημα γεννᾶταί τι. τὸ αὐτὸ γὰρ ἔσται
καὶ οὐδὲν σχήσει διάστημα. εἰ γὰρ λάβοις δύο μονά-
δας, ἐπειδὴ ἴσαι εἰσὶν ἀλλήλαις, μονάδες γάρ, καὶ
πολλαπλασιάσῃς, διάστημα οὐ ποιήσεις, ἀλλὰ τὸ
αὐτὸ γενήσεται· ἅπαξ γὰρ μία μία. καὶ πάλιν ἐὰν
λάβῃς δύο καὶ δύο καὶ πολλαπλασιάσῃς, ἄλλος μὲν
γίνεται ἀριθμός, ἡ δὲ ἀναλογία ἡ αὐτή· δὶς γὰρ δύο
τέσσαρες· νῦν δὲ οὐ περὶ ἀριθμῶν ζητοῦμεν, ἀλλὰ
Περὶ ἀναλογίας , ὥστε ἐν τῇ ἰσότητι ἡ αὐτὴ ἀναλο-
γία φυλάττεται καὶ οὐ τίκτεται ἄλλο τι.
ἓξ περιστάσεις ὁρίζονται. εἰ γὰρ ἔστι μῆκος καὶ πλά-
τος καὶ βάθος, τὸ μὲν μῆκος καὶ εἰς τὸ ἄνω καὶ κάτω,
τὸ δὲ πλάτος τὰ δεξιὰ καὶ ἀριστερά, τὸ δὲ βάθος τὸ
πρόσω καὶ ὀπίσω.
520

πρῶτον μὲν τὸν διπλάσιον, εἶτα κατὰ τάξιν τοὺς

ἐπιμορίους, ἡμιόλιον καὶ ἐπίτριτον καὶ ἐφεξῆς· λαβὲ
γὰρ τὸν β καὶ τὴν α, ἰδοὺ τὸ διπλάσιον εἶδος· εἶτα
τὸν ϛ καὶ τὸν δ, ἰδοὺ τὸ ἡμιόλιον· πάλιν τὸν ιβ καὶ
τὸν θ, ὅρα τὸν ἐπίτριτον, καὶ ἐφεξῆς ὡσαύτως. μία
τοίνυν αὕτη διαφορά, δευτέρα δὲ ἐκείνη. λαβὲ πρῶ-
τον ἑτερομήκη καὶ δεύτερον τετράγωνον καὶ τρίτον
τετράγωνον καὶ δεύτερον ἑτερομήκη καὶ τέταρτον
τετράγωνον καὶ τρίτον ἑτερομήκη καὶ πέμπτον τε-
τράγωνον καὶ τέταρτον καὶ ἐφεξῆς ὁμοίως. καὶ εὑρή-
σεις πάλιν τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν, οἷον λαβὲ τὸν β
καὶ τὸν δ· ἰδοὺ ὁ διπλάσιος λόγος· τὸν θ καὶ τὸν ϛ·
ἰδοὺ ὁ ἡμιόλιος· τὸν ιϛ καὶ τὸν ιβ· ὅρα τὸν ἐπίτριτον·
καὶ ἐπὶ πάντων ὡσαύτως. ὅρα δὲ καὶ ἑτέραν ἁρμονί-
αν· λαβὲ τὰς ὑπεροχὰς τῆς πρώτης διαφορᾶς καὶ τῆς
δευτέρας, καὶ πάλιν ἡ αὐτὴ ἀναφανήσεται ἀναλογία·
οἷον τί λέγω; ἐν τῇ πρώτῃ διαφορᾷ, ὁ β πρὸς τὴν
μονάδα παρεβάλλετο· τίνι τοίνυν ὑπερέχει; μονάδι·
ἐκθοῦ α. πάλιν ἐν τῇ δευτέρᾳ διαφορᾷ, ὁ δ πρὸς τὸν
β παρεβάλλετο· ὑπερέχει δὲ ὁ δ τοῦ β δυάδι,

τοίνυν αὕτη διαφορά, δευτέρα δὲ ἐκείνη. λαβὲ πρῶ-

τον ἑτερομήκη καὶ δεύτερον τετράγωνον καὶ τρίτον
τετράγωνον καὶ δεύτερον ἑτερομήκη καὶ τέταρτον
τετράγωνον καὶ τρίτον ἑτερομήκη καὶ πέμπτον τε-
τράγωνον καὶ τέταρτον καὶ ἐφεξῆς ὁμοίως. καὶ εὑρή-
σεις πάλιν τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν, οἷον λαβὲ τὸν β
καὶ τὸν δ· ἰδοὺ ὁ διπλάσιος λόγος· τὸν θ καὶ τὸν ϛ·
ἰδοὺ ὁ ἡμιόλιος· τὸν ιϛ καὶ τὸν ιβ· ὅρα τὸν ἐπίτριτον·
καὶ ἐπὶ πάντων ὡσαύτως. ὅρα δὲ καὶ ἑτέραν ἁρμονί-
αν· λαβὲ τὰς ὑπεροχὰς τῆς πρώτης διαφορᾶς καὶ τῆς
δευτέρας, καὶ πάλιν ἡ αὐτὴ ἀναφανήσεται ἀναλογία·
οἷον τί λέγω; ἐν τῇ πρώτῃ διαφορᾷ, ὁ β πρὸς τὴν
μονάδα παρεβάλλετο· τίνι τοίνυν ὑπερέχει; μονάδι·
521
ἐκθοῦ α. πάλιν ἐν τῇ δευτέρᾳ διαφορᾷ, ὁ δ πρὸς τὸν

β παρεβάλλετο· ὑπερέχει δὲ ὁ δ τοῦ β δυάδι, ἐν δὲ τῇ
πρώτῃ διαφορᾷ ὁ β τῆς μονάδος μονάδι· ὑπεροχαὶ
ἄρα μονὰς καὶ δυάς. ἰδοὺ τοίνυν ὅτι ἡ μονὰς τῆς δυά-
δος διπλασία. πάλιν ὁ ϛ τοῦ δ ὑπερέχει κατὰ τὴν
πρώτην διαφορὰν δυάδι· ὁ δὲ θ τοῦ ϛ κατὰ τὴν δευτέ-
ραν διαφορὰν τριάδι· διὰ τοῦτο ὁ γ τοῦ β ἡμιόλιος.

ἐπὶ τούτων, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, ὅ ἐστι καὶ ἐπὶ
τριπλασίων καὶ τετραπλασίων καὶ ἐπιμορίων καὶ
ἐπιμερῶν καὶ πολλαπλασιεπιμορίων καὶ πολλαπλα-
σιεπιμερῶν. καὶ ὅτι ἐν πάσαις ταύταις ταῖς σχέσεσιν
ἡ ἀναλογία σώζεται, παράδειγμα ἐκεῖνο ἱκανὸν ἔστω
τὸ διὰ τῶν τριῶν προσταγμάτων ἀποδεδειγμένον
ἤδη. ἐδείξαμεν γὰρ ὅτι ἡ ἰσότης προϋπάρχει τῆς ἀνι-
σότητος· ἔτι δέ, κἂν μεταξὺ μὲν τετραγώνων ἑτερο-
μήκη ἐκθώμεθα, ἡ αὐτὴ ἀναλογία φυλάττεται, εἰ δὲ
μεταξὺ ἑτερομηκῶν τετράγωνον, οὐκέτι ἡ αὐτὴ ἀνα-
λογία, ἀλλὰ ἡ αὐτὴ ὑπεροχή, τριῶν ἀεὶ ἀποτεμνο-
μένων, ὅ ἐστι λαμβανομένων, ἀριθμῶν. καὶ ἐὰν τὸν
ὕστερον τετράγωνον πρῶτον ποιήσωμεν, εὑρήσο-
μεν τὰ εἴδη πάντα. οἷον ἔστω α, β, δ· ἰδοὺ τὸ διπλά-
σιον εἶδος, τελευταῖος δέ ἐστιν ὁ δ· λάβωμεν αὐτὸν
πρῶτον καὶ ποιήσωμεν δ, ϛ, θ· ἰδοὺ πάλιν ὁ μὲν ϛ
ἑτερομήκης ὢν μέσος ἐστίν, ὁ δὲ θ τετράγωνος τε-
λευταῖος, καὶ ἔστι τὸ ἡμιόλιον εἶδος. πάλιν λάβωμεν
τὸν θ πρῶτον καὶ ποιήσωμεν θ, ιβ, ιϛ· ἰδοὺ τὸ ἐπίτρι-
τον· καὶ οὕτω κατὰ τάξιν προκόπτων πάντα ποιή-
σεις τὰ εἴδη. τούτων οὕτω τεθεωρημένων πᾶσα ἡ

δὲ γέγονεν οὕτω δεῖ πάντως καὶ ἀπογενέσθαι· ἀπο-

γίνεται δὲ τοῦ γάμου καὶ τῆς παιδοποιίας οὐ κατὰ
522
καιρὸν ἀπολαμβανομένης, ἀλλ' ἐπιλειπούσης. συμ-

βολικῶς οὖν λέγει διὰ πόσων περιόδων καὶ φορῶν
δεῖ τὰς παιδοποιίας παραλαμβάνειν, καὶ πόσους και-
ροὺς ἐν τῷ μέσῳ δεῖ παραλαμβάνειν· συμβάλλονται
οὖν κἀκεῖσε τὰ τοιαῦτα πάνυ. πληρώσας τοίνυν τὸν
λόγον τὸν περὶ τῆς γεωμετρικῆς μεσότητος καὶ τὸν
περὶ τῆς ἀριθμητικῆς, μεταβαίνει ἐπὶ τὸν τῆς ἁρμονι-
κῆς καὶ λέγει ὅτι ἁρμονικὴ μεσότης ἐστὶ καθ' ἣν μήτε
ἀναλογία ἡ αὐτὴ φυλάττεται ὥσπερ ἐπὶ τῆς γεω-
μετρικῆς, μήτε ἡ αὐτὴ ὑπεροχὴ ὡς ἐπὶ τῆς ἀριθμητι-
κῆς, ἀλλ' ὅταν ὡς ὁ μέγιστος πρὸς τὸν ἐλάχιστον ἔχῃ,
οὕτω καὶ ἡ τοῦ μεγίστου πρὸς τὸν μέσον διαφορὰ
πρὸς τὴν διαφορὰν τοῦ μέσου πρὸς τὸν ἐλάττονα·
οἷον ἔστω ἁρμονικὴ μεσότης αὕτη· ϛ, δ, γ· ἰδοὺ γὰρ
οὐδὲ ὑπεροχὴ ἡ αὐτή ἐστιν οὐδὲ ὁ λόγος, ἀλλ' ὡς
ἔχει ὁ μείζων πρὸς τὸν ἐλάττονα (πῶς δὲ ἔχει; διπλα-
σία) οὕτως ἡ διαφορὰ τοῦ μείζονος πρὸς τὸν μέσον
πρὸς τὴν διαφορὰν τοῦ μέσου πρὸς τὸν ἐλάττονα·
τίνι δὲ διαφέρει ὁ μείζων τοῦ μέσου; δυάδι· τίνι δὲ ὁ
Ολυμπιόδωρος. Σχόλια στις Κατηγορίες του Αριστοτέλη. P. 35, line 6
τὴν τριμέρειαν τοῦ χρόνου· ἢ γὰρ πρὸς τὸν παρεληλυθότα λέγεται, καί
εἰσι ταῦτα κατὰ ἀνάμνησιν λεγόμενα, ὡς ὅτε τις τῷ τοῦ πάππου ὀνόματι
τὸν υἱὸν προσαγορεύσῃ εἰς ἀνάμνησιν ἐκείνου, ἢ πρὸς τὸν μέλλοντα καὶ
ποιεῖ τὸ κατ' ἐλπίδα, ὡς εἴ τις τὸν ἑαυτοῦ υἱὸν Σωκράτην ὀνομάσῃ ἢ
Πλάτωνα, τοιοῦτον αὐτὸν ἐλπίζων γενέσθαι οἷοι ἐκεῖνοι γεγόνασι, ἢ πρὸς
τὸν ἐνεστῶτα. καὶ τοῦτο τριχῶς· ἢ κατὰ μέθεξιν ἢ κατὰ μεταφορὰν ἢ

καθ' ὁμοιότητα. κατὰ μέθεξιν μέν, ὡς λέγομεν γραμματικὴν γυναῖκα
ἀπὸ τῆς γραμματικῆς τέχνης ἢ μουσικὴν ἀπὸ τῆς μουσικῆς, κατὰ μετα-
φορὰν δὲ ὡς ποιμένα λαῶν, κορυφὴν ὄρους, πόδας Ἴδης. ἔστι δὲ ἡ μετα-
φορά, ὥς φησιν ὁ Θεμίστιος, σύντομος ἀναλογία. καὶ ἀληθεύει ὁ ἀνὴρ
λέγων τοῦτο· τῆς γὰρ ἀναλογίας λεγούσης ὅτι ὥσπερ ποιμὴν ἐν ποιμνίῳ,
οὕτω βασιλεὺς ἐν ἀνθρώποις, ἡ μεταφορὰ ἀφ' ἑκατέρας συστοιχίας ἓν λα-
βοῦσα συνέπλεξε συντόμως καί φησι τὸν βασιλέα ποιμένα λαῶν. τὸ δὲ
καθ' ὁμοιότητα διχῶς· ἢ πρὸς τὴν γνῶσιν τῆς ζωῆς, ὡς ὅτε μαθητὴν τῷ
τοῦ διδασκάλου ὀνόματι προσαγορεύσῃ τις, οἷον Θεαίτητον Σωκράτην
διὰ
τὸ ἐοικέναι αὐτῷ κατά τε τὴν γνῶσιν τῆς ζωῆς καὶ τὸ ἦθος τῆς ψυχῆς,
523
ἢ πρὸς τὴν μορφήν, ὡς ὅταν εἴπωμεν τὴν εἰκόνα τοῦ Σωκράτους ἐοικέναι
τῷ Σωκράτει καὶ καλέσωμεν ταύτην Σωκράτην. ὑπὸ τοῦτο τὸ εἶδος τῶν

ὁμωνύμων ἀναφέρεται τὸ παράδειγμα τοῦ Ἀριστοτέλους.
Ἀλλ' ἐπειδὴ καὶ ἐν τοῖς συνωνύμοις τοῦ αὐτοῦ μέμνηται παραδείγ-
ματος, ἔμφασιν ἡμῖν διὰ τοῦτο διδοὺς ὡς ἔσται τις κοινωνία ὁμωνύμων
Ολυμπιόδωρος. Σχόλια στις Κατηγορίες του Αριστοτέλη. P. 64, line

20
γένους· ἔγγιον γὰρ τῆς πρώτης οὐσίας ἐστίν· ἐὰν γὰρ ἀποδιδῷ
τις τὴν πρώτην οὐσίαν τί ἐστιν, γνωριμώτερον καὶ οἰκειότερον
ἀποδίδωσι τὸ εἶδος ἤπερ τὸ γένος.
Πανταχόθεν ἐπαινέσας τὴν πρώτην οὐσίαν ὁ Ἀριστοτέλης καὶ τὴν

αἰτίαν τῶν ἐπαίνων ἀποδούς, μετέρχεται λοιπὸν ἐπὶ τὰς δευτέρας οὐσίας
καὶ τὸ φαινόμενον μὲν τῇ ἀληθείᾳ ἀκμὴν ἔχεται τῶν ἐπαίνων τῆς ἀτόμου
καὶ πρώτης οὐσίας· ἐν γὰρ ταῖς δευτέραις οὐσίαις τὸ εἶδος τοῦ γένους
μᾶλλον οὐσίαν καλεῖ, διότι ἐγγύτερόν ἐστι τῆς πρώτης οὐσίας. εἰ οὖν
τοῦτο ἀληθές, πῶς οὐ τῶν μεγίστων ἐπαίνων ἀξιωθήσεται; κατασκευάζει
τοίνυν ἐκ δύο ἐπιχειρημάτων ὅτι μᾶλλον τὸ εἶδος οὐσία ἤπερ τὸ γένος, ἐκ
τῆς
ἐγγύτητος καὶ τῆς ἀναλογίας. καὶ ἐκ μὲν τῆς ἐγγύτητος οὕτως· τὸ μᾶλλον
πλησιάζον τῇ ἀτόμῳ οὐσίᾳ μᾶλλον οὐσία ἐστί· τὸ δὲ εἶδος μᾶλλον τοῖς

ἀτόμοις
πλησιάζει τοῦ γένους· τὸ εἶδος ἄρα μᾶλλον οὐσία ἐστίν. ὅτι δὲ
πλησιέστερόν
ἐστι τοῦ γένους, δῆλον ἐντεῦθεν· ἐὰν γὰρ βουληθῶμεν εἰδέναι τί ἐστιν ἡ
ἄτομος καὶ πρώτη οὐσία καὶ ἀποδῶμεν ὅτι ἄνθρωπος, οἰκειότερον καὶ
προσεχέστερον ἀποδώσομεν, ἤπερ ἐὰν εἴπωμεν ζῷον. ἐκ δὲ τῆς
ἀναλογίας
ὅτι ᾧ δἂν ἐν ταῖς δευτέραις οὐσίαις αἴτιον ὑπῆρχεν τῶν τοσούτων
ἐπαίνων
τῆς ἀτόμου οὐσίας, ἐκεῖνο μᾶλλον οὐσία ἐστί· λέγω δὴ τοσούτων
ἐπαίνων
αἴτιον τὸ πᾶσιν ὑποκεῖσθαι· εἰ οὖν τὸ εἶδος πᾶσιν ὑπόκειται, τοῖς μὲν
συμβεβηκόσιν ἵνα ὑποστῶσιν, τοῖς δὲ γένεσιν ἵνα κατηγορηθῶσιν, δῆλον
ὅτι
524
μᾶλλον οὐσία ἐστίν. ὅτι δὲ τὸ γένος ὑπόκειται τοῖς συμβεβηκόσι πρὸς

ὑπό
Ολυμπιόδωρος. Σχόλια στις Κατηγορίες του Αριστοτέλη.

P. 64, line 25
καὶ τὸ φαινόμενον μὲν τῇ ἀληθείᾳ ἀκμὴν ἔχεται τῶν ἐπαίνων τῆς ἀτόμου
καὶ πρώτης οὐσίας· ἐν γὰρ ταῖς δευτέραις οὐσίαις τὸ εἶδος τοῦ γένους
μᾶλλον οὐσίαν καλεῖ, διότι ἐγγύτερόν ἐστι τῆς πρώτης οὐσίας. εἰ οὖν
τοῦτο ἀληθές, πῶς οὐ τῶν μεγίστων ἐπαίνων ἀξιωθήσεται; κατασκευάζει
τοίνυν ἐκ δύο ἐπιχειρημάτων ὅτι μᾶλλον τὸ εἶδος οὐσία ἤπερ τὸ γένος, ἐκ
τῆς
ἐγγύτητος καὶ τῆς ἀναλογίας. καὶ ἐκ μὲν τῆς ἐγγύτητος οὕτως· τὸ μᾶλλον
πλησιάζον τῇ ἀτόμῳ οὐσίᾳ μᾶλλον οὐσία ἐστί· τὸ δὲ εἶδος μᾶλλον τοῖς

ἀτόμοις
ἀναλογίας
ἐπαίνων
ἐπαίνων
ὅτι
ὑπό-
στασιν, οὐκ ἔτι δὲ καὶ ἄλλοις τισὶ πρὸς κατηγορίαν, πρόδηλόν ἐστι.
εἰκότως
οὖν ἔκ τε τῆς ἐγγύτητος καὶ τῆς ἀναλογίας τὴν τοιαύτην προσηγορίαν
τὸ εἶδος μᾶλλον ἀπείληφεν ἤπερ τὸ γένος, διότι τὸ ἴδιον τῆς πρώτης
οὐσίας ἐν τούτῳ μᾶλλόν ἐστιν, ἤπερ ἐν τῷ γένει, φημὶ δὴ τὸ εἶναι μᾶλλον
οὐσίαν τὸ εἶδος ἤπερ τὸ γένος.
Ολυμπιόδωρος. Σχόλια στις Κατηγορίες του Αριστοτέλη.

525
P. 64, line 32

ἀναλογίας
ἐπαίνων
ἐπαίνων
ὅτι
ὑπό-
στασιν, οὐκ ἔτι δὲ καὶ ἄλλοις τισὶ πρὸς κατηγορίαν, πρόδηλόν ἐστι.
εἰκότως
οὖν ἔκ τε τῆς ἐγγύτητος καὶ τῆς ἀναλογίας τὴν τοιαύτην προσηγορίαν
τὸ εἶδος μᾶλλον ἀπείληφεν ἤπερ τὸ γένος, διότι τὸ ἴδιον τῆς πρώτης
οὐσίας ἐν τούτῳ μᾶλλόν ἐστιν, ἤπερ ἐν τῷ γένει, φημὶ δὴ τὸ εἶναι μᾶλλον
οὐσίαν τὸ εἶδος ἤπερ τὸ γένος.

Ἀλλ' ἐντεῦθεν τρεῖς ἡμῖν ἀνακύπτουσιν ἀπορίαι, ὧν ἡ πρώτη τοῦτον
ἔχει τὸν τρόπον· πῶς αὐτὸς ὁ φιλόσοφός φησιν μετ' ὀλίγον ὅτι οὐκ ἐπι-
δέχεται ἡ οὐσία τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον, ἐνταῦθα τοῦτο ἀποφαινόμενος
τῷ μᾶλλον εἶναι οὐσίαν τὸ εἶδος ἤπερ τὸ γένος. πρὸς ταύτην τὴν ἀπορίαν
φαμὲν ὅτι καὶ ἐπιδέχεται τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον καὶ οὐκ ἐπιδέχεται· εἰ
μὲν γὰρ μία καὶ μόνη οὐσία πρὸς ἑαυτὴν παραληφθείη, οὐκ ἐπιδέχεται
τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον, οἷον ἄνθρωπος· οὐ γὰρ μᾶλλον οὐσία ἐστὶ ἢ
Ολυμπιόδωρος. Σχόλια στα Μετεωρολογικά του Αριστοτέλη. P. 54,

line 23
μὴ γενομένης, ὡς ἐδήλωσάν τινες τῶν πλανήτων γινόμενοι. δεύτερον

ἄτο-
πον· εἰ ἐκ τῆς μίξεως καὶ τῆς συνόδου τῶν πέντε πλανήτων λέγεται γίνε-
σθαι τὸν κομήτην, τί δήποτε μὴ καὶ ἀπλανῆ πλανωμένοις μιγνύμενον
λέγε-
ται ποιεῖν κομήτην; τίς γὰρ ἡ ἀποκλήρωσις· εἰ δὲ τοῦτο, ἄτοπον. καὶ γὰρ
πολλοὶ πλανῆται ὑπέδραμον ἀπλανῆ, ὡς Ἀριστοτέλης ἱστόρησε τὸν τοῦ
526
Διὸς
ὑποδραμόντα ἀπλανῆ τινα ἀστέρα τῶν Διδύμων, καὶ ὅμως οὐ γέγονε
κομή-
της· πολλὴ δέ ἐστιν ἡ μαρτυρία τούτου παρ' Αἰγυπτίοις. τρίτον ἄτοπον·
εἰ τὰ τῇ φύσει ἀδιαίρετα συντιθέμενα οὐ ποιεῖ διαιρετόν (ὅσα γὰρ δήποτε
ἐὰν συνθῇ σημεῖα, οὐδὲν πλέον ποιεῖ ἢ σημεῖον), ἔδει καὶ τὰ τῇ αἰσθήσει
ἀδιαίρετα συντιθέμενα μὴ ποιεῖν διαιρετὸν τῇ αἰσθήσει· νῦν δ' ὁρῶμεν,
ὅτι
ὁ κομήτης μέγιστος πάνυ φαίνεται ὑπὲρ τὴν ἀναλογίαν τῆς συνθέσεως.
πλὴν σεσόφισται ὁ λόγος· δύναται γὰρ πολλὰ τῇ αἰσθήσει ἀδιαίρετα ποι-
ῆσαι διαιρετόν. τί οὖν λέγομεν; ὅτι πολλὰ συντιθέμενα, οὗτοι δὲ οὐ
πολλὰ
ἔλεγον συνέρχεσθαι, ἀλλ' ὀλίγα· πέντε γὰρ μόνον. πρὸς δὲ τὰς
ἀνακλάσεις
φησίν, ὅτι εἰ λέγεις διὰ τὰς ἀνακλάσεις γίνεσθαι τὴν κόμην, ἔδει, ἐν ᾧ
τόπῳ μὴ δύναται γενέσθαι ἀνάκλασις, μὴ γενέσθαι κόμην. νῦν δὲ ἱστό-
ρηται ἐν παντὶ τόπῳ γινόμενος κομήτης. ὦπται γὰρ ἐν τῷ μεταξὺ τῶν
τροπικῶν τοῦ ἰσημερινοῦ, ἅπερ εἰσὶν ἐγγὺς τῆς διακεκαυμένης, τὴν
ἀρχὴν
ἔχων κομήτης· ἀλλὰ μὴν καὶ ἐν τῷ νοτίῳ κύκλῳ καὶ ἐν τῷ βορείῳ ὄντος
ὦπται συνιστάμενος κομήτης. καὶ τί δήποτε ἔλεγεν ὁ Ἱπποκράτης;

line 20
Ἐντεῦθεν ἡ τρίτη δόξα ἡ λέγουσα ἴδιον φῶς τινων εἶναι ἀστέρων

τὸν γαλαξίαν τῶν μὴ ὑπὸ ἡλίου φωτιζομένων. ἐλέγχει δὲ τὴν τοιαύτην
δόξαν διὰ τριῶν ἐπιχειρημάτων.
Τὸ μὲν γὰρ γάλα ἀεὶ ἐν τοῖς αὐτοῖς ἄστροις· φαίνεται

γὰρ μέσον ὢν ὁ κύκλος.
Τὸ πρῶτον ἐπιχείρημά φησιν, ὅτι ὁ γαλαξίας ἀεὶ ὡσαύτως φαίνεται

ἔχων. οὐκ ἔδει δὲ διὰ τὸ τὸν ἥλιον μὴ ἀεὶ τὸ αὐτὸ διάστημα ἀπὸ τῶν
ἀστέρων ἀπέχειν, ἀλλὰ ἐναλλάττεσθαι. πρὶν δὲ τελείως τὸ πρῶτον ἐπιχεί-
ρημα ἀποδῷ, μεσολαβεῖ τὸ δεύτερον λέγων φαίνεται γὰρ μέγιστος ὢν ὁ
κύκλος. τοῦτο γὰρ τὸ ῥησείδιον αἰνίττεται τὸ δεύτερον ἐπιχείρημα τὸ
λέγον, ὅτι ὑπὲρ τὴν ἀναλογίαν τοῦ κώνου τῆς σκιᾶς τῆς γῆς ἐστιν ὁ γα-
λαξίας καὶ οὐκ ἔδει λέγειν ἐπισκοτεῖσθαι αὐτὸν ἐκ τῆς γῆς. εἶτα μετὰ τὸ
527
μεσολαβῆσαι τὸ δεύτερον εἶθ' οὕτω τὸ ὑπόλοιπον ἀποδίδωσι τοῦ πρώτου

λέγων ὑπὸ δὲ τοῦ ἡλίου ἕτερα ἀεὶ τὰ οὐχ ὁρώμενα. διὸ τὸ
φαίνεται γάρ οὐ δεῖ ὡς αἰτιολογικὸν λαβεῖν· οὐ γὰρ αἰτιολογικὸν τὸ
δεύτερον ἐπιχείρημα τοῦ πρώτου. δεῖ οὖν τὸν ‘δέ’ εἰπεῖν σύνδεσμον. εἰ
δὲ καὶ ὡς αἰτιολογικὸν λαμβάνεις τὸν ‘γάρ’ σύνδεσμον, οὐ χρὴ τοῦ ἐπι-
χειρήματος, ἀλλὰ τοῦ σύμπαντος ζητήματος, ἵνα εἴη τὸ λεγόμενον
τοιοῦτον·
ὅτι οὐκ ἔστιν ἴδιον φῶς τινων ἀστέρων ὁ γαλαξίας· † ὁ ἥλιος φαίνεται
γὰρ μέγιστος ὢν αὐτοῦ ὁ κύκλος καὶ ὑπὲρ τὴν ἀναλογίαν τοῦ κώνου τῆς
σκιᾶς τῆς γῆς.
Ολυμπιόδωρος. Σχόλια στα Μετεωρολογικά του Αριστοτέλη.

P. 72, line 2
κύκλος. τοῦτο γὰρ τὸ ῥησείδιον αἰνίττεται τὸ δεύτερον ἐπιχείρημα τὸ

λέγον, ὅτι ὑπὲρ τὴν ἀναλογίαν τοῦ κώνου τῆς σκιᾶς τῆς γῆς ἐστιν ὁ γα-
λαξίας καὶ οὐκ ἔδει λέγειν ἐπισκοτεῖσθαι αὐτὸν ἐκ τῆς γῆς. εἶτα μετὰ τὸ
μεσολαβῆσαι τὸ δεύτερον εἶθ' οὕτω τὸ ὑπόλοιπον ἀποδίδωσι τοῦ πρώτου
λέγων ὑπὸ δὲ τοῦ ἡλίου ἕτερα ἀεὶ τὰ οὐχ ὁρώμενα. διὸ τὸ
φαίνεται γάρ οὐ δεῖ ὡς αἰτιολογικὸν λαβεῖν· οὐ γὰρ αἰτιολογικὸν τὸ
δεύτερον ἐπιχείρημα τοῦ πρώτου. δεῖ οὖν τὸν ‘δέ’ εἰπεῖν σύνδεσμον. εἰ
δὲ καὶ ὡς αἰτιολογικὸν λαμβάνεις τὸν ‘γάρ’ σύνδεσμον, οὐ χρὴ τοῦ ἐπι-
χειρήματος, ἀλλὰ τοῦ σύμπαντος ζητήματος, ἵνα εἴη τὸ λεγόμενον
τοιοῦτον·
ὅτι οὐκ ἔστιν ἴδιον φῶς τινων ἀστέρων ὁ γαλαξίας· † ὁ ἥλιος φαίνεται
γὰρ μέγιστος ὢν αὐτοῦ ὁ κύκλος καὶ ὑπὲρ τὴν ἀναλογίαν τοῦ κώνου τῆς
σκιᾶς τῆς γῆς.

line 21
Ἡμεῖς δὲ λέγωμεν ἀναλαβόντες τὴν ὑποκειμένην ἀρχήν.
Ὅτι πάθος τοῦ ἀέρος ἐστὶν ὁ γαλαξίας, ἥκομεν νῦν συνηγορήσοντες·

ὅτι δὲ πάλιν οὐκ ἔστι πάθος, ἥκομεν ἀποδείξοντες διὰ ἰσαρίθμων ἐπι-
χειρημάτων. καὶ ἡ συνηγορία καὶ ἡ ἀπόδειξις πρόεισιν· ἑκατέρα γὰρ αὐ-
τῶν τέτρασιν ἐπιχειρήμασι κέχρηται· ἡ μὲν πρώτη συνηγορία ἀπὸ τῆς
ἀναλογίας, ἡ δευτέρα ἀπὸ τοῦ μεγέθους, ἡ τρίτη ἀπὸ τῆς θέσεως, ἡ τε-
528
τάρτη ἀπὸ τῶν ἀπλανῶν ἀστέρων. καὶ ἡ ἀπόδειξις δὲ τέτρασι κέχρηται·

πρῶτον μὲν ἐκ τοῦ ἀναλλοιώτου, δεύτερον ἐκ τοῦ καθόλου, τρίτον ἐκ τῆς
σελήνης, τέταρτον ἐκ τῶν ὑπολοίπων πλανωμένων ἀστέρων. ἐν τούτοις

δέ ἐστι πᾶσα ἡ δύναμις τῆς θεωρίας. ἀλλ' εἰ δοκεῖ ἑκάστῳ αὐτῶν ἐπεξ-
έλθωμεν καὶ ἕκαστον αὐτῶν διακωδωνίσωμεν. πρῶτον μὲν οὖν ἐστιν ἐπι-
χείρημα τὸ ἀπὸ τῆς ἀναλογίας ὂν τοιοῦτον· ὅπερ ἐστὶ κομήτης περὶ ἕνα
ἀστέρα, τοῦτό ἐστι γαλαξίας περὶ ὅλον κύκλον. διαφέρει δὲ τὸ πρῶτον
παράδειγμα τοῦ δευτέρου, ὅτι τὸ πρῶτον κατὰ τὴν ὕλην κοινωνεῖ (ἡ γὰρ
αὐτὴ ὕλη γαλαξίου καὶ κομήτου), τὸ δὲ δεύτερον κατὰ μόνην τὴν
ἀνάκλασιν
κοινωνεῖ· τὴν γὰρ ὕλην ἔχει διάφορον. ἡ γὰρ ἅλως ἐκ τῆς ἀτμίδος γίνεται·

line 27
Ὅτι πάθος τοῦ ἀέρος ἐστὶν ὁ γαλαξίας, ἥκομεν νῦν συνηγορήσοντες·

ὅτι δὲ πάλιν οὐκ ἔστι πάθος, ἥκομεν ἀποδείξοντες διὰ ἰσαρίθμων ἐπι-
χειρημάτων. καὶ ἡ συνηγορία καὶ ἡ ἀπόδειξις πρόεισιν· ἑκατέρα γὰρ αὐ-
τῶν τέτρασιν ἐπιχειρήμασι κέχρηται· ἡ μὲν πρώτη συνηγορία ἀπὸ τῆς
ἀναλογίας, ἡ δευτέρα ἀπὸ τοῦ μεγέθους, ἡ τρίτη ἀπὸ τῆς θέσεως, ἡ τε-
τάρτη ἀπὸ τῶν ἀπλανῶν ἀστέρων. καὶ ἡ ἀπόδειξις δὲ τέτρασι κέχρηται·
πρῶτον μὲν ἐκ τοῦ ἀναλλοιώτου, δεύτερον ἐκ τοῦ καθόλου, τρίτον ἐκ τῆς
σελήνης, τέταρτον ἐκ τῶν ὑπολοίπων πλανωμένων ἀστέρων. ἐν τούτοις

δέ ἐστι πᾶσα ἡ δύναμις τῆς θεωρίας. ἀλλ' εἰ δοκεῖ ἑκάστῳ αὐτῶν ἐπεξ-
έλθωμεν καὶ ἕκαστον αὐτῶν διακωδωνίσωμεν. πρῶτον μὲν οὖν ἐστιν ἐπι-
χείρημα τὸ ἀπὸ τῆς ἀναλογίας ὂν τοιοῦτον· ὅπερ ἐστὶ κομήτης περὶ ἕνα
ἀστέρα, τοῦτό ἐστι γαλαξίας περὶ ὅλον κύκλον. διαφέρει δὲ τὸ πρῶτον
παράδειγμα τοῦ δευτέρου, ὅτι τὸ πρῶτον κατὰ τὴν ὕλην κοινωνεῖ (ἡ γὰρ
αὐτὴ ὕλη γαλαξίου καὶ κομήτου), τὸ δὲ δεύτερον κατὰ μόνην τὴν
ἀνάκλασιν
κοινωνεῖ· τὴν γὰρ ὕλην ἔχει διάφορον. ἡ γὰρ ἅλως ἐκ τῆς ἀτμίδος γίνεται·
τοῦτο γὰρ ᾤετο. δεύτερον ἐπιχείρημα τὸ ἐκ τοῦ μεγέθους. ὁ γὰρ γαλα-

ξίας περὶ μέγιστον κύκλον γίνεται· διὸ καὶ μέγιστος· πολλὴ γὰρ ἡ γινο-
μένη ἔξαψις, ἐπειδὴ πολλὴ ἡ κίνησις. ὅσῳ γὰρ μείζων ὁ κύκλος, πλείων
καὶ σφοδροτέρα ἡ κίνησις γίνεται. καὶ οἱ μέγιστοι οὖν κύκλοι καὶ οἱ μι-
κροὶ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ ποιοῦνται ἀποκατάστασιν, ὥς φησι καὶ ὁ Ἄρα-
τος περὶ τοῦ Κριοῦ λέγων οὕτως·
529

line 15
Τοιοῦτον δεῖ νοῆσαι γινόμενον οἷον περὶ ἐκεῖνα.
Τὸ πρῶτον ἐπιχείρημα τὸ ἐκ τῆς ἀναλογίας.
Ὅταν μήτ' αὐτὴ καθ' αὑτὴν γένηται ἡ τοιαύτη ἔκκρισις.
Ἰδοὺ ἐντεῦθεν σημείωσαι, ὅτι τὸν γαλαξίαν φησὶ κομήτῃ ἀναλογεῖν οὐ

τῷ τυχόντι, ἀλλὰ τῷ περὶ ἀστέρα ὄντι τῶν ἐνδεδεμένων, τουτέστι τῶν μὴ
κινουμένων. πλὴν μέντοι χρὴ ἡμᾶς εἰδέναι, ὅτι ὁ Πτολεμαῖος ἀποδείκνυ-
σιν, ὅτι καὶ ταῦτα τὰ ἄστρα διὰ ἑκατὸν ἐτῶν κινοῦνται μίαν μοῖραν, ὡς
μηδὲν εἶναι ἀκίνητον.

line 22
ἔστι πολὺ τὸ διάστημα. πλὴν ταῦτα ἀκριβέστερον ἐν τῇ μελλούσῃ θεωρίᾳ
μαθησόμεθα. ταῦτα δὴ ἔχει ἡ θεωρία.
Γίνεται δὲ ἄμφω αἰθρίας τε οὔσης καὶ νηνεμίας.
Σημεῖον δέ, ὅτι γίνεται ταῦτα διὰ τὸ πόρρω μετεωρί-ζεσθαι τὴν

ἀτμίδα.
Πρόδηλον, φησίν, ὅτι πάχνη καὶ δρόσος περὶ τὸν κάτω γίνονται τόπον
ἐκ τοῦ ἐν τοῖς ὑψηλοῖς ὄρεσι μηδὲν τούτων γίνεσθαι· ἡ γὰρ ἀτμὶς οὐ
φέρεται μέχρις ὕψους, ἢ ὅτι πολλή ἐστιν ὑγρότης καὶ ὑπὲρ τὴν ἀναλογίαν
τῆς θερμασίας καὶ ἀπόλλυται ὑπ' αὐτῆς, ἢ ὅτι ὁ ἀὴρ ὁ ἐν τοῖς ὑψηλοῖς κε-
κίνηται μᾶλλον διὰ τὸ πλησιάζειν ἐν τῷ ἀέρι κύκλῳ φερομένῳ. κινου-
μένου οὖν τοῦ ἐν τοῖς ὑψηλοῖς τόποις ἀέρος οὐ συγχωρεῖται ἡ ἀτμὶς
ἐνεχθῆναι ἡ ποιοῦσα δρόσον καὶ πάχνην, διότι ὀλίγη ἐστίν. ἡ γὰρ ὑετὸν
ποιοῦσα καὶ χιόνα καὶ χάλαζαν δύναται ἐν ὕψει ἐνεχθῆναι, διότι καὶ
530
πολλή
ἐστιν ἡ ἀτμὶς καὶ ὑπὸ ἰσχυρᾶς θερμασίας μετεωρίζεται.
Γίνεται δὲ ἡ δρόσος μᾶλλον ἁπανταχοῦ νότιος ἢ

βόρειος.

line 24
Καίτοι φανερόν, εἴ τις βούλεται ποιῆσαι οἷον ὑπο-

δοχὴν πρὸ ὀμμάτων.
Ἐντεῦθεν λοιπὸν ἐνίσταται πρὸς τὴν δόξαν τὴν λέγουσαν ἐνεργείᾳ τὸ

ὕδωρ εἶναι σωρευθὲν ἐν τῇ γῇ καὶ ἐκ τούτου ῥεῖν τοὺς ποταμούς. καί
φησι τὸ πρῶτον ἐπιχείρημα τὸ ἐκ τῆς ἀναλογίας τοῦ ἐκρέοντος πρὸς τὴν
γῆν οὕτως· εἴ τις νοήσει τῇ φαντασίᾳ, πόσον ἐστὶν τὸ ἐκρέον ὕδωρ, εὑ-
ρήσει αὐτὸ ὑπὲρ τὴν ἀναλογίαν ὂν τῆς γῆς. πρὸ ὀμμάτων γὰρ ἐκάλεσε
τὴν φαντασίαν, διότι πολλὴν συγγένειαν ἔχει ἡ ὄψις πρὸς τὴν φαντασίαν,
ὅθεν καὶ ἐκ τῶν ὑποκειμένων τῇ ὄψει ἐκλήθη. πολλὴν δὲ συγγένειαν
ἔχει διὰ τὸ τὴν φαντασίαν περὶ ἀπόντα ἐνεργεῖν, ἡ μέντοι ὄψις περὶ τὰ
πόρρω ὄντα. πλησίον δέ ἐστι τὸ πόρρω τοῦ ἀπόντος καὶ ὁ ἐπὶ πολὺν
χρόνον ἀποδημῶν τοῦ θανόντος.

line 22
Δύο γὰρ ὄντων τμημάτων τῆς δυνατῆς χώρας οἰ-κεῖσθαι.
Ποῖον τούτων; ἑνὸς μὲν τοῦ μεταξὺ ἀρκτικοῦ καὶ θερινοῦ τροπικοῦ,
ὅπερ
καὶ ἡμεῖς οἰκοῦμεν, ἑτέρου δὲ τοῦ ὄντος μεταξὺ χειμερινοῦ τροπικοῦ καὶ
ἀνταρκτικοῦ, ὅπερ ὁ μὲν λόγος ὑπαγορεύει οἰκεῖσθαι διὰ τὸ τὴν αὐτὴν
ἀναλογίαν τῆς κράσεως φυλάττεσθαι, οἵαν καὶ ἐν τῇ καθ' ἡμᾶς ζώνῃ.
ὥσπερ καὶ αὕτη εὐκραής ἐστι διὰ τὸ εἶναι μεταξὺ ψυχροῦ χωρίου τοῦ
πρὸς τὸν ἀρκτῷον πόλον καὶ τῆς διακεκαυμένης ζώνης, οὕτω καὶ ἐκείνη
εὐκραής ἐστι διὰ τὸ κεῖσθαι ἀνὰ μέσον τοῦ νοτίου παραλλήλου, τοῦ
καταψύ-
531
χρου χωρίου φημί, καὶ τῆς διακεκαυμένης. ἀλλ' εἰ καὶ ὁ λόγος τοῦτο
ὑπαγο-
ρεύει, οὐκ ἴσμεν, εἰ ὅλως οἰκεῖται, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι διελθεῖν ἀπ'
ἐντεῦθεν
ἐκεῖσέ τινας, μητ' ἀπ' ἐκεῖθεν ἐνταῦθα διὰ τὸ μέσην εἶναι τὴν ἐκκεκαυ-
μένην ζώνην, ἥτις ἐστὶ μεταξὺ θερινοῦ τροπικοῦ καὶ χειμερινοῦ.
Καὶ οὔσης οἷον τυμπάνου. τοιοῦτο γὰρ τὸ σχῆμα τῆς

γῆς ἐκτέμνουσιν ἀεὶ ἐκ τοῦ κέντρου αὐτῆς ἀγόμεναι γραμμαί.

P. 192, line 19
Ἐπεὶ δ' ὁμοίως ἔχειν ἀνάγκη τόπον τινὰ πρὸς τὸν

ἕτερον πόλον.
Ἐπειδή, φησί, πρὸς τῷ ἀρκτικῷ πόλῳ ἐστὶ τὸ τύμπανον τοῦτο δὴ

τὸ χωρίον, ἐν ᾧπερ ἡμεῖς οἰκοῦμεν, δῆλον ὅτι καὶ πρὸς τῷ νοτίῳ πόλῳ
ἡ ἀναλογία φυλάττεται. οὐκοῦν ὥσπερ τοῦτο εὐκραές ἐστι τὸ χωρίον, ἐν
ᾧπερ ἡμεῖς οἰκοῦμεν, κἀκεῖνο ὁμοίως ἐστὶν εὐκραές· καὶ ὥσπερ ἐνταῦθα
πνεῖ ἄνεμός τις ἀπὸ τῆς ἄρκτου, οὕτω κἀκεῖσε πνεῖ ἀπὸ τῆς ἄρκτου. ἀλλ'
οὐ δυνατὸν οὔτε τὸν ἐκεῖθεν ἄνεμον ἐνθάδε πνεῖν οὔτε τὸν ἔνθεν ἐκεῖσε
διὰ τὸ διάστημα. καὶ ὅρα, πῶς ἀψοφητὶ μετὰ τὸ λῆμμα τὴν κατασκευὴν
ἐπάγει, ὅτι οὔτε ἀποπνεῖ ἀπὸ τοῦ νοτίου πόλου ὁ νότος ἐνταῦθα (εἰ γὰρ
οἱ καθ' ἡμᾶς ἄνεμοι οὐ πανταχόσε πνέουσι διὰ τὸ ἐξασθενεῖν ὑπὸ τοῦ
μήκους, πόσῳ μᾶλλον ὁ ἐκεῖθεν νότος;) οὔτε ἀπὸ χειμερινῆς τροπῆς.
Οὕτω γὰρ τὸ ἀνάλογον ἀποδίδωσι.
Τί φησιν; ὅτι οὔτε ἀπὸ χειμερινῆς τροπῆς πνεῖ ὁ καθ' ἡμᾶς νότος,
ἐπειδὴ ἔδει τὴν ἀναλογίαν φυλαχθῆναι τὴν αὐτὴν ἐπὶ τῶν νοτίων ἐτησίων

line 29
532
ἡ ἀναλογία φυλάττεται. οὐκοῦν ὥσπερ τοῦτο εὐκραές ἐστι τὸ χωρίον, ἐν

ᾧπερ ἡμεῖς οἰκοῦμεν, κἀκεῖνο ὁμοίως ἐστὶν εὐκραές· καὶ ὥσπερ ἐνταῦθα
πνεῖ ἄνεμός τις ἀπὸ τῆς ἄρκτου, οὕτω κἀκεῖσε πνεῖ ἀπὸ τῆς ἄρκτου. ἀλλ'
οὐ δυνατὸν οὔτε τὸν ἐκεῖθεν ἄνεμον ἐνθάδε πνεῖν οὔτε τὸν ἔνθεν ἐκεῖσε
διὰ τὸ διάστημα. καὶ ὅρα, πῶς ἀψοφητὶ μετὰ τὸ λῆμμα τὴν κατασκευὴν
ἐπάγει, ὅτι οὔτε ἀποπνεῖ ἀπὸ τοῦ νοτίου πόλου ὁ νότος ἐνταῦθα (εἰ γὰρ
οἱ καθ' ἡμᾶς ἄνεμοι οὐ πανταχόσε πνέουσι διὰ τὸ ἐξασθενεῖν ὑπὸ τοῦ
μήκους, πόσῳ μᾶλλον ὁ ἐκεῖθεν νότος;) οὔτε ἀπὸ χειμερινῆς τροπῆς.
Οὕτω γὰρ τὸ ἀνάλογον ἀποδίδωσι.
Τί φησιν; ὅτι οὔτε ἀπὸ χειμερινῆς τροπῆς πνεῖ ὁ καθ' ἡμᾶς νότος,
ἐπειδὴ ἔδει τὴν ἀναλογίαν φυλαχθῆναι τὴν αὐτὴν ἐπὶ τῶν νοτίων ἐτησίων
ὥσπερ ἐπὶ τῶν βορείων. ἐπειδὴ γὰρ οἱ βόρειοι ἐτησίαι ἀπὸ τοῦ θερινοῦ
τροπικοῦ πνέουσι μετὰ εἴκοσιν ἡμέρας τῆς θερινῆς τροπῆς, ἔδει καὶ τοὺς
νοτίους, εἴπερ ἀπὸ τοῦ χειμερινοῦ πνέουσι, μετὰ εἴκοσιν ἡμέρας πνεῖν.
ἀλλὰ μετὰ ἑβδομήκοντα ἡμέρας τῆς τροπῆς πνέουσιν· οὐκ ἄρα ἀπὸ τοῦ
χειμερινοῦ πνεῖ ὁ νότος.
Ἐκεῖνος δ' ὁ τόπος διὰ τὴν τοῦ ἡλίου γειτνίασιν οὐκ

ἔχει ὕδατα καὶ νομάς, αἳ διὰ τὴν πῆξιν ποιήσουσιν ἐτησίας.
Περὶ τῆς διακεκαυμένης λέγει ζώνης, ὅτι διὰ τὸ τὸν ἥλιον ἀεὶ ἐπι-
κεῖσθαι ξηροτάτη ἐστὶ καὶ θερμοτάτη. ἀλλ' εἴποις ἄν· καὶ πόθεν ἰσχυρὸς
ἄνεμος ἐκεῖθεν πνεῖ ὁ νότος, εἴπερ μὴ ἔστιν ἰκμὰς ἡ ποιοῦσα τὴν ὕλην
τῶν

P. 263, line 32
ἔδει γὰρ μὴ ῥάβδους φαίνεσθαι, ἀλλὰ κυκλικὸν σχῆμα διὰ τὸ κάτοπτρον,

ἐφ' ὃ ἀνακλᾶται, κυκλικὸν εἶναι. τάχα γὰρ οὐ δι' ἄλλο ἡ ἶρις καὶ ἡ
ἅλως κυκλικὰ ἐφαίνετο εἰ μὴ διὰ τοῦτο. καὶ ἔχεις φυσικὴν αἰτίαν τοῦ
κυκλικοῦ καὶ τῆς ἅλω καὶ τῆς ἴριδος σχήματος, ὡς μηδὲ τῆς γραμμικῆς
ἐκείνης ἀποδείξεως δεῖσθαι τῆς κυκλικὰ ταῦτα δεικνυούσης. οὕτως
ἀπορή-
σας πρὸς τὴν Ἀλεξάνδρου ἐξήγησιν ἐπάγει τὴν οἰκείαν περὶ τούτου
κρίσιν
καί φησιν, ὅτι αἱ ῥάβδοι γίνονται οὐ προσπιπτούσης τῆς ὄψεως πρὸς τὸ
νέφος κἀκεῖθεν ἀνακλωμένης πρὸς τὸν ἥλιον, ἀλλ' ἀπὸ νέφος εἰς νέφος
533
προσπιπτούσης τῆς ὄψεως κἀκεῖθεν ἀνακλωμένης πρὸς ἕτερον νέφος

λευ-
κόν. τοῦτο δὲ κατασκευάζει ἐκ δύο τρόπων, ἑνὸς μὲν τοῦ ἐκ τῆς ἀναλο-
γίας τῆς λεγούσης, ὅτι ὥσπερ ἐν τῷ ὕδατι προσπιπτούσης τῆς ὄψεως καὶ
ἀνακλωμένης πρὸς τὸ νέφος γίνονται ῥάβδοι χωρὶς ἡλίου, οὕτω καὶ ἐν-
ταῦθα χρὴ κατὰ τὴν αὐτὴν τάξιν χωρὶς ἡλίου ῥάβδους γίνεσθαι, ὡς καὶ
τὰ φαινόμενα μαρτυρεῖ· καὶ γὰρ χωρὶς ἡλίου ῥάβδοι ὤφθησαν πολλάκις.
οὕτω μὲν ἐκ τῆς ἀναλογίας τοῦ Ἀριστοτελικοῦ παραδείγματος, πρὸς ὅ
τινες
πειρῶνται ἀντιλέγειν, ὅτι Ἀριστοτέλης ἔφη πρὸς τὸν ἥλιον ἀνακλᾶσθαι·
ὅμως μέντοι σύμφωνα καὶ τῷ φιλοσόφῳ λέγειν οὐκ ἠπόρησεν ὁ μέγας
οὗ-
τος ἀνήρ. φησὶ γοῦν, ὅτι ἥλιον νῦν ἐκάλεσεν Ἀριστοτέλης τὸ λευκὸν
νέφος.
καὶ ὅτι τοῦτο οὐκ ἄτοπον, δῆλον ἐκ τῆς ἀναλογίας, ὡς ληφθέντος παρα-
δείγματος τοῦ ἐν τῷ ὕδατι. λοιπὸν δὲ καὶ ἐκ τῆς συνηθείας εἰώθαμεν τὰ
καταλαμβανόμενα ὑπὸ τοῦ ἡλίου ἥλιον καλεῖν. οὕτω γὰρ ἐξατμίζεσθαί τι
Ολυμπιόδωρος. Σχόλια στον Γοργία του Πλάτωνα. Cha. 14, sec.9,

line 2
Κακοῦργός τε [465 b 3]: ‘κακοῦργος’ μὲν ὡς κακο-

ποιητική, ‘ἀπατηλὴ’ δὲ ὡς πρὸς τὸ ἡδὺ βλέπουσα, ‘ἀγεν-
νὴς’ δὲ διὰ τὸ μαλθακὸν καὶ οὐ σταθερόν, ‘ἀνελεύθερος’
δὲ διὰ τὸ ἀνδραποδῶδες.
Σχήμασι καὶ χρώμασιν [465 b 4]: ἡ γὰρ κομμω-
τικὴ κελεύει καὶ σχήματος καὶ χρώματος καὶ τοῦ λείου
τοῦ προσώπου καὶ αὐτοῦ τοῦ βλέμματος φροντίζειν· οὕτω
κἀκεῖνος ἔφη ‘τῷ σχήματι, τῷ βλέμματι, τῇ φωνῇ’.
ταῦτα οὖν ἀσκεῖται ἡ κομμωτική.
Ἐθέλω σοι εἰπεῖν ὥσπερ οἱ γεωμέτραι [465 b 7]:
γεωμετρικὴ ἀναλογία ἐστὶν ‘ὡς τόδε πρὸς τόδε, οὕτως
τόδε πρὸς τόδε’, ἀντὶ τοῦ ‘ὡς κʹ πρὸς ιʹ, οὕτως καὶ δʹ πρὸς
βʹ’. φησὶν οὖν ὅτι ‘γεωμετρικῇ ἀναλογίᾳ ἐπὶ τούτων θέλω
χρήσασθαι διὰ τὸ σαφές’. δεῖ τοίνυν εἰδέναι ὅτι ἢ τὰ εἴδω-
λα πρὸς τὰ εἴδωλα παραβάλλει ἢ τὰ παραδείγματα πρὸς τὰ
παραδείγματα ἢ τὰ παραδείγματα πρὸς τὰ εἴδωλα· καὶ ἢ
τὰ τοῦ σώματος εἴδωλα πρὸς τὰ παραδείγματα αὐτοῦ τοῦ
σώματος ἢ πρὸς τὰ παραδείγματα τῆς ψυχῆς, ἢ τὰ εἴδωλα
τῆς ψυχῆς πρὸς τὰ παραδείγματα αὐτῆς τῆς ψυχῆς ἢ πρὸς
τὰ παραδείγματα τοῦ σώματος. οἷόν τι λέγω, εἰσὶ ψυχῆς
παραδείγματα τὸ νομοθετικὸν καὶ τὸ δικαστικόν, σώματος
534

line 4
νὴς’ δὲ διὰ τὸ μαλθακὸν καὶ οὐ σταθερόν, ‘ἀνελεύθερος’

δὲ διὰ τὸ ἀνδραποδῶδες.
Σχήμασι καὶ χρώμασιν [465 b 4]: ἡ γὰρ κομμω-
τικὴ κελεύει καὶ σχήματος καὶ χρώματος καὶ τοῦ λείου
τοῦ προσώπου καὶ αὐτοῦ τοῦ βλέμματος φροντίζειν· οὕτω
κἀκεῖνος ἔφη ‘τῷ σχήματι, τῷ βλέμματι, τῇ φωνῇ’.
ταῦτα οὖν ἀσκεῖται ἡ κομμωτική.
Ἐθέλω σοι εἰπεῖν ὥσπερ οἱ γεωμέτραι [465 b 7]:
γεωμετρικὴ ἀναλογία ἐστὶν ‘ὡς τόδε πρὸς τόδε, οὕτως
τόδε πρὸς τόδε’, ἀντὶ τοῦ ‘ὡς κʹ πρὸς ιʹ, οὕτως καὶ δʹ πρὸς
βʹ’. φησὶν οὖν ὅτι ‘γεωμετρικῇ ἀναλογίᾳ ἐπὶ τούτων θέλω
χρήσασθαι διὰ τὸ σαφές’. δεῖ τοίνυν εἰδέναι ὅτι ἢ τὰ εἴδω-
λα πρὸς τὰ εἴδωλα παραβάλλει ἢ τὰ παραδείγματα πρὸς τὰ
παραδείγματα ἢ τὰ παραδείγματα πρὸς τὰ εἴδωλα· καὶ ἢ
τὰ τοῦ σώματος εἴδωλα πρὸς τὰ παραδείγματα αὐτοῦ τοῦ
σώματος ἢ πρὸς τὰ παραδείγματα τῆς ψυχῆς, ἢ τὰ εἴδωλα
τῆς ψυχῆς πρὸς τὰ παραδείγματα αὐτῆς τῆς ψυχῆς ἢ πρὸς
τὰ παραδείγματα τοῦ σώματος. οἷόν τι λέγω, εἰσὶ ψυχῆς
παραδείγματα τὸ νομοθετικὸν καὶ τὸ δικαστικόν, σώματος
δὲ ἡ ἰατρικὴ καὶ ἡ γυμναστική· πάλιν ψυχῆς μὲν εἴδωλα
σοφιστικὴ καὶ ῥητορική, σώματος δὲ ὀψοποιητικὴ καὶ

line 3
Οὔτε διώκειν οὔτε φεύγειν [507 b 5 – 6]: οὔτε γὰρ

διώκειν δεῖ καὶ προσαγκαλίζεσθαι τὸν δίκαιον τὰ κακὰ
πράγματα οὔτε πάλιν τὰ ἀγαθὰ φεύγειν· οὐ προσήκει
γὰρ οὕτω διαπράττεσθαι.
Καὶ λύπας [507 b 7]: ἰδοὺ ὅτι δεῖ πολλάκις μὲν φεύ-
γειν τὰς λύπας, εἰ μηδὲν συμβάλλοιντο πρὸς εὐδαιμονίαν,
πολλάκις δὲ καὶ διώκειν αὐτὰς καὶ ἀσπάζεσθαι, εἰ ἀρετὴν
προξενοῦσιν ἡμῖν.
Ὡς ἔχει ποδῶν ἕκαστος ἡμῶν [507 d 2]: ἀντὶ
τοῦ ‘ὅσον δυνάμεθα ὀφείλομεν φυγεῖν τὰς κακὰς πρά-
ξεις’· κατὰ ἀναλογίαν οὖν εἶπεν πόδας, ὥσπερ ‘πόδας
535
Ἴδης’. δεῖ οὖν φεύγειν τὰ ἄχρηστα καὶ αἰσχρὰ πράγματα,

καὶ οὐκ ὀφείλομεν δίκην ὀστράκου περιστροφῆς περιάγε-
σθαι ἀλλὰ καταφρονεῖν τῶν παθῶν.
Οὗτος ἔμοιγε δοκεῖ σκοπὸς εἶναι [507 d 6]: πάλαι
οἱ σοφισταὶ ἡμιλλῶντο, ὅτι σκοπὸς οὐδαμοῦ εὕρηται ἐπὶ
τῆς προθέσεως· ἰδοῦ οὖν ἐνταῦθα εὕρηται. σκοπὸν γὰρ
δεῖ ἔχειν τοῦτο, ἀντὶ τοῦ ‘δεῖ προτίθεσθαι τὸ ἀγαθὸν καὶ
τοῦτο τελειοῦν’. σκοπὸς δὲ καὶ τέλος τῇ σχέσει μόνῃ
διαφέρουσιν, ὅτι σκοπὸς μέν ἐστιν ἡ ἀρχή, τέλος δὲ σκο-
πὸς εἰς ἐνέργειαν ἀχθείς.

line 7
ἑνοῦν τὸν Σφαῖρον), ἑνοποιός ἐστιν· ἡ γὰρ φιλία πρὸς τῇ

μιᾷ τῶν πάντων ἐστὶν ἀρχῇ, εἴ γε ἐκεῖ ἕνωσις πανταχοῦ
καὶ οὐδαμοῦ διάκρισις. ὁ οὖν ἄδικος παντὶ ἐχθρός ἐστι
καὶ οὐδενὶ κοινωνεῖ.
Τὴν κοινωνίαν συνέχειν [508 a 1]: ‘γῆν γὰρ καὶ
οὐρανὸν καὶ πάντα τὸν κόσμον ἡ φιλία συνέχει ἑνοποιὸς
οὖσα. σὲ δὲ λέληθεν, ὦ Καλλίκλεις, ὅτι ἡ γεωμετρικὴ
ἰσότης μέγα δύναται καὶ ἐν θεοῖς καὶ ἐν ἀνθρώποις’.
ἰστέον γὰρ ὅτι τρεῖς εἰσὶν ἰσότητες· γεωμετρική, ἀριθμη-
τική, ἁρμονική. καὶ ἡ μὲν γεωμετρικὴ ἰσότης ἐστὶν ὅταν
ἀναλογία φυλάττηται, οἷον ὡς ὁ ηʹ πρὸς τὸν δʹ, οὕτως ὁ
δʹ πρὸς τὸν βʹ· πανταχοῦ γὰρ ὁ διπλάσιος λόγος. ἀριθ-
μητικὴ δέ ἐστιν ὅταν ἡ ὑπεροχὴ ἡ αὐτὴ φυλάττηται. ἀριθ-
μητικὴ δὲ λέγεται, ἐπειδὴ καὶ ἡ τάξις τῶν ἀριθμῶν
οὕτως προβαίνει καθ' ὑπεροχήν· ἡ γὰρ δυὰς τῆς μονάδος
μονάδι ὑπερέχει, καὶ ὁ γʹ τοῦ βʹ μονάδι, καὶ ὁ δʹ τοῦ γʹ,
καὶ ὁ εʹ τοῦ δʹ, καὶ ἐφεξῆς. ὁ οὖν ϛʹ καὶ ὁ εʹ καὶ ὁ δʹ ἀριθ-
μητικὴν ἰσότητα ἔχουσιν. ἡ μὲν οὖν ἀριθμητικὴ ἰσότης
ὑπεροχὴν μὲν ἔχει τὴν αὐτήν, ἀναλογίαν δὲ οὐκέτι· ὥσπερ
γὰρ ὁ ϛʹ τοῦ εʹ μονάδι ὑπερέχει, οὕτως καὶ ὁ εʹ τοῦ δʹ·
ἰδοὺ οὖν ἡ αὐτὴ ὑπεροχή, οὐκέτι δὲ ἡ αὐτὴ ἀναλογία, ὁ

line 17
536
τὰς ζωάς. λέγεται τοίνυν ὁ δικαστικὸς τόπος ἐν τῷ αἰθέρι

εἶναι μετὰ τὰ ὑπὸ σελήνην. ἐπεὶ οὖν ἐν τῷ τελευταίῳ τόπῳ
τῆς γενέσεώς ἐστιν ὁ δικαστικὸς τόπος, λειμὼν δέ ἐστιν
οὗτος ὡς εἴρηται διὰ τὸ δίυγρον καὶ ποικίλον, διὰ τοῦτο
λειμὼν λέγεται. ἔστιν δὲ ἐκεῖ τριοδία, ἐπειδὴ ἀπὸ τοῦ
τόπου ἐκείνου αἱ μὲν ἀνάγονται ὡς ἄξιαι τῆς ἀναγωγῆς τῆς
ἐπὶ τὰ οὐράνια, αἱ δὲ καταπέμπονται ἐπὶ τὰ χθόνια, αἱ
δὲ ἐν τῷ μεταξὺ τόπῳ κατέρχονται, ὅ ἐστιν ἐν τῇ γενέσει
πάλιν. δικαστὴς δὲ λέγεται οἷον διχαστὴς νῦν τις ὤν,
ἐπειδὴ διχάζει, καὶ τὸν μὲν ἀδικοῦντα κατακρίνει τὸν δὲ
εὖ βιοῦντα γερῶν ἀξιοῖ. ταῦτα δὲ κατὰ ἀναλογίαν νόει,
οὐ γὰρ τοπικῶς ἀνέρχονται ἢ κατάγονται. πάλιν τοι κἀν-
ταῦθα εἰρηκὼς τριοδίαν εἶναι ἐν τῇ διδασκαλίᾳ τῆς τε
οὐρανίας ὁδοῦ καὶ τῆς χθονίας μέμνηται, οὐκέτι δὲ καὶ
τῆς ἐπὶ τὴν γένεσιν τῆς μεταξύ, ὡς ἂν πάλιν ἡμῶν ὀφει-
λόντων ἐκ τῶν ἄκρων ἐπινοεῖν τὰ μέσα.
Ἰστέον δὲ ὅτι καὶ τοῦτο οἱ φιλόσοφοι μῦθοι πλέον τῶν
ποιητικῶν ἔχουσιν, ὅτι οἱ φιλόσοφοι καὶ ἀποδείξεις ἐν
τῷ μέσῳ τῶν μύθων προβάλλουσι, μιμούμενοι τὸ ἐπιμύ-
θιον τῶν Αἰσωπείων μύθων. οὕτως τοίνυν κἀνταῦθα,
ἐπειδὴ ἤμελλέ τις λέγειν ὅτι ‘κἀκεῖ ὄντες οἱ δικασταὶ
Elias Phil., In Porphyrii isagogen P. 29, line 30
τὴν καταγίνεσθαι. καὶ λέγομεν ὅτι μήποτε περὶ τῆς κατὰ Πυθαγόραν
μουσι-
κῆς ταῦτα εἴρηται ὡς ἀυλοτέρας οὔσης, ἥτις οὐ προσποιεῖται ὕλην ἢ
φθόγγους,
ἀλλ' αὐτὰς τὰς σχέσεις τῶν ἀριθμῶν θεωρεῖ καταμόνας· φασὶ γὰρ αὐ-
τόν ποτε παριόντα διὰ χαλκείου ἀκοῦσαι μέλους τινὸς καὶ ἁρμονίας ἐκ
τῶν πληγῶν τῶν σφυρῶν ἀποτελουμένου. καὶ ἐπέτρεψεν αὐτοῖς ἀλλάξαι
τοὺς ἄκμονας. τοῦ δὲ μέλους οὐδὲν ἧττον τοῦ αὐτοῦ φυλαχθέντος ἐπ-
έτρεψε πάλιν αὐτοῖς τὰς σφύρας ἀλλάξαι. τοῦ δὲ μέλους ἐπὶ τούτοις
παρα-
φθαρέντος ἐστάθμησε καὶ τὰς πρώτας σφύρας καὶ τὰς δευτέρας, ποῖον
λόγον
ἔσχον πρὸς ἀλλήλας καὶ τὰ μέλη, καὶ ὡς ἁρμονικὸν λόγον ἀπεγράψατο
τοὺς λόγους αὐτοὺς καθ' αὑτοὺς συγκρίνας χωρὶς τῆς ὕλης, ὡς εἴ γε συν-
έβη τοιαύτην ἀναλογίαν ἀριθμῶν ἐν ὀξυβάφοις ἢ αὐλοῖς εἶναι, τὸ αὐτὸ
ἂν
μέλος ἀπετελεῖτο. ἡ δὲ γεωμετρία περὶ ἀκίνητον μέγεθος καταγίνεται καὶ
περὶ τὰ σχήματα τῆς γῆς, ἡ δὲ ἀστρονομία περὶ κινούμενον μέγεθος, οὐ
537
μόνον δὲ κινούμενον ἀλλ' ἀεικίνητον· φαντασίας γὰρ μόνης ἐστὶν ἡ

δοκοῦσα
αὐτῶν εἶναι στάσις.
Elias Phil., Eliae (olim Davidis) Σχόλια στις Κατηγορίες του

Αριστοτέλη.
P. 140, line 13
ται, ὥς φησι καὶ ὁ Πλάτων, ὅτι ἐμπειρία μὲν ἡμῶν τὸν αἰῶνα ποιεῖ πο-
ρεύεσθαι κατὰ τέχνην, ἀπειρία δὲ κατὰ τύχην. τὰ δὲ ἀπὸ διανοίας ἃ μὲν
κατὰ χρονικὴν ἔννοιαν ἃ δὲ οὐ κατὰ χρονικὴν ἔννοιαν, καὶ τῶν κατὰ
χρονικὴν ἔννοιαν τὰ μὲν κατὰ μνήμην, ὡς εἴ τις τοῦ πατρὸς μνημονεύων
τὸν υἱὸν τὸν ἴδιον τῷ ἐκείνου ὀνομάσῃ ὀνόματι, τὰ δὲ κατ' ἐλπίδα, ὡς
εἴ τις τὸν υἱὸν αὑτοῦ ὀνομάσῃ Πλάτωνα ἐλπίσας αὐτὸν γενήσεσθαι
τοιοῦτον
(οἶδε γὰρ καὶ ἀξιοπίστων ἀνδρῶν ὀνόματα ἐρεθίζειν ἡμᾶς πρὸς μίμησιν
ἐκείνων ὧν εἰσι καὶ τὰ ὀνόματα), τὰ δὲ κατὰ τὸ συναμφότερον καὶ κατὰ
μνήμην καὶ κατ' ἐλπίδα. οὕτω μὲν τῶν κατὰ χρονικὴν ἔννοιαν. τῶν δὲ
οὐ κατὰ χρονικὴν ἔννοιαν τὰ μὲν κατὰ μέθεξιν, ὡς ἀπὸ τῆς μουσικῆς
μου-
σικὴ γυνή, τὰ δὲ κατὰ μεταφοράν. διαφέρει δὲ μεταφορὰ ἀναλογίας·
μετα-
φορὰ γάρ ἐστι σύντομος ἀναλογία, ἀναλογία δέ ἐστιν ὡς ὅταν εἴπω ὅτι
οἷον
λόγον ἔχει τόδε πρὸς τόδε, τοῦτον ἔχει τόδε πρὸς τόδε. ἡ δὲ μεταφορὰ
οὐ λόγῳ κέχρηται ἀλλ' ὀνόματι· ὀφείλων γὰρ εἰπεῖν τις ‘ὁποῖον λόγον
ἔχει ὁ ποιμὴν πρὸς τὰ πρόβατα, τοῦτον ὁ βασιλεὺς πρὸς τὸν λαόν’ καὶ
χρήσασθαι οὕτω τῇ ἀναλογίᾳ, μὴ εἴποι οὕτως ἀλλὰ ποιμένα καλέσαι
λαῶν
τὸν βασιλέα μεταφορικῶς. οὕτω μὲν τὰ κατὰ μεταφοράν. πάλιν τὰ μὲν
ἀφ' ἑνὸς τὰ δὲ πρὸς ἕν· καὶ τὰ μὲν ἀφ' ἑνὸς ἢ ὡς ἀπὸ ποιητικοῦ, ὡς
ἀπὸ ἰατρικῆς ἰατρικὸν σμιλίον καὶ βιβλίον, ἢ ὡς ἀπὸ παραδειγματικοῦ,
ὡς
ἀπὸ ἀληθινοῦ ἀνθρώπου ὁ γεγραμμένος· εἰκὼν γὰρ ὁ γεγραμμένος τοῦ
ἀληθινοῦ ἀνθρώπου. τὰ δὲ πρὸς ἓν οἷον τὰ πρὸς ἓν τέλος ἀφορῶντα,

P. 140, line 14
ρεύεσθαι κατὰ τέχνην, ἀπειρία δὲ κατὰ τύχην. τὰ δὲ ἀπὸ διανοίας ἃ μὲν

538
κατὰ χρονικὴν ἔννοιαν ἃ δὲ οὐ κατὰ χρονικὴν ἔννοιαν, καὶ τῶν κατὰ

χρονικὴν ἔννοιαν τὰ μὲν κατὰ μνήμην, ὡς εἴ τις τοῦ πατρὸς μνημονεύων
τὸν υἱὸν τὸν ἴδιον τῷ ἐκείνου ὀνομάσῃ ὀνόματι, τὰ δὲ κατ' ἐλπίδα, ὡς
τοιοῦτον
μου-
μετα-
οἷον
λαῶν
ὡς
ὑγιεινὸν οὖρον ὑγιεινὸν σιτίον. τὸ παράδειγμα οὖν ἐλήφθη ἀπὸ τῶν

P. 140, line 18

τοιοῦτον
μου-
μετα-
οἷον
539
λαῶν
ὡς
ὑγιεινὸν οὖρον ὑγιεινὸν σιτίον. τὸ παράδειγμα οὖν ἐλήφθη ἀπὸ τῶν ἀφ'
ἑνὸς καὶ τούτων ἀπὸ τοῦ παραδειγματικοῦ. καὶ ταῦτα μὲν περὶ τούτων.
Δεῖ δὲ τὰ ὁμώνυμα μὴ κατὰ μόνην τὴν προφορὰν κοινωνεῖν, ἀλλὰ
καὶ κατ' ἄλλα περιστατικά, οἷον τόνον πτῶσιν πνεῦμα γένος ἀριθμὸν γρα-
φὴν μέρος λόγου συνήθειαν· τὸ γὰρ ἄργος παροξυτόνως καὶ τὸ ἀργὸς

P. 155, line 7
μένη, εἶτα ποιοῦται, εἶτα ποιεῖ τὸ ἔμψυχον σῶμα, μετ' αὐτὸ τὸ ζῷον, εἶτα
ἐπὶ τούτοις τὸν ἄνθρωπον καὶ τὸν Σωκράτην ἔσχατον, κἀκεῖ ἀποτελευτᾷ.
καὶ τὰ μὲν πρὸ τοῦ Σωκράτους πάντα εἰδοποιοῖς διαφοραῖς διαφέρει
ἀλλήλων, ὁ δὲ Σωκράτης τινὶ ἰδιοτροπίᾳ διαφέρει τῶν ἄλλων ἀνθρώπων,
ᾗτινι ἐπιφοιτᾷ τὸ εἶδος τὸ μερικὸν τοῦ τινὸς ἀνθρώπου μηκέτι ἄλλην
κατὰ φύσιν διαφορὰν ἐπιδεχόμενον, διὸ καὶ μένει ἀδιαίρετον. καὶ ὅρα
πῶς
ἡ αὐτὴ ὕλη, πᾶσιν ὑποκειμένη κοινῶς, καὶ ἰδίᾳ ἑκάστῳ ὑπόκειται. οὕτω
καὶ ἐπὶ τοῦ ζῴου ἔχει ἢ τοῦ ἐμψύχου· τὸ αὐτὸ καὶ κοινὸν καὶ ἴδιον
ἑκάστου γίνεται, κοινὸν μὲν ὡς πολλοῖς ὑπάρχον, ἴδιον δὲ προσλαβὸν εἰ-
δοποιοὺς διαφορὰς καὶ γινόμενον εἶδος ἄλλοτε ἄλλο, κατ' ἀναλογίαν τῆς
ὕλης
πᾶσιν ὑποκείμενον κοινῶς καὶ ἰδίᾳ ἑκάστῳ. ταῦτα ἔχει καὶ ἡ παροῦσα
πρᾶξις.

P. 168, line 12
540
Τῶν δὲ δευτέρων οὐσιῶν μᾶλλον οὐσία τὸ εἶδος τοῦ γένους· ἔγγιον

γὰρ τῇ πρώτῃ οὐσίᾳ ἐστίν.
Ἔτι διὰ τούτων προτίθησι τὴν ἄτομον οὐσίαν ὁ Ἀριστοτέλης· ἐν γὰρ

ταῖς δευτέραις οὐσίαις μᾶλλον οὐσία ἡ εἰδική ἐστι τῆς γενικῆς ὡς μᾶλλον
πλησιάζουσα τῇ ἀτόμῳ οὐσίᾳ τῇ μάλιστα οὐσίᾳ δειχθείσῃ· ὡς γὰρ οἱ

πλησιάζοντες τῷ πυρὶ μᾶλλον θερμαίνονται καὶ οἱ πλησίον τῆς μονάδος
ἀριθμοὶ μᾶλλον ἑνιαῖοί εἰσιν, οὕτω καὶ ἡ εἰδικὴ οὐσία πλησιάζουσα τῇ
ἀτόμῳ οὐσίᾳ μᾶλλον οὐσία ἐστί· πᾶν γὰρ οὗ ἔχει τοῖς πλησίον μᾶλλον
μεταδίδωσιν. ὅτι δὲ μᾶλλον οὐσία ἡ εἰδικὴ τῆς γενικῆς, διχῶς
κατασκευάζει,
ἀπό τε τῆς ἐγγύτητος καὶ τῆς ἀναλογίας. καὶ ἀπὸ μὲν τῆς ἐγγύτητος
οὕτως· ὅτι οἰκειότερόν ἐστι καὶ ἐγγύτερον τὸν Σωκράτην ἄνθρωπον
εἰπεῖν
ἢ ζῷον. ἀπὸ δὲ τῆς ἀναλογίας οὕτως· εἰ τὴν ἄτομον οὐσίαν οὐδὲν ἄλλο
ἐχαρακτήριζε καὶ ἐποίει μᾶλλον οὐσίαν, εἰ μὴ τὸ ὑποκεῖσθαι πᾶσι τοῖς
παρ'
ἑαυτήν, τοῦτο δὲ τὸ ὑποκεῖσθαι εἴδεσι μὲν πρὸς γένη ὑπάρχει, γένεσι δὲ
πρὸς εἴδη οὐχ ὑπάρχει (οὐ γὰρ ὑπόκεινται τὰ γένη τοῖς εἴδεσι), διὰ τοῦτο
μᾶλλον οὐσία ἡ εἰδικὴ τῆς γενικῆς ὡς ὑποκειμένη αὐτῇ. λέγεται δὲ ἐξ
ἀναλογίας, ὅτι δύναται καὶ μετὰ ἀναλογίας πλακῆναι οὕτως· ὅτι ὃν
λόγον
ἔχει ἡ ἄτομος οὐσία πρὸς πάντα τὰ παρ' αὐτὴν ὑποκειμένη αὐτοῖς καὶ διὰ
τοῦτ' οὖν μάλιστα οὐσία λεγομένη, τοῦτον τὸν λόγον ἔχει καὶ ἡ εἰδικὴ
πρὸς
τὴν γενικήν· ὑπόκειται γὰρ αὐτῇ καὶ διὰ τοῦτο μᾶλλόν ἐστιν οὐσία.

P. 168, line 14
γένους· ἔγγιον γὰρ τῇ πρώτῃ οὐσίᾳ ἐστίν.
Ἔτι διὰ τούτων προτίθησι τὴν ἄτομον οὐσίαν ὁ Ἀριστοτέλης· ἐν γὰρ

ταῖς δευτέραις οὐσίαις μᾶλλον οὐσία ἡ εἰδική ἐστι τῆς γενικῆς ὡς μᾶλλον
πλησιάζουσα τῇ ἀτόμῳ οὐσίᾳ τῇ μάλιστα οὐσίᾳ δειχθείσῃ· ὡς γὰρ οἱ

541
πλησιάζοντες τῷ πυρὶ μᾶλλον θερμαίνονται καὶ οἱ πλησίον τῆς μονάδος

εἰπεῖν
παρ'
λόγον
πρὸς
τὴν γενικήν· ὑπόκειται γὰρ αὐτῇ καὶ διὰ τοῦτο μᾶλλόν ἐστιν οὐσία. καὶ
ταῦτα μὲν ἐν τούτοις.
Ἀποροῦσι δέ τινες ὅτι πῶς λέγει μᾶλλον οὐσίαν καὶ ἧττον οὐσίαν

P. 168, line 19

εἰπεῖν
παρ'
542
λόγον
πρὸς
τὴν γενικήν· ὑπόκειται γὰρ αὐτῇ καὶ διὰ τοῦτο μᾶλλόν ἐστιν οὐσία. καὶ
ταῦτα μὲν ἐν τούτοις.
Ἀποροῦσι δέ τινες ὅτι πῶς λέγει μᾶλλον οὐσίαν καὶ ἧττον οὐσίαν
αὐτός, ὡς ὂν οὕτω ἓν ἴδιον καὶ τοῦτο, μέλλων καταλέγειν τὰ ἴδια τῆς
οὐσίας
καὶ ἓν ἴδιον καὶ τοῦτο λέγειν τὸ μὴ ἐπιδέχεσθαι τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον.
καὶ λέγομεν ὅτι καὶ ἐπιδέχεται τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον καὶ οὐκ ἐπιδέχεται·
οὐσία μὲν γὰρ οὐσίᾳ παραβαλλομένη, οἷον γενικὴ πρὸς εἰδικήν,
ἐπιδέχεται
τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον, αὐτὴ δὲ πρὸς ἑαυτὴν παραβαλλομένη ἀνεπίτατός
ἐστι
Anonymi In Aristotelis Artem Rhetoricam Rhet., In Aristotelis artem

rhetoricam commentarium P. 113, line 17
δυνάμει καὶ τοῖς τοιούτοις. εἰ δὲ δύο τινὲς ἔχουσι τὸν πλοῦτον, ὁ

μὲν νεωστὶ τοῦτον κτησάμενος, ὁ δὲ ἔκπαλαι, νεμεσῶμεν μᾶλλον τῷ
νεωστὶ τοῦτον κτησαμένῳ. [a20] καὶ διὰ γένους ἤτοι ἐκ γένους τὸν
πλοῦτον ἔχοντες. κἂν διὰ ταῦτα ἤτοι τὸ εἶναι πολυφίλοις ἐπιγένηται
αὐτοῖς τι ἀγαθόν, ὡσαύτως νεμεσῶσιν· ἐλλειπτικῶς νοητέον, ὡσαύτως
νεμεσῶσιν, εἰ ἐκ νέου αὐτοῖς ἐπιγένηται. [a25] ὅτι οἱ μὲν ἤτοι οἱ
ἀρχαιόπλουτοι δοκοῦσιν ἔχειν τὰ οἰκεῖα, οἱ δέ, οἱ νεόπλουτοι, οὐ
δοκοῦσιν
ἔχειν τὰ οἰκεῖα· τὸ γὰρ ἀεὶ καὶ ἔκπαλαι φαινόμενον οὕτως ἔχον
ἀληθές· ὥστε οἱ ἕτεροι, οἱ νεόπλουτοι, οὐ τὰ αὐτὰ ἔχειν δοκοῦσιν
ἀλλὰ τὰ ἀλλότρια. [a27] καὶ ἐπεὶ ἕκαστον ἀγαθὸν οὐχὶ ἁρμόζει τῷ
τυχόντι, ἀλλ' ἔστι τις ἀναλογία καὶ ἐπ' αὐτῷ, οἷον τῷ μὲν ἀνδρείῳ
ἁρμόττει τὸ κάλλος τῶν ὅπλων καὶ οἱ γάμοι οἱ διαφέροντες ἤτοι
ὑπερβάλλοντες ἁρμόττουσι τοῖς εὐγενέσιν, εἰ γοῦν ἐπιγένηταί τινι
ἀγαθόν,
οὐχὶ ἀναλόγως νεμεσῶμεν τούτῳ. [a32] νεμεσῶμεν καὶ εἰ ὁ ἥττων
ἀμφισβητεῖ τῷ κρείττονι, καὶ μάλιστα νεμεσῶμεν τοὺς ἐπὶ τῷ αὐτῷ,
οἷον εἴ εἰσιν οἱ δύο ἀνδρεῖοι ἢ μουσικοί, εἰ ὁ ἥττων ἀμφισβητεῖ τῷ
κρείττονι (“Αἴαντος δ' ἀλέεινε μάχην” ὁ Ἕκτωρ), εἰ δὲ μὴ ἤτοι
εἰ δὲ μή εἰσιν ὁμότεχνοι ἢ τὴν αὐτὴν ἔχουσιν ἀρετήν, ἀλλ' οὖν νεμε-
σῶμεν τὸν ἔχοντα τὴν ἥττονα τέχνην ἢ τὴν ἀρετήν, εἴ γε ἀμφισβητεῖ τῷ
ἔχοντι μείζονα τέχνην ἢ μείζονα ἀρετήν. [b2] ἡ δικαιοσύνη κρείττων

543
Ἡ γὰρ γνώμη μέρος ἐστὶ τοῦ ἐνθυμήματος ἤτοι ἢ τὸ ἐν

τῷ ἐνθυμήματι συμπέρασμα ἢ ἡ ἐν τῷ ἐνθυμήματι μείζων πρότασις·
γνώμη γάρ ἐστιν οἷον τὸ
“αἴ, αἴ, τὸ δοῦλον ὡς κακὸν πεφυκέναι”,
ὅ ἐστι συμπέρασμα τοῦ ἐνθυμήματος ‘ὁ δεῖνα δοῦλος· αἲ αἲ τὸ δοῦλον ὡς
κακὸν πεφυκέναι· αἲ αἲ ἄρα τὸ δοῦλον ὡς κακὸν πεφυκέναι τὸν δεῖνα.’

[a26] ἡ δὲ ἐπαγωγή ἐστιν ἀρχὴ βεβαιώσεως καὶ ἀποδείξεως. [a29]
ἓν δὲ τὸ αὐτὸν καὶ σὲ ποιεῖν καὶ πλάττειν τὰ παραδείγματα. τούτου
δὲ τοῦ αὐτὸν καὶ σὲ ποιεῖν τὰ παραδείγματα ἓν μέν ἐστι παραβολή, ἤτοι
γὰρ ἐξ ἀναλογίας, οἷον εἰ ὁ ποιμὴν ἐπαγρυπνεῖ διὰ τὸ ποίμνιον, λοιπὸν
καὶ τὸν βασιλέα δεῖ ἀγρυπνεῖν διὰ τὸ ἐπήκοον· ἕτερον δὲ οἱ λόγοι ἤτοι
μύθους πλάττειν καταλλήλους τῷ πράγματι. [b2] λαβὼν δὲ διέβη εἰς
τὴν Ἑλλάδα, ὥστε καὶ οὗτος ὁ βασιλεύς, εἰ λάβῃ τὴν Αἴγυπτον, διαβῇ
εἰς τὴν Ἑλλάδα· διὸ οὐκ ἐπιτρεπτέον ἑλεῖν τὴν Αἴγυπτον. [b4] κλη-
ρωτοί εἰσι, διότι ἔβαλλον κλήρους ἤτοι βόλια, καὶ οἵου κλῆρος ἐξῆλθεν,
οὗτος καὶ βασιλεὺς ἐγένετο ἢ στρατηγός. καὶ ἐὰν οἱ ἀθληταὶ κληρωτοί
εἰσι, τύχῃ καὶ ὁ ἄναλκις κληρωθεὶς εἰς τὸ ἀγωνίζεσθαι. [b8] λόγος δέ
ἐστιν ἤτοι μῦθος, οἷός ἐστιν ὁ τοῦ Στησιχόρου· τῶν γὰρ Ἱμεραίων
ἑλομένων τὸν Φάλαριν στρατηγὸν ἐζήτει ὁ Φάλαρις στρατιώτας χάριν
φυλακῆς. [b17] συνομολογήσαντος δὲ ἤτοι θελήσαντος τοῦ ἐλάφου,

τῷ πεζῷ, ὅσον ὁ λόγος ὁ πεζός ἐστιν ἐκ βοηθημάτων καὶ θεραπείας

ἐλάττονος καὶ μικρᾶς παρὰ τὰ μέτρα ἤτοι τὰ ἔμμετρα καὶ ἡρωικά· ἐν μὲν
γὰρ τῷ πεζῷ λόγῳ, κἂν μεταφορικαῖς χρησώμεθα, ἀλλ' οὖν μικρᾶς σαφη-
νείας τούτου δεόμεθα, ἐν δὲ τοῖς ἐμμέτροις στίχοις, εἰ μεταφορικαῖς
χρησόμεθα, πλείονος καὶ τῆς σαφηνείας χρῄζομεν τούτου· οἷον εἰ σπέρμα
πυρὸς εἴπομεν, ἀρκεῖ εἰπεῖν εἰς σαφήνειαν τούτου, ὅτι σπέρμα λόγον
ἐπέχει
ἀρχῆς. [a8] ἔχει δὲ ἡ μεταφορικὴ λέξις καὶ τὸ σαφές· οὐ γάρ ἐστιν
ἀσαφὴς πάντῃ· ἔχει δὲ καὶ τὸ ξενικὸν ἤτοι τὸ παράξενον ὡς ἐξ ἄλλου
μετακομισθεῖσα. καὶ οὐκ ἔστι λαβεῖν αὐτὴν παρ' ἄλλου ἤτοι οὐ
δέεταί τινος τοῦ ἑρμηνεύοντος. ἔσται δὲ τοῦτο ἤτοι τὸ ἁρμοττούσας
λέγειν
τὰς μεταφοράς, εἴ τις τηρήσει τὴν ἀναλογίαν ἀρίστην, οἷον σπέρμα
λέγεται
544
πυρὸς κατὰ ἀναλογίαν τοῦ σπέρματος τοῦ ἀνθρώπου· ὡς γὰρ τὸ σπέρμα

τοῦ ἀνθρώπου ἀρχή ἐστι τοῦ βρέφους, οὕτω καὶ ἡ ἀρχὴ τοῦ πυρὸς
λέγεται
σπέρμα· καὶ ὡς τὸ σπέρμα τοῦ ἀνθρώπου μικρὸν ὂν μεῖζόν τι ἐξαίφνης
δημιουργεῖ, οὕτω καὶ ἡ ἀρχὴ τοῦ πυρὸς σπέρμα λέγεται, διότι μικρὰ οὖσα
κατὰ τὴν ἀρχὴν ἐξαίφνης πυρκαϊὰν μεγάλην ἐξανάπτει ὕλης δραξάμενον.
[a11] εἰ δὲ μή, ἤτοι εἰ δὲ οὐ φυλάξει τὴν ἀναλογίαν ἀρίστην, ἀπρεπὴς

φανεῖται μᾶλλον ἡ ἀναφορὰ καὶ μὴ ἁρμόττουσα, διότι ἐν τῇ ἀναλογίᾳ
παρ' ἄλληλα κεῖνται τὰ ἐναντία καὶ ἐν παραθέσει θεωροῦνται, οἷον
λέγεις ‘ὡς τὸ σπέρμα τοῦ ἀνθρώπου βραχὺ ὂν μεῖζόν τι ποιεῖ, οὕτω καὶ
τὸ σπέρμα τοῦ πυρός’· εἰσὶ δὲ ἐναντία, διότι τὸ σπέρμα τοῦ ἀνθρώπου
Anonymi In Aristotelis Categorias Phil., Paraphrasis categoriarum P. 2,

line 3
Καὶ δὴ ὁμώνυμα λέγεται ὧν ὄνομα μόνον κοινόν, ὁ δὲ κατὰ τοὔνομα

λόγος τῆς οὐσίας ἕτερος, οἷον ζῶον ὅ τε ἄνθρωπος καὶ τὸ γεγραμμένον.
τούτων γὰρ ὄνομα μόνον κοινόν, ὁ δὲ κατὰ τοὔνομα λόγος τῆς οὐσίας
ἕτερος.
ἐὰν γὰρ ἀποδιδῷ τις τί ἐστιν αὐτῶν ἑκατέρῳ τὸ ζώῳ εἶναι, ἴδιον ἑκατέρῳ
λόγον ἀποδώσει· τὸ μὲν γὰρ οὐσίαν ἔμψυχον αἰσθητικὴν μεταβατικὴν
ἐρεῖ,
τὸ δὲ χρώματα τοιῶσδε συντεθέντα, ζώου ἰδέαν ἐμφαίνοντα. τῶν δὲ
ὁμωνύ-
μων τὰ μέν ἐστιν ἀπὸ τύχης, ὡς Ἀλέξανδρος ὅ τε Πάρις καὶ ὁ Μακεδών,
τὰ
δὲ ἀπὸ διανοίας. καὶ τούτων τὰ μὲν καθ' ὁμοιότητα, ὡς ἄνθρωπος καὶ ἡ
εἰκὼν αὐτοῦ, τὰ δὲ κατ' ἀναλογίαν, ὡς ἀρχὴ μὲν ἀριθμῶν ἡ μονάς,
γραμμῆς
δὲ στιγμή, ποταμοῦ δὲ πηγὴ καὶ ζώου καρδία καὶ τρόπις ἐν νηί· ὡς γὰρ
πρὸς ἀριθμὸν ἡ μονάς, οὕτω καὶ τἄλλα ἔχει, ὅπερ ἐστὶν ἀναλογίας ἴδιον.
τὰ
δὲ ὡς ὅταν ἀπό τινος κοινὴ ἐν πολλοῖς καὶ διαφόροις πράγμασι
κατηγορία
γίνηται· οἷον ἀπὸ τῆς ἰατρικῆς ἰατρικὸν μὲν βιβλίον, ὅτι ἰατρικῶν ἔχει
μαθη-
μάτων ἀναγραφάς, ἰατρικὸν δὲ σμιλίον, ὅτι ὄργανόν ἐστι τῶν κατὰ
τέχνην
ἰατρικῶν τομῶν, ἰατρικὸν δὲ τὸ φάρμακον, ὅτι πρὸς ἴασίν ἐστι χρήσιμον.
τὰ
545
δὲ ὅταν διάφορα πρὸς ἓν ἀναφέρηται τέλος, ἐκείνου καὶ τῆς προσηγορίας
τυγχάνοντα· ὥσπερ σιτίον ὑγιεινὸν καὶ φάρμακον καὶ γυμνάσιον καὶ

τἄλλα
ὅσα πρὸς τὴν ὑγείαν ὡς εἰς τέλος ἀναφερόμενα ὑγιεινὰ λέγομεν. δεῖ δὲ
καὶ
συνάπτειν τοὺς εἰρημένους δύο τρόπους εἰς ἓν καὶ ὁμοῦ ἀφ' ἑνὸς καὶ πρὸς
ἓν
ὀνομάζειν καὶ μέσον μᾶλλον ὁμωνύμων καὶ συνωνύμων τίθεσθαι. ἔτι τῶν
ἀπὸ διανοίας ὁμωνύμων καὶ τὰ κατ' ἐλπίδα καὶ μνήμην λεγόμενα·

Πλάτωνας
Anonymi In Aristotelis Categorias Phil., Paraphrasis categoriarum

P. 10, line 5
καὶ πρὸς ἕν· τῇ γὰρ διὰ τῶν μέσων ἐπιπλοκῇ συνέχεια μία συνάγεται τῶν
πρώτων τε καὶ τελευταίων γενῶν, ἥτις οὔτε συγχεῖ τὰ ἔνυλα τοῖς ἀύλοις
(πεπέρασται γὰρ ἐν τοῖς ἰδίοις ὅροις ἑκάτερα), οὔτε διασχίζει ἀπ'
ἀλλήλων
αὐτά, διὰ τὸ κοινοῖς συνδέσμοις συνέχεσθαι, καὶ ἐξηρτῆσθαι ἀεὶ τῶν
κρειτ-
τόνων τὰ καταδεέστερα καὶ πάντα τοῖς ἀλύτοις δεσμοῖς τῆς ὁμοιότητος
συμ-
περαίνεσθαι. διὰ τοῦτο καὶ Πλάτων ἐν Παρμενίδῃ τὸ ἓν διὰ πασῶν
διατείνει
τῶν ὑποθέσεων, εἴτε περὶ θεοῦ, εἴτε περὶ νοῦ ἢ ψυχῆς καὶ σώματος ὁ
λόγος
γένοιτο, κατὰ τὴν ἐπὶ πάντα προϊοῦσαν διαφορουμένην κοινότητα. ἔχει
δὲ
ἀπορίαν τό τε πάσχειν καὶ τὰ πρός τι, ἔτι δὲ τὸ κεῖσθαι καὶ τὰ τοιαῦτα, εἰ
ἐν τοῖς ἀτρέπτοις καὶ ἀπαθέσι καὶ οὖσιν ἐφ' ἑαυτοῖς ἐνεῖναι ταῦτα
ἰσχυριού-
μεθα. ἢ δυνατὸν μὲν καὶ ταῦτα κατ' ἀναλογίαν ἐκεῖ θεωρεῖν, ᾗ μόνῃ
ληπτὰ
τῇ μεταβάσει τὰ νοητὰ γέγονεν, εἴπερ μεθέξεις ἀπ' ἀλλήλων καὶ ἱδρύσεις
ἐν
ἀλλήλοις καὶ ἐπ' ἐκείνοις εἰσί, καὶ τὰ μὲν αἴτια τὰ δὲ αἰτιατὰ ὑμνοῦμεν. εἰ
δέ τις ἄλλως ἀκούων τοῦ πάσχειν καὶ τοῦ πρός τι μὴ ἀξιοῖ θεωρεῖν αὐτὰ
ἐν
τοῖς νοητοῖς, οὐκ ἀπίθανον λέγειν, ὅτι δέκα ὄντων τῶν ὅλων γενῶν, ἐν
546
μὲν
τοῖς συνθέτοις πάντα εὕροι τις, ὡς καὶ ἐν τούτῳ τὴν σύνθεσιν
ἐνδεικνυμένοις
(καὶ γὰρ ἐν τοῖς μερικωτέροις ἀεὶ πλείονά ἐστι τὰ ὑπάρχοντα, κατὰ
μερισμὸν
πλεοναζομένοις), ἐπὶ μέντοι τῶν νοητῶν οὐ πάντα ὑπάρχει, ἀλλὰ μόνα τὰ
τοῖς
ἁπλουστάτοις προσήκοντα γένη. καὶ οὐκ ἂν εἴη διὰ τοῦτο ἡ διαίρεσις
ἐλλεί-
πουσα τῶν γενῶν· οὐ γὰρ εἴ τινα μὴ μετέχει τῶν ὅλων γενῶν, ἐλλιπὴς ἡ
διαίρεσις δείκνυται, ἀλλ' ἐάν τι τῶν προτεινομένων ἔξω πίπτῃ τῆς εἰς τὰ
Anonymi In Aristotelis Categorias Phil., Paraphrasis categoriarum P.

45, line 16
τι γόνιμον ἐστερημένη πάντων καὶ ἐν ἐνδείᾳ οὖσα καὶ πενίᾳ καθ' ἑαυτήν.
ἀλλ' οὐδὲ σχέσις ὕλης τὸ δυνάμει τῆς πάντη ἀσχέτου, οὐδὲ πλεονασμὸς
οὐδὲ
ἔκτασις ἢ συστολὴ ἢ μάνωσις ἢ πύκνωσις τῆς ἀπεστερημένης πάσης
κινήσεως,
οὔτε ἄλλο οὐδὲν τῶν περὶ τὴν ὕλην ἐπινοουμένων αἴτιον γίνεται τῆς τῶν
δυνάμεων ὑποστάσεως. λείπεται τοίνυν ἀπὸ τῆς συνόδου τούτων ὕλης τε
καὶ
εἴδους ἢ τῶν ἀνάλογον ἐχόντων πρὸς ὕλην καὶ εἶδος τὴν τοιαύτην
ὑφίστασθαι
δύναμιν. ἐν οὖν τῇ ὕλῃ συνίσταται ἡ δύναμις ἀπὸ τοῦ εἴδους κατὰ τὴν
ἀμη-
γέπη τῶν λόγων μετουσίαν, ὅταν προΐῃ τις ἀπ' αὐτῶν πρόδρομος
ἐπιτηδειότης,
ὡς εἶναι μὲν τὴν μετουσίαν ὑποδοχὴν τῆς ἕξεως· κἂν τὸ σῶμα δὲ κἂν ἡ
ψυχὴ τὴν ἐπιτηδειότητα ταύτην δέχοιτο, ταῦτα πάντα σώζει τὴν πρὸς τὴν
ὕλην
ἀναλογίαν, καθ' ἣν πρὸς τὰ τελειότερα ἑαυτῶν ὡς πρὸς εἶδος
συνταττόμενα
ἐπιτηδειότητα ἴσχει πρὸς τὴν τελειοτέραν μετουσίαν. τὰ γὰρ ἐν γενέσει,
ἀπὸ
τοῦ ἀτελοῦς προκόπτοντα ἐπὶ τὸ τέλειον, τὴν τῆς ὑποδοχῆς τῆς ἕξεως
προ-
κοπὴν δεξάμενα, εἶτα τῆς τελειοτέρας μεθέξεως εὐμοιρήσαντα, τοῦ μὲν
μετε-
χομένου μένοντος, τοῦ δὲ μετέχοντος ὅλον ἅμα τὸ εἶδος μὴ δυναμένου
κατα-
547
δέξασθαι, ἄλλην πρὸ ἄλλης ἀεὶ μέθεξιν ἀτελεστέραν πρὸ τελειοτέρας

ὑποδέχεται.
Κατὰ τὸν αὐτὸν δὲ τῆς θεωρίας εἱρμὸν καὶ περὶ τοῦ μαλακοῦ καὶ
σκληροῦ
διαλάβωμεν· πότερον τὸ σκληρὸν καὶ τὸ μαλακὸν ὑπὸ διαστάσεως τὸ μὲν
να-
στοτέρας τὸ δὲ ἀραιοτέρας γεγένηται, καὶ πύκνωσις καὶ μάνωσις αὐτοῖς ἡ
οὐσία,
καὶ τὸ διάφορον ἑκατέρῳ παρέχεται ὧδε μὲν κενοῦ πολλοῦ ἀπόληψις,
ἐκεῖ δὲ
συνίζησις τῶν κενωμάτων καὶ ἀποπλήρωσις, ἢ ὕλης πλεονασμὸς καὶ
ἔνδεια

P. 63, line 34
τὸ πάσης μορφῆς δεκτικὸν καὶ παντὸς εἴδους μεταλαμβάνον καὶ δύναμιν

ἔχον
τοῦ τελειοῦσθαι· τοῦτο δὲ ἡ ὕλη. εἰ δέ τις καὶ τὴν ὑπὸ σελήνην τῶν
ὑλικῶν
στοιχείων σύστασιν ὡς παθητικὴν ὑποθείη πρὸς ποιητικὴν αἰτίαν τῶν
οὐρανίων,
καὶ οὗτος ἂν ἔχοι τι δεικνύναι κοινὸν ἐν τῷ παντὶ πάθους γνώρισμα.
δυνατὸν
δὲ καὶ ἐν ἑνὶ τῷ ποιοῦντι καὶ τὸ πάσχειν θεωρεῖν· καὶ γὰρ ἡ φύσις
ποιοῦσα
εἰς ἑαυτὴν καὶ πάσχει ὑφ' ἑαυτῆς. καθὸ μὲν γὰρ τοὺς λόγους ἐπιτίθησι
τοῖς
γινομένοις, ποιητικὴν αὐτὴν ἀφοριζόμεθα, καθὸ δὲ τὴν διακόσμησιν τῶν
λόγων
τούτων αὐτὴ παρ' ἑαυτῆς ὑποδέχεται, πάσχουσαν. καὶ ἐπὶ τῆς ψυχῆς δὲ
κἂν
μὴ οὕτως, ὅμως πολὺ διῄρηται τοῦ ποιητικοῦ τὸ παθητικόν. καθ' ἑτέραν
δὲ
αὖθις ἀναλογίαν καὶ ἐπὶ τοῦ λόγου καὶ τοῦ ψυχικοῦ νοῦ θεωρεῖταί πως ἡ
κατὰ
πάθος ὑποδοχὴ τῶν τελειοτέρων νοήσεων. καὶ ὅλως ἐν πᾶσιν, ἐν οἷς τὸ
μέν
ἐστι τελειότερον, τὸ δὲ ἀτελέστερον, καὶ τὸ μὲν ἐνδίδωσι τὸ δὲ
ὑποδέχεται,
θεωρεῖταί τις ἀναλογία καὶ ἐνεργείας καὶ πάθους, καθ' ἃ τὸ μὲν ἐμποιεῖ
τὸ
548
τέλειον εἶδος, τὸ δὲ εἰσδέχεται. ἀεὶ μέντοι ἀπ' ἄλλου ἐνδίδοται ἡ τοιαύτη

με-
τουσία τοῦ πάθους· κἄν ποτε δὲ δοκῇ τι ἀφ' ἑαυτοῦ πάσχειν, οὐ κατὰ
ταὐτὸ
πάσχει τε καὶ τὴν αἰτίαν ἑαυτῷ παρέχει τοῦ πάσχειν, καθ' ἕτερον δὲ καὶ
ἕτερον. ἡ μὲν γὰρ δραστήριος ἐνέργεια δύναται καὶ ἑαυτῆς εἶναι αἰτία καὶ
οἴκοθεν ἄρχεσθαι, τὸ δὲ πάθος ὡς ἀτελὲς εἰς τὴν ἑαυτοῦ οὐκ ἐξηγεῖται

γένε-
σιν. οὐδὲν οὖν ἔσται ἀπόλυτον πάθημα, ὥσπερ ἦν ἀπόλυτον ἐνέργημα τὸ
βα-
δίζειν. τὰ μὲν γὰρ κρείττονα καὶ ἀπολελυμένα τῆς πρὸς ἕτερα σχέσεως

63, line 37
στοιχείων σύστασιν ὡς παθητικὴν ὑποθείη πρὸς ποιητικὴν αἰτίαν τῶν

οὐρανίων,
καὶ οὗτος ἂν ἔχοι τι δεικνύναι κοινὸν ἐν τῷ παντὶ πάθους γνώρισμα.
δυνατὸν
δὲ καὶ ἐν ἑνὶ τῷ ποιοῦντι καὶ τὸ πάσχειν θεωρεῖν· καὶ γὰρ ἡ φύσις
ποιοῦσα
εἰς ἑαυτὴν καὶ πάσχει ὑφ' ἑαυτῆς. καθὸ μὲν γὰρ τοὺς λόγους ἐπιτίθησι
τοῖς
γινομένοις, ποιητικὴν αὐτὴν ἀφοριζόμεθα, καθὸ δὲ τὴν διακόσμησιν τῶν
λόγων
τούτων αὐτὴ παρ' ἑαυτῆς ὑποδέχεται, πάσχουσαν. καὶ ἐπὶ τῆς ψυχῆς δὲ
κἂν
μὴ οὕτως, ὅμως πολὺ διῄρηται τοῦ ποιητικοῦ τὸ παθητικόν. καθ' ἑτέραν
δὲ
αὖθις ἀναλογίαν καὶ ἐπὶ τοῦ λόγου καὶ τοῦ ψυχικοῦ νοῦ θεωρεῖταί πως ἡ
κατὰ
πάθος ὑποδοχὴ τῶν τελειοτέρων νοήσεων. καὶ ὅλως ἐν πᾶσιν, ἐν οἷς τὸ
μέν
ἐστι τελειότερον, τὸ δὲ ἀτελέστερον, καὶ τὸ μὲν ἐνδίδωσι τὸ δὲ
ὑποδέχεται,
θεωρεῖταί τις ἀναλογία καὶ ἐνεργείας καὶ πάθους, καθ' ἃ τὸ μὲν ἐμποιεῖ
τὸ
τέλειον εἶδος, τὸ δὲ εἰσδέχεται. ἀεὶ μέντοι ἀπ' ἄλλου ἐνδίδοται ἡ τοιαύτη
με-
τουσία τοῦ πάθους· κἄν ποτε δὲ δοκῇ τι ἀφ' ἑαυτοῦ πάσχειν, οὐ κατὰ
ταὐτὸ
549
πάσχει τε καὶ τὴν αἰτίαν ἑαυτῷ παρέχει τοῦ πάσχειν, καθ' ἕτερον δὲ καὶ
ἕτερον. ἡ μὲν γὰρ δραστήριος ἐνέργεια δύναται καὶ ἑαυτῆς εἶναι αἰτία καὶ
οἴκοθεν ἄρχεσθαι, τὸ δὲ πάθος ὡς ἀτελὲς εἰς τὴν ἑαυτοῦ οὐκ ἐξηγεῖται

γένε-
σιν. οὐδὲν οὖν ἔσται ἀπόλυτον πάθημα, ὥσπερ ἦν ἀπόλυτον ἐνέργημα τὸ
βα-
δίζειν. τὰ μὲν γὰρ κρείττονα καὶ ἀπολελυμένα τῆς πρὸς ἕτερα σχέσεως
αὐ-
τάρκη πρὸς τὸ καθ' ἑαυτὰ εἶναι καὶ ἐν ἑαυτοῖς ὑπάρχειν· τὰ δὲ χείρονα
ἐπιδεῖ-
ται τῶν κρειττόνων πρὸς τὴν ὑπόστασιν καὶ τῷ ἐξηρτῆσθαι ἐκείνων καὶ
αὐτὰ
τοῦ εἶναι μεταλαμβάνει, καὶ σύνεστιν ἀεὶ τοῖς ποιοῦσι τὰ πάσχοντα. ὁ
μέντοι

P. 67, line 7
τίθεσθαι δίκαιον. τὸ γὰρ μὴ ὂν ἐν τόπῳ οὐδὲ κεῖταί που· ὅθεν καὶ τὸ τῆς
ἀπλανοῦς σφαίρας σῶμα καὶ τὸ τοῦ παντός, ἐπεὶ μὴ ἐν τόπῳ (οὐ γὰρ
περιέ-
χεται ὑπό τινος· οὐ γὰρ ὑπολείπει τι ἔξωθεν αὑτοῦ), οὐδὲ κεῖσθαι λέγοιτ'
ἄν.
ὥστε κυριώτατα μὲν ἐπὶ τῶν σωμάτων καὶ τῶν ἐντὸς τοῦ παντός, ἔτι δὲ
καὶ
ἐν τοῖς τῶν σωμάτων πέρασιν ἐπιφανείᾳ γραμμῇ καὶ σημείῳ ἡ θέσις
προσαρ-
τηθήσεται. ἀποστάντων γὰρ τῆς αὐτοκρατοῦς τῶν ἀμερίστων εἰδῶν
φύσεως
καὶ μὴ δυναμένων ἐν ἑαυτοῖς εἶναι ἀλλ' ἐν ἑτέροις τοῖς τὴν πτῶσιν αὐτῶν
ὑποδεχομένοις καὶ εὐθετίζουσι καὶ συνέχουσι τὸν σκορπισμόν, ὁ τόπος
ἐξ
ἀνάγκης προσείληπται, τάξιν τοῖς μορίοις ἀφορίζων καὶ θέσιν. ἐπὶ μέντοι
τῶν
ἀσωμάτων καὶ νοητῶν εἴ τι ἐπιλέγοιμεν τῶν τοιούτων, κατὰ μεταφορὰν
ἔσται
καὶ ἀναλογίαν. τόπον γὰρ λέγομεν τὴν ψυχὴν τῶν ἐν αὐτῇ λόγων ὡς
χώραν
αὐτοῖς παρέχουσαν εἰς τὸ ἐνεργεῖν ἐν αὐτῇ καὶ ἱδρύεσθαι, καὶ τὸν νοῦν
τῶν
εἰδῶν ὡς τῆς αὐτῆς οὐσίας ὄντα αὐτοῖς καὶ συνέχοντα ἐν ἑαυτῷ τὰς
550
νοήσεις
ὁμοῦ τοῖς εἴδεσιν. καὶ πρότερον ὁ θεὸς τόπος τῶν ὄντων καὶ ἐν αὐτῷ κεῖ-
σθαι τὰ πάντα λέγεται· τὰ γὰρ μετ' αὐτὸν ἐν αὐτῷ τῇ δραστικῇ δυνάμει
συνείληπται. εἰ δέ τις ἀκριβῶς σκοποίη κατὰ τὸ καθόλου καὶ περιεκτικόν,
μίαν
καὶ τὴν αὐτὴν ἐπί τε τῶν σωμάτων καὶ ἀσωμάτων τὴν τῆς θέσεως
θεωρήσει
ἀναλογίαν κατὰ τὸ περιέχειν καὶ περιέχεσθαι καὶ κατὰ τὸ ἕδραν παρέχειν
καὶ
ἐνιδρύεσθαι, καὶ εἷς ἐπὶ τούτων πάντων ὁ τοῦ κεῖσθαι διήξει λόγος τοῦ
ἕτερον
ἐν ἑτέρῳ ἀποπερατοῦσθαι κατ' αἰτίαν ἢ δύναμιν ἢ ἐνέργειαν ἢ οὐσία

67, line 14
ὑποδεχομένοις καὶ εὐθετίζουσι καὶ συνέχουσι τὸν σκορπισμόν, ὁ τόπος

ἐξ
ἀνάγκης προσείληπται, τάξιν τοῖς μορίοις ἀφορίζων καὶ θέσιν. ἐπὶ μέντοι
τῶν
ἀσωμάτων καὶ νοητῶν εἴ τι ἐπιλέγοιμεν τῶν τοιούτων, κατὰ μεταφορὰν
ἔσται
καὶ ἀναλογίαν. τόπον γὰρ λέγομεν τὴν ψυχὴν τῶν ἐν αὐτῇ λόγων ὡς
χώραν
αὐτοῖς παρέχουσαν εἰς τὸ ἐνεργεῖν ἐν αὐτῇ καὶ ἱδρύεσθαι, καὶ τὸν νοῦν
τῶν
εἰδῶν ὡς τῆς αὐτῆς οὐσίας ὄντα αὐτοῖς καὶ συνέχοντα ἐν ἑαυτῷ τὰς
νοήσεις
ὁμοῦ τοῖς εἴδεσιν. καὶ πρότερον ὁ θεὸς τόπος τῶν ὄντων καὶ ἐν αὐτῷ κεῖ-
σθαι τὰ πάντα λέγεται· τὰ γὰρ μετ' αὐτὸν ἐν αὐτῷ τῇ δραστικῇ δυνάμει
συνείληπται. εἰ δέ τις ἀκριβῶς σκοποίη κατὰ τὸ καθόλου καὶ περιεκτικόν,
μίαν
καὶ τὴν αὐτὴν ἐπί τε τῶν σωμάτων καὶ ἀσωμάτων τὴν τῆς θέσεως
θεωρήσει
ἀναλογίαν κατὰ τὸ περιέχειν καὶ περιέχεσθαι καὶ κατὰ τὸ ἕδραν παρέχειν
καὶ
ἐνιδρύεσθαι, καὶ εἷς ἐπὶ τούτων πάντων ὁ τοῦ κεῖσθαι διήξει λόγος τοῦ
ἕτερον
ἐν ἑτέρῳ ἀποπερατοῦσθαι κατ' αἰτίαν ἢ δύναμιν ἢ ἐνέργειαν ἢ οὐσίαν ἢ
διά-
στασιν. ἡ μέντοι ἑτερότης περὶ τὰ διάφορα γενήσεται πράγματα. προσκεί-
σθωσαν δὲ τοῖς ἔμπροσθεν περὶ τόπου θεωρήμασι καὶ ταῦτα· πότερον
551
γάρ,
ἐπεὶ τὸ κείμενον ἔν τινι κεῖται, τοῦτο δὲ τόπος, ὁ τόπος αὐτὸς ἔν τινι
κείσεται
[καὶ] ἢ μηδαμοῦ; καὶ τὸ μὲν μὴ ὑπολείπειν θέσιν αὐτῷ ἄλογον· περὶ γὰρ
τὰ σώματα καὶ οὗτος, καὶ τὰς τῶν σωμάτων ἔχει διαφοράς. διίσταται γὰρ
καὶ μεμέρισται, καὶ τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω καὶ τἄλλα, ἃ δὴ καὶ ἐν σώμασι
πρωτοτύπως, καὶ ἐπ' αὐτοῦ θεωρεῖται. εἰ δὲ κεῖταί που, ἐν τίνι; εἰ μὲν ἐν
τόπῳ, πῶς καὶ τίνι παρὰ τοῦτον ὄντι; κἀκεῖνος δὲ ἐν τίνι; καὶ οὕτως ὁ
λόγος
Στέφανος γραμματικός. Εθνικά. (epitome) P. 200, line 8
καὶ Γαργηττοῖ. ὀξύνεται δὲ τὸ Γαργηττός ὡς Ὑμηττός Λυ-

καβηττός. ἐνταῦθά φασι τὸ τοῦ Εὐρυσθέως κεῖσθαι σῶμα.
Γαστρωνία, χώρα Μακεδονίας, Θεόπομπος νδʹ.
Γαυγάμηλα, τόπος Περσίδος. Ἀπολλόδωρος ἐν τῷ
περὶ γῆς δευτέρῳ.
Γαῦλος, νῆσος πρὸς τῇ Καρχηδόνι. Ἑκαταῖος περιηγή-
σει. ὁ νησιώτης Γαυλίτης.
Γέα, πόλις πλησίον Πετρῶν ἐν Ἀραβίᾳ, ὡς Γλαῦκος ἐν
Ἀραβικῇ ἀρχαιολογίᾳ. τὸ ἐθνικὸν Γέιος. ἐν Πέτραις δ' ἐπι-
χωριάζειν κύριον ὄνομα τὸ Γέσιος. ὅθεν ἦν ὁ περιφανὴς τῶν
ἰατρῶν σοφιστής, ἴσως ἐντεῦθεν κεκλημένος. κατὰ ἀναλογίαν
δ' ἔδει Γεάτης ὡς Τεγεάτης. ἔοικε δὲ Γεήσιος προϋπάρχειν,
ὡς τὸ Ἰθακήσιος, καὶ κατὰ συγκοπὴν Γέσιος.
Γέβαλα, τρίτη μοῖρα τῆς Παλαιστίνης. Ἰώσηπος. τὸ
ἐθνικὸν Γεβαληνός ὡς Δαρηνός Ἀδαρηνός. Γεβαληνή τε καὶ
Ἀμαληκῖτις ἡ τῶν Ἰδουμαίων χώρα μετωνομάσθη.
Γεβεωνῖται, ἔθνος πλησίον Ἱεροσολύμων, ὡς Ἰώσηπος.
Γεδρωσία χώρα καὶ Γεδρώσιοι ἔθνος Ἰνδικόν. Διο-
νύσιος περιηγήσει “τῶν δὲ πρὸς ἀντολίην Γεδρωσῶν ἕλκεται
αἶα”, οὐκ οἶδ' ὅθεν κλίνας. ἐν δὲ τοῖς τοῦ πολυίστορος διὰ
Κοσσαῖος γενεὴν Κασπειρόθεν, οἵ ῥά τε πάντων

Ἰνδῶν ὅσσοι ἔασιν ἀφάρτερα γούνατ' ἔχουσιν·
ὅσσον γάρ τ' ἐν ὄρεσσιν ἀριστεύουσι λέοντες,
ἢ ὁπόσον δελφῖνες ἔσω ἁλὸς ἠχηέσσης,
αἰετὸς εἰν ὄρνισι μεταπρέπει ἀγρομένοισιν,
552
ἵπποι τε πλακόεντος ἔσω πεδίοιο θέοντες,

τόσσον ἐλαφρότατοισι περιπροφέρουσι πόδεσσιν
Κάσπειροι μετὰ φῦλα τά τ' ἄφθιτος ἔλλαχεν ἠώς.
ἔδει οὖν ὡς Στάγειρος Σταγειρίτης, οὕτως Κάσπειρος Κασπει-
ρίτης. ἀλλ' οἱ βάρβαροι Ἑλληνικὴν ἀναλογίαν οὐ φυλάττουσι.
Κασπία θάλασσα. οἱ ἐξ αὐτῆς Κάσπιοι καὶ Κάσπιον
ὄρος καὶ Κάσπιοι ἄνδρες καὶ Κασπία γῆ καὶ Κάσπιον. λέ-
γεται καὶ Ὑρκανία ἡ Κασπία. τινὲς δὲ ταύτας διακρίνουσι.
“φασὶ δὲ τὴν ἔξω θάλατταν οἱ πολλοὶ τῶν βαρβάρων ὠκεα-
νόν, οἱ δὲ τὴν Ἀσίαν οἰκοῦντες μεγάλην θάλατταν, οἱ δ'
Ἕλληνες Ἀτλαντικὸν πέλαγος ....” γίνεται δὲ Κασπιανός ἐκ
τοῦ Κασπία ὡς Καρδιανός.
Κασάνδρεια, πόλις Μακεδονίας πρὸς τῇ Θρᾴκῃ, ἥ ποτε
Ποτίδαια λεγομένη, ἀπὸ Κασάνδρου τοῦ Ἀντιπάτρου. ὁ
πολίτης Κασανδρεύς. Ποσείδιππος δὲ κωμῳδίας ποιητὴς υἱὸς...
Συώπιοι, ἔθνος προσεχὲς τοῖς Λιβυρνοῖς, ὡς Ἑκαταῖος

Εὐρώπῃ.
Σφακτήρια, οὐδετέρως. ἔστι δὲ μεθόριον Ἠλείων τῆς
πρὸς Μεσσήνην χώρας. κέκληται δ' οὕτως, ὥς φησιν Ἐχεφυ-
λίδης, διὰ τὸ ἐν αὐτῷ σφαγιασαμένους τοὺς Ἡρακλείδας πρὸς
Ὄξυλον ποιήσασθαι συνθήκας περὶ φιλίας καὶ ὁμονοίας. ἔστι
καὶ νῆσος Σφακτηρία, ἧς μνημονεύει Παυσανίας ἐν τρίτῳ
περιηγήσεως Ἑλλάδος. ἐκαλεῖτο καὶ Σφαγία, ὡς Φαβωρῖνος.
ἔστι καὶ Σφαγῖτις ἄκρα Σκυθίας. τὸ ἐθνικὸν ἀπὸ τῆς ἀνα-
λογίας Σφακτηριεύς καὶ Σφακτηριώτης, καὶ τοῦ Σφαγία Σφα-
γιεύς, ὡς τοῦ Ὑρία Ὑριεύς.
Σφενδαλή, δῆμος Ἱπποθοωντίδος φυλῆς. ὁ δημότης
Σφενδαλεύς. τὰ τοπικὰ Σφενδαλῆθεν Σφενδαλήνδε Σφεν-
δαλῆσιν.
Ἀλέξανδρος ὁ καὶ Λύχνος

νῆσος τετράπλευρος, ἁλιστέφανος Ταπροβάνη,
θηρονόμος πέπληθεν ἐυρρίνων ἐλεφάντων.
ἣ πάλαι μὲν ἐκαλεῖτο Σιμούνδου, νῦν δὲ Σαλική, πλοῦ μῆ-
κος. οὖσα ἑπτάκις που χιλίων σταδίων, πλάτος δὲ πεντακο-
553
σίων. τὰ αὐτὰ δὲ καὶ Ἀρτεμίδωρος ἐνάτῳ γεωγραφουμένων.

Τάπυρροι, οὐ πόρρω Ὑρκανίας ἔθνος. Κουάδρατος
Τάπουρρα φησί. τὸ ἐθνικὸν Ταπουρραῖοι.
Τάρανδρος, χῶρος Φρυγίας. τὸ ἐθνικὸν Ταράνδριος.
Τάρας, πόλις Ἰταλίας καὶ ποταμὸς ὁμώνυμος παρὰ
θάλασσαν. ἀρσενικῶς δὲ κατ' ἀναλογίαν· οὐδὲν γὰρ εἰς ρας
θηλυκὸν εὑρίσκεται· τοῦτο δ' εὕρηται καὶ θηλυκῶς. ὁ πολί-
της Ταραντῖνος. καὶ ἀνεγράφησαν οὕτω πολλοὶ χρηματίζοντες,
μάλιστα Πυθαγόρειοι, καὶ Ἀριστόξενος μουσικός, Ἀριστοτέ-
λους γνώριμος. καὶ Ῥίνθων Ταραντῖνος, φλύαξ, τὰ τραγικὰ
μεταρρυθμίζων ἐς τὸ γελοῖον· φέρονται δ' αὐτοῦ δράματα ληʹ.
καὶ Ἴκκος ὁ Ταραντῖνος ἰατρὸς ἐπὶ τῆς οζʹ ὀλυμπιάδος· μέ-
μνηται τούτου καὶ Πλάτων ἐν Πρωταγόρᾳ. τὸ θηλυκὸν Τα-
ραντίνη, καὶ Ταραντῖνον οὐδετέρως. καὶ ταραντινίζειν τὸ τὴν
ἐνόπλιον καὶ εἰς τὰς μάχας χρήσιμον ἱππασίαν ποιεῖσθαι.
Σωφονίας. In Aristotelis libros de anima paraphrasis P. 19, line 33
τοῦ ἑνὸς κύκλου δύο δισσαχῆ συνημμένους ἑτέρους κύκλους πάλιν τὸν
ἕνα
διεῖλεν εἰς ἑπτὰ κύκλους, ὡς οὔσας τὰς τοῦ οὐρανοῦ φορὰς τὰς τῆς ψυχῆς
κινήσεις. δεῖ δὲ εἰς σαφήνειαν καὶ τὴν λέξιν παραθέσθαι τὴν ἐν Τιμαίῳ,
συντεμόντας ὅσον ἐνδέχεται· λαβὼν γάρ, φησίν, ὁ θεὸς οὐσίαν καὶ
ταυτότητα
καὶ ἑτερότητα τὰ τῶν ὄντων στοιχεῖα, καὶ οὐσίαν οὐ τὴν τυχοῦσαν, ἀλλὰ
τὴν μέσην τῆς τε ἀμερίστου ἀεὶ καὶ κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἐχούσης
καὶ τῆς περὶ τὰ σώματα μεριστῆς, εἶτα συγκεράσας πάντα ἐξέτεινε καὶ
ἐποίησεν
εὐθεῖαν καὶ ταύτην αὖ κατέτεμεν εἰς ἁρμονικοὺς ἀριθμούς, λέγω δὴ εἰς
μονάδα καὶ δυάδα καὶ τριάδα καὶ τετράδα καὶ τὸν θʹ καὶ ηʹ καὶ κζʹ
ἀριθμόν, ὧν ἐφεξῆς μὲν τῶν περιττῶν ἰδίᾳ τιθεμένων καὶ αὖ πάλιν τῶν
ἀρτίων ἡ γεωμετρικὴ ἀναλογία γενήσεται. καὶ σχίσας μετὰ τοῦτο κατὰ
μῆκος εἰς δύο εὐθείας τὴν μίαν, εἶτα συνάψας χιοειδῶς ἀλλήλαις
ἀνέκλασε
καὶ ἐποίησε κύκλους δύο, τὸν μὲν μείζονα τὸν δὲ ἐλάττονα, καὶ τὸν μὲν
ἔξω
τὸν δὲ ἔσω, συναπτομένους ἀλλήλοις κατὰ δύο σημεῖα, καὶ ἐκίνησε τὸν
μὲν
ἔξω ἐπὶ τὰ δεξιά, ἐπὶ τὰ ἀριστερὰ δὲ τὸν ἔσω, καὶ ἐπεφήμισε τὸν μὲν ἔξω
κύκλον ταὐτοῦ, τὸν δὲ ἔσω θατέρου· καὶ τὸν μὲν ἔξω ἕνα εἴασε καὶ ἄσχι-
554
στον, τὸν δὲ ἐντὸς σχίσας ἑξαχῆ ἐποίησεν ἑπτὰ κύκλους ἀνίσους,

διπλασίονι
καὶ τριπλασίονι λόγῳ ὑπερέχοντας ἀλλήλων· καὶ τοὺς μὲν τρεῖς ἴσους τῷ
τάχει τῆς κινήσεως ἐποίησε, τοὺς δὲ λοιποὺς τέτταρας ἀνίσους τῇ κινήσει
καὶ ἀλλήλοις καὶ τοῖς τρισί· καὶ τοῦτο εἶναι τὴν τοῦ παντὸς ψυχήν. εἶτα
μετὰ τοῦτο, φησί, πᾶν τὸ σωματοειδὲς τοῦ κόσμου ἐντὸς ἐναπέκλεισε καὶ
τελῶς ἐμπλήκτων. ἔστιν οὖν ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα ἕν, ὡς ἂν ὕλη καὶ εἶδος.
ἐπεὶ δὲ τὸ ἓν καὶ τὸ εἶναι πλεοναχῶς λέγεται (ἢ γὰρ τῷ γένει ἢ τῷ εἴδει ἢ

ἀριθμῷ ἢ δεσμῷ ἢ κόλλῃ, καὶ ὅσα ἄλλα ἐν τοῖς πρώτοις διωρισάμεθα,
καὶ
τὸ εἶναι δὲ καὶ τὸ ὂν ἢ δυνάμει ἢ ἐνεργείᾳ), τὸ κράτιστον ἐν τούτοις καὶ
τελεώτατον ἡ ἐντελέχειά ἐστι. καθόλου μὲν οὖν καὶ ὡς ἐν κεφαλαίῳ
εἰπεῖν
εἴρηται, τί ἐστι ψυχή· οἱ γὰρ ὁρισμοὶ ὁλοσχερώτερον καὶ συνοπτικώτερον
ἐδήλουν τὴν φύσιν αὐτῆς, ὅτι οὐσία ἡ κατὰ τὸν λόγον. τοῦτο δὲ τὸ τί ἦν
εἶναι τῷ τοιῳδὶ σώματι. τοῦτο δὲ εἶδος σώματος φυσικοῦ ὀργανικοῦ
δυναμέ-
νου ζῆν. εἰ δὲ δεῖ που διὰ τὸ σαφὲς καὶ ὑποδείγμασι χρήσασθαι, διπλᾶ
προσθήσομεν, ἵν' ᾖ καὶ φιλότιμον, τὸ μὲν τεχνικὸν καὶ ἐξ ἀναλογίας, τὸ
δὲ
φυσικὸν καὶ ψυχῆς ἐγγύτερον. ὥσπερ γὰρ εἰ ἦν ὁτιοῦν τῶν ὀργάνων
φυσικὸν
σῶμα οἴκοθεν ἐνεργοῦν καὶ μὴ ὡς νῦν τῷ τεχνίτῃ, οἷον ὁ πρίων, ἦν ἂν τὸ
πρίονι εἶναι εἴτ' οὖν τὸ τοιῶσδε δύνασθαι τέμνειν καὶ ἐνεργεῖν ἡ οὐσία
αὐτοῦ
καὶ ἡ ψυχὴ τοῦτο, ἧς ἀπελθούσης ἀργὰ ἂν ἄλλως καὶ νεκρὰ τὰ
καταλελειμ-
μένα, ξύλον τοιόνδε καὶ σίδηρος ἔμελλε λείπεσθαι καὶ οὐκέτ' ἂν ἦν πρίων
ἀλλ'
ἢ ὁμωνύμως, οὕτω καὶ ἐπὶ τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος· ὃ δὲ ἀνομοιοῖ τὸ
παράδειγμα, ὅτι νῦν ὁ πρίων καὶ ψυχὴν οὐκ ἔχων καὶ μὴ ἐνεργῶν οὐδὲν
ἧττόν ἐστι πρίων καὶ [οὐ] συνωνύμως, ζῶον δὲ οὐδαμῶς ψυχῆς
ἀπολιπούσης.
τοῦτο δέ, ὅτιπερ ἐκεῖνος οὐ φυσικὸν οὐδὲ κινούμενον ἐξ αὑτοῦ· οὐκ ἔστι
δὲ
τοιούτου σώματος ἡ ψυχὴ τὸ τί ἦν εἶναι καὶ λόγος, ἀλλὰ φυσικοῦ τοιουδὶ
555
ὀρθογώνιον, οὐκ ἰσόπλευρον δέ. πλευρὰ δὲ ἐν τούτοις ἐπὶ πλευρὰν

πολλα-
πλασιασθεῖσα, ἡ πλάγιος πρὸς τὴν κατ' εὐθεῖαν, τὸ ὅλον γίνεται. οἱ γοῦν
τὸ
ἑτερόμηκες τετραγωνίσαι βουλόμενοι μέσην ἀνάλογον ζητοῦσι· καὶ ἐπεὶ
ἑτε-
ρόμηκές ἐστι τὸ τὰς ἀπαντικρὺ πλευρὰς ἴσας ἀλλήλαις ἔχον, ἀνίσους δὲ
πρὸς
τὰς ἑτέρας καὶ θέσει διαφόρους, εἰ τὰς μὲν αὐτοῦ ἀνὰ ηʹ πηχῶν φέρε
θήσομεν
τὰς δὲ ἀνὰ βʹ, τὴν μέσην τῶν ηʹ καὶ βʹ εὑρεθεῖσαν ἀνάλογον εὐθεῖαν
ἐκείνην
εἶναι τὴν μέσην ὑποληπτέον, ἣν ζητοῦμεν. αὕτη δὲ τὰ δʹ· ὡς γὰρ τὰ δʹ
πρὸς τὰ ηʹ, τὰ βʹ πρὸς τὰ δʹ. τὸ γοῦν ἀπὸ ταύτης ἀναγραφὲν τετρά-
γωνον ἴσον ἔσται τῷ προρρηθέντι ἑτερομήκει. δὶς γὰρ ηʹ ιϛʹ· οὕτω γὰρ
ἐκείνῳ αἱ πλευραὶ εἶχον· καὶ τετράκις δʹ ιϛʹ, ὅπερ ἦν τὸ ἐκ τῆς ἀναλόγου
τετράγωνον. ἀλλ' αὕτη μὲν ἡ ἀναλογία ἐν διπλασίονι λόγῳ· ἐν ἡμιολίῳ
δὲ
οὕτω. τετράκις θʹ λϛʹ· τοῦτο ἑτερόμηκες. μέσος δὲ ἀνάλογος τῶν θʹ καὶ
δʹ
ὁ ϛʹ· ἐλήφθη γὰρ ἀπὸ μὲν τῶν δʹ τὸ ἥμισυ, ἀπὸ δὲ τῶν θʹ τὸ τρίτον, καὶ
συγκραθέντα πρὸς ἄλληλα τὸν ϛʹ πεποιήκασι μέσον ὄντα καὶ ἀνάλογον.
ὅταν γὰρ
τρεῖς ἀριθμοὶ ἀνάλογοι ὦσι, τὸ ἀπὸ τῶν ἄκρων ἴσον ἔσται τῷ ἀπὸ τοῦ
μέσου.
Τοσαῦτα παρειπόντες διὰ σαφήνειαν πάλιν ἐπανιόντες λέγομεν, τὴν
ἀρχὴν
ἐντεῦθεν τῆς σκέψεως ποιησάμενοι. τὸ ψυχὴν ἔχον σῶμα πρὸς τὸ μὴ
ἔχον
οὐκ ἄλλῳ ἢ τῷ ζῆν διορίζομεν. τὸ δὲ ζῆν εἰς πλείω τὸν ἀριθμὸν
βλέψαντες
εἴποιμεν· κἂν εἰ μόνον ἓν ὑπάρχει τι τούτων, ζῆν αὐτὸ λέγομεν. καὶ γὰρ
ζωαὶ καὶ αἴσθησις καὶ νοῦς καὶ ἡ κατὰ τόπον κίνησις καὶ στάσις, ἔτι δὲ
καὶ
ἡ κατὰ τὸ τρέφειν καὶ αὐξάνεσθαι καὶ φθίνειν κίνησις·

556
ρισται. ὥστε εἰ καὶ τῶν ἐν τοῖς φθαρτοῖς σώμασι ποιοτήτων μὴ λείπῃ τις
ἀντιληπτικὴ αἴσθησις, ἄδηλον εἰ μήπου ἄλλη τις ὑπολέλειπται τοῦ
πέμπτου
στοιχείου ἀντιληπτικὴ ἐξ ἐκείνου ἔχουσα τὸ αἰσθητήριον. τούτοις ἐκεῖνο
προσαπορητέον, τί δήποτε τριῶν ὄντων αἰσθητῶν, χρόας, ψόφου, ὀσμῆς
ἐκ
τριῶν στοιχείων, πυρὸς ἀέρος καὶ ὕδατος, μὴ καὶ τὰ αἰσθητήρια αὐτῶν ἐκ
τοσούτων εἰσὶ στοιχείων, ἀλλ' ἐκ τῶν δύο μόνον ἀέρος καὶ ὕδατος· ἔτι
διὰ
τί, εἴπερ τῶν αὐτῶν αἰσθητῶν διὰ πλειόνων γίνεται ἡ ἀντίληψις, οἷον
χρώ-
ματος καὶ δι' ἀέρος καὶ ὕδατος, καὶ αὖ πάλιν ψόφων τε καὶ ὀσμῶν
διαπορ-
θμευτικὰ τὰ αὐτά, μὴ ἐκ πλειόνων τὸ αὐτὸ καὶ ἓν αἰσθητήριον, οἷον τὸ
ὀπτικὸν
ἐξ ἀέρος καὶ ὕδατος· ὁμοίως καὶ ἀκοὴ καὶ ὄσφρησις. καὶ τὸ μὲν πρῶτον
τῇ
ἀναλογίᾳ λυθήσεται· τί γὰρ ἄτοπον, εἴπερ τὸ αὐτὸ στοιχεῖον, ὥσπερ
διαφόρων
αἰσθητῶν ἐστι διαπορθμευτικόν, οὕτω καὶ αἰσθητηρίων πλειόνων
ποιητικόν.
τὸ δὲ δεύτερον οὕτω· οὐκ ἐπειδὴ δύο τινῶν μεταξὺ τῶν αὐτῶν αἰσθητῶν
ἡ
ἀντίληψις γίνεται, ἀνάγκη καὶ διπλᾶ εἶναι τὰ αἰσθητήρια, ἀλλ' ὥσπερ εἰ
ἀνέλοι
τις ἐπινοίᾳ τὸ ἓν τῶν μεταξύ, ἀρκεῖ εἰς τὴν τῶν αὐτῶν αἰσθητῶν
διαπόρθμευσιν
τὸ ὑπολειπόμενον ἕτερον, οὕτω καὶ παρ' ἑνὸς τῶν στοιχείων ἀρκέσει
πλείονα
γενέσθαι αἰσθητήρια, εἴ γε δυνατὸν τὸ ἓν στοιχεῖον πλείοσιν αἰσθητηρίοις
ἀρκέσαι. ἄλλως τε οὐδὲ δυνατὸν ἐξ ἄλλων τῶν ἁπλῶν στοιχείων ἢ παρὰ

τῶν
δύο ἀέρος καὶ ὕδατος γενέσθαι τὰ αἰσθητήρια. ἡ μὲν γὰρ κόρη ὕδατος, ἡ
δὲ
ἀκοὴ ἀέρος, ἡ δὲ ὄσφρησις ἀμφοτέρων τούτων· τὸ δὲ πῦρ ἢ οὐδενός, ὅτι
δραστικὸν καὶ διὰ τοῦτο καὶ φθαρτικόν (πάσχειν γὰρ τὸ αἰσθητήριον
δὲ καὶ ἃ τούτων ἑξῆς φασι, καὶ ἧστινος οὐσίας τὴν λογικὴν ψυχὴν
557
τίθενται·
τῆς γὰρ μέσης ἀποφανοῦνται καὶ μαθηματικῆς. ἀναφέρομεν οὖν, φασί,
καὶ
τὰ περὶ τῆς ψυχῆς ἐν τοῖς μαθηματικοῖς. καὶ ἓν μὲν γένος τῶν ἐν τοῖς
μαθήμασιν ὄντων οὐκ ἄν τις αὐτὴν εὐλόγως θείη κατὰ τὴν τοιαύτην ἐπι-
βολὴν τῆς θεωρίας· μεριστὴ γὰρ ἂν οὕτω γένοιτο ἡ περὶ τῆς μαθηματικῆς
οὐσίας γνῶσις. διόπερ οὔτε ἰδέαν τοῦ πάντη διαστατοῦ οὔτε ἀριθμὸν
αὐτο-
κίνητον οὔτε ἁρμονίαν ἐν λόγοις ὑφεστῶσαν οὔτε ἄλλο οὐδὲν τοιοῦτον
κατ'
ἰδίαν ἀφοριστέον περὶ αὐτῆς· κοινῇ δὲ συμπλέκειν πάντα ἄξιον, ὡς τῆς
ψυχῆς
καὶ ἰδέας οὔσης ἀριθμοῦ καὶ κατ' ἀριθμοὺς ἁρμονίαν περιέχοντας
ὑφεστώσης·
πάσας τε συμμετρίας κοινῶς, ὅσαι ποτέ εἰσιν ὑπὸ τὴν μαθηματικήν, ὑπὸ
ταύτην
ὑποτακτέον, τάς τε ἀναλογίας ὅλας ὑπ' αὐτὴν θετέον. διὰ δὴ τοῦτο
γεωμε-
τρικῇ τε ὁμοῦ καὶ ἀριθμητικῇ καὶ ἁρμονικῇ ἀναλογίᾳ συνυπάρχει. ὅθεν
δὴ
καὶ λόγοις τοῖς κατ' ἀναλογίαν ἡ αὐτή ἐστι, ταῖς τε ἀρχαῖς τῶν ὄντων ἔχει
τινὰ συγγένειαν καὶ πάντων ἐφάπτεται τῶν ὄντων καὶ πρὸς πάντα
ὁμοιοῦσθαι
δύναται. αἰτίαι μὲν οὖν εἰσι τοιαῦται τῆς τοιαύτης ὑπολήψεως· πρὸς δὲ
τὴν
θεωρίαν ἀφορμαὶ ἂν γένοιντο τὴν μαθηματικὴν ὁμοῦ καὶ τὴν περὶ τῆς
ψυχῆς,
εἰ κατίδοιμεν ὡς τὸ πεπερασμένον πᾶν καὶ ὡρισμένον ἀπὸ τῶν ἀριθμῶν
εἰς
αὐτὴν ἐφήκει, ὁ δ' ἑνιαῖος λόγος ἀπὸ τῆς τοῦ ἑνὸς φύσεως. ἡ δὲ εἰς
μέγεθος
καὶ αὔξησιν προϊοῦσα δύναμις καὶ ἔχουσα περιουσίαν, ὥστε πᾶσι διδόναι
αὐτὴν
τοῖς μετρίοις, ἀπὸ τῆς γεωμετρικῆς οὐσίας πάρεστιν. ἡ δὲ δύναμις τῆς
ἐναρ-
μονίου κινήσεως τάξις τε καὶ λόγων συμμετρία, ἥ τε ἐν ἀριθμοῖς
συμφώνοις

558
δὲ ἐνεργείᾳ θύραθεν ἐπεισιέναι. ἄλλοι τὸν διδασκαλικὸν τοῦτον εἶναι, ὃς

τε-
λειοῖ τὸν ἐν ἄλλῳ δυνάμει παρατιθέμενος τὰ τῶν ἐπιστημῶν θεωρήματα
καὶ
νοήματα, καὶ αὐτὸς ἐκ δυνάμεως εἰς ἐνέργειαν ἀχθείς ποτε. πέμπτη πρὸς
τούτοις δόξα, ἣν οἶμαι καὶ μᾶλλον ἀληθῆ, ἣ ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν εἶναι λέγει
τὸν δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ, καὶ οὐκ ἔξωθεν ἀλλ' ἐν μιᾷ τῇ αὐτῇ ψυχῇ καὶ
ἐν
ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ καθ' ἕκαστα ἀνθρώπῳ, διαφέροντα δὲ ἑαυτοῦ τῷ τελείῳ
καὶ
ἀτελεῖ. κατ' ἄλλην δὲ καὶ ἄλλην ἐκδοχὴν καὶ αἱ λοιπαὶ δόξαι προσβιβαζό-
μεναι ἀληθεύουσι.)
Τούτων οὕτω διωρισμένων λείπεται καὶ περὶ τοῦ ὀρεκτικοῦ μορίου τῆς
ψυχῆς εἰπεῖν. πρότερον δὲ ἐκεῖνο τῶν ἀναγκαίων ἐγνῶσθαι ὡς ἔστι τις
ἀναλογία τῆς αἰσθητικῆς ψυχῆς καὶ τῆς διανοητικῆς, καὶ ὡς ὁρμὴ καὶ
ὄρεξις
ἀμφοτέροις, καὶ ἡ μὲν κατὰ νοῦν ἀγαθῶν οὖσα καλεῖται βούλησις, κακῶν
δὲ
φυγή. τὸ μὲν δὴ αἰσθάνεσθαι ὅμοιον τῷ φάναι μόνον ἐντὸς τὴν ψυχὴν καὶ
νοῆσαι ὅρον ἁπλῶς· ὅταν δὲ ἡδὺ ἢ λυπηρὸν ὧδε, ἐκεῖ οἷον κατάφασις καὶ
ἀπόφασις, καὶ τότε δὴ ἡ ψυχὴ ἢ διώκει ἢ φεύγει. ὅταν γὰρ ἡ αἴσθησις τὴν
οὐσίαν τῶν αἰσθητῶν γινώσκῃ, οἷον τοῦ θερμοῦ ὡς θερμοῦ, διακρίσεως

μόνης
αἰσθάνεται καὶ πυρώδους οὐσίας· ὅταν δὲ μετὰ φαντασίας ὡς πρὸς τὸ
ζῶον
ἀναφέρουσα κρίνῃ οὐ μόνον ὡς αἰσθητήν, ἀλλὰ καὶ ὡς ἀνιαρὰν ἢ ἡδεῖαν,
ὄρεξις λέγεται, καὶ ἢ φεύγει ὡς φθαρτικὴν ἢ διώκει ὡς σωστικήν. καὶ

ἔστι
τὸ ὀρεκτικὸν ταὐτὸ τῇ αἰσθητικῇ δυνάμει κατὰ τὸ ὑποκείμενον,
καὶ κρινόντων κριτήριον. ἔχει δὲ οὕτως ὡς τὸ λευκὸν πρὸς τὸ μέλαν,

οὕτω τὸ
κρῖνον ἑκάτερον πρὸς τὸ κρῖνον ἑκάτερον· ἀνάλογα γάρ. διὸ καὶ ἐναλλὰξ
ὡς
ἡγούμενον πρὸς ἡγούμενον καὶ ἑπόμενον πρὸς ἑπόμενον. ἐκεῖνο δ'
559
ἐκείνου
ἀντελαμβάνετο, καὶ τοῦτο τούτου ἀντιλήψεται. ἀλλὰ μὴν ἓν τῷ
ὑποκειμένῳ
τὰ διαφόρως κρίνοντα· μία γὰρ δύναμις ἡ ὀπτική. καὶ ἐπὶ τῶν διαφόρων
δὲ τὸ κοινὸν οὕτως ἕξει. ὃ γὰρ ἐπὶ τῶν ὁμογενῶν καὶ ἐναντίων
ἐθεωρήσαμεν,
τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν ἑτερογενῶν οὐδὲν κωλύει συμβαίνειν. καὶ δὴ ὡς τὸ
λευκὸν
πρὸς τὸ γλυκύ, τὸ κρῖνον πρὸς τὸ κρῖνον καὶ ἐναλλάξ· ἀνάλογα γάρ. καὶ
ὡς
ἐκεῖ ἓν τῷ ὑποκειμένῳ τὰ τῶν ἐναντίων ἐφάνη κριτήρια, οὕτω τῶν
διαφόρων
ὧδε· τί γὰρ διοίσει ἀπορεῖν, πῶς τὰ μὴ ὁμογενῆ κρίνει ἢ τὰ ἐναντία; οὐκ
ἀκριβοῦμεν δὲ τὰ τῆς ἀναλογίας. εἰς τί δὲ ὅλως ταῦτα καίπερ
ἀπερρηγμένα
δοκοῦντα τῆς συνεχείας ἐμβέβληνται, ἢ ὡς ἂν ἐκεῖνο δειχθῇ· ὡς αἴσθησις
πρὸς αἰσθήσεις ἔχει ἡ κοινὴ πρὸς μερικὰς καὶ αἰσθητὰ πρὸς αἰσθητά, καὶ
νοῦς πρὸς νοήσεις ἕξει καὶ νοητὰ πρὸς νοητά. ὁμοίως γὰρ κἀκεῖ
κἀνταῦθα
βαθμίδες αἰσθήσεως καὶ νοήσεως, καὶ τὸ συναγωγὸν ἐν ἀμφοτέροις ἐκ
πολλῶν
ἓν καὶ μία ἡ διὰ πάντων ἥκουσα δύναμις.
Ευστράτιος. In Aristotelis analyticorum posteriorum librum secundum

commentarium P. 170, line 5
Ὥσπερ οὖν γραμμὴ πρὸς στιγμὴν ἔχει.
Ἔτι καὶ τοῦτο κατασκευαστικόν ἐστι τοῦ μὴ ἀλλήλων ἔχεσθαι τὸ

γεγονός τε καὶ τὸ γινόμενον ἐκ τῆς ἀναλογίας τῆς πρὸς τὴν στιγμὴν καὶ
τὴν γραμμήν. ὃν γὰρ λόγον ἔχει ἡ γραμμὴ πρὸς τὴν στιγμήν, τὸν αὐτὸν
τὸ γινόμενον πρὸς τὸ γεγονός. καὶ ὥσπερ ἐν τῇ γραμμῇ ἀπείρους ἄν τις
στιγμὰς λήψοιτο διὰ τὸ ἐπ' ἄπειρον διαιρετὸν ὑπάρχειν τὸ συνεχὲς καὶ
εἶναι στιγμὴν λαμβάνειν καθ' ἑκάστην διαίρεσιν, οὕτω καὶ ἄπειρα
ὑπάρχει
γεγονότα ἐν τῷ γινομένῳ. ὥσπερ οὖν γραμμῆς στιγμὴν ἔχεσθαι οὐκ
ἐνδέχεται, οὕτως οὐδὲ γεγονὸς γινομένου.
560

γὰρ ὕλῃ μὲν τὸ γένος, εἴδει δὲ αἱ διαφοραί. γένος δὲ τῆς ἀποδείξεως ὁ

συλλογισμός· πῶς ἂν οὖν συσταίη ἀπόδειξις δίχα συλλογισμοῦ;
ἀναγκαῖον
ἄρα τὸ συλλογίζεσθαι ταῖς ἀποδείξεσιν. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τούτων, οὕτω δὴ
καὶ ἐπὶ τῶν ὅρων ἀναγκαῖον τὸ σαφές, ὡς μὴ δύνασθαι ὅρον εἶναι σαφη-
νείας χωρίς. δηλωτικὸν γὰρ ὁ ὅρος, ὥσπερ συλλογιστικὸν ἡ ἀπόδειξις, τὸ
δὲ δηλωτικὸν ἀναγκαῖον εἶναι σαφές· ὡς γὰρ τὸ ἄδηλον ἀσαφές, οὕτω τὸ

δῆλον σαφές, καὶ ἀνάπαλιν. εἰ οὖν ἄδηλον ὁ ὁρισμός, πῶς τὴν οὐσίαν
δηλώσει; οὐδὲν γὰρ δι' ἀδήλου δηλοῦσθαι πέφυκε, καὶ ἀνεπιστῆμον
πάντῃ
τὸ δι' ἀδήλου δεικνύειν τι, εἴτε δῆλόν ἐστιν εἴτε ἄδηλον τὸ δεικνύμενον.
δεῖ ἄρα δῆλον εἶναι τὸν ὁρισμόν, εἰ δὲ δῆλον, πάντως καὶ σαφῆ. ἐκ γοῦν
τῆς ἀναλογίας ἡ ἐπιχείρησις· ἀνάλογον γὰρ ὡς πρὸς τὸ ἀποδεικνύναι τὸ
συλλογίζεσθαι, οὕτω τὸ δηλοῦν πρὸς τὸ ὁρίζεσθαι.
Τοῦτο δ' ἔσται, ἐὰν διὰ τῶν καθ' ἕκαστον.
Ἀναγκαιότατον, εἴπερ τι ἕτερον, ὑπάρχειν τοῖς ὅροις εἰρηκὼς τὴν

σαφήνειαν, δείκνυσι καὶ πρὸς ταύτην λυσιτελεστάτην οὖσαν τὴν
ἀνάλυσιν.
τὸ σαφὲς γὰρ ἔσται τοῖς ὅροις ἐνόν, εἰ τὸ ἐν ἑκάστῳ γένει ὑπάρχον ὁρίζε-
σθαι βουλόμενοι μὴ καθόλου αὐτὸ λαμβάνομεν ὡς ἐν τῷ γένει ὄν, ἀλλὰ
καθ' ἕκαστον εἶδος αὐτὸ λαμβάνομεν. τίθησι δὲ τούτου καὶ παράδειγμα.
τὸ γὰρ ὅμοιον ὑπάρχει ἐν χρώμασι καὶ σχήμασι, καὶ ἕτερα κατ' εἶδος
ἀλλήλων σχῆμα καὶ χρῶμα, καὶ κοινόν τι τὸ ὅμοιον ἁπλῶς τοῖς τε ἐν
σχήμασιν ὁμοίοις καὶ τοῖς ἐν χρώμασιν. οὐ χρὴ οὖν ὁρίζεσθαι
βουλομένους

Ἔτι δ' ἄλλος τρόπος ἐστὶ κατὰ τὸ ἀνάλογον.
Ἔστι, φησί, καὶ τρίτος τις τρόπος τοῦ ἐκφέρειν καὶ αἰτιολογεῖν τὰ
προβλήματα ἕτερος παρὰ τοὺς προειρημένους· οὗτος δέ ἐστιν ὁ κατὰ τὸ
ἀνάλογον. ἔστι δὲ ὁ τρόπος οὗτος, ὁπόταν ᾖ τι ἔν τισι διαφόροις κατ'
561
εἶδος θεωρούμενον· καὶ ἓν μὲν οὐκ ἔστι κατά τι ὄνομα καὶ λόγον τὸν
κατὰ τοὔνομα, ἵν' εἴη καὶ ὡς γένος κοινὸν τοῖς αὐτοῦ μετέχουσιν εἴδεσιν,
ἔχει δὲ τὸ ἓν καὶ τὸ κοινὸν κατὰ ἀναλογίαν τινά, ὥσπερ τὸ σήπιον καὶ
τὸ ὀστοῦν καὶ ἡ ἄκανθα. τούτων γὰρ τὸ μὲν σηπίᾳ τὸ δ' ἰχθύσι, τὸ δ'
ἵπποις καὶ βουσὶ καὶ ὄνοις καὶ πολλοῖς ζῴοις ἑτέροις ὑπάρχον κατὰ ἀνα-
λογίαν τὸ κοινὸν ἔχουσιν. ὃν γὰρ λόγον ἔχει ἐν σηπίᾳ τὸ σήπιον, τὸν
αὐτὸν
ἡ ἄκανθα ἐν ἰχθύϊ καὶ ἐν ἵππῳ καὶ βοῒ τὸ ὀστοῦν· ἐρειστικὸν γὰρ ἕκαστον
τῇ τῆς σαρκὸς μαλακότητι.
Ἔστι δὲ ἑπόμενον καὶ τούτοις.
Ἕπεται δέ, φησί, τοῖς ζῴοις τι διὰ μέσου τοῦ ἀνάλογον, ὥσπερ μιᾶς
τινος φύσεως τούτου ὄντος τοῦ πράγματος, λέγω δὴ τοῦ ἀνάλογον. ὡς

Ἔτι δ' ἄλλος τρόπος ἐστὶ κατὰ τὸ ἀνάλογον.
Ἔστι, φησί, καὶ τρίτος τις τρόπος τοῦ ἐκφέρειν καὶ αἰτιολογεῖν τὰ
προβλήματα ἕτερος παρὰ τοὺς προειρημένους· οὗτος δέ ἐστιν ὁ κατὰ τὸ
ἀνάλογον. ἔστι δὲ ὁ τρόπος οὗτος, ὁπόταν ᾖ τι ἔν τισι διαφόροις κατ'
εἶδος θεωρούμενον· καὶ ἓν μὲν οὐκ ἔστι κατά τι ὄνομα καὶ λόγον τὸν
κατὰ τοὔνομα, ἵν' εἴη καὶ ὡς γένος κοινὸν τοῖς αὐτοῦ μετέχουσιν εἴδεσιν,
ἔχει δὲ τὸ ἓν καὶ τὸ κοινὸν κατὰ ἀναλογίαν τινά, ὥσπερ τὸ σήπιον καὶ τὸ
ὀστοῦν καὶ ἡ ἄκανθα. τούτων γὰρ τὸ μὲν σηπίᾳ τὸ δ' ἰχθύσι, τὸ δ' ἵπποις
καὶ βουσὶ καὶ ὄνοις καὶ πολλοῖς ζῴοις ἑτέροις ὑπάρχον κατὰ ἀναλογίαν
τὸ κοινὸν ἔχουσιν. ὃν γὰρ λόγον ἔχει ἐν σηπίᾳ τὸ σήπιον, τὸν αὐτὸν
ἡ ἄκανθα ἐν ἰχθύϊ καὶ ἐν ἵππῳ καὶ βοῒ τὸ ὀστοῦν· ἐρειστικὸν γὰρ ἕκαστον
τῇ τῆς σαρκὸς μαλακότητι.
Ἔστι δὲ ἑπόμενον καὶ τούτοις.
Ἕπεται δέ, φησί, τοῖς ζῴοις τι διὰ μέσου τοῦ ἀνάλογον, ὥσπερ μιᾶς
τινος φύσεως τούτου ὄντος τοῦ πράγματος, λέγω δὴ τοῦ ἀνάλογον. ὡς
γὰρ ἐν ἐκείνοις τὸ γένος ἢ τὸ πάθος ἕν τι κοινὸν ὑπάρχον τοῖς αὐτοῦ
μετέχουσιν εἴδεσιν τὰ αὐτῷ ἑπόμενα διὰ μέσου ἑαυτοῦ ἐπεχωρήγει, οὕτω
562
κἀνταῦθα τὸ ἀνάλογον τὰ αὐτῷ ἑπόμενα χορηγεῖ τοῖς αὐτοῦ μετέχουσι·

κἄν
τις ἔρηται, διὰ τί τῇ σηπίᾳ ἡ σὰρξ ἐρείδεται ἢ τῷ ἰχθύϊ ἢ τῷ ἵππῳ, διὰ
τὸ σήπιον, διὰ τὴν ἄκανθαν, διὰ τὸ ὀστοῦν ἐροῦμεν.

commentarium P. 244, line 4n
γὰρ τῶν σχημάτων ἡ ὁμοιότης ἐστίν, ὅταν ἀνάλογον ᾖ τῶν πλευρῶν πρὸς
ἀλλήλας καὶ τῶν γωνιῶν ἰσότης τοῦδε τοῦ σχήματος πρὸς τόδε· ἐπὶ δὲ
τῶν χρωμάτων ὁμοιότης ἐστὶ τὸ ὑπὸ μιᾶς αἰσθήσεως κρίνεσθαι. προς-
έθηκε δὲ ἐκεῖ μὲν τὸ ἴσως, ἐνταῦθα δὲ τὸ ἤ τι ἄλλο, ὅτι οὐ προέκειτο
νῦν περὶ τούτων ἀκριβολογεῖσθαι. ἐπεὶ οὖν τὸ μεῖζον ἐν τούτῳ
ὁμώνυμον,
εἴ τις ἐρωτώμενος διὰ τί ὅμοιον χρῶμα χρώματι καὶ σχῆμα σχήματι
ἀποκρίνοιτο, ἢ οὐχ ἕξει λόγον ὃν ὡς μέσον καὶ αἴτιον ἀποδώσει, ἢ εἰ
ἕξει, ὁμώνυμος ἔσται φωνὴ τὸ ἀποδιδόμενον. ὡς εἶναι ἔνθα μὲν γένος τὸ
μεῖζον, τὸ μέσον οὐχ ἕν τε καὶ ἕν, οὐχ ἓν μὲν τῷ εἴδει, ἓν δὲ αὖθις τῷ
γένει, ἔνθα δὲ ὁμώνυμον τὸ μεῖζον, πάντως οὐχ ἓν τὸ μέσον.
Τὰ δὲ κατὰ ἀναλογίαν τὰ αὐτά.
Τῶν κατηγορουμένων τινά ἐστι κατὰ ἀναλογίαν τοῖς ὑποκειμένοις

ὑπάρχοντα, ὥσπερ ἀνθρώπῳ καὶ ἵππῳ καὶ ἰχθύϊ καὶ σηπίᾳ τὸ μὴ λυγίζε-
σθαι. τὰ δὴ τοιαῦτα κατὰ ἀναλογίαν ἕξει καὶ τὸ μέσον. καθόλου μὲν
οὖν λαμβανόμενα καὶ καθόλου ἕξει τοῦ μέσου τὴν ἀπόδοσιν, κατὰ μέρος
δὲ καὶ τὸ μέσον ἕξει κατὰ μέρος. οἷον διὰ τί τὰ μὴ λυγιζόμενα τῶν
ζῴων οὐ λυγίζεται; διότι ἐρείσματα ἔχει. κατὰ μέρος δὲ διὰ τί ἄνθρωπος
καὶ ἵππος καὶ τὰ τοιαῦτα οὐ λυγίζεται; διότι ὀστᾶ ἔχει. διὰ τί ἰχθύς; διότι
ἄκανθαν ἔχει. διὰ τί σηπία; διότι σηπίον ἔχει. ταῦτα δὲ πάντα ἀνάλογον.
τὸ αὐτὸ γὰρ ἐν πᾶσιν τὸ μὴ λυγίζεσθαι οὐ γένει οὐδ' εἴδει, ἀλλὰ κατὰ
ἀναλογίαν· καὶ τὸ αἴτιον τούτου ἀνάλογον. ὅλως τοίνυν τὸ μεῖζον ἢ καθ'

ἀλλήλας καὶ τῶν γωνιῶν ἰσότης τοῦδε τοῦ σχήματος πρὸς τόδε· ἐπὶ δὲ
τῶν χρωμάτων ὁμοιότης ἐστὶ τὸ ὑπὸ μιᾶς αἰσθήσεως κρίνεσθαι. προς-
563
έθηκε δὲ ἐκεῖ μὲν τὸ ἴσως, ἐνταῦθα δὲ τὸ ἤ τι ἄλλο, ὅτι οὐ προέκειτο

νῦν περὶ τούτων ἀκριβολογεῖσθαι. ἐπεὶ οὖν τὸ μεῖζον ἐν τούτῳ
ὁμώνυμον,
εἴ τις ἐρωτώμενος διὰ τί ὅμοιον χρῶμα χρώματι καὶ σχῆμα σχήματι
ἀποκρίνοιτο, ἢ οὐχ ἕξει λόγον ὃν ὡς μέσον καὶ αἴτιον ἀποδώσει, ἢ εἰ
ἕξει, ὁμώνυμος ἔσται φωνὴ τὸ ἀποδιδόμενον. ὡς εἶναι ἔνθα μὲν γένος τὸ
μεῖζον, τὸ μέσον οὐχ ἕν τε καὶ ἕν, οὐχ ἓν μὲν τῷ εἴδει, ἓν δὲ αὖθις τῷ
γένει, ἔνθα δὲ ὁμώνυμον τὸ μεῖζον, πάντως οὐχ ἓν τὸ μέσον.
Ευστράτιος. Σχόλια στα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη. P. 21,

line 4
ἀνῃρέθησαν διὰ πλοῦτον, ἄλλοι δὲ δι' ἀνδρείαν. ἀνδρείαν δὲ ἐνταῦθα οὐ

τὴν ψυχικήν φησιν ἀρετὴν ἐν συμμέτρῳ θεωρουμένην τῆς τοῦ θυμικοῦ
ὁρμῆς καὶ ὀρέξεως, ἀλλὰ τὴν κατὰ τὸ σῶμα λαμβανομένην, ἣ καὶ ἰσχὺς
κυρίως ὠνόμασται, πρὸς τὴν ἐν τῇ ψυχῇ ἀνδρείαν ἀναλογοῦσα. ὡς γὰρ
ἐν τῇ ψυχῇ τέσσαρες αἱ γενικαὶ ἀρεταί, φρόνησις ἀνδρεία σωφροσύνη
δικαι-
οσύνη, οὕτως ἐν τῷ σώματι ταῦτα τέτταρα, εὐαισθησία ἰσχὺς κάλλος
ὑγεία,
ἡ μὲν φρονήσει ἀναλογοῦσα, ὡς γνῶσίς τις οὖσα ἐν ζῴου θεωρουμένη
σώματι, ἡ δὲ τῇ ἀνδρείᾳ, ὡς καρτερικὸν τὸ σῶμα ποιοῦσα καὶ φερέ-
πονον, τὸ δὲ τῇ σωφροσύνῃ, ὡς τὸ σύμμετρον παριστῶν ἐν μεγέθει καὶ
συνθέσει πρὸς ἄλληλα τῶν μορίων τοῦ σώματος, ἡ δὲ τῇ δικαιοσύνῃ, ὡς
ἐν τῇ κράσει τῶν χυμῶν τὴν κατὰ φύσιν ἀναλογίαν φυλάττουσα. εἰ μὲν
οὖν οὕτως ἐνταῦθα τὸ σημαινόμενον τῆς ἀνδρείας ἐκλήψῃ, ἔσται συντε-
ταγμένη προσφυῶς τῷ πλούτῳ ὡς ὀργανικὸν καὶ αὐτὸ ἀγαθὸν κατὰ τὸν
τρόπον τῆς χρήσεως ἢ ὠφελοῦσα ἢ βλάπτουσα, εἰ μήπου τις ἔξωθεν δι'
ἐπίθεσιν βλάβης τοῖς ἔχουσι γίνοιτο πρόφασις, εἰ δὲ τὴν κυρίως ἀνδρείαν
ἐρεῖς ὅτι ἓν πρὸς ἓν ἀντέθηκε, πρός τι τῶν θυραίων καὶ ἔξωθεν ἓν τῶν
ἐντὸς καὶ κατὰ ψυχήν, δεικνὺς ὅτι καὶ ἐν τοῖς κυρίως παρ' ἡμῖν ἀγαθοῖς
εἰσάγεται τὸ ἀμφίβολον διὰ τὸ ἐκ τούτων τινὰς βλάπτεσθαι ἢ διὰ φθόνον
ἐπιβουλευομένους ἢ μαχομένους ἢ εὐλόγως ἢ καὶ παραλόγως ἐνίοτε, ὡς
καὶ δημώδη λόγον κρατεῖν τὸ ἀκίνδυνον τοῖς δειλοῖς ἐφαρμόζοντα καὶ μὴ
κλαίειν λέγοντα τὰς μητέρας αὐτῶν.

line 25
ἐν Αἰγύπτῳ Ἀλέξανδρον τὸν γεννηθέντα καλέσαντος, ἄλλος ἐν Ῥώμῃ τῷ

αὐτῷ ὀνόματι καλέσει ἕτερον, οὐδετέρου εἰδότος τὸν ἕτερον τίς ἐστιν ἢ
564
εἴ τινα κέκληκεν οὕτως. ἐπεὶ οὖν τοῖς ἀγαθοῖς καὶ πραγματική τις κοινω-
νία κατὰ τὴν ὀνομασίαν ἐστίν, οὐκ ἂν εἴη ὡς τὰ ἀπὸ τύχης ὁμώνυμα.
Ἀλλ' ἆρά γε φησιν τῷ ἀφ' ἑνὸς εἶναι ἢ πρὸς ἓν πάντα

συντελεῖν.
Πολλῶν ὄντων τρόπων καθ' οὓς τίθεται τὰ ὁμώνυμα, ἕνα μόνον τὸν
ἀπὸ τύχης παραιτησάμενος ὡς ἀνοίκειον, τοὺς λοιποὺς παρῆκεν, ὡς
φανε-
ρῶς οὐ τῷ προκειμένῳ προσαρμόζοντας· δύο δὲ μόνους παρέλαβε, τόν τε
ἀφ'
ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν καὶ τὸν κατὰ ἀναλογίαν, ὡς καὶ πραγματικήν τινα
κοινω-
νίαν ἔχοντας. τούτων δὲ προκρίνει τὸν δεύτερον. ἀφ' ἑνὸς μὲν οὖν καὶ
πρὸς ἓν ὁμώνυμα λέγεται, ὅσα ἀπό τινος ἀρχῆς μιᾶς καὶ αἰτίας ὁρμώμενα
πρός τι ἓν τείνουσι τέλος, ὡς ἀπὸ ἰατρικῆς ὀνομάζονται τὰ ἰατρικὰ

φάρμακα καὶ διαιτήματα καὶ βιβλία καὶ ὄργανα, καὶ εἴ τι ἄλλο ἀρχὴν μὲν
ἔχον αὐτὴν ὡς ἐξ αὐτῆς ὁρμώμενον, τέλος δὲ ἓν ἔχον τὴν ὑγίειαν, ἧς
ἡ ἰατρικὴ στοχάζεται. ἡ δὲ κατὰ ἀναλογίαν ὁμωνυμία δήλη ἀφ' ὧν αὐτὸς
τέθεικε παραδειγμάτων. ὡς γὰρ ἐν σώματι ὄψις ἀγαθὸν γνῶσιν τῶν
ὄντων
χορηγοῦν καὶ καλλῦνον τὸ ζῷον, οὕτως ὁ νοῦς τῇ ψυχῆ γνῶσιν τῶν νοη-
τῶν διδοὺς καὶ ὡραΐζων αὐτὴν ὑπὲρ πᾶσαν δύναμιν, καὶ ἄλλο δὴ ἐν
ἄλλῳ.
ἀλλ' οὐχ αἱ ἰδέαι οὑτωσί, Ἀριστότελες, ἀλλ' ὡς αὐταὶ καὶ ἑαυτῶν καὶ ὡς
ὅλα

line 31
συντελεῖν.
Πολλῶν ὄντων τρόπων καθ' οὓς τίθεται τὰ ὁμώνυμα, ἕνα μόνον τὸν
ἀπὸ τύχης παραιτησάμενος ὡς ἀνοίκειον, τοὺς λοιποὺς παρῆκεν, ὡς
φανε-
ρῶς οὐ τῷ προκειμένῳ προσαρμόζοντας· δύο δὲ μόνους παρέλαβε, τόν τε
565
ἀφ'
ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν καὶ τὸν κατὰ ἀναλογίαν, ὡς καὶ πραγματικήν τινα
κοινω-
νίαν ἔχοντας. τούτων δὲ προκρίνει τὸν δεύτερον. ἀφ' ἑνὸς μὲν οὖν καὶ
πρὸς ἓν ὁμώνυμα λέγεται, ὅσα ἀπό τινος ἀρχῆς μιᾶς καὶ αἰτίας ὁρμώμενα
πρός τι ἓν τείνουσι τέλος, ὡς ἀπὸ ἰατρικῆς ὀνομάζονται τὰ ἰατρικὰ

φάρμακα καὶ διαιτήματα καὶ βιβλία καὶ ὄργανα, καὶ εἴ τι ἄλλο ἀρχὴν μὲν
ἔχον αὐτὴν ὡς ἐξ αὐτῆς ὁρμώμενον, τέλος δὲ ἓν ἔχον τὴν ὑγίειαν, ἧς
ἡ ἰατρικὴ στοχάζεται. ἡ δὲ κατὰ ἀναλογίαν ὁμωνυμία δήλη ἀφ' ὧν αὐτὸς
τέθεικε παραδειγμάτων. ὡς γὰρ ἐν σώματι ὄψις ἀγαθὸν γνῶσιν τῶν
ὄντων
χορηγοῦν καὶ καλλῦνον τὸ ζῷον, οὕτως ὁ νοῦς τῇ ψυχῆ γνῶσιν τῶν νοη-
τῶν διδοὺς καὶ ὡραΐζων αὐτὴν ὑπὲρ πᾶσαν δύναμιν, καὶ ἄλλο δὴ ἐν
ἄλλῳ.
ἀλλ' οὐχ αἱ ἰδέαι οὑτωσί, Ἀριστότελες, ἀλλ' ὡς αὐταὶ καὶ ἑαυτῶν καὶ ὡς
ὅλα
καὶ παραδείγματα καὶ ἓν ἑκάστῃ πρὸς πολλὰ κατὰ μετοχὴν τὴν αὐτῆς καὶ
ἀναφορὰν τὴν πρὸς αὐτὴν καὶ ὁμοίωσιν παρὰ τῶν ταύτας εἰσαγόντων ἐτί-
θεντο οὐκ ἀντιστρεφούσης ἐνταῦθα τῆς ὁμοιώσεως. ἔνθα μὲν γὰρ
πλείοσιν
ἑνός ἐστι μετοχή, ἐκεῖ τὰ μετέχοντα ὅμοια πρὸς ἄλληλα τῷ ταὐτῷ τῆς
μεθέξεως, ἔνθα δὲ εἰκὼν καὶ παράδειγμα, ἡ μὲν εἰκὼν ἐκεῖ τῷ παρα-
δείγματι ὅμοιον ὅτι πρὸς ἐκεῖνο ἀπείκασται. τὸ δὲ παράδειγμα ὅμοιον

line 31
ἐκείνου ζητητέον ὡς τελικωτάτου τὴν περὶ τῶν λοιπῶν λιπόντας ζήτησιν

καὶ πρὸς ἐκεῖνο τὰ πάντα ἀναφέροντας. καὶ δείξας πρῶτον μὲν ὅτι
οὐκ ἔστιν ὅπως ἂν ἔδειξεν, εἶτα ὅτι εἰ καὶ ἔστιν, οὐχ ὡς πρακτὸν οὐδὲ
ταῖς πρακτικαῖς τέχναις ἡ ἐκείνου γνῶσις συντελεῖ εἰς τελειότητα κἀν-
τεῦθεν παραστήσας τὴν περὶ τοῦ ἀνθρωπίνου τέλους ζήτησιν ἀναγκαίαν,
ἐπάνεισιν ἐπὶ τὸ προκείμενον καὶ ποιεῖται λόγον εἰσέτι περὶ τῆς ἀν-
θρώπῳ προσγινομένης ἀπὸ τῶν ἀγαθῶν πράξεων τελειότητος. καὶ κατα-
παύει μὲν τὸν περὶ τοῦ καθόλου λόγον καὶ τῶν ἰδεῶν, ἐπαναλαμβάνει δὲ
τὸν περὶ τοῦ προκειμένου, λέγων ἐπανέλθωμεν ἐπὶ τὸ ζητούμενον
ἀγαθόν. τὸ δὲ ζητούμενον ἦν ἡ εὐδαιμονία, δι' ἣν καὶ τἄλλα πρακτὰ παρ'
ἀνθρώποις ἀγαθά. καὶ ὥσπερ τὸ εἰ ἔστι ζητῶν ἐξ ἀρχῆς ἐξ ἀναλογίας
ἔδειξε
τοῦτο τῶν κατὰ τέχνας τελικωτάτων τελῶν, ὅτι καθὼς ἐπ' ἐκείνων ἔστι
566
μὲν
ἑκάστης εὑρεῖν τέλος οἰκεῖον, δι' ὃ τὰ πρὸ αὐτοῦ πάντα, κἀκεῖνο εὑρόντες
καὶ
ἀποδόντες τί ἐστι, τὴν οὐσίαν τοῦ τελικωτάτου τῆς τέχνης ἀποδιδόαμεν.
καὶ
αὖθις πολλῶν τεχνῶν ἀναγομένων ὑπὸ μίαν καὶ τῶν τελῶν ἐκείνων ὑπὸ
τὸ τέλος
τῆς μιᾶς, τὸ τέλος ἐκείνης τελικώτερον τῶν λοιπῶν ἐστι, τῶν ἀναγομένων
ὑπ' αὐτήν. καὶ ἀποδιδοὺς τί ἐστιν ἐκεῖνο τὴν τοῦ τελικωτέρου τῶν λοι-
πῶν ἀπόδοσιν ἐποιήσατο, οὕτω καὶ πάντων τῶν τελῶν ὑπὸ τὴν
εὐδαιμονίαν
ἀναγομένων ὅσα τέλη ταῖς πρακτικαῖς τέχναις ἢ ἐπιστήμαις ὡς εἰς τέλος
κοινόν, ὁ ἀποδιδοὺς ταύτην τί ἐστι γνώριμον ἐποίησε τὸ πάντων τελικώ-
τατον, ὃ δι' ἑαυτό ἐστι μόνον αἱρετὸν καὶ μὴ διά τι ἕτερον.

line 6
αὔταρκες λέγεται, ὅτι αὐτὴ ἀφ' ἑαυτῆς ἀρκεῖ τὸ ἀγαθὸν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ

τηρεῖν, ὡς τέλος οὖσα ἀνθρώπου τὸ σκοπιμώτατον, ὃ οὐ δι' ἄλλο ἄλλως
αἱρετὸν τῷ ἀνθρώπῳ τῶν ἀνθρωπίνων ἀγαθῶν ἀλλὰ μόνον δι' ἑαυτό.
αὐτάρκης τοίνυν ὁ πολιτικός, οὐ καθ' αὑτὸν μόνον, ὡς βίον μονώτην ζῶν,
ὅταν καὶ τὰ τῆς ψυχῆς αὐτῷ προσῇ καὶ τὰ τοῦ σώματος ἀγαθά (οὐδὲ
γὰρ ἂν οὗτος ἦν πολιτικός), ἀλλ' ἐπεὶ καὶ γονεῦσι καὶ τέκνοις καὶ γυναικὶ
καὶ
ὅλως φίλοις καὶ πολίταις συνεῖναι τὸν πολιτικὸν ἐνδέχεται, διὰ τὸ φύσει
συναγε-
λαστικὸν καὶ κοινωνικὸν τῆς ἀνθρώπου φύσεως δεῖ τοῦτον κατὰ πάντα
ταῦτα
ἔχειν τὸ εὖ. εἰ δ' ἐπί τινος τούτων λείποι τι αὐτῷ, χωλεύει κατ' ἐκεῖνο
αὐτῷ
τὸ μακάριον, μᾶλλον ἢ ἧττον κατὰ ἀναλογίαν τῆς πρὸς αὐτὸν τοῦ
λείποντος
οἰκειότητος. εἰ γὰρ καθ' ἑαυτὸν ἔχων εὖ τῶν αὐτῷ προσηκόντων καὶ
κοινω-
νούντων οὐκ ἐπιστρέφοιτο, πῶς ἂν εἴη κοινωνικὸς ἢ πολιτικὸς ἢ τὸ
ἀνθρώπου
φυλάττων ἴδιον, ὃ ὁ σπουδαῖος ἐν μέσῳ στρεφόμενος ἐπαγγέλλεται;
ἐπιστρε-
φόμενος δ' αὐτῶν κοινωνήσει αὐτοῖς τῶν ἡδέων καὶ λυπηρῶν καὶ τῶν
567
ἀγαθῶν καὶ φαύλων οἰκειουμένων αὐτῷ κατὰ τὴν πρὸς ἐκείνους

ἀνάλογον
σχέσιν καὶ οἰκείωσιν, ὡς εἴρηται.

line 12
ἐστιν. ὡς γὰρ ἄλλο ἔστιν εἰπεῖν ἄνθρωπον καὶ αὐλητὴν ἄνθρωπον ἢ

γραμ-
ματικὸν ἄνθρωπον (τὸ μὲν γὰρ δηλοῖ τὴν οὐσίαν καὶ τὴν φύσιν τοῦ ἀν-
θρώπου ᾗ ἄνθρωπος, τὸ δὲ τὴν οὐσίαν καί τι συμβεβηκὸς ἐν αὐτῇ) καὶ
ἄλλος ὁ τοῦ τί ἦν εἶναι λόγος ἀνθρώπου τε ἁπλῶς καὶ ἑκάστου τῶν
τοιούτων, οὕτω καὶ τὸ ἔργον τοῦ ἀνθρώπου ᾗ ἄνθρωπος ἕτερον παρὰ τὸ
τοῦ αὐλητοῦ ἀνθρώπου καὶ ἀγαλματοποιοῦ καὶ γραμματικοῦ. ἀλλ' ὡς ἐπ'
ἐκείνων κατὰ τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ εὖ τοῦ ἔργου καὶ τῆς πράξεως ἡ τελείωσις
καὶ ἡ κατόρθωσις, οὕτω καὶ ἐπὶ ἀνθρώπου ᾗ ἄνθρωπος, εἴπερ ἔστι τι

ἔργον
αὐτοῦ τῆς τῶν τεχνῶν ἐπιτηδεύσεως ἕτερον. γίνεται δὲ ἡ δεῖξις ἐκ τῶν
ἡμῖν προτέρων καὶ σαφεστέρων πρὸς τὸ σαφέστερον τῇ φύσει καὶ γνω-
ριμώτερον, ἤτοι ἐκ τῶν αἰτιατῶν τὰ αἴτια. συνίστησι δὲ ταύτην ἀναλογίᾳ
καὶ ὁμοιότητι χρώμενος ἢ καὶ τῇ ἐπιχειρήσει τῇ ἐκ τοῦ ἥττονος. ὁ μὲν
γὰρ τοῦ ἀνθρώπου λόγος γεννητικὸς καὶ αἴτιος τῶν τεχνῶν· διὸ καὶ
αὐτῶν
τῇ φύσει πρότερος καὶ γνωριμώτερος· καὶ τὸ τέλος ἄρα αὐτοῦ τῶν κατὰ
τὰς τέχνας τελῶν. ἀλλ' ἡμῖν τὰ τῶν τεχνῶν τέλη αἰσθήσει ὑποκείμενα
γνωριμώτερα τοῦ ἔργου καὶ τοῦ τέλους τῆς ψυχῆς, ὅτι ἐκεῖνό ἐστιν ὑπὲρ
αἴσθησιν καὶ ἡμῖν πρώτως ἐνεργοῦσι κατ' αἴσθησιν ἀφανὲς ὡς λόγῳ πε-
φυκὸς καταλαμβάνεσθαι. διὸ καὶ ἐκ τῶν κατὰ τὰς τέχνας τελῶν ὡς ἡμῖν
φανερῶν πρὸς αὐτὸ ποδηγούμεθα ἀναλογίᾳ καὶ ὁμοιότητι χρώμενοι, ὅτι
ὡς ἐπὶ τῶν τεχνῶν ἑκάστης τὸ κατὰ τὰς πράξεις καὶ τὸ ἔργον εὖ τὸ τέλος
ἐστὶ τὸ κατ' αὐτὰς καὶ τὸ ἀγαθόν, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου ᾗ
ἄνθρωπος.

line 20
αὐτοῦ τῆς τῶν τεχνῶν ἐπιτηδεύσεως ἕτερον. γίνεται δὲ ἡ δεῖξις ἐκ τῶν

ἡμῖν προτέρων καὶ σαφεστέρων πρὸς τὸ σαφέστερον τῇ φύσει καὶ γνω-
ριμώτερον, ἤτοι ἐκ τῶν αἰτιατῶν τὰ αἴτια. συνίστησι δὲ ταύτην ἀναλογίᾳ
καὶ ὁμοιότητι χρώμενος ἢ καὶ τῇ ἐπιχειρήσει τῇ ἐκ τοῦ ἥττονος. ὁ μὲν
568
γὰρ τοῦ ἀνθρώπου λόγος γεννητικὸς καὶ αἴτιος τῶν τεχνῶν· διὸ καὶ
αὐτῶν
τῇ φύσει πρότερος καὶ γνωριμώτερος· καὶ τὸ τέλος ἄρα αὐτοῦ τῶν κατὰ
τὰς τέχνας τελῶν. ἀλλ' ἡμῖν τὰ τῶν τεχνῶν τέλη αἰσθήσει ὑποκείμενα
γνωριμώτερα τοῦ ἔργου καὶ τοῦ τέλους τῆς ψυχῆς, ὅτι ἐκεῖνό ἐστιν ὑπὲρ
αἴσθησιν καὶ ἡμῖν πρώτως ἐνεργοῦσι κατ' αἴσθησιν ἀφανὲς ὡς λόγῳ πε-
φυκὸς καταλαμβάνεσθαι. διὸ καὶ ἐκ τῶν κατὰ τὰς τέχνας τελῶν ὡς ἡμῖν
φανερῶν πρὸς αὐτὸ ποδηγούμεθα ἀναλογίᾳ καὶ ὁμοιότητι χρώμενοι, ὅτι
ὡς ἐπὶ τῶν τεχνῶν ἑκάστης τὸ κατὰ τὰς πράξεις καὶ τὸ ἔργον εὖ τὸ τέλος
ἐστὶ τὸ κατ' αὐτὰς καὶ τὸ ἀγαθόν, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου ᾗ
ἄνθρωπος.
ἀλλὰ καὶ ἐκ τοῦ ἥττονος ἡ ἐπιχείρησις γίνεται. εἰ γὰρ αἱ τέχναι, αἰτιαταὶ
οὖσαι καὶ χείρους τοῦ κατ' ἄνθρωπον λόγου, τὸ εὖ καὶ ἀγαθὸν τέλος
ἔχουσι, πολλῷ ἂν εἴη τοῦτο πρότερον ἐπὶ ἀνθρώπου ἁπλῶς. τὸ αὐτὸ δὲ
ποιεῖ καὶ τοῖς τοῦ ἀνθρώπου μέρεσι χρώμενος καὶ τοῖς τούτων ἑκάστου
τέλεσιν εἰς παράστασιν τοῦ ἀνθρωπίνου τέλους ἁπλῶς. τὸ δὲ ὅλως ὧν
ἔστιν
ἔργον τι καὶ πρᾶξις προσέθηκεν ἴσως διὰ τὸ τὸν χρόνον εὑρετὴν γίνεσθαι
πολλῶν παρὰ τὰ εἰθισμένα ταῖς τέχναις καὶ τοῖς τεχνίταις καὶ ἔργα τινὰ

line 32
Ἀπορίαν δὲ καὶ ταῦτα παρέχει.
Ἑτέραν ἔτι ζήτησιν κινεῖ περὶ τοῦ μακαρίζεσθαι ἢ μὴ μετὰ θάνατον

τὸν εὐδαίμονα. τῆς δὲ ἀπορίας ἡ πρόφασις τὸ λέγεσθαι ὅτι ἐφικνεῖται τοῦ
τεθνεῶτος τὰ τῶν ἀπογόνων ἀγαθὰ ἢ κακά. εἰ γὰρ εἴη μακαρίως βιοὺς

μέχρι γήρως καὶ τελευτήσας κατὰ λόγον, ἤτοι κατὰ ἀκολουθίαν καὶ ἀνα-
λογίαν τῆς αὐτοῦ μακαριότητος, ὡς μηδ' ἐν τῷ τέλει συμβάντος αὐτῷ
τινος τῶν ἐναντίων, ἐνδέχεται δὲ πολλὰς συμβαίνειν περὶ τοὺς ἐκγόνους
μεταβολάς, ὡς τοὺς μὲν αὐτῶν ἀγαθοὺς εἶναι ὡς ἐν ἀρετῇ ζῶντας καὶ
ἀγαθῶν ἐπιτυγχάνειν τῶν ἔξωθεν, τῶν ἀξίων τῆς αὐτῶν ἀρετῆς ἐπισυμ-
βαινόντων αὐτοῖς, τοὺς δὲ φαύλους ἢ τυχὸν κατὰ τὰ ἔξωθεν ἀποτυγχά-
νοντας (δῆλον δὲ ὅτι καὶ τὴν πρὸς τοὺς γονεῖς τῶν ἀπογόνων ἀπόστασιν
πολυειδῆ εἶναι καὶ ποικίλην ἀναγκαῖόν ἐστιν), ἕπεταί τι ἐντεῦθεν ἄτοπον
τῷ μακαρίως βεβιωκότι. τὸ δὲ μέχρι γήρως εἴρηκεν οὐχ ὡς ἔτυχεν.
ἔστι γὰρ καὶ τοῦτο τῷ λόγῳ τῆς εὐδαιμονίας ἁρμόδιον. οὐ γὰρ ὁ ἐπὶ
569
βραχὺν χρόνον εὖ βιώσας, οὗτος ἤδη εὐδαίμων, ἀλλὰ δεῖ καὶ χρόνου
μακροῦ, δι' ὅσου ὁ ἄνθρωπος ἐν τοῖς ἀγαθοῖς συντηρούμενος ἔσται τοῦ
Ανωνύμου σχόλια στα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη. P. 213,

line 9
Ἔτι παρὰ μὲν τἄλλα πάντα ἀδικήματα γίνεται ἡ ἐπαναφορά.
Ὁ νοῦς τῆς τρίτης ἐπιχειρήσεως τοιοῦτος· εἰ δὲ αἱ μοχθηρίαι τε καὶ

κακίαι πᾶσαι πρὸς τῷ κοινῷ τῷ τῆς ἀδικίας ὀνόματι καὶ ἰδίῳ τινὶ εἴδει
κακίας ὑπάγονται καὶ ἡ πλεονεξία ὁμοίως (ὑπάγεται δὲ καὶ κατὰ τὸ
προσεχὲς ἴδιον τῇ ἀδικίᾳ), ἔστιν ἄρα τις παρὰ τὴν κοινὴν ἀδικίαν ἄλλη
ἀδικία ἐν μέρει οὖσα ἐκείνης ἀναλογίαν ἔχουσα πρὸς αὐτὴν ὡς καὶ ἀκο-
λασία δειλία τῶν ἄλλων ἑκάστη κακιῶν ἑκάστῃ συνώνυμος. ὅτι ὁ
ὁρισμὸς
ἐν τῷ αὐτῷ γένει. τὴν ἐν μέρει κακίαν τῇ καθόλου ἀδικίᾳ οὖσαν
ὁμώνυμον· ἐπὶ τοσοῦτόν φησιν αὐτὴν ὁμώνυμον εἶναι καὶ λόγου πως τοῦ
αὐτοῦ κοινωνεῖν, καθόσον ἑκατέρα αὐτῶν ἐν τῷ αὐτῷ γένει ἐστί. πῶς δὲ
ἐν τῷ αὐτῷ γένει καὶ ἐν τίνι, αὐτὸς ἐδήλωσεν εἰπὼν ἄμφω γὰρ ἐν τῷ
πρὸς ἕτερον, καὶ εἰ κατὰ πλεονεξίαν, ἐν τῷ πρὸς ἄλλους ἁμαρτάνειν τὸ
εἶναι αἱ κακίαι ἔχουσιν. εἰπὼν δὲ κοινὸν γένος αὐτῶν καθ' ὃ δοκοῦσι
συνώνυμοι, ἐφεξῆς πάλιν διαφορὰν αὐτῶν λέγει καθ' ἣν ὁμώνυμα
γίνεται.
ἡ μὲν γὰρ ἐν μέρει ἀδικία, ἡ κατὰ πλεονεξίαν, περὶ τιμήν, φησίν,
ἐστιν ἢ χρήματα (εἴη δ' ἂν λέγων τὰ τυχηρὰ τῶν ἀγαθῶν ἐν οἷς δι'

line 28
ἐν ἐλαχίστοις δυσίν, ὡς ἐπάγει. δύο γάρ εἰσι τὰ ἴσα τοὐλάχιστον.

τὸ γὰρ ἴσον ἴσῳ ἴσον ἐστὶ καὶ τισὶ καὶ πρός τι· πρὸς ἕτερον γὰρ ὡς
προειρήκαμεν ἄμφω αἱ δικαιοσύναι εἰσί. δύο ἐστὶ δηλονότι ἐν ἐλαχίστοις,
ἐν οἷς τὰ πράγματα τὰ ἐκείνοις πεπραγμένα· ὡς γὰρ ἐκεῖνα ἔχει τὰ

ἐν οἷς, δηλονότι ἐστὶ τὰ πράγματα. ἀλλ' ἐντεῦθεν αἱ μάχαι, τῷ μὴ ἴσα
ἔχειν. ἀλλ' οἱ μὲν δημοκρατικοὶ ἐλευθερίαν· ἐλευθερίᾳ γὰρ μετροῦσι
τὴν ἀξίαν καὶ τὸ ἴσον· τοὺς γὰρ ὁμοίους ἐλευθέρους καὶ ἴσους
ὑπολαμβάνουσιν.
570
οἱ δ' ὀλιγαρχικοὶ πλοῦτον· τούτῳ γὰρ μετροῦσι τὴν ἀξίαν· οἱ δ'

εὐγένειαν· ὁμοίως φησὶ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων πολιτειῶν· οἱ δ' ἀριστο-
κρατικοὶ ἀρετήν· ἀρετὴν γὰρ οὗτοι μέτρον τίθενται τῆς ἀξίας. διὸ οὐ
ταὐτὸν ἴσον τε καὶ δίκαιον ἐν πάσαις ταῖς πολιτείαις κατ' ἀναλογίαν
λαμβά-
νομεν. ἔστιν ἄρα τὸ δίκαιον ἀνάλογόν τι. δῆλον γὰρ καὶ ἀπὸ τοῦ
κατ' ἀξίαν, ὃ παρὰ πᾶσιν ὁμολογεῖται δίκαιον εἶναι, διότι τὸ δίκαιόν ἐστιν
ἀνάλογόν τι καὶ ἐν ἀναλογίᾳ.
Τὸ γὰρ ἀνάλογον οὐ μόνον ἐστὶ μοναδικοῦ ἀριθμοῦ

ἴδιον·
Ἄντι τοῦ ἐκ μονάδων συγκειμένου τε καὶ ὡς μετρουμένου καὶ ἀριθμου-

μένου. καλῶς δὲ τοῦτο ἔλαβεν· οὐ γὰρ μόνου τοῦ ὡς ἀριθμοῦντος καὶ ᾧ
ἀριθμοῦμεν ἀριθμοῦ, ὃς καὶ κυρίως ἀριθμός, ἀναλογία τίς ἐστιν, οἷον ὡς
ἔχει ὁ δ β α, ἀλλὰ καὶ τοῦ ὡς ἀριθμητοῦ, τυχὸν ἵππων βοῶν κυνῶν καὶ
ἁπλῶς ὧν ἔστιν ἀριθμός, οἷον γραμμῶν ἐπιπέδων σωμάτων ἁπλῶς
μεγέθους.

line 31
ἐν οἷς τὰ πράγματα τὰ ἐκείνοις πεπραγμένα· ὡς γὰρ ἐκεῖνα ἔχει τὰ

ἐν οἷς, δηλονότι ἐστὶ τὰ πράγματα. ἀλλ' ἐντεῦθεν αἱ μάχαι, τῷ μὴ ἴσα
ἔχειν. ἀλλ' οἱ μὲν δημοκρατικοὶ ἐλευθερίαν· ἐλευθερίᾳ γὰρ μετροῦσι
τὴν ἀξίαν καὶ τὸ ἴσον· τοὺς γὰρ ὁμοίους ἐλευθέρους καὶ ἴσους
ὑπολαμβάνουσιν.
οἱ δ' ὀλιγαρχικοὶ πλοῦτον· τούτῳ γὰρ μετροῦσι τὴν ἀξίαν· οἱ δ'
λαμβά-
Τὸ γὰρ ἀνάλογον οὐ μόνον ἐστὶ μοναδικοῦ ἀριθμοῦ ἴδιον·

571

μεγέθους.
καὶ γὰρ καὶ τούτων ἐν τούτοις ἀναλογία τίς ἐστιν· ἔχουσι γὰρ ἀριθμόν.
δεῖ γὰρ ἵνα ἀναλογία τις ᾖ, ἀριθμόν τινα εἶναι· τῷ γὰρ ἑνὶ οὐκ ἀναλογία,
ἀλλ', ὡς ἔφη, τὸ ἐλάχιστον ἡ ἀναλογία ἐν τέτρασίν ἐστι. καὶ ἐν τέτρασιν

line 1
λαμβά-

ἴδιον·

μεγέθους.
ἐλαχίστοις. τούτων γὰρ ἐλάχιστον λαβεῖν πρὸς τὸ ποιῆσαι ἀνάλογον
οὐχ οἷόν τε. λόγος γάρ ἐστι δύο μεγεθῶν ἢ ἁπλῶς τινῶν (καὶ γὰρ καὶ
ἀριθμῶν εἶναι δυνατὸν λόγον τινὰ ὁμογενῶν) ἡ πρὸς ἄλληλα ποιὰ σχέσις·
572
εἶναι δὲ τοῦτο ἐπεὶ ἀνάλογόν ἐστιν ἡ τῶν λόγων ὁμοιότης. διὰ δὲ τοῦτο
τὸ ἐλάχιστον τεττάρων τε καὶ ἐν τέτρασιν ἔσται ἡ ἀναλογία. διῃρημένη

line 4

ἴδιον·

μεγέθους.
δὲ ἡ ἐν ἀριθμοῖς· καὶ γὰρ καὶ αὐτὴ ὁμοίως ἐν τέτταρσίν ἐστι τὸ ἐλά-
χιστον· συνεχὴς δὲ ἡ ὡς μεγεθῶν καὶ χρόνου κινήσεων ὑποκειμένη.
ἢ οὐχ οὕτως ἀλλ' ὡς ἔχει τὰ τέσσαρα πρὸς β, τὰ β πρὸς ἓν ἔχει.

line 5
573

ἴδιον·

μεγέθους.
δὲ ἡ ἐν ἀριθμοῖς· καὶ γὰρ καὶ αὐτὴ ὁμοίως ἐν τέτταρσίν ἐστι τὸ ἐλά-
χιστον· συνεχὴς δὲ ἡ ὡς μεγεθῶν καὶ χρόνου κινήσεων ὑποκειμένη.
ἢ οὐχ οὕτως ἀλλ' ὡς ἔχει τὰ τέσσαρα πρὸς β, τὰ β πρὸς ἓν ἔχει.
καὶ ὁ λόγος ὁ αὐτός. καὶ πῶς τοῦτο, δείκνυσι λέγων διῄρηται γὰρ

line 31
τὴν προειρημένην ἀναλογίαν ἡ νομὴ γίνεται. ὅτι δὲ τὸ τοιοῦτον δίκαιον

καὶ μέσον ἐστί, δείκνυσι διὰ συλλογισμοῦ οὕτως· τὸ δίκαιον τοῦτο
ἀνάλογόν
ἐστι, τὸ δὲ ἀνάλογον μέσον· συμπέρασμα· τὸ δίκαιον ἄρα μέσον, τὸ γὰρ
ἀνάλογον μέσον. καλῶς. ἴσον γὰρ καὶ ὅμοιον καὶ ταὐτὸν κατὰ τὴν τοῦ
λόγου ποιὰν σχέσιν, εἴτε διπλάσιός ἐστιν εἴτε ὁστισοῦν· μέσον δὲ
δηλονότι
καὶ ἴσον. καλοῦσι δὲ τὴν τοιαύτην ἀναλογίαν γεωμετρικὴν οἱ
μαθηματικοί. γεωμετρικὴ ἀναλογία ἐστὶν ἡ ἐν ἰσότητι λόγων τὴν ὑπε-
ροχὴν ἔχουσα. ἔστι δὲ ἡ ἐν ἰσότητι λόγων ἡ ὡς η δ β. ὅμοιος γὰρ ὁ
λόγος αὐτῶν καὶ ἴσος· ὡς γὰρ διπλάσιος ὁ τοῦ η πρὸς τὸν δ, οὕτω διπλά-
σιος καὶ ὁ δ πρὸς τὸν β. ἀριθμητικὴ δέ ἐστιν ἀναλογία ἡ ἐν ἰσότητι
574
ἀριθμῶν· ἀναλογία δέ ἐστιν ἡ τῶν λόγων ὁμοιότης. τὰ γὰρ ἐν διπλασίονι

λόγῳ ὄντα ὁπόσα ἂν ᾖ, καθὸ τοιαῦτά ἐστι, τοῦ ἴσον τε καὶ τὸν αὐτὸν
ὅμοιον ἔχουσι λόγον, τὸν ὡς διπλασίονα ᾗ ἐστι διπλάσια. ἐν γὰρ γεωμε-
τρικῇ. καλῶς· ὡς γὰρ θάτερον τῶν ἡγουμένων πρὸς θάτερον τῶν
ἑπομένων
τῶν ἐν τῇ ἀναλογίᾳ, οὕτως καὶ τὸ ὅλον τὸ ἐκ τῶν ἡγουμένων ἀμφότερον
πρὸς ὅλον ἔχει· οἷον ὡς ἔστιν ἰδεῖν ἐπὶ λόγου διπλασίου τοῦ ὡς τὰ δέκα
ἔχει πρὸς τὰ πέντε, οὕτω τὰ ἓξ πρὸς τὰ τρία· καὶ ὡς τὰ δέκα καὶ
ἓξ πρὸς τὰ ὀκτώ, ὁμοίως καὶ τὸ ὅλον τὸ ἐκ τῶν ἡγουμένων ὅ ἐστι τὰ ιϛ
ἔχει πρὸς τὸ ὅλον τὸ ἐκ τῶν ἑπομένων, τῶν τε πέντε καὶ τριῶν ὅ ἐστιν
ὀκτώ· πάλιν γὰρ τὰ ιϛ τῶν ὀκτὼ διπλάσια. συμβαίνει καὶ τὸ ὅλον
Ανωνύμου σχόλια στα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη.

P. 217, line 32
καὶ μέσον ἐστί, δείκνυσι διὰ συλλογισμοῦ οὕτως· τὸ δίκαιον τοῦτο

ἀνάλογόν
ἐστι, τὸ δὲ ἀνάλογον μέσον· συμπέρασμα· τὸ δίκαιον ἄρα μέσον, τὸ γὰρ
ἀνάλογον μέσον. καλῶς. ἴσον γὰρ καὶ ὅμοιον καὶ ταὐτὸν κατὰ τὴν τοῦ
λόγου ποιὰν σχέσιν, εἴτε διπλάσιός ἐστιν εἴτε ὁστισοῦν· μέσον δὲ
δηλονότι
καὶ ἴσον. καλοῦσι δὲ τὴν τοιαύτην ἀναλογίαν γεωμετρικὴν οἱ
μαθηματικοί. γεωμετρικὴ ἀναλογία ἐστὶν ἡ ἐν ἰσότητι λόγων τὴν ὑπε-
ροχὴν ἔχουσα. ἔστι δὲ ἡ ἐν ἰσότητι λόγων ἡ ὡς η δ β. ὅμοιος γὰρ ὁ
λόγος αὐτῶν καὶ ἴσος· ὡς γὰρ διπλάσιος ὁ τοῦ η πρὸς τὸν δ, οὕτω διπλά-
σιος καὶ ὁ δ πρὸς τὸν β. ἀριθμητικὴ δέ ἐστιν ἀναλογία ἡ ἐν ἰσότητι
ἀριθμῶν· ἀναλογία δέ ἐστιν ἡ τῶν λόγων ὁμοιότης. τὰ γὰρ ἐν διπλασίονι
λόγῳ ὄντα ὁπόσα ἂν ᾖ, καθὸ τοιαῦτά ἐστι, τοῦ ἴσον τε καὶ τὸν αὐτὸν
ὅμοιον ἔχουσι λόγον, τὸν ὡς διπλασίονα ᾗ ἐστι διπλάσια. ἐν γὰρ γεωμε-
τρικῇ. καλῶς· ὡς γὰρ θάτερον τῶν ἡγουμένων πρὸς θάτερον τῶν
ἑπομένων
τῶν ἐν τῇ ἀναλογίᾳ, οὕτως καὶ τὸ ὅλον τὸ ἐκ τῶν ἡγουμένων ἀμφότερον
πρὸς ὅλον ἔχει· οἷον ὡς ἔστιν ἰδεῖν ἐπὶ λόγου διπλασίου τοῦ ὡς τὰ δέκα
ἔχει πρὸς τὰ πέντε, οὕτω τὰ ἓξ πρὸς τὰ τρία· καὶ ὡς τὰ δέκα καὶ
ἓξ πρὸς τὰ ὀκτώ, ὁμοίως καὶ τὸ ὅλον τὸ ἐκ τῶν ἡγουμένων ὅ ἐστι τὰ ιϛ
ἔχει πρὸς τὸ ὅλον τὸ ἐκ τῶν ἑπομένων, τῶν τε πέντε καὶ τριῶν ὅ ἐστιν
ὀκτώ· πάλιν γὰρ τὰ ιϛ τῶν ὀκτὼ διπλάσια. συμβαίνει καὶ τὸ ὅλον
πρὸς τὸ ὅλον, τὸ ἐκ τῶν ἡγουμένων δηλονότι τῷ ἐκ τῶν ἑπομένων.

P. 220, line 28
575
δὲ τοῦτο, φησί, τὸ εἶναι τὸ δίκαιον τὸ ἐπανορθωτικὸν μέσον ζημίας καὶ

κέρδους, ὅταν ἀμφισβητῶσί τινες πρὸς ἀλλήλους ὡς οὐκ ἔχοντες τὸ ἴσον
ἀλλὰ ζημιούμενοι ἐπὶ τὸν δικαστὴν καταφεύγουσι, τουτέστιν ἐπὶ τὸν
δίκαιον καὶ ἴσον, ὥστε τὸ ἐπανορθωτικὸν δίκαιον ἂν εἴη. τοῦτο ὥσπερ
συμπέρασμα τοῖς εἰρημένοις ἐπήνεγκε. τὸ δ' ἴσον μέσον ἐστὶ τοῦ
μείζονος
καὶ ἐλάττονος. τὴν ἀριθμητικήν φησι μεσότητα, ἧς καὶ ἔμπροσθεν
ἐμνήσθη· αὕτη δὲ ἐν ἴσῃ ἐστὶν ὑπεροχῇ τοῦ μείζονος καὶ ἐλάττονος· ᾧ
γὰρ ὑπερέχει τὸ ἔλαττον, τούτῳ ὑπερέχεται ὑπὸ τοῦ μείζονος, ὡς ἐπὶ τῶν
† δέκα· εἰ γὰρ τὰ δέκα ὀλίγα, τὰ δὲ ἕνδεκα πολλά, τὰ ἑπτὰ μέσα. ἐν
ἰσότητι γὰρ ἡ ὑπεροχὴ τοῦ τε μείζονος καὶ ἐλάττονος κατὰ τὴν ἀριθμη-
τικὴν ἀναλογίαν· ὁ γὰρ μέσος ὅρος ἐπὶ ταύτης ἴσῳ ὑπερέχει τε τὸ ἕτερον
ἄκρον καὶ ὑπὸ τοῦ ἑτέρου ὑπερέχεται.
Ἐπὰν γὰρ β ἴσα.
Δείκνυσιν ἡμῖν καὶ ἐπὶ διαγράμματος ὅτι ἡ διαίρεσις αὕτη κατὰ τὴν
ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν γίνεται. ἔστι δὲ τὸ δεδειγμένον ἐπὶ τῆς τῶν
γραμμῶν
τιμῆς δεῖξαι καὶ ἐπ' ἀριθμῶν· τῶν γὰρ γ καὶ τῶν θ μέσος ἐστὶν ὁ ἓξ
ἀριθμός· ἐὰν δὴ ὅσοις ὁ ἐννέα τῶν ἓξ ὑπερέχει τοσαῦτα ἀφελόντες ἀπ'
αὐτοῦ προσθῶμεν τοῖς τρισί, ἐγένετο ἰσότης αὐτῶν πρός τε ἀλλήλους καὶ
τὸ μέσον. ἔστω ἓξ καὶ ἕξ· ἀπὸ θατέρου τῶν ἓξ ἀφαιρείσθω τυχὸν τρία
καὶ προστεθείσθω θατέρῳ [β]· δῆλον ὡς τὸ μὲν ᾧ προσετέθη τὸ ἀπὸ
θατέρου τῶν ἓξ ἀφαιρεθὲν γενόμενον ἐννέα τοῦ λοιποῦ τοῦ ἑτέρου τῶν
ἓξ

line 32
συμπέρασμα τοῖς εἰρημένοις ἐπήνεγκε. τὸ δ' ἴσον μέσον ἐστὶ τοῦ

μείζονος
καὶ ἐλάττονος. τὴν ἀριθμητικήν φησι μεσότητα, ἧς καὶ ἔμπροσθεν
ἐμνήσθη· αὕτη δὲ ἐν ἴσῃ ἐστὶν ὑπεροχῇ τοῦ μείζονος καὶ ἐλάττονος· ᾧ
γὰρ ὑπερέχει τὸ ἔλαττον, τούτῳ ὑπερέχεται ὑπὸ τοῦ μείζονος, ὡς ἐπὶ τῶν
† δέκα· εἰ γὰρ τὰ δέκα ὀλίγα, τὰ δὲ ἕνδεκα πολλά, τὰ ἑπτὰ μέσα. ἐν
ἰσότητι γὰρ ἡ ὑπεροχὴ τοῦ τε μείζονος καὶ ἐλάττονος κατὰ τὴν ἀριθμη-
τικὴν ἀναλογίαν· ὁ γὰρ μέσος ὅρος ἐπὶ ταύτης ἴσῳ ὑπερέχει τε τὸ ἕτερον
ἄκρον καὶ ὑπὸ τοῦ ἑτέρου ὑπερέχεται.
576
Ἐπὰν γὰρ β ἴσα.
Δείκνυσιν ἡμῖν καὶ ἐπὶ διαγράμματος ὅτι ἡ διαίρεσις αὕτη κατὰ τὴν
ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν γίνεται. ἔστι δὲ τὸ δεδειγμένον ἐπὶ τῆς τῶν
γραμμῶν
τιμῆς δεῖξαι καὶ ἐπ' ἀριθμῶν· τῶν γὰρ γ καὶ τῶν θ μέσος ἐστὶν ὁ ἓξ
ἀριθμός· ἐὰν δὴ ὅσοις ὁ ἐννέα τῶν ἓξ ὑπερέχει τοσαῦτα ἀφελόντες ἀπ'
αὐτοῦ προσθῶμεν τοῖς τρισί, ἐγένετο ἰσότης αὐτῶν πρός τε ἀλλήλους καὶ
τὸ μέσον. ἔστω ἓξ καὶ ἕξ· ἀπὸ θατέρου τῶν ἓξ ἀφαιρείσθω τυχὸν τρία
καὶ προστεθείσθω θατέρῳ [β]· δῆλον ὡς τὸ μὲν ᾧ προσετέθη τὸ ἀπὸ
θατέρου τῶν ἓξ ἀφαιρεθὲν γενόμενον ἐννέα τοῦ λοιποῦ τοῦ ἑτέρου τῶν
ἓξ
ὅ ἐστι τριῶν, τὰ θ δυσὶν ὑπερέχει· δυσὶ δὲ δηλονότι τρισὶ καὶ τρισί· τὸ
γὰρ θ πλεονεκτοῦν τὰ τρία τῶν ἓξ εἰς δὶς πλεονεκτεῖν ἔοικε τρισίν.
οὐκοῦν
εἰ τοσαῦτα ἀφελόντες ἀπὸ τῶν θ, ὅσοις πλεονεκτεῖ τὰ ἕξ, προσθῶμεν τοῖς
τρισίν, ἓξ ἔσται γινόμενα. ᾧ μὲν γὰρ τὸ μέσον ὑπερέχει. ὃ λέγει

P. 221, line 14
Ἔστι δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν τοῦτο.
Δείκνυσι κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν καὶ τὴν ἰσότητα ταύτην

καὶ τὰς ἀντιδόσεις τὰς γινομένας ἔχειν τῶν ἔργων τῶν γινομένων ὑπὸ τῶν
τεχνῶν. ὃ δὲ λέγει διὰ τῆς τάξεως ταύτης τοιοῦτον ἂν εἴη· ὡς γὰρ ἐπὶ
τοῦ ἐπανορθωτικοῦ δικαίου ὁ δικαστὴς τὴν ὑπεροχὴν τοῦ πλέον ἔχοντος
ἀφελὼν τῷ ἐλαττωμένῳ καὶ παθόντι προστίθησιν (ἥτις ὑπεροχὴ πόση τίς
ἐστι, γίνεται φανερὰ ἀπὸ τοῦ μέσου καὶ ἴσου), οὕτως φησὶν ἔχειν καὶ ἐπὶ
τῶν τεχνιτῶν καὶ τῶν κατ' αὐτὰς κοινωνιῶν τε καὶ ἀποδόσεων. εἰ γὰρ
ἐν τοῖς ἔργοις τοῖς διαφέρουσι μὴ ἦν τοῦ καλλίονος πρὸς τὸ χεῖρον
ὑπεροχὴ
ὡρισμένη καὶ μεμετρημένη (ὡς γὰρ ἐπὶ τοῦ ποιοῦντος καὶ
πλεονεκτοῦντος
καὶ τοῦ πάσχοντος καὶ πλεονεκτουμένου), οὐκ ἂν ἠδύνατο κοινωνεῖν
ἀλλήλοις. ἢ οὕτως· εἰ μὴ κατ' ἀξίαν τῶν γινομένων ὑπὸ τῶν τεχνιτῶν
577

line 8
ἐστι τοῦ τὸ δίκαιον κέρδους καὶ ζημίας παρὰ τὸ ἑκούσιον γινομένων

μέσον εἶναι ἐν τῷ ὃ πρότερον μέσον εἶχεν ὅ τε πλεονεκτῶν καὶ ὁ πλεο-
νεκτούμενος πρὸ τῆς πλεονεξίας, τοῦτο καὶ ὕστερον αὐτοῖς γίνεσθαι
παρὰ
τοῦ δικαίου. τὸ ἴσον ἔχειν· εἰ προστεθείη τὸ ὅ, λυθείη ἂν ἡ ἀσάφεια,
ἵν' ᾖ οὕτως ‘τὸ ἔχειν ἴσον, ὃ καὶ πρότερον τοῦτο καὶ ὕστερον.’ τὸ δὲ
ἔχειν ἀντὶ τοῦ αὐτὸ ἔχειν ἑκάτερον ὃ καὶ πρὸ τῆς πλεονεξίας εἶχον καὶ
μετὰ τὴν πλεονεξίαν τοῦ δικαστοῦ ἐπανάγοντος πρὸς τοῦτο.

paraphrasis (pseudepigraphum olim a Constantino Palaeocappa
confectum et olim sub auctore He
P. 90, line 9n
ἀκούσια δὲ τὰ μὲν λαθραῖα λέγονται, τὰ δὲ βίαια· λαθραῖα μέν, οἷον

κλοπὴ μοιχεία φαρμακεία προαγωγεία, τὸ δοῦλον ἀπατῆσαί τινος,
δολοφονία ψευδομαρτυρία· βίαια δέ, οἷον πληγαὶ δεσμὸς θάνατος
ἁρπαγὴ πήρωσις κακηγορία προπηλακισμός. συναλλάγματα δὲ καὶ
τὰ τοιαῦτα λέγονται, ὅτι ὁ περὶ ταῦτα ἀδικῶν λαμβάνει μὲν λάθρα καὶ
βιαίως ἢ χρήματα ἢ ἡδονήν· ἀποδίδωσι δὲ ἐν τῷ δικαστηρίῳ ἢ ζημίαν
ἢ θάνατον ἢ τὸ αἰκισθῆναι ἢ τὸ ἀτιμασθῆναι. εἰσὶ τοίνυν δικαιοσύνης
εἴδη δύο, τό τε περὶ τὴν διανομὴν καὶ τὸ περὶ τὰ συναλλάγματα· τοῦ δὲ
περὶ τὰ συναλλάγματα τὸ μὲν περὶ τὰ ἑκούσιά ἐστι συναλλάγματα, τὸ δὲ
περὶ τὰ ἀκούσια. ἐροῦμεν δὲ ἀκριβέστερον περὶ ἑκάστου.
Περὶ τῆς ἐν δικαιοσύνῃ ἰσότητος καὶ ἀναλογίας καὶ περὶ τοῦ

διανεμητικοῦ εἴδους τοῦ δικαίου. κεφ. δʹ.
Ἔστι τοίνυν τὸ δίκαιον καὶ μέσον καὶ ἴσον καὶ ἀνάλογον καὶ ἡ δι-
καιοσύνη μεσότητος καὶ ἰσότητος καὶ ἀναλογίας ποιητική. καὶ μέσον μέν
ἐστι τὸ δίκαιον, ὅτι μεταξύ ἐστι τοῦ τε πλείονος καὶ ἐλάττονος καὶ τοῦ
ὑπὲρ τὸ δέον καὶ παρὰ τὸ δέον, ὥσπερ καὶ πᾶσαι αἱ ἀρεταί. καὶ τοῦτο
578
κοινόν ἐστι τῇ δικαιοσύνῃ πρὸς τὰς ἄλλας ἀρετάς· τὸ δὲ ἴσον ἴδιόν ἐστι
τῆς δικαιοσύνης, ὅτι ἑκάστῳ τὸ ἁρμόζον καὶ τὸ προσῆκον ἀποδίδωσι· καὶ
ὃ δίδωσι τῷ λαμβάνοντι ἴσον ἐστί· τὰ γὰρ ἐφαρμόζοντα ἴσα. τὸ δὲ προ-

σῆκον τρόπον τινὰ ἐφαρμόζει. ἄλλως τε ἐπεὶ ἡ ἀδικία ἀνισότης ἐστὶ καὶ
τὸ ἄδικον ἄνισον, εἰκὸς ἂν εἴη τὴν δικαιοσύνην ἰσότητα εἶναι καὶ τὸ δί

P. 90, line 12
Περὶ τῆς ἐν δικαιοσύνῃ ἰσότητος καὶ ἀναλογίας καὶ περὶ τοῦ

διανεμητικοῦ εἴδους τοῦ δικαίου. κεφ. δʹ.
Ἔστι τοίνυν τὸ δίκαιον καὶ μέσον καὶ ἴσον καὶ ἀνάλογον καὶ ἡ δι-
καιοσύνη μεσότητος καὶ ἰσότητος καὶ ἀναλογίας ποιητική. καὶ μέσον μέν
ἐστι τὸ δίκαιον, ὅτι μεταξύ ἐστι τοῦ τε πλείονος καὶ ἐλάττονος καὶ τοῦ
ὑπὲρ τὸ δέον καὶ παρὰ τὸ δέον, ὥσπερ καὶ πᾶσαι αἱ ἀρεταί. καὶ τοῦτο
κοινόν ἐστι τῇ δικαιοσύνῃ πρὸς τὰς ἄλλας ἀρετάς· τὸ δὲ ἴσον ἴδιόν ἐστι
τῆς δικαιοσύνης, ὅτι ἑκάστῳ τὸ ἁρμόζον καὶ τὸ προσῆκον ἀποδίδωσι· καὶ
ὃ δίδωσι τῷ λαμβάνοντι ἴσον ἐστί· τὰ γὰρ ἐφαρμόζοντα ἴσα. τὸ δὲ προ-

σῆκον τρόπον τινὰ ἐφαρμόζει. ἄλλως τε ἐπεὶ ἡ ἀδικία ἀνισότης ἐστὶ καὶ
τὸ ἄδικον ἄνισον, εἰκὸς ἂν εἴη τὴν δικαιοσύνην ἰσότητα εἶναι καὶ τὸ δί-
καιον ἴσον· μέσον γάρ ἐστι τοῦ πλείονος καὶ τοῦ ἐλάττονος· ἐν ὁποίᾳ
γὰρ πράξει τὸ πλέον ἐστὶ καὶ τὸ ἔλαττον, ἀνάγκη καὶ τὸ ἴσον εἶναι· καὶ
χωρὶς δὲ λόγου τινὸς οὕτω πᾶσι δοκεῖ τὸ δίκαιον ἴσον εἶναι. ἀνάλογον δέ

P. 93, line 31
εἰς ἴσα διελεῖν, ἀφελὼν ἀπὸ τῆς μείζονος τῆς βδ τὴν ὑπεροχὴν ἣν ὑπερ-
έχει τῆς ἐλάττονος τῆς δα, τὴν γδ, καὶ προσθεὶς τῇ δα, τὴν αγ ἴσην
ἐποίησε τῇ γβ καὶ εὗρε τὴν διχοτομίαν τῆς αβ, οὕτω καὶ ἐπὶ τῆς ἀνι-
σότητος τῆς ἀδικίας συμβαίνει. τὸ γὰρ διορθωτικὸν δίκαιον, ἀφελόμενον
579
ἀπὸ τοῦ κέρδους τοῦ ἠδικηκότος, ὅπερ ὡς ὑπεροχή ἐστιν αὐτοῦ πρὸς τὸν
ἠδικημένον, καὶ προστεθὲν τῷ ἠδικημένῳ, ἰσότητα καὶ μεσότητα
ἐποίησε.
καὶ διὰ τοῦτο καὶ δίκαιον καλεῖται, ὅτι δίχα ἐστίν, ὥσπερ ἂν εἴ τις εἴποι
δίχαιον· καὶ ὁ δικαστὴς διχαστής. καὶ ὥσπερ ἐπὶ τῆς γραμμῆς ἔχει, ὅταν
δίχα διαιρεθῇ, ὅτι ἡ ἑτέρα τῶν ἴσων εὐθειῶν μέση ἀνάλογόν ἐστι κατὰ
τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν τοῦ μείζονος καὶ τοῦ ἐλάττονος, οὕτω καὶ τὸ
δίκαιον μέσον ἐστὶ τοῦ κέρδους καὶ τῆς ζημίας, τοῦ μείζονος ἢ ἀγαθοῦ
ἢ κακοῦ καὶ τοῦ ἐλάττονος· ἔλαττον μὲν τοῦ μείζονος, μεῖζον δὲ τοῦ
ἐλάττονος. ὅτι δὲ ἐπὶ τῆς γραμμῆς οὕτως ἔχει, καθὼς εἴρηται, φανερόν·
ἡ γὰρ βδ ὑπερέχει τῆς γα τῇ γδ· ἡ δὲ γα ὑπερέχει τῆς αδ τῇ αὐτῇ
τῇ γδ· ὥστε αἱ μὲν βδ, γα, αδ ἀνάλογον ἔχουσι κατὰ ἀριθμητικὴν ἀνα-
λογίαν· μέση δέ ἐστιν ἡ γα, ἡ ἴση τῇ γβ, ἥτις ἐλάττων μέν ἐστι τῆς βδ,
μείζων δὲ τῆς αδ, τῇ αὐτῇ τῇ γδ ἐλαττουμένη καὶ ὑπερέχουσα. ἔτι δὲ
καὶ ἐκεῖθεν δῆλον, τὸ δίκαιον καὶ τὸ ἴσον μέσον ἀνάλογον εἶναι τῆς
ζημίας
καὶ τοῦ κέρδους, κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν· ἔστωσαν τρεῖς
εὐθεῖαι
ἴσαι ἀλλήλαις, αἱ αα, ββ, γγ· τετμήσθω δὲ ἡ αα δίχα κατὰ τὸ ε, ἥ τε
Michael Phil., Ηθικά Νικομάχεια. ix-x commentaria P. 464, line 2
τοῦ σωροῦ τῷ μεδίμνῳ καὶ ἐπὶ τῶν βαρέων, τῇ μνᾷ, καὶ ἐπὶ τῷ ἀριθμῷ
τῆς μονάδος. μένει τοίνυν ἡ φιλία καὶ τούτων, ὅταν τὸ ἀνάλογον γένηται
καὶ ἴση ἡ ἀνταλλαγή, καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων ὅσοι τὰ οἰκεῖα ἔργα πρὸς
ἀλλήλους ἀνταλλάττονται· εἰ δὲ μή, διαλύονται.
Ἐν δὲ τῇ ἐρωτικῇ ἐνίοτε μὲν ὁ ἐραστὴς ἐγκαλεῖ.
Οἱ μὲν διὰ τὸ χρήσιμον φιλοῦντες (ἦσαν δὲ ὁ τέκτων καὶ ὁ ὑφάντης

καὶ ὁ σκυτεὺς καὶ ὁ οἰκοδόμος ἀναλόγως, ὡς εἴρηται, ἀλλήλους
ἀντευποι-
οῦντες καὶ ὠφελοῦντες) οὐκ ἀπεικότως ἀξιοῦσιν ἐπίσης ἀντιφιλεῖσθαι. ὁ
γὰρ τὰ ἴσα καὶ τὰ ὅμοια ἀντευποιῶν οἷς πέπονθε δίκαιός ἐστι φιλεῖσθαι
ὡς φιλεῖ. εἰ δ' ὁ μὲν δι' ἄλλο τι φιλεῖ, ὁ δὲ δι' ἕτερον, ἐν οἷς οὐκ ἐν-
δέχεται τὸ κατὰ ἀναλογίαν ἴσον γενέσθαι, γελοῖόν ἐστι τὸ ἀξιοῦν ἐπίσης
ἀντιφιλεῖσθαι, ὡς ἐπὶ τοῦ ἐραστοῦ καὶ τῆς ἐρωμένης ἔχει. οὐ γὰρ τὸ
αὐτὸ τούτοις ἐστὶ φιλητὸν ὡς τοῖς εἰρημένοις τὸ χρήσιμον, ἀλλὰ τῷ μὲν
ἐραστῇ φιλητόν ἐστι τὸ εἶδος, τῇ δ' ἐρωμένῃ τὰ χρήματα· ἐν οἷς παγχά-
580
λεπόν ἐστι τὴν κατ' ἀναλογίαν ἰσότητα θηρᾶσθαι. ἃ μὲν οὖν μέλλει λέ-
γειν διὰ τῶν προκειμένων, ταῦτά ἐστι. τὰ δ' αὐτῶν τῶν λέξεών εἰσιν·
ἐνίοτε μὲν ὁ ἐραστὴς ἐγκαλεῖ, ὅτι οὐκ ἐπίσης ἀντιφιλεῖται,
οὐδὲν ἔχων εἰ ἔτυχε φιλητόν, τουτέστι μήτε χρήσιμος ὢν μήτ' ἄλλως
ἡδύς· χρήσιμος μὲν γὰρ οὐκ ἔστι τῷ ἐρωμένῳ ἢ τῇ ἐρωμένῃ, εἰ τὰ
χρήματα ἐπιλέλοιπεν αὐτὸν δι' ἃ ἐφιλεῖτο· οὐχ ἡδὺς δέ, εἰ γεγήρακεν.
Οἱ μὲν διὰ τὸ χρήσιμον φιλοῦντες (ἦσαν δὲ ὁ τέκτων καὶ ὁ ὑφάντης

καὶ ὁ σκυτεὺς καὶ ὁ οἰκοδόμος ἀναλόγως, ὡς εἴρηται, ἀλλήλους
ἀντευποι-
οῦντες καὶ ὠφελοῦντες) οὐκ ἀπεικότως ἀξιοῦσιν ἐπίσης ἀντιφιλεῖσθαι. ὁ
γὰρ τὰ ἴσα καὶ τὰ ὅμοια ἀντευποιῶν οἷς πέπονθε δίκαιός ἐστι φιλεῖσθαι
ὡς φιλεῖ. εἰ δ' ὁ μὲν δι' ἄλλο τι φιλεῖ, ὁ δὲ δι' ἕτερον, ἐν οἷς οὐκ ἐν-
δέχεται τὸ κατὰ ἀναλογίαν ἴσον γενέσθαι, γελοῖόν ἐστι τὸ ἀξιοῦν ἐπίσης
ἀντιφιλεῖσθαι, ὡς ἐπὶ τοῦ ἐραστοῦ καὶ τῆς ἐρωμένης ἔχει. οὐ γὰρ τὸ
αὐτὸ τούτοις ἐστὶ φιλητὸν ὡς τοῖς εἰρημένοις τὸ χρήσιμον, ἀλλὰ τῷ μὲν
ἐραστῇ φιλητόν ἐστι τὸ εἶδος, τῇ δ' ἐρωμένῃ τὰ χρήματα· ἐν οἷς παγχά-
λεπόν ἐστι τὴν κατ' ἀναλογίαν ἰσότητα θηρᾶσθαι. ἃ μὲν οὖν μέλλει λέ-
γειν διὰ τῶν προκειμένων, ταῦτά ἐστι. τὰ δ' αὐτῶν τῶν λέξεών εἰσιν·
ἐνίοτε μὲν ὁ ἐραστὴς ἐγκαλεῖ, ὅτι οὐκ ἐπίσης ἀντιφιλεῖται,
οὐδὲν ἔχων εἰ ἔτυχε φιλητόν, τουτέστι μήτε χρήσιμος ὢν μήτ' ἄλλως
ἡδύς· χρήσιμος μὲν γὰρ οὐκ ἔστι τῷ ἐρωμένῳ ἢ τῇ ἐρωμένῃ, εἰ τὰ
χρήματα ἐπιλέλοιπεν αὐτὸν δι' ἃ ἐφιλεῖτο· οὐχ ἡδὺς δέ, εἰ γεγήρακεν.
ἔστι γὰρ ὅτε καὶ τῶν χρημάτων ἔτι σωζομένων διὰ τὸ γῆρας ἀηδεῖς εἰσι
τοῖς ἐρωμένοις ἢ ταῖς ἐρωμέναις. ὁτὲ μὲν οὖν, ὡς εἴρηται, ὁ ἐραστὴς
ἐγκα-
λεῖ, ὁτὲ δὲ ὁ παμβέβηλος ἐρώμενος, ὅτι πρὸ τῆς ἀσελγεστάτης μίξεως
πάντα ὅσα βούλεται ποιήσειν αὐτῷ ἐπαγγελλόμενος ὁ ἐραστὴς οὐδὲν
ἐκείνων
ἐπιτελεῖ. ὥστε συμβαίνει διὰ τὰ τοιαῦτα ἐγκλήματα καὶ τῆς φιλίας διά
κης οὔτε ἡ ἀρετὴ μόνη πρὸς εὐδαιμονίαν (καὶ δέδεικται τοῦτο τῷ ἐξη-
γητῇ Ἀλεξάνδρῳ ἔν τινι τῶν αὑτοῦ μονοβίβλων) οὔτε ἡ τῶν ἐκτὸς
ἀγαθῶν
παρουσία, ἀλλ' εἰσὶ καὶ τούτων παρόντων ἐνδεεῖς. δέονται γάρ, ἐπειδὴ
ἐνέργειαν καὶ τὴν πολιτικὴν εὐδαιμονίαν τίθενται, τῶν ἰδίων
581
ὑποκειμένων
περὶ ἃ ἐνεργήσουσιν. εἰ γὰρ πᾶσα ἐνέργεια πρός τι καὶ περί τι, δεῖ τῶν
περὶ ἃ ἐνεργήσουσιν. ἀνάγκη γὰρ ἀναιρεθῆναι τὰς πράξεις καὶ ἐνεργείας
τοῦ πολιτικοῦ εὐδαίμονος, μὴ ὄντων τῶν κινούντων καὶ ἐπισπώντων
αὐτὸν
πρὸς τὸ ἐνεργεῖν. ὥσπερ γὰρ χρῄζει ὀργάνων, δι' ὧν ἂν ἐνεργήσῃ, οὕτω
καὶ ὑποκειμένων περὶ ἅ. καὶ τοῦτο καὶ ἐπ' αὐτῶν τῶν ἄλλων δῆλον,
καὶ πρώτων τῶν ἐναρέτων. ὅ τε γὰρ δίκαιος δεῖται, πρὸς οὓς δικαιοπρα-
γήσει (εἰ γὰρ ἡ δικαιοσύνη τοῦ ἴσου τοῦ κατὰ ἀναλογίαν ἑκάστῳ ἐστὶ
δια-
νεμητική, δεῖται οἷς τὸ κατ' ἀξίαν ἀποδώσει· μὴ παρόντων οὖν τούτων
ἀνῄρηται ἡ ἐνέργεια αὐτοῦ καὶ ἡ δικαιοπραγία) ὅ τε ἀνδρεῖος δεῖται τῆς
τῶν πολεμίων παρουσίας (οὐ δύναται γὰρ πολεμίων μὴ παρόντων
ἐνεργῆσαι
τὰ ἀνδρικά), ὅ τε σώφρων ὡσαύτως δεῖταί τινων, πρὸς οὓς τὰ σωφρονικὰ
διαπράξεται (τούτων τε οὖν αὐτοῖς χρεία, καὶ ἔτι ὀργάνων· τῷ μὲν γὰρ
ἐλευθερίῳ χρημάτων, τῷ δ' ἀνδρείῳ ὅπλων καὶ τῷ δικαίῳ ἐκείνων, ἃ
μέλλει διανέμειν) καὶ ὁ φρόνιμος τέλους ἤ τινων τελῶν, ἵνα τὰ πρὸς τὴν
λῆψιν αὐτῶν καὶ κατάσχεσιν συντελοῦντα εὑρήσει. ὁ δὲ θεωρητικὸς
οὐδε-
νὸς χρῄζει· ἔχων γάρ, ὡς εἴρηται, τὸ ὅλον τῆς οἰκείας δυνάμεως ἀγαθὸν
ἀπροσδεὴς καὶ ὅλως οὐ δεῖταί τινος ἄλλου πρὸς τὸ ἐνεργεῖν περὶ αὐτό.
πιστεύομεν τὸ θεῖον ζῆν καὶ ἐνεργεῖν’. πᾶσα δὲ ἐνέργεια ἢ πρακτικὴ ἢ

ποιητικὴ ἢ θεωρητική. εἰ οὖν μήτε πράττει μήτε ποιεῖ τὸ θεῖον ἐνερ-
γοῦν, λείπεται τὸ τρίτον ἡ θεωρία. ἀλλὰ μὴν κρατίστη καὶ ἀρίστη καὶ
ἀκροτάτη ἡ τοῦ θεοῦ ἐνέργεια καὶ ἡ συγγενὴς ἄρα ἡμῶν ἐνέργεια τῇ τοῦ
θεοῦ ἐνεργείᾳ ἀρίστη καὶ ἀκροτάτη καὶ τελεία ἡ θεωρία ἐστίν. ὅτι δὲ ἡ
τοῦ θεοῦ ἐνέργεια οὐκ ἐν πράξει οὐδὲ ἐν ποιήσει ἢ ἐν πολιτικῇ εὐδαιμο-
νίᾳ ἀλλὰ θεωρίᾳ ἐστί, δείκνυσι λέγων· αἱ ἠθικαὶ ἀρεταὶ πᾶσαι τῶν πα-
θῶν εἰσιν, ὡς δέδεικται, μετρηταί· τὰ δὲ πάθη οὔκ εἰσιν ἐν θεῷ, ὥστε
οὐδὲ αἱ ἠθικαὶ ἀρεταί· οὐδὲ δεῖται αὐτῶν, ὥστε οὐδὲ κατὰ τὴν πολιτικὴν
εὐδαιμονίαν εὐδαίμων ἐστί. τί γὰρ ἂν δέοιτο τὸ θεῖον δικαιοσύνης; εἰ γὰρ
δικαιοσύνη ἐστὶ τὸ κατὰ ἀναλογίαν ἀνταλλάττεσθαι καὶ ἀμοιβὰς

ποιεῖσθαι
τάς τε παρακαταθήκας ἀποδιδόναι, γελοῖον ἂν φανείημεν ἡμεῖς τε καὶ
ἐκεῖ-
νος, ἡμεῖς μέν, εἰ τοιαῦτα περὶ θεοῦ ὑπολαμβάνοιμεν, ἐκεῖνος δέ, εἰ τοι-
582
ούτοις ἐνασχολεῖται. τί δ' ἂν δέοιτο ἀνδρείας, ᾧ μηδέν ἐστι δεινὸν μηδὲ

φοβερόν; τί δὲ ἐλευθεριότητος; ἄτοπον γὰρ εἴ τις αὐτῷ παρεῖναι νομίζοι
χρήματα καὶ νόμισμα καὶ δόσεις τούτων καὶ λήψεις, οἷς δεῖ διδόναι καὶ
ἀφ' ὧν λαμβάνειν. τί δὲ σώφρων ἐστίν; ἢ βαρὺς καὶ φορτικὸς ὁ ἔπαι-
νος, τὸ λέγειν ὡς ἐπιθυμεῖ μέν, κρατεῖ δὲ καὶ οὐκ ἄγεται πρὸς τῆς ἐπι-
θυμίας· μῶμος γὰρ αὐτῷ μᾶλλον καὶ οὐκ ἔπαινος τοῦτο. τί γὰρ ἂν
οὕτως ἔχων διαφέρει τῶν ἐγκρατῶν καὶ καρτερικῶν; διαιροῦσιν οὖν ἡμῖν
πάσας τὰς ἀρετὰς καὶ τὰς κατ' αὐτὰς ἐνεργείας μικραὶ καὶ ἀνάξιοι φαί
Michael Phil., In parva naturalia commentaria P. 133, line 4
θεν δὲ τὰ σελάχη· καίτοι καὶ αὐτὰ ἐν ἑαυτοῖς ζῳοτοκεῖ· ἀλλ' οὖν αὐτὰ
πρότερον ἐν ἑαυτοῖς ᾠοτοκήσαντα οὕτω ζῳοτοκεῖ, καὶ ἅμα τῷ ζῳωθῆναι
τὸ ᾠὸν εὐθὺς πίπτει θύραζε. καὶ ἐκεῖνα μέν, φησὶ τὰ ζῳοτοκοῦντα
ἐν ἑαυτοῖς, ἔναιμον ἔχει τὸν πνεύμονα, τὰ δὲ ᾠοτοκοῦντα σομφόν· δι'
ἣν σομφότητα καὶ χρῆται τῇ ἀναπνοῇ μανότερον, τουτέστι βραδύτερον
καὶ ὡς εἰπεῖν χαυνότερον, ἀλλ' οὐ σφοδρότερον ὥσπερ τὰ ἄλλα. χρῶνται
δέ, φησί, τῇ ἀναπνοῇ καὶ αἱ χελῶναι καὶ αἱ ὕδραι, ὑπερέχοντα, τουτ-
έστιν ἔχοντα τὸ στόμα ἄνωθεν τῆς τοῦ ὕδατος ἐπιφανείας, ἵνα ἀναπνῇ.
τὸ δὲ καὶ τίκτειν ἐν τῷ ξηρῷ ἢ ἐν τῷ ὑγρῷ ἴσον ἐστὶ τῷ ‘καὶ ἐν τῷ
ξηρῷ καὶ ἐν τῷ ὑγρῷ’. ἃ δέ, φησίν, ἔχουσιν οἱ ἰχθύες, οὔκ εἰσι πόδες,
ἀλλ' ἔχουσιν ὁμοιότητα καὶ ἀναλογίαν ταῖς τῶν πτηνῶν πτέρυξιν. ἐπεὶ
δ' ὁ μὲν πνεύμων ἐστὶ διὰ τὸ δέχεσθαι τὸ πνεῦμα, ὥσπερ τὰ βράγχια
διὰ τὸ τὸ ὕδωρ, οὐδὲν δὲ ἅμα ἀναπνεῖ καὶ δέχεται τὸ ὕδωρ, εἰκότως
οὐδέν ἐστιν ἔχον ἅμα βράγχια καὶ πνεύμονα. τοῦτο δὲ ταὐτόν ἐστι τῷ
’οὐδέν ἐστιν ἔχον πνεύμονα καὶ δεχόμενον ὕδωρ’, εἰ καὶ ἐπὶ τοῦ δελφῖνος
τοῦτο δοκεῖ· ἔχων γὰρ πνεύμονα δοκεῖ δέχεσθαι καὶ ὕδωρ, ὅπερ μετ'
ὀλίγον
δειχθήσεται ψεῦδος.
Michael Phil., In libros de partibus animalium commentaria P. 20, line

19
φέρει, ἀλλὰ μόνην τὴν ὑπεροχὴν καὶ τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον, ταῦτα
ὑπέζευκται ἑνὶ γένει, τουτέστι ταῦθ' ὡς ἕν τι γένος περιέλαβον καὶ
κοινῷ ὀνόματι προσηγόρευσαν τόδε τι, οἷον ὄρνιν ἢ ἰχθύν. τὸ γὰρ τοῦ
κόρακος πτερὸν ἢ τὸ ῥύγχος καὶ τοῦ πυργίτου ὁμοίως καὶ τῶν ἄλλων
ὀρνίθων, ᾗ πτερὰ καὶ ᾗ ῥύγχη, οὐδὲν διαφέρει, μόνῳ δὲ τῷ μακρῷ καὶ
βραχεῖ· τὰ μὲν γὰρ τῶν ὀρνίθων ἐστὶ μακρόπτερα, τὰ δὲ βραχύπτερα.
ἀλλὰ καὶ οἱ πόδες γεράνου καὶ πυργίτου καὶ ἀλεκτορίδος καὶ ἀετοῦ τῷ
583
μὲν σχήματι διαφέρουσιν οὐδέν, τῷ μᾶλλον δὲ καὶ ἧττον. ἀλλὰ καὶ κατὰ
τὰ ἐντὸς μέρη πολλὴν ἔχουσιν ἅπαντες οἱ ὄρνιθες πρὸς ἀλλήλους τὴν
ὁμοιότητα. ὅσα μὲν οὖν ἦν τοιαῦτα, ταῦτα ὑπέζευκται ἑνὶ γένει· ὅσα δὲ
μὴ τῇ φύσει κοινωνεῖ ἀλλὰ διαφέρει, μόνῃ δὲ τῇ ἀναλογίᾳ ἔχουσι τὸ
ταὐτόν, ταῦτα κεχώρισται, καὶ διαφόροις ὀνόμασιν ὠνόμασταί τε καὶ ὡς
διάφορα φύσει νενόμισται· τίνα γὰρ κοινωνίαν φύσεως καὶ ταυτότητα
ἔχει
λεπὶς καὶ πτερὸν ἢ βράγχιον καὶ πνεύμων, ὥστε ὡς μία τις φύσις λογί-
ζεσθαι [ὁ ὄρνις καὶ ὁ ἰχθύς] καὶ διὰ τοῦτο καὶ κοινῷ ὀνόματι πρὸς τῇ
ταυτότητι τῆς φύσεως προσαγορεύεσθαι; πάντως οὐδεμίαν, ἀλλὰ μόνῃ τῇ
ἀναλογίᾳ τὸ ταὐτὸν σώζει· ὃ γὰρ ἐν κόρακι ποιεῖ πνεύμων, τοῦτο ἐν

λάβρακι ποιεῖ βράγχιον. τὸ δὲ τοῦτο δὲ ποιεῖν ἐπὶ πᾶσιν οὐ ῥᾴδιον
εἴρηται ἀντὶ τοῦ ἐπὶ πᾶσι δὲ εὑρίσκειν κοινότητα μὲν φύσεως, ὥσπερ ἐπὶ
τῶν πτερῶν καὶ τῶν ῥύγχων, διαφορὰν δὲ κατὰ μόνον τὸ μᾶλλον καὶ
ἧττον οὐ ῥᾴδιον. τὰ γὰρ πλεῖστα τῶν ζῴων τῇ ἀναλογίᾳ τὸ ταὐτὸν

25
ἀλλὰ καὶ οἱ πόδες γεράνου καὶ πυργίτου καὶ ἀλεκτορίδος καὶ ἀετοῦ τῷ
μὲν σχήματι διαφέρουσιν οὐδέν, τῷ μᾶλλον δὲ καὶ ἧττον. ἀλλὰ καὶ κατὰ
τὰ ἐντὸς μέρη πολλὴν ἔχουσιν ἅπαντες οἱ ὄρνιθες πρὸς ἀλλήλους τὴν
ὁμοιότητα. ὅσα μὲν οὖν ἦν τοιαῦτα, ταῦτα ὑπέζευκται ἑνὶ γένει· ὅσα δὲ
ἔχει

σώζει, οὐ τῇ φύσει· εἰ δὲ τοῦτο, πῶς οἷόν τ' ἦν ἅπαντα ἑνὶ προσαγορεῦσαι
ὀνόματι.
584

29

ἔχει

σώζει, οὐ τῇ φύσει· εἰ δὲ τοῦτο, πῶς οἷόν τ' ἦν ἅπαντα ἑνὶ προσαγορεῦσαι
ὀνόματι.

23
Ἃ δὲ λέγει περὶ τῶν σπλάγχνων σαφῆ. τὸ δὲ ὥσπερ

τῶν ἐκτὸς μορίων οὐ πᾶσι τῶν αὐτῶν χρῆσις ἴσον ἐστὶ τῷ ‘οὐ πᾶσι
τοῖς ἐκτὸς μορίοις πρὸς τὰ αὐτὰ χρώμεθα’. οὐ γὰρ οἷς χρώμεθα
μορίοις πρὸς βάδισιν, τούτοις καὶ πρὸς τὸ τὴν τροφὴν λεαίνειν, ἀλλ'
ἑτέροις. τὸ δὲ αἱματωδέστερα γὰρ καὶ μέγιστα κατὰ λόγον,
μέγιστα μὲν εἶπε, διότι αἱματικά εἰσι, πάμπολυ δὲ ἐν τοῖς νεογνοῖς τὸ
αἷμα. τούτου γάρ ἐστι δηλωτικὸν τὸ διὰ τὸ εἶναι τὸ εἶδος τῆς
ὕλης καὶ τὸ πλῆθος ἐμφανέστατον, εἶδος καὶ πλῆθος ἐκ παραλλήλου
θείς, ἐμφανέστατον δὲ ἀντὶ τοῦ πολύ· πολὺ γὰρ ἐν αὐτοῖς τὸ αἷμα,
ὅπερ ἐστὶν ὕλη τῶν σπλάγχνων. τὸ δὲ κατὰ λόγον πρόσκειται, ὅτι ὑπερ-
βαίνει τὴν ἀναλογίαν τοῦ ὅλου σώματος. ἀναγκαῖον δὲ λέγει σῶμα τὸ
ἀπὸ τῆς κεφαλῆς μέχρι τοῦ ἀφ' οὗ ἐξέρχεται τὰ περιττώματα. κεῖται
οὖν ἡ καρδία ἐν τῷ μέσῳ τοῦ ἀναγκαίου σώματος· ὥσπερ δὲ ἀρχὴ τοῦ
ἀναγκαίου σώματος ἡ κεφαλή, οὕτω πέρας ᾗ τὰ περιττώματα ἐκκρίνεται.
ἀναγκαῖον δὲ καλεῖ τὸ τοιοῦτον σῶμα διὰ τὸ μὴ δύνασθαι χωρὶς τούτου
εἶναι τὸ ζῷον· χωρὶς μὲν γὰρ χειρῶν ἢ ποδῶν ἢ ὤτων ἢ ῥινῶν εἶναι
δύναται, ἄνευ δ' ἐκείνου ἀδύνατον. τὸ δὲ δῆλον δ' ὡς οὐδὲ προστι-
θέμενα φθείρει εἴρηκε διὰ τὸ γίνεσθαί τινας ἀνθρώπους ἑξαδακτύλους,
585
ὅμως μὴ φθείρεσθαι τὸν ἄνθρωπον ὑπὸ τῆς τοιαύτης προσθέσεως. δύς-

ριγον δὲ εἶπε τὸν ἐγκέφαλον ἀντὶ τοῦ ταχέως ῥιγοῦντα. καὶ ἐπεὶ ψυχρὸς
ὁ ἐγκέφαλος, αἱ δὲ φλέβες θερμαί, ἐπεὶ καὶ τὸ ἐν αὐταῖς αἷμα,

17
διψητικώτατα τὰ τοῦτον ἔχοντα εἶναι· διψητικὰ δὲ ὄντα ἀνάγκη δι' ἃς

αἰτίας σαφῶς αὐτὸς λέγει, κύστιν ἔχειν. ὅσα δὲ τὸν πνεύμονα ἔχει
σομφὸν
καὶ πλήρη ἀέρος, ἀλλ' οὐχ αἵματος (τὸ γὰρ πλῆρες αἵματος οὐ σομφόν)
ὅσα οὖν σομφὸν ἔχει τὸν πνεύμονα καὶ διὰ τοῦτο ψυχρόν, ὀλιγόποτά ἐστι
καὶ ἄδιψα. σαφῆ δὲ τὰ ἑξῆς. ἐν δὲ τῇ λέξει τῇ διὰ τὸ τρέπεσθαι εἰς

ταῦτα τὸ περιγινόμενον τοῦ περιττώματος εἰς ταῦτα λέγει τὰς
φολίδας καὶ τὰς λεπίδας. λέγει δὲ μὴ ἔχειν κύστιν ὅσα φολίδας ἔχει,
πλὴν τῶν χελωνῶν· αἱ γὰρ χελῶναι, καίπερ οὖσαι φολιδωταί, ἔχουσι
κύστιν. αἴτιον δ' ὅτι αἱ μὲν θαλάττιαι χελῶναι ἔχουσι τὸν πνεύμονα σαρ-
κώδη καὶ ἔναιμον καὶ διὰ τοῦτο θερμόν, καὶ διὰ τοῦτο διψητικώταται, αἱ
δὲ χερσαῖαι μείζω τῆς ἀναλογίας τοῦ ὅλου σώματος αὐτῶν, καὶ διὰ τοῦτο
καὶ θερμόν· μείζων γὰρ ὢν τῇ ἀναλογίᾳ νικᾷ καὶ ἡ ἐν αὐτῷ θερμότης.

διά τοι τοῦτο καὶ αἱ κύστεις τῶν θαλαττίων χελωνῶν μείζους εἰσί, τῶν δὲ
χερσαίων σμικρόταται. ἀλλ' οὐδὲ νεφροὺς οὐδὲν ἔχει τῶν φολιδωτῶν ἢ
λεπιδωτῶν πλὴν τῶν εἰρημένων χελωνῶν· ἔν τισι δέ, φησί, τῶν ὀρνίθων
νεφροὶ μὲν οὐχ ὑπάρχουσιν, ἀλλὰ σαρκία πλατέα εἰς πολλὰ διεσπαρμένα,
νεφροειδῆ ὄντα εὑρίσκεται, ἅπερ πλατέα καὶ νεφροειδῆ ἔχουσιν ἀντὶ

νεφρῶν·
τούτων γάρ ἐστι δηλωτικὸν τὸ ἀλλ' ὡς τῆς εἰς τοὺς νεφροὺς τεταγ-
μένης σαρκὸς οὐκ ἐχούσης χώραν, καὶ τὰ ἑξῆς. εἴη δ' ἂν τὸ τῆς
λέξεως κατάλληλον τοιοῦτον ‘ἀλλ' ἐν ἐνίοις τῶν ὀρνίθων οὐκ ἐχούσης
χώραν τῆς σαρκὸς τῆς εἰς τοὺς νεφροὺς τεταγμένης, τουτέστι μὴ δυνη

18
αἰτίας σαφῶς αὐτὸς λέγει, κύστιν ἔχειν. ὅσα δὲ τὸν πνεύμονα ἔχει
586
σομφὸν
καὶ πλήρη ἀέρος, ἀλλ' οὐχ αἵματος (τὸ γὰρ πλῆρες αἵματος οὐ σομφόν)
ὅσα οὖν σομφὸν ἔχει τὸν πνεύμονα καὶ διὰ τοῦτο ψυχρόν, ὀλιγόποτά ἐστι
καὶ ἄδιψα. σαφῆ δὲ τὰ ἑξῆς. ἐν δὲ τῇ λέξει τῇ διὰ τὸ τρέπεσθαι εἰς

ταῦτα τὸ περιγινόμενον τοῦ περιττώματος εἰς ταῦτα λέγει τὰς
φολίδας καὶ τὰς λεπίδας. λέγει δὲ μὴ ἔχειν κύστιν ὅσα φολίδας ἔχει,
πλὴν τῶν χελωνῶν· αἱ γὰρ χελῶναι, καίπερ οὖσαι φολιδωταί, ἔχουσι
κύστιν. αἴτιον δ' ὅτι αἱ μὲν θαλάττιαι χελῶναι ἔχουσι τὸν πνεύμονα σαρ-
κώδη καὶ ἔναιμον καὶ διὰ τοῦτο θερμόν, καὶ διὰ τοῦτο διψητικώταται, αἱ
δὲ χερσαῖαι μείζω τῆς ἀναλογίας τοῦ ὅλου σώματος αὐτῶν, καὶ διὰ τοῦτο
καὶ θερμόν· μείζων γὰρ ὢν τῇ ἀναλογίᾳ νικᾷ καὶ ἡ ἐν αὐτῷ θερμότης.

διά τοι τοῦτο καὶ αἱ κύστεις τῶν θαλαττίων χελωνῶν μείζους εἰσί, τῶν δὲ
χερσαίων σμικρόταται. ἀλλ' οὐδὲ νεφροὺς οὐδὲν ἔχει τῶν φολιδωτῶν ἢ
λεπιδωτῶν πλὴν τῶν εἰρημένων χελωνῶν· ἔν τισι δέ, φησί, τῶν ὀρνίθων
νεφροὶ μὲν οὐχ ὑπάρχουσιν, ἀλλὰ σαρκία πλατέα εἰς πολλὰ διεσπαρμένα,
νεφροειδῆ ὄντα εὑρίσκεται, ἅπερ πλατέα καὶ νεφροειδῆ ἔχουσιν ἀντὶ

νεφρῶν·
τούτων γάρ ἐστι δηλωτικὸν τὸ ἀλλ' ὡς τῆς εἰς τοὺς νεφροὺς τεταγ-
μένης σαρκὸς οὐκ ἐχούσης χώραν, καὶ τὰ ἑξῆς. εἴη δ' ἂν τὸ τῆς
λέξεως κατάλληλον τοιοῦτον ‘ἀλλ' ἐν ἐνίοις τῶν ὀρνίθων οὐκ ἐχούσης
χώραν τῆς σαρκὸς τῆς εἰς τοὺς νεφροὺς τεταγμένης, τουτέστι μὴ δυνη-
θείσης συστῆναι καὶ εἰς ἕν τι συναθροισθῆναι τῆς σαρκὸς τῆς εἰς γένεσιν

16
δύο μὲν τοῖς ποσὶ καὶ δύο δὲ τοῖς ὤμοις, δέδεικται καὶ τοῦτο ἐν ἐκείνοις.
λέγει δὲ τοὺς ὄρνιθας εἶναι τονικοὺς καὶ ἰσχυροὺς κατὰ τὰ πτερύγια.
λέγει
δὲ καὶ πάντα ὅσα ζῳοτοκεῖται ἢ ᾠοτοκεῖται ἐν τῇ γενέσει ἔχειν ὀμφαλόν,
τῶν δ' ὀρνίθων αὐξηθέντων ἄδηλός ἐστιν. λέγει δὲ τὴν ἀκριβῆ τού-
των αἰτίαν εἰπεῖν ἐν τοῖς Περὶ ζῴων γενέσεως, ἀλλὰ καὶ ἐνταῦθα λέγει
ὅτι ἐπὶ τῶν ὀρνίθων ἡ σύμφυσις τοῦ ὀμφαλοῦ εἰς τὸ ἔντερόν ἐστιν, οὐδὲν
δὲ ἔντερον δύναται ἐκτὸς εἶναι τοῦ θώρακος· διὰ τοῦτο εἰσερχόμενος
ἄδηλος γίνεται ἐπὶ τῶν ὀρνίθων ὁ ὀμφαλός. ἐπὶ δὲ τῶν ζῳοτόκων ἐπειδὴ
μόριόν τι τῶν φλεβῶν τυγχάνει ὂν ὁ ὀμφαλός, αἱ δὲ φλέβες δύνανται
ἐκτὸς
εἶναι καὶ περὶ τὸ δέρμα, εὐλόγως ἐστὶ φανερός. λέγει δὲ τοὺς πτητικοὺς
ὄρνιθας ὡς πρὸς τὴν ἀναλογίαν τοῦ οἰκείου σώματος μεγάλας ἔχειν τὰς
πτέρυγας καὶ τὰ ἐν ταύταις πτερά· τοῖς δὲ γαμψώνυξιν ἄχρηστα εἶναι τὰ
587
πλῆκτρα, ὑπάρχειν δὲ μᾶλλον ταῦτα ἐν τοῖς τῶν βαρέων ὀρνίθων

σκέλεσι,
διὰ τὸ χρήσιμα εἶναι ἐν ταῖς πεζαῖς μάχαις. τούτοις δὲ τοῖς βαρέσιν ὄρνισι
καὶ πεζεύουσιν οὐ μόνον ἄχρηστοί εἰσιν οἱ γαμψοὶ ὄνυχες, ἀλλὰ καὶ βλα-
βεροί· ἐμπηγνύμενοι γὰρ ἐν τῇ γῇ οὐκ ἐῶσιν αὐτοὺς ἀνεμποδίστως
πορεύε-
σθαι. διὸ καὶ τὰ γαμψώνυχα πάντα χαλεπῶς πορεύεται ἢ οὐδὲ πορεύεται,
ἀλλὰ ἅλλεται. οὐδεὶς δὲ τῶν ὀρνίθων ἅμα πλῆκτρά τε ἔχει καὶ ῥύγχους
μέγεθος, ὁμοίως δὲ καὶ ὀνύχων μέγεθος ἐπὶ τῶν ποδῶν· τούτου γάρ ἐστι
δηλωτικὸν τὸ ἅμα δ' ἄλλοθι καὶ ἄλλοθι ἕκαστα τούτων οὐ ποιεῖ.
ἀσθενὴς γὰρ γίνεται ἡ ὕλη εἰς πολλὰ διασπωμένη, καὶ οὐκ ἀρκεῖ ἅμα εἰς
Michael Phil., In libros de animalium motione commentarium P. 118,

line 12
τοῦ ἐναντίου μίξει ἐστὶ βραδύτερον, ἐναντία δὲ ἡ ἠρεμία τῇ κινήσει·

ὥστε
ἠρεμεῖ ὁ ἐλάττων βραδύτερον κινούμενος, εἰ καὶ λανθάνει ἡμᾶς μὴ
βουλο-
μένους διαπονεῖν περὶ τὸ τὰ τοιαῦτα βλέπειν. φέρε γὰρ λόγου χάριν (τὴν
γὰρ
ἀκρίβειαν ἐν τούτοις οὐ ζητητέον· σαφηνείας γὰρ μόνον τῶν λεγομένων,
ἀλλ' οὐχ ὁμοιότητος ἕνεκα τὸ ὑπόδειγμα παράγεται) φέρε οὖν λόγου
χάριν
εἰπεῖν ὅτι ὥσπερ ὁ πόλος πρὸς τὸν ἰσημερινὸν ἢ καὶ ἁπλῶς πρὸς ἅπαντας
τοὺς ὑπὸ τῶν ἀστέρων γραφομένους κύκλους ἔχει, οὕτω καὶ οἱ ἐλάττονες
τροχοὶ πρὸς τοὺς μείζονας. ἀλλὰ ταῦτα μὲν οὕτως ἡμᾶς δὲ καλῶς ἔχει
εἰδέναι ὅτι τὸ τῶν αὐτομάτων ὑπόδειγμα εἴληπται ὡς ἀνάλογον τοῖς ἐν
ἡμῖν νεύροις, τὸ δὲ τοῦ ἁμαξίου διὰ δύο λόγους μόνους καὶ οὐκέτι δι'
ἄλλο τι, δι' ἕνα μὲν λόγον ὡς ἀναλογίαν ἔχοντα τὰ ξύλα πρὸς τὰ ὀστᾶ, δι'
ἄλλον δὲ ὅτι ὡς ἐνταῦθα οἱ ἐλάττονες τροχοὶ ὥσπερ κέντρον ἀκίνητον

γίνονται, οὕτω καὶ ἐν τῷ ζῴῳ αἱ καμπαί· καὶ γὰρ ἐν ταῖς καμπαῖς, ὡς
πολλάκις εἴρηται, τὸ μὲν κινεῖται, τὸ δὲ ἠρεμεῖ. ἡ μὲν οὖν τῶν λεγομέ-
νων διάνοια, οἶμαι, τοιαύτη. ἐν δὲ τῇ λέξει τῇ καὶ τὸ ἁμάξιον ὅπερ
αὐτὸ ὀχούμενον κινεῖ εἰς εὐθὺ τοιοῦτόν ἐστι ‘τὸ ἁμάξιον εἰς εὐθὺ
κινεῖ τὸ φερόμενον ὑπ' αὐτοῦ’· ὀχούμενον γὰρ τὸ φερόμενον ὑπὸ τοῦ
ἁμα-
588
ξίου εἶπεν. εἰ γὰρ καὶ κύκλῳ κινοῦνται οἱ τροχοί, ἀλλ' οὖν τὸ ὀχούμενον
καὶ φερόμενον βάρος εἰς εὐθὺ κινοῦσιν. ἀλλὰ τοῦτο μέν, εἰ μὴ πλανῶμαι,
οὐδεμίαν εἰκόνα τῆς ὑφ' ἡμῶν γινομένης κινήσεως σώζει· τὸ δ' ἐφεξῆς,
Michael Phil., In librum de animalium incessu commentarium P. 170,

line 4
του. διὰ δὲ τοῦ οὐ βεβλαίσωνται οὐ τοῦτο ἐδήλωσεν, ὡς ἄν τῳ δόξειεν,

ὅτι οὔκ εἰσι βλαισοί, ἀλλ' ὅτι οὐχ ἡνίκα τὴν πορείαν ποιοῦνται
βλαισοῦνται,
ἀλλ' ὅτι πάντοτε βλαισοί εἰσιν· οὐ γὰρ ἂν εἴα αὐτοὺς ἐν ταῖς πορείαις ἡ
σκληρότης βλαισοῦσθαι, εἰ μὴ ἐκ γενετῆς βλαισοὶ ἦσαν. οἱ δὲ
ψηττοειδεῖς,
φησί, τῶν ἰχθύων βαδίζουσιν ὡς οἱ ἑτερόφθαλμοι· οἱ γὰρ ἑτερόφθαλμοι
πρὸς τοὺς ὤμους στρέφοντες μετρίως τοὺς αὐχένας οὕτω βαδίζουσι.
σαφῆ
δὲ τὰ ἑξῆς· λέγει δὲ τοὺς ὄρνιθας ἔχειν πόδας διὰ τὸ μὴ δύνασθαι αἰεὶ
μετεώρους εἶναι. δέδωκεν οὖν αὐτοῖς ἡ φύσις τοὺς πόδας, ἵνα
κοπιάσαντες
ἐν τῇ πτήσει βαδίζωσιν ἐν τῇ γῇ. πρὸς τούτοις δὲ λέγει τοὺς ὄρνιθας
τρόπον τινὰ ὁμοίως ἔχειν τοῖς ἰχθύσιν· πρόσκειται δὲ τὸ τρόπον τινὰ
διὰ τὸ κατὰ ἀναλογίαν ταῦτα ἔχειν τὴν ταυτότητα. ὅτι δὲ ἔχουσιν ὁμοιό-
τητα δῆλον· αὐτίκα τοῖς μὲν ὄρνισιν αἱ πτέρυγες δύο καὶ ἄνω πρὸς τὰ
πρανῆ, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἰχθύσι δύο πτερύγια ἐν τῷ πρανεῖ· ὁμοίως τοῖς μὲν
ὄρνισιν ἐν τοῖς ὑπτίοις οἱ πόδες, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἰχθύσιν ἐν τοῖς ὑπτίοις καὶ
ἐγγὺς τῶν πρανῶν πτερύγια ἀντὶ ποδῶν τοῖς πλείστοις· καὶ οἱ μὲν ὄρνιθες
ἔχουσιν ὀρροπύγιον, οἱ δ' ἰχθύες οὐραῖον.
Μιχαήλ. Σχόλια στα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη.

P. 2, line 6
Ἐπειδὴ τῆς αὐτῆς καὶ μιᾶς ἐστιν ἐπιστήμης θεωρεῖν τἀναντία, οἷον
μουσικῆς τὸ ἡρμοσμένον καὶ ἀνάρμοστον, ἀριθμητικῆς τὸ περιττὸν καὶ
ἄρτιον, καὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως, ἔστι δὲ καὶ ἡ δικαιοσύνη τῇ ἀδικίᾳ καὶ τὸ
δίκαιον τῷ ἀδίκῳ ἐναντία, εὔλογόν ἐστιν, ἵνα μὴ λέγωμεν ἀναγκαῖον,
περὶ
ἀμφοῖν ἰδεῖν, περὶ ποίας πράξεις οὖσαι τυγχάνουσιν. ὡς γὰρ ἡ δειλία καὶ
589
ἡ ἀνδρία περὶ φόβους ἦσαν καὶ θάρση τὰ περὶ τοὺς πολέμους, καὶ ἡ
σωφροσύνη καὶ ἡ ἀκολασία περὶ ἡδονὰς καὶ λύπας τὰς περὶ μῖξιν
ἄρρενος
καὶ θήλεος, οὕτω καὶ ἡ προκειμένη δικαιοσύνη καὶ ἀδικία περὶ τὸ ἴσον
καὶ ἄνισον, ὡς δείξει προϊών. σκεπτέον, φησί, περὶ ποίας τυγχάνουσιν
οὖσαι πράξεις. λέγει δὲ πρᾶξιν τὴν δικαίαν διανομήν, οὖσαν κατὰ τὴν
γεωμετρικὴν ἀναλογίαν, καὶ τὴν τῶν ἀδικημάτων ἐπανόρθωσιν, οὖσαν
καὶ
αὐτὴν κατὰ ἀναλογίαν, οὐ τὴν γεωμετρικὴν ἀλλὰ τὴν ἀριθμητικήν, ὧν
τὴν διαφορὰν ἐροῦμεν, ὅταν λέγῃ περὶ αὐτῶν ἐν τῷ παρόντι βιβλίῳ. τὸ
δὲ ποία μεσότης ἐστὶν ἡ δικαιοσύνη, ἐπεὶ αἱ ἀρεταὶ μεσότητες ἐδεί-
χθησαν οὖσαι, καὶ τίνων μέσον ἐστίν. ἔστι δὲ ὡς δείξει μεσότης ὑπερ-
βολῆς καὶ ἐλλείψεως, καὶ τὸ δίκαιον μέσον τοῦ πλείονος καὶ ἐλάττονος.
ἡ δὲ σκέψις ἡμῖν ἔστω κατὰ τὴν αὐτὴν μέθοδον τοῖς προειρη-
μένοις. εἴρηκε γὰρ καὶ κατ' ἀρχὰς ἐν τῷ πρώτῳ τῆς παρούσης πραγ-
ματείας ὅτι οὐ πάντα τὴν ἀποδεικτικὴν ἀκρίβειαν ἐπιδέχεται τὴν ἐκ τῶν
καθ' αὑτὰ ᾗ αὐτὰ τοῖς

P. 2, line 7
μουσικῆς τὸ ἡρμοσμένον καὶ ἀνάρμοστον, ἀριθμητικῆς τὸ περιττὸν καὶ

ἄρτιον, καὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως, ἔστι δὲ καὶ ἡ δικαιοσύνη τῇ ἀδικίᾳ καὶ τὸ
δίκαιον τῷ ἀδίκῳ ἐναντία, εὔλογόν ἐστιν, ἵνα μὴ λέγωμεν ἀναγκαῖον,
περὶ
ἀμφοῖν ἰδεῖν, περὶ ποίας πράξεις οὖσαι τυγχάνουσιν. ὡς γὰρ ἡ δειλία καὶ
ἡ ἀνδρία περὶ φόβους ἦσαν καὶ θάρση τὰ περὶ τοὺς πολέμους, καὶ ἡ
σωφροσύνη καὶ ἡ ἀκολασία περὶ ἡδονὰς καὶ λύπας τὰς περὶ μῖξιν
ἄρρενος
καὶ θήλεος, οὕτω καὶ ἡ προκειμένη δικαιοσύνη καὶ ἀδικία περὶ τὸ ἴσον
καὶ ἄνισον, ὡς δείξει προϊών. σκεπτέον, φησί, περὶ ποίας τυγχάνουσιν
οὖσαι πράξεις. λέγει δὲ πρᾶξιν τὴν δικαίαν διανομήν, οὖσαν κατὰ τὴν
γεωμετρικὴν ἀναλογίαν, καὶ τὴν τῶν ἀδικημάτων ἐπανόρθωσιν, οὖσαν
καὶ
αὐτὴν κατὰ ἀναλογίαν, οὐ τὴν γεωμετρικὴν ἀλλὰ τὴν ἀριθμητικήν, ὧν
τὴν διαφορὰν ἐροῦμεν, ὅταν λέγῃ περὶ αὐτῶν ἐν τῷ παρόντι βιβλίῳ. τὸ
δὲ ποία μεσότης ἐστὶν ἡ δικαιοσύνη, ἐπεὶ αἱ ἀρεταὶ μεσότητες ἐδεί-
χθησαν οὖσαι, καὶ τίνων μέσον ἐστίν. ἔστι δὲ ὡς δείξει μεσότης ὑπερ-
βολῆς καὶ ἐλλείψεως, καὶ τὸ δίκαιον μέσον τοῦ πλείονος καὶ ἐλάττονος.
ἡ δὲ σκέψις ἡμῖν ἔστω κατὰ τὴν αὐτὴν μέθοδον τοῖς προειρη-
590
μένοις. εἴρηκε γὰρ καὶ κατ' ἀρχὰς ἐν τῷ πρώτῳ τῆς παρούσης πραγ-
ματείας ὅτι οὐ πάντα τὴν ἀποδεικτικὴν ἀκρίβειαν ἐπιδέχεται τὴν ἐκ τῶν
καθ' αὑτὰ ᾗ αὐτὰ τοῖς πράγμασιν ὑπαρχόντων γινομένην, καὶ νῦν πάλιν
τὸ αὐτὸ διὰ τούτου λέγει, δυνάμει λέγων ὡς καὶ περὶ δικαιοσύνης ἐκ τῶν
πολλαχῶς, ὡς εἶπεν ἐκεῖ, καὶ ἐκ τῶν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ δεῖ τοὺς λόγους

P. 12, line 1
Ἔτι περὶ μὲν τἆλλα πάντα ἀδικήματα γίνεται ἡ ἐπανα-

φορὰ ἐπί τινα μοχθηρίαν.
Ὃ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν· ἐὰν αἱ μοχθηρίαι καὶ αἱ κακίαι πᾶσαι πρὸς

τῷ κοινῷ τῷ τῆς ἀδικίας ὀνόματι καὶ ἰδίῳ τινὶ εἴδει κακίας ὑπάγωνται,
οἷον ἡ μοιχεία τῷ τῆς ἀκολασίας εἴδει καὶ ἡ τῶν ὅπλων ἀποβολὴ καὶ
ῥῖψις τῷ τῆς δειλίας καὶ ἡ ὕβρις τῷ τῆς χαλεπότητος καὶ αἱ ἄλλαι ὁμοίως,
καὶ λέγεται ὁ μοιχὸς καὶ ἀκόλαστος καὶ ἄδικος, εἰ οὖν πᾶσαι αἱ ἄλλαι
οὕτως, ὁ δὲ πλεονέκτης μόνῳ τῷ τῆς ἀδικίας κοινῷ ὀνόματι λέγεται,
δῆλον
ὅτι ἔστι τις ἄλλη μερικὴ ἀδικία ἀνάλογον τῇ δειλίᾳ καὶ τῇ ἀκολασίᾳ, [ἐν]
ᾗ
ὁ πλεονέκτης ὑπάγεται. καὶ εἴη ἂν ἡ ἀναλογία τοιαύτη ** πρὸς
τὴν ἀκολασίαν, ὡς ὁ πλεονέκτης πρὸς τὴν μερικὴν ἀδικίαν, καὶ ὡς ἡ
ἀκολασία πρὸς τὴν ἀδικίαν, οὕτως ἡ μερικὴ ἀδικία πρὸς τὴν κοινὴν
ἀδικίαν. δῆλον τοίνυν γέγονεν ἤδη ὡς ἔστι τις ἀδικία ἄλλη παρὰ τὴν
ὅλην ἀδικίαν ἐν μέρει, συνώνυμος τῇ ὅλῃ ἀδικίᾳ. ἔθος δὲ Ἀριστοτέλει
συνώνυμα λέγειν καὶ τὰ ἀφ' ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν λεγόμενα, ἃ ὡς ἐν τῷ τρίτῳ
τῶν Μετὰ τὰ Φυσικὰ ** μεταξύ ἐστι τῶν τε συνωνύμων

P. 13, line 15
τὸ λοιπὸν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ πλεοναχῶς λέγεται), συμπεραίνεται λέγων ὅτι

μὲν οὖν εἰσι δικαιοσύναι πλείους, καὶ ἑτέρα τις παρὰ τὴν ὅλην, δῆλον·
ἡ γὰρ κατὰ τὸ ἴσον δικαιοσύνη, ὡς εἴρηται, ἑτέρα τίς ἐστι τῆς ὡς νομι-
μότητος καὶ καθόλου δικαιοσύνης. ὅτι μὲν οὖν πλείους εἰσὶ δικαιοσύναι,
591
δέδεικται· τίς δὲ τῷ γένει ἡ ὡς ἐν μέρει δικαιοσύνη καὶ ὁποία τις τὸ

εἶδος, ληπτέον. ἔστι δὴ οὖν τῷ γένει τέως ἰσότης. ἐπεὶ γὰρ ἄδικον κεῖται
τό τε παράνομον καὶ τὸ ἄνισον, δίκαιον δὲ τό τε νόμιμον καὶ ἴσον, κατὰ
μὲν τὸ παράνομον ἡ προτέρα ἤτοι ἡ ὅλη ἀδικία ἐστί, κατὰ δὲ τὸ ἄνισον
ἡ ὡς μέρος ἀδικία· ὁμοίως δὲ καὶ κατὰ μὲν τὸ νόμιμον ἡ ὅλη δικαιοσύνη,
κατὰ δὲ τὸ ἴσον ἡ ὡς μέρος, περὶ ἧς εἰπεῖν πρόκειται. ἐπεὶ δὲ τὸ ἄνισον
καὶ τὸ πλεῖον οὐ ταὐτόν, ἐξ ἀναλογίας τινὸς δείκνυσι τὴν διαφορὰν τῆς
τε μερικῆς ἀδικίας καὶ τῆς ὅλης ἀδικίας, καὶ τῆς μερικῆς δικαιοσύνης καὶ
τῆς ὅλης, δυνάμει λέγων, ὡς τὸ πλέον πρὸς τὸ ἄνισον, οὕτω ἡ μερικὴ
δικαιοσύνη πρὸς τὴν ὅλην δικαιοσύνην. ἀμφότεραι γὰρ ἥ τε μερικὴ
δικαιοσύνη
καὶ τὸ πλέον ὡς μέρος ἐν ὅλοις εἰσίν, ἡ μὲν τῇ δικαιοσύνῃ, τὸ δὲ πλέον
τῷ ἀνίσῳ. ὅτι δὲ τὸ πλέον μέρος ἐστὶ τοῦ ἀνίσου, δείκνυσι λέγων τὸ
μὲν γὰρ πλέον ἄνισον, ὡς καὶ ὁ ἄνθρωπος ζῷον, οὐ μὴν τὸ ἄνισον
πλέον, ὥσπερ οὐδὲ τὸ ζῷον ἄνθρωπος. ἔστι γὰρ ἄνισον καὶ τὸ ἔλαττον,
καὶ κατηγορεῖται τὸ ἄνισον κατὰ ἀμφοτέρων, τοῦ τε πλείονος καὶ τοῦ
ἐλάττονος. εἰπὼν δὲ ὅτι τὸ πλέον ἅπαν ἄνισόν ἐστιν, οὐ μὴν καὶ τὸ
ἄνισον
πᾶν πλέον (τὸ γὰρ ἔλαττον, ὡς εἴρηται, ἄνισον ὂν οὐκ ἔστι πλέον)
ἐπήγαγε

P. 15, line 20
τί ἐστι. μαθόντες γὰρ τὰ μέρη ἔχομεν καὶ τὸ ὅλον ὁποῖόν τί ἐστιν, εἴπερ
τὸ ὅλον ἢ τὸ γένος μηδέν τί ἐστι παρὰ τὰ μέρη ἢ τὰ εἴδη. λέγει τοίνυν
ὅτι ταύτης ἓν μέν ἐστιν εἶδος τὸ ἐν ταῖς διανομαῖς, τὰ δὲ διανεμόμενα
καὶ μεριζόμενα παρὰ τοῦ δικαίου πρός τινας ἢ τιμαί εἰσιν, οἷον ἀξιώματα,
στέφανοι, ἀνδριάντων ἀναστηλώσεις καὶ τοιαῦθ' ἕτερα, ἢ χρήματα. ἐν δὲ

τοῖς χρήμασίν ἐστι καὶ τὰ νομίσματα ἢ γῆ ἢ ἄμπελοι ἢ οἰκόπεδα ἢ ὅσα
νέμονται τοῖς κοινωνοῦσι τῆς πολιτείας, οἷον βασιλείας ἢ ἀριστοκρατίας
ἢ
τιμοκρατίας ἢ δημοκρατίας· ἐν τούτοις γὰρ ἐνδέχεταί τινας πλέον ἔχειν
τῆς
ἀξίας αὐτῶν ἢ ἔλαττον, ἃ τῆς τοῦ ἀδίκου μοίρας ἐστί, τινὰς δὲ τὸ κατ'
ἀξίαν καὶ ἴσον, ὅπερ ἐστὶ τῆς δικαιοσύνης. καὶ ἔστι τοῦτο τὸ
διανεμητικὸν
δίκαιον κατὰ τὴν γεωμετρικὴν ἀναλογίαν. ἓν μὲν οὖν εἶδος τῆς ἐν μέρει
δικαιοσύνης τοῦτο, ἕτερον δὲ τὸ ἐπανορθωτικόν, ὃ ὁρῶμεν καθ' ἑκάστην
τοὺς δικαστὰς ποιοῦντας· τὰς γὰρ γινομένας ἐν τοῖς συναλλάγμασιν
592
ἀνισότητας
καὶ ἀδικίας πειρῶνται ἰσάζειν, καὶ γίνεται τοῦτο κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν
ἀναλογίαν. ἐπεὶ δὲ τὰ τοιαῦτα εἴδη κατὰ τὰς ἀναλογίας ταύτας γίνονται,
ῥη-
τέον πρότερον τίνες εἰσὶν αὗται καὶ πῇ διαφέρουσιν ἀλλήλων, εἶθ' οὕτω
τὴν Ἀριστοτέλους λέξιν μετιτέον. καὶ πρῶτον ῥητέον, τίς ἐστιν ἡ
ἀριθμητικὴ
ἀναλογία. ἔστι δὲ ἀριθμητικὴ ἀναλογία, ὅταν τριῶν ἢ καὶ πλειόνων
ὅρων
ἐφεξῆς κειμένων ἡ μὲν πρὸς ἀλλήλους διαφορὰ κατὰ τὸ ποσὸν ἡ αὐτὴ
ὑπάρχῃ, τουτέστιν ἐν ἰσότητι, κατὰ δὲ τὸν λόγον καὶ τὴν τῶν λόγων
ποιότητα μὴ ἡ αὐτὴ ἀλλ' ἑτέρα. οἷον ἔστωσαν ὅροι ὁ ὀκτώ, ὁ ἑπτά, ὁ

P. 20, line 31
οἱ δ' ἐνδεέστεροι. οἱ δὲ κρίνουσι τὴν ἰσότητα τῇ εὐγενείᾳ καὶ τοὺς

τοιούτους
πάντας ἴσους φασίν. εἰ δὴ τοῦθ' οὕτως ἔχει, οὐ τὸ αὐτὸ ἴσον τε καὶ
δίκαιον ἐν πάσαις ταῖς πολιτείαις ἔσται. ἐρεῖ δὲ περὶ τούτων ὁ
Ἀριστοτέλης
ἐν ταῖς Πολιτείαις καὶ πολλὰ καὶ καλά.

ἴδιον, ἀλλ' ὅλως ἀριθμοῦ.
Μοναδικὸν ἀριθμὸν λέγει ᾧ ἀριθμοῦμεν, οἷον τὴν δεκάδα, ᾗ ἀριθμοῦμεν
τοὺς δέκα ἵππους ἢ τοὺς δέκα ἄνδρας, ὃς καὶ κυρίως ἀριθμὸς λέγεται,
ὁμοίως
καὶ τὴν πεντάδα καὶ εἰκοσάδα καὶ τοὺς ἄλλους ἀριθμούς. ὅλως δὲ ἀρι-
θμοὺς λέγει τὰ ἀριθμητά, οἷον τοὺς δέκα βόας ἢ ἀνθρώπους ἢ τοὺς πέντε
ἵππους ἢ ὄνους. ἀναλογία γάρ, φησίν, οὐ μόνον ἐστὶ τῶν ἐκ μονάδων
συγκειμένων καὶ ὡς μέτρων λαμβανομένων ἀριθμῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν
ἀριθμη-
τῶν ἢ καὶ ἠριθμημένων ὡς γὰρ ἐπὶ τῶν ὡς μέτρων ἀριθμῶν ἔστι τις
ἀναλογία, ὡς ὁ η πρὸς τὸν δ, ὡς ὁ ϛ πρὸς τὸν γ, οὕτως ἔστι καὶ ἐπὶ
τῶν ἀριθμητῶν, ἵππων, κυνῶν, γραμμῶν, ἐπιπέδων καὶ ἁπλῶς ὧν ἐστιν
ἀριθμός. καὶ γὰρ καὶ ἐν τούτοις ἀναλογία ἐστίν· ἔχουσι γὰρ ἀριθμόν· δεῖ
593
γὰρ ἵνα ἀναλογία τις ᾖ, ἀριθμόν τινα εἶναι. καὶ ὅρα πῶς· φαμὲν γάρ,
ὡς ὁ οἰκοδόμος πρὸς τὸν σκυτέα, τὸ ἔργον τοῦ οἰκοδόμου πρὸς τὸ τοῦ
σκυτέως. ἔστι δὲ ὁ οἰκοδόμος δεκαπλασίων τοῦ σκυτέως· καὶ ἡ οἰκία ἄρα
τοῦ ὑποδήματος, οἷον δέκα νομισμάτων ἡ οἰκία εἰ τύχοι ἀξία, τοιούτου

ἑνὸς ἄξιον τὸ ὑπόδημα. ὁρᾷς ὅπως δεόμεθα ἀριθμοῦ εἰς τὸ γενέσθαι

P. 20, line 34

ἴδιον, ἀλλ' ὅλως ἀριθμοῦ.
Μοναδικὸν ἀριθμὸν λέγει ᾧ ἀριθμοῦμεν, οἷον τὴν δεκάδα, ᾗ ἀριθμοῦμεν
τοὺς δέκα ἵππους ἢ τοὺς δέκα ἄνδρας, ὃς καὶ κυρίως ἀριθμὸς λέγεται,
ὁμοίως
καὶ τὴν πεντάδα καὶ εἰκοσάδα καὶ τοὺς ἄλλους ἀριθμούς. ὅλως δὲ ἀρι-
θμοὺς λέγει τὰ ἀριθμητά, οἷον τοὺς δέκα βόας ἢ ἀνθρώπους ἢ τοὺς πέντε
ἵππους ἢ ὄνους. ἀναλογία γάρ, φησίν, οὐ μόνον ἐστὶ τῶν ἐκ μονάδων
συγκειμένων καὶ ὡς μέτρων λαμβανομένων ἀριθμῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν
ἀριθμη-
τῶν ἢ καὶ ἠριθμημένων ὡς γὰρ ἐπὶ τῶν ὡς μέτρων ἀριθμῶν ἔστι τις
ἀναλογία, ὡς ὁ η πρὸς τὸν δ, ὡς ὁ ϛ πρὸς τὸν γ, οὕτως ἔστι καὶ ἐπὶ
τῶν ἀριθμητῶν, ἵππων, κυνῶν, γραμμῶν, ἐπιπέδων καὶ ἁπλῶς ὧν ἐστιν
ἀριθμός. καὶ γὰρ καὶ ἐν τούτοις ἀναλογία ἐστίν· ἔχουσι γὰρ ἀριθμόν· δεῖ
γὰρ ἵνα ἀναλογία τις ᾖ, ἀριθμόν τινα εἶναι. καὶ ὅρα πῶς· φαμὲν γάρ,
ὡς ὁ οἰκοδόμος πρὸς τὸν σκυτέα, τὸ ἔργον τοῦ οἰκοδόμου πρὸς τὸ τοῦ
σκυτέως. ἔστι δὲ ὁ οἰκοδόμος δεκαπλασίων τοῦ σκυτέως· καὶ ἡ οἰκία ἄρα
τοῦ ὑποδήματος, οἷον δέκα νομισμάτων ἡ οἰκία εἰ τύχοι ἀξία, τοιούτου

ἑνὸς ἄξιον τὸ ὑπόδημα. ὁρᾷς ὅπως δεόμεθα ἀριθμοῦ εἰς τὸ γενέσθαι
ἀναλογίαν. ἥ τε γὰρ ἀναλογία λόγων ἰσότης ἐστὶ καὶ ἐν τέτρασιν
ἐλαχίστοις. τὸ ἰσότης ἀντὶ τοῦ ὁμοιότης· ἀναλογία γάρ ἐστι λόγων
ὁμοιό-
της. καὶ ἐπεὶ ἀναλογία ἐστὶ λόγων ὁμοιότης, τὸ δὲ ὅμοιον τινὶ ὅμοιον,

P. 22, line 26
594
αὐτῷ. ἐναλλὰξ γὰρ κατὰ τοὺς γεωμέτρας ἐστὶ λῆψις τοῦ ἡγουμένου πρὸς
τὸ ἡγούμενον ὡς ἑπομένου, καὶ τοῦ ἑπομένου ὡς ἡγουμένου πρὸς τὸ ἑπό-
μενον. λέγουσι δὲ ἡγούμενον τὸν πρῶτον ὅρον, οἷον τὸν Ἀχιλλέα,
ἑπόμενον
δὲ τὸν Αἴαντα τὸν δεύτερον, καὶ πάλιν ἡγούμενον τὸν τρίτον ὅρον, οἷον
τὰ η νομίσματα, καὶ ἑπόμενον τὰ δ νομίσματα. ὅταν οὖν λέγῃ τις, ὡς ὁ
Ἀχιλλεὺς πρὸς τὸν Αἴαντα, οὕτως τὰ η πρὸς τὰ δ, λαμβάνει ἡγούμενον
τὸν Ἀχιλλέα, ὁμοίως ἡγούμενον καὶ τὰ η νομίσματα, ἑπόμενα δὲ τὸν
Αἴαντα
καὶ τὰ δ νομίσματα. ὅταν δὲ λέγῃ καὶ ὡς ὁ Ἀχιλλεὺς ἄρα πρὸς τὰ η, ὁ
Αἴας πρὸς τὰ δ, ἐναλλὰξ λέγει· ἐνήλλαξε γὰρ καὶ πεποίηκε τὸ μὲν ἡγού-
μενον τὰ η ἑπόμενον, τὸ δὲ ἑπόμενον τὸν Αἴαντα ἡγούμενον. καὶ τοῦτό
ἐστι τῆς δικαίας διανομῆς καὶ τῆς κατὰ λόγον γεωμετρικῆς ἀναλογίας, τὸ
συνδυάσαι καὶ συζεῦξαι τὸ πρέπον καὶ ἁρμόζον ἑκάστῳ τῶν ἀνθρώπων

δῶρον, καὶ γενέσθαι ὡς ἔχει ὁ ἄνθρωπος πρὸς τὸν ἄνθρωπον, οὕτω καὶ
τὸ ὅλον πρὸς τὸ ὅλον, τουτέστιν οὕτω καὶ ὁ ἄνθρωπος μετὰ τοῦ δο-
θέντος αὐτῷ πρὸς τὸν ἄνθρωπον μετὰ τοῦ δοθέντος ἐκείνῳ. οἷον εἰ ἦν ὁ
Ἀχιλλεὺς τοῦ Αἴαντος διπλασίων, δεῖ μετὰ τὴν διανομὴν καὶ τὸν Ἀχιλλέα
μετὰ τῶν δοθέντων αὐτῷ νομισμάτων διπλασίονα εἶναι τοῦ Αἴαντος σὺν
τοῖς νομίσμασι τοῦ Αἴαντος. τοῦτο δὲ δῆλον ἔσται ἐπ' ἀριθμῶν. ἔστω
ὁ Ἀχιλλεὺς ὁ η ἀριθμός, ὁ δ' Αἴας ὁ δ, τὰ δοθέντα τῷ Ἀχιλλεῖ νομί-
σματα ϛ, τὰ δὲ τῷ Αἴαντι γ· ἔστιν οὖν, ὡς ὁ η ὁ Ἀχιλλεὺς πρὸς τὰ δ

P. 23, line 16
ὡς ἄρα ἓν πρὸς ἕν, ἤτοι Ἀχιλλεὺς πρὸς Αἴαντα, οὕτω καὶ τὸ ὅλον, ἤτοι
ὁμοῦ τὰ β ὁ Ἀχιλλεὺς καὶ τὰ ϛ νομίσματα, πρὸς τὸ ὅλον, ἤτοι τὸν Αἴαντα
καὶ τὰ γ νομίσματα. ἔστι δὲ ὁ Ἀχιλλεὺς η καὶ τὰ νομίσματα αὐτοῦ ϛ,
ϛ δὲ καὶ η ιδ· ἀλλὰ καὶ ὁ Αἴας δ, καὶ τὰ νομίσματα τοῦ Αἴαντος γ, τρία
δὲ καὶ δ ζ. ὡς ἄρα ὁ Ἀχιλλεὺς ὁ η πρὸς τὸν Αἴαντα τὸν δ, οὕτω τὸ
ὅλον ὁ Ἀχιλλεὺς καὶ τὰ νομίσματα αὐτοῦ, ἅπερ εἰσὶ ιδ πρὸς τὸν Αἴαντα
καὶ τὰ αὐτοῦ, ἅ εἰσιν ζ· ἐν διπλασίονι γὰρ λόγῳ καὶ ὁ η τοῦ δ καὶ τὰ
η καὶ ϛ τῶν δ καὶ γ. ἂν οὖν οὕτω συζευχθῇ καὶ συντεθῇ, ὡς εἶναι ὡς
τὸν ἡγούμενον πρὸς τὸν ἑπόμενον, οὕτω καὶ τὸ ὅλον ἤτοι τοὺς β ἡγου-
μένους πρὸς τοὺς β ἑπομένους, δικαία ἔσται ἡ διανομή· γέγονε γὰρ κατὰ
τὴν γεωμετρικὴν ἀναλογίαν.
Ἡ ἄρα τοῦ α ὅρου τῷ τρίτῳ.

595
Πρῶτον ὅρον καὶ τρίτον τοὺς β ἡγουμένους λέγει, τὸν Ἀχιλλέα καὶ
τὰ δοθέντα αὐτῷ ϛ νομίσματα, δεύτερον δὲ καὶ τέταρτον τοὺς β
ἑπομένους,
τὸν Αἴαντα καὶ τὰ γ ἃ ἐδόθη αὐτῷ νομίσματα. καὶ ἔστιν ἡ τοιαύτη σύζευ-
ξις τὸ ἐν διανομῇ δίκαιον καὶ τὸ μέσον τοῦ πλείονος καὶ ἐλάττονος,
ὃ πλεῖον καὶ ἔλαττον παρὰ τὸ ἀνάλογόν ἐστιν. εἰ γὰρ τὸ δίκαιον
ἀνάλογον,
τὸ πλέον δηλονότι καὶ ἔλαττον ἄδικον ὂν παρὰ τὸ ἀνάλογόν ἐστιν, ἤτοι
ἕτερον τοῦ ἀνάλογον καὶ τοῦ δικαίου ἐστίν. εἰπὼν δὲ ὅτι τὸ δίκαιον
μέσον,
συνάγει τοῦτο διὰ συλλογισμοῦ λέγ

P. 23, line 28
Πρῶτον ὅρον καὶ τρίτον τοὺς β ἡγουμένους λέγει, τὸν Ἀχιλλέα καὶ
τὰ δοθέντα αὐτῷ ϛ νομίσματα, δεύτερον δὲ καὶ τέταρτον τοὺς β
ἑπομένους,
ἀνάλογον,
μέσον,
συνάγει τοῦτο διὰ συλλογισμοῦ λέγων τὸ μὲν γὰρ ἀνάλογον μέσον,
τὸ δὲ δίκαιον ἀνάλογον· τὸ δίκαιον ἄρα μέσον. ἀλλὰ πόθεν δῆλον ὅτι
τὸ ἀνάλογον μέσον; ἢ ὅτι τὸ μὲν ἀνάλογον ἴσον, τὸ δ' ἴσον μέσον· τὸ
ἀνάλογον ἄρα μέσον. καλοῦσι δέ, φησί, τὴν τοιαύτην ἀναλογίαν
οἱ μαθηματικοὶ γεωμετρικήν, ὅτι ὅπερ συμβαίνει ἐπ' ἐκείνης, τοῦτο
καὶ ἐπὶ τῆς τοιαύτης ἀναλογίας· συμβαίνει δὲ ἐπ' ἐκείνης τὸ ὡς τὸ ἡγού-
μενον πρὸς τὸ ἑπόμενον, καὶ τὸ ὅλον πρὸς τὸ ὅλον.
Ἔστι δ' οὐ συνεχὴς ἡ τοιαύτη ἀναλογία· οὐ γὰρ γίνεται

εἷς ἀριθμῷ ὅρος ᾧ καὶ ὅ.
Διὰ μὲν τοῦ μακροῦ ἢ διχρόνου ἢ ὡς ἄν τις ἐθέλῃ λέγειν φωνήεντος

ἐδήλωσε τὸν ἄνθρωπον, ᾧ δίδοται τὰ νομίσματα ἢ ὃ ἂν εἴη τὸ
διδόμενον, διὰ δὲ τοῦ βραχέος φωνήεντος ἐδήλωσε τὸ διδόμενον πρᾶγμα.
596
λέγει οὖν ὅτι ἡ τοιαύτη ἀναλογία οὐκ ἔστι συνεχὴς ἀλλὰ διῃρημένη. ἐπεὶ
γὰρ β εἰσὶν οἱ ἄνθρωποι, οἷς ἡ διανομὴ γίνεται τῶν πραγμάτων, καὶ β

P. 23, line 30
ἀνάλογον,
μέσον,
συνάγει τοῦτο διὰ συλλογισμοῦ λέγων τὸ μὲν γὰρ ἀνάλογον μέσον,
τὸ δὲ δίκαιον ἀνάλογον· τὸ δίκαιον ἄρα μέσον. ἀλλὰ πόθεν δῆλον ὅτι
τὸ ἀνάλογον μέσον; ἢ ὅτι τὸ μὲν ἀνάλογον ἴσον, τὸ δ' ἴσον μέσον· τὸ
ἀνάλογον ἄρα μέσον. καλοῦσι δέ, φησί, τὴν τοιαύτην ἀναλογίαν
οἱ μαθηματικοὶ γεωμετρικήν, ὅτι ὅπερ συμβαίνει ἐπ' ἐκείνης, τοῦτο
καὶ ἐπὶ τῆς τοιαύτης ἀναλογίας· συμβαίνει δὲ ἐπ' ἐκείνης τὸ ὡς τὸ ἡγού-
μενον πρὸς τὸ ἑπόμενον, καὶ τὸ ὅλον πρὸς τὸ ὅλον.
Ἔστι δ' οὐ συνεχὴς ἡ τοιαύτη ἀναλογία· οὐ γὰρ γίνεται

εἷς ἀριθμῷ ὅρος ᾧ καὶ ὅ.
Διὰ μὲν τοῦ μακροῦ ἢ διχρόνου ἢ ὡς ἄν τις ἐθέλῃ λέγειν φωνήεντος

ἐδήλωσε τὸν ἄνθρωπον, ᾧ δίδοται τὰ νομίσματα ἢ ὃ ἂν εἴη τὸ
διδόμενον, διὰ δὲ τοῦ βραχέος φωνήεντος ἐδήλωσε τὸ διδόμενον πρᾶγμα.
λέγει οὖν ὅτι ἡ τοιαύτη ἀναλογία οὐκ ἔστι συνεχὴς ἀλλὰ διῃρημένη. ἐπεὶ
γὰρ β εἰσὶν οἱ ἄνθρωποι, οἷς ἡ διανομὴ γίνεται τῶν πραγμάτων, καὶ β

τὰ νεμόμενα καὶ μεριζόμενα πράγματα, καὶ ἀδύνατον ἓν κατ' ἀριθμὸν
εἶναι
καὶ ταὐτὸν τὸν ἄνθρωπον καὶ τὸ πρᾶγμα τὸ νεμόμενον αὐτῷ, ἀνάγκη
διῃρῆ

597
P. 28, line 18
Τὸ δ' ἴσον μέσον ἐστὶ τῆς μείζονος καὶ ἐλάττονος

κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν.
Εἴρηται πολλάκις ὅτι ἡ ἀριθμητικὴ ἀναλογία ἐν ἴσῃ ὑπεροχῇ ἐστι τοῦ

μείζονος καὶ ἐλάττονος. ᾧ γὰρ ὑπερέχει ὁ ϛ τοῦ ἐλάττονος τοῦ δ. τούτῳ
ὑπερέχεται ὁ ϛ ὑπὸ τοῦ μείζονος τοῦ η· δυσὶ γὰρ ὑπερέχων τοῦ δ δυσὶν
ὑπερέχεται ὑπὸ τοῦ η. καὶ διὰ τοῦτο, φησίν, ὀνομάζεται δίκαιον,
διότι δίχα ἐστίν.
Ἐπὰν γὰρ δύο ἴσων ἀφαιρεθῇ ἀπὸ θατέρου.
Δείκνυσι καὶ διὰ τούτων ὅτι ἡ τοιαύτη διαίρεσις κατὰ ἀριθμητικὴν

ἀναλογίαν γίνεται. ἐπεὶ δὲ ὃ δείκνυται διὰ τῶν γραμμῶν καὶ διὰ τῶν
ἀριθμῶν δείκνυσθαι δύναται, καὶ ἔστι καὶ σαφεστέρα ἡ διὰ τῶν ἀριθμῶν
δεῖξις,
ληπτέον ἀριθμοὺς εἰς τὴν τοῦ προκειμένου δεῖξιν. καὶ ἔστωσαν ἑξάδες
τρεῖς,

P. 28, line 25
Τὸ δ' ἴσον μέσον ἐστὶ τῆς μείζονος καὶ ἐλάττονος κατὰ τὴν
ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν.
Εἴρηται πολλάκις ὅτι ἡ ἀριθμητικὴ ἀναλογία ἐν ἴσῃ ὑπεροχῇ ἐστι τοῦ

μείζονος καὶ ἐλάττονος. ᾧ γὰρ ὑπερέχει ὁ ϛ τοῦ ἐλάττονος τοῦ δ. τούτῳ
ὑπερέχεται ὁ ϛ ὑπὸ τοῦ μείζονος τοῦ η· δυσὶ γὰρ ὑπερέχων τοῦ δ δυσὶν
ὑπερέχεται ὑπὸ τοῦ η. καὶ διὰ τοῦτο, φησίν, ὀνομάζεται δίκαιον,
διότι δίχα ἐστίν.
Ἐπὰν γὰρ δύο ἴσων ἀφαιρεθῇ ἀπὸ θατέρου.
Δείκνυσι καὶ διὰ τούτων ὅτι ἡ τοιαύτη διαίρεσις κατὰ ἀριθμητικὴν

ἀναλογίαν γίνεται. ἐπεὶ δὲ ὃ δείκνυται διὰ τῶν γραμμῶν καὶ διὰ τῶν
598
ἀριθμῶν δείκνυσθαι δύναται, καὶ ἔστι καὶ σαφεστέρα ἡ διὰ τῶν ἀριθμῶν
δεῖξις,
ληπτέον ἀριθμοὺς εἰς τὴν τοῦ προκειμένου δεῖξιν. καὶ ἔστωσαν ἑξάδες
τρεῖς,
ἕξ, ἕξ, ἓξ ἐφεξῆς κείμεναι, ὧν τριῶν ἑξάδων ἡ μὲν πρώτη ἔστω ὁ μέλλων
πλεονεκτῆσαι καὶ ἀδικῆσαι, ἡ δὲ ἐσχάτη ὁ πλεονεκτηθησόμενος καὶ
ἀδικη-
θησόμενος, ἡ δὲ μέση ἑξὰς πρὸς ὃν μέλλουσιν ἀφικέσθαι τῆς ἀδικίας
γινο-
μένης, ὁ δικαστής· καὶ δὴ λαβέτω ἡ πρώτη ἑξὰς εἰς ἑαυτὴν ἀπὸ τῆς τρίτης
ἑξάδος τριάδα· γεγόνασι τοίνυν θ ϛ γ· ἂν γὰρ ἀπὸ τοῦ ἑνὸς ἓξ ἀφαιρεθῇ

γ καὶ προστεθῇ τῷ λοιπῷ ἕξ, ᾧ μὲν ἓξ προσετέθη ὁ γ, ἔσται θ, ἀφ'
οὗ δὲ ἀφῄρηται, λειφθήσεται γ. τούτων οὕτως ἐχόντων, δῆλον ὡς ὁ μὲν
πλεονεκτήσας καὶ ἓξ μὲν πρὸ τῆς πλεονεξίας ὤν, μετὰ δὲ τὴν πλεονεξίαν

P. 30, line 12
λέλειπται ἡ ΕΑ. τετμήσθω ἡ ΓΓ δίχα κατὰ τὸ Ζ, ὡς εἶναι ἑκάτερον

τῶν τμημάτων, ἤτοι τὸ ΓΖ καὶ τὸ ΖΓ ἀνὰ πήχεων τριῶν. ἔστω δὲ καὶ
τὸ ΑΕ ἤτοι τὸ ΔΓ τὸ προστεθὲν τοῖς ΓΓ τριῶν πήχεων. λείπεται ἄρα τὸ
ΕΑ πήχεων τριῶν. καὶ ἐπεὶ τὸ ΔΓ ἐστὶ πήχεων τριῶν καὶ τὸ ΓΖ ἑτέρων
τριῶν καὶ τὸ ΖΓ τριῶν, τὸ δὲ ἀπὸ τῶν ΑΑ ληφθὲν ΕΑ πήχεών ἐστι
τριῶν, δῆλον ὅτι τὸ ΓΓΔ πήχεων ὂν θ ὑπερέχει τοῦ τριπήχεως τοῦ ΕΑ
δυσὶ τριπήχεσιν, ἃ δύο τριπήχη ἐστὶ τό τε ΔΓ καὶ ΓΖ. ὑπερέχει οὖν ἡ
ΔΓΓ τῆς μὲν ΕΑ τῇ ΔΓ καὶ ΓΖ, τῆς δὲ ΒΒ ὑπερέχει ἡ ΔΓΓ τῇ ΓΔ.
ἔστι δὲ τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν. διὰ τούτων παρίστησιν
ὅτι καὶ αἱ ἀντιδόσεις καὶ αἱ ἀμοιβαὶ τῶν γινομένων ἔργων παρὰ τῶν
τεχνῶν
κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν καὶ τὴν ἰσότητα ταύτην γίνονται. πρὸ
δὲ
τῆς τῶν λεγομένων σαφηνείας πρότερον ῥητέον ὅτι πάσχοντας λέγει τοὺς
δεομένους καὶ χρῄζοντας, ποιοῦντας δὲ ὧν δεόμεθα καὶ χρῄζομεν·

χρῄζομεν
δὲ δηλονότι οὐκ ἐκείνων, ἀλλὰ τῶν ἔγρων αὐτῶν, οἷον ὁ μὴ ἔχων οἰκίαν
καὶ δεόμενος οἰκίας λέγεται χρῄζειν οἰκοδόμου. καὶ λέγεται ἐπὶ τούτων
ποιῶν μὲν ὁ οἰκοδόμος, πάσχων δὲ ὁ δεόμενος οἰκίας· ὁμοίως ὁ μὲν
δεόμενος
σίτου πάσχων, ὁ δὲ ἔχων ὁ γεωργὸς ποιῶν. εἰ δ' ἐπίσης δέονται ὁ μὲν
γεωργὸς νομισμάτων ὁ δὲ πολίτης σίτου, ἐπίσης ἀμφότεροι καὶ ποιοῦντες
599
καὶ πάσχοντες ῥηθεῖεν. ὅταν δὲ ὁ μὲν πολίτης, ὡς ἐπὶ ταῖς ἀφορίαις συμ-
βαίνει, δέηται σίτου, ὁ δὲ γεωργὸς τῶν νομισμάτων οὐ χρῄζει, πάσχων
μὲν ὁ πολίτης ἐστὶ καὶ λέγεται, ποιῶν δὲ ὁ γεωργός. τίνα μὲν οὖν λέγει

P. 31, line 20
μέσον ἐκείνων. τίνων δή; τῶν ὄντων παρὰ τὸ ἑκούσιον, ἤτοι τῶν
πλειόνων
καὶ ἐλαττόνων. ἔστιν οὖν, φησί, δίκαιον τὸ ἔχειν ὕστερον τὸ ἴσον οὗ εἶχε
καὶ
πρότερον πρὸ τῆς πλεονεξίας. τοῦτο γάρ ἐστι δίκαιον τὸ ἔχειν τοσοῦτον
ὕστερον,
ὅσον εἶχε καὶ πρότερον πρὸ τοῦ ἀδικηθῆναι. τὸ ἴσον ἔχειν πρότερον
καὶ ὕστερον. δεῖ προσθεῖναι τῇ λέξει τὸ ὅσον, καὶ οὐδεμίαν ἕξει
ἀσάφειαν.
καὶ εἴη ἂν τὸ πλῆρες καὶ κατάλληλον τοιοῦτον· δίκαιόν ἐστι τὸ ἴσον ἔχειν
ὕστερον, ὅσον καὶ πρότερον εἶχε πρὸ τῆς πλεονεξίας.
Δοκεῖ δέ τισι καὶ τὸ ἀντιπεπονθὸς εἶναι ἁπλῶς δίκαιον.
Εἰπὼν περὶ τῶν δύο εἰδῶν ἢ μερῶν τῆς ἐν μέρει δικαιοσύνης ἀλλ' οὐ τῆς
κοινῆς τῆς ὡς νομιμότητος λεγομένης (ἦσαν δὲ ταῦτα τὸ διανεμητικὸν
καὶ
ἐπανορθωτικόν, καὶ ἑκάτερον ἐν ἀναλογίᾳ, τὸ μὲν διανεμητικὸν ἐν τῇ
γεωμετρικῇ
καὶ ἐν τέτρασιν ὅροις θεωρούμενον, ὅτι καὶ τὰ νεμόμενα δύο καὶ οἷς
ἐνέμοντο
δύο, τὸ δὲ ἐν τῇ ἀριθμητικῇ ἀναλογίᾳ καὶ ἐν τρισὶν ὅροις, δύο μὲν τῶν
ἄκρων τοῦ τε ἀδικήσαντος καὶ ἀδικηθέντος καὶ ἑνὸς μέσου τοῦ
δικαστοῦ)
ταῦτα εἰπὼν καὶ δείξας μνημονεύει περὶ τοῦ ἀντιπεπονθότος δικαίου, ὃν
ὅρον
οἱ Πυθαγόρειοι τῶν δικαίων ἐποιοῦντο. περὶ οὗ τί ποτέ ἐστι, σαφέστερον
εἶπεν ἐν τῷ πρώτῳ τῶν Μεγάλων ἠθικῶν. ἐκεῖνοι γὰρ δίκαιον ᾤοντο
τὸ ἀντιπαθεῖν ἃ ἄν τις πεποίηκεν, οἷον εἰ ἐτύφλωσέ τίς τινα, ἀντι-
τυφλωθῆναι, εἰ ἔτυψεν, ἀντιτυφλωθῆναι. τοῦτο δὴ τὸ δίκαιον οὐ πρὸς
ἅπαντας ἁρμόζει· εἰ γὰρ δοῦλος ἐλεύθερον ἔπληξεν, οὐχ ἅπαξ δεῖ τὸν
600
δοῦλον
ἀντιπληγῆναι, ἀλλὰ καὶ πολλάκις. τί δέ ἐστι τὸ ἀντιπεπονθὸς τοῦτο
δίκαιον,

P. 31, line 22
Δοκεῖ δέ τισι καὶ τὸ ἀντιπεπονθὸς εἶναι ἁπλῶς δίκαιον.
Εἰπὼν περὶ τῶν δύο εἰδῶν ἢ μερῶν τῆς ἐν μέρει δικαιοσύνης ἀλλ' οὐ τῆς
κοινῆς τῆς ὡς νομιμότητος λεγομένης (ἦσαν δὲ ταῦτα τὸ διανεμητικὸν
καὶ
ἐπανορθωτικόν, καὶ ἑκάτερον ἐν ἀναλογίᾳ, τὸ μὲν διανεμητικὸν ἐν τῇ
γεωμετρικῇ
καὶ ἐν τέτρασιν ὅροις θεωρούμενον, ὅτι καὶ τὰ νεμόμενα δύο καὶ οἷς
ἐνέμοντο
δύο, τὸ δὲ ἐν τῇ ἀριθμητικῇ ἀναλογίᾳ καὶ ἐν τρισὶν ὅροις, δύο μὲν τῶν
ἄκρων τοῦ τε ἀδικήσαντος καὶ ἀδικηθέντος καὶ ἑνὸς μέσου τοῦ
δικαστοῦ)
ὅρον
δοῦλον
δίκαιον,
καὶ νῦν σαφῶς ἐδήλωσε παραθέμενος τὸ τοῦ Ῥαδαμάνθυος· ἔστι δὲ τὸ
ἔπος ἀπὸ τοῦ Ἡσιόδου. αἰτιᾶται δὲ καὶ ἐνταῦθα Ἀριστοτέλης τῶν

P. 31, line 34

ὅρον
601

δοῦλον
δίκαιον,
ἔπος ἀπὸ τοῦ Ἡσιόδου. αἰτιᾶται δὲ καὶ ἐνταῦθα Ἀριστοτέλης τῶν Πυθα-
γορείων τὸ ἁπλῶς εἰπεῖν τὸ ἀντιπεπονθὸς δίκαιον καὶ μὴ διορίσαι μηδὲ
προσθεῖναι τὸ κατὰ ἀναλογίαν· τὸ γὰρ ἁπλῶς ἀντιπάσχειν ἕκαστον ὃ
πεποίηκεν
οὐδαμῶς δίκαιον. οὗ σημεῖον παρέθετο τὸ μὴ ἐφαρμόζειν αὐτὸ μήτε τῷ
διανεμητικῷ δικαίῳ μήτε τῷ διορθωτικῷ, εἰς ἃ τὸ δίκαιον διῄρηται. ἀλλὰ
πῶς οὐκ ἐφαρμόζει ἐκείνοις; ἢ ὅτι ἐκείνων ἑκάτερον ἐν ἀναλογίᾳ ἐστί, τὸ
μὲν γεωμετρικῇ, τὸ δ' ἀριθμητικῇ, τοῦτο δ' ἐν οὐδετέρᾳ τῶν ἀναλογιῶν

ὑποπίπτει. ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἔστι τὸ ἀντιπεπονθὸς ταὐτὸν τῷ διανεμητικῷ
οὐδὲ κατὰ τὴν γεωμετρικὴν ἀναλογίαν, δῆλον· ἐν μὲν γὰρ ἐκείνῳ τὸ ἴσον
καὶ τὸ δίκαιον ἦν τὸ κατ' ἀξίαν, ἐν δὲ τῷ ἀντιπεπονθότι οὐκ ἔστι. ποῦ

γὰρ τὸ κατ' ἀξίαν, εἰ δοῦλος εὐγενῆ καὶ σπουδαῖον μίαν πληγὴν πλήξει,
καὶ αὐτὸν μίαν ἀντιπληγῆναι, ἢ εἰ ἱερέα λακτίσει, ἀντιλακτισθῆναι; ἀλλὰ
μὴν
οὐδὲ τῷ διορθωτικῷ ταὐτὸν τὸ ἀντιπεπονθός. τὸ μὲν γὰρ διορθωτικὸν οὐ
ταὐτὰ

P. 32, line 2

δοῦλον
δίκαιον,
πεποίηκεν
602


μὴν
ταὐτὰ
ἀξιοῖ ἀντιπάσχειν τοὺς ποιήσαντας· οὐ γὰρ ὀδόντα ἀντὶ ὀδόντος ἀξιοῖ
ἐξαιρεῖν,
ἀλλὰ τιμᾶσθαι πόσου καὶ ποίου ἄξιος ὁ ὀδοὺς ἢ ὁ ὀφθαλμὸς ἢ ὅ τι ἂν ᾖ
τὸ μέλος, οἷον εἰ δέκα νομισμάτων, ταῦτα ἀπαιτεῖν ἀπὸ τοῦ ποιήσαντος
καὶ

P. 32, line 5

δίκαιον,
πεποίηκεν


μὴν
ταὐτὰ
603

ἐξαιρεῖν,
καὶ
διδόναι τῷ πεπονθότι τὴν στέρησιν τοῦ ὀδόντος ἢ τοῦ ὀφθαλμοῦ. ἐπὶ
μὲν οὖν τῶν τοιούτων δικαίων οὕτως· ἐπὶ δὲ τοῦ ἀντιπεπονθότος χωρίς
τινος ἀναλογίας λαμβάνεται. δεῖ γάρ, φησίν, ἁπλῶς καὶ δίχα τινὸς ἀνα

P. 32, line 15

μὴν
ταὐτὰ
ἐξαιρεῖν,
καὶ
διδόναι τῷ πεπονθότι τὴν στέρησιν τοῦ ὀδόντος ἢ τοῦ ὀφθαλμοῦ. ἐπὶ
μὲν οὖν τῶν τοιούτων δικαίων οὕτως· ἐπὶ δὲ τοῦ ἀντιπεπονθότος χωρίς
τινος ἀναλογίας λαμβάνεται. δεῖ γάρ, φησίν, ἁπλῶς καὶ δίχα τινὸς ἀνα-
λογίας παθεῖν ὃ δέδρακε· τοῦτο δὲ οὐδαμῶς δίκαιον καὶ ὅτι οὐκ ἔστι
δίκαιον, δείκνυσι τῇ παραθέσει τῶν παραδειγμάτων λέγων οὐ γὰρ
εἰ ἀρχὴν ἔχων ἐπάταξε, δεῖ ἀντιπληγῆναι· τὰ γὰρ αὐτὰ οὐκ ἴσην
βλάβην ποιεῖ τῷ ἄρχοντι καὶ ἀρχομένῳ. ὁ γὰρ ἄρχων πλέον τι κατὰ
τὸν πολίτην ἐστί· διὸ οὔτε πλήξας ἀντιπλήσσεται, διότι μηδὲ ἀδικεῖν
δοκεῖ
(καίτοι πέπονθεν ὁ πληγείς) μήτε πληγέντος τὰ ἴσα ἀντιπληγήσεται ὁ τὸν
ἄρχοντα πλήξας. τὸ δὲ ἁπλῶς ἀντιπεπονθὸς τὰ αὐτὰ βούλεται παθεῖν τὸν
δράσαντα ἃ δέδρακεν. ἔτι ποῖον δίκαιόν ἐστι τὸ τὰ αὐτὰ πάσχειν ἃ
πεποίηκε
τὸν ἑκόντα δράσαντα καὶ τὸν ἄκοντα; ὅπερ δή, λέγω δὴ τὸ μὲν πότερον
ἑκὼν δέδρακεν ἢ ἄκων, ἐν μὲν τῷ ἐπανορθωτικῷ δικαίῳ ἐξετάζεται, καὶ
604

P. 36, line 30
Ἔσται δὴ ἀντιπεπονθός, ὅταν ἰσασθῇ, ὥστε ὅπερ γεωργὸς πρὸς

σκυτοτόμον.
Ὅταν, φησίν, ἰσασθῇ τὰ ἔργα, ἔσται τὸ ἀντιπεπονθὸς δίκαιον, ὡς εἶναι

ὡς ὁ γεωργὸς πρὸς τὸν σκυτοτόμον, τὸ ἔργον τοῦ σκυτοτόμου πρὸς
τὸ τοῦ γεωργοῦ εἰ γάρ ἐστιν ὁ γεωργὸς διπλασίων τοῦ σκυτοτόμου,
ἥμισυς
ἄρα ὁ σκυτοτόμος τοῦ γεωργοῦ· καὶ τὰ ὑποδήματα ἄρα ἡμίση τοῦ σίτου.
εἰ οὖν
διπλασιασθῇ τὰ ὑποδήματα, ὡς εἶναι, ὡς ὁ γεωργὸς πρὸς τὸν σκυτέα, τὰ
ὑπο-
δήματα τὰ διπλασιασθέντα πρὸς τὰ ὑποδήματα τὰ ἐξ ἀρχῆς τὰ ὄντα
ἡμίση τοῦ
σίτου, ἔσται τὰ ὑποδήματα ἴσα τῷ σίτῳ καὶ τὸ ἀντιπεπονθὸς δίκαιον κατὰ
τὴν γεωμετρικὴν ἀναλογίαν, ἥτις γίνεται ἐν τέτρασιν ὅροις. δείξει δὲ

ὕστερον
ὅτι καὶ ἐν τρισὶν ὅροις γίνεταί πως καὶ κατὰ τοῦτο ὑπάγεται τῇ
ἀριθμητικῇ
ἀναλογίᾳ. καὶ εἴη ἂν ἡ μὲν ἀντίδοσις καὶ ἀνταλλαγὴ κατὰ τὴν
γεωμετρικὴν ἀναλογίαν, ἡ δὲ ἔκθεσις τῆς ἀναλογίας καὶ τῆς ἰσότητος
τῶν ἐν τῇ ἀντιδόσει γινομένων διὰ τῆς ἀριθμητικῆς καὶ ἐκείνῃ
προσχρωμένη.
Εἰς σχῆμα δ' ἀναλογίας οὐ δεῖ ἄγειν, ὅταν ἀλλάξωνται·

εἰ δὲ μή, ἀμφοτέρας ἕξει τὰς ὑπεροχάς.
Ἡ ὑπεροχὴ λέγεται καὶ ἐπὶ τῆς ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως, καὶ
ἔθος ἐστὶ λέγειν “εἰς ὑπερβολὴν ἐδόθη αὐτῷ πολλά”, καὶ ἔμπαλιν “εἰς
ὑπερβολὴν ἐδόθη αὐτῷ ὀλίγα”, καὶ “εἰς ὑπερβολὴν ὅδε πλούσιός ἐστι”,
καὶ αὖ “εἰς ὑπερβολὴν ὅδε πένης”, ἴσον λέγοντες τῷ λίαν ἔχει ὅδε

P. 37, line 35
ἔσται, ὥστε εἴη ἂν καὶ ὁ οἰκοδόμος μετὰ τῶν ὑποδημάτων ἴσος τῷ σκυτεῖ
μετὰ τῆς οἰκίας. δεῖ οὖν, φησί, πρὸ τῆς ἀλλαγῆς ποιεῖσθαι τὴν ἀναλογίαν
605
καὶ ἰσάζειν δι' αὐτῆς τὰ τῶν τεχνιτῶν ἔργα. εἰ δὲ μή, ἀμφοτέρας

ἕξει τὰς ὑπεροχάς, τουτέστιν· εἰ δὲ ἀπλῶς καὶ χωρὶς ἀναλογίας ἀλλά-
ξονται, ἑκάτερος τῶν ἄκρων, ἤτοι ὁ οἰκοδόμος καὶ ὁ σκυτεύς, ἀμφοτέρας
ἕξει τὰς ὑπεροχάς. ἂν γὰρ λάβῃ ὁ οἰκοδόμος τὰ β ὑποδήματα, ἔσται μὲν

ὑπερέχων ὡς οἰκοδόμος, ὑπερεχόμενος δὲ καὶ ἐλλείπων ὡς τὰ β
ὑποδήματα
ἔχων, καὶ ὁ σκυτεὺς ὁμοίως ὡς μὲν σκυτεὺς ἐλλείπων καὶ ὑπερεχόμενος,
ὡς δὲ ἔχων τὴν οἰκίαν ὑπερέχων. ὥστε τοὺς οὕτως ἁπλῶς δηλονότι
ἀλλασσομένους μάταιόν ἐστι μετὰ τὴν ἀλλαγὴν πειρᾶσθαι εἰς σχῆμα
ἄγειν
ἀναλογίας. καὶ οὐ μόνον μάταιον, ἀλλὰ καὶ ἀδύνατον· οὐ γὰρ δύναται
ἐπὶ
τῆς ἀλλαγῆς τῆς δίχα ἀναλογίας γεγονυίας εἶναι, ὡς ὁ οἰκοδόμος πρὸς
τὸν
σκυτέα, οὕτως ὁ οἰκοδόμος μετὰ τῶν β ὑποδημάτων πρὸς τὸν σκυτέα
μετὰ τῆς οἰκίας διὰ τὴν τῶν ἀλλασσομένων ἀνισότητα. ὅτι δὲ δύναται
ἰσασθῆναι τὰ ὑποδήματα τῇ οἰκίᾳ, εἴρηται· διὰ γὰρ τῶν νομισμάτων ἢ
ἄλλου τινός. σαφέστατον δὲ τὸ διάγραμμα διὰ τὸ πολλάκις εἰρῆσθαι περὶ
αὐτοῦ, καὶ οὐ δεῖ μάτην περὶ αὐτοῦ λέγειν πάλιν.
Ὅτι δὲ ἡ χρεία συνέχει ὥσπερ ἕν τι ὄν.
Εἶπε καὶ πρότερον ὅτι τὸ συνέχον τὰς πολιτείας ἡ χρεία ἐστί, καὶ
πάλιν διὰ τούτων τὸ αὐτὸ πιστοῦται ἐκ τῶν ὁσημέραι γινομένων. ἕως μὲν
γὰρ ὁ μέν τις ἔχει οἶνον μόνον, ὁ δὲ σῖτον μόνον, καὶ δέονται ὁ μὲν τὸν

P. 37, line 36
μετὰ τῆς οἰκίας. δεῖ οὖν, φησί, πρὸ τῆς ἀλλαγῆς ποιεῖσθαι τὴν ἀναλογίαν
καὶ ἰσάζειν δι' αὐτῆς τὰ τῶν τεχνιτῶν ἔργα. εἰ δὲ μή, ἀμφοτέρας
ἕξει τὰς ὑπεροχάς, τουτέστιν· εἰ δὲ ἀπλῶς καὶ χωρὶς ἀναλογίας ἀλλά-
ξονται, ἑκάτερος τῶν ἄκρων, ἤτοι ὁ οἰκοδόμος καὶ ὁ σκυτεύς, ἀμφοτέρας
ἕξει τὰς ὑπεροχάς. ἂν γὰρ λάβῃ ὁ οἰκοδόμος τὰ β ὑποδήματα, ἔσται μὲν

ὑπερέχων ὡς οἰκοδόμος, ὑπερεχόμενος δὲ καὶ ἐλλείπων ὡς τὰ β
ὑποδήματα
606
ἔχων, καὶ ὁ σκυτεὺς ὁμοίως ὡς μὲν σκυτεὺς ἐλλείπων καὶ ὑπερεχόμενος,

ὡς δὲ ἔχων τὴν οἰκίαν ὑπερέχων. ὥστε τοὺς οὕτως ἁπλῶς δηλονότι
ἀλλασσομένους μάταιόν ἐστι μετὰ τὴν ἀλλαγὴν πειρᾶσθαι εἰς σχῆμα
ἄγειν
ἀναλογίας. καὶ οὐ μόνον μάταιον, ἀλλὰ καὶ ἀδύνατον· οὐ γὰρ δύναται
ἐπὶ
τῆς ἀλλαγῆς τῆς δίχα ἀναλογίας γεγονυίας εἶναι, ὡς ὁ οἰκοδόμος πρὸς
τὸν
σκυτέα, οὕτως ὁ οἰκοδόμος μετὰ τῶν β ὑποδημάτων πρὸς τὸν σκυτέα
μετὰ τῆς οἰκίας διὰ τὴν τῶν ἀλλασσομένων ἀνισότητα. ὅτι δὲ δύναται
ἰσασθῆναι τὰ ὑποδήματα τῇ οἰκίᾳ, εἴρηται· διὰ γὰρ τῶν νομισμάτων ἢ
ἄλλου τινός. σαφέστατον δὲ τὸ διάγραμμα διὰ τὸ πολλάκις εἰρῆσθαι περὶ
αὐτοῦ, καὶ οὐ δεῖ μάτην περὶ αὐτοῦ λέγειν πάλιν.
Ὅτι δὲ ἡ χρεία συνέχει ὥσπερ ἕν τι ὄν.
Εἶπε καὶ πρότερον ὅτι τὸ συνέχον τὰς πολιτείας ἡ χρεία ἐστί, καὶ
πάλιν διὰ τούτων τὸ αὐτὸ πιστοῦται ἐκ τῶν ὁσημέραι γινομένων. ἕως μὲν
γὰρ ὁ μέν τις ἔχει οἶνον μόνον, ὁ δὲ σῖτον μόνον, καὶ δέονται ὁ μὲν τὸν
σῖτον ἔχων οἴνου, ὁ δὲ τὸν οἶνον σίτου, ἀλλάττονται πρὸς ἀλλήλους καὶ

P. 42, line 29
Δεῖ δὲ μὴ λανθάνειν ὅτι τὸ ζητούμενόν ἐστι καὶ τὸ ἁπλῶς δίκαιον.
Τὸ ἁπλῶς ἀντὶ τοῦ κυρίως καὶ ἀληθῶς δίκαιον. δείξας ὅτι τοῦ δικαίου
τὸ μὲν διανεμητικόν, τὸ δὲ διορθωτικόν, ὧν τὸ μὲν ἦν κατὰ τὴν γεωμε-
τρικὴν ἀναλογίαν, τὸ δὲ ἐπανορθωτικὸν κατὰ τὴν ἀριθμητικήν, ἐπεὶ καὶ
ἡ
δικαιοσύνη καὶ τὸ δίκαιον πολλαχῶς λέγεται, περὶ ποίας δικαιοσύνης καὶ
ποίου δικαίου τὸν λόγον πεποίηται λέγει, ὅτι περὶ τοῦ πολιτικοῦ· περὶ
γὰρ τοῦ τοιούτου καὶ ἡ ζήτησις, οἷον πότερον ἡ πρᾶξις αὕτη δικαία ἢ οὔ,
καὶ πότερον ἑκάστῳ δικαίως διανενέμηται ἡ γῆ ἢ τὰ χρήματα ἢ οὔ. περὶ
τοῦ πολιτικοῦ οὖν δικαίου ὁ λόγος, ὅτι καὶ ἁπλῶς καὶ κυρίως τοῦτο
δίκαιόν
ἐστιν, ὃ καὶ περιγράφοντες καὶ ὑπ' ὄψιν τιθέντες λέγομεν αὐτὸ εἶναι κατὰ
607
κοινωνίαν βίου πρὸς τὸ εἶναι αὐτάρκειαν, ἐλευθέρων καὶ ἴσων.

εἰπὼν δὴ ὅτι τὸ δίκαιόν ἐστιν ἀνθρώπων ἐλευθέρων καὶ ἴσων βίου κοινω-
νούντων πρὸς τὸ εἶναι αὐτάρκειαν (κοινωνοῦντες γὰρ καὶ
ἀνταλλαττόμενοι
αὐτάρκεις γίνονται οἱ ἄνθρωποι) εἰπὼν δὴ ὅ τι ποτέ ἐστι τὸ πολιτικὸν
δίκαιον
Μιχαήλ. Σχόλια στα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη.P. 43, line 5
δικαιοσύνη καὶ τὸ δίκαιον πολλαχῶς λέγεται, περὶ ποίας δικαιοσύνης καὶ

ποίου δικαίου τὸν λόγον πεποίηται λέγει, ὅτι περὶ τοῦ πολιτικοῦ· περὶ
γὰρ τοῦ τοιούτου καὶ ἡ ζήτησις, οἷον πότερον ἡ πρᾶξις αὕτη δικαία ἢ οὔ,
καὶ πότερον ἑκάστῳ δικαίως διανενέμηται ἡ γῆ ἢ τὰ χρήματα ἢ οὔ. περὶ
τοῦ πολιτικοῦ οὖν δικαίου ὁ λόγος, ὅτι καὶ ἁπλῶς καὶ κυρίως τοῦτο
δίκαιόν
ἐστιν, ὃ καὶ περιγράφοντες καὶ ὑπ' ὄψιν τιθέντες λέγομεν αὐτὸ εἶναι κατὰ
κοινωνίαν βίου πρὸς τὸ εἶναι αὐτάρκειαν, ἐλευθέρων καὶ ἴσων.

εἰπὼν δὴ ὅτι τὸ δίκαιόν ἐστιν ἀνθρώπων ἐλευθέρων καὶ ἴσων βίου κοινω-
νούντων πρὸς τὸ εἶναι αὐτάρκειαν (κοινωνοῦντες γὰρ καὶ
ἀνταλλαττόμενοι
αὐτάρκεις γίνονται οἱ ἄνθρωποι) εἰπὼν δὴ ὅ τι ποτέ ἐστι τὸ πολιτικὸν
δίκαιον
ἐπήγαγεν ἢ κατὰ ἀναλογίαν ἢ κατὰ ἀριθμόν, διὰ μὲν τοῦ εἰπεῖν κατὰ
ἀναλογίαν δηλώσας τὸ διανεμητικὸν δίκαιον, διὰ δὲ τοῦ κατὰ ἀριθμὸν τὸ
ἐπανορθωτικόν· τοιοῦτον γὰρ τὸ πολιτικὸν δίκαιον. συντηρητικὸν γὰρ

καὶ
σωστικόν ἐστι τῆς τῶν ἐλευθέρων καὶ ἴσων κοινωνίας· σώζεται γὰρ ἡ
κοινωνία τῶν διανομῶν κατὰ ἀναλογίαν καὶ ἰσότητα γινομένων καὶ τῶν
ἀδικημάτων ἐπανορθουμένων. καὶ σκόπει τὴν Ἀριστοτέλους ἀγχίνοιαν,
ὅπως διὰ τοῦ εἰπεῖν ἢ κατὰ ἀναλογίαν ἢ κατὰ ἀριθμὸν ἐνέφηνε τὰ
εἴδη πασῶν τῶν πολιτειῶν, διὰ μὲν τοῦ κατὰ ἀριθμὸν τὸ τῆς δημοκρατίας
εἶδος· ἴσοι γὰρ κατὰ ἀριθμὸν ἐν δημοκρατίᾳ οἱ κοινωνοί, ὡς ἐν ταῖς

Πολιτείαις ἀκριβέστατα λέγει. πάντες γὰρ οἱ ἐν δημοκρατίᾳ ἴσους
ἑαυτοὺς
ὑπολαμβάνουσιν· ἐλευθερίᾳ γὰρ τὴν ἰσότητα κρίνουσιν.
608
Διὸ οὐκ ἐῶμεν ἄρχειν ἄνθρωπον, ἀλλὰ τὸν λόγον.
Διὰ τὸ τοὺς ἀνθρώπους δύνασθαι ἀδικεῖν, καὶ τῶν μὲν ἁπλῶς ἀγαθῶν
νέμειν ἑαυτοῖς τὰ πλείονα, τῶν δὲ κακῶν τὰ ἐλάττονα, καὶ τυραννίσιν
ἐπι-
τίθεσθαι τῷ ἀκωλύτως ἐξουσίαν ἔχειν ὃ βούλοιντο ποιεῖν, διὰ ταῦτα δὴ
οὐκ ἐῶμεν ἄνθρωπον ἄρχειν, ἀλλ' ἀντὶ ἀνθρώπου τὸν λόγον ἄρχειν
καθιστῶ-
μεν. λέγει δὲ λόγον τὸν ἄρχοντα τὸν σπουδαῖον, τὸν μετὰ λόγου καὶ
φρονήσεως ἐνεργοῦντα· ὁ τοιοῦτος γὰρ οὐδέποτ' ἂν ἀδικήσειεν. ὁ γὰρ
ὄντως ἄρχων καὶ μὴ ψευδόμενος τοῦ ἄρχοντος τοὔνομα, φύλαξ ἐστὶ τοῦ
δικαίου καὶ τοῦ ἴσου τοῦ κατὰ ἀναλογίαν ἢ κατὰ ἀριθμόν. ἃ μὲν οὖν
λέγει,
ταῦτα· ἐν δὲ τῇ λέξει τῇ ὅτι ἑαυτῷ τοῦτο ποιεῖ καὶ γίνεται τύραννος
οὐ περὶ τοῦ λόγου ἤτοι τοῦ ἄρχοντος εἴρηται, ἀλλὰ περὶ τοῦ ἀνθρώπου.
διὸ τὴν λέξιν ὑπερβατῶς ἀναγνωστέον οὕτως· διὸ οὐκ ἐῶμεν ἄρχειν
ἄνθρωπον,
ὅτι ἑαυτῷ τοῦτο ποιεῖ, τουτέστι νέμει αὑτῷ τῶν μὲν ἁπλῶς ἀγαθῶν τὰ
πλείω, τῶν δὲ κακῶν τὰ ἐλάττω· τοῦτον μὲν οὐκ ἐῶμεν ἄρχειν, ἀλλὰ τὸν
λόγον, διότι οὐ νέμει πλέον ἑαυτῷ ὁ λόγος, εἰ μὴ πρὸς αὐτὸν ἀνάλογον
εἴη, ἤτοι εἰ μὴ προσήκει αὐτῷ τὸ πλέον· ὅτε γάρ ἐστι δίκαιον πλέον
λαβεῖν,
λήψεται οὐχ ἁπλῶς πλέον, ἀλλὰ τὸ ἀναλογοῦν αὐτῷ· καὶ διὰ τοῦτο
ἀλλότριόν φασιν ἀγαθὸν εἶναι τὴν δικαιοσύνην. τὴν αἰτίαν διὰ τού
ἢ τὴν ἐπιστήμην τοῦ ἐπιστήμονος βίᾳ οὐδεὶς δύναται. ὧν οὖν ἔχουσιν οἱ

ἄνθρωποι ὑπερβολὴν καὶ ἔλλειψιν, ἐν τούτοις τὰ δίκαια· τῷ γὰρ δύνασθαι
τούτων τῶν ἀγαθῶν καὶ πλέον τινὰ ἔχειν καὶ ἔλαττον, περὶ τὴν τούτου
νομὴν καὶ ἐπανίσωσιν τὰ δίκαιά ἐστιν, ἐπεὶ οἷς γε μηδέν ἐστι τῶν
τοιούτων
ἀγαθῶν, τούτοις οὐδ' ὑπερβολὴ τῶν τοιούτων οὐδ' ἔλλειψίς ἐστιν, εἰ δὲ
μὴ
αὗται, οὐδὲ τὸ ἐπανορθωτικὸν ἢ τὸ διανεμητικὸν δίκαιον. ἐν μὲν οὖν τοῖς
609
θεοῖς ἐν οἷς οὐ πλοῦτος, οὐ δόξα, οὐ τιμή, οὐκ ἀρχή, οὐκ ἄλλο οὐδὲν
τῶν τοιούτων ἀγαθῶν, οὐδὲ δίκαιον οὔτε τὸ διανεμητικὸν οὔτε τὸ
ἐπανορ-
θωτικὸν ὑπάρχει. ἀλλ' οὐδὲ οἷς ἔστιν, οὖσι δὲ ἀνιάτοις ὑπὸ τρυφῆς καὶ
ἀκολασίας καὶ πάσης ἀσελγείας, οὐδ' ἐν τούτοις ἐστὶν δίκαιόν τι τῶν
εἰρη-
μένων. ἐν γὰρ ἀγαθοῦ τινος ἢ ὠφελίμου νομῇ ἴσῃ κατὰ ἀναλογίαν τὸ
ἐπανορθωτικὸν καὶ διανεμητικὸν δίκαιον, εἴ γε ἐπανισοῖ τὸν
πλεονεκτοῦντα
καὶ τὸν πλεονεκτούμενον· οἷς δὲ εἴσοδον τὸ ἀγαθὸν καὶ ὠφέλιμον οὐκ
ἔχει οὐδὲ πολιτεύεσθαι δύναται, ἐν τούτοις οὐδὲ δίκαιόν τί ἐστιν. ἀλλὰ
τοῖς μὲν ἀνιάτοις οὐδὲν τῶν τοιούτων ἀγαθῶν ὠφέλιμον, τισὶ δὲ μέχρι
τινός εἰσιν ὠφέλιμα, τοῖς μεταξὺ οὖσι καὶ τοῖς μὴ πάντῃ διεστραμμένοις
καὶ τοῖς νόμοις καὶ ἔθεσι μὴ φαύλοις πολιτευομένοις. τὰ μὲν οὖν
λεγόμενα
τοιαῦτα· ἐν δὲ τῇ λέξει τῇ οἷον ἴσως τοῖς θεοῖς τὸ ἴσως πρόσκειται διὰ
τὸν Πλάτωνα λέγοντα ὅτι ἔστιν ἀρετὴ θεοῦ, ὥστε εἰ ἔχει ἀρετὴν ὁ θεός,
ἔσται καὶ δίκαιόν τι ἐν αὐτῷ, εἰ δὲ τοῦτο, καὶ χρήματα. ὁ μὲν οὖν Πλάτων
λέγει ἀρετὴν εἶναι ἐν τοῖς θεοῖς, Ἀριστοτέλης δὲ οὐκ ἀποδέχεται τὸ

δόγμα
Michael Phil., In Aristotelis sophisticos elenchos commentarius (=

Pseudo-Alexander 1) (olim sub auctore Alexandro Aphrodisiens P.
89, line 8
μὲν ὁ φαινόμενος.
Παρακατιὼν μὲν φαίνεται παραδοῦναι μέλλειν διαφορὰν ἐριστικοῦ καὶ

σοφιστικοῦ. νῦν δὲ ὡς ἓν λαμβάνει τὸν ἐριστικὸν καὶ σοφιστικὸν συλλο-
γισμόν. διαιρεῖ δὲ τοῦτον εἰς δύο, καὶ ἕνα μέν φησι συλλογισμὸν ἐριστι-
κὸν καὶ σοφιστικὸν εἶναι τὸν φαινόμενον μὲν συλλογισμὸν ὄντα δὲ
ἀσυλλόγιστον, ὃς καὶ συλλογίζεται περὶ τῶν ἐνδόξων, περὶ ὧν ἡ
διαλεκτικὴ
πειράζει. ἔστι δὲ οὗτος ὁ ἐκ δύο καταφατικῶν συνάγων τι ἐν δευτέρῳ
σχήματι ἢ ὁ ἐκ δύο μερικῶν ἐν ὁποιῳοῦν τῶν σχημάτων ἢ ὅπως ἄλλως
παρὰ τοὺς συλλογιστικοὺς τρόπους συνάγων τι, ὥσπερ ὁ Καινεὺς ἐκ δύο
καταφατικῶν ἐν δευτέρῳ σχήματι συνῆγεν, ὅτι τὸ πῦρ ἐν πολλαπλασίονι
610
ἀναλογίᾳ ἐστίν, οὑτωσὶ τὴν ἀναγωγὴν ποιούμενος τοῦ σοφίσματος· τὰ ἐν
πολλαπλασίονι ἀναλογίᾳ ταχὺ αὔξονται, τὸ πῦρ ταχὺ αὔξει, καὶ τὸ συμ-

πέρασμα δῆλον. ὁ μὴ τὸ σχῆμα οὖν, φησίν, ὑγιὲς ἔχων ἐριστικὸς καὶ
σοφιστικός ἐστιν, ἐκ παραλλήλου θεὶς τὸ αὐτό· ὁ γὰρ ἐριστικὸς καὶ ὁ
σοφιστὴς ὁ αὐτός, τῇ προαιρέσει μόνον διαφέροντες, ὡς μετ' ὀλίγον ἐρεῖ.
ἔστιν οὖν ἀσυλλόγιστος ὁ τοιοῦτος συλλογισμός, κἂν ψευδὲς κἂν ἀληθὲς
ᾖ τὸ συμπέρασμα. καὶ τὴν αἰτίαν ἐπάγει τοῦ εἶναι τοῦτον ἀσυλλό-
γιστον· τὸν γὰρ μέσον ὅρον, ὃς καὶ αἴτιός ἐστι τοῦ συμπεράσματος, ὃν
καὶ διὰ τί ὀνομάζει, ἀπατητικὸν ἔχει· κἂν γὰρ ἀληθῶς κατὰ ἀμφοτέ-
ρων τῶν ἄκρων κατηγορῆται ὁ μέσος ὅρος ἐν τῷ δευτέρῳ σχήματι, ὅταν
ἀμφότεραι αἱ προτάσεις καταφατικαὶ ληφθῶσιν, ὅμως οὐχ οὕτως ἔδει
Michael Phil., In Aristotelis sophisticos elenchos commentarius (=

Pseudo-Alexander 1) (olim sub auctore Alexandro Aphrodisiens P. 89,
line 9
Παρακατιὼν μὲν φαίνεται παραδοῦναι μέλλειν διαφορὰν ἐριστικοῦ καὶ

σοφιστικοῦ. νῦν δὲ ὡς ἓν λαμβάνει τὸν ἐριστικὸν καὶ σοφιστικὸν συλλο-
γισμόν. διαιρεῖ δὲ τοῦτον εἰς δύο, καὶ ἕνα μέν φησι συλλογισμὸν ἐριστι-
κὸν καὶ σοφιστικὸν εἶναι τὸν φαινόμενον μὲν συλλογισμὸν ὄντα δὲ
ἀσυλλόγιστον, ὃς καὶ συλλογίζεται περὶ τῶν ἐνδόξων, περὶ ὧν ἡ
διαλεκτικὴ
πειράζει. ἔστι δὲ οὗτος ὁ ἐκ δύο καταφατικῶν συνάγων τι ἐν δευτέρῳ
σχήματι ἢ ὁ ἐκ δύο μερικῶν ἐν ὁποιῳοῦν τῶν σχημάτων ἢ ὅπως ἄλλως
παρὰ τοὺς συλλογιστικοὺς τρόπους συνάγων τι, ὥσπερ ὁ Καινεὺς ἐκ δύο
καταφατικῶν ἐν δευτέρῳ σχήματι συνῆγεν, ὅτι τὸ πῦρ ἐν πολλαπλασίονι
ἀναλογίᾳ ἐστίν, οὑτωσὶ τὴν ἀναγωγὴν ποιούμενος τοῦ σοφίσματος· τὰ ἐν
πολλαπλασίονι ἀναλογίᾳ ταχὺ αὔξονται, τὸ πῦρ ταχὺ αὔξει, καὶ τὸ συμ-

πέρασμα δῆλον. ὁ μὴ τὸ σχῆμα οὖν, φησίν, ὑγιὲς ἔχων ἐριστικὸς καὶ
σοφιστικός ἐστιν, ἐκ παραλλήλου θεὶς τὸ αὐτό· ὁ γὰρ ἐριστικὸς καὶ ὁ
σοφιστὴς ὁ αὐτός, τῇ προαιρέσει μόνον διαφέροντες, ὡς μετ' ὀλίγον ἐρεῖ.
ἔστιν οὖν ἀσυλλόγιστος ὁ τοιοῦτος συλλογισμός, κἂν ψευδὲς κἂν ἀληθὲς
ᾖ τὸ συμπέρασμα. καὶ τὴν αἰτίαν ἐπάγει τοῦ εἶναι τοῦτον ἀσυλλό-
γιστον· τὸν γὰρ μέσον ὅρον, ὃς καὶ αἴτιός ἐστι τοῦ συμπεράσματος, ὃν
καὶ διὰ τί ὀνομάζει, ἀπατητικὸν ἔχει· κἂν γὰρ ἀληθῶς κατὰ ἀμφοτέ-
ρων τῶν ἄκρων κατηγορῆται ὁ μέσος ὅρος ἐν τῷ δευτέρῳ σχήματι, ὅταν
611
ἀμφότεραι αἱ προτάσεις καταφατικαὶ ληφθῶσιν, ὅμως οὐχ οὕτως ἔδει

ταύτας λαβεῖν, ἀλλὰ τὴν μὲν οὕτως τὴν δὲ στερητικῶς. ὥστε
Πρόκλος. ., In Platonis rem publicam commentarii Vol.1, p. 84, line 7
τικοὶ πρὸς ἀρετήν εἰσιν οἱ τοιοίδε μῦθοι τῶν παρ' Ἕλλησιν

θεολόγων, ἀλλ' ὡς οὐχὶ τοῖς ἱερατικοῖς θεσμοῖς συμφωνό-
τατοι δεικνύωμεν, μηδὲ ὡς ἀνομοίως μιμοῦνται τὰ θεῖα διὰ
τῶν ἀπεμφαινόντων συμβόλων, ἀλλ' ὡς οὐχὶ συμπάθειαν
ἡμῖν ἄρρητον προπαρασκευάζουσιν εἰς τὴν μετουσίαν τῶν
θεῶν. οἱ μὲν γὰρ εἰς τὴν τῶν νέων παιδείαν συντείνον-
τες ἔστωσαν πολὺ μὲν τὸ εἰκὸς ἔχοντες, πολλὴν δὲ τὴν ἐν
τοῖς φαινομένοις τύποις τῆς μυθοποιΐας εὐπρέπειαν, πάντῃ
δὲ τῶν ἐναντίων ὀνομάτων καθαρεύοντες καὶ δι' ὁμοιότητος
τῶν συμβόλων πρὸς τὰ θεῖα συνάπτοντες, οἱ δὲ ἐνθεαστι-
κωτέρας στοχαζόμενοι ἕξεως καὶ δι' ἀναλογίας μόνης τὰ
ἔσχατα τοῖς πρωτίστοις συναρμόζοντες καὶ τῆς ἐν τῷ παντὶ
συμπαθείας τῶν ἀποτελεσμάτων πρὸς τὰ γεννητικὰ αὐτῶν
αἴτια ποιούμενοι τὸν σύμπαντα λόγον εἰκότως δήπου
τῶν πολλῶν ἡμῶν ὑπεριδόντες χρῶνται παντοίως τοῖς ὀνό-
μασιν εἰς τὴν τῶν θείων πραγμάτων ἔνδειξιν. ἐπεὶ καὶ
τὴν ἁρμονίαν ἄλλην μὲν εἶναι τὴν μιμητικήν φαμεν καὶ
διὰ τῶν πρὸς ἀρετὴν ἐγειρόντων μελῶν τὰς τῶν νέων ψυχὰς
θεραπεύουσαν, ἄλλην δὲ τὴν ἔνθεον καὶ κινητικὴν τῶν
ἀκουόντων καὶ τῆς θείας μανίας ποιητικήν, ἣν δὴ κρείτ-
τονα σωφροσύνης ἐπονομάζομεν· καὶ τὴν μὲν συμπληροῦν
πρὸς τὴν τοῦ φωτὸς καταδοχὴν καὶ εἰς ὕψος ἐπαίροντα

πρὸς τὴν ἕνωσιν τῶν θεῶν. μάλιστα δ' ἄν τις κατίδοι τὴν
τῶν μύθων τούτων πρὸς τὸ τῶν δαιμόνων φῦλον συγγένειαν
καὶ διὰ τῆς ἐκείνων ἐνεργείας συμβολικῶς τὰ πολλὰ δηλού-
σης, οἷον εἴ τινες ἡμῶν ὕπαρ ἐγένοντο δαίμοσιν προστυχεῖς
ἢ καὶ ὄναρ τῆς παρ' αὐτῶν ἀπολελαύκασιν ἐπιπνοίας πολλὰ
τῶν γενομένων ἢ καὶ ἐσομένων ἐκφαινούσης. ἐν πάσαις
γὰρ ταῖς τοιαύταις φαντασίαις κατὰ τοὺς μυθοπλάστας ἄλλα
ἐξ ἄλλων ἐνδείκνυται, καὶ οὐ τὰ μὲν εἰκόνες, τὰ δὲ παρα-
δείγματα, ὅσα διὰ τούτων σημαίνουσιν, ἀλλὰ τὰ μὲν σύμ-
612
βολα, τὰ δὲ ἐξ ἀναλογίας ἔχει τὴν πρὸς ταῦτα συμπάθειαν.

εἰ τοίνυν δαιμόνιος ὁ τρόπος ἐστὶ τῆς τοιαύτης μυθοποιΐας,
πῶς οὐ πάντῃ φήσομεν αὐτὸν ἐξῃρῆσθαι τῆς ἄλλης ἁπάσης
τῶν μύθων ποικιλίας, τῆς τε εἰς τὴν φύσιν βλεπούσης καὶ
τὰς φυσικὰς δυνάμεις ἀφερμηνευούσης, καὶ τῆς τὰ ἤθη τῶν
ψυχῶν παιδεύειν προστησαμένης;
δὲ τῆς ἀτρέπτου καὶ ἀχράντου καθαρότητος παρεκτικά· καὶ

τὰ μὲν τῶν χωριστῶν ἀγαθῶν εἰς ἑαυτὰ τὴν αἰτίαν ἀνα-
δησάμενα, τὰ δὲ τῶν συνυφεστηκότων τοῖς μεταλαμβάνουσιν.
ὅθεν δὴ καὶ ἐν ταῖς τοῦ ὄντος ἁπάσαις διακοσμήσεσιν ἡ
τοιαύτη τῶν γενῶν ἐναντίωσις διαποικίλλεται· καὶ ἡ μὲν
στάσις ἑδράζουσα σταθερῶς ἐν ἑαυτοῖς τὰ ὄντα ταῖς δραστη-
ρίοις καὶ ζωῆς πλήρεσιν τῆς κινήσεως ἀντίκειται δυνάμεσιν,
ἡ δὲ τῆς ταυτότητος ὁμοφυὴς κοινωνία ταῖς τῆς ἑτερότητος
κατ' εἴδη διακρίσεσιν ἀντιδιῄρηται· τὸ δὲ τῆς ὁμοιότητος
γένος τῇ ἀνομοιότητι καὶ τὸ τῆς ἰσότητος τῇ ἀνισότητι
κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν τὴν ἐναντίαν ἔλαχεν τάξιν. καὶ
τούτων ἁπάντων αἱ διαιρέσεις ἄνωθεν ἀπὸ τῆς ἀρχικῆς
ἀφορίζονται δυάδος, καθ' ἣν ἕκαστα τῶν ὄντων διακρίνεταί
τε τοῖς οἰκείοις ὅροις καὶ ἀντιδιῃρημένα πρόεισιν ἀλλήλοις
ἀπὸ τῶν γεννητικῶν αἰτίων, καὶ συμπλεκόμενα μετ' ἀλλήλων
ἀπογεννᾷ τὴν ποικιλίαν τῶν δευτέρων. τί δὴ οὖν ἔτι θαυ-
μαστόν, εἰ καὶ τῶν θεῶν αὐτῶν καὶ τῶν πρωτίστων ἐν τοῖς
οὖσιν τοιαύτην ἐναντίωσιν οἱ μυθοπλάσται κατανοήσαντες
διὰ τῶν πολέμων αὐτὴν αἰνίσσοιντο τοῖς ἑαυτῶν τροφίμοις,
ἀεὶ μὲν ἡνωμένων ἀλλήλοις τῶν θείων γενῶν, ὁμοῦ δὲ τὴν
ἕνωσιν καὶ τὴν ἀσύγχυτον διάκρισιν ἐν ἑαυτοῖς
σώζεσθαι βουλόμενος καὶ τὸν κύκλον τῆς μεταβολῆς εἰς

ἑαυτὸν ἀνακυκλεῖσθαι τά τε γενόμενα φθορᾶς ἀξιοῖ καὶ τὰ
φθαρέντα εἰς γένεσιν ἀναπέμπει. Τί οὖν θαυμαστόν, εἰ
καὶ Ὅμηρος ὑπὸ τῶν Ἡφαίστου δεσμῶν τόν τε Ἄρεα καὶ
τὴν Ἀφροδίτην συνδεῖσθαί φησιν, ὅπου καὶ ὁ Τίμαιος
τοὺς λόγους τοὺς δημιουργικούς, οἷς οἱ κατ' οὐρανὸν τὰ
γενητὰ συνιστᾶσιν, δεσμοὺς προσείρηκεν [p. 31c]; πῶς δὲ
οὐ κατὰ τὴν τῶν πραγμάτων λέγεται φύσιν τὸ λύειν
613
αὐτὸν τὰ δεδεμένα τῶν γενεσιουργῶν δεσμῶν λυτῶν ὑπαρ-

χόντων; καὶ ἔοικεν ὅ τε ὅλος δημιουργὸς ἐκ τῶν ἐναντίων
στοιχείων τὸν κόσμον συνιστὰς καὶ δι' ἀναλογίας ἐν αὐτῷ
φιλίαν ἀπεργαζόμενος συνάγειν εἰς ταὐτὸν τὰς Ἡφαίστου
καὶ Ἄρεως καὶ Ἀφροδίτης ἐνεργείας, καὶ γεννῶν μὲν τὰς
ἐναντιώσεις τῶν στοιχείων κατὰ τὸν ἐν ἑαυτῷ γεννᾶν Ἄρεα,
φιλίαν δὲ μηχανώμενος κατὰ τὴν τῆς Ἀφροδίτης δύναμιν
ἐνεργεῖν, συνδέων δὲ τοῖς Ἀρεϊκοῖς τὰ Ἀφροδίσια καὶ τὴν
Ἡφαίστου τέχνην ἐν παραδείγματι προειληφέναι· πάντα γάρ
ἐστιν αὐτὸς καὶ μετὰ πάντων ἐνεργεῖ τῶν θεῶν. καὶ δὴ
καὶ οἱ νέοι δημιουργοὶ τὸν σφέτερον πατέρα μιμούμενοι
ζῷά τε ἀπεργάζονται θνητὰ καὶ φθίνοντα πάλιν δέχονται,
τῷ Ἡφαίστῳ συναπογεννῶντες τοὺς ἐνταῦθα δεσμοὺς καὶ
ἔνθα καὶ τὸ ἔθος ἡμᾶς ἐδίδαξε τὸ Ἀττικόν, ὡς ἄρα γυναῖκες

ἦσαν οὐχ αἱ ἀλετρίδες μόνον, ἀλλὰ καὶ αἱ ποπανοποιοί,
μιμούμεναι τὰς φύσεις τὰς πλαττούσας ὅσα τοῖς θεοῖς ἀνιᾶ-
σιν ζῷα καὶ φυτά. διὰ πάντων δ' οὖν τούτων τῶν γυναι-
κείων ἔργων οἱ ἄνδρες εἰς τὸ τὰ αὐτὰ ποιεῖν εἰσιν μᾶλλον
ἐρρωμένοι τῶν γυναικῶν· ὥστ' οὐδὲν θαυμαστόν, εἰ καὶ ἐν
τῷ ὁπλιτεύειν καὶ ἐν τῷ τρέχειν ἢ ἐν τῷ ἀγρυπνεῖν. ἀλλὰ
προστακτέον αὐταῖς κοινωνεῖν καὶ τούτων τῶν ἐπιτηδευμά-
των, τὴν ὕφεσιν τῆς φύσεως σοφιζομένους τοῖς ἐλαφροτέροις
τῶν ἔργων. καὶ ἔοικεν καὶ τοῦτο τῷ θήλει ὑπάρχειν κατὰ
τὴν πρὸς τὰ θεῖα ἀναλογίαν ⟦ὑπάρχειν⟧, τὰς ἑαυτῶν φύσεις
ἀνατείνοντα καὶ μέχρι τῶν ἐσχάτων, ἐν οἷς τῶν συστοίχων
τὰ θήλεα τῶν ἀρρένων ἐστὶν ὑφειμένα ταῖς δυνάμεσιν, διότι
δὲ συντέτακται ἀλλήλοις (διὸ καὶ λέγεται σύστοιχα), κοινὰς
ἔχει τὰς ἀναγωγοὺς ἐπὶ τὰ σφῶν αὐτῶν αἴτια δυνάμεις. ὃ
δὴ καὶ ἐνταῦθα ὂν εἰκονικῶς κοινὰς ἀπέφηνε τὰς ἀρετάς·
ὥσπερ ἐκεῖ τῷ γεννᾶν διαφέρουσιν, τὸ μὲν ἄρρεν ἄλλως
τὴν ἕνωσιν διδὸν τοῖς ἀπογεννωμένοις, τὸ δὲ θῆλυ
τρόπον ἕτερον μερίζον καὶ πληθύον τὰ κοινὰ αὐτῶν ἀπο-
τελέσματα, κατὰ τὸν αὐτὸν καὶ ἐνταῦθα λόγον ἡ διαφορότης
ὑπάρχει τῷ θήλει πρὸς τὸ ἄρρεν ἐν ταῖς γονίμοις τῶν
ὄν ἐστιν τὸ ἀγαθὸν καὶ τὶ ὄν. ἢ γὰρ τῇ οὐσίᾳ ταὐ-

τόν ἐστιν ἢ ἕτερον παρὰ τὴν οὐσίαν, ἣν γένος ἐδείκνυ
614
τοῦ ὄντος ὁ Ἐλεάτης ξένος. καὶ εἰ μὲν τῇ οὐσίᾳ ταὐτόν,

ἄτοπον· οὐ γὰρ ταὐτὸν τὸ εἶναι καὶ τὸ εὖ εἶναι· εἰ δὲ
ἕτερόν τι τῆς οὐσίας, ἀνάγκη μετέχειν αὐτὸ τῆς οὐσίας·
ἐκείνη γὰρ πάντων γένος τῶν εἰδῶν. εἰ δὲ τὰ γένη πρεσβύ-
τερα τῶν εἰδῶν, οὐκ ἂν εἴη τοῦτο τὸ ἀγαθὸν βασιλεῦον
τῶν νοητῶν, ἀλλὰ ἐκεῖνο, ὑφ' ὃ καὶ τοῦτο τέτακται καὶ
εἶδος ἅπαν, τὸ ὄν, ὅπερ ἐστίν, καὶ τῶν ἄλλων γενῶν τοῦ
ὄντος ἡγεμονοῦν. ὅταν ἄρα τὸ ἀγαθὸν βασιλεύειν λέγῃ τῶν
νοητῶν ἐκ τῆς περὶ τὸν ἥλιον ἀναλογίας ὁρμώμενος, οὔτε
τὸ ἐν ἡμῖν ἔοικεν ἀγαθὸν λέγειν, ὅ γέ ἐστιν ἐν ἡμῖν, ἀλλ'
οὐκ ἐν ἐκείνοις, οὔτε τὸ τῷ καλῷ καὶ τῷ δικαίῳ σύστοιχον,
ὅ γέ ἐστιν ἄλλου μετειληχὸς καὶ τὶ ὄν, ἀλλ' οὐχ ἁπλῶς ὄν.
καίτοι γε, ὥσπερ ἔφαμεν, ἤρξατο μὲν ὡς τὸ ἐν ἡμῖν ἀγα-
θὸν ζητῶν (καὶ γὰρ τοῦτο ἦν τὸ πράγματα παρέχον τοῖς
ζητοῦσιν, εἴτε ἡδονὴν αὐτὸ λεκτέον ἐστὶν εἴτε νοῦν ἢ φρό-
νησιν), προϊὼν δὲ ἐκεῖνο τὸ ὡς εἶδος ἀγαθὸν χωρὶς ὂν ὡς
τὸ δίκαιον μνήμης ἠξίωσεν, καὶ μέχρι γέ τινος ὡς πέρα
τῶν εἰωθότων οὐδὲν ἀπομαντευόμενος ἐχρῆτο τῷ λόγῳ·
τέλος δὲ εἰπὼν αὐτὸ τῆς οὐσίας εἶναι τοῖς γιγνωσκομένοις
λαβὼν ἐν ὑποκειμένῳ οὖσαν, τὸ δὲ ὡς οὐσίαν καὶ ὡς μέ-

ρος οὐσίας, οἷον εἶδος, τὸ δὲ μήθ' ὡς ἕξιν μήθ' ὡς
μέρος. καίτοι γε δόξειεν ἂν ἑκάτερον ἐπάγειν τῷ πρωτίστῳ
τῶν ἀγαθῶν, τὴν μέν, ὅταν λέγῃ τὴν τἀγαθοῦ ἕξιν [p. 509a],
τὸ δέ, ὅταν ἕν τι ποιῇ καὶ αὐτὸ τῶν νοητῶν, ἰδέαν τοῦ
ἀγαθοῦ λέγων καὶ ἔτι νοητὸν λέγων καὶ γνωστὸν καὶ ἐκεῖνο,
καθάπερ καὶ τὸν ἥλιον ἕν τι τῶν ὁρατῶν καὶ τοῦδε τοῦ
κόσμου μέρος. ἀλλὰ ταῦτα μὲν ὅπως λέγεται μικρὸν ὕστε-
ρον ἔσται καταφανές, ἡνίκα ἂν ἐξεργαζώμεθα τὴν περὶ τὸ
ἀγαθὸν ἐκεῖνο καὶ τὸν ἥλιον ἀναλογίαν.
Νυνὶ δὲ ἀναλάβωμεν τὰς ῥήσεις πρῶτον, ἐν αἷς τό τε
ἐν ἡμῖν ἀγαθὸν ἤρξατο σκοπεῖσθαι καὶ ἐπὶ τούτῳ τὸ ἐν
τοῖς εἴδεσιν, ἔπειτα προσέθηκεν ἐκ τρίτων, ὅσα ἐπ' ἄλλο τι
πρὸ τούτου μετέστησεν τὴν θεωρίαν. εἰπὼν γὰρ ὅτι ἡ τοῦ
ἀγαθοῦ ἰδέα μάθημα τὸ μέγιστόν ἐστιν, ᾗ καὶ τὰ δίκαια
καὶ τἆλλα προσχρησάμενα χρήσιμα καὶ ὠφέλιμα
ἀποτελεῖται, καὶ ὅτι αὐτὴν οὐχ ἱκανῶς ἴσμεν, καὶ
τούτων ῥηθέντων κοινῶν καὶ τῷ ἐν ἡμῖν ἀγαθῷ καὶ τῷ
ἐν τοῖς εἴδεσιν καὶ τῷ ὑπονοουμένῳ πρὸ πάντων εἶναι τῶν
νοητῶν (ἰδέα γὰρ τοῦ ἀγαθοῦ καὶ τὸ μετεχόμενόν ἐστιν
615
τις, ὅτι κἂν ἐξ εἰκόνος τι δοκῇ λέγειν περὶ τοῦ ἀγαθοῦ

κἂν παραγυμνοῦν τι τῶν ἀπορρήτων, ἀλλ' οὐ παντάπασιν
ὅλην ἐκφαίνει τὴν περὶ αὐτοῦ ἀλήθειαν. καὶ ἴσως τοῦτό
γε διὰ τοὺς Θρασυμάχους καὶ τοὺς Κλειτοφῶντας, οὐκ
ἀξιῶν ἐν σοφισταῖς τὰ μυστικώτατα ἐκφαίνειν. διὸ καὶ ἑξῆς
εἰπὼν ὑπερούσιον εἶναι τὸ ἀγαθόν, τοῦ Γλαύκωνος δαιμο-
νίαν εἶναι φάντος τὴν ὑπερβολὴν ἐπέπληξε, γελοίως αὐτὸν
εἰπεῖν ἀποφηνάμενος. εἶθ' ὡς κενεμβατοῦντος πρὸς τὴν
θέαν τοῦ πάντων ἐπέκεινα πάλιν πολλά φησιν παραλείψειν
ἑκὼν εἶναι τῶν ἑαυτῷ δοκούντων καὶ μόνην τὴν περὶ τὸν
ἥλιον ἀναλογίαν γυμνώσειν· εἰ δ' ἦσαν οἱ ἀκροαταὶ τοῖς
τοιοῖσδε λόγοις προσφερεῖς, πολλῶν ἂν καὶ ὄντως θεολογι-
κῶν ἡμᾶς ἐπλήρωσεν περὶ αὐτοῦ λόγων. ἀλλ' οὖν, ὅπερ
ἐλέγομεν, ἀπὸ τοῦ ἐν ἡμῖν ἀγαθοῦ, περὶ οὗ καὶ ἐζήτουν
οἱ φρόνησιν αὐτὸ λέγοντες ἢ ἡδονήν, εἰς αὐτὸ τὸ ἀγαθὸν
μεθιστὰς τὴν ζήτησιν (οὐδὲ γὰρ τὸ τὶ ἀγαθὸν ἄνευ τοῦ
ἁπλῶς ἀγαθοῦ γνῶναι δυνατόν) καὶ τῆς εἰκόνος ἀρχόμενος
τῆς κατὰ τὸν ἥλιον πρῶτον μὲν παρακελεύεται τοῖς ἀκροα-
ταῖς παραφυλάττειν, μὴ κίβδηλον ἀποδῷ τὸν λόγον τοῦ
τόκου [p. 507a], τὸν μὲν ἥλιον τόκον ἀποκαλῶν, τὴν δὲ
κιβδηλίαν ἀπὸ τῶν ἐν νομίσμασι τόκων μεταγαγών, ἐνδεικνύ
ἐλέγομεν, ἀπὸ τοῦ ἐν ἡμῖν ἀγαθοῦ, περὶ οὗ καὶ ἐζήτουν

κιβδηλίαν ἀπὸ τῶν ἐν νομίσμασι τόκων μεταγαγών, ἐνδεικνύ-
μενος δὲ τοῖς οὐδὲ τούτων παρέργως ἀκούουσι τῶν ἐν παι-
διᾶς μοίρᾳ λεγομένων, ὡς ἄρα ἐπισφαλής ἐστι τρόπος δι-
δασκαλίας ὁ διὰ τῆς ἀναλογίας. δέος γὰρ μὴ κατ' ἄλλο τι
τὰ πράγματα μεταθέοντες καὶ οὐ καθ' ὅσον ἡ ἀναλογία
παρείληπται, σοφισώμεθα τὴν ἀπόδειξιν. οἷον καὶ ἐν τού-
τοις, εἰ λέγοντος αὐτοῦ τῷ ἀγαθῷ τὸν ἥλιον ἀναλογεῖν, ᾗ
616
φωτός ἐστιν αἴτιος, ὡς ἐκεῖνο τῆς ἀληθείας, λαμβάνοι τις

τὸν ἥλιον οὐκέτι μόνον αἴτιον φωτός, ἀλλὰ ᾗ κινούμενόν
ἐστιν, καὶ ζητοῖ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀγαθοῦ τὸ ὅμοιον. οὐ γὰρ
ἔτι φυλάττει τὸν τοῦ ἡλίου λόγον ὁ τοῦτο δρῶν· οὐ γὰρ
ᾗ αἰτιατὸν ὁ ἥλιος, εἴληπται κατὰ τὴν ἀναλογίαν, ἀλλ' ᾗ
αἴτιον μόνον. ἐπεὶ καὶ ἀδύνατον ἦν τῷ ἀγαθῷ τι λαβεῖν
κατὰ πάντα ὅμοιον· πᾶν γὰρ τὸ μετ' ἐκεῖνο προσλαβόν τι

κιβδηλίαν ἀπὸ τῶν ἐν νομίσμασι τόκων μεταγαγών, ἐνδεικνύ-
μενος δὲ τοῖς οὐδὲ τούτων παρέργως ἀκούουσι τῶν ἐν παι-
διᾶς μοίρᾳ λεγομένων, ὡς ἄρα ἐπισφαλής ἐστι τρόπος δι-
δασκαλίας ὁ διὰ τῆς ἀναλογίας. δέος γὰρ μὴ κατ' ἄλλο τι
τὰ πράγματα μεταθέοντες καὶ οὐ καθ' ὅσον ἡ ἀναλογία
παρείληπται, σοφισώμεθα τὴν ἀπόδειξιν. οἷον καὶ ἐν τού-
τοις, εἰ λέγοντος αὐτοῦ τῷ ἀγαθῷ τὸν ἥλιον ἀναλογεῖν, ᾗ
φωτός ἐστιν αἴτιος, ὡς ἐκεῖνο τῆς ἀληθείας, λαμβάνοι τις
τὸν ἥλιον οὐκέτι μόνον αἴτιον φωτός, ἀλλὰ ᾗ κινούμενόν
ἐστιν, καὶ ζητοῖ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀγαθοῦ τὸ ὅμοιον. οὐ γὰρ
χεῖρον ἐκείνου γέγονεν, τὸ μὲν νόησιν, ὡς νοῦς, τὸ δὲ

χεῖρον ἐκείνου γέγονεν, τὸ μὲν νόησιν, ὡς νοῦς, τὸ δὲ
κίνησιν, ὡς ψυχή, τὸ δὲ γένεσιν, ὡς σῶμα. κἂν ἐν νοῖς
οὖν λαμβάνῃς τὸν πρῶτον νοῦν, ὡς τῷ ἀγαθῷ ἀνάλογον,
617
ἰδὲ μόνον ἐκεῖνο καθ' ὃ τῷ ἀγαθῷ ἔοικεν, μὴ καθ' ὃ

ἐκείνου κεχώρισται, κἂν ἐν ψυχαῖς κἂν ἐν σώμασι. δεῖ γὰρ
εἶναι τὸ ἀναλογοῦν τῷ ἀγαθῷ, μετὰ τῆς ὁμοιότητος μέντοι
καὶ τὴν ἀνομοιότητα ἔχον· αἱ δὲ ἀναλογίαι καὶ οἱ λόγοι
οὐχὶ κατὰ τὸ ἀνόμοιον λαμβάνονται πάντων, ἀλλ' αὐτὸ
τοὐναντίον κατὰ τὸ ὅμοιον. ταύτην δ' οὖν τὴν εὐλάβειαν
ἀξιώσας εὐλαβηθῆναι τοὺς κοινωνοὺς τῶν περὶ τοῦ ἀγαθοῦ
λόγων, καὶ ἤδη μέντοι τῶν λόγων ἀρχόμενος καὶ διορίσασθαι
ἐθέλων, ὡς ἄλλα μὲν τὰ νοητά ἐστιν εἴδη, ἄλλα δὲ τὰ
αἰσθητά, ⟦ἃ⟧ διαμνημονεύει τοῦ τε αὐτοκαλοῦ καὶ τοῦ αὐτο-
αγαθοῦ, ταῦτα μὲν ὡς εἴδη τῶν πολλῶν καλῶν θέμενος
καὶ ἀγαθῶν, διορίζων δὲ οὑτωσί· καὶ τὰ μὲν ὁρᾶσθαί
φαμεν, νοεῖσθαι δὲ οὔ, τὰς δὲ ἰδέας νοεῖσθαι μέν,
ὁρᾶσθαι δὲ οὔ [p. 507b]. καὶ μέχρι τούτων δῆλός ἐστιν
φαμεν, νοεῖσθαι δὲ οὔ, τὰς δὲ ἰδέας νοεῖσθαι μέν,

ὁρᾶσθαι δὲ οὔ [p. 507b]. καὶ μέχρι τούτων δῆλός ἐστιν
εἰς τὰς ἰδέας ἡμᾶς ἀναπέμπων καὶ τὰ καθόλου τὰ πρὸ τῶν
πολλῶν, ἐν οἷς εἰώθει τὴν πραγματείαν ἔχειν ὁ Σωκράτης,
αὐτὸ τὸ καλὸν καὶ αὐτὸ τὸ ἀγαθὸν ὁριζόμενος καὶ τῶν
πολλῶν ἀγαθῶν ἢ καλῶν ἀναχωρῶν. καὶ εἰ μηδὲν ἄλλο
προσέθηκεν, οὐκ ἂν ἔγωγε συνεβούλευσα τοῖς Πλάτωνος
φίλοις ἄλλο τι νοεῖν τὸ ἀγαθὸν ἢ τοῦτο δὴ τὸ τῶν εἰδῶν
αἴτιον καὶ πρώτιστον ἐν τοῖς τελειωτικοῖς τῶν ὄντων εἴδεσιν,
ὑφ' ὃ καὶ τὸ καλὸν καὶ πᾶν εἶδος ἀρετῆς, ὥς που καὶ
μικρῷ πρότερον εἴπομεν. ἐπειδὴ δὲ τῆς ἀναλογίας ἁψά-
μενος τῆς περὶ τὸν ἥλιον καὶ τὴν ὄψιν καὶ τὸ φῶς θαυ-
μαστῶς ὅπως τὰς μὲν ἰδέας πάσας νοητὰς οὔσας, τὸ αὐτο-
καλὸν τὸ αὐτοαγαθὸν τὸ αὐτοδίκαιον, καὶ οὐ ταύτας
μόνας, ἀλλὰ καὶ τὰς τῶν πράξεων καταλάμπεσθαί φησιν
ὑπὸ τοῦ ἀγαθοῦ, τοῦτο δὲ τὴν τελειότητα καὶ τὴν ὕπαρξιν
ἐνδοῦναι τοῖς νοητοῖς πᾶσιν, ὡς καὶ τῶν οὐσιῶν καὶ τῶν
τελειοτήτων αἴτιον καὶ αὐτὸ τούτων ἐπέκεινα ὄν, σκοπεῖν
ἀξιῶ, μήποτε τὸ μὲν εἰδητικὸν ἀγαθὸν ὁμοῦ τῷ καλῷ μνή-
μης ἠξίωσεν, ὡς εἶδος ἕν τι τελεσιουργόν, ἵνα λάβῃ τὰ εἴδη
ἀγαθοῦ ἐφίεσθαι πεπίστευται· οὗ δὲ πάντα ἐφίεται, τοῦτο

618
πάντων αἴτιον), εὐλαβηθεὶς δὲ μή πῃ ἄρα τοιόνδε τι τὸ

πρῶτον ὑπολάβωμεν, οἷον τὸ ἐν ταῖς ἰδέαις ἀγαθὸν τῆς
τελειότητος μόνης αἴτιον ἑκάστοις, τὴν μὲν ἀρχὴν ἔδειξεν
αὐτὸ καὶ ἐπιστήμης καὶ ἀληθείας ἐπέκεινα, καθάπερ ὄψεως
καὶ φωτὸς τὸν ἥλιον, εἰς δὲ τὸ πρόσω προϊὼν καὶ τῶν
νοουμένων πρωτουργὸν αἴτιον καὶ ὑπερούσιον, ὡς τὸν ἥλιον
ὑπὲρ γένεσιν· καὶ οὕτω δὴ τοῦ ἐν τοῖς εἴδεσιν ἀγαθοῦ καὶ
τοῦ καλοῦ μέντοι καὶ τῶν νοητῶν ὅλων οὐσιῶν τἀγαθὸν
αἰτίαν τὴν πρώτην ἀπέφηνεν.
Ἵνα δὲ μὴ παραδράμωμεν τὴν διὰ τῆς ἀναλογίας δι-
δασκαλίαν, σκόπει πῶς φησιν τῷ μὲν ἀγαθῷ τὸν ἥλιον
ἀναλογεῖν· κατ' ἄλλο μὲν οὐδέν (λέγω δὲ οὐ καθόσον σῶμα
ἔχει καὶ τόπον σωματικόν, οὐ καθόσον κινητόν), καθ' ἓν
δὲ μόνον τὸ αἴτιον εἶναι φωτός, δι' οὗ τὰ ὁρώμενα
πάντα ὁρατά· καὶ αὖ τῇ ἀληθείᾳ τὸ τοιοῦτον φῶς, οὐχὶ
καθόσον διαστατὸν ἢ ἀνακλάσεις ἔχει παντοίας, ἀλλὰ μόνον
καθόσον αἰτίαν παρέχεται τοῖς ὁρατοῖς τοῦ ὁρᾶσθαι καὶ τοῦ
ὁρᾶν τοῖς ὁρῶσιν, ὡς ἡ ἀλήθεια τοῖς μὲν νοητοῖς τοῦ νο-
εῖσθαι, τοῖς δὲ νοοῦσι τοῦ νοεῖν· τὰ δὲ ὁρώμενα τοῖς νοου-
μένοις, οὐχὶ ὡς ἐν τόπῳ ὄντα καὶ κινούμενα,
δασκαλίαν, σκόπει πῶς φησιν τῷ μὲν ἀγαθῷ τὸν ἥλιον

ἀναλογεῖν· κατ' ἄλλο μὲν οὐδέν (λέγω δὲ οὐ καθόσον σῶμα
ἔχει καὶ τόπον σωματικόν, οὐ καθόσον κινητόν), καθ' ἓν
δὲ μόνον τὸ αἴτιον εἶναι φωτός, δι' οὗ τὰ ὁρώμενα
πάντα ὁρατά· καὶ αὖ τῇ ἀληθείᾳ τὸ τοιοῦτον φῶς, οὐχὶ
καθόσον διαστατὸν ἢ ἀνακλάσεις ἔχει παντοίας, ἀλλὰ μόνον
καθόσον αἰτίαν παρέχεται τοῖς ὁρατοῖς τοῦ ὁρᾶσθαι καὶ τοῦ
ὁρᾶν τοῖς ὁρῶσιν, ὡς ἡ ἀλήθεια τοῖς μὲν νοητοῖς τοῦ νο-
εῖσθαι, τοῖς δὲ νοοῦσι τοῦ νοεῖν· τὰ δὲ ὁρώμενα τοῖς νοου-
μένοις, οὐχὶ ὡς ἐν τόπῳ ὄντα καὶ κινούμενα, ἀλλ' ὡς ὁρώ-
μενα μόνον. δεῖ γὰρ ὡς εἴπομεν ἐν ταῖς ἀναλογίαις ᾗ
ὅμοια βλέπειν ἕκαστα τῶν λαμβανομένων ἐν τοῖς αὐτοῖς
λόγοις, ἀλλ' οὐχ ᾗ ἀνόμοια καὶ τῶν αὐτῶν ἐστι λόγων τῶν
εἰλημμένων ἐκτός. Τούτων δὲ οὕτως ληφθέντων δείκνυται
δηλονότι τἀγαθὸν ἐπέκεινα νοῦ καὶ ἐπιστήμης, ὡς ὁ ἥλιος
τῶν αἰσθητῶν καὶ τούτων μάλιστα τῆς ὄψεως. καὶ διὰ
ταύτης ἄρα τῆς λήψεως φαίνεται οὐδ' ἐν ἡμῖν τὸ ἀγαθὸν
τῇ ἐπιστήμῃ καὶ τῇ φρονήσει ταὐτόν, εἴπερ μηδὲ ἐν τοῖς
ἄλλοις τὸ ἁπλῶς ἀγαθὸν τῇ ἐπιστήμῃ. δείκνυται δὲ καὶ
619
τῆς ἀληθείας ἐπέκεινα ὄν, ὡς ὁ ἥλιος τοῦ φωτός· τούτῳ

δὲ ἕπεται τἀγαθὸν ἄδεκτον ἀληθείας εἶναι. τὸ γὰρ ὑπὲρ
ὅταν δὲ εἰς τὸ τῷ σκότῳ κεκραμένον, τὸ γιγνόμενον

καὶ ἀπολλύμενον, δοξάζει τε καὶ ἀμβλυώττει. τῇ
οὖν χρόᾳ τὸ ὂν ἀνάλογον ἔλαβεν, τῷ δὲ φωτὶ τὴν ἀλή-
θειαν, τῷ δὲ ἡλίῳ τὸ ἀγαθόν, ὡς τῷ ὄμματι τὸν νοῦν· ἐξ
ὧν δῆλον, ὅτι τὸ ὂν μετὰ τὸ ἀγαθὸν καὶ τὴν ἀλήθειαν,
ὡς ἡ χρόα μετὰ τὸ φῶς καὶ τὸν ἥλιον· ἐπέκεινα ἄρα τοῦ
ὄντος τὸ ἀγαθόν. οὐ γὰρ τὶ τῶν ὄντων, ἀλλὰ τὸ ὂν αὐτὸ
λάμπειν εἶπεν τῇ ἀληθείᾳ, καθάπερ τῷ φωτὶ τὴν χρόαν.
εἰ οὖν ὑπὲρ τὸ ὂν τἀγαθὸν ἐξ ἀνάγκης, καὶ ὑπὲρ οὐσίαν
ἂν εἴη.
Τούτων δὲ αὐτῷ διὰ τῆς ἀναλογίας ἠνυσμένων ἔτι μεῖ-
ζον προστίθησιν, ὅτι τῶν νοητῶν αἴτιον τὸ ἀγαθόν, οὐ
τοῦ νοεῖσθαι μόνον αἴτιον αὐτοῖς ὄν, ἀλλὰ καὶ τῆς οὐσίας,
ὡς ὁ ἥλιος τοῖς ὁρωμένοις οὐ τοῦ ὁρᾶσθαι μόνον, ἀλλὰ
καὶ τῆς γενέσεως καὶ τροφῆς καὶ αὔξης· καὶ ὡς αὐτὸς οὐ
γένεσις, οὕτως τὸ ἀγαθὸν οὐκ οὐσία. ταῦτα γὰρ ἐναργῶς
ἔδειξεν ἑπόμενος τῇ ἀναλογίᾳ, καὶ ὡς ὑπερούσιον τὸ ἀγα-
θόν· ἀφ' ὧν ἐκεῖνο λοιπὸν δῆλον, ὡς οὐκ ἔστιν τοῦτο τὸ
ἀγαθὸν τῷ ἐν τοῖς εἴδεσι ταὐτόν. τοῦτο μὲν γὰρ ὑπερού-
σιον, ἐκεῖνο δὲ ἕν τι τῶν εἰδῶν ὂν πάντως ὑπὸ οὐσίαν
ἀνάγεται· γένος γὰρ ἡ οὐσία πάντων τῶν εἰδῶν· καὶ τοῦτο
ὄντος τὸ ἀγαθόν. οὐ γὰρ τὶ τῶν ὄντων, ἀλλὰ τὸ ὂν αὐτὸ

λάμπειν εἶπεν τῇ ἀληθείᾳ, καθάπερ τῷ φωτὶ τὴν χρόαν.
εἰ οὖν ὑπὲρ τὸ ὂν τἀγαθὸν ἐξ ἀνάγκης, καὶ ὑπὲρ οὐσίαν
ἂν εἴη.
Τούτων δὲ αὐτῷ διὰ τῆς ἀναλογίας ἠνυσμένων ἔτι μεῖ-
ζον προστίθησιν, ὅτι τῶν νοητῶν αἴτιον τὸ ἀγαθόν, οὐ
τοῦ νοεῖσθαι μόνον αἴτιον αὐτοῖς ὄν, ἀλλὰ καὶ τῆς οὐσίας,
ὡς ὁ ἥλιος τοῖς ὁρωμένοις οὐ τοῦ ὁρᾶσθαι μόνον, ἀλλὰ
καὶ τῆς γενέσεως καὶ τροφῆς καὶ αὔξης· καὶ ὡς αὐτὸς οὐ
γένεσις, οὕτως τὸ ἀγαθὸν οὐκ οὐσία. ταῦτα γὰρ ἐναργῶς
ἔδειξεν ἑπόμενος τῇ ἀναλογίᾳ, καὶ ὡς ὑπερούσιον τὸ ἀγα-
620
θόν· ἀφ' ὧν ἐκεῖνο λοιπὸν δῆλον, ὡς οὐκ ἔστιν τοῦτο τὸ

ἀγαθὸν τῷ ἐν τοῖς εἴδεσι ταὐτόν. τοῦτο μὲν γὰρ ὑπερού-
σιον, ἐκεῖνο δὲ ἕν τι τῶν εἰδῶν ὂν πάντως ὑπὸ οὐσίαν
ἀνάγεται· γένος γὰρ ἡ οὐσία πάντων τῶν εἰδῶν· καὶ τοῦτο
μὲν οὐσιοποιόν ἐστι τῶν ὄντων, ἐκεῖνο δὲ τελειωτικὸν μόνον
τῶν αὐτῶν. καὶ γὰρ ἐπίστησον, τίνα καλεῖται γιγνωσκό-
μενα, οἷς φησιν οὐ τοῦ γιγνώσκεσθαι μόνον, ἀλλὰ καὶ τῆς
οὐσίας αἴτιον εἶναι τἀγαθόν [p. 509b]. εἰ μὲν δὴ τὰ μετὰ
τὸ νοητὸν αὐτὸν λέγοιμεν λαμβάνειν, οἷον τὰ διανοητά,
γελοῖον. τούτων γὰρ οὐ τὸ ἀγαθὸν μόνον ἐπέκεινά ἐστιν,
Πρόκλος. ., In Platonis rem publicam commentarii

Vol.1, p. 281, line 13
ὄψεσθαι αὐτὴν καθ' αὑτήν. ὥστε δῆλον ἐκ τούτων, καὶ

ποίαις γνώσεσιν γνωστὸν οὐκ ἔστιν τἀγαθόν, καὶ πῶς γνω-
στὸν καὶ μάθημα ἔσχατον, καὶ τίς ἡ ἐσχάτη μάθησις, καὶ
τί συντελεῖ πρὸς τὴν ἐκείνου θέαν ἡ τῆς διαλεκτικῆς ὁδὸς
ἐπ' αὐτὸ διὰ τῶν ἀφαιρέσεων ἀνάγουσα τὸν ψυχικὸν νοῦν.
Ἀλλ' ἐπειδὴ τοῦ ἡλίου πεποιήμεθα μνήμην ὡς ὁρατοῦ,
καλῶς ἂν ἔχοι περὶ τούτου πρῶτον εἰπεῖν, πῶς οὐκ ἔστι
γένεσις, εἴπερ πᾶν τὸ ὁρατὸν γενητόν. εἰ γὰρ οὗτος ὀφθή-
σεται καὶ γένεσις ὢν καὶ ὑπὲρ γένεσιν, τί κωλύει, φασίν,
καὶ τἀγαθὸν οὐσίαν τ' εἶναι καὶ ὑπερούσιον; μήποτε οὖν
ἐνταῦθα τῶν περὶ τῆς ἀναλογίας ἡμῖν προδιῃρημένων μνη-
μονεύειν καιρός, ἐν οἷς ἐλέγομεν δεῖν μὴ μεταβαίνειν
ἐπ' ἄλλας ἰδιότητας τῶν τοὺς λόγους ἐχόντων, ἀλλ' ἐμμένειν
χρῆναι ταῖς ἐξ ἀρχῆς, καθ' ἃς ἡ ἀναλογία θεωρεῖται. καὶ
γὰρ ἐν τούτοις, ὅταν τὸν ἥλιον ὑπὲρ γένεσιν θέμενοι τὴν
τῶν φωτιζομένων αὐτὸν γένεσιν λέγωμεν, οὐκέθ' ἡγούμενον
αὐτὸν οὐδὲ αἴτιον, ἀλλ' ἑπόμενον ποιοῦμεν. ἐπισκοποῦντες
δὲ τὴν γένεσιν τὴν τῶν ὑπ' αὐτοῦ φωτιζομένων ἀγένητον
αὐτὸν παντελῶς εὑρήσομεν. μόνος γὰρ οὗτος τῶν ἐν τῷ
κόσμῳ πάντων ὄντως ἐστὶν ἀγένητον σῶμα, προσλαμβάνων
οὐδὲν οὐδὲ γιγνόμενος οὐδ' ἀποβάλλων τι ἀφ' αὑτοῦ.

Vol.1, p. 281, line 16
τί συντελεῖ πρὸς τὴν ἐκείνου θέαν ἡ τῆς διαλεκτικῆς ὁδὸς

ἐπ' αὐτὸ διὰ τῶν ἀφαιρέσεων ἀνάγουσα τὸν ψυχικὸν νοῦν.
621
Ἀλλ' ἐπειδὴ τοῦ ἡλίου πεποιήμεθα μνήμην ὡς ὁρατοῦ,

καλῶς ἂν ἔχοι περὶ τούτου πρῶτον εἰπεῖν, πῶς οὐκ ἔστι
γένεσις, εἴπερ πᾶν τὸ ὁρατὸν γενητόν. εἰ γὰρ οὗτος ὀφθή-
σεται καὶ γένεσις ὢν καὶ ὑπὲρ γένεσιν, τί κωλύει, φασίν,
καὶ τἀγαθὸν οὐσίαν τ' εἶναι καὶ ὑπερούσιον; μήποτε οὖν
ἐνταῦθα τῶν περὶ τῆς ἀναλογίας ἡμῖν προδιῃρημένων μνη-
μονεύειν καιρός, ἐν οἷς ἐλέγομεν δεῖν μὴ μεταβαίνειν
ἐπ' ἄλλας ἰδιότητας τῶν τοὺς λόγους ἐχόντων, ἀλλ' ἐμμένειν
χρῆναι ταῖς ἐξ ἀρχῆς, καθ' ἃς ἡ ἀναλογία θεωρεῖται. καὶ
γὰρ ἐν τούτοις, ὅταν τὸν ἥλιον ὑπὲρ γένεσιν θέμενοι τὴν
τῶν φωτιζομένων αὐτὸν γένεσιν λέγωμεν, οὐκέθ' ἡγούμενον
αὐτὸν οὐδὲ αἴτιον, ἀλλ' ἑπόμενον ποιοῦμεν. ἐπισκοποῦντες
δὲ τὴν γένεσιν τὴν τῶν ὑπ' αὐτοῦ φωτιζομένων ἀγένητον
αὐτὸν παντελῶς εὑρήσομεν. μόνος γὰρ οὗτος τῶν ἐν τῷ
κόσμῳ πάντων ὄντως ἐστὶν ἀγένητον σῶμα, προσλαμβάνων
πάντα δὲ τὰ ἄλλα, ὅσα φωτίζει, δεχόμενα παρὰ μέρος φῶς
ἄλλοτε ἄλλο παρ' αὐτοῦ διὰ τὴν περὶ τὸ κέντρον τὸ οἰκεῖον
κίνησιν τῆς ἡλιακῆς σφαίρας, ἄλλοτε ἄλλας ἀκτῖνας κατὰ

Vol.1, p. 282, line 3

πάντα δὲ τὰ ἄλλα, ὅσα φωτίζει, δεχόμενα παρὰ μέρος φῶς
ἄλλοτε ἄλλο παρ' αὐτοῦ διὰ τὴν περὶ τὸ κέντρον τὸ οἰκεῖον
κίνησιν τῆς ἡλιακῆς σφαίρας, ἄλλοτε ἄλλας ἀκτῖνας κατὰ
κύκλον εἴς τε τὰ ἐν οὐρανῷ διαπεμπούσης καὶ εἰς τὰ ὑπὸ
σελήνην, γένεσίν τε ἴσχει, καθόσον φωτίζεται, καὶ φθοράν·
καθάπερ καὶ ἡ σελήνη φθίσεις τε δέχεται καὶ αὐξήσεις
τοῦ φωτός. κατ' αὐτὸ ἄρα τὸ φωτίζειν ἀγένητός ἐστιν
παντελῶς ὁ ἥλιος· κατὰ δὲ τοῦτο ἀπείκασται πρὸς τἀγαθόν,
οὐ καθ' ὅσον σῶμά ἐστιν· κατὰ γὰρ τοῦτο ἀνόμοιος πρὸς
ἐκεῖνο τῆς ἀναλογίας δι' ὁμοιότητα λόγων συνισταμένης.
λάβωμεν οὖν ἀπὸ τούτων, ὅτι θείως συνεῖδεν ὁ Πλάτων,
ὡς ἄρα ἔνεστι καὶ ἐν τοῖς γενητοῖς ἀγένητον εἶναι καθάπερ
τοῖς μεριστοῖς ἀμερές, καὶ κατὰ τοῦτο δὴ τὸ ἀγένητον
ὁ ἥλιος βασιλεύει τῶν ὁρατῶν. ἐπεὶ καθόσον σῶμα καὶ
καθόσον κινητόν, τῶν βασιλευομένων ἐστίν, οὐ τῶν βασι-
λευόντων· ἄγεται γὰρ ὑπὸ τῆς ταὐτοῦ περιόδου, καὶ
ἡ περίοδος αὐτοῦ δευτέραν ἔχει τάξιν τῆς φρονιμωτάτης
κυκλήσεως. εἶτα κἂν τοῦτο συγχωρήσωμεν, κατ' ἄλλην τινὰ
622
γένεσιν τὸν ἥλιον γενητόν, οὐκέτ' ἀληθὲς τὸ καὶ τἀγαθὸν

κατ' ἄλλο σημαινόμενον οὐσίας ὑπάρχειν οὐσίαν.

Vol.1, p. 284, line 12
τοῖς αἰσθητοῖς καὶ εἰκαστοῖς. καὶ οὐκ ἐν τούτοις μόνον,

ἀλλὰ καὶ ἐν Τιμαίῳ [p. 37b] λέγοντος, ὅτι ὅπερ οὐσία
πρὸς γένεσιν, τοῦτο πρὸς πίστιν ἀλήθεια, καὶ λόγους μὲν
τοὺς ἀνελέγκτους τοῖς οὖσιν, λόγους δὲ εἰκοτολογικοὺς τοῖς
γενητοῖς ἀποδιδόντος, ὡς ἂν τῆς ἐπιστήμης τὰ ὄντως ὄντα
καταθεωμένης. εἰ οὖν τὸ ὂν ἐπιστητόν, τὸ δὲ ἀγαθὸν οὐκ
ἐπιστητόν, τὸ ἄρα ἀγαθὸν οὐκ ἔστιν ὄν· ὅπερ καὶ αὐτὸς
ἔλεγεν, οὐσίας αὐτὸ λέγων ἐπέκεινα καὶ τοῦ εἶναι. μή σοι
δοκεῖ καὶ διὰ τούτων ἀφανῶς ὑπερούσιον αὐτὸ λέγειν, ἀλλ'
οὐχὶ καὶ οἷς διορίζεται περὶ τῆς ἀληθοῦς ἐπιστήμης τὸ
αὐτὸ συμβαίνειν, οἷς ἐκ τῆς πρὸς τὸν ἥλιον ἀναλογίας
συνήγαγεν, ὡς ὑπὲρ γένεσιν ἐκεῖνον, ὑπὲρ οὐσίαν τὸ ἀγα-
θὸν ἀποφαίνων; τῶν δύο τοίνυν θάτερον, τὴν ἐπιστήμην
ἐροῦμεν εἶναι τὴν ἐκ τῆς ἀνυποθέτου δεικνῦσαν ἀρχῆς
(καὶ οὐκ ἔσται τοῦ ἀγαθοῦ ἐπιστήμη) ἢ καὶ αὐτῆς τῆς
ἀρχῆς οὖσαν μηκέτ' ἀπ' ἀρχῆς εἶναι γνῶσιν, καὶ οὕτως
εἶναι καὶ πρὸ τῆς διαλεκτικῆς ἄλλην ἐπιστήμην ζητήσομεν.
εἰ δὲ αὐτὴν τὴν διαλεκτικὴν οὐ μόνον εἰδέναι τἆλλα φήσο-
μεν ἀπὸ τῆς ἀνυποθέτου †μόνην ἀρχῆς, ἀλλὰ καὶ αὐτὴν
τὴν ἀρχήν, δῆλον μέν, ὡς οὐκ ἂν ἀπὸ ἀρχῆς γιγνώσκοι

Vol.1, p. 285, line 18
ἔστιν ἕν τι τῶν ἄλλων [VII 534c]· οὐ γὰρ ἄλλο τι δηλοῖ

ταῦτα πλὴν τῶν ἀφαιρέσεων. τοῦτο δὲ αὖ πάλιν δείκνυσιν
αὐτὸ μὴ ὂν ἐπιστητόν. τὸ γὰρ ἐπιστητὸν οὐ τί οὐκ ἔστιν,
ἀλλὰ τί ἔστι, γνωστὸν ὑπάρχει διὰ τῆς ἐπιστήμης. οὐ μόνον
ἄρα ἐστὶν τῆς ἐπιστήμης καὶ τῆς ἀληθείας τὸ ἀγαθὸν ἐπέ-
κεινα, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐπιστητῶν, καὶ οὔτε ἐπιστήμη οὔτε
ἐπιστητὸν οὔτε ἡ ταῦτα ἀλλήλοις συνάπτουσα ἀλήθεια.
γνωστὸν δὲ ὅμως τρόπον ἕτερον διὰ τῆς ἀφαιρέσεως τῶν
ἄλλων ἀπ' αὐτοῦ καὶ τῶν ἐλέγχων, οἳ δεικνύουσιν αὐτὸ
μηδὲν ὑπάρχον ἐκείνων, ὥσπερ αὐτὸς ὑπέμνησεν διὰ τῆς
ἀναλογίας, ὡς οὐκ ἔστιν ἐπιστήμη οὐκ ἔστιν ἀλήθεια οὐκ
623
ἔστιν οὐσία καὶ ὄν. Καὶ εἰ βούλει τούτοις ὡς ἀρχαῖς χρη-

σάμενος τὰ ἑπόμενα σκοπεῖν, εὕροις ἂν μήτε ταὐτὸν ἐκεῖνο
μήτε ἕτερον, εἰ μὴ ἔστιν ὄν, μὴ κινούμενον μὴ ἑστός, μὴ
σχῆμα ἔχον μὴ ἀριθμόν, μὴ ὅμοιον μὴ ἀνόμοιον, μὴ ἴσον
μὴ ἄνισον, μὴ χρόνου μετέχον. ἃ δὴ πάντα καὶ ὁ Παρ-
μενίδης ἐν τῇ πρώτῃ συνήγαγεν τῶν ὑποθέσεων, καὶ συνα-
γαγὼν ἐπήνεγκεν [p. 142a], ὡς ἄρα οὐκ ἔστιν ἐπιστήμη
τοῦ ἑνὸς οὐδὲ δόξα· καὶ γὰρ γενέσεως ἐπέκεινα καὶ
οὐσίας· ὅλως δὲ ταύτης σεσαλευμένης ἕπεται τὰ λοιπὰ τοῖς
μὴ κενολογεῖν ἐθέλουσιν. οὐκ ἄρα τοῦτο μόνον ἔχομεν ἀπὸ
μὴ ἄνισον, μὴ χρόνου μετέχον. ἃ δὴ πάντα καὶ ὁ Παρ-

μενίδης ἐν τῇ πρώτῃ συνήγαγεν τῶν ὑποθέσεων, καὶ συνα-
γαγὼν ἐπήνεγκεν [p. 142a], ὡς ἄρα οὐκ ἔστιν ἐπιστήμη
τοῦ ἑνὸς οὐδὲ δόξα· καὶ γὰρ γενέσεως ἐπέκεινα καὶ
οὐσίας· ὅλως δὲ ταύτης σεσαλευμένης ἕπεται τὰ λοιπὰ τοῖς
μὴ κενολογεῖν ἐθέλουσιν. οὐκ ἄρα τοῦτο μόνον ἔχομεν ἀπὸ
τῶν Σωκρατικῶν λόγων, ὅτι οὐκ ἐπιστητὸν τὸ ἀγαθόν, ἀλλὰ
καὶ ὅπως ἄλλως γνωστὸν ἀπτῶτι λόγῳ διὰ τῶν ἐλέγχων καὶ
τῶν ἀφαιρέσεων. καὶ εἴπερ μὴ κατέγνω τοῦ Γλαύκωνος ὡς
γελοίως ἀποκριναμένου πρὸς τὴν τοῦ ὑπερουσίου διὰ τῆς
ἀναλογίας ὑπόμνησιν, ἤκουσας ἂν αὐτοῦ περὶ ἐκείνου
κατατείνοντος τοιαῦτα, οἷα ὁ Παρμενίδης εἰς τὸ ἓν ἀνέ-
πεμψεν. ἀλλὰ γὰρ ἰδὼν τὸν ἀκροατὴν ἐκτείνειν οὔπω πρὸς
ταῦτα τὸν νοῦν ἱκανόν, πολλὰ τῶν αὐτῷ δοκούντων ἔφατο
παρήσειν [p. 509c] καὶ παρῆκεν· ἦν δὲ ταῦτα μετὰ τὴν
ἀφαίρεσιν τῆς οὐσίας καὶ τὰ λοιπὰ συναφελεῖν. ὥστε καὶ
εἴ τι προστίθησιν ἕλκων ἀπὸ τῶν μετὰ τὸ ἀγαθὸν ἐκεῖνο,
τὰ ὀνόματα μὴ θαυμάσῃς· τὰ γὰρ συνήθη τοῖς ἀκροαταῖς
ἠνάγκασται φέρειν ἐπ' αὐτὸ τῶν ἀήθων ἀδέκτοις οὖσιν.
Οὔτ' οὖν μέρος οὐσίας ἐκεῖνο δεῖ λέγειν πρὸ οὐσίας ὄν,
οὔτ' εἶδος ἕν τι τῶν εἰδῶν· τὸ μὲν γὰρ ὡς εἶδος ἀγαθὸν
εἶναι πρὸς τοῦ ἑνὸς ὁμολογοῦμεν ἅπαντες· ἡ γὰρ ὁμοιότης

ἑνότης τίς ἐστιν. μίαν μὲν οὖν γραμμὴν διὰ ταῦτα λαμ-
βάνει, τέμνει δὲ δίχα ταύτην, οὐκ εἰς ἴσα μέρη τέμνων,
624
ἀλλ' εἰς ἄνισα, δύο δὲ ὅμως. καὶ γὰρ ἐν Φιλήβῳ [p. 16cd]
τοῖς τὰ ὄντα σκοποῦσιν παρεκελεύσατο μετὰ τὸ ἓν σκοπεῖν
τὰ δύο, εἴ πως ἐστίν, εἰ δὲ μή, τὸν σύνεγγυς τῆς δυάδος
ἀριθμόν. ἡ δ' οὖν εἰς ἄνισα τομὴ τῶν πάντων αὐτῷ τὴν
ἀξίαν ἐνδείκνυται τῶν τετμημένων, τὴν κατὰ τὸ συνεχὲς
ἀνισότητα τῆς κατὰ τὴν ὕπαρξιν ἀνισότητος εἰκόνα τιθε-
μένῳ. τούτων δὲ τῶν ἀνίσων δύο τμημάτων ἑκάτερον ἀνά-
λογον τέμνει τῇ ἐξ ἀρχῆς γραμμῇ, τῆς ἀναλογίας πάλιν
ταύτης ἐναργῶς δηλούσης τὴν διὰ ταυτότητος τῶν δευτέρων
ἀπὸ τῶν πρότερον ὕφεσιν. λόγου γάρ ἐστιν ἡ ἀναλογία
ταυτότης καὶ δεσμῶν ὁ κάλλιστος, ὡς ἐν Τιμαίῳ [p. 31c]
μεμαθήκαμεν, καὶ Διὸς κρίσις, ὡς ἐν Νόμοις [VI 757b]
ἠκούσαμεν. ὡς οὖν ὁ κόσμος οὗτος δεδημιούργηται κατὰ
τὴν ἀναλογίαν, πάντων φιλίαν ἄλυτον πρὸς ἄλληλα λαβόν-
των, οὕτω καὶ τὰ πάντα προῆλθεν συνδεθέντα διὰ ταύτης
καὶ ὁμολογήσαντα ἀλλήλοις. τεττάρων δὲ τῆς μιᾶς γραμμῆς
ἀναφανέντων αὐτῷ τμημάτων τὰ μὲν δύο τὰ τὸ μεῖζον αὐ-
τῆς τμῆμα συμπληροῦντα τοῦ νοουμένου γένους εἶναι τίθεται,
βάνει, τέμνει δὲ δίχα ταύτην, οὐκ εἰς ἴσα μέρη τέμνων,

ἀλλ' εἰς ἄνισα, δύο δὲ ὅμως. καὶ γὰρ ἐν Φιλήβῳ [p. 16cd]
τοῖς τὰ ὄντα σκοποῦσιν παρεκελεύσατο μετὰ τὸ ἓν σκοπεῖν
τὰ δύο, εἴ πως ἐστίν, εἰ δὲ μή, τὸν σύνεγγυς τῆς δυάδος
625
τὰ δὲ δύο τὰ τὸ ἔλασσον τοῦ ὁρωμένου γένους. δεῖ γὰρ

τῷ νοουμένῳ τὸ μεῖζον ἀποδιδόναι, κρείττονί τε ὄντι καὶ
τὰ δὲ δύο τὰ τὸ ἔλασσον τοῦ ὁρωμένου γένους. δεῖ γὰρ
τῷ νοουμένῳ τὸ μεῖζον ἀποδιδόναι, κρείττονί τε ὄντι καὶ
περιέχοντι θάτερον, τῷ δὲ ὁρωμένῳ τὸ ἔλασσον· περιέχεται
γὰρ ἐν ἐκείνῳ κατ' αἰτίαν. ἔλασσον δὲ τοῦ περιέχοντος
πανταχοῦ τὸ περιεχόμενον, εἴτε κατ' οὐσίαν εἴτε κατὰ δύνα-
μιν εἴτε κατ' ἐνέργειαν λαμβάνοις τὴν περιοχήν,
καὶ παμπόλλην ἔχουσιν πρὸς τὰ ἀφ' ὧν ἐκπίπτουσιν συμπά-

θειαν, ὡς δηλοῖ καὶ ὅσα μάγων τέχναι πρός τε τὰ εἴδωλα
δρᾶν ἐπαγγέλλονται καὶ τὰς σκιάς. καὶ τί λέγω τὰς ἐκείνων
δυνάμεις; ἃ καὶ τοῖς ἀλόγοις ἤδη ζῴοις ὑπάρχει πρὸ λόγου
παντὸς ἐνεργεῖν. ἡ γὰρ ὕαινα, φασί, τὴν τοῦ κυνὸς ἐν
ὕψει καθημένου πατήσασα σκιὰν καταβάλλει καὶ θοίνην
ποιεῖται τὸν κύνα· καὶ γυναικὸς καθαιρομένης, φησὶν Ἀρι-
στοτέλης [π. ἐνυπν. 2. 459b 27], εἰς ἔνοπτρον ἰδούσης
αἱματοῦται τό τε ἔνοπτρον καὶ τὸ ἐμφαινόμενον εἴδωλον.
ὅτι δὲ ὑποστάσεις εἰσὶ καὶ τὰ εἴδωλα κατὰ Πλάτωνα, καὶ
ἐκ τῆς ἀναλογίας οἶμαι δῆλον· οὕτω γὰρ ἔχειν τὰ εἰκαστὰ
πρὸς τὰ ὁρατά φησιν, ὡς τὰ διανοητὰ πρὸς τὰ νοητά·
ταῦτα δὲ εἰκότως καὶ εἴδη τινὰ καὶ ὄντα· καὶ τὰ εἰκαστὰ
626
ἄρα τῶν ὁρατῶν εἴδωλα ὄντα φύσιν ἔχει τινὰ καὶ οὐσίαν
ἁμωσγέπως ἐν οἷς ἐστιν.
Ἀλλὰ τοῦτο μὲν καὶ διὰ πλειόνων γνῶναι τοῖς Πλά-
τωνος φίλοις δυνατόν. τοιούτων δὲ ἄρα τῶν εἰκαστῶν
ὄντων τὸ ἕτερον γένος οἷον ὁρίζεται τῶν ὁρωμένων ἄκουσον.
ἐκεῖνο γὰρ εἶναι πᾶν, ᾧ τοῦτο ἔοικεν, τά τε περὶ ἡμᾶς
ζῷα καὶ τὸ φυτευτὸν καὶ τὸ σκευαστὸν ὅλον γένος.
ὥστε δῆλον ἐκ τούτων εἶναι τοῖς ἐπιβλέπειν δυναμένοις,

Vol.2, p. 9, line 4
τῆς πρώτης διδάσκων πολιτείας μιμεῖται τὸν ὅλον δημιουρ-

γόν. ὡς οὖν δὴ ἐκεῖνος ἄλυτον εἶπεν εἶναι τὸν κόσμον διὰ
τὴν αὑτοῦ βούλησιν μέγιστον οὖσαν δεσμόν [Tim. p. 41b],
οὕτω ταύτην τὴν πολιτείαν οὐκ ἄλυτον μέν, ἀνθρωπίνην
οὖσαν, δύσλυτον δὲ εἶναί φησιν διὰ τὴν τῶν ἀρχόντων ἀρε-
τήν. τοῦ γὰρ χαλεπὸν εἶναι κινηθῆναι τὴν οὕτω συστᾶ-
σαν [p. 546a] ἐπὶ τὸν πολιτικὸν ἀναφέρει τὴν αἰτίαν, ὡς
τοῦ παντὸς ἐπὶ τὸν δημιουργόν. καὶ ἡ σύστασις οἰκεία τῇ
δημιουργίᾳ· συνιστάνειν γὰρ κἀκείνην εἶπεν τὸ πᾶν καὶ
συστατὸν τὸν κόσμον ἐκάλεσεν. καὶ γὰρ ὡς ὁ κόσμος ἐκ
πολλῶν ἐστιν δεσμῶν, οἷον τῶν στοιχείων, τῆς ἀναλογίας,
τῶν ψυχικῶν μεσοτήτων, τῆς ἐμψυχίας, καὶ πρὸ τούτων τῆς
δημιουργικῆς βουλήσεως, οὕτω καὶ ἥδε ἡ πολιτεία παντοίους
ἔσχεν δεσμούς· κοινὰ τὰ ἐπιτηδεύματα, κοινοὶ οἱ παῖδες,
κοιναὶ αἱ κτήσεις. δύσλυτος οὖν καὶ αὕτη, καθάπερ ἐκεῖνος
ἄλυτος· εἰ δὲ λυτή πώς ἐστιν διὰ τὴν γένεσιν, δῆλον
ὡς ὁ κόσμος μηδ' ὅλως λύσιν ἐπιδεχόμενος ἀγένητός ἐστιν.
τὴν δὲ αἰτίαν τῆς λύσεως αὐτὴν εἰς ἁμαρτίαν μὲν αἰσθή-
σεως ἀνάγων, περιόδου δὲ συμπλήρωσιν, ἵνα ἔχῃς καὶ τὸ
μερικὸν αἴτιον καὶ τὴν ἀπὸ τῶν ὅλων ἀνάγκην, διδάσκει
σαφῶς, ὡς ἄρα τὰ συμπίπτοντα τοῖς ἐπιστήμοσιν ἐὰν ᾖ

Vol.2, p. 77, line 28
διὰ τὴν μετὰ τῆς ὕλης ἐνέργειαν.

Τὰ μὲν οὖν Ἡσιόδου γένη τοιαῦτα· Πλάτων δὲ εἰς
δύο διελὼν τὴν πόλιν τοῖς μὲν ἄνω τεταγμένοις ἀπονέμει
627
τὸ χρυσοῦν καὶ ἀργυροῦν γένος, τοῖς δὲ κάτω τὸ χαλκοῦν

καὶ σιδηροῦν, τῷ μὲν φυλακικῷ τὸν χρυσὸν ὡς ἀκήρατον
ἀποδοὺς καὶ ἄυλον, τῷ δὲ ἐπικουρικῷ τὸν ἄργυρον ὡς
ἐκείνῳ συγγενεῖ καὶ ἀπ' ἐκείνου λόγον προσλαβόντι καὶ
παιδείαν, τῷ δὲ θητικῷ πάθεσιν ὑλικοῖς χρωμένῳ τὸν χαλ-
κὸν καὶ τὸν σίδηρον· ἔστι γάρ τι καὶ ἐν τούτῳ πάντως
ἄμεινον καὶ χεῖρον ἀνάλογον ἐκείνοις, καὶ ὁ μὲν χαλκὸς τὴν
πρὸς τὸν χρυσὸν ἀναλογίαν διασώζει τοῦ κρείττονος ἐν αὐ-
τῷ, ὁ δὲ σίδηρος τὴν πρὸς τὸν ἄργυρον. ὅταν οὖν λέγωσιν
αἱ Μοῦσαι [p. 547a] τὰ παρ' Ἡσιόδῳ καὶ παρ' αὐτῷ γένη
μὴ χρῆναι συμμιγνύναι, φυλάττειν δὲ ἀλλήλων διωρισμένα,
τὰ κρείττονα καὶ χείρονα εἴδη τῆς ζωῆς ἀξιοῦσιν ἀσύγχυτα
διαμένειν· παρ' ἀμφοτέροις γὰρ διαφορότητες εἰδῶν ζωτικῶν
σημαίνονται διὰ τῶν ὑλῶν τούτων, ἃς ἀκράτους διατηρη-
τέον, εἴτε οὕτως αὐτὰς διαστήσαιτό τις ὡς ὁ Ἡσίοδος πεν-
ταχῶς, εἴθ' οὕτως ὡς Πλάτων διχῇ διχῶς. τὴν γὰρ σύμ-
μιξιν μήτε τὸν χρυσὸν ἀκήρατον ἔτι σώζειν, ἀλλ' ἐκ τῆς
τῶν ἄλλων μίξεως ἰούμενον καὶ σήψεως ἀναπιμπλάμενον ἀπο
ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΔΕΙΚΝΥΝΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΛΟΓΩΝ

ΕΥΔΑΙΜΟΝΕΣΤΕΡΟΝ ΤΟΥ
ΑΔΙΚΟΥ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟΝ.
Τρεῖς εἰσιν οἱ δεικνύντες λόγοι τοῦ δικαιοτάτου βίου τὴν

εὐδαιμονίαν ἐν τῷ τῆς Πολιτείας ἐνάτῳ καὶ τὴν ἀθλιό-
τητα τοῦ ἀδίκου· πρῶτος μὲν ἐκ τῆς πρὸς τὰς πολιτείας
ἀναλογίας τῶν βίων, δεύτερος δὲ ἀπὸ τῶν κριτηρίων ἐν οἷς
οἱ κρινόμενοι πλέον ἢ ἔλασσον ἔχουσιν ἀλλήλων, τρίτος ἀπὸ
τῆς ἐν ταῖς ἐνεργείαις τελειότητος ἢ ἀμίκτου πρὸς πᾶν τὸ
ἐναντίον οὔσης ἢ μεμιγμένης. ἐπειδὴ γὰρ τοῖς μὲν ἡδονὴ
δοκεῖ τὸ τέλος εἶναι, τοῖς δὲ φρόνησις, ἐὰν δειχθῇ καὶ καθ'
ἑκατέραν καὶ κατ' ἄμφω κρατῶν ὁ δίκαιος, φέροιτ' ἂν εἰ-
κότως τὰ νικητήρια, κἂν λανθάνῃ θεούς τε καὶ ἀνθρώπους·
ὃ δὴ τῷ Σωκράτει προκείμενον ἦν. Ὁ μὲν τοίνυν ἀπὸ τῆς
ἀναλογίας τῶν πολιτειῶν λόγος ἔοικεν ἀπ' ἀμφοτέρων ἐπι-
628
χειρεῖν, δεικνὺς τὴν μὲν βασιλικὴν πολιτείαν γέμουσαν ἔμ-

φρονος ζωῆς ὡς κοσμοῦσαν ὅλην τὴν πόλιν καὶ ἡδίστην

Vol.2, p. 81, line 15
εὐδαιμονίαν ἐν τῷ τῆς Πολιτείας ἐνάτῳ καὶ τὴν ἀθλιό-

τητα τοῦ ἀδίκου· πρῶτος μὲν ἐκ τῆς πρὸς τὰς πολιτείας
ἀναλογίας τῶν βίων, δεύτερος δὲ ἀπὸ τῶν κριτηρίων ἐν οἷς
οἱ κρινόμενοι πλέον ἢ ἔλασσον ἔχουσιν ἀλλήλων, τρίτος ἀπὸ
τῆς ἐν ταῖς ἐνεργείαις τελειότητος ἢ ἀμίκτου πρὸς πᾶν τὸ
ἐναντίον οὔσης ἢ μεμιγμένης. ἐπειδὴ γὰρ τοῖς μὲν ἡδονὴ
δοκεῖ τὸ τέλος εἶναι, τοῖς δὲ φρόνησις, ἐὰν δειχθῇ καὶ καθ'
ἑκατέραν καὶ κατ' ἄμφω κρατῶν ὁ δίκαιος, φέροιτ' ἂν εἰ-
κότως τὰ νικητήρια, κἂν λανθάνῃ θεούς τε καὶ ἀνθρώπους·
ὃ δὴ τῷ Σωκράτει προκείμενον ἦν. Ὁ μὲν τοίνυν ἀπὸ τῆς
ἀναλογίας τῶν πολιτειῶν λόγος ἔοικεν ἀπ' ἀμφοτέρων ἐπι-
χειρεῖν, δεικνὺς τὴν μὲν βασιλικὴν πολιτείαν γέμουσαν ἔμ-
φρονος ζωῆς ὡς κοσμοῦσαν ὅλην τὴν πόλιν καὶ ἡδίστην
ὡς μόνην ἐλευθέραν καὶ ἑαυτῇ φίλην, τὴν δὲ τυραννικὴν
τῶν ἐναντίων μεστήν· ἀνήδονός τε γάρ ἐστιν (ὡς ἀεὶ τῶν
τυράννων ἐν ὑποψίαις ὄντων πρὸς τοὺς ἀρχομένους, ἐν φό-
βοις ἐν φθόνοις ἐν ἀπιστίαις ἐν τοῖς τοιούτοις ἅπασιν,
καὶ τῶν ἀρχομένων ἐν ἀνάγκαις ἐν ὀδυρμοῖς ἐν ἀκουσίῳ
τῇ συμπάσῃ ζωῇ) καὶ φρονήσεως ἄμοιρος πάσης, εἴπερ
φρόνησις οἷς ἂν παραγένηται σῴζει τοὺς ἔχοντας, ἡ δὲ τυ-
ραννικὴ πολιτεία μιᾶς ἐστιν ἐπιθυμίας ἔκγονος τῆς παρα

καθαρά, καὶ τὸ ἡδόμενον μᾶλλον ὄν (ψυχὴ γάρ) καὶ τὸ ἀφ'

οὗ τὸ ὄντως ὂν καὶ τὸ ἀληθές· τοῖς δὲ καὶ ἡ ἡδονὴ συμ-
μιγὴς πρὸς λύπην, καὶ σῶμα τὸ ἡδόμενον, καὶ τὸ ἡστὸν
σωματικὸν ἐν ὕλῃ ὄν, ἃ δή ἐστιν οὐκ ἀληθῶς ὄντα. τού-
των δὲ ταύτῃ διαφερόντων ἀμείνων ἡ τῶν δικαίων ἡδονὴ
τῆς τῶν ἀδίκων, ὥστε καὶ ὁ βίος τοῦ βίου πάντως ἀμείνων.
κατὰ πάντας ἄρα τοὺς λόγους εὐδαιμονέστερον τοῦ ἀδίκως
629
ζῆν ἐστι τὸ δικαίως· τοῦτο δ' ἦν τὸ ζητούμενον.

Κατὰ τρεῖς τρόπους εὐδαιμονέστερον τοῦ ἀδίκου τὸ δίκαιον·
εἰσὶ δὲ οὗτοι
πρῶτος ὁ ἐκ τῆς πρὸς τὰς πολιτείας ἀναλογίας τῶν βίων
– ἀπὸ τῆς τυραννικῆς οὔσης ἀνηδόνου δι' ὑποψίαν τὴν πρὸς τοὺς
ἀρχομένους καὶ φρονήσεως ἀμοίρου καὶ ἀκουσίου ζωῆς
– ἀπὸ τῆς βασιλικῆς γεμούσης ἔμφρονος ζωῆς ὡς κοσμούσης
ὅλην πόλιν καὶ ἡδίστης ὡς μόνης ἐλευθέρας καὶ ἑαυτῇ φίλης
δεύτερος ὁ ἀπὸ τῶν κριτηρίων, ἐν οἷς οἱ κρινόμενοι πλέον ἢ ἔλαττον
ἔχουσιν ἀλλήλων
πραγήσαντες τὴν δεξιὰν πορεύονται τὴν αὐτῶν ζωὴν ἐπι-

τρέψαντες τῇ κρείσσονι ταῖν περιόδοιν, οἱ δὲ ἀλλοτριο-
πραγήσαντες τὴν ἀριστεράν, ὡς ἐκείνης μὲν ἀποστάντες
κατὰ ταύτην δὲ βεβιωκότες. εἰ δὲ καὶ ἐπὶ τὰ ἑαυτῶν οἱ
δικασταὶ πέμπουσιν δεξιὰ καὶ ἐπὶ τὰ ἄνω τὰ ἑαυτῶν καὶ
πάλιν ἐπὶ τὰ ἑαυτῶν ἀριστερὰ καὶ τὰ κάτω τὰ ἑαυτῶν,
δῆλον, ὅτι τὰς μὲν ἀναγωγοὺς αὐτῶν δυνάμεις ἄνω καὶ
δεξιὰς θήσομεν, τὰς δὲ κολαστικὰς κάτω καὶ ἀριστεράς.
συλλήβδην οὖν τριχῶς ἀκουσόμεθα ταῦτα τὸ ἄνω καὶ κάτω,
τὸ δεξιὸν καὶ ἀριστερόν, ψυχικῶς, δικαστικῶς, κοσμικῶς·
ἔστι γὰρ καὶ ἐν τῷ κόσμῳ πάντα κατ' ἀναλογίαν. αἱ μὲν
οὖν κρείττους καὶ εἰς νοῦν ὁρᾶν ἐθέλουσιν καὶ κατὰ τὴν
ἀμείνω ζωὴν ἐνεργεῖν καὶ γιγνώσκουσιν ἑαυτὰς καὶ τὸ οἰ-
κεῖον τέλος· διὸ κινοῦνται τὴν ἐπὶ δεξιὰ καὶ ἄνω καὶ τὰ
δικαστικὰ σημεῖα πρόσω φέρουσιν. αἱ δὲ χείρους καὶ εἰς
τὴν τῶν παθῶν ἀταξίαν ὀπισθοβαροῦσι καὶ κατὰ τὸ χεῖρον
ἑαυτῶν ζῶσιν καὶ ἀγνοοῦσι τὰς ἑαυτῶν συμφοράς· διὸ καὶ
κάτω χωροῦσιν κατὰ τὴν τῶν δικαστῶν κρίσιν καὶ εἰς ἀρι-
στερὰ φέρονται καὶ ὀπίσω περιάπτεται αὐταῖς τὰ σημεῖα τῆς
κρίσεως. οὐ γὰρ βλέπουσι τὰ κακὰ τὰ ἑαυτῶν οὐδὲ
γιγνώσκουσι τὰ οἰκεῖα πάθη, ἀλλὰ †κατέλοιπον ὅπερ ἔχουσι.

Vol.2, p. 151, line 8
τῶν ποιναίων ἀγκτήρων τῶν εἰς τὸ σκότος ἀγόντων, αἱ δὲ

ὑπὸ τῶν νοήσεων ἀνάγονται καὶ τῶν διανοητικῶν ἐνεργειῶν,
εἰκότως δήπουθέν ἐστιν τὰ κριτικὰ σημεῖα τὰ μὲν νοερώτερα
630
συνθήματα ζωῆς ἔμπροσθεν, τὰ δὲ ἀλογώτερα καὶ φυσι-

κώτερα (ἀλογία γὰρ συνδεῖ πρὸς τὴν φύσιν, ὡς πρὸς νοῦν
λόγος) ὄπισθεν.
Ἀλλὰ τίνα δή ἐστι τὰ σημεῖα ταῦτα τὰ περιαπτόμενα
ταῖς ψυχαῖς ἐφ' ἑκάτερα φερομέναις; τὰ μὲν γὰρ ἄλλα δῆλα
γέγονεν. ἢ καὶ τοῦτο παντὶ καταφανές, ὅτι σημείων ἐστὶν
ἔργον τύπον μέν τινα καὶ ἴχνος ἐκείνων ἔχειν, ὧν ἐστιν
σημεῖα (καὶ τοῦτο διχῶς, ἢ δι' ὁμοιότητος ἢ δι' ἀναλογίας),
ἃ δὲ ἐκεῖνα τὰ οἷον σημαινόμενα ὑπ' αὐτῶν, μὴ εἶναι;
λέγω δὲ δι' ὁμοιότητος μέν, οἷον εἴ τις λέγοι σημεῖον εἶναι
πυρὸς τὸν ὁρώμενον καπνόν – ἔχει γάρ τι διά τε τὸ ἀνω-
φόρον καὶ τὸ θερμὸν ὅμοιον πρὸς τὸ πῦρ καὶ εἰ προσθείης
αὐτῷ τὸ λαμπρὸν μόνον (τούτῳ γὰρ ἐλλείπει πυρός), ἔσται
πῦρ καὶ οὐ καπνός – δι' ἀναλογίας δέ, ὡς ἐπὶ τῶν μαντι-
κῶν σημείων σχεδὸν πάντων τὰ μὲν τοῖς ἀμείνοσι τῶν
πραγμάτων ἀνάλογον τιθέμενοι, τὰ δὲ τοῖς χείροσιν σημεῖα
καλοῦσιν, ὅταν αὐτὰ μὴ ἐξ ἐκείνων ᾖ τῶν γεγονότων ἢ
ἐσομένων, οἷον τὸ κάτω σημαίνει τὰς πτώσεις

Vol.2, p. 151, line 14
Ἀλλὰ τίνα δή ἐστι τὰ σημεῖα ταῦτα τὰ περιαπτόμενα

ταῖς ψυχαῖς ἐφ' ἑκάτερα φερομέναις; τὰ μὲν γὰρ ἄλλα δῆλα
γέγονεν. ἢ καὶ τοῦτο παντὶ καταφανές, ὅτι σημείων ἐστὶν
ἔργον τύπον μέν τινα καὶ ἴχνος ἐκείνων ἔχειν, ὧν ἐστιν
σημεῖα (καὶ τοῦτο διχῶς, ἢ δι' ὁμοιότητος ἢ δι' ἀναλογίας),
ἃ δὲ ἐκεῖνα τὰ οἷον σημαινόμενα ὑπ' αὐτῶν, μὴ εἶναι;
ἐσομένων, οἷον τὸ κάτω σημαίνει τὰς πτώσεις ἢ τὰς θεο-
φανίας τὸ ἄνω δηλοῖ. οὐ γὰρ ἐξ ἐκείνων ταῦτα γέγονεν
καθάπερ ὁ καπνὸς ἐκ τοῦ πυρός, ἀλλὰ διὰ τὴν ἀναλογίαν
μόνην ἡ οἰκειότης. ἐν ἀμφοτέροις οὖν τοῖς σημείοις ἀμυ-
δρῶς ἐστιν τὸ σημαινόμενον. εἰ οὖν τοιόνδε τι δηλοῖ τὸ
631
σημεῖον, οὗπερ ἂν ᾖ σημεῖον, λέγειν χρὴ κἀνταῦθα τὴν

πρόδρομον τῶν δικαστῶν εἰς τὰς ψυχὰς δόσιν

ἐσομένων, οἷον τὸ κάτω σημαίνει τὰς πτώσεις ἢ τὰς θεο-
φανίας τὸ ἄνω δηλοῖ. οὐ γὰρ ἐξ ἐκείνων ταῦτα γέγονεν
καθάπερ ὁ καπνὸς ἐκ τοῦ πυρός, ἀλλὰ διὰ τὴν ἀναλογίαν
μόνην ἡ οἰκειότης. ἐν ἀμφοτέροις οὖν τοῖς σημείοις ἀμυ-
δρῶς ἐστιν τὸ σημαινόμενον. εἰ οὖν τοιόνδε τι δηλοῖ τὸ
σημεῖον, οὗπερ ἂν ᾖ σημεῖον, λέγειν χρὴ κἀνταῦθα τὴν
πρόδρομον τῶν δικαστῶν εἰς τὰς ψυχὰς δόσιν τῶν ὀφειλο-
μένων σημεῖον προσαγορεύειν τὸν μῦθον· καὶ γὰρ τῆς εὐ-
παθείας τῆς ἐν οὐρανῷ καὶ τῆς τίσεως τῆς ὑπὸ γῆς προ-
κατάρχουσιν οἱ δικασταί, καὶ πρὶν ἐν ἐκείναις γένωνται ταῖς
λήξεσιν αἱ ψυχαί, καὶ τῶν τιμωριῶν ἄρχονται καὶ τῶν ἐπι-
καρπιῶν· οὐ γὰρ ἦν ἡ κρίσις λόγος μόνον, ἀλλ' ἔργον· εἰ
καὶ τῶν ἄλλων ἦν προηγουμένως μετὰ τὴν κρίσιν τὰς

Vol.2, p. 187, line 17
ψυχῶν καθόδοις· οἷον εἴ τινες πλέοντες, ἔπειτα χειμῶνα

προσδοκῶντες, τοὺς Διοσκούρους ἐννοήσαιεν καὶ αὐτοὺς τοὺς
ἐναλίους δαίμονας, δι' ὧν ἡ σωτηρία μόνων τοῖς χειμῶνι
χρησαμένοις ἐστίν. πρὸς δὲ τούτοις καὶ τὰ περικείμενα ταῖς
ψυχαῖς ἐκείναις ὀχήματα, καθαρώτερα τῶν ὀστρεωδῶν τούτων
ὄντα σωμάτων καὶ συγγενέστερα πρὸς τόνον κατὰ φύσιν, ἀνί-
στησι καὶ τὰς χρωμένας αὐτοῖς ..70..ενα μᾶλλον ..24..μασιν,
εἰς θαῦμα καθίστ[ανται] ..10.. πᾶσαν τὴν γένεσιν· ἐκ δὲ τοῦ
θαύματος [αἷς] μὲν μᾶλλον τῶν ψυχῶν αἷς δὲ ἧττον ἐγγενο-
μένου συμβαίνει καὶ ἔρως τῆς κατανοήσεως αὐτῶν καὶ τῶν
ἐκεῖθεν προτεινομένων κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ θαύματος, ὡς
εἰς ἐπίστασιν ἰέναι καὶ τῶν ἀποκληρουμένων αὐταῖς ἐκεῖθεν
632
ἢ ἐναργέστερον ἢ ἀμυδρότερον. Ἐφ' ἅπασι δὲ τοῖς εἰρη-

μένοις καὶ τόπος ἐκεῖνος, εἰς ὃν συνελέγησαν, πρῶτον μὲν ὅτι
μάλιστα καθαρώτατος ὢν καὶ ὡς ἐν τοῖς ἐνύλοις στοιχείοις
ἄυλος, ἔπεινα καὶ ἐπιφοιτήσεις ἔχων δαιμόνων ἀγαθῶν,
ὥσπερ ὁ τῇδε τόπος δαιμόνων πονηρῶν ἀφανῶς προσκολλω-
μένων ἡμῖν καὶ δρώντων, ἃ δὴ καὶ δρᾶν τοῖς τοιούτοις
φίλον (εἰς ἃ καὶ ὁ ἐν Φαίδρῳ [p. 248bc] Σωκράτης ἀπο-
βλέπων πρὸς τῇ ἀποστάσει τῆς θέας τοῦ ὄντος ᾐτιάσατο
καὶ συντυχίας τινὰς κατάγειν εἰς λήθην καὶ κακίαν τὴν

Vol.2, p. 364, line 5
καὶ ἓν μειζόνως ἐστίν, ὥσπερ καὶ αὔταρκες μειζόνως. τὸ

γὰρ μᾶλλον τοῦ συνδέοντος μετέχον μᾶλλόν ἐστιν ἕν· τὸ δὲ
τοῦ ἀγαθοῦ μᾶλλον μετειληχὸς τοῦ συνδεῖν δυναμένου διὰ
τὸν ἐν Φαίδωνι λόγον μετέχει μᾶλλον· τὸ δὲ αὐταρκέστερον
μᾶλλον τοῦ ἀγαθοῦ μετέχει (στοιχεῖον γὰρ τοῦ ἀγαθοῦ
τὸ αὔταρκες)· ὥσθ' ἡ πόλις αὐταρκέστερον ἑνὸς μᾶλλον ἂν
εἴη μετέχουσα τοῦ ὡς ἀληθῶς ἑνός. ἐπεὶ καὶ τόνδε τὸν
κόσμον ἐκ πάντων ὄντα τῶν αἰσθητῶν, εἰ καὶ παράδοξον
εἰπεῖν, κατὰ ταύτην τὴν ἕνωσιν μᾶλλον ἡνῶσθαί φαμεν
ἑκάστου τῶν μερῶν ἐξ ὧν ἐστιν· εἰ γὰρ τὸν μέγιστον ἔχει
τῶν δεσμῶν καὶ κάλλιστον, τὴν ἀναλογίαν λέγω, δι' ἣν φι-
λίαν ἄλυτον ἔχει τὰ ἐν αὐτῷ πάντα καὶ δέδεται τρόπον
ἄλυτον παντὶ πλὴν τοῦ συνδήσαντος, ὡς ὁ τοῦ Τιμαίου
λόγος [p. 32c], παντὶ δὴ φανερόν, ὅτι παντὸς ἥνωται τῶν
ἐν αὐτῷ μᾶλλον. διὸ καὶ συμπάθεια πάντων ἐστὶ τῶν ἐν
αὐτῷ, μιᾶς ζωῆς πάντα συνεχούσης καὶ εἴδους ἑνός. καίτοι
γε εἶπεν ἄν τις ἓν τὸ πῦρ μᾶλλον ἢ τὸ πᾶν, καὶ τὸ ὕδωρ
μᾶλλον ἢ τὸ πᾶν ἐκ πυρὸς καὶ ὕδατος ἐκεῖνο γεγονὸς ἕν.
ἀλλὰ τὸ μὲν ἑκατέρου τούτων ἓν ὕλη τοῦ ἐν τῷ παντί ἐστιν
ἑνός, τὸ δὲ τοῦ παντὸς ἓν εἶδός ἐστιν τούτων καὶ συνέχον
ἄμφω, καὶ τέλος μᾶλλον καὶ ἀγαθὸν μᾶλλον,
Πρόκλος. ., Hypotyposis astronomicarum positionum

πρὸς ἑαυτόν, ἐν ᾗ συνάγει τὴν μὲν πλατικὴν τὴν

αὐτὴν ἀπόστασιν εὑρῆσθαι πρὸς νότον μοιρῶν δύο,
τοῦ δὲ μήκους ἐν τοῖς ιβ ἔτεσι τὴν διαφορὰν ἑνὶ
633
ἑβδόμῳ μέρει τῆς μιᾶς μοίρας ἔγγιστα γεγονέναι, ἃς

πάλιν πρὸς τὴν Μενελάου τοῦ γεωμέτρου συγκρίνας
τήρησιν εὗρε τὴν μὲν κατὰ πλάτος πάλιν τὴν αὐτὴν
πρὸς νότον μοιρῶν δύο, τὴν δὲ κατὰ μῆκος, πρὸς μὲν
τὴν Τιμοχάριδος πρώτην ἐτῶν οὖσαν τϞα, διαφορὰν
ἔχουσαν μοιρῶν γ νε, πρὸς δὲ τὴν δευτέραν ἐτῶν
οὖσαν τοθ, διαφορὰν πάλιν ἔχουσαν μοιρῶν γ με. ὡς
καὶ ἐνταῦθα κατὰ τὴν τῶν ἐτῶν ἀναλογίαν εὑρίσκε-
σθαι καὶ τὴν ποσότητα τῶν κατὰ μῆκος μοιρῶν.
Καὶ ἔτι τρίτην τὴν ἐπὶ τοῦ Ἀντάρεως, ὅν φησιν
ἐπὶ τοῦ μετώπου τοῦ Σκορπίου, Τιμοχάριδος πρὸς
Μενέλαον, ἐν ᾗ ὁμοίως συνάγει τὸν ἀστέρα τοῦτον
τὴν μὲν ἀπὸ τοῦ ζῳδιακοῦ ἀπόστασιν πλάτους ἀπέχειν
μοῖραν μίαν καὶ τρίτον ἔγγιστα, τὴν δὲ μηκικὴν θέσιν
ἐπὶ μὲν Τιμοχάριδος ἀπέχειν τῆς μετοπωρινῆς ἰσημερίας
μοίρας ιβ, ἐπὶ δὲ Μενελάου λε νε, ὧν ἡ ὑπεροχὴ
γ νε, τοῦ μεταξὺ τῶν τηρήσεων χρόνου ἀναλόγως
πάλιν ἔγγιστα [τοῖς ἑκατὸν ἔτεσι] συνάγοντος ἔτη τϞα.
Πρόκλος. ., Theologia Platonica (lib. 1-5)

κατ' οὐσίαν ἀμετάβλητον οὐκ ἔχοντα, μένοντα δὲ κατὰ

τὰς αὐτῶν ὁλότητας ἐν τῷ παντὶ καὶ ζῴων ὄντα περιεκτικὰ
μερικῶν. Πᾶσα γὰρ ὁλότης ἔχει μεθ' ἑαυτὴν τὰς μερικω-
τέρας ὑποστάσεις· ὥσπερ οὖν ἐν οὐρανῷ μετὰ τῶν ὅλων
σφαιρῶν καὶ ὁ τῶν ἄστρων συμπροῆλθεν ἀριθμὸς καὶ
ὥσπερ ἐν γῇ μετὰ τῆς ὁλότητος καὶ ζῴων γηΐνων μερικῶν
ὑφέστηκε πλῆθος, οὕτως ἀναγκαῖον οἶμαι κἀν τοῖς
μεταξὺ τῶν ὅλων ἕκαστον στοιχεῖον συμπεπληρῶσθαι τοῖς
οἰκείοις ἀριθμοῖς. Καὶ πῶς γὰρ ἂν ἐν τοῖς ἄκροις τὰ ὅλα
μετὰ τῶν μερῶν ἐτέτακτο πρὸ τῶν μερῶν ὑφιστάμενα, μὴ
κἀν τοῖς μέσοις οὔσης τῆς αὐτῆς ἀναλογίας; Εἰ δὲ ἑκάστη
τῶν σφαιρῶν καὶ ζῷόν ἐστι καὶ ἀεὶ ὡσαύτως ἵδρυται καὶ
συμπληροῖ τὸ πᾶν, ὡς μὲν ζωὴν ἔχον ψυχῆς ἀεὶ μετέχον
πρώτως, ὡς δὲ τὴν ἑαυτοῦ τάξιν ἄτρεπτον ἐν τῷ κόσμῳ
διαφυλάττον ὑπὸ νοῦ συνεχόμενον, ὡς δὲ ἓν καὶ ὅλον τῶν
οἰκείων μερῶν ἡγεμονοῦν ὑπὸ τῆς ἑνώσεως τῆς θείας
ἐλλαμπόμενον, οὐ μόνον ἄρα τὸ πᾶν ἀλλὰ καὶ ἕκαστον τῶν
ἀιδίων ἐν αὐτῷ μερῶν ἔμψυχόν ἐστι καὶ ἔννουν, ὁμοιούμενον
τῷ παντὶ κατὰ δύναμιν· καὶ γὰρ τούτων ἕκαστόν ἐστι πᾶν
πρὸς τὸ συγγενὲς αὐτῷ πλῆθος.
634

βʹ. Δευτέρα ἔφοδος ἐκφαίνουσα τὴν ἐξῃρημένην τοῦ ἑνὸς

ὑπόστασιν ἀπὸ πασῶν οὐσιῶν σωματικῶν καὶ ἀσωμάτων.
γʹ. Ἔφοδοι πλείους τὸ αὐτὸ κατασκευάζουσαι καὶ
δεικνύουσαι τὴν τοῦ ἑνὸς ὑπόθεσιν ἀνέλεγκτον.
δʹ. Ἀπάντησις πρὸς τοὺς λέγοντας μὴ εἶναι τὴν
πρώτην ἀρχὴν ὑπὲρ νοῦν κατὰ Πλάτωνα, καὶ ἀποδείξεις
ἐκ τῆς Πολιτείας, ἐκ τοῦ Σοφιστοῦ, ἐκ τοῦ Φιλήβου, ἐκ
τοῦ Παρμενίδου, τῆς τοῦ ὑπερουσίου ἑνὸς ὑποθέσεως.
εʹ. Τίνες εἰσὶ τρόποι κατὰ Πλάτωνα τῆς ἐπὶ τὸ ἓν
ἀναγωγῆς, καὶ ὅτι δύο, ὁ δι' ἀναλογίας καὶ ὁ [τι] διὰ
τῶν ἀποφάσεων, καὶ ὅπου τούτων ἑκάτερον ὁ Πλάτων
καὶ διὰ ποίαν αἰτίαν μεταχειρίζεται.
ϛʹ. Ποίοις ὀνόμασιν ὁ Πλάτων τὴν ἄρρητον ἀρχὴν
ἐκφαίνει καὶ πόσοις, καὶ διὰ τί τοσούτοις καὶ τοιούτοις,
καὶ πῶς συμφωνεῖ τὰ ὀνόματα τοῖς τρόποις τῆς ἐπ' αὐτὴν
ἀναγωγῆς.
ζʹ. Τίνα τὰ ἐν Πολιτείᾳ ῥηθέντα διὰ τῆς πρὸς τὸν ἥλιον
ἀναλογίας περὶ τῆς πρώτης ἀρχῆς· ἐν οἷς λέγεται πῶς
τἀγαθὸν ἀνυμνεῖται, πῶς φανότατον τοῦ ὄντος, πῶς ὁ
ἥλιος ἔκγονος τοῦ ἀγαθοῦ, καὶ ὅτι καθ' ἑκάστην τάξιν
Πρόκλος. ., Theologia Platonica (lib. 1-5) Vol.2, p. 2, line 6
τοῦ Παρμενίδου, τῆς τοῦ ὑπερουσίου ἑνὸς ὑποθέσεως.

εʹ. Τίνες εἰσὶ τρόποι κατὰ Πλάτωνα τῆς ἐπὶ τὸ ἓν
ἀναγωγῆς, καὶ ὅτι δύο, ὁ δι' ἀναλογίας καὶ ὁ [τι] διὰ
τῶν ἀποφάσεων, καὶ ὅπου τούτων ἑκάτερον ὁ Πλάτων
καὶ διὰ ποίαν αἰτίαν μεταχειρίζεται.
ϛʹ. Ποίοις ὀνόμασιν ὁ Πλάτων τὴν ἄρρητον ἀρχὴν
ἐκφαίνει καὶ πόσοις, καὶ διὰ τί τοσούτοις καὶ τοιούτοις,
καὶ πῶς συμφωνεῖ τὰ ὀνόματα τοῖς τρόποις τῆς ἐπ' αὐτὴν
ἀναγωγῆς.
ζʹ. Τίνα τὰ ἐν Πολιτείᾳ ῥηθέντα διὰ τῆς πρὸς τὸν ἥλιον
ἀναλογίας περὶ τῆς πρώτης ἀρχῆς· ἐν οἷς λέγεται πῶς
τἀγαθὸν ἀνυμνεῖται, πῶς φανότατον τοῦ ὄντος, πῶς ὁ
ἥλιος ἔκγονος τοῦ ἀγαθοῦ, καὶ ὅτι καθ' ἑκάστην τάξιν
τῶν θείων ὑπέστη μονὰς ἀνάλογος ἐκείνῃ τῇ ἀρχῇ, καὶ
πῶς πάντων ἐστὶν αἰτία τῶν ὄντων πρὸ δυνάμεως οὖσα
635
καὶ ἐνεργείας.
τομίας. Εἰ δὲ βούλει, καὶ πρὸς τοῦτον καὶ πρὸς τοὺς

ἄλλους ἅπαντας, ὅσοι τῆς αὐτῆς προέστησαν δόξης,
μικρὰ διέλθωμεν ὑπὲρ τῆς Πλάτωνος γνώμης διαγωνι-
ζόμενοι καὶ δεικνύντες ὅτι τὴν πρωτίστην αἰτίαν ἐπέκεινα
τοῦ νοῦ καὶ τῶν ὄντων ἁπάντων ἐξῃρῆσθαί φησι, καθάπερ
αὐτὸν Πλωτῖνός τε καὶ Πορφύριος καὶ πάντες οἱ τὴν
τούτων παραδεξάμενοι φιλοσοφίαν οἴονται λέγειν.
Ἀρξώμεθα τοίνυν ἀπὸ τῆς Πολιτείας. Καὶ γὰρ ἐνταῦθα
διαρρήδην ὁ Σωκράτης τὸ ἀγαθὸν ὑπεριδρῦσθαι τοῦ τε
ὄντος καὶ τοῦ νοεροῦ διακόσμου παντὸς ἐπιδείκνυσι
τῇ πρὸς τὸν ἥλιον ἀναλογίᾳ τῆς πρωτίστης ἀγαθότητος
ἑπόμενος. Εἰ γὰρ ὡς ἔχει πρὸς τὴν γένεσιν καὶ πᾶν τὸ
ὁρατὸν καὶ τὰ ὁρῶντα πάντα κατὰ τὴν γεννητικὴν τοῦ
φωτὸς δύναμιν ὁ βασιλεὺς Ἥλιος, οὕτως ἀνάγκη καὶ τὸ
ἀγαθὸν ἔχειν πρὸς τὸν νοῦν καὶ τὰ νοητὰ κατὰ τὴν τῆς
ἀληθείας οἰστικὴν αἰτίαν, τῶν μὲν ὁρώντων ὁμοῦ καὶ
τῶν ὁρωμένων κατὰ μίαν ὑπεροχὴν τὸν ἥλιον ἐξῃρῆσθαι
φήσομεν, τῶν δὲ νοούντων ἀεὶ καὶ νοουμένων ἐκβεβηκέναι
τὸ ἀγαθὸν συγχωρήσομεν. Οὐδὲν δὲ οἷον καὶ αὐτῶν
ἀκοῦσαι τῶν Πλατωνικῶν ῥημάτων·
εʹ
Ἀλλ' ὅτι μὲν κατὰ Πλάτωνα τὸ ἓν τοῦ νοῦ καὶ τῆς

οὐσίας πρεσβύτερον διὰ τούτων ὑπεμνήσθη· μετὰ δὲ
ταῦτα θεωρητέον, εἰ οὔτε νοητόν ἐστιν οὔτε νοερὸν
οὔθ' ὅλως τῆς τοῦ ὄντος μετέχει δυνάμεως, τίνες ἂν εἶεν
τρόποι τῆς πρὸς αὐτὸ ἀναγωγῆς καὶ διὰ ποίων ὁ Πλάτων
ἐπιβολῶν τοῖς ἑαυτοῦ γνωρίμοις τὴν ἄρρητον τοῦ πρώτου
καὶ ἄγνωστον ἐκφαίνει κατὰ δύναμιν ὑπεροχήν.
Λέγω τοίνυν ὅτι ποτὲ μὲν δι' ἀναλογίας αὐτὸ καὶ τῆς
τῶν δευτέρων ὁμοιότητος ἐμφανίζει, ποτὲ δὲ διὰ τῶν
ἀποφάσεων τὸ ἐξῃρημένον αὐτοῦ καὶ ἀφ' ὅλων ὁμοῦ τῶν
ὄντων ἐκβεβηκὸς ἐπιδείκνυσιν. Ἐν Πολιτείᾳ μὲν γὰρ διὰ
τῆς πρὸς τὸν ἥλιον ἀναλογίας τὴν ἄφραστον ἰδιότητα καὶ
ὕπαρξιν τοῦ ἀγαθοῦ μεμήνυκεν· ἐν δὲ αὖ τῷ Παρμενίδῃ
636
διὰ τῶν ἀποφάσεων τὴν τοῦ ἑνὸς πρὸς πάντα τὰ μετ' αὐτὸ
διαφορὰν ἐνεδείξατο. Δοκεῖ δ' ἔμοιγε κατὰ μὲν τὸν
ἕτερον τῶν τρόπων τὴν πρόοδον ἐκφαίνειν τὴν ἀπ' ἐκείνου
τῶν τε ἄλλων ἁπάντων καὶ πρὸ τῶν ἄλλων τῶν θείων
διακόσμων· διὰ γὰρ τοῦτο πάντων ἐξῄρηται τῶν ὑπ' αὐτοῦ
οὐσίας πρεσβύτερον διὰ τούτων ὑπεμνήσθη· μετὰ δὲ

ταῦτα θεωρητέον, εἰ οὔτε νοητόν ἐστιν οὔτε νοερὸν
οὔθ' ὅλως τῆς τοῦ ὄντος μετέχει δυνάμεως, τίνες ἂν εἶεν
τρόποι τῆς πρὸς αὐτὸ ἀναγωγῆς καὶ διὰ ποίων ὁ Πλάτων
ἐπιβολῶν τοῖς ἑαυτοῦ γνωρίμοις τὴν ἄρρητον τοῦ πρώτου
καὶ ἄγνωστον ἐκφαίνει κατὰ δύναμιν ὑπεροχήν.
Λέγω τοίνυν ὅτι ποτὲ μὲν δι' ἀναλογίας αὐτὸ καὶ τῆς
τῶν δευτέρων ὁμοιότητος ἐμφανίζει, ποτὲ δὲ διὰ τῶν
ἀποφάσεων τὸ ἐξῃρημένον αὐτοῦ καὶ ἀφ' ὅλων ὁμοῦ τῶν
ὄντων ἐκβεβηκὸς ἐπιδείκνυσιν. Ἐν Πολιτείᾳ μὲν γὰρ διὰ
τῆς πρὸς τὸν ἥλιον ἀναλογίας τὴν ἄφραστον ἰδιότητα καὶ
ὕπαρξιν τοῦ ἀγαθοῦ μεμήνυκεν· ἐν δὲ αὖ τῷ Παρμενίδῃ
διὰ τῶν ἀποφάσεων τὴν τοῦ ἑνὸς πρὸς πάντα τὰ μετ' αὐτὸ
διαφορὰν ἐνεδείξατο. Δοκεῖ δ' ἔμοιγε κατὰ μὲν τὸν
ἕτερον τῶν τρόπων τὴν πρόοδον ἐκφαίνειν τὴν ἀπ' ἐκείνου
τῶν τε ἄλλων ἁπάντων καὶ πρὸ τῶν ἄλλων τῶν θείων
διακόσμων· διὰ γὰρ τοῦτο πάντων ἐξῄρηται τῶν ὑπ' αὐτοῦ
παραγομένων, ὅτι τὸ αἴτιον πανταχοῦ τῶν οἰκείων ἀπο-
τελεσμάτων ὑπερίδρυται, καὶ διὰ τοῦτο οὐδέν ἐστι τῶν
πάντων, ὅτι πάντα ἀπ' αὐτοῦ προελήλυθεν· ἀρχὴ γάρ
ἐστι τῶν πάντων, καὶ τῶν ὄντων ὁμοῦ καὶ τῶν μὴ ὄντων.

Vol.2, p. 38, line 15
ὑπέστη τῷ ἀγαθῷ μονάς, τοῦτο οὖσα πρὸς ὅλον τὸν

σύζυγον αὑτῆς ἀριθμὸν ὃ πρὸς ἁπάσας ἐστὶ τὰς τῶν
θεῶν διακοσμήσεις τἀγαθόν· τῆς δὲ ὁμοιότητος ταύτης
ἡ πρὸς ἐκεῖνο τῶν ὅλων ἐπιστροφὴ πάντως αἰτία.
Ταῦτ' οὖν καὶ πρόεισιν ἐκεῖθεν καὶ ἐπέστραπται πρὸς
ἐκεῖνο· καὶ ἡ μὲν πρόοδος τῶν πάντων τὴν διὰ τῶν
ἀποφάσεων ἡμῖν ἐξέφηνεν ἐπὶ τὸ πρῶτον ἄνοδον, ἡ δὲ
637
ἐπιστροφὴ τὴν διὰ τῶν ἀναλογιῶν.

Καί μοι μηδεὶς μήτε τὰς ἀποφάσεις ταύτας οἷον
στερήσεις εἶναι τιθέμενος ἀτιμαζέτω τὸν τοιοῦτον τῶν
λόγων τρόπον, μήτε τὴν ἀναλογίαν ἐν λόγων ταὐτότητι
τοὺς δὲ λόγους ἐν σχέσεσιν ἀφοριζόμενος διαβάλλειν
ἐπιχειρείτω τὴν ἀναγωγὸν ταύτην πορείαν ἐπὶ τὴν πρω-
τίστην ἀρχήν. Αἱ μὲν γὰρ ἀποφάσεις τριπλῆν, ὡς ἐμοὶ
δοκοῦσιν, ἐν τοῖς πράγμασιν ἰδιότητα προτείνουσι· καὶ
ποτὲ μὲν ἀρχοειδέστεραι τῶν καταφάσεων οὖσαι, γεννητι-
καὶ καὶ τελειωτικαὶ τῆς ἀπογεννήσεως αὐτῶν ὑφεστήκασι·
ποτὲ δὲ τὴν σύστοιχον ταῖς καταφάσεσιν ἐκληρώσαντο
τάξιν καὶ οὐδὲν μᾶλλον ἡ κατάφασις τῆς ἀποφάσεως
σεμνοτέρα· ποτὲ δὲ αὖ καταδεεστέραν ἔλαχον φύσιν τῶν
καταφάσεων καὶ οὐδὲν ἀλλ' ἢ στερήσεις εἰσὶν ἐκείνων.

καταφάσεων καὶ οὐδὲν ἀλλ' ἢ στερήσεις εἰσὶν ἐκείνων.

Καὶ γὰρ τὸ μὴ ὂν αὐτὸ παρ' ᾧ καὶ ἡ ἀπόφασις τῶν ὄντων
ἐστίν, ὁτὲ μὲν ἐπέκεινα τοῦ ὄντος τιθέμενοι λέγομεν ὡς
αἴτιόν ἐστι καὶ ὡς παρακτικὸν τῶν ὄντων· ὁτὲ δὲ τῷ ὄντι
σύζυγον ἀποφαινόμεθα καθάπερ, οἶμαι, καὶ ὁ Ἐλεάτης
ξένος οὐδὲν τὸ μὴ ὂν τοῦ ὄντος ἔλαττον, εἰ θέμις
εἰπεῖν, ἐπιδείκνυσιν· ὁτὲ δὲ τοῦ ὄντος στέρησιν καὶ
ἐνδεὲς τοῦ ὄντος ἀπολείπομεν αὐτό· κατὰ γὰρ τοῦτον
δηλαδὴ τὸν τρόπον καὶ τὴν γένεσιν πᾶσαν καὶ τὴν ὕλην
μὴ ὂν ἀποκαλοῦμεν.
Αἱ δὲ ἀναλογίαι δι' ἔνδειξιν μόνον τῆς πρὸς ἐκεῖνο
τῶν δευτέρων ὁμοιώσεως παραλαμβάνονται, καὶ οὔτε
λόγος οὐδεὶς οὔτε σχέσις οὔτε κοινωνία τῆς πρωτίστης
ἀρχῆς πρὸς τὰ μετ' αὐτὴν ἐκ τούτων ἀναφαίνεται. Καὶ
γὰρ τὸ ἐξῃρημένον αὐτῆς οὐ τοιοῦτόν ἐστιν οἷον ἐπὶ τῶν
δευτέρων καὶ τρίτων θεωρεῖται διακόσμων, ἀλλὰ πολλῷ
μειζόνως τἀγαθὸν ὑπερέχει τῶν ὅλων ἢ ὁ νοῦς τῶν
μετ' αὐτόν, εἴτε ὁ δημιουργικὸς οὗτος εἴτε ὁ τοῦ παντὸς
κόσμου νοῦς εἴτε ἄλλος τις εἴη τῶν θείων προσαγορευο-
μένων· ἀλλὰ πᾶς ὁ νοῦς καὶ πᾶς θεὸς ὑφειμένην ἔλαχεν
ὑπεροχὴν πρὸς τὰ καταδεέστερα καὶ ὧν ἐστιν αἴτιος ἢ τὸ

Vol.2, p. 42, line 23
638
ὄντων ἕκαστον οὐδὲ κατὰ τὴν ἐνέργειαν τὴν τῆς οὐσίας,

ἐπεὶ καὶ τὰ γνώσεως ἄμοιρα τῷ πρώτῳ συνήνωται καὶ τὰ
πάσης ἐνεργείας ἐστερημένα μετέχει κατὰ τὴν αὑτῶν τάξιν
τῆς πρὸς αὐτὸ συναφῆς. Τὸ τοίνυν ἄγνωστον τὸ ἐν τοῖς
οὖσιν κατὰ τὴν πρὸς τὸ πρῶτον ἕνωσιν ὑπάρχον, οὔτε
γινώσκειν οὔτε ὀνόματι δηλοῦν ἐπιχειροῦμεν· ἀλλ' εἴς τε
τὴν πρόοδον αὐτῶν καὶ τὴν ἐπιστροφὴν μᾶλλον ἀπο-
βλέπειν δυνάμενοι, δύο μὲν ὀνόματα τῷ πρώτῳ καθάπερ
ἀγάλματα λαβόντες ἀπὸ τῶν δευτέρων προσάγομεν,
δύο δὲ τῆς ἀνόδου τρόπους ἀφορίζομεν, τῇ μὲν τἀγαθοῦ
προσηγορίᾳ τὸν διὰ τῆς ἀναλογίας συνάπτοντες, τῇ δὲ
τοῦ ἑνὸς τὸν διὰ τῶν ἀποφάσεων. Ὃ δὴ καὶ ὁ Πλάτων
ἐνδεικνύμενος ἐν Πολιτείᾳ μὲν ὁμοῦ καὶ ἀγαθὸν ἀποκαλεῖ
τὸ πρῶτον καὶ δι' ἀναλογίας ἐπ' αὐτὸ ποιεῖται τὴν
ἀναγωγήν, ἐν Παρμενίδῃ δὲ αὐτοὲν ὑποτιθέμενος διὰ τῶν
ἀποφατικῶν συμπερασμάτων ἐκφαίνει τὴν ἐξῃρημένην
αὐτοῦ τῶν ὄντων ὑπεροχήν. Κατ' ἀμφότερα τοίνυν τὸ
πρῶτον ἐκβέβηκε τῶν τε γνωστικῶν δυνάμεων καὶ τῶν
τοῦ λόγου μορίων· τὰ δὲ ἄλλα πάντα καὶ τῆς γνώσεως
ἡμῖν καὶ τῆς ἐπωνυμίας τὴν αἰτίαν παρέχεται.

Vol.2, p. 42, line 26
τῆς πρὸς αὐτὸ συναφῆς. Τὸ τοίνυν ἄγνωστον τὸ ἐν τοῖς

οὖσιν κατὰ τὴν πρὸς τὸ πρῶτον ἕνωσιν ὑπάρχον, οὔτε
γινώσκειν οὔτε ὀνόματι δηλοῦν ἐπιχειροῦμεν· ἀλλ' εἴς τε
τὴν πρόοδον αὐτῶν καὶ τὴν ἐπιστροφὴν μᾶλλον ἀπο-
βλέπειν δυνάμενοι, δύο μὲν ὀνόματα τῷ πρώτῳ καθάπερ
ἀγάλματα λαβόντες ἀπὸ τῶν δευτέρων προσάγομεν,
δύο δὲ τῆς ἀνόδου τρόπους ἀφορίζομεν, τῇ μὲν τἀγαθοῦ
προσηγορίᾳ τὸν διὰ τῆς ἀναλογίας συνάπτοντες, τῇ δὲ
τοῦ ἑνὸς τὸν διὰ τῶν ἀποφάσεων. Ὃ δὴ καὶ ὁ Πλάτων
ἐνδεικνύμενος ἐν Πολιτείᾳ μὲν ὁμοῦ καὶ ἀγαθὸν ἀποκαλεῖ
τὸ πρῶτον καὶ δι' ἀναλογίας ἐπ' αὐτὸ ποιεῖται τὴν
ἀναγωγήν, ἐν Παρμενίδῃ δὲ αὐτοὲν ὑποτιθέμενος διὰ τῶν
ἀποφατικῶν συμπερασμάτων ἐκφαίνει τὴν ἐξῃρημένην
αὐτοῦ τῶν ὄντων ὑπεροχήν. Κατ' ἀμφότερα τοίνυν τὸ
πρῶτον ἐκβέβηκε τῶν τε γνωστικῶν δυνάμεων καὶ τῶν
τοῦ λόγου μορίων· τὰ δὲ ἄλλα πάντα καὶ τῆς γνώσεως
ἡμῖν καὶ τῆς ἐπωνυμίας τὴν αἰτίαν παρέχεται. Καὶ τὸ
639
μὲν τὰς ἑνώσεις ἁπάσας καὶ τὰς ὑπάρξεις τῶν δευτέρων

ἑνιαίως ὑφίστησι, τὰ δὲ μετ' αὐτὸ διῃρημένως μετέχει τῆς
αἰτίας. Καὶ ταῦτα μέν, ὥσπερ εἴρηται, μένοντα καὶ
προϊόντα καὶ ἐπιστρέφοντα πληθύεται· τὸ δὲ ἓν ἁπάντων

Vol.2, p. 43, line 23
Τίνες μὲν οὖν οἱ τρόποι τῆς περὶ τοῦ πρώτου διδας-

καλίας, καὶ διὰ ποίων ὀνομάτων αὐτὸ μηνύειν ὁ Πλάτων
ἐπιχειρεῖ, καὶ πόθεν *** τά τε ὀνόματα καὶ τοὺς τρόπους
τούτους τῆς τοῦ ἀρρήτου καὶ ἀγνώστου τοῖς πᾶσι
δείξεως, οἶμαι διὰ τούτων γεγονέναι καταφανές· εἰ δὲ
δεῖ καὶ τῶν διεσπαρμένων περὶ αὐτοῦ δογμάτων ἐν τοῖς
Πλατωνικοῖς λόγοις ἕκαστον θεωρῆσαι καὶ πρὸς τὴν
μίαν ἀναγαγεῖν τῆς θεολογίας ἐπιστήμην, σκοπῶμεν, εἰ
βούλει, πρὸ τῶν ἄλλων τὰ τοῦ Σωκράτους ὅσα ἐκεῖνος
ἐν τῷ τῆς Πολιτείας ἕκτῳ κατὰ τὸν προειρημένον τρόπον
ἐνδείκνυται, καὶ ὅπως διὰ τῆς ἀναλογίας τὴν θαυμαστὴν
ὑπερβολὴν τοῦ ἀγαθοῦ πρὸς πάντα τὰ ὄντα καὶ τὰς
ἀκρότητας τῶν ὅλων ἀναδιδάσκει.
Πρῶτον μὲν τοίνυν τὰ ὄντα διΐστησιν ἀπ' ἀλλήλων,
καὶ τὰ μὲν νοητὰ τὰ δὲ αἰσθητὰ θέμενος, ἐπιστήμην μὲν
ἀφορίζει τῇ τῶν νοητῶν γνώσει, τὴν δὲ αἴσθησιν τοῖς
αἰσθητοῖς συζεύγνυσι· καὶ διχῇ τὰ πάντα διελών, τῷ τε
νοητῷ πλήθει μονάδα μίαν ἐξῃρημένην ἐφίστησι καὶ τῷ
αἰσθητῷ δευτέραν μονάδα κατὰ τὴν πρὸς ἐκείνην ὁμοιό-
τητα· καὶ τῶν μονάδων τούτων ἑκατέραν γεννητικὴν
ἐπιδείκνυσι, τὴν μὲν νοητοῦ φωτὸς τὴν δὲ αἰσθητοῦ·
καὶ τῶν προουσίων ἐστὶν ἀγαθῶν γεννητικόν. Μὴ τοίνυν

μηδέ, ὅταν τὸ ἀγαθὸν προσονομάζῃ τὸ πρῶτον ὁ Σωκράτης
ἐκ τοῦ τῆς ἰδέας ὀνόματος, εὐθὺς τὴν νοητὴν ἀγαθότητα
λέγειν αὐτὸν ὑπολάβωμεν· ἀλλ' ἐπειδὴ καὶ λόγου παντὸς
καὶ ὀνόματος κρεῖττον τὸ πάντων αἴτιον τῶν καλῶν καὶ
ἀγαθῶν, συγχωρῶμεν αὐτῷ διὰ τῶν προσεχῶς ἀπ' αὐτοῦ
πληρουμένων ἐπ' ἐκεῖνο μεταφέρειν τὰς ἐπωνυμίας·
τοῦτο γάρ, οἶμαι, καὶ αὐτὸς ἐνδεικνύμενος ἐφ' ἅπασι
τοῖς περὶ τοῦ ἀγαθοῦ λόγοις, ἐπέκεινα καὶ γνώσεως αὐτὸ
640
καὶ τῶν γινωσκομένων καὶ οὐσίας καὶ τοῦ ὄντος εἶναι κατὰ
τὴν πρὸς τὸν ἥλιον ἀναλογίαν ἀποδείκνυσιν. Καὶ τρόπον
δή τινα θαυμαστὸν τῶν ἐν τῷ Παρμενίδῃ περὶ τοῦ ἑνὸς
ἀποφάσεων ἡμῖν συνῃρημένην πεποίηται περίληψιν· τὸ
γὰρ μήτε ἀλήθειαν εἶναι τἀγαθὸν μήτε οὐσίαν μήτε νοῦν
μήτε ἐπιστήμην, ὁμοῦ μὲν αὐτὸ τῶν ὑπερουσίων ἑνάδων
ἐξαιρεῖ καὶ παντὸς τοῦ τῶν θεῶν γένους, ὁμοῦ δὲ τῶν
νοερῶν καὶ νοητῶν διακόσμων, ὁμοῦ δὲ τῆς ψυχικῆς
ἁπάσης ὑποστάσεως· ταῦτα δέ ἐστιν ἃ καὶ διὰ τῆς
πρώτης ὑποθέσεως ἀφαιρεῖ τῆς τῶν ὅλων ἀρχῆς.
Ἀλλὰ μὴν οὐδέ, ὅταν φανότατον τοῦ ὄντος ἀνυμνῇ
τὸ τῶν θείων ἀγαθῶν ἡγεμονοῦν, ὡς μετέχον αὐτὸ φωτὸς

Vol.2, p. 53, line 27
κατὰ τὴν αὐτοῦ τάξιν τὰ δὲ δευτέρα καὶ τρίτα κατὰ τὴν

πρὸς τοὺς λοιποὺς βασιλέας κοινωνίαν δουλεύειν ἀνάγκη.
Πῶς οὖν τὸ τῆς πρωτίστης αἰτίας ἐξῃρημένον καὶ ἀσύν-
τακτον πρὸς τὰς ἄλλας τῶν θεῶν βασιλείας οὐχ οὗτος
ὁ λόγος ἀνυμνεῖ διαφερόντως, ὅταν καὶ πάντων αὐτὴν
βασιλεύειν ὁμοίως λέγῃ, καὶ πάντα περὶ αὐτὴν ὑφεστά-
ναι, καὶ αὐτῆς ἕνεκα τοῖς πᾶσιν ὑπάρχειν τήν τε οὐσίαν
καὶ τὸ ἐνεργεῖν;
Εἰ δὲ καὶ ὁ ἐν τῇ Πολιτείᾳ Σωκράτης ἀνάλογον τἀγαθῷ
τὸν ἥλιον ἐν τῷ κόσμῳ βασιλεύειν σαφῶς ἀναδιδάσκει,
καὶ τὴν ἀναλογίαν ταύτην οὐδεὶς ἂν αἰτιᾶσθαι τολμήσειεν,
ὡς τὸ ἀγαθὸν τῷ τῶν ἐγκοσμίων βασιλεῖ συναριθμοῦσαν·
ἀλλ' εἰ τῇ τῶν δευτέρων αἰτιῶν πρὸς τὰς πρώτας ἀρχὰς
ὁμοιότητι καὶ τὴν ἐξῃρημένην ἐκείνην ἡγεμονίαν συν-
διαφυλάττειν ἀξιοῦμεν, πῶς τοὺς ὑπερκοσμίους βασιλέας
ἀνάλογον τῷ πρώτῳ τῶν οἰκείων κλήρων ἡγεῖσθαι, καθάπερ
ἐκεῖνο τῶν ὅλων προτέτακται κατὰ μίαν ὑπεροχήν, ἀδύνα-
τον φήσομεν;
Καὶ τί δεῖ πολλὰ λέγειν; Ἀλλὰ βασιλέα μὲν ὁ
Πλάτων τὸν θεὸν ἀποκαλεῖ, τοὺς δὲ ἄλλους οὐκέτι τῆς
αὐτῆς ἐπωνυμίας ἀξιοῖ, οὐκ ἐν ἀρχῇ μόνον τῆς περὶ
γόντων θεῶν μία καὶ ἐξῃρημένη καὶ ἀμέθεκτος αἰτία

641
προϋφέστηκεν, ἄρρητος μὲν παντὶ λόγῳ καὶ ἄφραστος,

ἄγνωστος δὲ πάσῃ γνώσει καὶ ἄληπτος, πάντα μὲν
ἀφ' ἑαυτῆς ἐκφαίνουσα, πάντων δὲ ἀρρήτως προϋπάρ-
χουσα, καὶ πάντα μὲν πρὸς ἑαυτὴν ἐπιστρέφουσα, πάντων
δὲ οὖσα τέλος τὸ ἄριστον. Ταύτην δὴ οὖν τὴν ὄντως
ἐκβεβηκυῖαν χωριστῶς ἀπὸ πασῶν καὶ πάσας μὲν τὰς
ἑνάδας τῶν θείων, πάντα δὲ τὰ γένη τῶν ὄντων καὶ τὰς
προόδους ἑνιαίως ὑφιστάνουσαν ὁ μὲν ἐν Πολιτείᾳ
Σωκράτης τἀγαθὸν ἀποκαλεῖ καὶ διὰ τῆς πρὸς τὸν
ἥλιον ἀναλογίας τὴν θαυμαστὴν αὐτῆς πρὸς τὰ νοητὰ
πάντα καὶ ἄγνωστον ὑπεροχὴν ἀποκαλύπτει· ὁ δὲ αὖ
Παρμενίδης ἓν μὲν αὐτὴν ἐπονομάζει, διὰ δὲ τῶν ἀποφά-
σεων τὴν ἐξῃρημένην τοῦ ἑνὸς τούτου καὶ ἄρρητον ὕπαρξιν
αἰτίαν τῶν ὅλων οὖσαν ἐπιδείκνυσιν· ὁ δὲ ἐν τῇ πρὸς
Διονύσιον ἐπιστολῇ δι' αἰνιγμάτων προϊὼν [ὁ] λόγος
περὶ ἣν τὰ πάντα καὶ ὡς αἰτίαν πάντων τῶν καλῶν
ἀνυμνεῖ· ὁ δὲ ἐν τῷ Φιλήβῳ Σωκράτης οἷον τῶν ὅλων
ὑποστάτιν εὐφημεῖ, διότι πάσης ἐστὶ θεότητος αἰτία, τὸ
γὰρ εἶναι θεοὶ πάντες οἱ θεοὶ διὰ τὸν πρῶτον ἔχουσι θεόν.
Εἴτ' οὖν πηγὴν θεότητος αὐτὴν ἐπονομάζειν ᾖ θέμις,
κριμένον, τὴν ἀλήθειαν, τὴν ἐπιστήμην, τὴν

δικαιοσύνην, τὴν σωφροσύνην, τὸν λειμῶνα, τὴν
Ἀδράστειαν; Οὔτε γὰρ αἱ τῶν ἀρετῶν πηγαὶ τοῖς
νοητοῖς προσήκουσι θεοῖς οὔτε ἡ διάκρισις καὶ ἡ ποικιλία
τῶν εἰδῶν. Τὰ γὰρ πρώτιστα καὶ ἑνικώτατα τὸν δημιουργι-
κὸν νοῦν τὸν ὅλον ἐπὶ τὸ νοητὸν ἀνατείνει παράδειγμα
καὶ τὴν ἐκεῖ τῶν εἰδῶν περιοχήν, ὁ δὲ ἐν τῷ Φαίδρῳ
Σωκράτης τὸν μερικὸν νοῦν θεᾶσθαί φησι τὸν ὑπε-
ρουράνιον τόπον· ὁ γὰρ τῆς ψυχῆς κυβερνήτης
οὗτός ἐστιν, ὡς καὶ τοῖς πρὸ ἡμῶν εἴρηται καλῶς. Εἰ
τοίνυν δεῖ κἀκ τῆς ἀναλογίας ταύτης τὴν τῶν νοουμένων
θηρᾶσαι διαφοράν, ὥσπερ ἀμέθεκτος μὲν ὁ δημιουργικός
ἐστι νοῦς, μετεχόμενος δὲ ὁ μερικός, οὕτω καὶ τὸ νοητὸν
τὸ μὲν τοῦ δημιουργοῦ τὸ πρώτιστον παράδειγμα τῶν πρώ-
των ἐστὶ νοητῶν, τὸ δὲ τοῦ μερικοῦ τῶν δευτέρων, ἃ δὴ
νοητὰ μέν ἐστιν, ἀλλ' ὡς ἐν νοεροῖς νοητὴν ἔλαχεν ὑπερο-
χήν.
642
δὲ μητρική, κατὰ τὴν ἀπειρίαν ὑποστᾶσα καὶ τὴν δύναμιν

ἐκείνην.
Θηλυπρεπὴς γάρ ἐστιν ἡ τάξις αὕτη καὶ γόνιμος καὶ
δυνάμεσι νοηταῖς τὰ πάντα παράγουσα. Ὅθεν δὴ καὶ
τόπον αὐτὴν ὁ Πλάτων ἐκάλεσεν ὡς ὑποδοχὴν τῶν
πατρικῶν αἰτίων καὶ λοχεύουσαν καὶ προάγουσαν τὰς
γεννητικὰς δυνάμεις τῶν θεῶν εἰς τὰς τῶν δευτέρων
ὑποστάσεις· ἐπεὶ καὶ τὴν ὕλην τόπον εἰδῶν προσα-
γορεύσας μητέρα καλεῖ καὶ τιθήνην τῶν εἰς αὐτὴν
ἀπὸ τοῦ ὄντος καὶ τῆς πατρικῆς αἰτίας προϊόντων λόγων.
Κατὰ δὴ τὴν τοιαύτην ἀναλογίαν καὶ τὸν ὑπερουρά-
νιον τόπον ὡς θηλυπρεπῆ καὶ τούτων αἴτιον ὄντα
μητρικῶς, ὧν πατρικῶς ὁ νοητὸς πατήρ, τῷ τοιῷδε προσεί-
ρηκεν ὀνόματι. Ἀλλ' ἡ μὲν ὕλη δέχεται τὰ εἴδη μόνον, ἡ
δὲ τῶν θεῶν μήτηρ καὶ τροφὸς οὐ δέχεται μόνον, ἀλλὰ
καὶ ὑφίστησι καὶ γεννᾷ τὰ δεύτερα μετὰ τοῦ πατρός. Καὶ
οὐχ ὥσπερ τὰ ἐνταῦθα γεννῶντα ἔξω ἑαυτῶν ὑπεκτίθεται
τὰ γεννώμενα, οὕτω δὴ καὶ ἡ γεννητικὴ θεότης ἀφ' ἑαυτῆς
εἰς τὸ ἐκτὸς προάγει τὰ ἑαυτῆς ἔκγονα καὶ διορίζει τῆς
οἰκείας περιοχῆς, ἀλλ' ἐν ἑαυτῇ πάντα γεννᾷ καὶ περι-
λαμβάνει καὶ ἑδράζει. Διὸ καὶ τόπος ἐστὶν αὐτῶν ὡς αἰτία
καʹ
Ἅπασα μὲν οὖν ἡ συνεκτικὴ τριὰς οὐρανὸς ἐπονο-

μάζεται κατὰ τὰς ἑαυτῆς ὑπάρξεις, τὸ δὲ ὑπεστρωμένον
αὐτῷ τῆς ζωῆς πλάτος περιφορά. Καὶ γὰρ ἐν τοῖς φαι-
νομένοις ἡ τοῦ οὐρανοῦ περίοδος κίνησίς ἐστι καὶ οἷον
ζωὴ τοῦ σώματος.
Εἰ δὲ δεῖ καὶ τὸ τριαδικὸν αὐτῆς ἐκ τῶν κειμένων
ἀνευρεῖν, τῷ τῆς ἀναλογίας τρόπῳ χρηστέον. Ἐπεὶ οὖν
αὐτὸς ὁ Πλάτων νῶτον τοῦ οὐρανοῦ καὶ βάθος ἄλλο
καλεῖ, δῆλον ὅτι καὶ τὸ τρίτον ἐστὶν ἡ οὐράνιος ἁψίς.
Τὴν μὲν γὰρ ὑπὸ ταύτην εὐθὺς ὑπουράνιον ἁψῖδα
προσείρηκεν· ὥσπερ δὲ τοῦ νώτου τὸν ὑπερουρά-
νιον τόπον ὑπεριδρῦσθαί φαμεν, οὕτω δὴ καὶ τῆς
643
οὐρανίας ἁψῖδος τὴν ὑπουρανίαν ἐξηλλάχθαι συγχω-

ρήσομεν. Περατοῦται γὰρ ὁ οὐρανὸς ἄνωθεν μὲν τῷ
νώτῳ, κάτωθεν δὲ τῇ ἁψῖδι· καὶ περιέχεται μὲν τῷ
ὑπερουρανίῳ τόπῳ, περιέχει δὲ αὐτὸς τὴν ὑπουρά-
νιον ἁψῖδα. Δῆλον δὴ οὖν ἐκ τούτων ὅτι τριαδικός τις

ἀπὸ τῶν ὀνομάτων θεολογίας πρὸς τὴν ἐν Τιμαίῳ περὶ

τοῦ δημιουργοῦ διάταξιν.
κγʹ. Ἀπὸ τῶν ἐν Φιλήβῳ δεδειγμένων ὑπομνήσεις τῆς
τοῦ Διὸς δημιουργίας· ἐν ᾧ καὶ τίς ἡ βασιλικὴ ψυχὴ καὶ
τίς ὁ βασιλικὸς νοῦς παραδέδοται.
κδʹ. Ἀπὸ τῶν ἐν Πρωταγόρᾳ περὶ τῆς πολιτικῆς ῥηθέν-
των τοῦ αὐτοῦ ἀποδείξεις.
κεʹ. Ἀπὸ τῶν ἐν τῷ Πολιτικῷ περὶ τῆς διττῆς ἀνακυ-
κλήσεως λόγων ἔφοδος κατασκευάζουσα τὸν Δία δημιουρ-
γὸν εἶναι καὶ πατέρα τοῦ παντὸς κατὰ Πλάτωνα.
κϛʹ. Ἀπὸ τῶν ἐν Νόμοις ῥηθέντων περὶ τῆς ἀναλογίας
ὡς Διὸς κρίσεως οὔσης τῶν αὐτῶν ὑπομνήσεις.
κζʹ. Πῶς καὶ ἐν τῷ αὐτοζῴῳ κατ' αἰτίαν ἐστὶν ὁ Ζεὺς
καὶ ἐν τῷ Διὶ τὸ αὐτοζῷον ***.
κηʹ. Πῶς τὸ ἄγνωστον καὶ ἄρρητον ὁ Τίμαιος ἀποδέδωκε
τῷ δημιουργῷ.
πατήρ· ὁ γὰρ τοῦ πάντων πατρὸς πατὴρ πολλῷ δήπου

μειζόνως ἔλαχε τὴν πατρικὴν ἀξίαν. Νοῦς μὲν οὖν οὗτος
πρῶτος, νοῦς δὲ καὶ ὁ μέγιστος Ζεύς, βασιλικὴν μὲν
ἔχων ψυχήν, βασιλικὸν δὲ νοῦν, ὡς ὁ ἐν τῷ Φιλήβῳ
Σωκράτης· καὶ δύο νόες οὗτοι καὶ πατέρες νοεροί, ὁ
μὲν νοερὸς ὢν ἐν τοῖς νοεροῖς, ὁ δὲ νοητός. Οἱ γὰρ Κρόνιοι
δεσμοί, ὧν καὶ αὐτὸς ἐν Κρατύλῳ μέμνηται, ἑνοποιοὶ
τῆς τοῦ Διός εἰσι νοήσεως περὶ τὸ νοητὸν τοῦ πατρὸς
καὶ πληροῦσι τὸν Δίιον νοῦν τῆς τοῦ Κρονίου νοῦ παντε-
λοῦς νοήσεως. Καὶ τοῦτο δῆλον οἶμαι καὶ ἐκ τῆς πρὸς
τὸν Πλούτωνα τῶν ψυχῶν ἀναλογίας. Ὡς γὰρ ἐκεῖνος
συνδεῖ περὶ ἑαυτὸν τὰς ψυχάς, σοφίας αὐτὰς καὶ νοήσεως
πληρῶν, οὕτω δὴ καὶ ὁ Κρόνος ἐφετὸς ὢν τῷ Διὶ καὶ
644
ἐραστὸς συνέχει τοῖς ἀλύτοις δεσμοῖς αὐτὸν ἐν

ἑαυτῷ. Καὶ ταῦτα ὁ Σωκράτης ἐν τῷ Κρατύλῳ παίζων ἅμα
καὶ σπουδάζων ἐνδείκνυται.
Τὸ τοίνυν ἐφετὸν τοῦ Διὸς καὶ τὸ νοητὸν ὁ Κρόνος
ἐστίν, αὐτὸς δὲ ὁ μέγιστος Ζεὺς νοῦς θεῖος καὶ δημιουρ-
γικός. Ἀνάγκη τοίνυν καὶ τρίτην ἄλλην αἰτίαν εἶναι
νοεράν, τῆς ζωῆς γεννητικήν. Ἔστι μὲν γὰρ καὶ ὁ Ζεὺς
αἴτιος τοῦ ζῆν, ὥς φησιν ὁ Σωκράτης,
παντελῆ τῶν εἰδῶν πάντων αἰτίαν ἔχει νοεράν.

Ἀνάγκη τοίνυν εἰς τοῦτον ἀνήκειν τὰ ὅλας δημιουρ-
γικὰς ἀρχὰς καὶ πάντας τοὺς δημιουργικοὺς θεοὺς ἀφ'
ἑνὸς τούτου προϊέναι τοῦ τρίτου πατρός, καὶ τοῦτον εἶναι
τὸν τῶν ὅλων δημιουργόν. Ὡς γὰρ τὸ πρώτιστον τῶν
παραδειγμάτων ἐν τῷ νῷ τῷ νοητῷ καὶ τῇ τρίτῃ τριάδι
καὶ τῷ πρώτῳ πατρὶ συνυφέστηκεν, οὕτω δὴ καὶ τὴν
ὅλην καὶ πρώτην δημιουργικὴν μονάδα κατὰ τὸν νοῦν
θησόμεθα τὸν νοερὸν καὶ τὸν τρίτον πατέρα τῶν νοερῶν
θεῶν. Διὰ γὰρ τοῦτο καὶ συνῆπται τὸ δημιουργικὸν
αἴτιον τῷ παραδειγματικῷ κατὰ τὴν ἀναλογίαν ἣν ἔλαχεν
ἐν τοῖς πατράσιν ἑκάτερον, τὸ μὲν τοῖς νοητοῖς, τὸ δὲ
τοῖς νοεροῖς· πέρας γὰρ ἑκάτερον ἑκατέρων, δῆλον δὲ
τοῦτο καὶ ἐκ τῶν πρότερον.
μὲν ἡ ποίησις οὐσιώδης, τῷ δὲ ἡ οὐσία ποιητική· καὶ τὰ

εἴδη παρ' ἀμφοῖν, ἀλλ' οὗ μὲν νοητῶς, οὗ δὲ νοερῶς.
Ἐκ δὴ τούτων φανερὸν ὅτι καὶ ἀνάλογον ὑπέστη τῷ
παραδειγματικῷ τὸ δημιουργικὸν αἴτιον καὶ ταύτην ἔχει
πρὸς τὰ νοερὰ τὴν τάξιν ἣν ἐκεῖνο πρὸς τὰ νοητά. Καὶ
διὰ τοῦτο καὶ ὁ Τίμαιος εἰς ἐκεῖνο τὸ παράδειγμα τὸν
τῶν ὅλων ἀνατείνεσθαί φησι δημιουργόν· Ἧιπερ οὖν
νοῦς ἐνούσας ἰδέας ἐν τῷ ὃ ἔστι ζῷον, ὅσαι τε
ἔνεισι καὶ οἷαι καθορᾷ, τοσαύτας καὶ τοιαύτας
διενοήθη δεῖν καὶ τόδε τὸ πᾶν σχεῖν. Καὶ μετὰ
τῆς ἀναλογίας ταύτης ὕφεσίς ἐστι τοῦ νοεροῦ πρὸς τὸ
νοητόν· τὸ μὲν γὰρ ἥνωται μᾶλλον, τὸ δὲ διακέκριται, καὶ
τὸ μὲν ἐν ἐφετοῦ τάξει προέστηκε, τὸ δὲ περὶ αὐτὸ κινεῖται,
645
καὶ τὸ μὲν πληροῖ τῆς πατρικῆς δυνάμεως, τὸ δὲ οἷον

καταπίνει καὶ ἐγκολπίζεται τὴν ὅλην ἐκείνου γόνιμον
περιουσίαν. Καὶ κατὰ τοῦτον δὴ τὸν τρόπον παντελής
ἐστιν ὁ τοῦ παντὸς δημιουργός, ἀπὸ τοῦ παντελοῦς ζῴου
τῶν ὅλων νοητῶν δυνάμεων μεταλαβών. Τριχῶς γὰρ τὸ
πᾶν, τὸ μὲν νοητῶς, τὸ δὲ νοερῶς, τὸ δὲ αἰσθητῶς.
δὴ τῆς ὅλης δημιουργικῆς σειρᾶς τὴν μονοειδῆ καὶ πρω-

τουργὸν ἐκληρώσατο δύναμιν· νοῦ δὲ καὶ ψυχῆς ὑπο-
στάτης καὶ πάσης ὁμοῦ τῆς ἐν τῷ κόσμῳ ζωῆς, ἐπειδὴ
ζῷον ἔμψυχον ἔννουν αὐτὸς ἀπειργάσατο τὸν ὅλον
οὐρανόν· πλήρης δὲ τοῦ νοητοῦ παντὸς ὢν καὶ πρὸς
αὐτὸ τὸ νοητὸν ζῷον καὶ παντελὲς ἀνατείνων ἑαυτόν,
καὶ τοῦτο δι' ὁμοιότητος ἐκείνῳ συνάπτων καὶ μονογε-
νὲς αὐτὸ δημιουργῶν, ὥσπερ τὸ παράδειγμα χωριστόν,
ἀφ' ὅλων ἐκβεβηκὸς τῶν νοητῶν, ἡνωμένως ὑφέστηκε·
καὶ μὴν καὶ τῶν σωμάτων αὐτὸς δημιουργός, αὐτὸς τελε-
σιουργός, αὐτὸς ταῖς ἀρίσταις ἀναλογίαις τὰ πάντα
συνδέων καὶ τάς τε δυνάμεις αὐτῶν καὶ τοὺς ὄγκους
καὶ τοὺς ἀριθμοὺς τοῖς καλλίστοις δεσμοῖς συναρ-
μόζων· ἔτι δὲ ὅλον ἐξ ὅλων καὶ τέλειον ἐκ τελείων
τὸ πᾶν ὑφιστάς, ἵν' ἀγήρων καὶ ἄνοσον ᾖ καὶ πάντα
ἔχον ἐν ἑαυτῷ τὰ τῶν στοιχείων γένη· καὶ δὴ καὶ σχήματι
τῷ πρωτίστῳ καὶ ἁπλουστάτῳ καὶ περιληπτικωτάτῳ τῶν
ὄντων ἁπάντων σχημάτων αὐτὸ διακοσμῶν· πρὸς δὲ τού-
τοις αὐταρκείας αἴτιος καὶ τῆς εἰς αὑτὸ τοῦ παντὸς
ἀνακυκλήσεως, ἵνα πάντα καὶ πάσχον ὑφ' ἑαυτοῦ
καὶ δρῶν ἐν αὑτῷ μηδενὸς τῶν ἔξω κειμένων προσδεὲς

Vol.5, p. 76, line 19
δέδεικται πρότερον, καὶ τοῦτο τῆς τοῦ Διὸς βασιλικῆς

δυνάμεως ἴδιον, εἰς ταὐτὸν δήπου χωρεῖν ὁμολογήσομεν
τῷ δημιουργῷ τὴν Δίιον ἀρχήν, καὶ τοῦτον εἶναι τὸν
ὑμνημένον ἐν Τιμαίῳ δημιουργόν.
καʹ
Εἰ δὲ καὶ δεῖ πλείονος ἀξιῶσαι τοῦτο λόγου καὶ τοῖς
646
ἀλλαχοῦ περὶ τοῦ θεοῦ τούτου παρὰ τοῦ Πλάτωνος ἀνα-

γεγραμμένοις σύμφωνον ἀποδεῖξαι τὴν ἐν Τιμαίῳ περὶ τοῦ
δημιουργοῦ θεολογίαν, φέρε τῶν ἐν Κριτίᾳ πρῶτον ἀνα-
λαβώμεθα, διότι δὴ καὶ συνεχής ἐστι τῷ Τιμαίῳ καὶ κατὰ
τὴν πρὸς αὐτὸν ἀναλογίαν σύγκειται, τὴν ἐν εἰκόσι τῶν
αὐτῶν ὑπόστασιν παραδιδούς, ὧν τὰ πρωτουργὰ παρα-
δείγματα διὰ τῆς τοῦ κόσμου δημιουργίας ὁ Τίμαιος
ἐξύμνησεν.
Ἐνταῦθα τοίνυν ὁ Πλάτων, ἵνα ἄνωθεν ἄρξωμαι, τήν
τε τῶν Ἀθηναίων παρασκευὴν διὰ πλειόνων ἱστορήσας
ἣν εἶχον ἐν τοῖς πρόσθεν χρόνοις καὶ τὴν τῶν Ἀτλαντίνων
ὕβριν καὶ πλεονεξίαν, τῶν Ποσειδῶνος μὲν ἀπογόνων, τὸ
δὲ θεῖον σπέρμα διὰ τὴν τῶν ἀνθρωπίνων καὶ θνητῶν
ἐπιτηδευμάτων σύμμιξιν ἀφανισάντων καὶ ἐπὶ πάντας
ὕβρει πορευομένων, συνάγει μὲν τοὺς θεοὺς εἰς τὴν
πάντας νεῖμαι κατ' οὐσίαν ἐστὶ ταῖς ψυχαῖς ἐντιθέναι

τὴν τοιαύτην ἐπιστήμην.
Τούτων δὴ οὖν ὑποκειμένων σκεψώμεθα τίνι μάλιστα
προσήκειν τὴν πολιτικὴν φήσομεν καὶ τίς ἐστιν ὁ πρώτως
τὴν ἐν τῷ παντὶ πολιτείαν καταστησάμενος καὶ τὰ μὲν
θεῖα τῶν θνητῶν ἄρχειν, τὰ δὲ ὅλα τῶν μερῶν ἐπικρατεῖν
διορίσας, τὰ δὲ αὐτοκίνητα καὶ νοερὰ τῶν ἀμοιρούντων
τῆς τοῦ νοῦ παρουσίας πρεσβύτερα παραγαγών. Ἆρ' οὖν
οὐχ ὁ δημιουργός ἐστιν ὁ τούτων ἁπάντων ἡμῖν τῶν
ἀγαθῶν αἴτιος καὶ τὸν ὅλον κόσμον κατευθύνων καὶ ταῖς
ἀρίσταις αὐτὸν ἀναλογίαις συνδήσας καὶ πᾶσαν τὴν ἐν
αὐτῷ πολιτείαν ἱδρύσας καὶ τοὺς τῆς εἱμαρμένης
νόμους ἔχων τε καὶ περιέχων καὶ τοὺς τῆς Ἀδρα-
στείας θεσμοὺς διατείνων καὶ μέχρι τῶν ἐσχάτων καὶ
πάντα τῇ Δίκῃ, τά τε οὐράνια καὶ τὰ ὑπὸ σελήνην,
διακοσμῶν; Ἐπεὶ καὶ ταῖς μερικαῖς ψυχαῖς, εἰσοικίζων
ταύτας εἰς τὸ πᾶν καὶ τῆς ὅλης αὐταῖς πολιτείας μετα-
διδούς, πασῶν πολιτειῶν ἀρίστης καὶ εὐνομωτάτης οὔσης,
οὗτός ἐστιν ὁ καὶ τοὺς εἱμαρμένους νόμους προαγο-
ρεύων καὶ τὰ μέτρα τῆς δίκης ἀφορίζων καὶ τὰ πάντα
διαθεσμοθετῶν, ὥς φησιν ὁ Τίμαιος.

647
ἀριθμὸν ἔλαχεν ἰσότητα), διακεκόσμηται δὲ πάντα τῇ

κρατίστῃ τῶν ἀναλογιῶν καὶ τὴν ἄλυτον ἐν τῷ παντὶ
τάξιν καὶ τὴν πρὸς ἄλληλα ἁρμοστίαν κατὰ ταύτην ὁ
δημιουργὸς τοῖς τε ὅλοις καὶ τοῖς μέρεσιν ἐνδίδωσι.
Ταύτην τοίνυν τὴν ἰσότητα καὶ ὁ Ἀθηναῖος ξένος, ἅτε
τῷ παντὶ προσεικάζων τὴν ἑαυτοῦ πόλιν, διαφερόντως
τιμᾶν τοῖς ἑαυτοῦ πολίταις παρακελευόμενος τοιαῦτα
ἄττα φησί· Τὴν δὲ ἀληθεστάτην καὶ ἀρίστην
ἰσότητα οὐκέτι ῥᾴδιον παντὶ διιδεῖν· Διὸς γὰρ
δὴ κρίσις ἐστί. Τί ποτε οὖν τὸ αἴτιόν ἐστι δι' ὃ
τὴν ἀναλογίαν ταύτην ὁ Ἀθηναῖος ξένος κρίσιν ἀπε-
φήνατο τοῦ Διὸς εἶναι; Τί δὲ ἄλλο γε φήσομεν ἢ
τὴν εἰς τὸν κόσμον αὐτῆς συντέλειαν καὶ τὴν ἐν τῇ
δημιουργίᾳ τῶν ὅλων δυναστείαν; Ἡ γὰρ διορίσασα μὲν
ἐν τάξει τὰ τῶν αἰτίων γένη, δεσμὸν δὲ αὐτῶν μηχα-
νησαμένη κάλλιστον καὶ μίαν ἐξ ὅλων διακόσμησιν
συνυφήνασα κατὰ τὸν Τίμαιον, ἡ τῆς ἀναλογίας ἐστὶ
ταύτης δύναμις, νοῦ μὲν καὶ τῆς σωματικῆς φύσεως
ἀνάλογον ἐν μέσῳ τὴν ψυχὴν ἐνιδρυσαμένη (καὶ γὰρ
ἡ ψυχὴ μέση τῆς ἀμερίστου καὶ τῆς μεριστῆς
ἐστιν οὐσίας, καὶ ὅσῳ τῆς μεριστῆς ὑπερέχει, τοσούτῳ
τιμᾶν τοῖς ἑαυτοῦ πολίταις παρακελευόμενος τοιαῦτα

ἄττα φησί· Τὴν δὲ ἀληθεστάτην καὶ ἀρίστην
ἰσότητα οὐκέτι ῥᾴδιον παντὶ διιδεῖν· Διὸς γὰρ
δὴ κρίσις ἐστί. Τί ποτε οὖν τὸ αἴτιόν ἐστι δι' ὃ
τὴν ἀναλογίαν ταύτην ὁ Ἀθηναῖος ξένος κρίσιν ἀπε-
φήνατο τοῦ Διὸς εἶναι; Τί δὲ ἄλλο γε φήσομεν ἢ
τὴν εἰς τὸν κόσμον αὐτῆς συντέλειαν καὶ τὴν ἐν τῇ
δημιουργίᾳ τῶν ὅλων δυναστείαν; Ἡ γὰρ διορίσασα μὲν
ἐν τάξει τὰ τῶν αἰτίων γένη, δεσμὸν δὲ αὐτῶν μηχα-
νησαμένη κάλλιστον καὶ μίαν ἐξ ὅλων διακόσμησιν
συνυφήνασα κατὰ τὸν Τίμαιον, ἡ τῆς ἀναλογίας ἐστὶ
ταύτης δύναμις, νοῦ μὲν καὶ τῆς σωματικῆς φύσεως
ἀνάλογον ἐν μέσῳ τὴν ψυχὴν ἐνιδρυσαμένη (καὶ γὰρ
ἡ ψυχὴ μέση τῆς ἀμερίστου καὶ τῆς μεριστῆς
ἐστιν οὐσίας, καὶ ὅσῳ τῆς μεριστῆς ὑπερέχει, τοσούτῳ
τῆς ἀμεροῦς ἀπολείπεται τῶν ὄντων ὑποστάσεως)· αὐτὴν
648
δὲ τὴν ψυχὴν ἐκ διπλασίων λόγων καὶ τριπλασίων

συνδήσασα καὶ τὴν σύμπασαν ἅμα καὶ προϊοῦσαν καὶ
ἐπιστρεφομένην τοῖς πρωτουργοῖς καὶ αὐτοκινήτοις ὅροις
τῆς ἰσότητος συνέχουσα· καὶ δὴ καὶ τὴν σωματικὴν
σύνταξιν ἐκ τεττάρων ὑποστήσασα τῶν πρώτων γενῶν,
εἰς ἕνα κόσμον ἀναγαγοῦσα καὶ μίαν τάξιν ἄλυτον ἐν τῷ

παντὶ συνεχομένην.
Εἰ τοίνυν κατὰ πᾶσαν τὴν δημιουργίαν δυναστεύειν τὴν
ἰσότητα ταύτην ὁμολογοῦμεν, τοῦ δημιουργοῦ κρίσις ἐστὶν
ἡ τῶν ἀναλογιῶν ἀρίστη καὶ κατὰ τὴν τοῦ γεννήσαντος
τὰ ὅλα ψῆφον τοσαύτην ἐν τῇ δημιουργίᾳ κεκλήρωται
τὴν ἐπικράτειαν ἡλίκην ὁ πρόσθεν λόγος ἀπέφηνεν. Εἰ
τοίνυν ἡ αὐτὴ καὶ τοῦ Διός ἐστι κρίσις, ὡς ὁ Ἀθη-
ναῖος ξένος ἀποφαίνεται, παντὶ δὴ καταφανὲς ὅτι δημιουρ-
γική τίς ἐστιν ἡ τοῦ Διὸς φύσις· οὐ γὰρ ἄλλο τι κρῖνόν
ἐστι τὴν τῆς ἀναλογίας ταύτης ἀξίαν ἢ τὸ χρώμενον αὐτῇ
πρὸς τὴν τῶν ὅλων διακόσμησιν. Ὧι καὶ ὁ νομοθέτης
ἀνάλογον αὑτὸν ἱδρύσας τὴν τῷ παντὶ προσεικασθεῖσαν
πόλιν τῇ ἀναλογίᾳ ταύτῃ συνέδησέ τε καὶ διαφερόντως
ἐκόσμησε.
κζʹ
Θαρροῦντες δὴ οὖν καὶ ἐκ τούτων καὶ ἐκ τῶν προειρη-
μένων ἁπάντων λέγωμεν, ἑπόμενοι τῷ Πλάτωνι καὶ ταῖς
πατρίοις φήμαις, ὅτι δὴ Ζεύς ἐστιν ὁ τοῦ παντὸς δημιουρ-
γός, καὶ συνάγωμεν εἰς ταὐτὸ τὰς διεσπαρμένας τῶν
παλαιῶν ὑπονοίας. Ὧν αἱ μὲν εἰς τὴν αὐτὴν τάξιν ἀναφέ
ἰσότητα ταύτην ὁμολογοῦμεν, τοῦ δημιουργοῦ κρίσις ἐστὶν

ἡ τῶν ἀναλογιῶν ἀρίστη καὶ κατὰ τὴν τοῦ γεννήσαντος
τὰ ὅλα ψῆφον τοσαύτην ἐν τῇ δημιουργίᾳ κεκλήρωται
τὴν ἐπικράτειαν ἡλίκην ὁ πρόσθεν λόγος ἀπέφηνεν. Εἰ
τοίνυν ἡ αὐτὴ καὶ τοῦ Διός ἐστι κρίσις, ὡς ὁ Ἀθη-
ναῖος ξένος ἀποφαίνεται, παντὶ δὴ καταφανὲς ὅτι δημιουρ-
γική τίς ἐστιν ἡ τοῦ Διὸς φύσις· οὐ γὰρ ἄλλο τι κρῖνόν
649
ἐστι τὴν τῆς ἀναλογίας ταύτης ἀξίαν ἢ τὸ χρώμενον αὐτῇ

πρὸς τὴν τῶν ὅλων διακόσμησιν. Ὧι καὶ ὁ νομοθέτης
ἀνάλογον αὑτὸν ἱδρύσας τὴν τῷ παντὶ προσεικασθεῖσαν
πόλιν τῇ ἀναλογίᾳ ταύτῃ συνέδησέ τε καὶ διαφερόντως
ἐκόσμησε.
ἐπιχειροῦμεν, τὴν δὲ δημιουργικὴν αἰτίαν οὕτως ἀποσεμ-

νύνομεν καὶ τοῖς ἀρρήτοις εἰς ταὐτόν πως ἄγομεν; Μὴ
γὰρ οὐκ ᾖ ταῦτα τοῦ Πλάτωνος ἐπέκεινα τὸ αὐτοζῷον
τοῦ δημιουργοῦ προτάττοντος, ἀλλ' ἐν δευτέρᾳ που τάξει
θεῶν αὐτῷ τὴν ὑπόστασιν διδόντος, οὗ τεταγμένον καὶ
ῥητὸν ἔσται καὶ γνωστὸν μᾶλλον τῆς δημιουργικῆς μονά-
δος. Ἐπεὶ καὶ τὸ κάλλιστον μὲν ἐπονομάζειν τὸ
παντελὲς ἐκεῖνο ζῷον, ἄριστον δὲ τῶν αἰτίων τὸν
δημιουργόν, τὴν αὐτὴν δήπου τοῖς αἰτίοις τούτοις πρὸς
ἄλληλα δίδωσιν ἀναλογίαν ἣν τῷ ἀγαθῷ πρὸς τὸ κάλλος·
καὶ ὥσπερ τὸ ἀγαθὸν πρὸ τοῦ κάλλους (ἐν γὰρ προ-
θύροις ἐστὶ τοῦ ἀγαθοῦ τὸ πρώτιστον κάλλος, ὥς
φησιν ὁ ἐν τῷ Φιλήβῳ Σωκράτης), οὕτω δὴ καὶ τὸ
ἄριστον πρὸ τοῦ καλλίστου καὶ ὁ δημιουργὸς
πρὸ τοῦ παντελοῦς ζῴου. Τοῦ μὲν γὰρ ἀγαθοῦ τὸ
ἄριστον διαφερόντως μετέχει, τοῦ δὲ κάλλους τὸ κάλ-
λιστον.
καθαρότητι καὶ ἀτρέπτῳ δυνάμει τῶν ὅλων ὑπερέχον, διὰ

τὴν φρουρητικὴν ἥκει τοῖς θεοῖς αἰτίαν· καὶ ὥσπερ οἱ
πατέρες τοῖς τε ἄλλοις ἅπασι καὶ τοῖς ἀκλίτοις θεοῖς τῆς
γονίμου ποιήσεώς εἰσι χορηγοί, οὕτω δὴ καὶ οἱ ἄχραντοι
θεοὶ καὶ τοῖς πατράσι καὶ τοῖς ἄλλοις θείοις διακόσμοις
δωροῦνται τὴν τῆς καθαρότητος δύναμιν.
Ἅμα δὴ οὖν τοῖς νοεροῖς τρισὶ βασιλεῦσι καὶ οἱ τρεῖς
ἄχραντοι θεοὶ καὶ αὐτῶν τῶν πατέρων φύλακες ὑπέστησαν
καὶ περὶ αὐτοὺς ἐστήσαντο τὴν ἄτρεπτον φρουρὰν καὶ ἐν
αὐτοῖς μονίμως ἵδρυσαν ἑαυτούς. Διὸ καὶ ὁ Ἀθηναῖος ξένος, ὥσπερ διὰ
τῆς ἀρίστης ἀναλογίας διακοσμεῖ τὴν πολιτείαν, δι' ἧς καὶ ὁ δημιουργὸς
συνέδησε καὶ συνεστήσατο τὸν ὅλον οὐρανόν, οὕτω δὴ καὶ φρου-
ρὰν ὑφίστησι τοῖς ἐν τῇ χώρᾳ πᾶσιν, ἵνα μηδὲν
650
ἀφρούρητον ᾖ κατὰ δύναμιν, μιμούμενος αὐτοὺς

τοὺς νοεροὺς θεούς, οἳ τοῖς ἀχράντοις ἡγεμόσι τὰ πάντα
φρουροῦσι. Καί μοι δοκεῖ καὶ αὐτοὺς τοὺς ἄρχοντας διὰ
τοῦτο νομοφύλακας ἢ φύλακας προσαγορεύειν, διότι
καὶ τοῖς τῶν κόσμων ὅλων νοεροῖς ἡγεμόσι συνυφεστήκα-
σιν οἱ ἀκλινεῖς φύλακες.
οὕτως ἥ τε ζωὴ πρὸς τὴν δύναμιν καὶ ὁ νοῦς πρὸς τὸ ὄν.

Καὶ ὥσπερ ἐν ἐκείνοις ἐφετὸν μέν ἐστι τὸ ἕν, τὸ δὲ ὂν
τῆς τοῦ ἑνὸς μετουσίας ἀντέχεται, συνάγει δὲ ἡ δύναμις
τό τε ὂν εἰς τὴν τοῦ ἑνὸς μέθεξιν καὶ τὸ ἓν εἰς τὴν πρὸς τὸ
ὂν κοινωνίαν (οὐ γὰρ ἦν τὸ ἀμέθεκτον ἕν, τὸ πάσης δυνά-
μεως ἐξῃρημένον), οὕτω δὴ καὶ τὸ νοητὸν ὀρεκτόν ἐστι
τοῦ νοῦ, πληροῦται δὲ ὁ νοῦς, ἡ δὲ ζωὴ συνδεῖ μὲν τῷ
νοητῷ τὸν νοῦν, ἐκφαίνει δὲ τῷ νῷ τὸ νοητόν. Ὅθεν οἶμαι
καὶ οἱ τὰ θεῖα πάντα σοφοὶ τὸ μὲν ἓν καὶ τὴν ὕπαρξιν
νοητὸν ἐκάλουν, τὸ δὲ πρώτως ὂν νοῦν τὸν πρώτιστον,
κατὰ τὴν ἀναλογίαν ταύτην ἀποκαλοῦντες. Ἀλλ' οὖν ἡ
ζωὴ τοῦ τε ὄντος ἐστὶ μεταξὺ καὶ τοῦ νοῦ, καθάπερ ἡ
δύναμις τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ ὄντος· καὶ ταῦτα πάντα, τὸ
νοητόν, ἡ ζωή, ὁ νοῦς, πρώτως μέν ἐστιν ἐν τοῖς νοητοῖς,
δευτέρως δὲ ἐν τοῖς νοητοῖς καὶ νοεροῖς, κατὰ δὲ τρίτην
ὕφεσιν ἐν τοῖς νοεροῖς. Ἀλλ' ἐν μὲν τοῖς νοητοῖς τὸ εἶναι
κατ' οὐσίαν, τὰ δὲ λοιπά, καὶ ἡ ζωὴ καὶ ὁ νοῦς, κατ'
αἰτίαν ὑπάρχει· ἐν δὲ τοῖς νοητοῖς καὶ νοεροῖς τὸ μὲν
εἶναι κατὰ μέθεξιν, ἡ δὲ ζωὴ κατ' οὐσίαν (ἐκεῖ γὰρ πρώτως
ἐστί), νοῦς δὲ κατ' αἰτίαν· ἐν δὲ τοῖς νοεροῖς κατ' οὐσίαν
μὲν ὁ νοῦς, τὰ δὲ πρὸ τούτου κατὰ μέθεξιν.
Πρόκλος. ., Institutio Θεολογικά. Sec.100, line 9
γὰρ ἀπ' αἰτίας, μετέχον ἐστὶ καὶ οὐκ ἀμέθεκτον· ᾗ δὲ ἀμέθεκτον,

μετεχομένων αἴτιον, ἀλλ' οὐκ αὐτὸ μετέχον ἄλλων.
Πᾶσα μὲν σειρὰ τῶν ὅλων εἰς ἀμέθεκτον ἀρχὴν καὶ
αἰτίαν ἀνατείνεται, πάντα δὲ τὰ ἀμέθεκτα τῆς μιᾶς ἐξέχεται
τῶν πάντων ἀρχῆς.
εἰ γὰρ ἑκάστη σειρὰ ταὐτόν τι πέπονθεν, ἔστι τι ἐν ἑκάστῃ
ἡγεμονοῦν τὸ τῆς ταυτότητος αἴτιον· ὡς γὰρ τὰ ὄντα πάντα
651
ἀφ' ἑνός, οὕτω καὶ πᾶσα σειρὰ ἀφ' ἑνός.

πᾶσαι δὲ αὖ αἱ ἀμέθεκτοι μονάδες εἰς τὸ ἓν ἀνάγονται, διότι
πᾶσαι τῷ ἑνὶ ἀνάλογον· ᾗ οὖν ταὐτόν τι καὶ αὗται πεπόνθασι,
τὴν πρὸς τὸ ἓν ἀναλογίαν, ταύτῃ εἰς τὸ ἓν αὐταῖς ἡ ἀναγωγὴ
γίνεται. καὶ ᾗ μὲν ἀπὸ τοῦ ἑνὸς πᾶσαι, οὐδεμία τούτων ἀρχή
ἐστιν, ἀλλ' ὡς ἀπ' ἀρχῆς ἐκείνης· ᾗ δὲ ἑκάστη ἀμέθεκτος,
ταύτῃ ἀρχὴ ἑκάστη. τινῶν οὖν ἀρχαὶ οὖσαι τῆς πάντων ἀρχῆς
ἐξέχονται. πάντων γὰρ ἀρχή ἐστιν ἧς πάντα μετείληφε·
μετείληφε δὲ μόνου πάντα τοῦ πρώτου, τῶν δὲ ἄλλων οὐ πάντα,
ἀλλὰ τινά. διὸ καὶ τὸ ἁπλῶς πρῶτον ἐκεῖνο, τὰ δὲ ἄλλα πρὸς
τινὰ μὲν τάξιν ἐστὶ πρῶτα, ἁπλῶς δὲ οὐ πρῶτα.
κατὰ τὸ αὐτὸ δέ, καὶ τὸ αὐτὸ ἔσται ὄν τε καὶ γένεσις, οὐ καθ'

ἓν ἄμφω.
ἐκ δὴ τούτων φανερὸν ὅτι ἡ μὲν γένεσις, καὶ τὴν οὐσίαν
ἔγχρονον ἔχουσα, ἀνήρτηται εἰς τὸ πῇ μὲν ὄντος, πῇ δὲ γενέ-
σεως κοινωνοῦν, αἰῶνος ἅμα καὶ χρόνου μετέχον· τοῦτο δὲ εἰς
τὸ κατὰ πάντα αἰώνιον· τὸ δὲ κατὰ πάντα αἰώνιον εἰς τὸν
αἰῶνα· ὁ δὲ αἰὼν εἰς τὸ ὂν τὸ προαιώνιον.
Πᾶν τὸ ἐν ἑκάστῃ τάξει μερικὸν διχῶς μετέχειν δύναται
τῆς ἐν τῇ προσεχῶς ὑπερκειμένῃ διακοσμήσει μονάδος· ἢ διὰ
τῆς οἰκείας ὁλότητος, ἢ διὰ τοῦ ἐν ἐκείνῃ μερικοῦ καὶ συστοίχου
πρὸς αὐτὸ κατὰ τὴν πρὸς ὅλην τὴν σειρὰν ἀναλογίαν.
εἰ γὰρ δι' ὁμοιότητος ἡ ἐπιστροφὴ πᾶσι, καὶ ἔστι τῷ ἐν τῇ
ὑπερκειμένῃ τάξει μοναδικῷ καὶ ὅλῳ τὸ ἐν τῇ καταδεεστέρᾳ
μερικὸν ἀνόμοιον καὶ ὡς ὅλῳ μερικὸν καὶ ὡς τάξεως ἄλλης καὶ
ἄλλης, πρὸς δὲ τὸ ἐκ τῆς αὐτῆς σειρᾶς ὅλον ὅμοιον διὰ τὴν τῆς
ἰδιότητος κοινωνίαν καὶ πρὸς τὸ τῆς ὑπερκειμένης προσεχῶς
ὁμοταγὲς διὰ τὴν ἀνάλογον ὑπόστασιν, δῆλον δὴ ὅτι διὰ τούτων
αὐτῷ μέσων ἡ πρὸς ἐκεῖνο γίνεσθαι πέφυκεν ἐπιστροφὴ ὡς δι'
ὁμοίων, ἀνόμοιον ὄν. τὸ μὲν γὰρ ὡς μερικῷ μερικὸν ὅμοιον, τὸ
δὲ ὡς τῆς αὐτῆς ὂν σειρᾶς οἰκεῖον· ἐκεῖνο δὲ τὸ τῆς ὑπερκει-
μένης ὅλον κατ' ἀμφότερα ἀνόμοιον.
ἑνάδος διά τε τοῦ ὅλου νοῦ καὶ διὰ τῆς ὁμοταγοῦς αὐτῷ μερικῆς
ἑνάδος· καὶ πᾶσα μερικὴ ψυχὴ τοῦ ὅλου μετέχει νοῦ διά τε τῆς
ὅλης ψυχῆς καὶ τοῦ μερικοῦ νοῦ· καὶ πᾶσα σώματος μερικὴ
652
φύσις διά τε τῆς ὅλης φύσεως καὶ μερικῆς ψυχῆς μετέχει τῆς
ὅλης ψυχῆς.
πᾶν γὰρ μερικὸν μετέχει τῆς ἐν τῇ ὑπερκειμένῃ τάξει μονά-
δος ἢ διὰ τῆς οἰκείας ὁλότητος ἢ διὰ τοῦ ἐν ἐκείνῃ μερικοῦ καὶ
πρὸς αὐτὸ ὁμοταγοῦς.
Πάντων τῶν καθ' ἑκάστην σειρὰν διατεταγμένων τὰ μὲν
πρῶτα καὶ τῇ ἑαυτῶν μονάδι συνημμένα μετέχειν δύναται τῶν
ἐν τῇ ὑπερκειμένῃ σειρᾷ προσεχῶς ἱδρυμένων διὰ τῆς ἀναλογίας,
τὰ δὲ ἀτελέστερα καὶ πολλοστὰ ἀπὸ τῆς οἰκείας ἀρχῆς οὐ
πέφυκεν ἐκείνων ἀπολαύειν.
διότι γὰρ τὰ μέν ἐστι συγγενῆ πρὸς ἐκεῖνα, φύσιν ἐν τῇ
σφετέρᾳ τάξει λαχόντα κρείττονα καὶ θειοτέραν, τὰ δὲ πορρώ-
τερον προελήλυθε, δευτέραν καὶ ὑπηρετικὴν ἀλλ' οὐ πρωτουργὸν
καὶ ἡγεμονικὴν ἐν τῇ σειρᾷ πάσῃ κεκληρωμένα πρόοδον, ἐξ
ἀνάγκης τὰ μὲν ὁμοφυῶς συζεύγνυται τοῖς ἐκ τῆς ὑπερκειμένης
τάξεως, τὰ δὲ ἀσύναπτά ἐστι πρὸς ἐκείνην. οὐ γὰρ ἅπαντα τῆς
ἴσης ἐστὶν ἀξίας, κἂν ἐκ τῆς αὐτῆς ᾖ διακοσμήσεως·
Πρόκλος. ., In Platonis Alcibiadem i Sec.43, line 5
ἐστι τὸ ἐμὸν πρᾶγμα καὶ ὅπως ὑπομένω τῶν ἄλλων ἐραστῶν πεφευγό-
των’. τὸ δὲ θαυμάζειν τοῦτο φιλοσοφίας ἐστὶν ἀρχή, καθάπερ
αὐτὸς ἐν Θεαιτήτῳ λέγει, καὶ διὰ τοῦτο τὴν Ἶριν Θαύμαντος
εἰρῆσθαι θυγατέρα κατὰ τὴν παλαιὰν φήμην. εἰ τοίνυν τηνικαῦτα τῷ
νεανίσκῳ πρόσεισιν, ἡνίκα ἐκεῖνος θαυμάζει τὴν τοῦ φιλοσόφου ζωὴν
καὶ τὰς αἰτίας ἐπιζητεῖ τῶν κατ' αὐτὸν πραγμάτων, ἀρχὴν ἂν ἔχοι
τῆς εἰς φιλοσοφίαν ὁρμῆς, καὶ συντρέχει πως ἀλλήλοις ἥ τε τῶν
φορτικῶν ἀπαλλαγὴ καὶ ἡ περὶ φιλοσοφίαν πτοία. καθαρθεῖσαι γὰρ
αἱ ψυχαὶ τῶν περικεχυμένων αὐτὰς ἐκ τῆς γενέσεως κακῶν ἑαυτὰς
ἑτοίμους ἀποτελοῦσι πρὸς τὴν μετουσίαν τῶν θείων ἀγαθῶν. σκόπει
δὴ καὶ κατὰ τὴν ἀναλογίαν ταύτην, οἵαν μὲν ἔχει τάξιν ὁ Ἀλκιβιάδης
πρὸς τοὺς ἐραστάς, ὅπως δὲ εἰς τὴν τῶν προκειμένων θεωρίαν καὶ
ταῦτα συντελεῖ. Σωκράτης μὲν γάρ, ἅτε ἔνθεος ὢν ἐραστὴς καὶ πρὸς
αὐτὸ τὸ νοητὸν κάλλος ἀναγόμενος, τῷ νῷ τῆς ψυχῆς ἀνάλογον ἵδρυσεν
ἑαυτόν· τί γὰρ ἄλλο ἐστὶ τὸ τῷ νοητῷ συναπτόμενον ἢ νοῦς καὶ πᾶν
τὸ νοερὰν ἔχον ζωήν; τὸ δὲ ποικίλον καὶ πάνδημον τῶν ἐραστῶν φῦλον
αἰσθήσει καὶ φαντασίᾳ συμφερόμενον καὶ τῷ πολυκεφάλῳ θηρίῳ
τῆς ψυχῆς ἐκδεδομένον τὴν ἀνάλογον ἀποτυποῦται ζωήν, καθ' ἣν καὶ
χαρακτηρίζει τὴν ἑαυτοῦ ζωήν· πᾶσα γὰρ ψυχὴ τοῦτό ἐστι τὸ μόριον
ᾧ ζῇ καὶ κατὰ τοῦτο ἀφώρισεν ἑαυτήν. μεταξὺ δέ πώς ἐστι τούτων ὁ
653
τὸ νοερὰν ἔχον ζωήν; τὸ δὲ ποικίλον καὶ πάνδημον τῶν ἐραστῶν φῦλον

αἰσθήσει καὶ φαντασίᾳ συμφερόμενον καὶ τῷ πολυκεφάλῳ θηρίῳ
τῆς ψυχῆς ἐκδεδομένον τὴν ἀνάλογον ἀποτυποῦται ζωήν, καθ' ἣν καὶ
χαρακτηρίζει τὴν ἑαυτοῦ ζωήν· πᾶσα γὰρ ψυχὴ τοῦτό ἐστι τὸ μόριον
ᾧ ζῇ καὶ κατὰ τοῦτο ἀφώρισεν ἑαυτήν. μεταξὺ δέ πώς ἐστι τούτων ὁ
Ἀλκιβιάδης, σπαραττόμενος μὲν κάτωθεν ὑπὸ τῶν ἐμπαθῶν ἐραστῶν
καὶ κατασπώμενος ἐπὶ τὴν χείρονα μοῖραν, ἄνωθεν δὲ ὑπὸ τοῦ
Σωκράτους ἑνὸς ὄντος βοηθούμενος καὶ σωζόμενος ὑπ' αὐτοῦ καὶ
προνοούμενος, μή τι πάθῃ πρὸς τῶν περιρρεόντων αὐτὸν ἐραστῶν.
ἀνάγκη τοίνυν κατὰ τὴν τῶν ἄκρων ἀναλογίαν καὶ τὸν Ἀλκιβιάδην ἐν
ψυχῇ λογικῇ τάττειν, ἧς ἐξήρτηται μὲν ἔτι τὰ πάθη καὶ αἱ ἄλογοι
δυνάμεις, οἷον ἐπιβουλεύουσαι τῇ λογικῇ ζωῇ καὶ Τιτανικῶς αὐτὴν
ἐπιχειροῦσαι σπαράττειν, ὑπερίδρυται δὲ ὁ νοῦς Ἀθηναϊκῶς ἀνέχων
αὐτὴν ἀπὸ τῆς ῥοπῆς καὶ τῆς εἰς τὸ ἔνυλον φορᾶς. Ἀθηναϊκὸν γὰρ τὸ
σώζειν ἀμέριστον τὴν ζωήν,
’ἐξ οὗπερ Σώτειρ' ἐπεκλήθη Παλλὰς Ἀθήνη‘·
Τιτανικὸν δὲ τὸ μερίζειν αὐτὴν καὶ προκαλεῖσθαι περὶ τὴν γένεσιν.
ὥσπερ τοίνυν ὁ νοῦς οὐκ ἀεὶ ταῖς ψυχαῖς ἑαυτὸν δείκνυσιν, ἀλλ' ὅταν
ἀποσκευάσωνται ‘τὸν πολὺν ὄχλον τὸν ἐκ τῆς γενέσεως
ὕστερον προσφύντα‘, καθάπερ φησὶν ὁ Τίμαιος
καθαροὶ γενώμεθα καὶ ἐν γαλήνῃ τινὶ τὴν ἑαυτῶν ὁρμίσωμεν ζωήν

(τότε γὰρ ἡμῖν ὁ νοῦς ἐκφαίνεται καὶ οἷον φθέγγεται πρὸς ἡμᾶς, τότε
καὶ μεταδίδωσι τῆς ἑαυτοῦ φωνῆς ὁ πρότερον σιγῶν καὶ ἡσυχῆ παρών),
οὕτω δὴ καὶ ὁ θεῖος ἐραστὴς καὶ πρὸ τῶν πολλῶν ἐραστῶν τῷ ἐρωμένῳ
πάρεστι καὶ μετ' αὐτῶν καὶ ἐπ' αὐτοῖς, ἀλλὰ σιωπῶν καὶ ἠρεμῶν καὶ
προνοῶν μόνον· ἐκείνων δὲ πεπαυμένων καὶ λόγου τῷ ἐρωμένῳ μετα-
δίδωσι καὶ συνουσίαν κοινὴν αὐτῷ προτείνει καὶ δείκνυσιν ἑαυτὸν ὅστις
ἐστὶ καὶ ὅτι ὁ ἔρως αὐτῷ προνοητικός ἐστι καὶ ἀγαθοειδὴς καὶ ἀνα-
γωγός, ἀλλ' οὐχ ὡς ὁ τῶν πολλῶν ἐκείνων ἐραστῶν μεριστὸς καὶ
ἐνδεὴς καὶ ἔνυλος καὶ εἰδωλικός. ἔστι μὲν οὖν καὶ διὰ ταύτης ὁδεύειν
τῆς ἀναλογίας τὸν φιλοθεάμονα τῶν τοιούτων θεωρημάτων, ἔστι δ' αὖ
καὶ δι' ἧς ἔμπροσθεν εἴπομεν, δαίμονι μὲν ἀγαθῷ τὸν Σωκράτην
προσεικάζοντα, τοῖς δὲ χθονίοις δαίμοσι καὶ ὑλαίοις τοὺς πανδήμους
ἐραστάς, τῷ δὲ τελουμένῳ τὸν νεανίσκον ἀποδιδράσκοντα μὲν τὸ
καταγωγὸν ἔθνος τῶν δαιμόνων, προσάγοντα δὲ ἑαυτὸν τῷ ἀγαθῷ
δαίμονι κἀκείνῳ παραδιδόντα τὴν ὅλην διακυβέρνησιν τῆς ἑαυτοῦ ζωῆς.
εἰ δὲ δεῖ συνάπτειν τὰς ἐπιβολὰς ἀμφοτέρας, διττόν μοι νόει τὸν
654
Ἀλκιβιάδην, καὶ ὡς ψυχὴν ἁπλῶς καὶ ὡς ψυχὴν σώματι χρωμένην. οὐ

γάρ ἐστι ταὐτὸν τούτων ἑκάτερον, ὥσπερ οὐδὲ ὁ κυβερνήτης καὶ ὁ
ἄνθρωπος καθ' αὑτὸν οὐδὲ ὁ ἡνίοχος καὶ τὸ ὑποκείμενον· καὶ ὅλως τὸ
ἀμέθεκτον ἕτερόν ἐστι τοῦ μεθεκτοῦ καὶ τὸ καθ' αὑτὸ τοῦ μετ' ἄλλου
καταγωγὸν ἔθνος τῶν δαιμόνων, προσάγοντα δὲ ἑαυτὸν τῷ ἀγαθῷ

δαίμονι κἀκείνῳ παραδιδόντα τὴν ὅλην διακυβέρνησιν τῆς ἑαυτοῦ ζωῆς.
εἰ δὲ δεῖ συνάπτειν τὰς ἐπιβολὰς ἀμφοτέρας, διττόν μοι νόει τὸν
Ἀλκιβιάδην, καὶ ὡς ψυχὴν ἁπλῶς καὶ ὡς ψυχὴν σώματι χρωμένην. οὐ
γάρ ἐστι ταὐτὸν τούτων ἑκάτερον, ὥσπερ οὐδὲ ὁ κυβερνήτης καὶ ὁ
ἄνθρωπος καθ' αὑτὸν οὐδὲ ὁ ἡνίοχος καὶ τὸ ὑποκείμενον· καὶ ὅλως τὸ
ἀμέθεκτον ἕτερόν ἐστι τοῦ μεθεκτοῦ καὶ τὸ καθ' αὑτὸ τοῦ μετ' ἄλλου
συνθεωρουμένου καὶ τὸ ἐξῃρημένον τοῦ πρὸς ἕτερόν τινα σύνταξιν
λαχόντος. ἐπειδὴ τοίνυν ὁ Ἀλκιβιάδης νοεῖται διχῶς, καὶ ὡς ψυχὴ καὶ
ὡς σώματι χρωμένη ψυχή, καθ' ὅσον μέν ἐστι ψυχὴ τὴν τοῦ νοῦ σώζει
πρὸς αὐτὸν ἀναλογίαν ὁ Σωκράτης, καθ' ὅσον δὲ σώματι χρωμένη
ψυχὴ τὴν τοῦ ἀγαθοῦ δαίμονος· καὶ ἔστιν ὁ αὐτὸς δαίμων μὲν ὡς πρὸς
ἄνθρωπον, νοῦς δὲ ὡς πρὸς ψυχήν. ἐπεὶ καὶ ὅταν μὲν τὴν δαιμονίαν
μεσότητα νοῶμεν, θεῶν αὐτὴν καὶ ἀνθρώπων μεταξὺ θεωροῦμεν, ὅταν
δὲ νοῦν ἐν τῷ ἄκρῳ τάττωμεν, ψυχὴν ἐξάπτομεν αὐτοῦ καὶ τὸ σῶμα
τῆς ψυχῆς. καὶ ἔχεις τὴν μὲν ἑτέραν διαίρεσιν ἐν Συμποσίῳ, τὸ γὰρ
δαιμόνιον ἐκεῖ πού φησι μέσον εἶναι θεῶν καὶ ἀνθρώπων· τὴν δὲ ἑτέραν
ἐν Τιμαίῳ, νοῦ γὰρ καὶ σώματος ἡ ψυχὴ κατὰ τὸ μέσον ὑφέστηκε.
δαίμων οὖν ὁ αὐτὸς καὶ νοῦς, ὡς μὲν ψυχῆς νοῦς, ὡς δὲ ἀνθρωπίνης
ψυχῆς δαίμων. διὸ καὶ ἐνταῦθα περὶ ἀνθρώπου φύσεως τῆς ζητήσεως
οὔσης νοῦ μὲν οὐδεμία μνήμη γενήσεται, τῆς δὲ τοῦ δαίμονος προνοίας
κατὰ τὸν προβεβλημένον βίον.

Εἰ δὴ ταῦτα ὀρθῶς λέγοιμεν, οὐδεὶς ἂν ἀποδέξαιτο τοὺς τὴν λογικὴν
ψυχὴν τὴν ἡμετέραν δαίμονα ποιοῦντας· ὁ μὲν γὰρ δαίμων ἕτερος
ἀνθρώπου, καθάπερ ἥ τε Διοτίμα λέγει μέσους τιθεμένη τοὺς δαίμονας
θεῶν καὶ ἀνθρώπων καὶ ὁ Σωκράτης ἐνδείκνυται ἀντιδιαστέλλων τῷ
ἀνθρωπείῳ τὸ δαιμόνιον (‘οὐκ ἀνθρώπειον‘ γάρ φησι ‘τὸ
αἴτιον, ἀλλά τι δαιμόνιον ἐναντίωμα‘), ὁ δὲ ἄνθρωπος
ψυχή ἐστι σώματι χρωμένη, ὡς δειχθήσεται. οὐκ ἄρα ὁ δαίμων ὁ αὐτός
ἐστι τῇ λογικῇ ψυχῇ. καίτοι καὶ τοῦτο φανερόν, ὅτι καὶ ὁ Πλάτων
αὐτὸς ἐν τῷ Τιμαίῳ δαίμονά φησιν ἐν ἡμῖν τοῦ ζώου κατῳκῆσθαι τὸν
655
λόγον, ἀλλὰ τοῦτο μέχρι τῆς ἀναλογίας μόνον ἀληθές· ἄλλος γάρ
ἐστιν ὁ τῇ οὐσίᾳ δαίμων, ἄλλος ὁ κατὰ ἀναλογίαν δαίμων, ἄλλος ὁ
κατὰ σχέσιν δαίμων. πολλαχοῦ γὰρ τὸ προσεχῶς ὑπερκείμενον ἐν
δαίμονος τάξει πρὸς τὸ καταδεέστερον τεταγμένον δαίμονα καλεῖν
εἰώθασιν· ὥσπερ δὴ καὶ παρὰ τῷ Ὀρφεῖ λέγει που πρὸς τὸν ἑαυτοῦ
πατέρα τὸν Κρόνον ὁ Ζεύς·
’ὄρθου δ' ἡμετέρην γενεήν, ἀριδείκετε δαῖμον‘.
καὶ αὐτὸς δὲ ὁ Πλάτων ἐν Τιμαίῳ δαίμονας ἐκάλεσε τοὺς προσεχῶς
διακοσμοῦντας τὴν γένεσιν θεούς· ‘περὶ δὲ τῶν ἄλλων δαι-
μόνων εἰπεῖν καὶ γνῶναι τὴν γένεσιν μεῖζον ἢ καθ'
ἡμᾶς‘. ὁ μὲν δὴ κατὰ ἀναλογίαν δαίμων τοιοῦτός ἐστιν, ὁ προσεχῶς
Εἰ δὴ ταῦτα ὀρθῶς λέγοιμεν, οὐδεὶς ἂν ἀποδέξαιτο τοὺς τὴν λογικὴν

ψυχὴν τὴν ἡμετέραν δαίμονα ποιοῦντας· ὁ μὲν γὰρ δαίμων ἕτερος
ἀνθρώπου, καθάπερ ἥ τε Διοτίμα λέγει μέσους τιθεμένη τοὺς δαίμονας
θεῶν καὶ ἀνθρώπων καὶ ὁ Σωκράτης ἐνδείκνυται ἀντιδιαστέλλων τῷ
ἀνθρωπείῳ τὸ δαιμόνιον (‘οὐκ ἀνθρώπειον‘ γάρ φησι ‘τὸ
αἴτιον, ἀλλά τι δαιμόνιον ἐναντίωμα‘), ὁ δὲ ἄνθρωπος
ψυχή ἐστι σώματι χρωμένη, ὡς δειχθήσεται. οὐκ ἄρα ὁ δαίμων ὁ αὐτός
ἐστι τῇ λογικῇ ψυχῇ. καίτοι καὶ τοῦτο φανερόν, ὅτι καὶ ὁ Πλάτων
αὐτὸς ἐν τῷ Τιμαίῳ δαίμονά φησιν ἐν ἡμῖν τοῦ ζώου κατῳκῆσθαι τὸν
ἑκάστου προνοῶν, κἂν θεὸς ᾖ κἂν τῶν μετὰ θεοὺς τεταγμένων·
656

ἑκάστου προνοῶν, κἂν θεὸς ᾖ κἂν τῶν μετὰ θεοὺς τεταγμένων· ὁ δὲ
κατὰ σχέσιν δαίμων λέγοιτο ἂν ὁ δι' ὁμοιότητος τῆς πρὸς τὸ δαιμόνιον
γένος θαυμασιωτέρας ἢ κατ' ἄνθρωπον ἐνεργείας προβεβλημένος καὶ
τὴν ἑαυτοῦ ζωὴν ὅλην ἐξάψας τῶν δαιμόνων (οὕτω γὰρ οἶμαι καὶ ὁ
ἐν Πολιτείᾳ Σωκράτης δαίμονας ἐκάλεσε τοὺς εὖ βεβιωκότας καὶ ἐς
ἀμείνω λῆξιν μεταστάντας καὶ τόπον ἁγιώτερον)· ὁ δὲ αὖ κατ' οὐσίαν
δαίμων οὔτε διὰ τὴν πρὸς τὰ δεύτερα σχέσιν καλεῖται δαίμων οὔτε
διὰ τὴν πρὸς ἄλλο ἀφομοίωσιν ἀλλὰ καθ' αὑτὸν ταύτην ἔλαχε τὴν
ἰδιότητα καὶ ἔστιν ἐν ὑπάρξει τινὶ καὶ δυνάμεσιν οἰκείαις καὶ ἐνεργειῶν
τρόποις διαφέρουσιν ἀφωρισμένος. ὅλως δὲ ἡ μὲν λογικὴ ψυχὴ δαίμων
με οὐκ εἴα διαλέγεσθαι‘· τὸν αὐτὸν ἄρα δαίμονα λέγει καὶ

θεόν, περὶ οὗ γὰρ προείρηται τὸ ‘δαιμόνιον ἐναντίωμα, οὗ
σὺ τὴν δύναμιν καὶ ὕστερον πεύσῃ‘, τοῦτον ἀπεκάλεσε
θεόν, ἐπεὶ καὶ οὗτός ἐστιν ὁ τῆς σιωπῆς αὐτῷ τῆς ἐν τῷ πρόσθεν χρόνῳ
τὴν αἰτίαν παρασχών. καὶ μέντοι καὶ ἐν τῇ Ἀπολογίᾳ σαφέστερον
ἐνδείκνυται περὶ τῆς τάξεως αὐτοῦ καὶ ὅτι θείαν ὑπεροχὴν ἔλαχεν ὡς
ἐν τῇ δαιμονίᾳ φύσει. καὶ τοῦτο ἦν ὃ καὶ πρότερον ἐλέγομεν, ὅτι τῶν
θείων ψυχῶν καὶ νοερὸν βίον ἑλομένων καὶ ἀναγωγὸν οἱ δαίμονες
θεῖοί τινές εἰσι τοῦ παντὸς δαιμονίου γένους ὑπεριδρυμένοι καὶ τῶν
θεῶν πρώτως μετέχοντες. ὡς γάρ ἐστι καὶ ἐν θεοῖς δαίμων, οὕτω καὶ
ἐν δαίμοσι θεός. ἀλλ' ἐκεῖ μὲν ἡ ὕπαρξις θεία, ἡ δ' ἀναλογία δαιμονία,
ἐν δὲ τοῖς δαίμοσι τὸ ἔμπαλιν ἡ μὲν ἰδιότης δαιμονία, ἡ δ' ἀναλογία
θεοπρεπῆ τὴν οὐσίαν ἐπιδείκνυσι· διὰ γὰρ τὴν ὑπεροχὴν τὴν πρὸς τοὺς
ἄλλους δαίμονας καὶ θεοὶ φαντάζονται πολλάκις. εἰκότως ἄρα ὁ
Σωκράτης τὸν ἑαυτοῦ δαίμονα καὶ θεὸν ἀποκαλεῖ, τῶν γὰρ πρωτίστων
ἦν καὶ ἀκροτάτων δαιμόνων· διὸ καὶ τελεώτατος ἦν ὑπὸ τοιούτου
προστάτου κυβερνώμενος καὶ πρὸς τοιοῦτον ἡγεμόνα καὶ φύλακα τῆς
ζωῆς αὐτοῦ παραμετρῶν ἑαυτόν.

657
θεόν, περὶ οὗ γὰρ προείρηται τὸ ‘δαιμόνιον ἐναντίωμα, οὗ

σὺ τὴν δύναμιν καὶ ὕστερον πεύσῃ‘, τοῦτον ἀπεκάλεσε
θεόν, ἐπεὶ καὶ οὗτός ἐστιν ὁ τῆς σιωπῆς αὐτῷ τῆς ἐν τῷ πρόσθεν χρόνῳ
τὴν αἰτίαν παρασχών. καὶ μέντοι καὶ ἐν τῇ Ἀπολογίᾳ σαφέστερον
ἐνδείκνυται περὶ τῆς τάξεως αὐτοῦ καὶ ὅτι θείαν ὑπεροχὴν ἔλαχεν ὡς
ἐν τῇ δαιμονίᾳ φύσει. καὶ τοῦτο ἦν ὃ καὶ πρότερον ἐλέγομεν, ὅτι τῶν
θείων ψυχῶν καὶ νοερὸν βίον ἑλομένων καὶ ἀναγωγὸν οἱ δαίμονες
θεῖοί τινές εἰσι τοῦ παντὸς δαιμονίου γένους ὑπεριδρυμένοι καὶ τῶν
θεῶν πρώτως μετέχοντες. ὡς γάρ ἐστι καὶ ἐν θεοῖς δαίμων, οὕτω καὶ
ἐν δαίμοσι θεός. ἀλλ' ἐκεῖ μὲν ἡ ὕπαρξις θεία, ἡ δ' ἀναλογία δαιμονία,
ἐν δὲ τοῖς δαίμοσι τὸ ἔμπαλιν ἡ μὲν ἰδιότης δαιμονία, ἡ δ' ἀναλογία
θεοπρεπῆ τὴν οὐσίαν ἐπιδείκνυσι· διὰ γὰρ τὴν ὑπεροχὴν τὴν πρὸς τοὺς
ἄλλους δαίμονας καὶ θεοὶ φαντάζονται πολλάκις. εἰκότως ἄρα ὁ
Σωκράτης τὸν ἑαυτοῦ δαίμονα καὶ θεὸν ἀποκαλεῖ, τῶν γὰρ πρωτίστων
ἦν καὶ ἀκροτάτων δαιμόνων· διὸ καὶ τελεώτατος ἦν ὑπὸ τοιούτου
προστάτου κυβερνώμενος καὶ πρὸς τοιοῦτον ἡγεμόνα καὶ φύλακα τῆς
ζωῆς αὐτοῦ παραμετρῶν ἑαυτόν.
γιστον δυνήσεσθαι ἐνδειξάμενος ὅτι παντὸς μᾶλλον ἄξιός εἰμι καὶ

οὔτε ἐπίτροπος οὔτε συνεργός τις ἄλλος οὐδεὶς ἱκανὸς παραδοῦναι
τὴν δύναμιν ἧς ἐπιθυμεῖς πλὴν ἐμοῦ, μετὰ τοῦ θεοῦ μέντοι. 105 D – E.
Τίς ὁ λεγόμενος ἐνταῦθα θεὸς καὶ διὰ ποίαν αἰτίαν οὕτως ἐπονομά-
ζεται, λέλεκταί μοι κἀν τοῖς προοιμίοις τοῦ διαλόγου. λεγέσθω δὲ καὶ
νῦν ὡς οἱ θεῖοι δαίμονες τὴν ἀκροτάτην τάξιν ἐν τοῖς δαίμοσι λαχόντες
καὶ πληρούμενοι προσεχῶς ἄνωθεν τοῦ θείου φωτὸς ποτὲ μὲν δαίμονες,
ποτὲ δὲ θεοὶ καλοῦνται· θεῶν γὰρ ἔχουσι πρὸς τὸ λοιπὸν δαιμόνιον
τάξιν. καὶ εἴπομεν ὡς ἄλλος μέν ἐστιν ὁ ἐν θεοῖς δαίμων, ἄλλος δὲ ὁ
θεὸς μόνον, ἄλλος δὲ ὁ δαίμων μόνον. οἱ μὲν γὰρ πρώτιστοι τῶν θεῶν
ἐπέκεινα καὶ τῆς τῶν δαιμόνων εἰσὶν ἀναλογίας· πρὸς γοῦν τῷ τέλει
τῶν νοητῶν ἀνεφάνη πρῶτον ἡ δαιμονία πρὸς τοὺς ἄλλους θεοὺς
ὑπεροχή. οἱ δὲ δεύτεροι καὶ τρίτοι δαίμονες, ὥσπερ ὑφεστήκασιν ἐν τῇ
τῶν δαιμόνων ἰδιότητι, οὕτω καὶ ὀνομάζονται δαίμονες μόνον. οἱ δέ
γε ἀκρότατοι τῶν δαιμόνων καὶ θεοὶ καλοῦνται καὶ δαίμονες, δαίμονες
μὲν ὄντες κατ' οὐσίαν, θεοὶ δὲ κατὰ μέθεξιν. καὶ αὖ τῶν θεῶν ἀπὸ τῶν
νοερῶν ἀρξάμενοί τινες προσαγορεύονται δαίμονες, θεοὶ μὲν ὄντες
κατὰ τὴν ὕπαρξιν, δαίμονες δὲ κατὰ τὴν ἀναλογίαν. ὃν τοίνυν δαίμονα
πρόσθεν Σωκράτης ἀπεκάλει, τοῦτον ἐν τοῖς παροῦσι θεὸν προσαγο-
ρεύει διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν· τῶν γὰρ θείων ἐστὶ δαιμόνων, ὡς εἴρηται
πρότερον. εἰ δὲ καὶ ὅτι τῶν θεῶν οἱ δαίμονες ἐξήρτηνται καὶ κατὰ τὴν
658
ποτὲ δὲ θεοὶ καλοῦνται· θεῶν γὰρ ἔχουσι πρὸς τὸ λοιπὸν δαιμόνιον

τάξιν. καὶ εἴπομεν ὡς ἄλλος μέν ἐστιν ὁ ἐν θεοῖς δαίμων, ἄλλος δὲ ὁ
θεὸς μόνον, ἄλλος δὲ ὁ δαίμων μόνον. οἱ μὲν γὰρ πρώτιστοι τῶν θεῶν
ἐπέκεινα καὶ τῆς τῶν δαιμόνων εἰσὶν ἀναλογίας· πρὸς γοῦν τῷ τέλει
τῶν νοητῶν ἀνεφάνη πρῶτον ἡ δαιμονία πρὸς τοὺς ἄλλους θεοὺς
ὑπεροχή. οἱ δὲ δεύτεροι καὶ τρίτοι δαίμονες, ὥσπερ ὑφεστήκασιν ἐν τῇ
τῶν δαιμόνων ἰδιότητι, οὕτω καὶ ὀνομάζονται δαίμονες μόνον. οἱ δέ
γε ἀκρότατοι τῶν δαιμόνων καὶ θεοὶ καλοῦνται καὶ δαίμονες, δαίμονες
μὲν ὄντες κατ' οὐσίαν, θεοὶ δὲ κατὰ μέθεξιν. καὶ αὖ τῶν θεῶν ἀπὸ τῶν
νοερῶν ἀρξάμενοί τινες προσαγορεύονται δαίμονες, θεοὶ μὲν ὄντες
κατὰ τὴν ὕπαρξιν, δαίμονες δὲ κατὰ τὴν ἀναλογίαν. ὃν τοίνυν δαίμονα
πρόσθεν Σωκράτης ἀπεκάλει, τοῦτον ἐν τοῖς παροῦσι θεὸν προσαγο-
ρεύει διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν· τῶν γὰρ θείων ἐστὶ δαιμόνων, ὡς εἴρηται
πρότερον. εἰ δὲ καὶ ὅτι τῶν θεῶν οἱ δαίμονες ἐξήρτηνται καὶ κατὰ τὴν
κοινὴν αὐτῶν πρόνοιαν ἀποτελεῖται τὰ περὶ ἡμᾶς λέγοι τις κατὰ τὰ
αὐτὰ καὶ τὸ δαιμόνιον δοκεῖν καὶ τὸ θεῖον, οὐδ' οὗτος ὁ λόγος ἀπό-
βλητος. οὐ γὰρ ἀντιμάχεται τῷ δαιμονίῳ τὸ θεῖον οὐδὲ ἡ τῶν ἀγαθῶν
δαιμόνων πρόνοια τῆς τῶν θεῶν ἀπέσπασται βουλήσεως, ὅπου γε οὐδ'
ἡ τῶν σπουδαίων ἀνδρῶν ἐνέργεια τῆς θείας δόσεως ἀφέστηκε· κατὰ
θεὸν γὰρ καὶ ὁ δαίμων δίδωσι καὶ ὁ ἀγαθὸς ἀνήρ. καὶ ἔχεις πάλιν
ἐνταῦθα τὴν σειρὰν τῶν ἀγαθοειδῶν αἰτίων ἐκφαινομένην. ὁ μὲν γὰρ
αὐτὰ καὶ τὸ δαιμόνιον δοκεῖν καὶ τὸ θεῖον, οὐδ' οὗτος ὁ λόγος ἀπό-
βλητος. οὐ γὰρ ἀντιμάχεται τῷ δαιμονίῳ τὸ θεῖον οὐδὲ ἡ τῶν ἀγαθῶν
δαιμόνων πρόνοια τῆς τῶν θεῶν ἀπέσπασται βουλήσεως, ὅπου γε οὐδ'
ἡ τῶν σπουδαίων ἀνδρῶν ἐνέργεια τῆς θείας δόσεως ἀφέστηκε· κατὰ
θεὸν γὰρ καὶ ὁ δαίμων δίδωσι καὶ ὁ ἀγαθὸς ἀνήρ. καὶ ἔχεις πάλιν
ἐνταῦθα τὴν σειρὰν τῶν ἀγαθοειδῶν αἰτίων ἐκφαινομένην. ὁ μὲν γὰρ
Σωκράτης εἰς δαίμονα βλέπει καὶ τὴν τοῦ δαίμονος προμήθειαν, ὁ δὲ
δαίμων εἰς τὸν θεὸν οὗ ἐστὶν ὀπαδός· καὶ συνάπτεται τῷ θείῳ διὰ τοῦ
δαιμονίου ὁ Σωκράτης, καὶ πάντα καὶ οὗτος ἐνεργεῖ κατὰ θεόν, τοῦ
δαίμονος αὐτῷ τὴν θείαν βούλησιν ἐκφαίνοντος.
Αὕτη μὲν οὖν ἀναλογία τῶν κρειττόνων αἰτίων· κατ' ἄλλην δὲ αὖθις
συστοιχίαν, ὅπερ ἐστὶν Ἀλκιβιάδης πρὸς τὸ Σωκράτην, τοῦτο τὸ
πλῆθος τῶν Ἀθηναίων πρὸς τὸν Ἀλκιβιάδην. ‘ὥσπερ γὰρ σύ’, φησίν,
659
’ἐν τῇ πόλει μέγιστον δυνήσεσθαι προσδοκᾷς, οὕτω καὶ ἐγὼ παρὰ σοί’.
δεῖ γὰρ τὸ μὲν πλῆθος ἑνὸς ἐξάπτειν τοῦ συντεταγμένου, τὸ δὲ
συντεταγμένον ἓν τοῦ ἐξῃρημένου· καὶ γὰρ αἱ πρόοδοι πᾶσαι τῶν ὄντων
τοῦτον ἐπιτελοῦνται τὸν τρόπον. κατ' ἀμφοτέρας δὴ οὖν τὰς ἀναλογίας
ὁ Σωκράτης ἐστὶ δυοῖν ὅρων μέσος, αὐτὸς μὲν εἰς δαίμονα καὶ θεὸν
ἀνηρτημένος, ἑαυτοῦ δὲ ἐξάπτων τόν τε ἐρώμενον καὶ τὸ πλῆθος τῶν
Ἀθηναίων· καὶ οὕτω δὴ πᾶσιν αἴτιος γίνεται τῆς τοῦ θείου μετουσίας,
Σωκράτης εἰς δαίμονα βλέπει καὶ τὴν τοῦ δαίμονος προμήθειαν, ὁ δὲ

δαίμων εἰς τὸν θεὸν οὗ ἐστὶν ὀπαδός· καὶ συνάπτεται τῷ θείῳ διὰ τοῦ
δαιμονίου ὁ Σωκράτης, καὶ πάντα καὶ οὗτος ἐνεργεῖ κατὰ θεόν, τοῦ
δαίμονος αὐτῷ τὴν θείαν βούλησιν ἐκφαίνοντος.
Αὕτη μὲν οὖν ἀναλογία τῶν κρειττόνων αἰτίων· κατ' ἄλλην δὲ αὖθις
συστοιχίαν, ὅπερ ἐστὶν Ἀλκιβιάδης πρὸς τὸ Σωκράτην, τοῦτο τὸ
πλῆθος τῶν Ἀθηναίων πρὸς τὸν Ἀλκιβιάδην. ‘ὥσπερ γὰρ σύ’, φησίν,
’ἐν τῇ πόλει μέγιστον δυνήσεσθαι προσδοκᾷς, οὕτω καὶ ἐγὼ παρὰ σοί’.
δεῖ γὰρ τὸ μὲν πλῆθος ἑνὸς ἐξάπτειν τοῦ συντεταγμένου, τὸ δὲ
συντεταγμένον ἓν τοῦ ἐξῃρημένου· καὶ γὰρ αἱ πρόοδοι πᾶσαι τῶν ὄντων
τοῦτον ἐπιτελοῦνται τὸν τρόπον. κατ' ἀμφοτέρας δὴ οὖν τὰς ἀναλογίας
ὁ Σωκράτης ἐστὶ δυοῖν ὅρων μέσος, αὐτὸς μὲν εἰς δαίμονα καὶ θεὸν
ἀνηρτημένος, ἑαυτοῦ δὲ ἐξάπτων τόν τε ἐρώμενον καὶ τὸ πλῆθος τῶν
Ἀθηναίων· καὶ οὕτω δὴ πᾶσιν αἴτιος γίνεται τῆς τοῦ θείου μετουσίας,
καὶ τοῖς χείροσι. καὶ τὰ μὲν πλεῖστον ἀφέστηκε, τό τε πλῆθος καὶ τὸ
θεῖον, τὰ δὲ συμπληροῖ τὰς τούτων μεσότητας. οἷον εἰ βούλει λέγειν
ἐπὶ μιᾶς ψυχῆς, τὸ μὲν πλῆθός σοι νοείσθω τὸ ἐπιθυμητικόν (τοῦτο γάρ
ἐστιν ὅπερ δῆμος ἐν πόλει, φησὶν ὁ Ἀθηναῖος ξένος, καὶ ὅλως
τὸ πολυκέφαλον θηρίον, ὡς ὁ ἐν Πολιτείᾳ φησὶ Σωκράτης),
ὁ δὲ Ἀλκιβιάδης κατὰ τὸν θυμόν (ἐκεῖ γὰρ τὸ φιλότιμον,
ἀνθρώποις ὁ αὐτὸς κοινωνίαν τε τοῦ νοῦ καὶ μετάδοσιν προτείνει τῶν

ἀγαθῶν· καὶ ὥσπερ τὸ πρῶτον τῶν ἀγαθῶν νοῦ γεννητικόν ἐστιν, οὕτω
δὴ καὶ ὁ σύμβουλος φρονήσεώς ἐστι τοῖς βουλευομένοις χορηγός.
εἰκότως ἄρα καὶ ἡ παλαιὰ φήμη τὴν συμβουλὴν ἱερὸν χρῆμα
προσείρηκεν· ἔνθεον γάρ ἐστι καὶ τοῦ ἀγαθοῦ στοχάζεται καὶ ἀνάλογον
ἐκείνῳ κοσμεῖ τὰ καταδεέστερα. διὸ καὶ ὅσοι τὸ συμβουλευτικὸν εἶδος
τοῦ τε ἐπιδεικτικοῦ καὶ τοῦ δικανικοῦ διαιροῦσι τῷ ἀγαθῷ πάνυ μοι
δοκοῦσι τῆς ἀληθείας τυγχάνειν. τὸ μὲν γὰρ συμβουλευτικὸν τέλος
ἔχει τὸ ἀγαθόν, τὸ δὲ ἐπιδεικτικὸν εἰς τὸ καλὸν βλέπει, τὸ δὲ αὖ
660
δικανικὸν τοῦ δικαίου στοχάζεται. τὸ μὲν ἄρα δικανικὸν ψυχῆς

ἐξήρτηται, παρ' ᾗ τὸ δίκαιον καὶ αἱ ἀναλογίαι πᾶσαι καὶ ἡ διαίρεσις
ἡ κατ' οὐσίαν· τὸ δὲ ἐπιδεικτικὸν τοῦ νοῦ, παρ' ᾧ τὸ ἀληθινὸν κάλλος
διαλάμπει· τὸ δὲ συμβουλευτικὸν τοῦ ἀγαθοῦ, τὸ γὰρ συμφέρον δήπου
καὶ αὐτὸ τῆς τοῦ ἀγαθοῦ μοίρας ἐστί. τέλος μὲν οὖν καὶ τοῖς συμ-
βουλευομένοις ἐστὶ καὶ τῷ συμβούλῳ τὸ ἀγαθόν· συμπεπλήρωται δὲ
ἐκ πάντων ὁ σύμβουλος τῶν στοιχείων τῆς τοῦ ἀγαθοῦ μεταδόσεως.
δεῖ γὰρ αὐτὸν καὶ προαίρεσιν ἔχειν ἀγαθοειδεστάτην καὶ ἐπιστήμην
τελεωτάτην καὶ δύναμιν νεανικωτάτην, ἵνα καὶ πρὸς τὸ οἰκεῖον τέλος
ἀποτείνηται καὶ τυγχάνῃ τοῦ τέλους διὰ τῆς ἐπιστήμης καὶ τὴν ἑαυτοῦ
γνῶσιν ἐμφαίνῃ τοῖς χρωμένοις· καὶ διὰ μὲν τῆς ἀγαθοειδοῦς προαιρέ
τούτων ἄναγε σαυτὸν ἐπὶ τὴν ἀσώματον οὐσίαν. πᾶν γὰρ αἰσθητὸν
ἐπεισοδιώδη τὴν ἕνωσιν ἔχει καὶ διασκεδάννυται καθ' ἑαυτό, καὶ δὴ
καὶ ἀπειρίας ἀναπέπλησται· διὸ δὴ καὶ τὸ ἀγαθὸν αὐτοῦ μεριστόν ἐστι
καὶ ἐπίκτητον καὶ ἐξιστάμενον ἀφ' ἑαυτοῦ καὶ ἐπ' ἀλλοτρίας ἕδρας τὴν
ὑπόστασιν ἔχον. ἀναβὰς δὲ ἐκεῖ καὶ γενόμενος ἐν τοῖς ἀσωμάτοις ὄψει
τὸν ψυχικὸν ἐκεῖνον ὑπὲρ τὰ σώματα διάκοσμον, αὐτοκίνητον μὲν καὶ
αὐτενέργητον καὶ ἐν ἑαυτῷ καὶ ἐφ' ἑαυτοῦ τὴν ὑπόστασιν ἔχοντα,
πεπληθυσμένον δὲ ὅμως καὶ ἔμφασιν προειληφότα τῆς μεριστῆς
περὶ τοῖς σώμασιν οὐσίας, λόγων σχέσεις παμπληθεῖς καὶ
ἀναλογίας καὶ συνδέσεις καὶ ὅλα καὶ μέρη καὶ κύκλους ψυχικοὺς καὶ
δυνάμεων ποικιλίαν θεάσῃ, καὶ τὴν τελειότητα αὐτῶν οὐκ οὖσαν
αἰώνιον οὐδὲ ὁμοῦ πᾶσαν ἑστῶσαν, ἀλλὰ κατὰ χρόνον ἀνελισσομένην
καὶ ἐν διεξόδοις ὑφεστηκυῖαν· τοιαύτη γὰρ ἡ ψυχῆς φύσις. μετὰ δὲ τὸ
ἐν ψυχαῖς πλῆθος ἀνάτεινον σαυτὸν ἐπὶ νοῦν καὶ τὰς νοερὰς βασιλείας,
ἵνα τῆς ἑνώσεως ἀντιλάβῃ τῶν πραγμάτων, καὶ θεατὴς γενοῦ τῆς
φύσεως ἐκείνης καὶ ἴδε μένουσαν ἐν αἰῶνι φύσιν καὶ ζωὴν ζέουσαν καὶ
ἄγρυπνον νόησιν καὶ μηδενὶ λείπουσαν εἰς τὸ ζῆν μηδὲ χρόνου δεομένην
μηδὲ περιόδων εἰς τὸ τέλειον. καὶ ταῦτα ἰδὼν καὶ ὅσῳ δὴ ταῦτα ψυχῶν
κρείττω θεασάμενος, ζήτησον εἰ μηδὲν ἐν τούτοις πλῆθος, μηδὲ ὁ νοῦς
εἷς ὢν καὶ παντελής ἐστι, μηδὲ μονοειδὴς ὢν καὶ πολυειδὴς ὑπάρχει.
κατὰ τὸ συναμφότερον ἡμῶν εἴη, τῆς ἑαυτῶν ἐφίεσθαι συμβαίνειν

ἀνάγκη φθορᾶς, εἴπερ ἄϋλον ⟦μὲν⟧ τὸ ἀγαθὸν καὶ ἔξω σώματος. οὐδὲν
δὲ τῶν ὄντων ὀρέγεται τῆς οἰκείας φθορᾶς, ὥστε οὐδὲ ὁ ἀπορῶν, εἰ
ἄρα τὸ δίκαιον συμφέρον, ἐν ψυχῇ λέγει τὸ ἀγαθὸν ἡμῶν. εἰ δὲ [ἐν
661
ψυχῇ τὸ ἀγαθόν], καὶ τὸ εἶναι τοῦ ἀνθρώπου ψυχικόν ἐστι καὶ οὔτε
μικτὸν ἐκ ψυχῆς καὶ σώματος οὔτε σωματικὸν μόνον.
Διὰ μὲν οὖν τούτων ὅτι καὶ πρὸς τὴν ἠθικὴν φιλοσοφίαν καὶ πρὸς
τὴν εὕρεσιν τῆς ἀνθρώπου φύσεως ἡ προκειμένη συμβάλλεται ζήτησις,
οἶμαι γεγονέναι καταφανές· ὅτι δὲ καὶ πρὸς θεολογίαν ἀφορμὰς
παρέχεται θαυμαστάς, μάθοιμεν ἂν μνημονεύσαντες ὡς τὸ μὲν δίκαιον
τὴν ὅλην οὐσίαν συνέχει τῶν ψυχῶν (κατὰ γὰρ τὰς ἀναλογίας
ὑποστᾶσαι πάσας κατὰ δίκην δηλονότι τήν τε οὐσίαν διῃρέθησαν καὶ
τὰς δυνάμεις), τὸ δὲ αὖ καλὸν τὴν νοερὰν ὑπόστασιν ἀφορίζει (διὸ
καὶ ἐραστόν ἐστιν ὁ νοῦς καὶ ὀρεκτόν, ὥς φησιν Ἀριστοτέλης· καὶ τὰ
νοῦ μετασχόντα καλὰ πάντα, καὶ ἡ ὕλη καθ' ἑαυτὴν ἀκαλλὴς οὖσα,
διότι καὶ ἀνείδεος, ἅμα τε μεταλαμβάνει μορφῆς καὶ εἴδους καὶ τῆς
τοῦ κάλλους δυνάμεως ἐμφάσεις ὑποδέχεται), τὸ δὲ ἀγαθὸν ἅπασαν
τὴν θείαν οὐσίαν ἀφορίζει (πᾶν γὰρ τὸ θεῖον κατ' αὐτὴν τὴν θείαν
ὕπαρξιν ἀγαθόν ἐστιν· εἰ γὰρ οἱ θεοὶ τῶν ὄντων εἰσὶν αἴτιοι καὶ εἰ
πρεσβύτεροι τῶν ὅλων καὶ εἰ τὰ ὄντα περὶ ἑαυτοὺς ὑπέστησαν, ἀγαθοὶ
κατ' οὐσίαν εἰσὶ καὶ πᾶσι τοῖς οὖσιν ἐπιλάμπουσι τὸ ἀγαθόν).
Τέταρτον τοίνυν τὸ δίκαιον τέλειόν ἐστι καὶ ὡρισμένον, ἐπείπερ τὸ

ἄδικον ἀόριστον καὶ ἀτελές, ἐπ' ἄπειρον δὲ εἶσι καὶ οὐδαμοῦ ἵσταται
τὸν τῆς δικαιοσύνης ὅρον ὑπεξελθόν. τὸ οὖν δίκαιον μέτρον ἐπιφέρει
καὶ πέρας οἷς ἂν παραγένηται, καὶ τέλεια πάντα ἀποτελεῖ. τοιοῦτον
δὲ ὂν καλλοποιόν ἐστι τῆς ψυχῆς· τῷ γὰρ τελείῳ καὶ τῷ μεμετρημένῳ
συμφύεται τὸ καλόν, διότι παρὰ τῷ ἀμέτρῳ καὶ ἀορίστῳ συνυφέστηκε
τὸ αἰσχρόν. ἅμα ἄρα τὸ δίκαιον τέλειόν ἐστι καὶ μέτριον καὶ ὡρισμένον
καὶ καλόν, καὶ οὐ διέστηκε ταῦτα ἀπ' ἀλλήλων κατὰ φύσιν.
Πέμπτον τοίνυν λεγέσθω καὶ ὅτι τὸ πᾶν τοῦτο δικαιοσύνῃ κατε-
κόσμησεν ὁ δημιουργός· τῷ γὰρ καλλίστῳ συνέδησεν αὐτὸ τῶν
δεσμῶν καὶ ἄλυτον ἐποίησε διὰ τὴν τῆς ἀναλογίας δύναμιν τὴν
συνέχουσαν αὐτὸ καὶ φίλον ἑαυτῷ ποιοῦσαν. τὸ δὲ ὁμοιούμενον τῷ
παντὶ τῷ καλλίστῳ τῶν ὁρατῶν καὶ αὐτὸ δήπουθέν ἐστι καλόν· τὸ ἄρα
δίκαιον καὶ κατὰ τοῦτον τὸν λόγον ἐστὶ καλὸν καὶ οὐδαμοῦ διέζευκται
τῆς τοῦ καλοῦ φύσεως.
Πρόκλος. ., In Platonis Parmenidem P. 628, line 21
ἁρπάζειν ἑαυτὸν ἐπείγεται πρὸς τὸ ἓν ὂν, μι-

μούμενος τὸν πρὸ αὑτοῦ καὶ εἰς ὃν ἀναφέρει τὴν
ἑαυτοῦ τελείωσιν· εἰ δὲ βούλει καὶ αὐτὴν ἐνει-
662
κονίζεσθαι, λέγε τὴν μετὰ τὸ ὂν ζωὴν τὸν

ἄνδρα τοῦτον χαίροντα ταῖς τῶν ἐναντίων συν-
αγωγαῖς καὶ ταῖς ἐφ' ἑκάτερα ἐπιβολαῖς, ὥσπερ
καὶ ἡ ζωὴ μετὰ τὸ ὂν πρώτη τῶν ἐναντίων
παρέσχετο τὴν ἔκφανσιν, στάσεως ἅμα καὶ κι-
νήσεως. Ὁ δὲ δὴ Σωκράτης ἐοίκοι ἂν τῷ μερι-
κῷ νῷ ἢ καὶ ἁπλῶς τῷ νῷ, οἷς ἐκείνων ὁ μὲν
κατὰ τὴν τοῦ ὄντος ἀναλογίαν, ὁ δὲ κατὰ τὴν
τῆς ζωῆς τέτακται· διόπερ ᾠκείωται μὲν ἄγαν
τοῖς ἀμφὶ Παρμενίδην καὶ Ζήνωνα, καὶ μετ'
αὐτῶν συμπληροῖ τὴν πρώτην συνουσίαν, ἣν
εἰκόνα φέρειν τῶν ὄντως ὄντων ἐλέγομεν, ὥσπερ
δὴ καὶ ὁ νοῦς τῆς ἀμερίστου καὶ αὐτός ἐστιν
οὐσίας πλήρωμα, τῇ δὲ τῶν ἰδεῶν ὑποθέσει δια-
φερόντως ἀποπιστεύων παραδέδοται· τί γὰρ
ἄλλο προσήκει τῷ μερικῷ νῷ, ἢ τὰ εἴδη τὰ
θεῖα καὶ ὁρᾷν καὶ τοῖς ἄλλοις ἐκφαίνειν;
τῆς ζωῆς τέτακται· διόπερ ᾠκείωται μὲν ἄγαν

τοῖς ἀμφὶ Παρμενίδην καὶ Ζήνωνα, καὶ μετ'
αὐτῶν συμπληροῖ τὴν πρώτην συνουσίαν, ἣν
εἰκόνα φέρειν τῶν ὄντως ὄντων ἐλέγομεν, ὥσπερ
δὴ καὶ ὁ νοῦς τῆς ἀμερίστου καὶ αὐτός ἐστιν
οὐσίας πλήρωμα, τῇ δὲ τῶν ἰδεῶν ὑποθέσει δια-
φερόντως ἀποπιστεύων παραδέδοται· τί γὰρ
ἄλλο προσήκει τῷ μερικῷ νῷ, ἢ τὰ εἴδη τὰ
θεῖα καὶ ὁρᾷν καὶ τοῖς ἄλλοις ἐκφαίνειν; Ἀλλ'
οὗτοι μὲν οἱ τρεῖς τοιαύτην ἡμῖν φαίνονται δια-
σώζοντες ἀναλογίαν, ὁ μὲν πρὸς τὸ ὂν, ὁ δὲ πρὸς
τὴν ζωὴν, ὁ δὲ πρὸς τὸν νοῦν, ἢ ὁ μὲν πρὸς
τὸν ὅλον καὶ ἀμέθεκτον νοῦν, ὁ δὲ πρὸς τὸν με-
θεκτὸν, ὁ δὲ πρὸς τὸν μερικὸν ἅμα καὶ μεθεκ-
τόν· καὶ μέχρι τούτων ἡ ἀμέριστος φύσις· πᾶς
γὰρ νοῦς ἢ ὁλικός ἐστι καὶ ἀμέθεκτος, ἢ ὅλος
μεθεκτὸς, ἢ μερικὸς καὶ μεθεκτὸς, μερικὸς γὰρ
ἀμέθεκτος οὐκ ἔστι. Τῶν δὲ ἀφηγουμένων τὴν
συνουσίαν τριῶν ἀνδρῶν, ὁ μὲν Πυθόδωρος ἀνά-
λογον μέν ἐστι θείᾳ ψυχῇ, πάρεστι δὲ τῇ πρώτῃ
συνουσίᾳ καὶ πληροῦται μακαρίων λόγων,
663
γήσεων· αἱ μὲν γὰρ Κλαζομεναὶ τῆς Ἰωνίας

εἰσὶν, ἡ δὲ Ἐλέα τῆς Ἰταλίας· καὶ ὥσπερ αὐτὰ
φυσικὰ πάντα μετέχει τῶν νοητῶν διὰ μέσων
τῶν ψυχικῶν εἰδῶν, οὕτω δὴ καὶ ἥδε ἡ σκηνὴ
τοῖς Ἰωνικοῖς φιλοσόφοις μεταδίδωσι τῆς Ἰτα-
λίας· ἄγει γὰρ αὐτοὺς Ἀθήναζε, καὶ διὰ τῶν
Ἀττικῶν τὴν μετουσίαν αὐτοῖς τῶν ἐποπτικῶν
λόγων παρέχεται.
Ἀλλὰ περὶ μὲν τῆς διασκευῆς τῶν πραγμά-
των καὶ τῶν τεττάρων συνουσιῶν καὶ τῆς τῶν
προσώπων τάξεως καὶ ἀναλογίας πρὸς τὰ ἐν
τῷ παντὶ, τοῖς ἀπὸ τοῦ περὶ τῶν ἰδεῶν λόγου
βουλομένοις θεωρεῖν καὶ δυναμένοις τὰ ὄντα
κατὰ τὴν αὐτῶν ἕκαστα τάξιν, ἱκανὰ τὰ εἰρη-
μένα. Τούτων δὲ ἡμῖν προδιατεταγμένων, ἀν-
αγκαία λοιπόν ἐστιν ἡ τοῦ σκοποῦ ζήτησις
καὶ ἡ θεωρία, πῶς ἅπαντα ταῦτα πρὸς τὸν ἕνα
συνήρτηται τοῦ διαλόγου σκοπὸν, ὃν ἂν φήνῃ
ὁ λόγος· ὅσα γὰρ προείπομεν, εἰς τὰ προοίμια
τοῦ διαλόγου βλέποντες εἴπομεν, καὶ τοὺς περὶ
θεός ἐστιν ἢ τεθέωται. Τὸν μὲν οὖν Τίμαιον εἰς

τὸν δημιουργὸν ἀναφέρειν πάντα, τὸν δὲ Παρ-
μενίδην εἰς τὸ ἓν, καὶ εἶναι ἀνάλογον ὡς ὁ δη-
μιουργὸς πρὸς τὰ ἐγκόσμια, τὸ ἓν πρὸς πάν-
τα .... ἁπλῶς δὲ οὐχ ἑνός· τίς γὰρ θεὸς καὶ
οὗτος· ὁ γὰρ κατὰ τὸ ἓν θεὸς οὐ τὶς θεὸς, ἀλλ'
ἁπλῶς θεός· τὶς δὲ θεὸς ὁ δημιουργὸς, διότι
θεοῦ τίς ἐστιν ἰδιότης ἡ δημιουργικὴ, καὶ ἄλ-
λων οὐσῶν ἰδιοτήτων θείων μὲν, οὐ μέντοι δη-
μιουργικῶν. Ταύτην δὲ τῶν διαλόγων πρὸς ἀλ-
λήλους ἐχόντων ἀναλογίαν ἐν ταῖς προθέσεσι,
καὶ τοὺς χρόνους τῶν ὑποκειμένων αὐτοῖς πρα-
γμάτων ὁμολογεῖν· τὸν μὲν γὰρ ἐν τοῖς μι-
κροῖς ὑποκεῖσθαι Παναθηναίοις, τὸν δὲ ἐν τοῖς
μεγάλοις, ὡς προείπομεν, ἐν οἷς καὶ ὁ πέπλος
ἂν εἴη ὁ τῆς θεοῦ τὴν κατὰ τῶν γιγάντων
νίκην ἔχων· καὶ τοῦτο δήπου τοῖς περὶ τῆς διὰ
664
πάντων διηκούσης ἑνότητος θεάμασι πρεπωδέ-

στατον τὸ τῶν γιγάντων· ἐν γὰρ τοῖς μερι-
στῶς διοικουμένοις καὶ ὑλικῶς αὕτη νοῦν καὶ
ῆλθε πάντα τὰ ὁπωσοῦν τελειότερα καὶ ὁμοιού-

μενα πρὸς τὸ πάντων τέλος, πῶς οὐχὶ καὶ ἡ
συνουσία τετάρτη οὖσα, ἡ περὶ τῆς ἀπὸ τοῦ
ἑνὸς τῶν πάντων ὑποβάσεως, συμφώνως τέτα-
κται πρὸς τὴν ὑποκειμένην τῷ διαλόγῳ θεω-
ρίαν, εἰ δὲ καὶ ταῖς γενέσεσίν ἐστιν εἰς ὑποδο-
χὴν καθ' ἑαυτὴν ἀνείδεος, καὶ ταύτῃ εἰκόνα
φέροιεν ἂν οἱ τοὺς λόγους ὑποδεχόμενοι τοὺς
ἐν τῇ τετάρτῃ συνουσίᾳ, καὶ οὗτοι δήπουθεν
ἀκατονόμαστοι ὄντες διὰ τὴν πρὸς τὸ ἀόριστον
ἀναλογίαν; Τὸ γὰρ ὄνομα σύνθημα τοῦ εἴδους
ἐστί. Καὶ δεῖ συναιρεῖν ἐκ πάντων τούτων ὅτι
πᾶσα ὕπαρξις ἢ οὐσία ἐστὶν ἢ γένεσις, ἢ οὔτε
οὐσία οὔτε γένεσις, καὶ αὕτη ἢ πρὸ τῶν οὐσιῶν
καὶ γενέσεων, ἢ μετ' οὐσίας καὶ γενέσεις· πᾶν
γὰρ ὑλικὸν οὐδέτερόν ἐστι τούτων, ἀνομοίως,
φασὶν, ὁμοιούμενον τοῖς πρὸ γενέσεως οὖσι καὶ
οὐσίας.
ἡ δὲ διὰ τούτων πρὸς τὸν Ἀντιφῶντα συνουσία,

τὴν πρὸς τὸ ἓν αὐτῶν ἀναγωγὴν, παρ' οὗ καὶ
ἡ τελειότης ἐφήκει τούτοις καὶ ἡ τῶν θείων
ἀγαθῶν ἀποπλήρωσις. Ἐν ἑκάστῃ γὰρ τάξει
θεῶν ἐστι καὶ ἡ μονὰς καὶ ἡ δυάδος βασιλεία
καὶ ὁ ταύτῃ προσήκων ἀριθμός· καὶ πᾶν τοῦτο
τὸ διῃρημένον συνάπτεται πρὸς τὴν μονάδα διὰ
τοῦ ἡνωμένου πλήθους καὶ τῆς ἐν αὐτῷ μητρὸς
καὶ οἷον ῥίζης δυάδος. Ἀλλὰ ταῦτα μὲν, ὅπερ
εἶπον, εἰκόνα φέρει τῶν θεῶν αὐτῶν, καὶ τοῖς
ἐφέπεσθαι τῇ ἀναλογίᾳ βουλομένοις πολλὴν ἂν
παράσχοι εὐπορίαν. Ὅρα γὰρ ὅτι πλείους μὲν
οἱ Κλαζομένιοι, δύο δὲ ὅ τε Ἀδείμαντος καὶ
Γλαύκων, καὶ διὰ τούτων ἐκείνοις ἡ πρὸς τὸν
Ἀντιφῶντα ἕνα ὄντα κοινωνία γίγνεται. Καὶ
665
δῆλον ὡς πανταχοῦ τὸ πεπληθυσμένον διὰ τῆς

δυάδος ἀπολαύει τῆς μονάδος, καὶ ὅτι φυσικοί
τινες ὄντες ἐκεῖνοι διὰ τῶν κατὰ φύσιν προση-
κόντων ἀλλήλοις ὁδεύουσιν ἐπὶ τὴν μετουσίαν
τῶν τελειοτέρων, καὶ ὅτι τὰ μὲν δεύτερα ἐξέ-
χεται ἀεὶ τῶν πρὸ αὑτῶν, πάντα δὲ ἐφ' ἕνα
αὐτὰς δαίμοσιν, οἷς καὶ ἡ ἀγορὰ καὶ ἡ δυὰς

προσήκει (τὸ μὲν ὅτι φύλακες θνητῶν ἀνθρώ-
πων, τὸ δὲ ὅτι ἀπὸ τῆς μονάδος εἰσὶ) καὶ ἡ
διὰ τῆς δυάδος ἐπὶ τὴν μονάδα περιαγωγή·
δεύτερον δὲ διὰ τούτων ἐπί τε ἀγγέλους τινὰς
καὶ θεοὺς ἀνατείνονται· διὰ γὰρ τῶν δαιμόνων
πᾶσά ἐστιν ὁμιλία καὶ ἡ διάλεκτος τῶν ἀνθρώ-
πων πρὸς θεοὺς, ὥς φησιν ἡ Διοτίμα, καὶ ἐγρη-
γορότων καὶ καθευδόντων.
Ἔχεις οὖν πάλιν κατ' ἄλλην ἔφοδον τὰς
ἀναλογίας τῶν πραγμάτων ἐπὶ τὰ πρόσωπα
μεταφέρειν, καὶ δεῖ, πρὸ τῆς τῶν πραγμάτων
αὐτῶν μυστικῆς θεωρίας, ἐν τούτοις ὡς ἐν εἰκόσι
γυμνάζειν τὴν ἑαυτῶν διάνοιαν· ἐπεὶ καὶ τὸ
ἀφικομένους Ἀθήναζε τοὺς ἄνδρας ἀμέσως
κατ' ἀγορὰν ἐντυχεῖν Ἀδειμάντῳ τε
καὶ Γλαύκωνι τοῖς τοῦ Ἀντιφῶντος ἀδελφοῖς
ἔμφασιν ἔχει θεολογικῆς ἄλλης ἐπιβολῆς, ὅτι
ταῖς ἀναγομέναις ψυχαῖς ὑπάρχει πολλὴ καὶ
ἡ ἀπὸ τῆς ἀγαθῆς τύχης βοήθεια, συντάττουσα
αὐτὰς οἷς τε δεῖ καὶ ὅπου δεῖ καὶ ὡς δεῖ πρὸς
νουσι γὰρ Ἀδειμάντῳ καὶ Γλαύκωνι· τῶν δὲ

ἀνδρῶν τούτων ὅτι τελεώτερος ὁ Γλαύκων,
δηλοῖ καὶ ὁ ἐν τῇ Πολιτείᾳ Σωκράτης, ἀεὶ τὴν
τοῦ Γλαύκωνος φύσιν τεθαυμακέναι λέγων· ὥστε,
εἰ καταδεέστερος ὁ Ἀδείμαντος, εἰκότως Ἀδει-
μάντῳ τε καὶ Γλαύκωνί φησιν αὐτοὺς
ἐντυχεῖν· τὸ γὰρ ἀτελὲς τῶν ἀτελεστέρων
πρῶτον ἐφάπτεται, καὶ διὰ τούτων καὶ αὐτῶν
666
τυγχάνει τῶν τελειοτέρων.

Ταῦτα περὶ τῆς τῶν πραγμάτων τούτων
ἀναλογίας εἰρήσθω. Τὸν δέ γε χαρακτῆρα τοῦ
διαλόγου δηλοῖ καὶ ἡ πρώτη λέξις, ἀπερίεργος
οὖσα καὶ ἀκριβὴς καὶ καθαρά· καὶ γὰρ ἔπρεπε
ταῖς νοεραῖς ἐπιβολαῖς ὁ σύντομος καὶ αὐτο-
φυὴς καὶ καθαρὸς λόγος. Καὶ οὐχ ὁ Πλάτων
τοῦτο ἐπιτετήδευκε μόνος, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ
Παρμενίδης ἐν τῇ ποιήσει· καίτοι δι' αὐτὸ
δήπου τὸ ποιητικὸν εἶδος χρῆσθαι μεταφοραῖς
ὀνομάτων καὶ σχήμασι καὶ τροπαῖς ὀφείλων,
ὅμως τὸ ἀκαλλώπιστον καὶ ἰσχνὸν καὶ
θομένους, ὃς οὐδὲν ἄλλο φησὶν οὕτως ὠφέλιμον

εἶναι ταῖς ψυχαῖς, ὡς τὸ ἕλκον ἀπὸ τῶν φαι-
νομένων ἐπὶ τὸ ὂν καὶ τὸ εὔλυτον καὶ εὐφάντα-
στον ἀπὸ τούτων τῆς τῶν ἀσωμάτων φύσεως·
τοιοῦτος γὰρ ὁ ἐρωτικὸς, τοιοῦτος ὁ φιλόσοφος,
τοιοῦτος πᾶς ὁ ἀναγόμενος· ὥστε εἰ μὴ καὶ
ταῦθ' οὕτως σύγκειται πρὸς αὐτοῦ τοῦ Πλάτω-
νος, ἀλλ' ἡμῖν γε τὸ πρᾶγμα λυσιτελές· γύμ-
νασμα γάρ ἐστι τῆς εὐφυοῦς ψυχῆς καὶ ἀπὸ
τῶν εἰκόνων ἐπὶ τὰ παραδείγματα μεταβαίνειν
δυναμένης καὶ τὰς ἀναλογίας τὰς πανταχοῦ
διατεινούσας κατανοεῖν φιλούσης. Παραιτήσομαι
δὲ τοὺς τοῦ Πλάτωνος ἐξηγητὰς μὴ κατατεί-
νειν ἐνταῦθα λόγους μακροὺς δεικνύντας ἐκ τού-
των ὅτι καὶ Πλάτων δοκιμάζει τὴν ἀρχὴν τῆς
ἀγωγῆς ἀπὸ τῶν λογικῶν ποιεῖσθαι, καὶ μει-
ρακίοις τούτων μεταδιδόναι πρώτως νέοις πρε-
πόντων δι' ὀξύτητα παρακολουθεῖν αὐτῶν τῇ
λεπτουργίᾳ δυναμένοις, ἄνευ ὕλης ὑποκειμένης
διδασκομένων· οὐ γὰρ μόνον οἱ λόγοι τὴν λο-
γικὴν εἶχον μέθοδον, οὓς τὸν Ἀντιφῶντα μει
ψυχικῆς, εἴτε δόξαν αὐτὴν, εἴθ' ὅπως οὖν ἐθέλοις

667
καλεῖν, διὰ δὲ ταύτης συνάπτονται πρὸς τοὺς

τὴν φύσιν κινοῦντας, εἴτε δαίμονας, εἴτε θεοὺς,
παρ' οἷς καὶ ἡ χαλκεία καὶ σφύρα καὶ ἄκμων.
Πῶς γὰρ ἡ τρίτη γίγνεται τῶν εἰδῶν ἔκφανσις,
ἢ τῶν ψυχικῶν λόγων οἷον χεομένων εἰς τὰς
φύσεις, τάσδε τελειοῦσι πάντως οἱ τῆς φύσεως
προστάται καὶ αἱ χρώμεναι ταῖς φύσεσιν; Εἰ
δὲ δεῖ τούτων ἀποστάντας ἅψασθαι τῶν βα-
θυτέρων ἐννοιῶν, πάλιν ἡμῖν ἐπὶ τὰς προειρη-
μένας ἀναλογίας ἰτέον. Οὐκοῦν συνάπτονται μὲν
αἱ ἀνιοῦσαι ψυχαὶ τοῖς δαίμοσι τοῖς τὸν τῇδε
βίον αὐτῶν κεκληρωμένοις, καὶ διὰ τοῦτο οἱ
Κλαζομένιοι κατ' ἀγορὰν ἐνέτυχον τοῖς περὶ
Ἀδείμαντον, ἀνατρέχουσι δὲ διὰ τούτων ἐπὶ
τοὺς θείους δαίμονας καὶ συνάπτονται αὐτοῖς
πρὸς τὸ νοητὸν, καὶ οὐ θεωροῦσιν αὐτοὺς ὅπως
μετροῦσι τὰς δευτέρας αὐτῶν ζωὰς, ὅσαι σω-
ματικαὶ, ὅσαι αὐτῶν εἰσι προβεβλημέναι. Τὸν
γὰρ χαλινὸν μέτρον οἰητέον εἶναι τὸ καθῆκον
ἐπὶ τὰς ἐξηρτημένας δυνάμεις ἀπὸ τῶν κρειτ
τῶν λόγων ἀναγιγνωσκομένων, ἡνίκα

αὐτός τε ἐπεισελθεῖν ἔφη ὁ Πυθόδωρος
ἔξωθεν, καὶ τὸν Παρμενίδην μετ' αὐ-
τοῦ καὶ Ἀριστοτέλη τὸν τῶν τριάκοντα
γενόμενον καὶ σμικρὰ ἄττα ἔτι ἐπ-
ακοῦσαι τῶν γραμμάτων· οὐ μὴν αὐτός
γε, ἀλλὰ καὶ πρότερον ἀκηκοέναι τοῦ
Ζήνωνος. (P. 127 C.)
Θαυμαστὴν καὶ διὰ τούτων ἔνδειξιν ἡμῖν
παρέσχετο τῶν θείων πραγμάτων ὁ Πλάτων· καὶ
εἴ τις μὴ καθεύδοι πρὸς τὰς ἀναλογίας, κατ-
ίδοι ἂν ὡς ἐν εἰκόσι τούτοις θεωρίαν ὑψηλήν·
πρῶτον μὲν γὰρ τὸ τὸν Παρμενίδην μὴ παρεῖναι
τοῖς λόγοις αὐτοῖς ἐξ ἀρχῆς, ἀλλὰ τελεουμένοις
ἤδη καὶ συμπληρουμένοις, σύμβολόν ἐστι τοῦ
τὰς θειοτέρας αἰτίας ἐπὶ τῇ τελείᾳ μεθέξει τῶν
προσεχῶν ἐκφαίνεσθαι τοῖς καταδεεστέροις,
ἀλλὰ μὴ πρότερον· πῶς γὰρ ἂν τὰ τῶν μέσων
ἀδυνατοῦντα μετέχειν ἐπὶ τὴν τῶν ὄντων ἀνα-
668
δράμοι κοινωνίαν; Τελειουμένων οὖν τῶν Ζή-

νωνος λόγων, ἐκφαίνεται Παρμενίδης ὁ μέγας·
τον ἐμμελῶς ἐθεράπευσε καὶ ἔπεισεν ὡς ἡ δι-

καιοσύνη τῆς ἀδικίας κρείττων. Οὕτω τοίνυν
καὶ ὁ Παρμενίδης, ἅτε δυνατώτατος ὢν, καὶ
τὸν ἐλαχίστην ἔχοντα τὴν ἐπιτηδειότητα τῶν
συλλεγέντων ὠφέλησε· δηλοῖ δὲ τὴν ἀμυδρό-
τητα τῆς ἐπιτηδειότητος τό τε νεώτατον αὐ-
τὸν λέγεσθαι τῶν παρόντων, ὅ ἐστιν ἀτελοῦς
ἕξεως σύμβολον, καὶ τὸ προσκεῖσθαι τοῖς περὶ
αὐτοῦ λόγοις ὅτι δὴ τῶν τριάκοντα γέγονεν
ὕστερον εἷς, ὅθεν καὶ ἡμεῖς εἰκότως πρὸς τὰς
ψυχὰς αὐτοῦ παραλαμβάνομεν ἀναλογίαν, αἳ
καὶ ἐνθουσιῶσί ποτε καὶ ζῶσιν ὁμοῦ τοῖς ἀγγέ-
λοις, ὥσπερ δὴ καὶ οὗτος ἅμα τῷ Πυθοδώρῳ πεποίηται τὴν εἴσοδον,
ἀποπίπτουσι δὲ τῆς δυνάμεως ταύτης·
ἑκάτερος χωρὶς κατασκευάζειν οὐχ ἱκανὸς ἦν.

Ἔστι δὲ ὅτε καὶ ἕκαστος λόγος τέλειός ἐστιν,
οἷον ἐν Πολιτείᾳ καὶ Φαίδρῳ καὶ Φαίδωνι τῆς
ἀθανασίας τῶν ψυχῶν λόγος ἀποδεικτικός· ἕκα-
στος γὰρ τέλειος, καὶ οὐ τελοῦσιν εἰς ἀλλή-
λους. Βούλεται τοίνυν καὶ τοὺς τοῦ Ζήνωνος
τετταράκοντα λόγους εἶναι τοιούτους, ἕκαστον
αὐτάρκως τοῦ προκειμένου συμπεραντικὸν, καὶ
τοῖς τεκμηρίοις ἰσαρίθμους εἶναι τοὺς λόγους.
Καὶ εἴ με δεῖ τὸ δοκοῦν εἰπεῖν, πάνυ μοι δοκεῖ
καὶ ταῦτα τὴν πρὸς τὰ θεῖα σώζειν ἀναλογίαν·
καὶ γὰρ ἐκεῖ μένει μὲν τὸ ὂν ἡνωμένον τῷ ἑνὶ,
πρόεισι δὲ ὁ ζωτικὸς νοῦς καὶ ἡ νοερὰ τῆς ψυ-
χῆς δύναμις εἰς τὸ πλῆθος, καὶ πάλιν ἀνακα-
λεῖται τὸ πλῆθος εἰς τὴν ἕνωσιν, καὶ ἔστιν ἐν
τῷ μέσῳ διακόσμῳ πλῆθος μὲν ἢ ἐν τῷ
πρώτῳ μᾶλλον· πάντα γὰρ ἐκεῖ μοναδικῶς·
πάντες γὰρ οἱ λόγοι καὶ πᾶσαι αἱ δυνάμεις
αὐτοτελεῖς εἰσι, καὶ ἕκαστος λόγος οἰκείου πλή-
669
θους ἡγεῖται ὃ καὶ συνάπτει καὶ ἑνοῖ πρὸς τὸ

ἓν καὶ ἀναπέμπει πρὸς τὴν ὑποστατικὴν τῶν
διότι τὸ παρὰ φύσιν ἀόριστόν ἐστι, καὶ ἐκβαί-

νει τοῦ ἑνὸς καὶ τῆς αὐτῷ προσηκούσης ἑνότη-
τος. Ἔπρεπε δὲ ἄρα καὶ τοῦτο τοῖσδε τοῖς γέ-
νεσιν, ὁμοιότητι μὲν τὸ μονοειδὲς καὶ τὸ ἀεὶ
ταὐτὸν, ἀνομοιότητι δὲ τὸ διπλοῦν τοῦτο καὶ
ἑτεροειδὲς, ἐπειδὴ καὶ ἡ μὲν ὁμοιότης, ὡς προ-
είρηται, τῷ πέρατι σύστοιχος, ἡ δὲ ἀνομοιότης
τῇ ἀπειρίᾳ· καὶ γὰρ καὶ ὁ Σωκράτης εἰς ταῦτα
βλέπων ἀεὶ κατὰ τὰς δύο συστοιχίας ποιεῖται
τὴν πρόοδον.
Ταῦτα μὲν οὖν τῆς ἀναλογίας ἕνεκεν λελέ-
χθω· πάλιν δὲ ἐπὶ τὴν τοῦ Σωκράτους ἀναδρά-
μωμεν διάνοιαν, καὶ λέγωμεν ὅτι πρόκειται μὲν
αὐτῷ μεταγαγεῖν τὴν συνουσίαν ἀπὸ τῶν πολ-
λῶν καὶ κατατεταγμένων μονάδων, ἐφ' ἃς καὶ
ὁ Ζήνων ἐπειρᾶτο τοὺς πολλοὺς ἀναγαγεῖν, ἐπί
τινας μέσας μονάδας τῆς τε Παρμενιδείου θεω-
ρίας καὶ τῆς τοῦ Ζήνωνος ἐπιδείξεως· καὶ προ-
καλεῖται τὴν νοερὰν τοῦ Ζήνωνος δύναμιν, καθ'
ἣν καὶ τελέως ἥνωται πρὸς τὸν Παρμενίδην,
τὸ αὐτὸ νοητὸν ἔχων ἐκείνῳ καὶ πρὸς τὸ αὐτὸ
τοῦ κρείττονος, οὗ δὲ πολλάκις δουλεύοντος.

Ἐκ δὲ τῶν ἀϊδίων τούτων ἀλόγων ψυχῶν αἱ
ἄλλαι τὴν γένεσιν ἔλαχον ὅσαι θνηταὶ, κατ'
εἶδος μὲν καὶ αὐταὶ σωζόμεναι διὰ τὸ παρά-
δειγμα τὸ νοερὸν, τῷ καθ' ἕκαστα δὲ ἀπολλύ-
μεναι, διότι καὶ ἐκ τῶν νέων ὑπέστησαν θεῶν,
τῶν πρὸ αὐτῶν ἀλόγων ἐξ ἐκείνων ἀπογεννω-
μένων τῶν ἄνω ψυχῶν, συμπεπλεγμένης αὐ-
τῶν τῆς ποιήσεως πρὸς τὴν μονάδα πάσης αὐ-
τῶν τῆς σειρᾶς. Ἔχουσι γοῦν τινα ἀναλογίαν αἵ
τε φθειρόμεναι πρὸς τὰς ἐνταῦθα θείας αἰτίας
ἀφ' ὧν καὶ ὑφίστανται, καὶ αἱ ἀθάνατοι πρὸς
670
τὰς ἐκεῖ τούτων εἰδητικὰς αἰτίας.

Τρίτον δὴ οὖν τὴν φύσιν θεατέον πῶς ἐπὶ
ταύτῃ τὸ παράδειγμα θετέον. Οὐ γάρ που πυρὸς
μὲν καὶ ὕδατος, ὥς φησιν ὁ Πλάτων, καὶ
κινήσεως εἶδος θησόμεθα, τῆς δὲ φύσεως, ἣ
τούτων ἐστὶν αἰτία, τὴν νοερὰν αἰτίαν ἀφαιρή-
σομεν. Θεολόγοι δὲ καὶ πηγὴν αὐτῆς ἐν τῇ ζωογόνῳ θεῷ προϋπέστησαν·
ματικῶν οὐσῶν. Λεγέσθω δὲ αὖ καὶ ὅτι παρα-

πλήσιά πώς ἐστι ταῖς τῶν εἰκόνων ἀφομοιώ-
σεσιν, εἴτε διὰ ζωγραφίας, εἴτε διὰ πλαστικῆς,
εἴτε δι' ἄλλης τινὸς τέχνης· ὅμοια γὰρ ὑπὸ τῆς
θείας δημιουργίας τὰ τῇδε γίγνεται τοῖς θεοῖς
μορφούμενα τοῖς εἴδεσι, καὶ διὰ τοῦτο καὶ ὁ
αἰσθητὸς ὅλος διάκοσμος εἰκὼν προσαγορεύεται
τοῦ νοητοῦ· διαφέρει δὲ τοῦτο λέγειν ἢ τὰ πρό-
τερα, καθόσον τοῦτο μὲν διακρίνει τὸ ποιοῦν
ἀπὸ τοῦ παραδείγματος, ἐκεῖνα δὲ ὡς ἑνὸς ὄν-
τος ἀμφοῖν προῆγε τὴν ἀναλογίαν. Δεῖ δὲ αὖ
εἰδέναι τοὺς τῶν πραγμάτων φιλοθεάμονας, ὅτι
τούτων ἕκαστον τῶν εἰρημένων ἀτελές ἐστι καθ'
αὑτὸ, καὶ ἀδυνατεῖ μόνον παραστῆσαι ταῖς δια-
νοίαις ἡμῶν τὴν ὅλην περὶ τῆς μετοχῆς ταύτης
ἀλήθειαν. Πρῶτον μὲν γὰρ τὸ κάτοπτρον ὁρᾷς
ὅτι διαστηματικὴν ἔχει τὴν ἐνέργειαν, δι' ἧς
ὑφίσταται τὸ εἴδωλον· ἐν γοῦν ἀδιαστάτῳ γε-
νέσθαι τοιαύτην ἔμφασιν ἀδύνατον· ἔπειτα αὐτὸ
τὸ πρόσωπον εἰς τὸ κάτοπτρον ἐπιστρέφει, τῆς
νοερᾶς αἰτίας εἰς ἑαυτὴν καὶ οὐκ εἰς τὰ ἔξω
θεν καὶ ποιεῖ τὸ ποιοῦν καὶ πάσχει τὸ πάσχον,

τὸ δὲ εἶδος δι' ὅλου χωρεῖ τοῦ ὑποκειμένου, καὶ
ἔνδοθεν εἰς αὐτὸ δρᾷ· καὶ γὰρ ἡ φύσις ἔνδοθεν
μορφοῖ τὸ σῶμα καὶ οὐκ ἔξωθεν ὥσπερ ἡ τέχνη,
καὶ ἐπὶ πᾶσιν αὐτὸ τὸ μετεχόμενον πελάζει τῷ
671
μετέχοντι. Δεῖ δὲ τὰ εἴδη πάντων ἐξῃρῆσθαι

καὶ μηδενὶ συμμίγνυσθαι τῶν ἄλλων· εἰ δὲ καὶ
εἰσδέχοιτό τι ἀπὸ τοῦ κηροῦ ἡ σφραγὶς, πολλοῦ
ἂν δέοι προσεοικέναι τοῖς εἴδεσιν, ὧν ἄχραντος
ἡ οὐσία καὶ ἄδεκτος τοῦ ἀλλοτρίου παντός. Τὸ
τρίτον τοίνυν τὴν ἀπὸ τῶν εἰκόνων ἀναλογίαν
ἐπιπολῆς μὲν δήπου καὶ ταύτην ὁρῶμεν ποιοῦ-
σαν τῶν εἰδῶν ὅλα τὰ ὑποκείμενα μορφούντων
καὶ ἔνδοθεν, πρὸ δὲ αὖ τούτων διῃρημένον ἔχου-
σαν τό τε παράδειγμα καὶ τὸ ποιοῦν· οὔτε γὰρ
τὸ παραδειγματικὸν γεννᾷ τὸ ἑαυτῷ ὅμοιον,
οὔτε τὸ ποιητικὸν ἑαυτῷ ἀπεικάζει τὸ γιγνό-
μενον, τὰ δὲ θεῖα εἴδη παραδείγματά ἐστιν
ὁμοῦ καὶ δημιουργικὰ τῶν ὁμοιωμάτων· οὐ γὰρ
τοῖς κηροπλαστικοῖς ἔοικε τύποις, ἀλλ' ἔχει
δραστήριον τὴν οὐσίαν καὶ ἀφομοιωτικὴν πρὸς
καὶ ἡ ἕνωσις καὶ ἡ ἑνοποιὸς τῶν ὅλων θεός.

Καὶ μὴν καὶ τὸ τὰς ἐπωνυμίας τῶν εἰ-
δῶν ἐκείνων ὥσπερ καὶ τὴν οὐσίαν μεταδίδο-
σθαι τοῖς τῇδε πάνυ δαιμονίως εἴρηται καὶ τῶν
Πλατωνικῶν ἀρχῶν ἐπαξίως. Ὅσοις μὲν γὰρ
ἔδοξε θέσει τὰ ὀνόματα μόνον εἶναι, οὗτοι
καὶ τῆς θέσεως τοὺς πολλοὺς κυρίους ἐποίησαν,
καὶ ἀπὸ τῶν αἰσθητῶν ἔχειν τὴν ἀρχὴν τὰ
ὀνόματά φασι· ταῦτα γὰρ ὑπόπτωτα τοῖς πολ-
μάτων, ἀπὸ δὲ τούτων κατά τινας ἀναλογίας
ταῖς ἐμφανέσιν οὐσίαις· εἰ οὖν καὶ ὁ θεὸς λέ-
γοιτο ζῶον ἀΐδιον παρ' αὐτοῖς, καὶ τοῦτό ἐστι
την προσηγορίαν, ἐκεῖνο δὲ δευτέρως, καὶ κατὰ
καὶ ἄλλο ὁτιοῦν αὐτῷ θείη τὸ ὄνομα·

672
καὶ ἀπὸ τῶν αἰσθητῶν ἔχειν τὴν ἀρχὴν τὰ

ὀνόματά φασι· ταῦτα γὰρ ὑπόπτωτα τοῖς πολ-
μάτων, ἀπὸ δὲ τούτων κατά τινας ἀναλογίας
ταῖς ἐμφανέσιν οὐσίαις· εἰ οὖν καὶ ὁ θεὸς λέ-
γοιτο ζῶον ἀΐδιον παρ' αὐτοῖς, καὶ τοῦτό ἐστι
την προσηγορίαν, ἐκεῖνο δὲ δευτέρως, καὶ κατὰ
καὶ ἄλλο ὁτιοῦν αὐτῷ θείη τὸ ὄνομα· προσαρ-
μόττειν ἄλλα ἄλλοις λέγουσι πράγμασι, καὶ
ἕκαστον εἰκόνα τινὰ φέρειν τοῦ πράγματος ἐφ'
ᾧ κεῖται, καὶ τάς τε τῶν στοιχείων δυνάμεις
καὶ τὴν σύνθεσιν αὐτῶν τὴν τοιάνδε καὶ τὸν
ἀριθμὸν ἄγαλμα ἐδέδοκτο ποιεῖν ἕκαστον τοῦ
τυγχάνοντος· εἶναι γὰρ τὸ πρᾶγμα τυγχάνον.
κρὸν ἀπολαβόν τι ἕξει, ᾧ ἐλάττονι ὄν-

τι αὐτοῦ τοῦ ἴσου, τὸ ἔχον ἴσον τῳ
ἔσται; { – }Ἀδύνατον. (P. 131 D.)
Τὸ μὲν μέγεθος ἣν ἔχει δύναμιν ἐν ταῖς
ἀσωμάτοις καὶ ταῖς σωματικαῖς ὑποστάσεσιν
ὑπομέμνηται διὰ τῶν προειρημένων, καὶ ὅτι
τῆς ὑπεροχῆς πᾶσι καὶ τῆς ἐξῃρημένης τελειό-
τητος εἴτε νοερᾶς εἴτε ζωτικῆς εἴτε διαστημα-
τικῆς τοῦτό ἐστι χορηγόν. Τὸ δὲ ἴσον, νῦν γὰρ
πρῶτον κατωνόμασται, λεγέσθω τὸ τῆς ἁρμο-
νίας καὶ τῆς ἀναλογίας ἅπασιν αἴτιον· ἀπὸ τῆς
ἰσότητος γὰρ αἱ μεσότητες πᾶσαι πεφήνασιν,
αἵ τε ψυχικαὶ καὶ αἱ φυσικαὶ, καὶ τέλος ἐστὶν
αὐτῆς φιλία καὶ ἕνωσις. Ἐπειδὴ τοίνυν ὁ δη-
μιουργὸς πάσαις χρῆται ταῖς μεσότησι διακος-
μῶν τὸ πᾶν καὶ τοῖς δεσμοῖς τοῖς ἀπὸ τούτων,
τοῖς ἀριθμητικοῖς, τοῖς γεωμετρικοῖς, τοῖς ἁρ-
μονικοῖς, εἰ φαίης τὴν μίαν τούτων νοερὰν αἰ-
τίαν τὴν γεννητικὴν αὐτῶν καὶ κοσμητικὴν
ταύτην εἶναι τὴν ἰσότητα τὴν δημιουργικὴν,
673
ζον ἔσται ἅτε μέρους ἑαυτοῦ ὄντος. Καὶ

οὕτω δὴ αὐτὸ τὸ σμικρὸν μεῖζον ἔσται·
ᾧ δ' ἂν προστεθῇ τὸ ἀφαιρεθὲν, τοῦτο
σμικρότερον ἔσται, ἀλλ' οὐ μεῖζον ἢ
πρίν. { – }Οὐκ ἂν γένοιτο, φάναι, τοῦτό
γε. (P. 131 D.)
Πάλιν τὸ σμικρὸν, ὅ τι ποτέ ἐστι καὶ ἣν ἔχει
δύναμιν, πρῶτον θεατέον. Ὡς γὰρ τὸ μέγεθος
λέγομεν ὑπεροχῆς καὶ διαφερούσης ἀξίας καὶ
δυνάμεως ἐξῃρημένης αἴτιον εἶναι πᾶσιν ὁμοῦ
τοῖς οὖσι, καὶ τὸ ἴσον ἀναλογίας πάσης καὶ
ὁμοστοιχίας γεννητικόν· οὕτω δὴ καὶ τὸ σμι-
κρόν φαμεν, εἰ μὲν βούλει, τῆς ὑφέσεως τῆς ἐν
τοῖς εἴδεσιν ἅπασιν, εἰ δὲ βούλει, τῆς ἀμε-
ρείας καὶ τῆς συνοχῆς καὶ τῆς εἰς αὐτὸ συν-
νευούσης δυνάμεως ἐν ἑκάστοις χορηγόν. Διὰ
τοῦτο γὰρ αἱ ψυχαὶ δύνανται χωρεῖν ἀπὸ τῆς
ἐκτάσεως ἐπὶ τὸ ἀμέριστον εἶδος τῆς ζωῆς,
καὶ τὰ σώματα σφίγγεται καὶ συνέχεται ταῖς
ἐν αὑτοῖς ἀμερέσιν αἰτίαις, καὶ ὁ σύμπας κό-
σμος εἷς ἐστι καὶ ἐν ἑνὶ τῷ μέσῳ συννεύουσαν
μεσότητος, ἣν καὶ νῦν ὁ Σωκράτης ἀνεγείρει,

καὶ αἰτεῖ τοῦτο γενέσθαι πρὸς αὐτὸν, ὃ πρὸς
ἐκεῖνον ὁ Παρμενίδης. Ἔοικεν οὖν πάλιν ὁ Παρ-
μενίδης τῇ πατρικῇ αἰτίᾳ· πάντων γάρ ἐστι
κοινὸς οὗτος ἐν τοῖς λόγοις πατήρ· ὁ δὲ Ζήνων
τῇ δυνάμει τῇ τοῦ πατρὸς, ὅθεν καὶ προβέ-
βληται τοῦ πατρὸς καὶ πᾶν καταγωνίζεται
πλῆθος τὸ τοῦ ἑνὸς ἀφιστάμενον· ὁ δὲ Σωκρά-
της τῷ νῷ τῷ διὰ ζωῆς καὶ δυνάμεως ἐπιστρέ-
φοντι πρὸς τὸν ἑαυτοῦ πατέρα· καὶ κατὰ ταύ-
τας εἰ βούλει τὰς ἀναλογίας μετιέναι τὸν
τόπον, πολλὴν εὑρήσεις ἐν ὀλίγοις κεκρυμμένην
θεωρίαν.
Καὶ τὸν Ζήνωνα ἔφη γελάσαντα φά-
674
ναι· Αὐτοῦ, ὦ Σώκρατες, δεώμεθα Παρ-

μενίδου· μὴ γὰρ οὐ φαῦλον ᾖ ὃ λέγει·
ἢ οὐχ ὁρᾷς ὅσον ἔργον προστάττεις;
(P. 136 D.)
Οὕτω καὶ ἐν τοῖς θεοῖς τὸ μὲν τρίτον ἑαυτὸ
συνάπτει τῷ δευτέρῳ, καὶ ἐφίεται τῆς παρ'
αὐτοῦ πληρώσεως· τὸ δὲ δεύτερον, ἅτε ἐνιδρυ
χύτου πρὸς τὰ ἄκρα καθαρότητος ἀπεικονισα-

μένη. Ταυτότητα μὲν γὰρ ἀνειμένην τὴν
ὁμοιότητα λέγειν τοῦτο δὴ τὸ τῶν πρὸ ἡμῶν
τισιν ἀρέσαν, ἢ ἑτερότητα ἀνειμένην τὴν ἀν-
ομοιότητα παραιτητέον· οὐδὲ γάρ ἐστιν ἐν τοῖς
θεοῖς ἄνεσίς τις καὶ ἐπίτασις, οὐδὲ ἀοριστία
καὶ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον, ἀλλὰ πάντα ἐπὶ τῶν
οἰκείων ὅρων ἵδρυται καὶ τῶν οἰκείων μέτρων,
οὔτε ἐπίτασιν οὔτε ἄνεσιν οὐδεμίαν ἐπιδέξα-
σθαι δυνάμενα. Ἐκεῖνα δὲ μᾶλλον ἁρμόσει λέ-
γειν, ὅσα τὰς ἐν τοῖς θείοις ἀναλογίας διασα-
φεῖ· τὴν γὰρ ἀναλογίαν καὶ αὐτὸς ἐπὶ τῶν
θείων προσήκατο, τὸν ἥλιον ἀνάλογον ὄντα
τοῖς νοητοῖς καθὸ καὶ τὰ ὁρατὰ θέμενος. Τοῦτο
οὖν ἐστιν ἐν τοῖς δευτέροις ἡ ὁμοιότης ὅπερ ἐν
τοῖς πρὸ αὐτῶν ἡ ταυτότης, καὶ τοῦτό ἐστιν
ἡ ἀνομοιότης ὅπερ ἡ ἑτερότης, καὶ ἡ ὁμοιότης
μερικῶς καὶ οἷον ἀρχικῶς, καὶ ἔστι πρῶτα
γεννήματα ταυτότητος καὶ ἑτερότητος τὸ ὅμοιον
καὶ ἀνόμοιον. Καὶ τὸ ἴσον γὰρ ἐκεῖθεν καὶ τὸ
ἄνισον, ἀλλὰ πρὸ τούτων ὁμοιότης
μένη. Ταυτότητα μὲν γὰρ ἀνειμένην τὴν

ὁμοιότητα λέγειν τοῦτο δὴ τὸ τῶν πρὸ ἡμῶν
τισιν ἀρέσαν, ἢ ἑτερότητα ἀνειμένην τὴν ἀν-
ομοιότητα παραιτητέον· οὐδὲ γάρ ἐστιν ἐν τοῖς
θεοῖς ἄνεσίς τις καὶ ἐπίτασις, οὐδὲ ἀοριστία
καὶ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον, ἀλλὰ πάντα ἐπὶ τῶν
οἰκείων ὅρων ἵδρυται καὶ τῶν οἰκείων μέτρων,
οὔτε ἐπίτασιν οὔτε ἄνεσιν οὐδεμίαν ἐπιδέξα-
675
σθαι δυνάμενα. Ἐκεῖνα δὲ μᾶλλον ἁρμόσει λέ-

γειν, ὅσα τὰς ἐν τοῖς θείοις ἀναλογίας διασα-
φεῖ· τὴν γὰρ ἀναλογίαν καὶ αὐτὸς ἐπὶ τῶν
θείων προσήκατο, τὸν ἥλιον ἀνάλογον ὄντα
τοῖς νοητοῖς καθὸ καὶ τὰ ὁρατὰ θέμενος. Τοῦτο
οὖν ἐστιν ἐν τοῖς δευτέροις ἡ ὁμοιότης ὅπερ ἐν
τοῖς πρὸ αὐτῶν ἡ ταυτότης, καὶ τοῦτό ἐστιν
ἡ ἀνομοιότης ὅπερ ἡ ἑτερότης, καὶ ἡ ὁμοιότης
μερικῶς καὶ οἷον ἀρχικῶς, καὶ ἔστι πρῶτα
γεννήματα ταυτότητος καὶ ἑτερότητος τὸ ὅμοιον
καὶ ἀνόμοιον.
ἀλλὰ καὶ παραδείγμασιν ὅμοια. Καὶ τὰ με-

τασχόντα οὖν τοῦ ἑνὸς ὅμοια θέντες τῷ ἑνὶ,
οὐκ ἀντιστρέψομεν ὅτι καὶ ἐκεῖνο τοῖς μετ-
έχουσιν ὅμοιον, ἀλλ', εἰ θέμις εἰπεῖν, παρα-
δείγμασιν ὅμοιον· τὰ γὰρ ἁ.... ἐν τούτοις ρ....
τοῦ ἑνός εἰσι δόσεις καὶ οἷον εἰκόνες. Καὶ εἰ
οὕτως ἔλεγον τὸ ἓν ἄν τινες, οὐ κακῶς ἔλεγον,
μόνον εἰ μετὰ ἀσφαλείας λέγοιεν καὶ μὴ διὰ τὸ
τῆς ἰδέας ὄνομα καὶ τοῦ παραδείγματος ἢ πλῆ-
θος ἐκεῖνο ποιοῖμεν ἢ τοῖς εἴδεσιν αὐτὸ συναριθ-
μοῖμεν, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἀναλογίαν μόνην αὐτὸ
προσαγορεύοιμεν ἰδέαν, ὡς ὁ Σωκράτης ἔφατο
τἀγαθοῦ ἰδέαν τἀγαθὸν τοῦτο οὖσαν πρὸς τὰ
ὄντα πάντα, ὅπερ ἕκαστον τῶν νοητῶν εἰδῶν
πρὸς τὴν οἰκείαν σειρὰν τὴν ἀπ' αὐτοῦ καὶ
πρὸς αὐτὸ ὑποστᾶσαν. Λάβοις δ' ἂν καὶ ἀπὸ
τοῦ ὁρισμοῦ τοῦ ὁμοίου τὴν λύσιν· εἶναι γὰρ
ὅμοιον τὸ ταὐτόν τι πεπονθὸς ὡρίσατο, τὸ δὲ
ἓν πέπονθεν οὐδὲν ἢ ταὐτὸν ἢ οὐ ταὐτὸν, ἀλλὰ
ἔστιν ἓν αὐτὸ μόνον· τὰ δὲ μετέχοντα αὐτοῦ
πέπονθεν ἀλλήλοις ταὐτὸν τὴν τοῦ ἑνὸς
τοὺς τῆς ἀληθείας φιλοθεάμονας. Μεταβέβηκε

μὲν οὖν ἐπὶ τοὺς ἐγκοσμίους θεοὺς, ὧν ἐστιν
ἴδιον τὸ ἴσον καὶ ἄνισον, τὸ μὲν διὰ τὸ
πλῆρες αὐτῶν καὶ μήτε προσθήκην οὐδεμίαν
676
μήτε ἀφαίρεσιν δεχόμενον (τοιοῦτον γὰρ τὸ

ἴσον ἑαυτῷ τὸν αὐτὸν ὅρον ἀεὶ διαφυλάττον),
τὸ δὲ διὰ τὸ πλῆθος τῶν δυνάμεων καὶ τὴν ἐν
αὐταῖς ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν· ἐπὶ τούτων γὰρ
αἱ διαιρέσεις μάλιστα καὶ αἱ ποικιλίαι τῶν δυ-
νάμεων καὶ αἱ τῶν προόδων διαφορότητες καὶ
ἀναλογίαι καὶ οἱ διὰ τούτων δεσμοὶ τὴν χώ-
ραν ἔλαχον, ἀφ' ὧν καὶ ὁ Τίμαιος ὑπέστησε
τὰς ἐξημμένας αὐτῶν ψυχὰς, οἷς ἀπὸ τῆς ἰσό-
τητος πᾶσιν ἡ γένεσις. Ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἐν τοῖς
ἑπομένοις γενήσεται γνωριμώτερα μᾶλλον ἡμῖν,
εἰ καὶ ἔστι δῆλον, ὡς εἴπομεν καὶ ἐκ τῶν ἐν
Τιμαίῳ ῥηθέντων, ὅτι καὶ αἱ ψυχαὶ τῶν σω-
μάτων δι' ἀναλογίας συνέστησαν, ὧν τὰς αἰτίας
δεῖ προϋπάρχειν ἐν τοῖς προσεχῶς αὐταῖς ὑφ-
εστῶσι θεοῖς. Ἐκείνων οὖν ἴδιον εἰκότως τὸ ἴσον
καὶ τὸ ἄνισον· ποιεῖται δὲ τὰς περὶ τῶν ἀπο
νον ἐνεργούντων ἐστὶ, καὶ οὐ τῶν μὲν χειρόνων

ἐστὶν ὑποστατικὸν, τῶν δὲ κρειττόνων ἀναί-
τιον. Καιρὸς δὲ ἐκαλεῖτο παρὰ τοῖς Πυθαγο-
ρείοις ὅτι τοῦ [προσφόρου] καὶ τοῦ δέοντος
αἴτιός ἐστιν· ὁ γὰρ καιρὸς τοιοῦτος νέμων
ἑκάστῳ κατὰ τὸ πρόσφορον τὴν αὐτῷ προς-
ήκουσαν ὠφέλειαν· εἴρηται δὲ ἔμπροσθεν ὅπως
κατὰ Πλάτωνα καὶ ὁ καιρὸς τῶν μετὰ τὸ
πρῶτόν ἐστιν, ἐκ τῶν ἐν Φιλήβῳ κεκηρυγμέ-
νων. Χρόνος δὲ ὑπὸ Ὀρφέως ὀνομάζεται
κατὰ δή τινα θαυμαστὴν ἀναλογίαν· γενέσεις
γὰρ ὁ θεολόγος τῶν ἀγεννήτων μυστικὰς πα-
ραδοὺς, καὶ τὸ αἴτιον τῆς ἐκφάνσεως τῶν
θείων χρόνον συμβολικῶς ὠνόμασεν· ὅπου
γὰρ γένεσις, ἐκεῖ καὶ χρόνος· ἥ τε γὰρ τῶν
αἰσθητῶν γένεσις κατὰ χρόνον ἐστὶ τὸν ἐγ-
κόσμιον, καὶ ἡ τῶν ψυχῶν κατὰ τὸν ὑπερ-
ουράνιον, καὶ ἡ τῶν ἀϊδίων κατὰ τὸ ἓν, ἐπειδὴ
καὶ ταύτην γέννησιν κεκλήκαμεν τὴν ἀπόῤῥη-
τον αὐτῶν ἐπικρύπτοντες πρόοδον. Ὥσπερ οὖν
τὴν ἄγρυπνον τῶν θείων ἐνέργειαν τὴν χωρι
677
Πρόκλος. ., In Platonis Cratylum commentaria Sec.53, line 38
τῳ παρακελεύεται (Tim. p 41d) τὸ θνητὸν εἶδος τῆς ζωῆς),

περατουμένην δ' εἰς τοὺς τῆς γενέσεως προστάτας θεούς, ὧν
ἐστιν καὶ ἡ παρ' Ὁμήρῳ Κίρκη πᾶσαν ὑφαίνουσα τὴν ἐν τῷ
τετραστοίχῳ ζωὴν καὶ ἅμα ταῖς ᾠδαῖς ἐναρμόνιον ποιοῦσα
τὸν ὑπὸ σελήνην τόπον. ἐν ταύταις οὖν ταῖς ὑφαντικαῖς καὶ
ἡ Κίρκη ὑπὸ τῶν θεολόγων παραλαμβάνεται, χρυσῆ μέντοι,
καθάπερ φασίν, ἐνδεικνύμενοι τὴν νοερὰν αὐτῆς καὶ ἄχραν-
τον οὐσίαν καὶ ἄυλον καὶ ἀμιγῆ πρὸς τὴν γένεσιν, καὶ τὸ ἔρ-
γον αὐτῆς διακρίνειν τὰ ἑστῶτα τῶν κινουμένων καὶ χωρίζειν
κατὰ τὴν ἑτερότητα τὴν θείαν. εἴ τις οὖν, ὅπερ ἔλεγον, κατὰ
ταύτας τὰς ἀναλογίας ἐκπεριτρέχων τὰς μὲν τῶν θεῶν δυνά-
μεις αἰτίας ἐπονομάζοι τῶν τεχνῶν τούτων, τὰ δ' ἀποτελές-
ματα αὐτῶν ἐκλάμψεις τῶν δυνάμεων τούτων δι' ὅλου τοῦ
κόσμου φοιτώσας, ὀρθῶς ἂν λέγοι. δεῖ γὰρ οὐ τὴν παρ' ἡμῖν
μόνον ὑφαντικὴν τῆς Ἀθηνᾶς ἐξάπτειν, ἀλλὰ πρὸ ταύτης τὴν
διὰ τῆς φύσεως ἐνεργοῦσαν καὶ συνάπτουσαν τὰ μὲν γενητὰ
τοῖς ἀιδίοις, τὰ δὲ θνητὰ τοῖς ἀθανάτοις, τὰ δὲ σώματα τοῖς
ἀσωμάτοις, τὰ δ' αἰσθητὰ τοῖς νοεροῖς, καὶ τὴν τεκτονικὴν
ὅλην ἐν ταῖς φύσεσι πρῶτον θεωρεῖν καὶ τῶν ἄλλων ἑκάστην
τεχνῶν· ὥστε καὶ ἡ κερκὶς ἀνάλογον ἔσται πανταχοῦ διακρί-
νουσα τὰ γένη τὰ συστατικὰ τῶν ὄντων,
εργάζονται.
Ὅτι ἡ κερκὶς εἰκών ἐστιν τῆς διακριτικῆς τῶν
ὅλων καὶ τῶν μεριστῶν δυνάμεως τῶν θεῶν· ἐκείνης γὰρ
τὴν ἐνέργειαν ἐν τοῖς στήμοσιν ἀποτυποῦται καὶ σύνθημα
φέρει τῆς τάξεως τῶν διακριτικῶν θεῶν· καὶ ὅταν οἱ θεολό-
γοι κερκίδας ἐπ' ἐκείνων παραλαμβάνωσιν, οὔτε ἰδέαν λέ-
γουσι κερκίδος, οὔτε θέσει καὶ συμβολικῶς μόνον χρῶνται
τῷ ὀνόματι· διὰ τί γὰρ κερκίδα μᾶλλον καὶ οὐκ ἄλλο τι λέ-
γουσιν; πῶς γὰρ οὐκ ἄτοπον τὴν ἐπιστήμην, ὡς ἔτυχεν, χρῆ-
σθαι τοῖς ὀνόμασι, καὶ ταῦτα ἐπὶ θεῶν; ἀλλά μοι δοκοῦσι
κατ' ἀναλογίαν τὰ τοιαῦτα παραλαμβάνειν. ὃ γάρ ἐστιν κερ-
κὶς ἐπὶ τῆς ὑφαντικῆς, τοῦτο ἡ διάκρισις ἐπὶ τῆς δημιουρ-
γίας τῶν εἰδῶν. ἡ δ' ἀναλογία οὔτ' ἰδέας ἐστὶν πρὸς εἴδω-
λον σχέσις, οὔτε θέσει μόνον, οἷον ὡς ὁ Πλάτων ἵππους κα-
λεῖ (Phaedr. p 246a sqq) τὰς τοιάσδε τῶν ψυχῶν δυνάμεις,
678
οὔτε ὡς ἔτυχεν, οὔτε ἰδέας λέγων τῶν αἰσθητῶν ἵππων ἐκείνας,

ἀλλὰ τῇ ἀναλογίᾳ χρώμενος. ὅθεν δὴ καὶ οἱ τελεσταί, διὰ
τῆς τοιαύτης οἰκειότητος συμπαθῆ τὰ τῇδε ποιοῦντες τοῖς
θεοῖς, χρῶνται τοῖς ὀργάνοις τούτοις ὡς συνθήμασι τῶν θείων
δυνάμεων, οἷον κερκίδι μὲν τῶν διακριτικῶν, κρατῆρι δὲ τῶν
ζωογονικῶν, σκήπτρῳ δὲ τῶν ἡγεμονικῶν, κλειδὶ δὲ τῶν
τὰ δὲ κατὰ ἀναφορὰν τὴν πρὸς ἕτερον, οἷον θαλλὸς παρὰ

τὸ θεῖν ἄνω καὶ ἀθῷος ὁ ἀζήμιος· τὰ δὲ καταχρηστικῶς,
οἷον κακόφρων, καίτοι τὸ φρονεῖν ἀγαθόν· τὰ δὲ ψευδω-
νύμως τῆς ὕλης μεταπεσούσης, οἷον πυξὶς ἡ ἀργυρᾶ· τὰ
δὲ κατὰ ἱστορίαν, οἷον ὀβολὸς καὶ δραχμή, οἱ γὰρ παλαιοὶ
σιδήροις ὀξέσιν ἐχρῶντο, οὓς ἐκάλουν ὀβολούς· ἐν γοῦν τοῖς
ὠνίοις οἱ ἓξ ὀβολοὶ τὴν δράκα πληροῦντες δραχμὴ ἐκαλοῦντο·
τὰ δ' εἰσὶν ἐπιδιατετακότα, οἷον ζωγράφος καὶ ὁ τὰ φυτὰ
γράφων· τὰ δὲ καθ' ὑπερβολήν, ὡς ἄφωνος καὶ ἀκάρδιος·
τὰ δὲ κατ' εὐφημισμόν, ὡς ἡ χολὴ γλυκεῖα· τὰ δὲ κατ'
ἀναλογίαν, ὡς ὄρους κορυφή· τὰ δὲ καθ' ὁμοιότητα, οἷον
ὁ λέγων πικρὸν τὸ ἦθος καὶ ὠμόν· τὰ δὲ κατὰ παρέγκλισιν,
ὡς ἡ κνημὶς καὶ τὸ κρανίον· τὰ δὲ κατ' ἔλλειψιν, ὡς ἡ
τράπεζα, τετράπεζα οὖσα· τὰ δὲ ἀπὸ τῶν εὑρόντων, ὡς ὁ
οἶνος Διόνυσος· τὰ δὲ ἀπὸ τῶν εὑρημάτων, ὡς ὁ Ἥφαι-
στος πῦρ· τὰ δὲ καθ' ὑπεροχήν, ὡς [ὁ] κέραμος ὁ πίθος,
καὶ χειρουργὸς ὁ ἰατρός· κέραμος γὰρ οὐδὲν ἧττον καὶ ἡ
χύτρα καὶ ἡ κάλπις, καὶ χειρουργὸς οὐδὲν ἧττον καὶ ὁ ζω-
γράφος καὶ ὁ τέκτων.
ταχόθεν· ὅθεν δὴ καὶ ψυχούσης ἐκείνης τὸ πᾶν αὐτὸς μετὰ

τῶν ἄλλων καὶ τὰς ψυχὰς ὑφίστησιν. εἰκότως οὖν καὶ τὸν
ἐν Τιμαίῳ δημιουργὸν τὸν μέγιστον εἶναι Δία φαμέν· αὐτὸς
γάρ ἐστιν ὁ καὶ τοὺς νοῦς παράγων τοὺς ἐγκοσμίους καὶ τὰς
ψυχάς. καὶ μὴν καὶ ὁ τὰ σώματα πάντα τοῖς τε σχήμασι καὶ
τοῖς ἀριθμοῖς διακοσμῶν καὶ μίαν ἕνωσιν καὶ φιλίαν αὐτοῖς
ἄλυτον καὶ δεσμὸν ἐντιθεὶς οὗτός ἐστιν. τοιαῦτα γὰρ καὶ
παρὰ τῷ Ὀρφεῖ (frg 122) συμβουλεύει τῷ Διῒ περὶ τῆς τοῦ
679
παντὸς δημιουργίας ἡ Νύξ·

αὐτὰρ ἐπὴν δεσμὸν κρατερὸν περὶ πᾶσι τανύσσῃς·
δεσμὸς δὲ τῶν ἐγκοσμίων, προσεχὴς μὲν ὁ διὰ τῆς ἀναλογίας,
τελειότερος δ' ὁ παρὰ τοῦ νοῦ καὶ τῆς ψυχῆς· διὸ καὶ ὁ
Τίμαιος (p 31c) τήν τε διὰ τῆς ἀναλογίας κοινωνίαν τῶν
στοιχείων δεσμὸν προσείρηκεν καὶ τὴν ἀπὸ τῆς ζωῆς ἀδιάλυτον
ἕνωσιν· δεσμοῖς γὰρ ἐμψύχοις δεθέντα τὰ ζῷα ἐγεν-
νήθη, φησίν (p 38e). τούτων δ' ἔτι σεμνότερος δεσμὸς ἀπὸ τῆς
δημιουργικῆς ὑπάρχει βουλήσεως· τῆς ἐμῆς, φησί (p 41b),
βουλήσεως μείζονος ἔτι καὶ κυριωτέρου δεσμοῦ λα-
χόντες ἐκείνων. ταύτης τοίνυν τῆς ἐννοίας περὶ τοῦ μεγίστου
Διὸς ὥσπερ ἀσφαλοῦς ἐχόμενοι πείσματος, ὅτι δημιουρ-
γός ἐστιν καὶ πατὴρ τοῦδε τοῦ παντὸς καὶ ὅτι νοῦς ἀμέθεκτος
ἐν Τιμαίῳ δημιουργὸν τὸν μέγιστον εἶναι Δία φαμέν· αὐτὸς

γάρ ἐστιν ὁ καὶ τοὺς νοῦς παράγων τοὺς ἐγκοσμίους καὶ τὰς
ψυχάς. καὶ μὴν καὶ ὁ τὰ σώματα πάντα τοῖς τε σχήμασι καὶ
τοῖς ἀριθμοῖς διακοσμῶν καὶ μίαν ἕνωσιν καὶ φιλίαν αὐτοῖς
ἄλυτον καὶ δεσμὸν ἐντιθεὶς οὗτός ἐστιν. τοιαῦτα γὰρ καὶ
παρὰ τῷ Ὀρφεῖ (frg 122) συμβουλεύει τῷ Διῒ περὶ τῆς τοῦ
παντὸς δημιουργίας ἡ Νύξ·
αὐτὰρ ἐπὴν δεσμὸν κρατερὸν περὶ πᾶσι τανύσσῃς·
δεσμὸς δὲ τῶν ἐγκοσμίων, προσεχὴς μὲν ὁ διὰ τῆς ἀναλογίας,
τελειότερος δ' ὁ παρὰ τοῦ νοῦ καὶ τῆς ψυχῆς· διὸ καὶ ὁ
Τίμαιος (p 31c) τήν τε διὰ τῆς ἀναλογίας κοινωνίαν τῶν
στοιχείων δεσμὸν προσείρηκεν καὶ τὴν ἀπὸ τῆς ζωῆς ἀδιάλυτον
ἕνωσιν· δεσμοῖς γὰρ ἐμψύχοις δεθέντα τὰ ζῷα ἐγεν-
νήθη, φησίν (p 38e). τούτων δ' ἔτι σεμνότερος δεσμὸς ἀπὸ τῆς
δημιουργικῆς ὑπάρχει βουλήσεως· τῆς ἐμῆς, φησί (p 41b),
βουλήσεως μείζονος ἔτι καὶ κυριωτέρου δεσμοῦ λα-
χόντες ἐκείνων. ταύτης τοίνυν τῆς ἐννοίας περὶ τοῦ μεγίστου
Διὸς ὥσπερ ἀσφαλοῦς ἐχόμενοι πείσματος, ὅτι δημιουρ-
γός ἐστιν καὶ πατὴρ τοῦδε τοῦ παντὸς καὶ ὅτι νοῦς ἀμέθεκτος
παντελὴς καὶ ὅτι πάντα πληροῖ τῶν τ' ἄλλων ἀγαθῶν καὶ τῆς
μιν, ἀλλ' οὐ κατὰ τὴν μεριστὴν ὑπεροχήν. ἀλλὰ διὰ τί τὸν

Κρόνον διάνοιαν νῦν (p 396b) καλεῖ; ἦ εἰς τὸ πλῆθος
680
ἀπιδὼν τῶν ἐν αὐτῷ νοήσεων καὶ τὰς τάξεις τῶν νοητῶν

τὰς ἐν αὐτῷ περιεχομένας καὶ τὴν ἀνέλιξιν τῶν εἰδῶν, ἐπεὶ
καὶ ἐν ἄλλοις τὸν δημιουργικὸν νοῦν λογίζεσθαί φησιν, καὶ
διανοούμενον ποιεῖν τὸν κόσμον, εἰς τὰς μεριστὰς αὐτοῦ
καὶ διῃρημένας ἀποβλέπων νοήσεις, καθ' ἃς οὐ τὰ ὅλα μό-
νον, ἀλλὰ τὰ μέρη δημιουργεῖ. ἀλλ' ὅταν μὲν ὁ Κρόνος νοῦς
λέγηται, διανοίας ἐπέχει τάξιν ὁ Ζεύς· ὅταν δ' αὖ ὁ Κρόνος
διάνοια, πάντως που πρὸς ἄλλον τινὰ νοῦν ὑπέρτερον κατ'
ἀναλογίαν φήσομεν οὕτως καλεῖσθαι. εἴτ' οὖν τὸν νοητὸν
καὶ κρύφιον νοῦν λέγειν ἐθέλοις, εἴτε τὸν ἐκφαντορικὸν εἴτε
τὸν συνεκτικὸν εἴτε τὸν τελεσιουργόν, εἴη ἂν ὁ Κρόνος διά-
νοια πρὸς τούτους ἅπαντας· τὴν γὰρ ἡνωμένην νόησιν εἰς
πλῆθος προάγει καὶ πεπλήρωκεν ἑαυτὸν τῶν ἐπὶ πᾶν διεγει-
ρομένων νοητῶν· ὅθεν δὴ καὶ ἡγεμὼν εἶναι λέγεται τοῦ Τι-
τανικοῦ γένους καὶ διακρίσεως παντοίας ἔξαρχος καὶ τῆς ἑτε-
ροποιοῦ δυνάμεως. καὶ τάχ' ἂν ὁ Πλάτων ἐν τούτοις τοῦ
τῶν Τιτάνων ὀνόματος διττὰς ἐξηγήσεις ἡμῖν ἀρχοειδεῖς πα-
ραδίδωσιν, ἃς Ἰάμβλιχός τε καὶ Ἀμέλιος ἀναγέγραφεν·
Τιτᾶνας γὰρ ὁ μὲν παρὰ τὸ διατείνειν ἐπὶ πάντα τὰς
ὅλων διὰ τὸ τῆς νοερᾶς οὐσίας οὖρον καὶ ἀσφάλειαν ὑπάρχειν

αὐτόν, καὶ τὸ ἐπιστρεπτικὸν διὰ τὸ πρὸς τὰ ἄνω τὰ ὁρῶντα
καὶ νοοῦντα ἐπιστρέφειν· ταῦτα δὲ πάντα τῷ Οὐρανῷ οἰκεῖα.
οὐ γὰρ φόβος μὴ διασκεδασθῶσιν οἱ θεοί, ἵνα δέωνται τῶν
συνεκτικῶν αἰτίων, ἢ μεταβολὴν ὑπομείνωσιν, ἵνα ὑπὸ τῶν
φρουρητικῶν σῴζωνται· ἀλλὰ διὰ τῆς ἐπιστρεπτικῆς ἐνεργείας
ὁμοῦ πάντα νῦν (p 396bc) ὁ Σωκράτης ἐδήλωσεν· τοῦτο γάρ
ἐστι τὸ τὰ ἄνω ὁρᾶν, τὸ πρὸς αὐτὰ ἐπεστράφθαι καὶ διὰ
τοῦτο συνέχεσθαι καὶ φρουρεῖσθαι. καί μοι δοκεῖ καὶ ταύ-
την τὴν ἰδιότητα ἔχειν ὁ Οὐρανὸς κατὰ τὴν πρὸς τὸν νοητὸν
αἰῶνα καὶ τὴν νοητὴν ὁλότητα ἀναλογίαν· καὶ γὰρ τὸν αἰῶνα
ὁ Τίμαιος (p 37d) τούτῳ διαφερόντως ἐχαρακτήρισεν, τῷ μέ-
νειν ἐν τῷ πρὸ αὐτοῦ ἑνὶ καὶ τῷ ἐνιδρῦσθαι τῇ ἀκρότητι τῶν
νοητῶν, καὶ τὸν Οὐρανὸν ὁ Σωκράτης (Crat. p 396bc) τῷ
ὁρᾶν τὰ ἄνω, δηλαδὴ τὸν ὑπερουράνιον τόπον καὶ ὅσα τῇ
θεοθρέμμονι σιγῇ περιείληπται τῶν πατέρων. ὥσπερ οὖν
ὁ Παρμενίδης διὰ τῆς ὁλότητος ἑκατέραν τῶν τάξεων τού-
των ἐσήμηνεν, τὴν μὲν διὰ τῆς νοητῆς τὴν δὲ διὰ τῆς νοε-
ρᾶς, οὕτως ἄρα καὶ διὰ τῆς πρὸς τὰ κρείττονα στροφῆς ὅ τε
Τίμαιος καὶ ὁ Σωκράτης αὐτὸν ἐκφαίνουσιν.
681
νοερῶν ἅμα καὶ νοητῶν, ταὐτόν πως ὂν τῇ οὐσίᾳ τῆς αὐτῆς

καὶ κλήσεως ἀξιοῦται· ὥσπερ εἴ τις τὴν ἄλογον δόξαν φαν-
τασίαν προσαγορεύοι ἢ τὸν νοῦν διάνοιαν, πρὸς ἄλλο καὶ
ἄλλο βλέπων.
τὸν οὖν ὑπερουράνιον τόπον, ἐφ' ὃν καὶ ὁ Οὐρανὸς
ἀνατείνει τὴν ἑαυτοῦ νοερὰν ζωήν, οἱ μὲν ἀρρήτοις χαρακτη-
ρίζουσι συμβόλοις, οἱ δὲ καὶ ὀνομάσαντες ἄγνωστον ἀπέλι-
πον, μήτ' εἶδος αὐτοῦ μήτε σχῆμα καὶ μορφὴν εἰπεῖν ἐξ-
ισχύσαντες· ἀνωτέρω δ' ἔτι καὶ τούτου προελθόντες τὸ πέρας
τῶν νοητῶν θεῶν μόνον ὀνόματι δηλῶσαι δεδύνηνται, τὰ δ'
ἐπέκεινα δι' ἀναλογίας μόνης, ἄρρητα ὄντα καὶ ἄληπτα, ση-
μαίνουσιν· ἐπεὶ καὶ παρ' αὐτοῖς τοῖς νοητοῖς τῶν θεῶν μό-
νος ὁ θεὸς οὗτος, ὁ συγκλείων τὸν πατρικὸν διάκοσμον, εἶναι
λέγεται παρὰ τοῖς σοφοῖς ὀνομαστός, καὶ ἡ θεουργία μέχρι
ταύτης ἄνεισι τῆς τάξεως. ἐπεὶ τοίνυν τὰ πρὸ τοῦ Οὐρανοῦ
τοιαύτην ἔλαχεν ὑπερβολὴν τῆς ἑνοειδοῦς ὑποστάσεως, ὡς τὰ
μὲν εἶναι ῥητά τε ἅμα καὶ ἄρρητα καὶ φθεγκτὰ καὶ ἄφθεγκτα
καὶ γνωστὰ καὶ ἄγνωστα διὰ τὴν πρὸς τὸ ἓν συγγένειαν, εἰ-
κότως ὁ Σωκράτης (p 396c – e) ἐπέχει τὸν περὶ ἐκείνων λόγον,
ὡς καὶ τῶν ὀνομάτων οὐ πάντῃ καταδράττεσθαι τῆς ὑπάρ-
ξεως αὐτῶν δυναμένων, καὶ ὅλως τοῦ διακρίνεσθαι τῆς
ουράνιον τόπον ἀνυμνεῖ), ἀλλ' ὅτι μνημονευτὰ καὶ διὰ φαν-

τασίας ἢ δόξης ἢ διανοίας γνωστὰ τὰ πρώτιστα τῶν ὄντων
οὐκ ἂν γένοιτο· τῷ γὰρ ἄνθει τοῦ νοῦ καὶ τῇ ὑπάρξει τῆς
οὐσίας ἡμῶν αὐτοῖς συνάπτεσθαι πεφύκαμεν. καὶ τῆς ἀγνώ-
στου φύσεως αὐτῶν αἴσθησιν δι' ἐκείνων λαμβάνομεν. αὐτὸ
δὴ οὖν τὸ ἐξῃρημένον αὐτῶν καὶ τῆς γνωστικῆς ἡμῶν καὶ
τῆς μνημονευτικῆς ζωῆς αἴτιον εἶναί φησιν ὁ Σωκράτης τοῦ
μὴ δι' ὀνομάτων τάξεως ἐκεῖνα ὀνομάζειν· οὐδὲ γὰρ δι' ὀνο-
μάτων γνωρίζεσθαι πεφύκασιν, ἀλλὰ οἱ θεολόγοι πόρρωθεν
αὐτὰ σημαίνουσι ἐκ τῆς τῶν φαινομένων πρὸς ἐκεῖνα ἀνα-
λογίας· εἰ δ' ἦσαν ὀνομασταὶ καὶ διὰ γνώσεως ληπταί, καὶ
περὶ ἐκείνων ἂν ἐποιησάμεθα τῆς ὀνομασίας λόγον.
Ὅτι Ὅμηρος οὐκ ἄνεισιν ἐπέκεινα τῆς Κρονίας
διακοσμήσεως, ἀλλὰ τὸ τοῦ δημιουργοῦ προσεχὲς αἴτιον ἀπο-
682
φαινόμενος, Κρονίδην καλεῖ· τὰ δὲ σύστοιχα αὐτοῦ Ἥραν καὶ

Ποσειδῶνα καὶ Ἅιδην· τὰ δ' ὑποβεβηκότα, πατὴρ ἀνδρῶν
τε θεῶν τε φησί· τὸν δὲ Κρόνον οὔτ' ἐνεργοῦντα οὔτε τι
φθεγγόμενον εἰσάγει, ἀλλ' ὄντως ἀγκυλομήτην, ὡς εἰς ἑαυ-
τὸν ἐπεστραμμένον.
των, τινῶν δὲ κρεῖττον. πράξεως μὲν γὰρ ἐφάπτεται τὸ

ἡρωϊκὸν γένος, κἂν τῆς τῶν δευτέρων προνοίας καὶ τῆς
ἀσχέτου ζωῆς ὑφεῖται, ἔχει δὲ τὸ μεγαλουργόν, καὶ τὸ μεγα-
λοπρεπὲς τῆς οἰκείας ἀρετῆς ἐνδείκνυται. τὸ δὲ πέμπτον καὶ
πολυπαθὲς ἀνθρώπινον γένος, ὅπερ τῷ πολυκμήτῳ ἀπεικά-
ζεται σιδήρῳ καὶ μέλανι διὰ τὸ τῆς ζωῆς ὑλαῖον καὶ ἀφεγγές,
τὰς δὲ πράξεις πλημμελεῖς ἐπιδείκνυται διαστρόφους οὔσας
καὶ ἀλόγους.
Ὅτι περὶ δαιμόνων καὶ περὶ ἡρώων νῦν (p 397dsqq)
ὁ Πλάτων ἐπισκέπτεται οὐ τῶν κατὰ σχέσιν, ἀλλὰ τῶν ἐπέ-
κεινα τῆς οὐσίας ἡμῶν· ἀλλ' ἐξ ἀναλογίας ἀπὸ τῶν κατὰ
σχέσιν ἀνατρέχει ἐπὶ τοὺς ὑψηλούς, τὸ δ' ὑλαῖον γένος τῶν
δαιμόνων παρατρέχει.
Ὅτι τὸ ἐν τῇ ἀρχαίᾳ φωνῇ τοὺς δαίμονας δά-
μονας λέγεσθαι δηλοῖ ὅτι τῷ α ἀντὶ τῆς αι ἐχρῶντο.
Ὅτι ἐοίκασιν αἱ μὲν συλλαβαὶ καὶ τὰ στοιχεῖα
τὸν τῆς οὐσίας λόγον ἔχειν ἐν τοῖς ὀνόμασιν, αἱ δ' ὀξύτητες
καὶ βαρύτητες δυνάμεις εἶναί τινες τῶν ὀνομάτων.
ὅλον τε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὰς ζωὰς ἁπάσας
καθαίρων τὰς ἐγκοσμίους καὶ τὰς μερικὰς ψυχὰς ἀπὸ τῶν
παχυσμάτων χωρίζων τῆς ὕλης. διὸ καὶ ὁ θεουργὸς ὁ τῆς
τελετῆς τούτου προκαθηγούμενος ἀπὸ τῶν καθάρσεων ἄρχεται
καὶ τῶν περιρράνσεων·
αὐτὸς δ' ἐν πρώτοις ἱερεὺς πυρὸς ἔργα κυβερνῶν
κύματι ῥαινέσθω παγερῷ βαρυηχέος ἅλμης,
ὥς φησι τὸ λόγιον (or chald p 55) περὶ αὐτοῦ. τὸ δὲ τῆς
κατὰ γνῶσιν ἁπλότητος προεστάναι τὸν θεὸν καὶ τῆς ἀλη-
θείας ἐκφαντορικὸν εἶναι τὴν πρὸς τἀγαθὸν αὐτοῦ παρίστησιν
ἀναλογίαν, ἣν καὶ ὁ ἐν Πολιτείᾳ (VII p 517c) Σωκράτης ἀν-
υμνεῖ, τὸν ἥλιον ἔκγονον τἀγαθοῦ λέγων καὶ ἀνάλογον αὐτῷ.
683
ἑνωτικὸς οὖν ὑπάρχων καὶ ταύτῃ πρὸς τοὺς ἐγκοσμίους θεοὺς

ἀνάλογον τἀγαθῷ τεταγμένος, καὶ διὰ τῆς ἀληθείας ἡμῖν ἐκ-
φαίνει τὴν πρὸς ἐκεῖνο, εἰ θέμις εἰπεῖν, ὁμοιότητα· τὸ γὰρ
ἁπλοῦν τοῦ ἑνός ἐστιν ἔκφανσις καὶ ἡ κατὰ τὴν γνῶσιν
ἀλήθεια τῆς ὑπερουσίου καὶ πρωτίστης ἀπὸ τἀγαθοῦ προελ-
θούσης. τὸ δ' ἀεὶ τῶν βολῶν ἐγκρατῆ τὸν θεὸν τοῦτον
εἶναι τὴν δυναστείαν αὐτοῦ τὴν πάντα καταγωνιζομένην τὰ
ἐν τῷ κόσμῳ δείκνυσιν· ἄνωθεν γὰρ ἀπὸ τῆς ὑπερουρανίου
τάξεως διασπείρει τοὺς ὀχετοὺς τοῦ Διὸς καὶ τὰς ἀκτῖνας ἐπὶ
Πρόκλος. ., Σχόλια στον Τιμαιο του Πλάτωνα. Vol.1, p. 95, line 8
ρήσεις γε πάσας μέχρι τῶν πρωτίστων ὡς ἐν εἰκόσι διά

τινων συμβόλων †ἐκεῖνα θεώμενος.
Ἔστι τις κατ' Αἴγυπτον, ἦ δ' ὅς, ἐν τῷ Δέλτα περὶ
ὃ κατὰ κορυφὴν σχίζεται τὸ τοῦ Νείλου ῥεῦμα Σαϊ-
τικὸς ἐπικαλούμενος νομός [21 E].
Πρῶτον ἐκεῖνο κατιδεῖν ἄξιον, ὅπως ἀπὸ τῶν περιεκτι-
κωτέρων ἀεὶ τὰ ἐμπεριεχόμενα παραδίδωσιν ὁ λόγος, ἀπὸ
μὲν τῆς Αἰγύπτου τὸν ποταμόν, ἀπὸ δὲ τούτου τὸ Δέλτα
καὶ ἀπὸ τούτου τὸν Σαϊτικὸν νομὸν καὶ ἀπὸ τούτου τὴν
Σάιν τὴν τῆς Ἀθηνᾶς ἱεράν. ἔπειτα κατιδόντας ἀναπεμφθῆ-
ναι διὰ τῆς ἀναλογίας τούτων ἐπὶ τὰς πρωτίστας καὶ περι-
εκτικωτέρας αἰτίας τῆς δημιουργίας· καὶ γὰρ ταύτην ἴδοις
ἂν περιεχομένην ἄνωθεν ὑπὸ τῶν ὁλικωτέρων αἰτιῶν καὶ
προϊοῦσαν ἄχρι τῶν τελευταίων, πανταχοῦ τε τὰ περιεκτικὰ
προκατάρχοντα τῶν περιεχομένων καὶ τὰ ὁλικώτερα τῶν μερι-
κωτέρων, τήν τε ἀμέριστον τῶν μεριστῶν δημιουργίαν καὶ
νέαν ὀνομαζομένην, εἰς ἣν καὶ ὁ παρὼν λόγος ἀναπέμψει
τὸν πατέρα τῶν λόγων, πληρουμένην μὲν ἐκ τούτων καὶ
διαφερόντως ὑπὸ τῆς Ἀθηνᾶς ἀχράντου δυνάμεως μετα-
λαμβάνουσαν, πληροῦσαν δὲ καὶ πᾶσαν τὴν ἐγκόσμιον ποι-
κιλίαν ἑαυτῆς. ὅλως γὰρ ἐπειδὴ τὸν πόλεμον τοῦτον,
τὴν ἀμετάβλητον, ὥς φησί τις, μεταβολήν. μὴ θαυμάσωμεν

δέ, εἰ τὸν Σόλωνα νῦν μὲν ἔκγονον αὐτός φησι τῶν ἀρίστων
ἐκείνων ἀνδρῶν, αὖθις δὲ ἡμεῖς κατὰ τὴν αἰτίαν ἵσταμεν
τῆς κοσμικῆς πάσης ἐναντιώσεως· ὡς μὲν γὰρ ζῷον, ἀπ'
ἐκείνων ἔχει τὸ γένος, ὡς δὲ νοῦς μερικὸς ὑποδεξάμενος
684
τοὺς περὶ τοῦ πολέμου λόγους ἀνάλογόν ἐστι τῷ θείῳ δια-

πορθμεύοντι τὸν τῆς κοσμικῆς ἐναντιώσεως λόγον ἄνωθεν
ἀπὸ τῶν νοητῶν ἐπὶ τὸ αἰσθητόν. καὶ οὐ χρὴ ἐπιταράτ-
τεσθαι ἀπὸ τῶν τοιούτων ἐνστάσεων, ἀλλ' εἰδέναι τῶν ἀνα-
λογιῶν τὴν φύσιν, ὅτι τὰ αὐτὰ πρῶτα καὶ ἔσχατα καὶ μέσα
γίγνεται δι' ἀναλογίας.
Ἦν γὰρ δή ποτε, ὦ Σόλων, ὑπὲρ τὴν μεγίστην
φθορὰν ὕδασιν ἡ νῦν Ἀθηναίων οὖσα πόλις ἀρίστη
πρός τε τὸν πόλεμον καὶ κατὰ πάντα εὐνομωτάτη
διαφερόντως· ᾗ κάλλιστα ἔργα καὶ πολιτεῖαι γενέ-
σθαι κάλλισται λέγονται πασῶν, ὁπόσων ὑπὸ τὸν
οὐρανὸν ἡμεῖς ἀκοὴν παρεδεξάμεθα [23 C].
δύναμιν ταύτην, ἀνάγκη δήπου τὴν γῆν αἰτίαν εἶναι τῆς

στερεότητος τοῖς ἄλλοις στοιχείοις, ἐναντίως ἔχουσαν πρὸς τὸ
πῦρ. καὶ εἰ μὲν τὰ φαινόμενα ταῖς αἰσθήσεσιν ἡμῶν λαμ-
βάνοιμεν, τὸν οὐρανὸν ὡς πύριον λαμβάνοντες καὶ τὴν γῆν,
ἐφ' ἧς βεβήκαμεν, ὡς μάλιστα γῆν, δήλη τούτων ἡ ἐναν-
τίωσις, τοῦ μὲν ὄντος ἀεικινήτου, τῆς δὲ ἀκινήτου, καὶ τοῦ
μὲν ὁρατοῦ διαφερόντως, τῆς δὲ ἁπτῆς, καὶ τοῦ μὲν λεπτο-
τάτου διὰ τὸ φῶς, τῆς δὲ παχυτάτης διὰ τὸ σκοτῶδες· εἰ
δὲ καὶ τὰ πρῶτα στοιχεῖα τούτων σκοποῖμεν, αὐτὸ τὸ πῦρ
ᾗ πῦρ ἢ τὴν γῆν καθόσον γῆ, μικρὸν ὕστερον αὐτοῖν τὰς
ἀντιθέσεις ἐροῦμεν πάσας, ἡνίκα ἂν καὶ τὴν ἀναλογίαν
διεξίωμεν [152 C ss] τῶν τεττάρων. ὅτι δ' οὖν τὸ ὁρα-
τὸν πυρὸς ἴδιον καὶ τὸ ἁπτὸν τῆς γῆς ἐξαίρετον, ἐκ τούτων
λάβωμεν ἀληθέστατον ὄν. διὸ καὶ τῶν δαιμόνων, φησὶν ὁ
Πορφύριος, οἱ μὲν ἐν τῇ συστάσει πλέον τὸ πύριον ἔχον-
τες ὁρατοὶ ὄντες οὐδὲν ἔχουσιν ἀντιτύπως, οἱ δὲ καὶ γῆς
μετειληφότες ὑποπίπτουσι τῇ ἁφῇ. ἠλέγχθησαν δέ, ὥς φησι,
τοιοῦτοι ὄντες οἱ κατὰ τὴν Ἰταλίαν φαινόμενοι περὶ τοὺς
Τούσκους οὐ μόνον τῷ σπερμαίνειν καὶ τῷ σκώληκας γεννᾶν
ἐκ τοῦ σπέρματος, ἀλλὰ καὶ τῷ καίεσθαι καὶ τέφραν ἀπο-
λείπειν· ἀφ' οὗ δὴ καὶ αὐτοῦ δείκνυται πάντα μετέχοντα
ἐστι τῆς ἀληθινῆς αἰτίας. μήτ' οὖν κατὰ τὸν πρῶτον τρό-
πον τὸν νῦν λεγόμενον δεσμὸν ἀκούσῃς· οὐδὲν γὰρ ἐκεῖνος
685
τῆς αἰτίας διενήνοχεν, ἡ δὲ αἰτία πάντως ἐξῄρηται τῶν ἀπ'

αὐτῆς καθὸ αἰτία ἐστίν, ὁ δέ γε Πλάτων ἐν μέσῳ τὸν δε-
σμὸν εἶναι τῶν δεδεμένων εἴρηκεν, τὸ δὲ ἐν μέσῳ τινῶν
οὐκ ἔστιν αὐτῶν κεχωρισμένον. μήτε κατὰ τὸν ὀργανικὸν καὶ
τελευταῖον· ὁ γὰρ κατὰ τοῦτον δεσμὸς οὐκ ἔστιν ἑαυτοῦ
κύριος οὐδὲ τῆς οἰκείας ἑνώσεως, ὁ δὲ αὖ Πλάτων προσέ-
θηκεν, ὃς ἂν αὑτόν τε καὶ τὰ συνδούμενα ἓν ποιῇ·
τοῦτον γὰρ καὶ ἐν τῷ μέσῳ τετάχθαι δυνατόν, ἔχειν δὲ τὴν
τοιαύτην δύναμιν διὰ τῆς ἀναλογίας, ἣν κάλλιστον οὖσαν
δεσμὸν καὶ τούτῳ διδόναι τὴν ταυτοποιὸν καὶ ἑνοποιὸν τῶν
πάντων δύναμιν. ἔστιν οὖν καὶ οὗτος δεσμὸς ἀχώριστος
τῶν συνδεθέντων, καὶ ἡ ἀναλογία δεσμός, ἄλλη μὲν οὖσα
τῶν δεδεμένων πάντων, ἐν αὐτοῖς δὲ ὑφεστηκυῖα, καὶ ἡ
βούλησις ἡ δημιουργικὴ δεσμὸς ἐξῃρημένος τῶν δεδεμένων·
τῆς ἐμῆς βουλήσεως, φησί [41 B],
ἐκείνην πάρεστι τὴν πηγὴν ἁπάσης ἑνώσεως, δι' ἣν συνῆπται

καὶ ὁ νοῦς τῷ νοητῷ, παράγουσαν τὸ τῆς ἀληθείας φῶς, ὃ
δὴ πρώτιστος δεσμός ἐστι, δι' ἣν συνήρτηται πάντα ἀλλήλοις
καὶ ἔστιν ὡς πάντα εἰς ἑνὸς τελεῖ τελείωσιν, τὴν ὁμοιότητα
ὑποστήσασαν, δι' ἣν καὶ τὰ προελθόντα ἐπέστραπται πρὸς
τὰς οἰκείας ἀρχάς. ἐφήκει δὲ καὶ ἀπὸ τοῦ ἑνὸς ὄντος, ὃ δὴ
πρώτιστόν ἐστι τῶν ὄντων καὶ ἡνωμένως περιέχει τὰς πάν-
των αἰτίας κατὰ τὸν ἐν ἑαυτῷ δεσμὸν καὶ τὴν ἕνωσιν τὴν
θείαν. πρόεισι δὲ καὶ ἀπὸ τοῦ παντελοῦς ζῴου· τὸ γὰρ πᾶν
νοητὸν πολλῷ πρότερον ἢ τὸ αἰσθητὸν ἥνωται πρὸς ἑαυτό,
καὶ τὰ ἐν αὐτῷ τῶν ὅλων αἴτια πρὸ ἀναλογίας δι' ἀλλήλων
πεφοίτηκεν, ἃ καὶ ἡ ἀναλογία μιμουμένη πάντα ἐν πᾶσι
ποιεῖ καὶ τῶν αὐτῶν δυνάμεων μεταδίδωσι τοῖς διαφόροις.
πρόεισί γε μὴν καὶ ἀπὸ τῆς συνοχικῆς αἰτίας· καὶ γὰρ ἡ
ἀναλογία συνοχὴν ἐνέθηκεν ἄλυτον παντί, φησίν, οὖσαν
πλὴν τοῦ συνδήσαντος τοῖς ὑπ' αὐτῆς συνδεθεῖσι. προϊὼν
δὴ οὖν ἀπὸ τούτων τῶν αἰτίων ὁ δεσμὸς συνεκτικός ἐστι
καὶ κοινωνίας αἴτιος καὶ τῆς μιᾶς ἑνώσεως τῶν διακεκρι-
μένων *** ἁρμονίας χορηγὸς καὶ τῆς εἰς ἓν σπευδούσης τῶν
διαφόρων συμπνοίας,
καὶ ὁ νοῦς τῷ νοητῷ, παράγουσαν τὸ τῆς ἀληθείας φῶς, ὃ

686
δὴ πρώτιστος δεσμός ἐστι, δι' ἣν συνήρτηται πάντα ἀλλήλοις

καὶ ἔστιν ὡς πάντα εἰς ἑνὸς τελεῖ τελείωσιν, τὴν ὁμοιότητα
διαφόρων συμπνοίας, ἵνα δὴ ταῖς αἰτίαις, ἀφ' ὧν ἐνδίδοται,
παραπλήσιος ᾖ. τούτων δὴ διῃρημένων οὑτωσὶ καὶ ἀφωρι-
σμένων ἐπ' αὐτὸ τὸ προκείμενον ἐπανέλθωμεν.

διαφόρων συμπνοίας, ἵνα δὴ ταῖς αἰτίαις, ἀφ' ὧν ἐνδίδοται,
παραπλήσιος ᾖ. τούτων δὴ διῃρημένων οὑτωσὶ καὶ ἀφωρι-
σμένων ἐπ' αὐτὸ τὸ προκείμενον ἐπανέλθωμεν. ἐπειδὴ γὰρ
ἔδει τὸν κόσμον ὄντα γενητὸν ὁρατὸν εἶναι καὶ ἁπτόν, δε-
687
δέηται πυρὸς καὶ γῆς· διότι μὲν ὁρατός, πυρός· καὶ γὰρ
τὸ ὁρῶν ἐστιν αἰθερῶδες, διὸ καὶ ἀκτῖνας ἀφίησι, καὶ τὸ
δυνάμεσι, μᾶλλον μὴν ᾠκείωται ὁ μὲν ἀριθμὸς τῇ ἀριθμη-

τικῇ, ὁ δὲ ὄγκος τῇ γεωμετρικῇ, ἡ δὲ δύναμις τῇ ἁρμονικῇ.
καὶ διὰ ταῦτα μὲν οὖν τοῖς τρισὶν ἐχρήσατο τούτοις ὁ Πλά-
των, ἀριθμοῖς, ὄγκοις, δυνάμεσιν. εὖ δὲ καὶ ὅτι κοινούς
τινας λόγους ἀποδιδοὺς ἀπὸ τοῦ μέσου πεποίηται τὴν ἀρ-
χήν· τοῦτο γάρ ἐστι δι' οὗ πᾶσα ἀναλογία συνέστηκε, συν-
άγον τοὺς ἄκρους κατὰ τὸν λόγον καὶ διαπορθμεῦον τὸν
λόγον ἀπὸ τῆς ἑτέρας δυνάμεως ἐπὶ τὴν λοιπήν ἔστι γὰρ
ὁ μὲν κυρίως δεσμὸς ἡ ἀναλογία, δεσμὸς δὲ ὡς τὸ δι' οὗ
καὶ τὸ μέσον· δι' αὐτοῦ γὰρ ἡ ἀναλογία συνδεῖ τοὺς ἄκρους.
ἀπὸ τούτου τοίνυν ὡς οἰκειοτάτου τῇ φύσει τῆς ἀναλογίας
πεποίηται τὴν ἀρχὴν καὶ ὡς δι' αὐτοῦ τῆς σχέσεως ἐπι-
τελουμένης, διὸ καὶ μεσότητες προσαγορεύονται, καὶ ὅτι τέλος
ἐστὶ πάσης ταύτης ἀναλογίας ἡ ταυτότης· ἐπειδὴ γὰρ ἀπὸ ἰσό-
τητος προελήλυθεν, ἡ δὲ ἰσότης ταυτότης τίς ἐστιν, ἐπιστρέφει
πάντα πρὸς τὴν ἰσότητα καὶ τὴν ταυτότητα. λέγοιτο δ' ἂν
κυρίως ἐπὶ μὲν τῆς γεωμετρικῆς ἡ ταυτότης· ὁ γὰρ αὐτός
ἐστι λόγος· ἐπὶ δὲ τῆς ἀριθμητικῆς ἡ ἰσότης, ἐπὶ δὲ τῆς
ἁρμονικῆς ἡ ὁμοιότης. καὶ τρίτον ὅτι διὰ τῆς ταυτότητος
ἐπὶ τὴν ἕνωσιν ἡ ἄνοδος. ἐξήρτηται γὰρ ἡ μὲν ἐκ τῆς
ἀναλογίας σχέσις ἐγγινομένη τοῖς ὅροις τῆς ἰσότητος,
κεῖ, πρῶτον ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς προειρημένοις τὸ μαθη-

ματικὸν αὐτὸ καθ' αὑτὸ συντόμως ἀναλάβωμεν, ἔπειθ' οὑ-
τωσὶ καὶ τὴν φυσικὴν θεωρίαν προσαγάγωμεν τῇ λέξει· πῶς
γὰρ δυοῖν ὁμοίοιν ἐπιπέδοιν μία μεσότης καὶ δύο στερεῶν
ὁμοίων δύο μεσότητες, ἐπὶ τῶν ἀριθμῶν καθ' ἑαυτοὺς θεα-
σώμεθα· τὸ γὰρ ἀρχοειδὲς τῶν ἀριθμῶν καὶ αὐτοφυὲς πρὸ
τῆς γεωμετρικῆς ἀνάγκης ἀσπαστόν. ἔστωσαν δὴ οὖν δύο
τετράγωνοι τὸ πρῶτον ἀριθμοί, ἐννέα καὶ ἑκκαίδεκα, πλευ-
ρὰς ἔχοντες ὁ μὲν ἐλάττων δηλαδὴ τὸν τρία, ὁ δὲ μείζων
688
τὸν τέσσαρα. ταύτας πολλαπλασιάσαντες καὶ τὸν δυοκαίδεκα

ποιήσαντες ἀναλογίαν ἕξομεν ἐν τρισὶν ὅροις, τοῖς ἐννέα,
δυοκαίδεκα, ἑκκαίδεκα. ἀλλὰ δὴ εἰλήφθωσαν ἀριθμοὶ δύο
μὴ τετράγωνοι μέν, ὅμοιοι δ' οὖν ὅμως ἐπίπεδοι, καὶ ἔστωσαν
ὀκτωκαίδεκα καὶ τριακονταδύο, ὃ μὲν ἀπὸ τριάδος καὶ ἑξά-
δος γενόμενος, ὃ δὲ ἀπὸ τετράδος καὶ ὀγδοάδος. ἐὰν τοίνυν
πολλαπλασιάσωμεν ἢ τὴν τριάδα ἐπὶ τὴν ὀγδοάδα ἢ τὴν
ἑξάδα ἐπὶ τὴν τετράδα, ἔσται ἡμῖν ὁ τέσσαρα καὶ εἴκοσι
γεγονώς, ἀναλογίᾳ συνδέων τὸν ὀκτωκαίδεκα πρὸς τὸν δύο
καὶ τριάκοντα κατὰ τὸν ἐπίτριτον λόγον. τούτου δὲ αἴτιον
τὸ τὰς πλευρὰς αὐτῶν τὸν αὐτὸν ἔχειν λόγον. εἰ μὲν οὖν
αἱ τῶν παραληφθέντων ἀριθμῶν πλευραὶ μηδένα δέχοιντο
Πρόκλος. ., Σχόλια στον Τιμαιο του Πλάτωνα.

Vol.2, p. 30, line 26
τετράγωνοι τὸ πρῶτον ἀριθμοί, ἐννέα καὶ ἑκκαίδεκα, πλευ-
ρὰς ἔχοντες ὁ μὲν ἐλάττων δηλαδὴ τὸν τρία, ὁ δὲ μείζων
τὸν τέσσαρα. ταύτας πολλαπλασιάσαντες καὶ τὸν δυοκαίδεκα
ποιήσαντες ἀναλογίαν ἕξομεν ἐν τρισὶν ὅροις, τοῖς ἐννέα,
δυοκαίδεκα, ἑκκαίδεκα. ἀλλὰ δὴ εἰλήφθωσαν ἀριθμοὶ δύο
μὴ τετράγωνοι μέν, ὅμοιοι δ' οὖν ὅμως ἐπίπεδοι, καὶ ἔστωσαν
ὀκτωκαίδεκα καὶ τριακονταδύο, ὃ μὲν ἀπὸ τριάδος καὶ ἑξά-
δος γενόμενος, ὃ δὲ ἀπὸ τετράδος καὶ ὀγδοάδος. ἐὰν τοίνυν
πολλαπλασιάσωμεν ἢ τὴν τριάδα ἐπὶ τὴν ὀγδοάδα ἢ τὴν
ἑξάδα ἐπὶ τὴν τετράδα, ἔσται ἡμῖν ὁ τέσσαρα καὶ εἴκοσι
γεγονώς, ἀναλογίᾳ συνδέων τὸν ὀκτωκαίδεκα πρὸς τὸν δύο
καὶ τριάκοντα κατὰ τὸν ἐπίτριτον λόγον. τούτου δὲ αἴτιον
τὸ τὰς πλευρὰς αὐτῶν τὸν αὐτὸν ἔχειν λόγον. εἰ μὲν οὖν
αἱ τῶν παραληφθέντων ἀριθμῶν πλευραὶ μηδένα δέχοιντο
μέσον αὐτῶν ἀνὰ λόγον, πάντες οἱ ἐκ τούτων ἐπίπεδοι γεγο-
νότες ὅμοιοι μιᾷ συνδεθήσονται μεσότητι κατὰ τὸν εἰρημένον
ἡμῖν τρόπον· εἰ δέ γε αἱ πλευραὶ καὶ αὐταὶ δέχοιντό τινα
μέσον ἀνὰ λόγον ἀριθμόν, καὶ οἱ ἐξ αὐτῶν ἐπίπεδοι πλείους
μιᾶς ἀναγκαίως ἐπιδέξονται μεσότητας.

Vol.2, p. 31, line 11
ἡμῖν τρόπον· εἰ δέ γε αἱ πλευραὶ καὶ αὐταὶ δέχοιντό τινα

μέσον ἀνὰ λόγον ἀριθμόν, καὶ οἱ ἐξ αὐτῶν ἐπίπεδοι πλείους
μιᾶς ἀναγκαίως ἐπιδέξονται μεσότητας. ἔστωσαν γάρ, εἰ βού-
689
λει, δύο τετράγωνοι ὅ τε ἑκκαίδεκα καὶ ὁ ὀγδοηκονταέν, καὶ

τοῦ μὲν ἔστω πλευρὰ ἡ τετράς, τοῦ δὲ ἡ ἐννεάς. ἐπεὶ τοίνυν
τῆς τετράδος καὶ τῆς ἐννεάδος μέση ἀνὰ λόγον ἑξὰς κατὰ τὸν
ἡμιόλιον, ἀνάγκη καὶ μεταξὺ τῶν ἀπ' αὐτῶν πλείους μιᾶς
μεσότητος ἐμπίπτειν. ἡ μὲν γὰρ τετρὰς ἐπὶ τὴν ἑξάδα ποι-
ήσει τὸν εἴκοσι καὶ τέσσαρα, ἡ δὲ ἑξὰς ἐφ' ἑαυτὴν μὲν τὸν
ἀπ' αὐτῆς τετράγωνον, ἐπὶ δὲ τὴν ἐννάδα τὸν πεντηκοντα-
τέσσαρα, καὶ ἔσται συνεχὴς ἀναλογία ἐν ὅροις τῷ ἑκκαίδεκα,
τῷ εἰκοσιτέσσαρα, τῷ τριακονταέξ, τῷ πεντηκοντατέσσαρα,
τῷ ὀγδοηκονταέν· πλείους ἄρα μεσότητες μιᾶς ἐφ' ὧν αἱ
πλευραὶ μέσον ἀνὰ λόγον ἔχουσι. διό μοι δοκεῖ καὶ πάνυ
μετ' ἀσφαλείας ὁ Πλάτων μὴ ὅτι μία πάντως ἡ μεσότης ἐπὶ
τῶν ὁμοίων ἐπιπέδων εἰπεῖν, ἀλλ' ὅτι μίαν ἐξαρκεῖν δυνατόν·

Vol.2, p. 31, line 27
καὶ γὰρ πλειόνων γιγνομένων ἀρκεῖ καὶ ἡ μία συνάπτειν·

τὸν γοῦν ὀγδοήκοντα καὶ ἓν τῷ ἑκκαίδεκα συνάπτει καὶ μό-
νον ὁ τριακονταὲξ κατὰ τὸν διπλασιεπιτέταρτον λόγον. περὶ
μὲν οὖν τῶν ὁμοίων ἐπιπέδων τοσαῦτα ῥητέον. μεταβαί-
νωμεν δὲ ἐπὶ τοὺς ὁμοίους ἤδη στερεοὺς καὶ κατίδωμεν
τὰς ἐν τούτοις μεσότητας. ἔστωσαν δὴ οὖν κύβοι δύο πρῶ-
τον ὅ τε ὀκτὼ καὶ ὁ εἰκοσιεπτά, πλευρὰς ἔχοντες ὃ μὲν δυάδα,
τριάδα δὲ ἅτερος. τούτοιν τοῖν κύβοιν δύο μεσότητες ἔσονταί
πως, ὃ μὲν ἐκ τοῦ δὶς δύο τρὶς γενόμενος, ὁ δυώδεκα καὶ
διὰ τοῦτο ὢν δοκίς, ὃ δὲ ἐκ τοῦ τρὶς τρία δίς, ὁ ὀκτωκαί-
δεκα καὶ διὰ τοῦτο πλινθίς, καὶ ποιήσουσιν ἀναλογίαν συν-
εχῆ πρὸς τοὺς εἰρημένους κύβους κατὰ τὸν ἡμιόλιον λόγον.
καὶ ὁρᾷς, ὅπως ἑκάτερος τῶν μέσων δύο μὲν ἔχει πλευρὰς
ἀπὸ τοῦ παρακειμένου κύβου, τὴν δὲ λοιπὴν ἀπὸ θατέρου
τῶν κύβων· χρήσιμον δὲ καὶ τοῦτο πρὸς τὴν φυσιολογίαν ἡμῖν
ἔσται. πάλιν, εἰ μὴ κύβοι μὲν εἶεν, στερεοὶ δὲ ὅμοιοι, δύο
μέσους ἕξουσιν ἀνὰ λόγον ἀριθμούς. ἔστωσαν γὰρ ὅμοιοι
δύο στερεοὶ ὅ τε εἰκοσιτέσσαρα καὶ ὁ ἑκατὸν ἐνενηκονταδύο,
πλευραὶ δὲ αὐτοῖν τοῦ μὲν δυάς, τριάς, τετράς, τοῦ δὲ
τετράς, ἑξάς, ὀγδοάς, ⟦καὶ⟧ ἀπὸ μὲν δὴ δυάδος καὶ τριάδος
καὶ ὀγδοάδος ἔσται ὁ τεσσαράκοντα καὶ ὀκτώ,

690
καὶ ὁρᾷς, ὅπως ἑκάτερος τῶν μέσων δύο μὲν ἔχει πλευρὰς
ἀπὸ τοῦ παρακειμένου κύβου, τὴν δὲ λοιπὴν ἀπὸ θατέρου
τῶν κύβων· χρήσιμον δὲ καὶ τοῦτο πρὸς τὴν φυσιολογίαν ἡμῖν
ἔσται. πάλιν, εἰ μὴ κύβοι μὲν εἶεν, στερεοὶ δὲ ὅμοιοι, δύο
μέσους ἕξουσιν ἀνὰ λόγον ἀριθμούς. ἔστωσαν γὰρ ὅμοιοι
δύο στερεοὶ ὅ τε εἰκοσιτέσσαρα καὶ ὁ ἑκατὸν ἐνενηκονταδύο,
πλευραὶ δὲ αὐτοῖν τοῦ μὲν δυάς, τριάς, τετράς, τοῦ δὲ
τετράς, ἑξάς, ὀγδοάς, ⟦καὶ⟧ ἀπὸ μὲν δὴ δυάδος καὶ τριάδος
καὶ ὀγδοάδος ἔσται ὁ τεσσαράκοντα καὶ ὀκτώ, ἀπὸ δὲ τετρά-
δος καὶ ἑξάδος καὶ αὖθις τετράδος ὁ ἐνενηκονταέξ· καὶ
ἔσται ἀναλογία συνεχὴς κατὰ τὸν διπλάσιον λόγον ἐν ὅροις
τοῖς εἰκοσιτέσσαρα καὶ τεσσαράκοντα καὶ ὀκτὼ καὶ ἐνενη-
κονταὲξ καὶ ἑκατὸν ἐνενηκονταδύο. κἀνταῦθα δὲ τῶν μέσων
ἑκάτερος δύο μὲν ἔχει πλευρὰς τοῦ παρ' αὐτὸν τῶν ἄκρων
ὁμοίου στερεοῦ, μίαν δὲ θατέρου, καθάπερ ἐπὶ τῶν προ-
ειρημένων. τῶν ἄρα ὁμοίων στερεῶν δύο μεσότητες ἐξαρ-
κοῦσιν, ὥσπερ δὴ καὶ αὐτός φησιν, ὅτι τὰ στερεὰ δύο
μεσότητες προσαρμόττουσι, μία δὲ οὐδέποτε. τί
οὖν; φαίη τις ἄν· δύο στερεῶν ἀριθμῶν τοῦ τε ἑξηκοντα-
τέσσαρα καὶ τοῦ ἑπτακόσια εἰκοσιεννέα οὐχὶ μία μόνη με-
σότης ἐστίν, ὁ διακόσια δεκαέξ; ἔστι γὰρ ὁ μὲν ἑξηκοντα

Vol.2, p. 103, line 10
δημιουργίας ἀπολήγει, ὅτε δὲ κατ' ἐπιστροφὴν ἀπὸ τῶν ἐσχά-

των ὁρμώμενος ἐπὶ τὰς ἀκρότητας ἀνατρέχει τοῦ παντὸς αὐ-
τοῖς ἑπομένως τοῖς πράγμασιν· καὶ γὰρ πρόεισι πάντα καὶ
ἐπιστρέφει πρὸς τὴν ἑαυτῶν αἰτίαν καὶ τὴν ἀρχήν, ἀφ' ἧς
προελήλυθε, κύκλον τινὰ τοῦτον δημιουργικὸν ἐπιδεικνύμενα.
τὴν μὲν δὴ κατὰ πρόοδον τῶν τοῦ κόσμου πληρωμάτων
τάξιν ἐν τοῖς προειρημένοις ἡμῖν παραδέδωκεν [30 B], ὅτε
νοῦν μὲν ἐν ψυχῇ, ψυχὴν δὲ ἐν σώματι θεὶς τὸ
πᾶν συνετεκτήνατο· τὴν δὲ κατ' ἐπιστροφὴν ἐν τούτοις
διαπεραίνεται, πρῶτον μὲν τὰ ἐναντία λαβὼν ἐν τῷ παντὶ
καὶ τούτοις δύο μέσα προσθεὶς καὶ ταῦτα δι' ἀναλογίας
ἑνώσας, ἔπειτα ὅλον ἐξ ὅλων συμπληρώσας τὸν κόσμον σχῆμά
τε αὐτῷ περιθεὶς νοερὸν καὶ δύναμιν πρὸς μετουσίαν τῆς
θείας ζωῆς καὶ κίνησιν νοῦν ἀπομιμουμένην καὶ ἀεὶ τελειό-
τερον αὐτὸν ταῖς προσθήκαις ἀπεργασάμενος, ἐφ' ἅπασι δὲ
τούτοις τὴν ψυχὴν εἰσοικίζων εἰς τὸ πᾶν καὶ πάντα ζωῆς
ἀποπληρῶν, ἄλλα δὲ ἄλλης, αὐτῇ τε τῇ ψυχῇ νοῦν ἐφιστὰς
691
καὶ διὰ τούτου συνάπτων αὐτὴν πρὸς τὴν ἑαυτῆς πηγήν

(νοῦ γὰρ ἡ τοῦ παντὸς ψυχὴ μεταλαχοῦσα καὶ αὐτοῖς συν-
άπτεται τοῖς νοητοῖς) καὶ οὕτω καταλήγων ἐπὶ τὴν ἀρχήν,

Vol.2, p. 109, line 14
ἐξηγήσατο· δυνατὸν γὰρ ἔφη καὶ κύκλῳ κινεῖσθαι μὴ κύκλον,

ὡς τὴν περιαγομένην λίθον, καὶ μὴ κύκλῳ κύκλον, ὡς τὸν
τροχὸν κυλιόμενον, ἴδιον δὲ τοῦ κόσμου τὸ κύκλον ὄντα
κύκλῳ περιιέναι διὰ τὴν περὶ τὸ κέντρον χορείαν. ἔτι δὲ
μειζόνως ὁ θεῖος Ἰάμβλιχος διττὸν εἶναί φησι τὸν κύκλον,
τὸν μὲν ψυχικόν, τὸν δὲ σωματικόν, καὶ θατέρῳ κινεῖσθαι
τὸν λοιπόν· δῆλον δέ, ποτέρῳ πότερον· τοῦτο γὰρ καὶ τοῖς
προειρημένοις ἐστὶν ἀκόλουθον καὶ τοῖς ῥηθησομένοις σύμ-
φωνον· κατὰ γὰρ τὸν ψυχικὸν κύκλον κινήσει τὸν σωματι-
κὸν προϊὼν [36D ss] αὐτὸς ὁ φιλόσοφος καὶ τὰς διττὰς
ἀνακυκλήσεις εἰς ἀναλογίαν ἄξει τῶν ἐν τῇ ψυχῇ περιόδων.
καὶ τοῦτο μὲν τοιαύτην ἔχει κατ' ἀμφοτέρους τὴν ἐξήγησιν.
καὶ μὴν καὶ τὸ τρισὶν ὀνόμασιν ὅλην τοῦ οὐρανοῦ τὴν
μακαριότητα περιλαβεῖν οἰκειότατόν ἐστι τῷ κατὰ τριπλῆν
αἰτίαν ὑφεστηκότι, τὴν τελικήν, τὴν παραδειγματικήν, τὴν
δημιουργικήν. ἐπεὶ καὶ αὐτῶν τῶν ὀνομάτων τὸ μὲν ἀπὸ
τῆς τελικῆς αἰτίας εἴληπται, καθάπερ τὸ ἕν –

Vol.2, p. 111, line 31
θεός. ἔχεις οὖν πάλιν ἀρετὴν καὶ γνῶσιν ἑαυτοῦ καὶ φι-
λίαν ἐν τῷ κόσμῳ, τὴν μὲν ἀπὸ ψυχῆς, τὴν δὲ ἀπὸ νοῦ,
τὴν δὲ θεόθεν ἐπ' αὐτὸν καθήκουσαν. ὥστε εἰκότως καὶ ὁ
Πλάτων ἐπήνεγκεν, ὅτι διὰ ταῦτα εὐδαίμονα θεὸν αὐ-
τὸν ἐγεννήσατο, ψυχώσας αὐτὸν καὶ ἑαυτῷ γνώριμον
ποιήσας καὶ πρὸς ἑαυτὸν φίλον ἀπεργασάμενος· ψυχῆς γὰρ
παρουσία καὶ νοῦ μετουσία καὶ ἑνώσεως ὑποδοχὴ θεὸν ἀπο-
τελεῖ τὸ πᾶν. καὶ οὗτος ἦν ὁ ποτὲ ἐσόμενος θεὸς ὁ νῦν
τῷ λόγῳ συμπεπληρωμένος, ἀπόπαν ἐψυχωμένος, νενοωμένος,
ἡνωμένος· ἡ δὲ ἕνωσις παρῆν μὲν αὐτῷ καὶ κατὰ τὸν τῆς
ἀναλογίας δεσμόν, πολλῷ δὲ πλέον ἀπὸ τῆς μιᾶς ψυχῆς καὶ
ἀπὸ τοῦ ἑνὸς νοῦ· διὰ γὰρ τούτων μείζους οἱ δεσμοὶ καὶ
κρείττων ἕνωσις εἰς τὸ πᾶν προελήλυθεν. ἔτι δὲ καὶ τού-
692
των ἐπέκεινα τῶν ἑνώσεων ἡ θεία φιλία καὶ ἡ τοῦ ἀγαθοῦ

χορηγία συνέχει τὸν ὅλον κόσμον· κρατερὸς μὲν γὰρ καὶ
ὁ δεσμὸς ὁ ἀπὸ νοῦ καὶ ψυχῆς, ὡς καὶ Ὀρφεύς φησιν,
ἀλλὰ μείζων ἡ τῆς χρυσῆς σειρᾶς ἕνωσις καὶ μειζόνων
αἰτία τοῖς πᾶσιν ἀγαθῶν. καὶ μὴν καὶ τὴν εὐδαιμονίαν
οἰκείως τῷ παντὶ ληπτέον· ἐπειδὴ γὰρ ἐξήρτηται τοῦ πατρι-
κοῦ νοῦ καὶ τῆς ὅλης δημιουργίας, καὶ ζῇ κατ' ἐκείνας
τὰς αἰτίας ἑπομένως τε ἐκείναις εὔδαιμόν ἐστι· δαίμων

Vol.2, p. 119, line 15
κατὰ συμβεβηκὸς τῇ ψυχῇ τὸ ἄρχειν ἢ τὸ ἄρχεσθαι τῷ σώ-

ματι, κατ' αὐτὸ δὲ τὸ εἶναι παρῆκται δεσπότις μὲν ἡ ψυχὴ
τοῦ σώματος, ὑπήκοον δὲ τὸ σῶμα τῆς ψυχῆς. διὸ καὶ
αὐτοφυῶς ἀλλήλοις συνάπτεται, καὶ τό τε σῶμα πρὸς μετ-
ουσίαν ἐγείρεται τῆς ψυχῆς καὶ ἡ ψυχὴ πρὸς τὴν ἐπιμέ-
λειαν τοῦ σώματος. ἔτι τὸ ἐκ τῶνδε καὶ τὸ τοιῷδε
τρόπῳ τά τε γένη τὰ συστήσαντα τὴν ψυχὴν εἰς φῶς ἐξα-
γαγεῖν βούλεται καὶ τὸν τρόπον τῆς συγκράσεως αὐτῶν καὶ
τοὺς λόγους, καθ' οὓς τὸ κρᾶμα διῄρηται· καὶ γὰρ τὸ σω-
ματικὸν ἔκ τινων συνέστησε στοιχείων καὶ κατά τινα τρόπον,
ἀναλογίαν αὐτῶν τινα καὶ δεσμὸν φυσικὸν μηχανησάμενος.
εἰ δὲ ἐκ τῶνδε καὶ τρόπῳ τοιῷδε παρήγαγεν ὁ θεὸς τὴν
ψυχήν, καὶ τὸ οἷον ὑποκείμενον αὐτῆς καὶ τὸ εἶδος ὑφί-
στησιν ὁ θεός. γελοῖον οὖν τὴν μὲν οὐσίαν αὐτῆς ἀγένητον
λέγειν, εἴπερ ἐκ τοιῶνδε ὑπέστη στοιχείων, τὸ δὲ εἶδος γε-
νητόν· ἄμφω γὰρ παράγειν φησὶ [69A ss] τὸν θεόν, καὶ
τὴν οἷον ὕλην τῆς ψυχῆς καὶ τὸν λόγον, καθ' ὃν τοιῶσδε
μεμόρφωται συνδεθεῖσα ταῖς μεσότησιν. εἰ δὲ καὶ τὰ οἷον
στοιχεῖα αὐτῆς ἀπεγέννα, τὴν οὐσίαν, τὸ ταυτόν

Vol.2, p. 127, line 15
αὕτη τῆς νοητῆς οὐσίας καὶ τῆς αἰσθητῆς. καὶ τάξαντες

τὸν τρόπον τοῦτον τὴν ὅλην περὶ τῆς ψυχῆς θεωρίαν εἰς
πέντε κεφάλαια διαιρήσομεν, τὸ μὲν πρῶτον περὶ τῆς ὑπάρ-
ξεως τῆς ψυχῆς εἶναι λέγοντες, τὸ δὲ δεύτερον περὶ τῶν ἐν
αὐτῇ λόγων καὶ τῆς ἁρμονίας, τὸ δὲ τρίτον περὶ τῆς ἰδέας
αὐτῆς, τὸ δὲ τέταρτον περὶ τῶν πολλῶν ἐν αὐτῇ δυνάμεων,
τὸ δὲ πέμπτον περὶ τῶν ἐνεργειῶν· ἐπεὶ καὶ ὅτε τὸν περὶ
693
σώματος ἐποιεῖτο λόγον αὐτὸ καθ' ἑαυτὸ τὸ σωματοειδὲς τοῦ

κόσμου θεωρῶν, πρώτην μὲν αὐτὴν παρεδίδου τὴν ὑποκει-
μένην φύσιν τῷ σώματι τὰ στοιχεῖα παράγων εἰς μέσον,
ἔπειτα τὴν ἁρμονίαν αὐτῶν – ἡ γὰρ ἀναλογία καὶ ὁ δι'
ἀναλογίας δεσμὸς εἰκὼν ἦν τῆς ἁρμονίας τῆς ψυχικῆς –
καὶ τρίτον τὴν ἰδέαν, ὅλον ἐξ ὅλων σφαιροειδῆ τὸν κόσμον
ἀποφαίνων, τέταρτον δὲ τὰς δυνάμεις, ἀφαιρῶν μὲν τὰς με-
ριστὰς καὶ διὰ μερικῶν ὀργάνων ἐπιτελουμένας, τὰς δὲ ὅλας
καὶ τελείας τῷ τοῦ παντὸς ζῴῳ διδούς, πέμπτον δὲ τὰς
ἐνεργείας, τὴν κίνησιν τὴν νοερὰν καὶ ἔμφρονα τῷ σώματι
περιτιθείς. κατὰ τὰ αὐτὰ δὲ καὶ τὴν τῆς ψυχῆς θεωρίαν
τοῖς πέντε τούτοις κεφαλαίοις διεῖλεν. ὅτι μὲν οὖν εἰκότως
ἡ ψυχογονία τῷ Πλάτωνι τεθεώρηται καὶ πόσοις καὶ τίσι
κεφαλαίοις διῄρηται, διὰ τούτων ἔστω δῆλον.

Vol.2, p. 281, line 25
ἀπραγμόνως ἐνεργεῖ· πᾶν γὰρ τὸ κατ' οὐσίαν ποιοῦν ἃ

ποιεῖ μετὰ ῥᾳστώνης ποιεῖ. τὸ δὲ ἐτεκταίνετο δηλοῖ μὲν
καὶ τὴν διὰ τῶν στερεῶν καὶ ἀντιτύπων προϊοῦσαν τοῦ
δημιουργοῦ ποίησιν, δηλοῖ δὲ καὶ τὴν ἔξωθεν ἐπισκευαστὴν
διαμόρφωσιν καὶ εἰδοποιίαν τῶν αἰσθητῶν, καὶ μονονουχὶ
τοῖς Ἡφαιστείοις ὀργάνοις παραδίδωσιν αὐτὸν χρώμενον, οἷς
ἐκεῖνος χαλκεύει τὸν ὅλον οὐρανόν, διαζωγραφῶν τὰ πάντα
τοῖς εἴδεσι καὶ τορνεύων τοὺς ὄγκους καὶ σχηματίζων ἑκά-
στους κατὰ τὸ προσῆκον αὐτοῖς εἶδος. τριττῆς δὲ οὔσης
τῆς περὶ τὸ πᾶν δημιουργίας, πρώτης μὲν καθ' ἣν ἐκ τῶν
στοιχείων ἀναλογίᾳ δεθέντων ὅλον ἐξ ὅλων αὐτὸ παρήγαγε,
τῆς δὲ δευτέρας καθ' ἣν ἐκ τῶν ὅλων αὐτὸ σφαιρῶν διεκό-
σμησεν· ἀδύνατον γὰρ ἐκ τῶν στοιχείων ὂν μὴ διῃρῆσθαι
ταῖς σφαίραις· τρίτης δὲ τῆς ἐκ τῶν μερικῶν αὐτὸ συμπλη-
ρούσης ζῴων, οὐρανίων, ἀερίων, ἐνυδρίων, χθονίων, ἐν
τούτοις τὴν μέσην ἡμῖν ἐξέφηνεν· ὁ γὰρ τεκταινόμενος
εἴσω τῆς ψυχῆς πᾶν τὸ σωματοειδὲς τῆς διῃρημένης εἰς
τοὺς κύκλους δηλονότι κατὰ τὰς σφαίρας αὐτὸ διαιρῶν
τεκταίνεται· τῶν γὰρ κύκλων αἱ σφαῖραι δήπου εἰκόνες, ἃς
διαμορφῶν τεκταίνεσθαι λέγεται πᾶν τὸ σωματοειδὲς ἐντὸς
τῶν τῆς ψυχῆς κύκλων.

694
Vol.2, p. 283, line 19
δὲ προσαρμόσαι τὴν ἐναρμόνιον ὁμιλίαν τοῦ σώματος πρὸς

τὴν ψυχήν, ἐκείνης τε τὰ ἑαυτῆς πραττούσης καὶ τούτου
τὴν οἰκείαν τάξιν διαφυλάττοντος καὶ οὐ περισπῶντος τὴν
νόησιν τῆς θείας οὐσίας οὐδὲ καθέλκοντος· τοῦτο γάρ ἐστι
τὸ ἐναρμόνιον τῆς κοινωνίας εἶδος. εἰ δὲ ἐν τῇ τοῦ χεί-
ρονος ὁμιλίᾳ καὶ κρείττονος ἀφίσταται τὸ κρεῖττον τῆς ἑαυ-
τοῦ τελειότητος, ἢ τὸ χεῖρον παρεμπῖπτον θόρυβον παρέχει
ταῖς τοῦ κρείττονος ἐνεργείαις, ἀνάρμοστός ἐστιν ἡ τοιαύτη
κοινωνία καὶ πλημμελής. καὶ ἡ ψυχὴ ἄρα κατὰ τοὺς ἁρ-
μονικοὺς ὑπέστη λόγους, καὶ τὸ σωματοειδὲς ἅπαν πρὸς
αὑτὸ δι' ἀναλογίας ἐγένετο φίλον, καὶ τὸ ὅλον ἐναρμονίως
συνετέθη. τίνες οὖν τῶν δεσμῶν τούτων ἀλυτώτεροι καὶ
ἀιδιώτεροι καὶ θειότεροι φανεῖεν ἄν; οὐδένες· πλὴν εἰ λέγοι
τις τὴν τοῦ δήσαντος βούλησιν αὐτὴν τὴν τῶν δεδεμένων
ἐξῃρημένην.

Vol.2, p. 294, line 6
φορον αὐτῆς· τὸ μὲν γὰρ κάλλιστον τῶν γεγονότων ἐπεκά-

λεσε πρότερον, τὴν δὲ ἀρίστην τῶν γενομένων νῦν· κοινὸν
δὲ ἀμφοτέρων τὸ ὑπὸ τοῦ ἀρίστου γεγονέναι. ἀλλ' ἣ μὲν
ὡς ἔγγιον τοῦ ποιήσαντος ἀρίστη καὶ αὐτή ἐστι, τὸ δὲ ὡς
πορρωτέρω κάλλιστον μέν, οὐκ ἄριστον δέ· δεύτερον γὰρ τοῦ
ἀρίστου τὸ κάλλιστον, ὥσπερ τοῦ ἀγαθοῦ τὸ κάλλος. δόξειε
δ' ἂν ἐν τούτοις τὸν δημιουργὸν ἄριστον λέγειν τῶν νοη-
τῶν καὶ ἀεὶ ὄντων, ὡς τὴν ψυχὴν ἀρίστην τῶν γεννηθέν-
των, καὶ μαρτυρεῖν τοῖς ἕνα θεὸν πρὸ τοῦ κόσμου ποιοῦσιν.
ἀλλὰ καὶ εἰ οὕτω τις ἀκούοι τῆς ῥήσεως ἀναστρέψας αὐτήν,
ὅμως ἐκ τῆς ἀναλογίας δῆλον, ὅτι τὰ νοητὰ καὶ ἀεὶ ὄντα
οὐ τὰ ἐν αὐτῷ εἴδη θήσομεν, ἀλλὰ μετ' αὐτὸν ἑτέρας οὐ-
σίας, εἴπερ ὃν ἔχει λόγον ἡ ψυχὴ πρὸς τὰ γεννηθέντα πάντα,
τοῦτον ὁ δημιουργὸς πρὸς τὰ ἀεὶ ὄντα. καὶ ἢ ποιήσομεν
αὐτὸν εἰς τὰ μετ' αὐτὸν βλέπειν, καίτοι γε δημηγορῶν αὐ-
τὸς καὶ τοῖς νέοις θεοῖς ἐγχειρίζων τὴν τῶν θνητῶν δημι-
ουργίαν ὅρα τί φησι [41 C]· μιμούμενοι τὴν ἐμὴν
δύναμιν περὶ τὴν ὑμετέραν γένεσιν· οὐκ αὐτὸς ἄρα
μιμούμενος τὰ μετ' αὐτὸν δημιουργεῖ τὰ ἀθάνατα τῶν ζῴων,
695

Vol.2, p. 297, line 23
περὶ τῶν δυνάμεων. ταῦτ' οὖν ὁ Πλάτων ἀνακεφαλαιού-

μενός φησιν, ὅτι συγκέκρατο μὲν ἡ ψυχὴ πάντως ἐκ τριῶν
μοιρῶν, οὐσίας, ταὐτοῦ, θατέρου, καὶ εἴρηται, τίς ἡ σύγ-
κρασις, καὶ ὅτι ζῳογονική (μετὰ τοῦ δημιουργοῦ γὰρ ὑφί-
στησι τὴν ψυχὴν ἡ μονοειδὴς αἰτία τῶν ψυχῶν), καὶ πῶς
ἡ τριὰς προσήκει τῇ ψυχῇ, καὶ ἐκ ποίων γενῶν, ὅτι τῶν
μέσων· ἐμεμέριστο δὲ ἀνὰ λόγον κατὰ τὴν γεωμετρικὴν τοῖς
διπλασίοις καὶ συνεδέδετο πάλιν διὰ τῶν λοιπῶν μεσοτήτων
(δεσμοὺς γὰρ αὐτὰς ἐκάλεσε) καὶ ἀνεκυκλεῖτο διὰ τοὺς κύκλους,
ἃ δὴ τήν τε ἁρμονίαν αὐτῆς καὶ τὸ εἶδος συνείληφε· καὶ
γὰρ ἐπὶ τῆς ἁρμονίας ὁ μερισμὸς προηγεῖται τῆς ἀναλογίας
καὶ ἐπὶ τοῦ εἴδους ἡ σχίσις τῆς συναφῆς, ἔστι δὲ ἐν ἑκα-
τέρῳ καὶ τὸ λοιπόν· ἥ τε γὰρ σύνδεσις ἔμφασιν ἔχει τῆς
λύσεως (ἐκ γὰρ τῶν λελυμένων ἡ δέσις) καὶ ἀνὰ λόγον ὁ
μερισμὸς τῆς συνδέσεως· ἡ γὰρ ἀναλογία δεσμῶν ὁ κάλ-
λιστος, ὡς εἴρηται πρότερον [31 C], καὶ ἡ ψυχὴ μεμέ-
ρισται μὲν Τιτανικῶς, ἥρμοσται δὲ Μουσικῶς, ἐπεὶ καὶ ἡ
ὕπαρξις αὐτῆς διῄρηται μὲν τριχῇ Διονυσιακῶς, συγκέκρα-
ται δὲ ζῳογονικῶς. ἔτι τοίνυν τὸ τρίτον εἰς τὰς ἐν αὐτῇ
δυνάμεις διῄρητο, καθ' ἃς ἀνακυκλεῖται πρὸς ἑαυτήν· οἱ
γὰρ διττοὶ κύκλοι δυνάμεις ἦσαν αὐτῆς. τούτων δὴ οὖν

Vol.3, p. 169, line 23
ἀρχηγικὰς αἰτίας τῶν βασιλειῶν· ἐκεῖθεν γὰρ πάσαις καὶ κατ'

ἐκείνας ἡ γένεσις, διὸ δὴ καὶ ἡμῖν πρὸς ἐκείνας ἀποβλεπτέον.
ἔνιοι μὲν οὖν φασιν, ὅτι τοὺς μὲν ἀνὰ λόγον τοῖς δύο
βασιλεῦσιν ἐν οὐρανῷ καταλέλοιπε ζητεῖν, Φάνητι λέγω καὶ
Νυκτί· δεῖ γὰρ ⟦αὐ⟧τοὺς ἐν ὑπερτέρᾳ τάξει ποιεῖν καὶ ἐν
τοῖς ἐγκοσμίοις, διότι δὴ καὶ πρὸ τοῦ κόσμου τῶν νοερῶν
ἡγοῦνται θεῶν, ἐν τῷ ἀδύτῳ διαιωνίως ἱδρυμένοι, καθά
φησιν Ὀρφεύς, αὐτοῦ τοῦ Φάνητος, τὴν κρύφιον αὐτῶν
τάξιν καὶ ἀνέκφαντον ἐκεῖνος ἄδυτον ἀποκαλῶν. εἴτε οὖν
τὴν ταὐτοῦ περιφορὰν καὶ τὴν θατέρου τάττειν ἐθέλοι τις
εἰς τὴν τούτων ἀναλογίαν ὡς ἄρρεν καὶ θῆλυ καὶ πατρικὸν
καὶ γεννητικόν, οὐκ ἂν ἁμαρτάνοι τῆς ἀληθείας, εἴτε ἥλιον
696
καὶ σελήνην ὡς ἐν τοῖς πλανωμένοις ἀντιθέτους, ὁ μὲν

ἥλιος τὴν ὁμοιότητα [τὴν] πρὸς τὸν Φάνητα δια[σώσει, ἡ
δὲ] σελήνη τὴν πρὸς τὴν Νύκτα. [εἰ δὲ τοῦτο] ἀληθές,
ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, [τὸν ἕν]α τῶν ὅλων δημιουργὸν [ἀνὰ λό-
γ]ον ἱδρύσας τῷ πατρὶ [τῷ] Φάνητι νοερὸν ... καὶ αὐ-
τόν (καὶ γὰρ ... ταύτης ἐστὶ τῶν κόσμων ... ποιεῖν ὁ
θεολόγος, ὥσπερ οὗτος τοῦ τε Οὐρανοῦ καὶ τῆς Γῆς)·
τὸν δὲ κρατῆρα τὸν ζῳογόνον τῇ Νυκτὶ τῇ πᾶσαν ἐκ τῶν
ἀφανῶν παραγούσῃ ζωὴν μετὰ τοῦ Φάνητος, ὡς καὶ ὁ

Vol.3, p. 174, line 19
ὀνόματι τούτῳ τὴν ὕλην προσαγορευόντων, οὐρανὸν δὲ αὐ-

τὸν τὸν τοιοῦτον νοῦν, ὡς διορίζοντα τὸ ἔσχατον ἀπὸ τοῦ
ἐν σχέσει πρῶτον καὶ ὡς ὑφιστάντα τόνδε τὸν οὐρανὸν διὰ
τῆς ἑαυτοῦ σχέσεως· σῴζει γοῦν τὸ σῶμα καὶ ἐφ' ἡμῶν ἡ
τῆς ψυχῆς πρὸς αὐτὸ σχέσις. ταῦτα δὲ εἰδὼς ἡγοῦμαι
δεῖν ὥσπερ ἀσφαλοῦς πείσματος ἔχεσθαι τῆς τοῦ καθ-
ηγεμόνος ἡμῶν παραδόσεως· διὰ γὰρ ταύτης τὰ μὲν
πλημμελῆ τῶν δοξασμάτων φευξόμεθα, ταῖς δὲ καθαρωτάταις
ἐννοίαις Ἰαμβλίχου συνεψόμεθα. πρῶτον οὖν ὑπομνή-
σομεν ἡμᾶς αὐτούς, ὅτι περὶ τῶν ὑπὸ σελήνην θεῶν ὁ λόγος
καὶ ὅτι πανταχοῦ πάντες καὶ ὅτι κατ' ἀναλογίαν προεληλύ-
θασι τῶν νοητῶν καὶ νοερῶν βασιλέων. ἔπειθ' οὑτωσὶ τού-
τοις πιστεύοντες λέγομεν, ὅτι καθάπερ ὁ πρώτιστος οὐρανὸς
τῶν νοερῶν θεῶν ὅρος ἐστὶ καὶ συνοχεὺς τὸ μέτρον ἔκ τ'
αὐτοῦ τἀγαθοῦ καὶ ἀπὸ τῶν νοητῶν θεῶν εἰς τοὺς νοε-
ροὺς διακόσμους ἧκον συνέχων, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ οὗτος
ὁ οὐρανὸς ὅρος ἐστὶ τῶν γενεσιουργῶν θεῶν καὶ συνοχεὺς
τὸ μέτρον τὸ δημιουργικὸν καὶ τὸ ἐκ τῶν οὐρανίων θεῶν
προελθὸν εἰς τοὺς τὴν γένεσιν λαχόντας συνέχων ἐν ἑνὶ
πέρατι καὶ συνάπτων αὐτοὺς πρὸς τὴν οὐράνιον ἡγεμονίαν
τῶν θεῶν· ἀνὰ λόγον γὰρ ὡς ὁ δημιουργὸς πρὸς αὐτὸ τἀ

Vol.3, p. 180, line 25
καὶ δραστήρια ἀποτελεῖ ταῦτα, ἡ Τηθὺς δὲ διορίζει τῶν

γεννωμένων καθαρὰ φυλάττουσα τὰ γεννητικὰ αἴτια καὶ ἱδρύ-
697
ουσα ἐν ταῖς πρεσβυτέραις τῶν προϊόντων ἐνεργείαις. ταῦτα

μὲν οὖν περὶ αὐτῶν εἰρήσθω χωρίς. ἐπειδὴ δέ, ὥσπερ
εἴπομεν [p. 176, 10 ss], ἡ ἀπογέννησις αὐτῶν ἀπὸ τῶν προ-
τέρων οὐρανοῦ καὶ γῆς οὔτε κατὰ συνδυασμὸν ἐπιτελεῖται
τοιοῦτον, οἷός ἐστιν ἐν τοῖς αἰσθητοῖς, οὔτε κατὰ ἕνωσιν
τοιαύτην, οἵαν ἐπὶ τῶν νοητῶν ἐθεωροῦμεν τῆς Νυκτὸς καὶ
τοῦ Φάνητος, εἰκότως καὶ τὰ γεννώμενα ἀπ' αὐτῶν καὶ δια-
κέκριται ἀπ' ἀλλήλων κατὰ τὴν πρὸς τοὺς γεννήσαντας ἀνα-
λογίαν, καὶ ἑκάτερον τὴν πρὸς ἀμφοτέρους ὁμοιότητα παρε-
δέξατο· καὶ γὰρ ὁ Ὠκεανὸς ὡς μὲν ἄρρην ὁμοιοῦται πρὸς
τὴν πατρικὴν αἰτίαν, ὡς δὲ κινήσεως χορηγὸς πρὸς τὴν
μητρικὴν προόδων οὖσαν αἰτίαν, καὶ ἡ Τηθὺς ὡς μὲν θή-
λεια πρὸς τὴν γόνιμον, ὡς δὲ μόνιμον ἐμποιοῦσα κατάστασιν
τοῖς παράγουσιν ἐν ταῖς οἰκείαις ζωαῖς πρὸς τὴν ποιητικήν·
ἀνὰ λόγον γὰρ τῷ μὲν μοναδικῷ τὸ ἄρρεν, τῷ δὲ δυαδικῷ
τὸ θῆλυ, καὶ τῷ μὲν τὸ μόνιμον, τῷ δὲ τὸ κινητικόν. δυὰς
οὖν ἐκ δυάδος προελθοῦσα καὶ κατὰ πᾶσαν ἑαυτὴν ὡμοιω-
μένη πρὸς τὴν γεννητικὴν αὐτῆς δυάδα διορίζει τά τε αἴτια
αὐτῆς καὶ πάντα τὸν μετ' αὐτὴν ἀριθμόν, ἵνα πανταχοῦ τὸ

Vol.3, p. 192, line 15
καὶ ἄλλους αὐτοὺς προσείρηκε μόνον, ὡς ἑτερότητι παντοίᾳ

συνόντας, καὶ οὔτε τὸ ὅσους οὔτε τὸ πάντας παρέλαβεν.
ἔχομεν οὖν τὰς ὅλας βασιλείας ἀνὰ λόγον ἐν τοῖς εἰρη-
μένοις, δύο μὲν τῶν πρώτων τεταγμένων, Οὐρανοῦ καὶ
Γῆς, τῶν δὲ λοιπῶν ὑπὸ σελήνην, τῆς Οὐρανίας τῆς Κρο-
νίας τῆς Διίου τῆς Διονυσιακῆς. μεταξὺ δὲ τῶνδε τῶν
δύο τῶν ἐν ⟦ἑνὶ⟧ τούτοις πρώτων ἡ τοῦ Ὠκεανοῦ παρεί-
ληπται τάξις ὡς διορίζουσα πάντα τὰ προϊόντα ἀπὸ τῶν
αἰτίων αὐτῶν τῶν πατέρων καὶ ὡς αὐτὴ μένουσά τε ἅμα
καὶ προϊοῦσα κατὰ τὴν πρὸς τὰς νοερὰς αὐτῶν ὑποστάσεις
ἀναλογίαν. τί οὖν δεῖ προϊέναι λοιπόν, τῶν ἡγεμονιῶν
πασῶν ἐνταῦθα παραδεδομένων καὶ ἑκάστῃ τοῦ οἰκείου συνε-
ζευγμένου πλήθους; ὁ μὲν γὰρ Οὐρανὸς περατοῖ πᾶσαν τὴν
γένεσιν, ἡ δὲ Γῆ δυναμοῖ, κινεῖ δὲ ὁ Ὠκεανός, ἑδράζει δὲ
ἡ Τηθὺς ἕκαστον ἐπὶ τῆς ἰδίας κινήσεως, τῆς νοερᾶς τὰ
νοερά, τῆς ψυχικῆς τὰ μέσα, τῆς φυσικῆς τὰ σωματικά, τοῦ
Ὠκεανοῦ πάντα κινοῦντος ἀθρόως· διαιρεῖ δὲ νοερῶς μόνον
ὁ Κρόνος, ζωοποιεῖ δὲ ἡ Ῥέα, λόγοις δὲ σπερματικοῖς ὁ
Φόρκυς διακοσμεῖ, φανερὰ δὲ ἐξ ἀφανῶν ὁ Ζεὺς ἀποτε-
698
λεῖ, ἐξελίττει δὲ ἡ Ἥρα κατὰ παντοίας τῶν ἐμφανῶν μετα-

βολάς. καὶ οὕτω δὴ διὰ τῆς ἐννεάδος ταύτης ὁ πᾶς ὑπὸ

Vol.3, p. 208, line 29
γὰρ ἄλλο τῆς ἀγαθότητος ὑπέρτερον ἢ ποῖος δεσμὸς ταύτης

τελειότερος, ἣ τὴν ἕνωσιν ἐπιλάμπει καὶ τὴν αἰώνιον οὐσίαν
συνέχει καὶ πέρας ἐστὶ καὶ μέτρον ἁπάντων; εἰς ἣν καὶ νῦν
ὁ δημιουργὸς ἀνήνεγκε τὴν τῆς ἀτρέπτου δυνάμεως αἰτίαν
εἰπὼν ἐμοῦ γε ἐθέλοντος· ἐπέστησε γὰρ φρουρὸν τοῖς
οἰκείοις ἔργοις τὴν ἑαυτοῦ βούλησιν, ἑνοποιὸν καὶ συνεκτι-
κὴν καὶ μετρητικὴν ὑπάρχουσαν τῶν ὅλων. ἀλλὰ τίς ὁ
δημιουργὸς καὶ τίς ὁ πατήρ, εἴρηται μὲν καὶ πρότερον
[I 299 ss], λεγέσθω δὲ συντόμως καὶ νῦν, ὅτι τέτταρά ἐστι
ταῦτα, ὁ πατὴρ καὶ ὁ ποιητής, καὶ τέτταρες οὗτοι οἱ τὴν
ἀναλογίαν ταύτην σῴζοντές εἰσιν ἐφεξῆς· πατὴρ μὲν ὁ πρῶ-
τος ἀπὸ τοῦ ἑνὸς προελθὼν Αἰθήρ. πατὴρ δὲ καὶ ποιητὴς
ὁ κατὰ παράδειγμα θεός,
Φώτιος βιβλιοθήκη. Codex 187, Bekker p. 143b, line 21
καὶ διομάτερα, καὶ πηγὴν διανομῆς· ἔστι δ' αὐτοῖς ὡς

Ῥέα καὶ Φρυγία καὶ Λυδία καὶ Διδυμήνη, καὶ Δήμητρα
καὶ Ἐλευσινία, καὶ Ἄρτεμις, καὶ Ἵμερος, καὶ Δίκτυννα,
καὶ Ἀερία, καὶ Ἀστερία, καὶ Δίσαμος καὶ Ἐστὼ καὶ
μὴν καὶ Ἀφροδίτη καὶ Διώνη καὶ Μυχαία καὶ Κυ-
θέρεια, καὶ ἄγνοια καὶ ἀγνωστία καὶ ψεῦδος καὶ ἀδιο-
ριστία, καὶ ἑτερότης καὶ νεῖκος καὶ διχοστασία, καὶ μόρος
καὶ θάνατος. Τοιαῦτα μὲν αὐτοῖς καὶ ἡ δυὰς θεολογεῖται.
Ἡ δὲ τριάς ἐστι μὲν πρῶτος περισσὸς κατ' ἐνέρ-
γειαν, καὶ τέλειος πρῶτος, καὶ μεσότης, καὶ ἀναλο-
γία· τήν τε τῆς μονάδος δύναμιν εἰς ἐνέργειαν καὶ
ἐπέκτασιν προχωρεῖν ποιεῖ. Ἀλλὰ καὶ πρωτίστη, καὶ κυ-
ρίως μονάδων σύστημα. Εἶτα λοιπὸν ἐντεῦθεν αὐτοῖς
πρὸς τὸ φυσιολογικὸν αἴρεται ὁ ἀριθμός· αἰτία τε γὰρ
τοῦ τριχῇ διαστατοῦ, καὶ περατωτικὴ τῆς ἀπειρίας τῆς
ἐν ἀριθμῷ, καὶ ὅμοιον, καὶ ταὐτόν, καὶ ὁμόλογον, καὶ
ὡρισμένον. Ἀλλ' οὔπω ταῦτα φορτικά· τὰ δ' οὐχ ὅμοια.
Καὶ νοῦς τις ἡ τριάς, καὶ εὐβουλίας καὶ συνέσεως αἰ-
τία, καὶ γνῶσις, ἀριθμοῦ τὸ κυριώτατον, μουσικῆς τε
699
πάσης κυρία καὶ σύστασις, καί γε καὶ γεωμετρίας ὅτι

μάλιστα. Καὶ μὴν καὶ τῶν κατὰ ἀστρονομίαν καὶ
Φώτιος βιβλιοθήκη. Codex 222, Bekker p. 190a, line 29
ἀρχὰς δημιουργίαν καὶ τὴν ὕστερον τοῦ γένους ἀνάπλασιν

ἀπειργάσατο καὶ τὸ παράδειγμα δὲ τοῦ ζυγοῦ τὸ ἰσόρ-
ροπόν τε καὶ ἰσοδύναμον τῆς ἀπειροδυνάμου τριάδος
αἰνίττεται, μηδεμιᾶς τῶν τριῶν ὑποστάσεων ἀναφερο-
μένης τὸ πλέον ἢ πρὸς τὴν κάτω ῥοπὴν ἀποκλινούσης,
ἀλλ' ἐν τῷ ἴσῳ τε καὶ ὁμοτίμῳ καὶ ἀδιαφόρῳ τῆς δόξης
καὶ τῆς οὐσίας ζυγοστατουμένης τε καὶ θεολογουμένης· ἐξ
οὗ καὶ ἐν τοῖς γεννητοῖς ἡ ἰσότης δίδοται καὶ τὸ δίκαιον
ταλαντεύεται. Τοιαῦτα μὲν οὖν αὐτῷ κατά τε τὸ κβʹ κε-
φάλαιον τοῦ ϛʹ βιβλίου καὶ τὸ γʹ καὶ κʹ συνυφαίνεται.
Μετὰ τοῦτο δέ φησιν ἀναλογίαν τινὰ διασῴζειν τὴν
ἐν ταῖς πτέρυξι τῶν Σεραφὶμ θεωρουμένην διπλῆν
τριάδα, καὶ τὸ μὲν μέσον ἀναλογεῖν τῷ πατρί, τὰ δ'
ἄκρα τῷ υἱῷ καὶ τῷ πνεύματι· καὶ τὴν τριαδικὴν τῆς
ἁγιότητος ἐκφώνησιν ἀπαράλλακτον οὖσαν πάντῃ πρὸς
ἑαυτὴν τὸ ἀπαράλλακτον κατ' οὐσίαν καὶ δύναμιν καὶ
ἐξουσίαν τῶν τριῶν αἰνιγματίζειν ὑποστάσεων. Καὶ ἐπι-
σφραγίζειν δὲ καὶ ἐπισυνάπτειν τὸ ὁμοούσιον καὶ ἑνιαῖον
τῶν τριῶν τὴν ἐπαγωγὴν καὶ ἐπιφορὰν τοῦ ἑνὸς κύριος.
Φώτιος βιβλιοθήκη. Codex 223, Bekker p. 213b, line 13
ἢ νηκτὰ ἐν ὅλῃ θαλάττῃ καὶ ποταμοῖς καὶ λίμναις.

Ἔτι δὲ ἀκριβέστερον ἄν τις ἐντεῦθεν ὃ λέγω καταμά-
θοι. Ἡνίκα τὸ ἔαρ εὔκρατον ἐπιστῇ, πᾶσα μὲν ἀνθεῖ
βοτάνη καὶ κυοφορεῖ, πᾶσα δὲ ξύλων φύσις, πολλὰ
δὲ πτηνῶν καὶ χερσαίων καὶ ἐναλίων γένη μιγνύμε-
να κύει, καὶ μυρία μὲν γένη κατὰ τὸν αὐτὸν καιρὸν
τελεσφορεῖ τὰ σπέρματα, μυρία δὲ τῶν ξύλων τοὺς
καρπούς, οὐκ ἐν μιᾷ ῥοπῇ ἀλλ' ἐν πλείσταις ἡμέ-
ραις, τῶν μὲν ἀνθούντων ἔτι ἐν τῷ αὐτῷ φυτῷ,
ἑτέρων δὲ αὐξομένων καὶ ἄλλων πεπαινομένων. Ἡ
αὐτὴ δ' ἀναλογία τοῦ τόκου καὶ τῆς κυήσεως καὶ ἐπὶ
τῶν ζῴων πάντων, οὐχ οἷόν τε τὴν αὐτὴν τῆς γενέ-
σεως ἔχειν ῥοπήν. Ἔτι δὲ τὰ μὲν ἐνιαυτὸν κυοφορεῖ,
τὰ δὲ μῆνας ιʹ, τὰ δὲ ἡμέρας μʹ, καὶ μυρία ἄλλη δια-
700
φορά.
Φώτιος. Fragmenta in epistulam I ad Corinthios (in catenis) P. 567, line

7
ἐφ' ὅτῳ αὐτοῖς ἐσπούδασεν ἀρέσκειν, καί φησιν ὅτι ἐπὶ τὸ ἐκείνοις
συμφέρον, καὶ οὐχ ἁπλῶς συμφέρον, ἀλλ' ἔτι σαφέστερον, ἵνα
σωθῶσιν, φησίν.
1 Kor 11,3
Κεφαλὴ μὲν ἡμῶν τῶν πιστῶν ἐστιν ὁ Χριστός, ὡς συσσώμων καὶ
συμμετόχων αὐτῷ γεγενημένων διὰ τῆς κοινωνίας τοῦ σώματος καὶ
αἵματος αὐτοῦ· δι' αὐτὸν γὰρ ἅπαντες ἓν σῶμα χρηματίσαντες κεφαλὴν
ἔχομεν αὐτόν. κεφαλὴ δὲ τοῦ Χριστοῦ ὁ θεὸς καὶ πατήρ, ὡς
γεννήτωρ καὶ προβολεὺς καὶ ὁμοούσιος αὐτοῦ. κεφαλὴ δὲ γυναικὸς
ὁ ἀνήρ, ὅτι καὶ αὐτὸς γεννήτωρ αὐτῆς καὶ προβολεὺς καὶ ὁμοούσιος
ὑπάρχει αὐτῇ. ἀκόλουθος καὶ ἁρμόδιος ἡ ἀναλογία. εἰ δὲ τὸ παντὸς
ἀνδρὸς καὶ ἐπὶ τῶν ἀπίστων ἐκλάβοις, κατὰ τὸν τῆς δημιουργίας
λόγον μόνον ἐγχωρεῖ· τῶν γὰρ ἄλλων ἄρχειν τὸν ἄνθρωπον ἐπιτρέψας
αὐτὸν ὑπὸ τὴν ἰδίαν μόνον εἴασε μένειν ἐξουσίαν καὶ ἀρχήν, μὴ
ἐπιστήσας αὐτῷ ἕτερον δεσπότην καὶ ἐξουσιαστήν.
Φώτιος. Lexicon (Ε – Ω) Alphabetic letter lambda, P. 201, line 16
Λαγίσκα: ἑταίρα τις ἧς Λυσίας μνημονεύει.

Λαγαριζόμενος: σκαλεύοντες· τὰς λαγόνας τύπτον-
τες.
Λάγεσις: θεὸς Σικελιακή.
Λαγκρύζεσθαι: λοιδορεῖσθαι.
Λάγνας: τοὺς καταφερεῖς εἰς τὰ Ἀφροδίσια.
Λάγματα: ἱερὰ ἀπάργματα.
Λάγνης: οὐ λάγνος ὑπὸ τῶν Ἀττικῶν λέγεται· Τοι-
αῦτα μέντοι πολλὰ ἀναγκαίως ἔχει Πάσχειν,
ὅτ' ἂν λάγνην τὸν ὀφθαλμὸν φορῆς· ἡ δὲ ἀναλογία,
οἶμαι, καὶ λάγνητα, ὡς κράτητα καὶ μάγνητα.
Λάγνος: πόρνος· αἰσχρός· καταφερὴς πρὸς τὰ Ἀφρο-
δίσια.
Φώτιος. Lexicon (Ε – Ω) Alphabetic letter lambda, P. 220, line 14

701
Λῆμαι: κανθοί· ὄμματα.

Λημᾶν χύτραις καὶ λημᾶν κολοκύνταις: ἐπὶ τῶν
λίαν παρορώντων καὶ ἀμβλυωττόντων.
Λημᾶν καὶ γλαμᾶν: τὸ λήμας ἐν τοῖς ὀφθαλμοῖς
ἔχειν.
Λημάτια: τὰ βουλεύματα.
Λῆμμα: φρόνημα· κέρδος.
Λήμματα: προφητεῖαι· λέγεται δὲ καὶ τὰ ἐξ οἰ-
κείας καρδίας ἀποφθέγματα.
Λήμματα λέγουσι: λήψομαι δὲ οὐκέτι· οἱ μέντοι Δω-
ριεῖς φυλάσσουσι τὴν ἀναλογίαν τοῦ λήψομαι.
Ληματίας: φρονηματίας· γεννάδας.
Λήμη: λευκὸν ὑγρὸν ἐν ὀφθαλμοῖς συναγόμενον, καὶ
ἀμβλυώττειν παρασκευάζον.
Λημνία δίκη: ἡ κακίστη.
Λήμνιον πῦρ: ἔστιν ἀναφορὰ ἐν Λήμνωι πυρὸς χα-
λεπὴ τίς.
Λήμνιον κακὸν βλέπων: πυρῶδες· καὶ παροιμία·
Λήμνιον κακόν· ἐκ γὰρ Ἀθηνῶν ἁρπάσαντες γυ-
ναῖκας οἱ Λήμνιοι καὶ τεκνοποιησάμενοι ἐξ αὐτῶν,
κατέσφαξαν αὐτὰς μετὰ τῶν τέκνων·
Φώτιος. Lexicon (Ε – Ω) Alphabetic letter pi, P. 447, line 18
Πράως: οὐ πραέως· καὶ πρᾶον, οὐ πραΰ· καὶ πρᾶος,

οὐ πραΰς.
Πρέμνα: τὰ παχέα ξύλα.
Πρέμνον: στέλεχος δένδρου.
Πρεμνίζειν: καταβάλλειν τὰ πρέμνα· τουτέστι τὰ
παχέα καὶ μεγάλα ξύλα.
Πρέψαι: τὸ ὁμοιῶσαι· Αἰσχύλος.
Πρεσβεύειν: προτιμᾶν· Εὐριπίδης.
Πρέσβεων καὶ πρεσβευτῶν: ἑκατέρως ὑπὸ τῶν ῥητό-
ρων εἴρηται· ἔστι δὲ τὸ μὲν καθωμιλημένον καὶ
τὴν Ἑλληνικὴν ἀναλογίαν σῶζον· ὅτ' ἂν εἴπωσι
πρέσβεις· καὶ χρῶνται τούτωι συνήθως ἅπαντες·
εὑρίσκεται δὲ καὶ τὸ πρεσβευτάς.
Πρεσβυγένεια: παλαιοτέρα γένεσις· καὶ συγκριτι-
κῶς προυργιαίτερον.
Πρεσβυτάτην: ἐντιμοτάτην.
702
Κοσμάς Ινδικοπλεύστης. Topographia Christiana Book 2, sec.31, line 3
ἐπὶ τὰ ἀριστερὰ εἰς τὸν κόλπον, μὴ ἐκσύρωμεν τοῖς ῥεύμασι

καὶ ἐμπέσωμεν εἰς τὸν Ὠκεανὸν καὶ ἀπολώμεθα. Ὁ γὰρ
Ὠκεανὸς εἰς τὸν κόλπον εἰσβάλλων κῦμα μέγα καὶ ἐξαίσιον
ἐποίει, ἐκ τοῦ δὲ κόλπου ῥεύματα εἷλκον ἐπὶ τὸν Ὠκεανόν, καὶ
ἦν φρικτὸν ἡμῖν πάνυ τὸ θέαμα καὶ δειλία πολλὴ κατεῖχεν
ἡμᾶς. Ἐκ τῶν δὲ πετεινῶν ἐκείνων τῶν καλουμένων σοῦσφα
ἠκολούθουν ἡμῖν ἐπὶ πολὺ πετόμενα κατὰ τὸ ὕψος, ἅτινα
ἐσήμαινον ἐγγὺς εἶναι τὸν Ὠκεανόν.
Τῆς δὲ γῆς ταύτης, ἧς οἰκοῦμεν, τὰ μὲν βόρεια μέρη
καὶ δυτικὰ ὑψηλότατα πάνυ εἰσί, τὰ δὲ ἀνατολικὰ καὶ νότια
χθαμαλὰ κατὰ ἀναλογίαν. Ὅσον πλάτος ἔχει ἡ γῆ ἀνεπαισθή-
τως χθαμαλῶς κειμένη, τοσοῦτον εὑρίσκεται ἔχουσα ὕψος εἰς
τὰ βόρεια καὶ δυτικά, περαιτέρω τὸν Ὠκεανὸν ἔχουσα εἰς
βάθος κείμενον, τὰ δὲ ἀνατολικὰ καὶ νότια μέρη περαιτέρω
τὸν Ὠκεανὸν ἔχουσα οὐκ εἰς βάθος, ἀλλ' ἴσον. Καὶ ἐξ αὐτῶν
δὲ τῶν πραγμάτων ἔνεστιν ἰδεῖν ὅτι οἱ πλέοντες τὰ βόρεια καὶ
δυτικὰ μέρη «ἀναβολεῖς» καλοῦνται, ὡς ἄνω που ἀνερχό-
μενοι καὶ βραδυπλοοῦντες ἐν τῷ ἀνέρχεσθαι, ἐν δὲ τῷ
ὑποστρέφειν, ὡς ἐξ ὕψους ἐπὶ τὰ κάτω ἐρχόμενοι, ταχυ-
πλοοῦντες καὶ δι' ὀλίγων ἡμερῶν τὸν πλοῦν ἀνύοντες.
Καὶ οἱ δύο δὲ ποταμοί, Τίγρης καὶ Εὐφράτης, ἀπὸ
Κοσμάς Ινδικοπλεύστης. Topographia Christiana Book 6, sec.34, line

13
μένων, ἔκ τε τοῦ σχήματος τῆς πρώτης καὶ τῆς δευτέρας

καταστάσεως τοὺς τόπους καὶ τὰ σχήματα, ἃ διηγεῖται ἡ θεία
Γραφή, ὅτι ὥσπερ ὁ κόσμος οὗτος ἀγγέλων καὶ ἀνθρώπων
ἐστί, «θέατρον γὰρ ἐγενήθημεν τῷ κόσμῳ, φησὶν ὁ Ἀπό-
στολος, ἀγγέλοις καὶ ἀνθρώποις», οὕτως καὶ ὁ ἀνώτερος
χῶρος πάλιν ἀγγέλοις καὶ ἀνθρώποις προητοίμαστο. Δόξα
διὰ πάντα τῷ βασιλεῖ τῶν αἰώνων Θεῷ εἰς τοὺς ἀτελευτήτους
αἰῶνας. Ἀμήν.
Ὁ οὐρανὸς συνδεδεμένος τῇ γῇ καὶ διαιρεθεὶς κατὰ μέρος·
ἱστῶν γὰρ τὰς δύο καμάρας καὶ τοὺς δύο τοίχους τοὺς παρ'
ἑκάτερα, καὶ τῇ ἀναλογίᾳ τῶν καμαρῶν ἑλίσσων τὸν ἕνα
τοῖχον καὶ συνδεσμεύων ἐπὶ τὸν ἕτερον, ἀποτελεῖ ὅλον τὸ
σχῆμα τοῦ κόσμου.
703
Κοσμάς Ινδικοπλεύστης. Topographia Christiana

Book 7, sec.58, line 11
Τῇ ἀκολουθίᾳ πάλιν χρησάμενος ἀνέλαβε τὸν λόγον, καὶ ἐκ τῶν

ὑποκάτωθεν δευτερώσας τοὺς ἀγγέλους Δυνάμεις αὐτοὺς ἐξεῖπεν, ἐν οἷς
ἐπισυνῆψεν ἥλιον
καὶ σελήνην καὶ ἄστρα καὶ ὄμβρους καὶ δρόσους καὶ ἀνέμους
καὶ πῦρ καὶ ψῦχος καὶ καῦμα καὶ νεφέλας καὶ νιφετοὺς καὶ
ἀστραπὰς καὶ πάντα τὰ περὶ τὸν ἀέρα καὶ τὰ ὕδατα καὶ τὴν
γῆν· ἑπόμενος τῷ τε Δαυῒδ καὶ τῷ Μωϋσῇ ὕστερον καὶ αὐτὸς
τὰ περὶ τὸν ἄνθρωπον εἴρηκε, δι' ὃν τὰ πρότερα πάντα γεγό-
νασι· σύνδεσμος γάρ τις ὢν ὁ ἄνθρωπος πάσης τῆς κτίσεως
καὶ ἐνέχυρον φιλίας παντὸς τοῦ κόσμου ἐξ ἀνάγκης πάντα τὰ
προειρημένα περιέχει κατά τινα ἀναλογίαν. Εὖ γὰρ εἴρηται παρὰ
τοῖς ἔξωθεν μικρὸς κόσμος ὁ ἄνθρωπος.
Πάντες τοίνυν οἱ θεοφόροι ἄνθρωποι, προφῆταί τε καὶ
ἀπόστολοι, σεμνοτάτῳ βίῳ κατακεκοσμημένοι καὶ παρα-
δεδωκότες ἑαυτοὺς ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας μυρίοις παθήμασι καὶ
θανάτοις, καθὰ γέγραπται, «ὧν οὐκ ἦν ἄξιος ὁ κόσμος»,
ἔτι δὲ καὶ παράδοξα πάμπολλα λόγῳ μὴ ὑποβαλλόμενα καὶ
δυνάμεις ποικίλας ἐργασάμενοι, καὶ παρὰ Θεοῦ ἱκανοὶ γενό-
μενοι εἰς τὸ διδάξαι καὶ πεῖσαι καὶ περινοστῆσαι τὴν ὑπ'
οὐρανὸν καὶ ἑλκύσαι πάντα τὰ ἔθνη εἰς τὴν εὐσέβειαν, περὶ
τῶν τοιούτων δύο καταστάσεων εἰρήκασιν ἑτέρας μὴ
Δαμάσκιος. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΑΡΧΩΝ Vol.1, p. 8, line 20
σημαντικὸν παρ' ἡμῖν, οὐ τύπος, οὐκ ὄνομα, οὐ λόγος, οὐ δόξα, οὐκ

ἐπιστήμη;
νοῦς γὰρ μόνος ἐπιβάλλοι ἂν τοῖς εἴδεσιν, ὃν οὐδέπω ἔχομεν, οἱ
διαλέγεσθαι
ἀγαπῶντες. Εἰ δ' οὖν καὶ προβαλλοίμεθα νόησιν, ἀλλ' εἰδητικήν, οὐκ ἂν
ἐφαρμό-
σαιμεν τῷ ἡνωμένῳ καὶ ὄντι· εἰ δέ ποτε καὶ τὴν συνῃρημένην
προβαλοίμεθα,
ἀλλὰ καὶ αὐτὴ πρὸς τὸ ἓν ἀσύγκλωστος καὶ ἀσύμβατος· εἰ δὲ καὶ τὴν
ἑνιαίαν
καὶ ταύτην εἰς τὸ ἓν αὐτὸ μύσασαν, ἀλλ' αὕτη γε μέχρι τοῦ ἑνὸς
ἀναπλοῦται,
εἴπερ τις. καὶ ἔστιν τοῦ ἑνὸς γνῶσις. Τοῦτο γὰρ ἡμᾶς περιμενέτω, ὥστε
πολλαχῆ τὸ ἄρρητον καὶ ἄγνωστον, ὥστε καὶ τὸ ἓν τοιοῦτον· ἀλλ' ὅμως
704
καὶ
νῦν ὧδε ἔχοντες, παραβαλλόμεθα πρὸς τὴν διάκρισιν τῶν τηλικούτων δι'
ἐν-
δείξεων καὶ ὑπονοιῶν, καὶ διακαθαιρόμενοι, πρὸς τὰς ἀσυνήθεις ἐννοίας
καὶ
δι' ἀναλογίας ἀναγόμενοι καὶ δι' ἀποφάσεων, ἀτιμάζοντες τὰ παρ' ἡμῖν
πρὸς
ἐκεῖνα καὶ πρὸς τοῦτο, ποδηγούμενοι ἀπὸ τῶν παρ' ἡμῖν ἀτιμωτέρων
πρὸς
τὰ τιμιώτερα· ταῦτα γὰρ καὶ νῦν ποιοῦντες διετελέσαμεν. Καὶ μήποτε τὸ
μὲν
πάντη ἀπόρρητον, οὕτως ὡς μηδ' ὅ τι ἀπόρρητον, οὕτως τιθέναι περὶ
αὐτοῦ·
τὸ δὲ ἓν οὕτως ὡς πᾶσαν σύνθεσιν ἐκφεῦγον λόγου τε καὶ ὀνόματος καὶ
πᾶσαν διάκρισιν, ὡς γνωστοῦ ἀπὸ τοῦ γινώσκοντος, ἁλώνης τρόπον
ἐπινοού-
μενον, ἁπλούστατον καὶ περιεκτικώτατον· καὶ οὐχὶ μόνον ἕν, ὡς τὸ
ἰδίωμα
τοῦ ἑνός, ἀλλ' ὡς πάντα ἓν καὶ πρὸ πάντων ἕν· οὐ μὴν ἓν τὸ τὶ τῶν
πάντων.
Αὗται γὰρ αἱ ὠδῖνες καὶ οὕτω διακαθαίρονται πρὸς τὸ ἁπλῶς ἓν καὶ τὴν
μίαν ἀληθῶς τῶν πάντων ἀρχήν· πάντως δ' ὅτι τὸ ἐν ἡμῖν ἓν οὕτως
ὑπονοού-
μενον, ἅτε προσεχέστερον καὶ ἡμῖν συγγενέστερον καὶ ἐκείνου τῷ παντὶ
. Οὐκοῦν οὐδὲ ταῦτα φύσις αὐτοῦ τὸ οὐδὲν

καὶ τὸ ἐπέκεινα πάντων καὶ τὸ ὑπεραίτιον καὶ τὸ ἀσύντακτον πρὸς πάντα,
οὐδὲ τὰ τοιαῦτα φύσις αὐτοῦ, ἀλλὰ μόνον ἀναιρέσεις τῶν μετ' αὐτό. Πῶς
οὖν
λέγομέν τι περὶ αὐτοῦ; ἢ ὅτι τὰ μετὰ ταῦτα γιγνώσκοντες, αὐτῷ τουτῷ τῷ
ὁπωσοῦν γιγνώσκειν, ἀτιμάζομεν αὐτὰ πρὸς τὴν θέσιν, ἵνα οὕτως εἴπω,
τοῦ
πάντη ἀρρήτου. Ὡς γὰρ τό τινος γνώσεως ἐπέκεινα κρεῖττόν ἐστι τοῦ ὑπ'
αὐτῆς
αἱρουμένου, οὕτω καὶ τὸ πάσης ὑπονοίας ἐπέκεινα δεῖ εἶναι σεμνότερον,
οὐδὲ
ὅτι σεμνότερόν ἐστι γιγνωσκόμενον, ἀλλὰ τὸ σεμνότατον ἔχον ὡς ἐν ἡμῖν
705
καὶ ὡς ἡμέτερον πάθημα· καὶ θαῦμα τοῦτο λεγόμενον αὐτῷ τῷ πάντη

ἀλήπτῳ
ταῖς ἡμετέραις ἐννοίαις· δι' ἀναλογίας γάρ. Εἰ τὸ πῆ κατὰ τὸ κρεῖττον
ἄγνω-
στον ὑπέρτερόν ἐστι τοῦ πάντη γνωστοῦ, τὸ πάντη ἄρα κατὰ τὸ κρεῖττον
ἄγνωστον ὑπέρτατον ἀνάγκη ὁμολογεῖν, κἂν ἐκεῖνο μηδὲ τὸ ὑπέρτατον
ἔχῃ,
μηδὲ τὸ κράτιστον, μηδὲ τὸ σεμνότατον· ἡμέτερα γὰρ ταῦτα
ὁμολογήματα
περὶ ἐκείνου ὃ πάντη διαφεύγει τὰς ἡμετέρας ἐννοίας τε καὶ ὑπονοίας· τῷ
γὰρ
μηδὲν ὑπονοεῖν αὐτῷ τούτῳ ὁμολογοῦμεν εἶναι αὐτὸ θαυμασιώτατον· εἰ
γάρ τι
ὑπενοοῦμεν, ἐζητοῦμεν καὶ ἄλλο πρὸ τῆς ὑπονοίας· καὶ ἤτοι ἐπ' ἄπειρον,
ἢ
ἀνάγκη ἐν τῷ παντάπασιν ἀπορρήτῳ στῆναι.

Ἆρα οὖν ἀποδείκνυμέν τι περὶ ἐκείνου, καὶ ἔστιν ἐκεῖνο ἀποδεικτόν,
Ἆρα οὐκ ἄν τις καὶ τοῦτο ἐπιζητήσειε τοιούτοις λόγοις παραβαλλό-

μενος; εἰ γὰρ ἀπὸ τῶν τῇδε περὶ ἐκείνου, τί λέγομεν; ἐπειδὴ ἐν τούτοις
ἑκα-
σταχοῦ ἡ μονὰς ἡγεῖταί τινος οἰκείου ἀριθμοῦ (μία γὰρ ψυχὴ καὶ πολλαὶ
ψυχαί, καὶ εἷς νοῦς καὶ πολλοὶ νόες, καὶ ἓν τὸ ὂν καὶ πολλὰ ὄντα, καὶ
ἑνὰς
μία καὶ πολλαὶ ἑνάδες), οὕτω δήπουθεν ἀπαιτήσει ὁ λόγος καὶ ὂν
ἀπόρρητον
καὶ πολλὰ ἀπόρρητα, καὶ ἔδει γε τὸ ἀπόρρητον γόνιμον εἶναι ἀπορρήτως
εἰπεῖν.
Γεννήσει ἄρα πλῆθος οἰκεῖον; ἢ ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα τῶν ἀπορημάτων
ἐπι-
λαθομένων ἐστὶ τῶν προειρημένων· οὐδὲν γὰρ ὅ τι ἐκείνῳ κοινὸν πρὸς τὰ
τῇδε
οὐδ' ἂν εἴη τι αὐτῷ τῶν λεγομένων καὶ νοουμένων καὶ ὑπονοουμένων·
οὐδὲ ἄρα
τὸ ἓν οὐδὲ τὰ πολλά, οὐδὲ τὸ γόνιμον ἢ παράγωγον ἢ ὁπώς ποτε αἴτιον,
οὐδέ τις ἀναλογία, οὐδὲ ὁμοιότης· οὐκ ἄρα ὡς τὰ τῇδε, καὶ ἐκεῖνο ἢ
ἐκεῖνα·
μᾶλλον δὲ οὐδὲ ἐκεῖνο ῥητέον, οὐδὲ ἐκεῖνα, οὐδὲ ὅτι ἕν, οὐδὲ ὅτι πολλά·
706
μάλιστα μὲν ἡσυχίαν ἄγειν τῷ ἀπορρήτῳ μένοντας ἀδύτῳ τῆς ψυχῆς,

οὐδὲ
προϊόντας. Εἰ δὲ ἄρα ἀνάγκη τι ἐνδείκνυσθαι, ταῖς ἀποφάσεσιν τούτων
χρη-
στέον, ὅτι οὐδὲ ἓν οὐδὲ πολλά, οὐδὲ γόνιμον οὐδὲ ἄγονον, οὔτε αἴτιον
οὔτε
ἀναίτιον, καὶ ταύταις μέντοι ταῖς ἀποφάσεσιν ἐπ' ἄπειρον ἀτεχνῶς οὐκ
οἶδα
ὅπως περιτρεπομέναις. Οὐκοῦν τὸ μηδαμῆ μηδαμῶς ὂν προφερώμεθα,
ταῦτα
ληροῦντες. Ἐφαρμόσει γὰρ καὶ ἐκείνῳ πάντα ταῦτα λεγόμενα καὶ αὕτη γε
ἐπὶ
πᾶσιν ἡ περιτροπή, καθάπερ ἡμᾶς καὶ ὁ Ἐλεάτης διδάσκει φιλόσοφος.
Ἢ τοῦτο μὲν οὐ χαλεπὸν διαλῦσαι· καὶ εἴρηται πρότερον ὅτι τοῦτο μὲν
κατὰ
τὸ χεῖρον, ἐκεῖνο δὲ ὑποτίθεται κατὰ τὸ κρεῖττον· καὶ γὰρ τὰ
ἀποφασκόμενα
ἐπ' ἄπειρον χύσιν· ἢ αὐτὸ μένον ἓν προτίθεσθαι, χωριζόμενον τῆς τῶν

πολλῶν
ἐννοίας, ὡς οἷόν τε· εἰ γὰρ καὶ μὴ ῥᾴδιον τελέως ἀποστῆναι τοῦ πλήθους,
ἀναγόμεθα μᾶλλον πρὸς τὸ ἓν καὶ ἀποκαθαίρομεν ὁμῶς πρὸς αὐτὸ τὴν
ἡμε-
τέραν ἔννοιαν.
Ἔτι τοίνυν τὸ γινώσκειν ἢ κατ' ἐπιβολὴν γίνεται, [ἢ κατὰ συλλογισμόν,]
ἥ ἐστι μαλθακή τις καὶ ἀμυδρὰ οἷον πόρρωθεν μὲν ὁρῶσα, τῇ δὲ ἀνάγκῃ
τῆς
ἀκολουθίας ἐπερειδομένη, ἢ κατὰ νόθον τινὰ συλλογισμὸν οὐδὲ τὴν
πόρρωθεν
ἔχοντα ἀπέρεισιν, ἀλλ' ἀφ' ἑτέρων ἕτερα ἐννοοῦντα, ᾧ καὶ τὴν ὕλην
γνωρίζειν
εἰώθαμεν καὶ στέρησιν καὶ ὅλως μὴ ὄν. Εἰ δή τις καὶ οὗτος τρόπος, τίς
ἐστι
γνώσεως; μήποτε καὶ τὸ ἐπέκεινα πάντων ἓν οὕτω γινώσκομεν, ὡς ὁ
Πλάτων
παραδίδωσι, ποτὲ μὲν κατ' ἀναλογίαν ἡμᾶς προσβιβάζων εἰς τὸ τῆς
οὐσίας
ἐξῃρημένον, ποτὲ δὲ διὰ τῶν ἀποφάσεων ἀπογυμνῶν ἡμῶν ἐκείνην τὴν
φύσιν,
ἣν τελευτῶν οὐδὲ εἶναί φησιν, ἀλλὰ μόνον ἓν τοῦ εἶναι ἀμέτοχον· ἀπ'
707
αὐτῆς
γὰρ τὸ εἶναι. Καὶ ἐπειδὴ τὸ ὄνομα καὶ ὁ λόγος καὶ ἡ δόξα καὶ ἡ ἐπιστήμη
τοῦ
ὄντος, ἀφαιρεῖ καὶ ταύτην. Εἰ δὲ καὶ ἡ νόησις τοῦ νοητοῦ ἐστιν, τοῦτο δέ
ἐστι τοῦ ὄντος, ἀφαιρετέον καὶ ταύτην ἅτε σύνθετον καὶ τῷ ἁπλουστάτῳ
μὴ
ἐφαρμόζουσαν. Εἰ δέ ἐστιν ἑνιαία γνῶσις οἵα ἡ τῶν θεῶν κατὰ τὸ ἓν
ἑστῶσα
καὶ ὑπὲρ τὸ ἡνωμένον, αὕτη ἐφάψεται τοῦ ἑνὸς κατὰ ἐπιβολήν, ἡ δὲ
παχυτέρα,
οἵα καὶ ἡ ἡμετέρα, νόθῳ μόλις λογισμῷ ἀντιλήψεται τοῦ ἑνός. Ἤδη δέ
ποτε
καὶ ἡμεῖς ἐπιβαλοῦμεν, ὅταν, ὥς φησι, τὴν αὐγὴν τῆς ψυχῆς
ἀνακλίνωμεν, τὸ
ἄνθος αὐτοῦ προβαλλόμενοι τῆς ἑνοειδοῦς ἡμῶν γνώσεως.
καὶ οὐκέτι ἕν· καὶ ἐνεργήσει τὸ πρὸ πάσης ἐνεργείας καὶ δυνάμεως· ἐν
δια-
κρίσει γάρ τινι ταῦτα ἀπὸ τῆς οὐσίας ὁρᾶται, τὸ δὲ καὶ ὑπὲρ πᾶσαν διά-
κρισιν καὶ αὐτὸ τοῦτο ἓν μόνον. Οὔτε τὰ μεθ' ἑαυτὸ γνώσεται· καὶ γὰρ
ἐνεργήσει, καὶ ἔσται αὐτοῦ πρὸς τὸ χεῖρον ἡ ἐνέργεια, καὶ ταῦτα πρώτη
οὖσα πασῶν ἐνεργειῶν. Καίτοι καὶ ἐν τοῖς ἔπειτα πρώτη γνῶσίς ἐστιν ἡ
τοῦ κρείττονος, καὶ δευτέρα ἥγε ἑαυτοῦ, καὶ τρίτη ἡ τοῦ μεθ' ἑαυτό·
χωρὶς
δὲ τούτων, εἰ καὶ γνωστόν ἐστι τὸ τὶ ἕν, καὶ ᾗ ἕν τι, ἀλλ' οὔτι γε καὶ ὡς
ἁπλῶς ἕν. Γινωσκέσθω γὰρ ὡς νοερὸν τόγε ἑνιαῖον, ἢ ὡς ζωτικόν, ἢ ὡς
ἓν τὸ
ὑπερούσιον ὃ καταλάμπει τὸ ὄν. Ἀλλὰ καὶ τούτων ἐπέκεινα τὸ ἁπλῶς ἕν,
ὥστε
καὶ οἱ ἀπὸ τῶν συναιρέσεων λόγοι καὶ οἱ ἀπὸ τῆς ἀναλογίας τοῦ ὄντος
εἰς
τοῦτο φέρουσι τὸ ἓν τὸ τοῦ ὄντος ὑπεριδρυμένον. Ὡς γὰρ τὸ ἓν ὂν ἐν τοῖς
οὖσι τὸ πρῶτόν ἐστι νοητόν, οὕτω καὶ τὸ ἓν ἐν τοῖς ὑπερουσίοις τὸ

πρῶτόν
ἐστιν τὸ ὑπερούσιον. Τὸ ἐπέκεινα ἄρα ἄγνωστον ἂν εἴη. Καὶ μὴν ὁ νόθος
λογισμός, ὅ τε δι' ἀποφάσεων καὶ ὁ δι' ἀναλογίας, ἔτι δὲ ὁ δι' ἀκολουθίας
ἀναγκάζων συλλογισμός, ὃ μὴ οἶδέ τις εἰδέναι ταῦτα πάντα, μήποτε

κενεμ-
708
βατοῦντός ἐστι λογισμοῦ, ἀπὸ ἄλλων ἄλλα γινώσκοντος· ὅλως δὲ εἰ μὴ

οἶδε
τὸ ἁπλοῦν, οὐκ ἂν εἰδείη τὴν ὅλην πρότασιν, ὥστε οὐδὲ τὸν ὅλον
συλλογισμόν.
Καὶ ἡ ἀναλογία γένοιτο ἂν καὶ περὶ τῶν μὴ ὄντων παντάπασιν, οἷόν
ἐστιν
ἥλιος πρὸς ὁρατὸν καὶ ὁρατικόν, τοῦτο τὸ ἓν πρὸς γινῶσκον καὶ
γινωσκό-
μενον. Τὸν μὲν οὖν ἥλιον ἴσμεν, τὸ δὲ ἓν οὐκ ἴσμεν, καὶ ἡ ἀπόφασις ὃ
μὲν
οὖσα πασῶν ἐνεργειῶν. Καίτοι καὶ ἐν τοῖς ἔπειτα πρώτη γνῶσίς ἐστιν ἡ
τοῦ κρείττονος, καὶ δευτέρα ἥγε ἑαυτοῦ, καὶ τρίτη ἡ τοῦ μεθ' ἑαυτό·
χωρὶς
δὲ τούτων, εἰ καὶ γνωστόν ἐστι τὸ τὶ ἕν, καὶ ᾗ ἕν τι, ἀλλ' οὔτι γε καὶ ὡς
ἁπλῶς ἕν. Γινωσκέσθω γὰρ ὡς νοερὸν τόγε ἑνιαῖον, ἢ ὡς ζωτικόν, ἢ ὡς
ἓν τὸ
ὥστε
εἰς

πρῶτόν

κενεμ-
οἶδε
ἐστιν
γινωσκό-
μὲν
709
ἴσμεν ἀφαιρεῖ, ὃ δὲ ἀπολείπει οὐκ ἴσμεν. Καὶ ὁ Πλάτων δὲ οὐ πάντως

οἴεται γνωστὸν τὸ ὄν· πρῶτον μὲν γὰρ ἐν Παρμενίδῃ φησίν· “οὐδὲ γινώ-
σκεται ἄρα,” καθόλου τὴν γνῶσιν ἀφαιρῶν, καὶ ἐν τῇ Πολιτείᾳ, καίτοι
δοκῶν αὐτὸ γνώριμον ποιεῖν, ὅμως τὸ γινῶσκον καὶ γινωσκόμενον
δεῖσθαί

ὥστε
εἰς

πρῶτόν

κενεμ-
οἶδε
ἐστιν
γινωσκό-
μὲν
ἴσμεν ἀφαιρεῖ, ὃ δὲ ἀπολείπει οὐκ ἴσμεν. Καὶ ὁ Πλάτων δὲ οὐ πάντως
οἴεται γνωστὸν τὸ ὄν· πρῶτον μὲν γὰρ ἐν Παρμενίδῃ φησίν· “οὐδὲ γινώ-
σκεται ἄρα,” καθόλου τὴν γνῶσιν ἀφαιρῶν, καὶ ἐν τῇ Πολιτείᾳ, καίτοι
δοκῶν αὐτὸ γνώριμον ποιεῖν, ὅμως τὸ γινῶσκον καὶ γινωσκόμενον
δεῖσθαί
φησι τοῦ φωτός, ἵνα τῷ φωτὶ γανωθὲν τὸ δὲ ἀντιληπτικὸν οἷον
τρανεστέρου
γνωστοῦ γενομένου γανωθέντος. Δρᾷ γὰρ καὶ τὸ γνωστὸν εἰς τὸ
γινῶσκον,
οἷον διεγεῖρον αὐτὸ πρὸς τὴν οἰκείαν ἐνέργειαν. Εἰ δὴ γνωστὸν τὸ ἕν, δεῖ
αὐτὸ γανωθῆναι τῷ φωτί· καίτοι πῶς ἂν γανωθείη τὸ ἓν ὑπὸ τοῦ οἰκείου
710
καίτοι τὸ γνωστὸν οὐκ ἔχουσαν· εἶδος γάρ τι καὶ τὸ γνωστόν, ἤ τι τῶν

ὄντων·
ἡ δὲ τὸ μὴ ὂν καὶ ἀνείδεος. Ὡς οὖν τῷ εὐθεῖ τὸ διεστραμμένον φασίν,
οὕτω
καὶ τῷ γνωστῷ τὸ ἄγνωστον καθυπονοοῦμεν· τρόπος δὲ ὅμως καὶ οὗτος
γνώ-
σεως. Γνωστὸν ἄρα καὶ ἐκεῖνο κατὰ τοσοῦτον ὅτι οὐχ ὑπομένει τὴν
γνῶσιν
προσιοῦσαν, ἀλλὰ πόρρωθεν μὲν ὡς γνωστὸν φαντάζεται καὶ ἐνδίδωσι
τὸν
ἑαυτοῦ γνωρισμόν, ὅσῳ δὲ μᾶλλον πρόσεισιν (οὐ καθάπερ ἐπὶ τῶν
ἄλλων),
τοσούτῳ μᾶλλον γινώσκει, ᾧ πρόσεισιν, ἀλλὰ τοὐναντίον ἧττον
ἐκλυομένης
ὑπὸ τοῦ ἑνὸς εἰς ἀγνωσίαν τῆς γνώσεως· εἰκότως, ἐπειδὴ προσδεῖται μὲν
ἡ
γνῶσις διακρίσεως, ὡς εἴρηται πρότερον, πλησιάζουσα δὲ τῷ ἑνί,
συμπτύς-
σεται εἰς ἕνωσιν ἡ διάκρισις, ὥστε καὶ ἡ γνῶσις ἀναχεῖται εἰς ἀγνωσίαν.
Οὕτω γάρ που καὶ ἡ Πλάτωνος ἀπαιτεῖ ἀναλογία· καὶ γὰρ τὸν ἥλιον τὴν
μὴν πρώτην ἐπιχειροῦμεν ὁρᾶν, καὶ πόρρωθέν γε ὁρῶμεν· ὅσῳ δὲ μᾶλλον
αὐτῷ εἶμεν, τοσούτῳ ἔλαττον αὐτὸν ὁρῶμεν· καὶ τελευτῶντες οὔτε ἄλλα
οὔτε
αὐτὸν ὁρῶμεν, ἀντιφωτιζομένου ὄμματος αὐτοφῶς γινόμενον. Ἆρα οὖν
ἄγνω-
στον τῇ οἰκείᾳ φύσει τὸ ἕν, εἰ καὶ τὸ ἄγνωστον, ἄλλο παρὰ τὸ ἕν; τὸ δὲ
καθ' αὑτὸ βούλεται εἶναι, σὺν ἄλλῳ δὲ οὐδενί· τὸ μὲν δὴ ἀντιδιῃρημένον
τῷ γνωστῷ ἄγνωστον τὸ ἐπέκεινα τοῦ ἑνός, πάντη ἀπόρρητον, ὅπερ οὔτε
γινώσκειν οὔτε ἀγνοεῖν ὁμολογοῦμεν, ἀλλ' ἔχειν πρὸς αὐτὸ καὶ
ὑπεράγνοιαν,
οὗ τῇ γειτονήσει ἐπιλυγάζεται καὶ τὸ ἕν· ἐγγυτάτω γὰρ ὂν τῆς ἀμηχάνου
ἀρχῆς, εἰ Θέμις οὕτως εἰπεῖν, ὥσπερ ἐν ἀδύτῳ μένει τῆς σιγῆς ἐκείνης.
έκεινα καὶ τῆς ἀντιφατικῆς, πολλῷ ἄρα μειζόνως καὶ τῆς ἄλλης ἁπάσης,
711
ὥστε
οὔτε φθαρτόν, οὐδὲ ἄφθαρτον, ἀλλὰ πρὸ τούτων ἄξιον κεκλῆσθαι, εἴπερ
ἦν
ἰδιώνυμός τις αὐτοῦ προσηγορία. Πῶς δ' ἂν εἴη, ᾧ μηδὲ τὸ ἴδιον
πρόσεστι,
μηδὲ τὸ κοινόν; οὐχ ὁμοιούμεθα οὖν αὐτῷ οὐδαμῶς, ᾧ γε μὴ ἔνεστιν
ἰδιότης,
ἀλλά τινι τῶν μετ' αὐτό, ἐπεὶ οὐδὲ ἑνούμεθα ἐκείνῳ, ἀλλὰ τῷ ἑνὶ ὅπερ
ἐστὶ
μετ' αὐτό, ἐκεῖνο δὲ πρὸς τῷ ἑνὶ καὶ πάντα ἦν, ἵνα οὕτως εἴπω, τὸ πρὸ τοῦ
ἑνὸς καὶ τῶν πάντων.

Ἡ οὖν αὐγὴ τῆς ψυχῆς τί βούλεται τῷ Πλάτωνι; ἢ συνάπτειν αὕτη
τῷ φωτὶ τῷ ἀπ' ἐκείνου, ἀλλ' οὐκ ἐκείνῳ. Τί δέ; τὸ φῶς αὐτὸ οὐ συνῆπται
τῷ
ἀπ' αὐτοῦ; ἢ κατὰ μὲν τὴν εἰκόνα τῆς ἀναλογίας συνῆπται, κατὰ δὲ
ἀλήθειαν
οὐκέτι· οὐ γὰρ ὑπομένει ἐκεῖνο τὴν πρὸς ἕτερον συναφήν, ἥν γε οὐδὲ τὸ
σημεῖον
ὑπέμεινεν. Ἀλλὰ πῶς μετ' αὐτὸ εὐθύς; ἢ ὅτι τῶν ἄλλων πρῶτον ἐξεφάνη,
ἢ οὐ
τελέως ἀπὸ τοῦ ἀδύτου προέκυψεν. Καὶ ὅλως περὶ τῶν Πλάτωνι
εἰρημένων
ὕστερον· ἔτι δὲ τὸ δεύτερον μετ' ἐκεῖνο, ὅτι ποτὲ ἂν ᾖ, ὡς μὲν ἀπ' ἐκείνου
μετὰ πάντων πρόεισι τὸν ἀδιόριστον πάντη τρόπον, ἄνευ τῆς πρὸς
διορισμὸν
ἀντιθέσεως. Ὡς δὲ ἀρχὴ καὶ αὐτὸ δευτέρα, ἄλλας ἡμῖν προβαλεῖται
ἐννοίας
περὶ ἑαυτοῦ τε καὶ τῶν ἀπ' αὐτοῦ. Δῆλον γὰρ ὅτι ἐξομοιοῦν δεῖ πρὸς τὰ
πράγματα εἰς δύναμιν τὰς ἡμετέρας ἐννοίας. Καὶ γὰρ ἅπερ ὑπενοήσαμεν,
ἀπὸ
τῆς ἁπλότητος τοῦ πρὸ πάντων ἑνὸς ἐπειράθημεν συναγαγεῖν, εἰ καὶ πρὸς
τὸ
ἀντίξουν ἡμῖν ἡ ὁρμὴ ἐγείρεσθαι ἔσπευδεν τὰς φύσει μεμερισμένας
ἐννοίας τῆς
ἐκείνων λέγομεν ἐνδείκνυσθαί τι μόνον βουλόμενοι περὶ τῶν πάντη

ἀδιορίστων,
712
ὥστε οὔτε τι τῶν ἄλλων, οὔτε τὸ δεύτερον εἶναι δοκοῦν, οὔτε διακέκριται
ἀπ' ἐκείνου, οὔτε ἥνωται αὐτῷ· εἴη γὰρ ἂν ἐκεῖνο ἡνωμένον. Ὥσπερ οὖν
οὐδὲ
ἕτερον, οὐδὲ ταὐτὸν ἀξιοῦμεν ἐπ' αὐτοῦ εἰπεῖν, ὅτι μήπω ταυτότης καὶ
ἑτερότης,
οὕτως οὖν οὐδὲ ἑνούμενον ἢ διακρινόμενον, ὅτι μήπω ἕνωσις καὶ
διάκρισις.
Οὐδὲ ἄρα μονή τις ἐκείνου, οὐδὲ πρόοδος, οὐδὲ ἐπιστροφὴ διώρισται διὰ
τὴν
αὐτὴν αἰτίαν· οὐκ ἄρα οὐδὲ τὰ λοιπὰ δικαίως ἀπορήσομεν, ὕστερον δὲ
ζητή-
σομεν ὅπου ταῦτα ἀποφαίνεται, καὶ τί ἐν ἐκείνοις τὸ μένον ἢ τὸ προϊὸν ἢ
τὸ
ἐπιστρεφόμενον, καὶ εἰ ταὐτὸν καθ' ὑπόστασιν ὅλην, ἢ τρεῖς αὐταὶ
ὑποστάσεις.
Εἰ δέ τις ἐθέλοι, ὥσπερ ἐν σκότει ἀφάσσων, ὅμως καὶ ἐν ἐκείνοις κατὰ
ἀναλογίαν ταῦτα θεωρεῖν, οὐ κατὰ ἔνδειξιν, ἀλλὰ κρειττόνως ἢ κατὰ τὴν
ἐνδεί-
κνυσθαι δυναμένην ἀλήθειαν, ἀναλογείτω ἐκεῖνο μὲν τῷ μένοντι αἰτίῳ,
τὸ δὲ
ἀπ' αὐτοῦ προϊὸν πρώτως τῷ προϊόντι καὶ ἄρχοντι τῆς κυρίως προόδου,
τὸ
δὲ τρίτον ἀπ' αὐτοῦ τῷ ἐπιστρέφοντι. Ἐὰν δὲ αὐτὰ ταῦτα διαστησώμεθα
οἷα
εἶναι ὑπονοοῦμεν, εἰσόμεθα ὅτι πρέψει αὐτοῖς ἡ ἀναλογία· πλὴν ὅτι καὶ
ἐν-
τεῦθεν ἤδη ζητητέον μήποτε ἄλλο τὸ μένον παρὰ τὸ ἐξ ἀρχῆς
ὑποκείμενον
ἓν πάντα εἶναι· τοῦτο γὰρ οὐδέν ἐστι διωρισμένον. Τῶν δὲ μετ' αὐτὸ
τριῶν
ὄντων, εἴποι τις ἄν, πρῶτον εἶναι τὸ μένον· εἰ γὰρ καὶ ταῦτα παντελῆ καὶ
ἀδιόριστον ἕκαστον, ἀλλ' ἤδη μᾶλλον ἄν τι ἐνδείξαιτο· τὸ μὲν κατὰ τὸ
μένον
ἐνδείξαιτο μᾶλλον, τὸ δὲ κατὰ τὸ προϊόν, τὸ δὲ κατὰ τὸ ἐπιστρεφόμενον·
ἢ καὶ
εἰ ταῦτα βούλοιτό τις ἐπ' ἐκείνων ἐνδείκνυσθαι, ἀρκεῖ τὸ ἓν πάντα ἐκεῖνο
πρὸς
οὕτως οὖν οὐδὲ ἑνούμενον ἢ διακρινόμενον, ὅτι μήπω ἕνωσις καὶ

713
διάκρισις.
Οὐδὲ ἄρα μονή τις ἐκείνου, οὐδὲ πρόοδος, οὐδὲ ἐπιστροφὴ διώρισται διὰ
τὴν
αὐτὴν αἰτίαν· οὐκ ἄρα οὐδὲ τὰ λοιπὰ δικαίως ἀπορήσομεν, ὕστερον δὲ
ζητή-
σομεν ὅπου ταῦτα ἀποφαίνεται, καὶ τί ἐν ἐκείνοις τὸ μένον ἢ τὸ προϊὸν ἢ
τὸ
ἐπιστρεφόμενον, καὶ εἰ ταὐτὸν καθ' ὑπόστασιν ὅλην, ἢ τρεῖς αὐταὶ
ὑποστάσεις.
Εἰ δέ τις ἐθέλοι, ὥσπερ ἐν σκότει ἀφάσσων, ὅμως καὶ ἐν ἐκείνοις κατὰ
ἀνα-
λογίαν ταῦτα θεωρεῖν, οὐ κατὰ ἔνδειξιν, ἀλλὰ κρειττόνως ἢ κατὰ τὴν
ἐνδεί-
κνυσθαι δυναμένην ἀλήθειαν, ἀναλογείτω ἐκεῖνο μὲν τῷ μένοντι αἰτίῳ,
τὸ δὲ
ἀπ' αὐτοῦ προϊὸν πρώτως τῷ προϊόντι καὶ ἄρχοντι τῆς κυρίως προόδου,
τὸ
δὲ τρίτον ἀπ' αὐτοῦ τῷ ἐπιστρέφοντι. Ἐὰν δὲ αὐτὰ ταῦτα διαστησώμεθα
οἷα
εἶναι ὑπονοοῦμεν, εἰσόμεθα ὅτι πρέψει αὐτοῖς ἡ ἀναλογία· πλὴν ὅτι καὶ
ἐν-
τριῶν
μένον
ἢ καὶ
πρὸς
τὴν τοῦ μένοντος ἔνδειξιν, καθότι καὶ τὸ πρῶτον ἀπ' αὐτοῦ προελθόν,
οὐκ
ἔμεινεν αὐτό, ἀλλὰ πρόεισιν ἀπ' αὐτοῦ, ἐκεῖνο δὲ οὐδαμῶς πρόεισιν, διότι
πρὸ αὐτοῦ τὸ ἀπόρρητον ἦν, ἐφ' οὗ οὐδὲν ἦν εἰπεῖν, οὐδὲ κατὰ ἔνδειξιν.

714
τριῶν
μένον
ἢ καὶ
πρὸς
τὴν τοῦ μένοντος ἔνδειξιν, καθότι καὶ τὸ πρῶτον ἀπ' αὐτοῦ προελθόν,
οὐκ
ἔμεινεν αὐτό, ἀλλὰ πρόεισιν ἀπ' αὐτοῦ, ἐκεῖνο δὲ οὐδαμῶς πρόεισιν, διότι
πρὸ αὐτοῦ τὸ ἀπόρρητον ἦν, ἐφ' οὗ οὐδὲν ἦν εἰπεῖν, οὐδὲ κατὰ ἔνδειξιν.
Οὐδὲ
ἄρα πρόεισί τι ἀπ' αὐτοῦ, οὐδὲ ἄρα τὸ ἓν πάντα, τὸ δὲ ἀπρόϊτον κατά γε
αὐτὸ
τοῦτο λέγοιτο ἂν μένειν, οἷον κατὰ ἀναλογίαν, ἐπεὶ κἂν τὸ ἀπ' αὐτοῦ
μένειν
λέγοιτο, ἐπειδὴ τοῦτο καὶ πρόεισιν ἀπ' αὐτοῦ, καθόσον ἐστὶ μετ' αὐτό,
καθὸ
δεήσει καὶ πρὸ τῆς τούτου προόδου θέσθαι τι μένον, εἴπερ ἀξιοῦμεν πρὸ
τοῦ
προϊόντος εἶναι τὸ μένον. Ἤτοι οὖν ἄλλο ζητήσομεν, καὶ τοῦτο ἐπ'
ἄπειρον,
ἢ τὸ ἓν πάντα ποιήσομεν μένον, ὃ καὶ ἡμεῖς ἐτιθέμεθα ὡς μένον πρὸ τοῦ
προϊόντος, ἐπεὶ εἰ μὴ τοῦτο πρὸ τῶν ὁπώσποτε μενόντων, οὐδὲ τὸ μετ'
αὐτὸ
πρῶτον ἔσται τῶν ὁπώσποτε προϊόντων. Καὶ τοῦτο μὲν ἄχρι τοσούτου
προήχθω.

πρὸ τῶν σειρῶν αἱ ἀρχαὶ διίστανται· εἰ δὲ ἔχουσί τι καὶ αἱ δύο σειραὶ

κοινὸν
πρὸς ἀλλήλας (οὐ γὰρ δὴ πάντη εἰσὶ διεσπασμέναι), κατὰ τοῦτό γε
προῆλθον
ἀπὸ τῆς μονοειδοῦς ἀρχῆς καὶ μιᾶς· καὶ ταῦτα λέγω κυρίως, οὐ κατὰ
ἔνδειξιν,
καὶ ἀπὸ τῶν ἐν τῷ νῷ, μᾶλλον δὲ καὶ ἐν τῇ ψυχῇ διωρισμένων
ἐναγόμενος.
Ἐπεὶ οὖν ἐνταῦθα οὕτω, δεῖ καὶ ἐν τῷ νοητῷ προϋποθέσθαι νοητῶς τὰς
715
τούτων
αἰτίας, ὅπως οἷόν τέ ἐστι κατὰ ἔνδειξιν. Οὐκοῦν ἀπὸ μὲν τῆς ἀδιαιρέτου
καὶ
μονοειδοῦς ἐπὶ μίαν τὴν πρὸ πάντων ἥξομεν, ᾗ πάντα ἓν ἐπιθέμεθα
ἀπορίᾳ
τοῦ οἰκείου ὀνόματος· ἀντὶ δὲ τῶν διῃρημένων δυεῖν ἐπὶ τὰς ὅντινά ποτε
τρόπον
ἀντικειμένας, ἀνάλογον ταῖς ὡς ἀληθῶς ἀντιδιῃρημέναις, ἃς ὅπως ἄν τις
ἐθέλοι
καλεῖν, οὐ διοισόμεθα πρὸς αὐτὸν περί γε τῶν ὀνομάτων, εἰ ἔχοι τινὰ καὶ
ὁπωσοῦν ἔνδειξιν ἢ ἀναλογίαν πρὸς ἐκείνας τὰς ὑπεριδρυμένας τῶν
ὅλων ἀρχάς.
Ἆρα οὖν οὕτω θετέον δύο τὰς ἐπέκεινα τῶν νοητῶν τριάδων ἀρχάς, καὶ
ὅλως
εἰπεῖν, τῶν ὄντων ἁπάντων, ὡς ἠξίωσεν ὁ Ἰάμβλιχος, ὅσον ἐμέ γε εἰδέναι,
μόνος ἀξιώσας τόγε τῶν πρὸ ἡμῶν ἁπάντων; ἢ τοῖς ἄλλοις ἅπασιν
ἀκολου-
θητέον τοῖς μετ' αὐτόν; Τὸ μὲν οὖν ἀληθέστατον θεὸς ἂν εἰδείη περὶ τῶν
τηλικούτων· εἰ δὲ χρὴ τά γε ἐμοὶ δοκοῦντα εἰπεῖν, οὔ μοι δοκεῖ ταῦτα
ἐχυρὰ
εἶναι πρὸς τὴν προκειμένην ἀπόδειξιν. Εἰ μὲν γὰρ ἀπὸ τῶν διωρισμένων
ἀναγοίμεθα νοημάτων καὶ ὀνομάτων, προϋποτιθέμενοι καὶ ἐκεῖ τὰ
τοιαῦτα,
καλῶς μὲν ἂν τοῦτο προσηναγκάζομεν εἶναι τὸ ἓν πρὸ τοῦ πέρατος καὶ
τῆς
ἀπειρίας· ἓν γάρ τι ἑκάτερον, καὶ ἐν τοῖς γε διωρισμένοις οὕτως ἔχειν
ἀναγ-
καῖον, ἐκεῖνο δὲ συμβήσεται ἄτοπον μόνον τὸ πέρας ἐκεῖ τίθεσθαι καὶ τὸ
κοινότητα γνώσεως οὐσιώδους, οὐ συννοῶν ὅτι ἡ ψυχικὴ ἀπὸ τῆς νοερᾶς

πρό-
εισιν, ὡς εἰκὼν ἀπὸ τοῦ παραδείγματος. Οὕτω γὰρ καὶ οἱ τοῖς
διωρισμένοις
νοήμασί τε καὶ πράγμασιν ἀποχρώμενοι πρὸς ἔνδειξιν τῶν παντελῶν καὶ
ἀδιορίστων ἀρχῶν οὐκ ἂν ἀπαιτοῖντο δικαίως τὰ τούτοις συνόντα ἀνάγειν
ἐπ' ἐκείνας, οἷον ὅτι πολλὰ ταῦτα καὶ ἐκείνας εἶναι πολλάς, ἀλλ' οὐ μόνον
δύο ἢ τρεῖς, καὶ ὅτι ταῦτα ἀντιτέτακται ἀλλήλοις καὶ ἐκείνας ὑποτίθεσθαι
716
ἀντικειμένας, καὶ ὅτι πρὸ τοῦ πέρατος καὶ τῆς ἀπειρίας τὸ ἓν ἐν τούτοις.
Διὰ
τοῦτο καὶ πρὸ τῶν δυεῖν ἀρχῶν τὴν μίαν θέσιν τοῦ ἑνός, ἐπεὶ καὶ τὸ
ἄλλους
ἄλλοις κεχρῆσθαι ὀνόμασι πρὸς ἔνδειξιν τῶν δύο ἀρχῶν, καλῶς μὲν
λέγοντας
ἑκάστους, ἄλλον δὲ κατ' ἄλλην ἐπιβολὴν ἱστάμενον, αὐτὸ τοῦτο
τεκμηριούτω
ἡμῖν μὴ ταῦτα ἐκεῖ ἀποτίθεσθαι, ἀλλ' ἀπὸ τούτων κατ' ἀναλογίαν ἐπ'
ἐκείνας
ἀνάγεσθαι.

Ὡς οὖν μονὰς καὶ πέρας καὶ πατὴρ καὶ ὕπαρξις καὶ αἰθήρ, εἰ
βούλει, ἐν τούτοις μὲν τοῖς διωρισμένοις ἄλλο καὶ ἄλλο καθάπερ καὶ τὰ
ὀνόματα
ἔχει, ἐκεῖ δὲ μιᾶς φύσεως πάντα ἐστὶ παραδείγματα ἢ σύμβολα, οὕτω καὶ
τὸ
ἕν, εἰ καὶ ἀλλὸ παρ' ἕκαστον τούτων, ἀλλ' ἐκεῖ τῆς αὐτῆς ἔνδειγμα καὶ
τοῦτο
φύσεως. Ὁμοίως δὲ καὶ τὰ πολλὰ τῆς ἑτέρας καὶ μετὰ τὴν εἰρημένην
τεταγ-
μένης, ἔστω κατά τινα ἀναλογίαν ὑπόδειγμα· ἧς καὶ τὸ ἄπειρον καὶ ἡ
ἀόριστος
δυὰς καὶ ἡ δύναμις καὶ τὸ χάος, καὶ ὅ τι ἄν τις ἄλλο πρὸς γνωριμωτέραν
παράστασιν ἐπινοήσειεν. Οὐ δεῖ οὖν, φαίη τις ἄν, πρὸ τῶν δυεῖν ἀρχῶν
εἶναι
ἄλλοις κεχρῆσθαι ὀνόμασι πρὸς ἔνδειξιν τῶν δύο ἀρχῶν, καλῶς μὲν
λέγοντας
ἑκάστους, ἄλλον δὲ κατ' ἄλλην ἐπιβολὴν ἱστάμενον, αὐτὸ τοῦτο
τεκμηριούτω
ἡμῖν μὴ ταῦτα ἐκεῖ ἀποτίθεσθαι, ἀλλ' ἀπὸ τούτων κατ' ἀναλογίαν ἐπ'
ἐκείνας
ἀνάγεσθαι.

Ὡς οὖν μονὰς καὶ πέρας καὶ πατὴρ καὶ ὕπαρξις καὶ αἰθήρ, εἰ
βούλει, ἐν τούτοις μὲν τοῖς διωρισμένοις ἄλλο καὶ ἄλλο καθάπερ καὶ τὰ
ὀνόματα
ἔχει, ἐκεῖ δὲ μιᾶς φύσεως πάντα ἐστὶ παραδείγματα ἢ σύμβολα, οὕτω καὶ
717
τὸ
ἕν, εἰ καὶ ἀλλὸ παρ' ἕκαστον τούτων, ἀλλ' ἐκεῖ τῆς αὐτῆς ἔνδειγμα καὶ
τοῦτο
φύσεως. Ὁμοίως δὲ καὶ τὰ πολλὰ τῆς ἑτέρας καὶ μετὰ τὴν εἰρημένην
τεταγ-
μένης, ἔστω κατά τινα ἀναλογίαν ὑπόδειγμα· ἧς καὶ τὸ ἄπειρον καὶ ἡ
ἀόριστος
δυὰς καὶ ἡ δύναμις καὶ τὸ χάος, καὶ ὅ τι ἄν τις ἄλλο πρὸς γνωριμωτέραν
παράστασιν ἐπινοήσειεν. Οὐ δεῖ οὖν, φαίη τις ἄν, πρὸ τῶν δυεῖν ἀρχῶν
εἶναι
τὴν μίαν, ἅτε ἀντικειμένων, τὴν πρὸ τῆς ἀντιθέσεως; ἢ πρῶτον μὲν οὐκ
ἀντί-
κεινται ὡς ὁμοταγεῖς, οἷον πέρας καὶ ἄπειρον· ἡ γὰρ τοιαύτη ἀντίθεσις
τῶν
ἀντιδιῃρημένων ἐστίν· ἀλλ' εἴπερ ἄρα ὡς αἴτιον καὶ αἰτιατόν, ὡς ὁ νοητὸς
κόσμος τοῦ νοεροῦ, ὁ πᾶς τοῦ παντός. Ἔπειτα εἰ καὶ συγχωρήσομεν καὶ
ἡμεῖς
εἶναι τὴν μίαν, ἣν ἀναζητοῦντες ἐν τοῖς πρόσθεν ἀπόρρητον εὑρήκαμεν
οὖσαν,
ἀλλὰ τὴν μίαν ταύτην ὁ Πυθαγόρας ἓν ἀνευφήμησεν, οἵαν καὶ ἡμεῖς τὴν
δευτέραν οὖσαν ἐθέμεθα, ἓν πάντα εἰπόντες, μετὰ δὲ ταύτην εἶναι μονάδα
καὶ
δυάδα ἀόριστον. Ἀλλὰ φήσω καὶ τὴν ἐπέκεινα πάντων ἀρχὴν
ἐνδείκνυσθαι
αὐτοῦ πρόοδος ἡ ἀπόβασις, μᾶλλον δὲ οὐδὲ ἀπόβασις εἴη ἄν· ἑνωτικὸν

γὰρ
καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων τὸ ἓν πρός τε ἄλληλα καὶ πρὸς τὰ οἰκεῖα αἴτια,
καὶ
ὅσον γε ἐπὶ τῷ ἑνί, τὰ πάντα ἓν ἂν ἦν, ὥστε οὐδὲ διεῖλεν ἑαυτὸ ἀπὸ τοῦ
ἀρρήτου. Διὸ καὶ ἓν ὑποτιθέμενον ὅμως ἀρρήτως δείκνυται ὄν, τοιοῦτον
δὲ ὄν,
προϊὸν μὲν οὐδαμῶς ἐστί, ταχὰ δὲ οὐδὲ μένον· ἄλλο γὰρ τὸ μένον παρὰ
τὸ
ἕν· εἰ δὲ κατὰ ἔνδειξιν μένον, μᾶλλον ἔστω. Ἀλλὰ τὸ μένον, φησίν, ἢ ἐν
ἑαυτῷ
μένει, καὶ ἕξει διπλόην τινὰ τὸ ἕν, ἢ ἐν τῷ πρὸ αὐτοῦ, καὶ ἔσται τι ῥητὸν
ἐν
τῷ ἀπορρήτῳ, τὸ γὰρ μένον ῥητόν πως, ἢ ἐν τῷ μεθ' ἑαυτό, ὅπερ
718
ἀτοπώτερον,
τοῦτο γὰρ οὐδὲ πάσαις πρόσεστι ταῖς ψυχαῖς· ἀλλὰ φήσομέν γε ἡμεῖς
ἐκεῖνο
μὴ εἶναι τὸ μένον, ἀλλὰ τὴν μονὴν αὐτὴν κατὰ ἀναλογίαν· αἴτιον γάρ
ἐστι τοῦ
μένειν τοῖς ἄλλοις. Εἴπερ ἄρα καὶ τοῦτο λέγοι τις, αὐτὸ δὲ οὐ μένει, ἐῶ
λέγειν
ὅτι πρὸ τοῦ ἐν ἄλλῳ καὶ ἐν ἑαυτῷ μένοντος ἐκεῖνό ἐστιν, οὔτε μονὴν
παρεχό-
μενον μόνην, οὔτε κατὰ ταύτην ἱστάμενον· ὥσπερ δὲ ἓν καὶ πέρας καὶ
ὕπαρξις λέγεται καὶ αἰθήρ, οὕτω καὶ μένον ῥηθείη ἂν κατὰ ἀναλογίαν.
Εἰ δέ τις κατὰ πρόοδον ἀπαιτοῖ τὰς ἀντιθέτους δύο ἀρχὰς ἀπὸ τῆς
μονοειδοῦς
προϊέναι ἐπικλινῶς ἐπὶ ἑκάτερα, ἢ τὰς κάτω διασχίσεις τῶν ὄντων ἀπὸ
μιᾶς
ἔτι συμφυοῦς μονάδος ἐπ' ἐκείνας ἀναπέμπειν, εἰ μὲν ὡς δύο μετὰ τὴν
μίαν
καὶ ἀπὸ τῆς μιᾶς, ἀντιδιαιρῶν οὕτω λέγει, οὐκ ἀποδεχόμεθα τὴν
ἀντίθεσιν.
Εἰ δὲ τὴν μὲν ὑπὲρ πάντα τιθεὶς ὡς μίαν, ἑτέραν δὲ μετὰ ταύτην πάντα
καὶ
αὐτὴν περιέχουσαν, οὐχ οὕτω δὲ πάντα ἀπόρρητον, ὑπὸ δὲ ταύτην ἄλλην
ἤδη
προϊὸν μὲν οὐδαμῶς ἐστί, ταχὰ δὲ οὐδὲ μένον· ἄλλο γὰρ τὸ μένον παρὰ
τὸ
ἕν· εἰ δὲ κατὰ ἔνδειξιν μένον, μᾶλλον ἔστω. Ἀλλὰ τὸ μένον, φησίν, ἢ ἐν
ἑαυτῷ
μένει, καὶ ἕξει διπλόην τινὰ τὸ ἕν, ἢ ἐν τῷ πρὸ αὐτοῦ, καὶ ἔσται τι ῥητὸν
ἐν
τῷ ἀπορρήτῳ, τὸ γὰρ μένον ῥητόν πως, ἢ ἐν τῷ μεθ' ἑαυτό, ὅπερ
ἀτοπώτερον,
τοῦτο γὰρ οὐδὲ πάσαις πρόσεστι ταῖς ψυχαῖς· ἀλλὰ φήσομέν γε ἡμεῖς
ἐκεῖνο
μὴ εἶναι τὸ μένον, ἀλλὰ τὴν μονὴν αὐτὴν κατὰ ἀναλογίαν· αἴτιον γάρ
ἐστι τοῦ
μένειν τοῖς ἄλλοις. Εἴπερ ἄρα καὶ τοῦτο λέγοι τις, αὐτὸ δὲ οὐ μένει, ἐῶ
λέγειν
ὅτι πρὸ τοῦ ἐν ἄλλῳ καὶ ἐν ἑαυτῷ μένοντος ἐκεῖνό ἐστιν, οὔτε μονὴν
παρεχό-
719
μενον μόνην, οὔτε κατὰ ταύτην ἱστάμενον· ὥσπερ δὲ ἓν καὶ πέρας καὶ
ὕπαρξις λέγεται καὶ αἰθήρ, οὕτω καὶ μένον ῥηθείη ἂν κατὰ ἀναλογίαν.
Εἰ δέ τις κατὰ πρόοδον ἀπαιτοῖ τὰς ἀντιθέτους δύο ἀρχὰς ἀπὸ τῆς
μονοειδοῦς
προϊέναι ἐπικλινῶς ἐπὶ ἑκάτερα, ἢ τὰς κάτω διασχίσεις τῶν ὄντων ἀπὸ
μιᾶς
ἔτι συμφυοῦς μονάδος ἐπ' ἐκείνας ἀναπέμπειν, εἰ μὲν ὡς δύο μετὰ τὴν
μίαν
καὶ ἀπὸ τῆς μιᾶς, ἀντιδιαιρῶν οὕτω λέγει, οὐκ ἀποδεχόμεθα τὴν
ἀντίθεσιν.
Εἰ δὲ τὴν μὲν ὑπὲρ πάντα τιθεὶς ὡς μίαν, ἑτέραν δὲ μετὰ ταύτην πάντα
καὶ
αὐτὴν περιέχουσαν, οὐχ οὕτω δὲ πάντα ἀπόρρητον, ὑπὸ δὲ ταύτην ἄλλην
ἤδη
πως ἑαυτὴν προσάγουσαν τοῖς μεθ' ἑαυτήν, οὕτως ὁμολογοῦμεν τήν τε
μίαν
ἀπόρρητον καὶ τὴν ἑνοειδῆ μετ' ἐκείνην, καὶ τὴν πληθοειδῆ τρίτην ἐπ'
ἐκείναις,
οὐχ οὕτω μέντοι ταύτην ἐκείνῃ ἀντικειμένην ὡς τῷ ἑνὶ τὸ πλῆθος ἐν τοῖς
διωρισμένοις, ἀλλὰ μᾶλλον ὡς δυὰς πρὸς μονάδα, καὶ δύναμις πρὸς
ὕπαρξιν,
ἀπόρρητον καὶ τὴν ἑνοειδῆ μετ' ἐκείνην, καὶ τὴν πληθοειδῆ τρίτην ἐπ'
ἐκείναις,
οὐχ οὕτω μέντοι ταύτην ἐκείνῃ ἀντικειμένην ὡς τῷ ἑνὶ τὸ πλῆθος ἐν τοῖς
διωρισμένοις, ἀλλὰ μᾶλλον ὡς δυὰς πρὸς μονάδα, καὶ δύναμις πρὸς
ὕπαρξιν,
μᾶλλον δὲ κατὰ ἀλήθειαν οὐδὲ οὕτως. Ἡ μὲν γὰρ δύναμις αὐτῆς τί ἐστι
τῆς
οὐσίας, ἡ δὲ δυὰς πολὺ ἀπέσπασται τῆς μονάδος· ἀλλ' ὡς δεύτερος ὅλος
κόσμος
πρὸς πρότερον ὅλον, ὁ διακεκριμένος πρὸς τὸν ἡνωμένον, πλὴν ὅτι ἓν
πάντα
ἑκάτερον, ἀλλὰ τὸ μὲν οἷον ἕν, τὸ δὲ οἷον πλῆθος. Ταῦτα μὲν οὖν καὶ
ὕστερον
αὐτίκα δὴ μάλα διαρθρώσομεν ὡς οἷόν τέ ἐστιν, νῦν δὲ ἁπλῶς πρὸς τὰ
τελευ-
ταῖα τῶν ὑπὸ Ἰαμβλίχου ἐπιχειρηθέντων, ἐκεῖνο λέγομεν ὅτι καὶ ἡμεῖς
720
ἀπὸ
μιᾶς ἀρχῆς τῶν πάντων ἀρχόμεθα καὶ μετὰ τὴν μίαν τὰς δύο τάττομεν
κατὰ
ἀναλογίαν, τῆς διττῆς συστοιχίας ἀπὸ μιᾶς συμφύσεως σχιζομένης, ἀλλ'
οὐκ
ἀντιδιαιρουμένας, ἀλλὰ τὴν μὲν οὔπω θέλουσαν ἐκ τοῦ ἀπορρήτου
προελθεῖν,
ἀλλὰ καταπινομένην ὑπ' αὐτοῦ μᾶλλον, τὴν δὲ ἤδη προϊοῦσαν, καὶ αὐτῇ
μόνῃ
τῇ χαλάσει εἰδοποιηθεῖσαν, ὅτι συνουσίωται αὐτῇ τὸ προϊέναι. Διὸ καὶ
αἰτία
πᾶσι γέγονε τοῦ ὁπωσοῦν διακρίνεσθαι, ὥσπερ ἡ ἑτέρα ἀρχὴ τοῦ
συμπεφυ-
κέναι τοῖς οἰκείοις αἰτίοις· ὥστε πάντων ἑκατέρα, ἀλλ' ἡ μὲν τοῦ πάντα
συμφύεσθαι πρὸς ἄλληλα, κατά τε πλάτος καὶ βάθος (διὸ καλεῖται ἓν
κατὰ
ἔνδειξιν), ἡ δὲ τοῦ πανταχῶς διακρίνεσθαι καὶ ὁπωσοῦν. Μηδεὶς οὖν
λεγέτω
τὴν μὲν ἄρχειν τοῦ ἑτέρου στίχου, τὴν δὲ τοῦ ἑτέρου, ἀλλ' ἑκατέραν
ἀμφοῖν
καὶ τοῦ πρὸ ἀμφοῖν ἡνωμένου πως ἐξ ἀμφοῖν, τὴν μὲν ὡς πατρικήν, τὴν
δὲ
ὡς ἀτεχνῶς μητρικήν. Εἰ δὲ δεῖ τῶν συνηγορούντων λόγων ἀφέμενον,
γὰρ ἀεὶ τῶν διαιρουμένων τὸ ἀδιαίρετον ὑφέστηκεν.

Εἰ δὲ καὶ οὕτω θεωροίης αὐτὰ προϊόντα ἀπὸ τῶν ἀρχῶν, οὐκ ἂν
πόρρω βάλῃς τῆσγε ἐμῆς ἐλπίδος· τὸ μὲν γὰρ ἓν παράγοι ἂν τὸ ἕνωμα τοῦ
μικτοῦ, αὐτό φημι τὸ μικτόν, τὸ δὲ στοιχειῶδες αὐτοῦ πλῆθος ἡ τῶν

πολλῶν
ὑμνηθεῖσα ἀρχή· ὡς δὲ ἡ ἀρχὴ τῆς ἀρχῆς ὑποστατική, καὶ τὸ ἕνωμα
συνυφ-
ίστησι τῶν στοιχείων τὸ πλῆθος. Ἀλλὰ τὰ στοιχεῖα τοδὶ καὶ τοδί, πέρας
καὶ
ἄπειρον, ἢ ἓν καὶ πολλὰ τὰ ἀντιταγῆ. Ὡς οὖν τοιαῦτα, τί τὸ παράγον;
πάλιν
γὰρ τὸ μὲν κρεῖττον ἀπὸ τῆς κρείττονος ἥκει ἀρχῆς, τὸ δὲ χεῖρον ἀπὸ τῆς
χείρονος. Καὶ πάλιν τῶν ἀντιδιῃρημένων στοιχείων αἱ δύο ἀρχαί, ἢ
ὁμώνυμα
μόνον ταῦτα ἐκείναις, τρόπος δὲ ἄλλος τῆς ὑποστάσεως, ἢ κατὰ
721
ἀναλογίαν,
ἴσως καὶ ταῦτα παρήχθη τῶν δυεῖν ἀρχῶν. Οὐ μέντοι τὸ ἀπ' ἐκείνης, τὸ δὲ
ἀπὸ ταύτης, ἢ καὶ αὐτὸ τὸ μικτὸν ὑπέστησεν αὐτὰ καὶ διέκρινεν κατὰ τὴν
δίδυμον ἑαυτοῦ μίαν φύσιν· ἓν γὰρ ὂν καὶ πολλὰ καί, ἁπλῶς εἰπεῖν,
ἡνωμένον,
κατὰ μὲν τὴν ἔμφασιν τοῦ πλήθους παρήγαγεν τὰ πολλά, κατὰ δὲ τὴν ἐπι-
κράτειαν τοῦ ἑνὸς τὸ ἕν.
ὂν καὶ τὸ ἕν, συνελὼν δὲ ἐν τῷ μέσῳ τὸ ἓν ὄν, διαστήσας δὲ ἐπὶ τούτοις

τὸ ἓν
καὶ τὸ ὂν μετὰ τῆς διιστώσης ὁπωσοῦν καὶ οἵας δὴ ἑτερότητος, ἐπεὶ καὶ
τὴν
παλαιὰν ἀπορίαν μόλις ἂν οὕτως ἐκφύγοιμεν. Πῶς γὰρ δὴ τὸ πρῶτόν γε
ὄν,
ὃ δὴ καὶ ἡνωμένον ἠξιοῦμεν εἶναι, τελέως προτάξειεν ἄν τις ὡς οὐσίαν
ζωῆς
καὶ νοῦ, μηδενὸς ὄντος ἐκεῖ διορισμοῦ, καίτοι διωρισμένης ἀπὸ νοῦ μὲν
τῆς
ζωῆς, ἀπὸ ζωῆς δὲ τῆς οὐσίας; Πῶς ἂν οὖν εἴη διορισμός, ἑτερότητός γε
μὴ
οὔσης; καὶ τὸ πάντη πρῶτον ἡνωμένον πῶς ἂν διωρισμένον εἴη πρὸς
ἕτερον;
ὥστε φανερὸν ὅτι ἡ μὲν οὐσία, ὡς μόνη οὐσία πρὸς τὴν ζωήν, ὡς τούτῳ
μόνῳ
συνθεωρουμένην τῷ τῆς ζωῆς ἰδιώματι μετά τινος ἑτερότητος πέφηνε, τὸ
δὲ
ὡς ἀληθῶς ἡνωμένον οὔτε ζωή πω, οὔτε νοῦς, οὔτε οὐσία, πλὴν εἰ μὴ
κατὰ
ἀναλογίαν τινὰ ἢ κατὰ ἔμφασιν αἰτιώδη. Ἐνιότε καὶ τοῦτο λέγουσιν οἱ
φιλό-
σοφοι, ἀλλὰ πάντα ἀδιορίστως καὶ κατὰ τὴν πρὸ πάντων ἡνωμένην ὑπερ-
οχήν. Διὸ πρὸς οὐδὲν ἀντιδιακέκριται τὸ ἡνωμένον ὡς πάντα, ὄντων ἐν

μέρει
διωρισμένων ἐν ταῖς ἡμετέραις ἐννοίαις.
Περὶ μὲν οὖν τοῦ ἡνωμένου πρὸ ἑνὸς καὶ οὐσίας ταῦτα χρὴ ἐννοεῖν κατὰ
τὸ δυνατόν.
722
Εἰ δὲ ἐν τοῖς πρόσθεν τὴν τρίτην ἀρχὴν ὡς ἡνωμένην κατὰ τὸ ὂν

ἐτίθεμεν
καὶ τοῦτο διττὸν ἐποιοῦμεν, τὸ μὲν οὐσιῶδες, τὸ δὲ ἑνιαῖον, ἀλλὰ νῦν εἰς
τὸ
ἓν πρὸ ἀμφοῖν τὰ δύο συμπτύξαντες καὶ κατωτέρω τοῦ νοητοῦ τὰ διωρι-
σμένα δύο τάξαντες, τῷ τε Πλάτωνι σύμφωνα λέγειν ἐδόξαμεν καὶ τῷ
νοητῷ
καὶ πάντη ἡνωμένῳ καὶ περὶ τἀγαθὸν συνεσπειραμένῳ, κατὰ τὸν
Ἰάμβλιχον
ἄρα καὶ τὸ γνωστικὸν ἐκεῖ κατὰ τὸ ἡνωμένον τῆς ἑνιαίας καὶ οὐσιώδους
γνώ-
σεως προϋπάρχον ἀμφοῖν. Ὡς γὰρ τὸ γνωστὸν ἡνωμένον, οὕτω καὶ ἡ
σύστοιχος
γνῶσις ἡ νοητὴ τοῦ νοητοῦ, καὶ εἰ μετὰ διακρίσεώς τινος ἡ γνῶσις, ἀλλ'
ἡνω-
μένη καὶ ἡνωμένου καὶ ἡ διάκρισις· ἔστι γὰρ καὶ ἐκεῖ νοητῶς πρῶτον καὶ
δεύτερον καὶ τρίτον. Τὸ δὴ τρίτον εἰ ἐπιστρέφοιτο καὶ εἰ γιγνώσκοι, τὶ
θαυ-
μαστόν; οὐ μὴν ἀνάγκη τὴν οὐσίαν εἶναι γνωστικὴν ὅτι καὶ τὸ ἡνωμένον
πρὸ
αὐτῆς ἄν· οὐ γάρ, ἐπειδὴ πάντα ἐκεῖ νοητῶς, κατὰ τὸ λόγιον, ἤδη πάντα
καὶ
ἐν ἑκάστῳ τῶν διωρισμένων· ἐκμηρύεται γὰρ ἐκ τοῦ ἡνωμένου πάντα
κατὰ
διορισμὸν οἰκεῖον, τὸ ἕν, ἡ οὐσία, ἡ ζωή, τὸ τῆς ζωῆς ἕν, ὁ νοῦς, τὸ
νοερὸν
ἕν· καὶ οὐ διὰ τοῦτο ἡ οὐσία ζωή. Ἔστι καὶ ἐν τῷ ἡνωμένῳ ἡ ζωὴ κατὰ
τὴν
πρὸ ἀμφοῖν τοῦ ἡνωμένου ἀναλογίαν· οὐδὲ ἄρα νοῦς ἡ οὐσία οὐδὲ
γνωστική,
ὅτι ἐν τῷ ἡνωμένῳ τὸ τρίτον γνωστικόν· ἐμφαίνεται γὰρ ἀπὸ μὲν τοῦ ἄνω
γνωστοῦ τὸ κάτω γνωστόν, ἀπὸ δὲ τοῦ γνωστικοῦ τὸ γνωστικόν, ἀπὸ δὲ

τοῦ
μέσου τὸ μέσον. Πρὸς μὲν οὖν τὰς ἀπορίας οὕτως ἄν τις ἀπαντήσειε κατὰ
τὸ ἐνδεχόμενον.
723
γε πρόεισι καὶ ἀπ' ἐκείνου· καὶ δὴ καὶ τῷ ἐπιστρεπτικῷ πρὸς ἑαυτό τε

ἐπέστραπται καὶ πρὸς ἐκεῖνο. Τοῦτο δέ ἐστι τὸ τρίτον στοιχεῖον, καθὸ τὸ
προοδικὸν τῷ μονίμῳ συνδέδεται. Ἐκ τριῶν ἄρα τούτων ἐστὶ τὸ
προεληλυθός,
οὐ καθὸ προῆλθεν, ἀλλὰ καθὸ τόδε οἷον νοῦς. Ἔστι δὲ καὶ ἐν τῷ προϊόντι
τὰ
τρία, ἀλλ' οὐκ ἐν μόνῳ τῷ προεληλυθότι· ἔστι καὶ ἐν τῷ μένοντι πρὸ τοῦ
προϊόντος, ἀλλ' ἐν τούτῳ μὲν συνῃρημένα καὶ ἀδιάκριτα, ἐν δὲ τῷ τρίτῳ
διῃρημένα, ἐν δὲ τῷ μέσῳ μέσως, καὶ διακρινόμενα μόνον.

Ἀλλ' εἰ ἀδιάκριτα ἐν τῷ πρώτῳ, οὐδ' ἂν μένειν λέγοιτο δικαίως τὸ
πρῶτον; ἢ ὡς μὲν ἔχον τὸ μόνιμον στοιχεῖον, οὐκ ἂν λέγοιτο· οὐ γὰρ ἔχει
κατ' ἀλήθειαν ἀφωρισμένον· ὡς δὲ μὴ προϊὸν λέγοιτο ἂν κατὰ ἀναλογίαν
ὡς
πρὸς τὸ τρίτον, ἢ τόγε δεύτερον. Καὶ δὴ τὸ προϊὸν πρὸς τὸ ἐληλυθὸς καὶ
προϊὸν μένον λέγοιτο ἄν· κατὰ ἀλήθειαν δὲ οὐδέτερον· οὔπω γὰρ οὐδὲ ἐν
τούτῳ
διώρισται τὰ στοιχεῖα· ἐν ἄρα τῷ τρίτῳ τὰ τρία διώρισται ἀπ' ἀλλήλων·
πρῶτον ἄρα τὸ τρίτον κυρίως καὶ μένει καὶ πρόεισι καὶ ἐπιστρέφει πρὸς
τὸ πρὸ ἑαυτοῦ· ἀλλὰ πρὸς μὲν τὸ προσεχές, ὅπερ ἦν τὸ δεύτερον κατὰ
τὴν
ὑπὸ τοῦ δευτέρου παραλλαγήν τε καὶ ὑπόστασιν, οἷον τὴν ἀπὸ τοῦ
διακρινο-
μένου· κατὰ δὲ τὴν ἀπὸ τοῦ ἀδιακρίτου καὶ πρώτου πρὸς αὐτὸ τὸ
ὑπέρτερον.
Ὁ γὰρ νοῦς φέρε εἰπεῖν καὶ πρὸς ζωὴν ἔχει τὴν τριπλῆν σχέσιν καὶ πρὸς
τὸ
ὂν κατὰ τὴν ἀπ' ἐκείνου γένεσιν. Ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων καὶ αὖθις.
Ἐν δὲ τῷ πρώτῳ, τρίτῳ γεγονότι, τὰ τρία φανέντα προέρχεται καὶ διὰ
ζωῇ, ὡς τρίτον δευτέρῳ, καὶ ζῆν μᾶλλον ἢ ζωὴν εἶναι, καὶ ὀρέγεσθαι
ζωῆς,
ἀλλ' οὐχὶ καὶ ἤδη ζωὴν γενέσθαι. Ὁ δὲ αὐτὸς ἡμῖν ἁρμοζέτω πανταχοῦ
τύπος
τῶν τριῶν ἐπιστροφῶν, ὁπούποτε ἂν ὦσι καὶ ὁπόσων ἢ πρὸς ὁπόσα τῶν
προϋπαρχόντων· πρὸς γὰρ ἕκαστα ἐπιστρέφεται τῶν πρὸ ἑαυτοῦ τὸ
ἐπιστρε-
φόμενον, εἴτε ἔγγυθεν, εἴτε πόρρωθεν, ἀφομοιοῦταί τε πρὸς ἐκεῖνο πᾶν
πρὸς
724
ὃ ἐπιστρέφεται, εἴτε δὴ κατὰ τὰς εἰς αὐτὸ συρρεούσας ἀπὸ τῶν πρὸς ἃ
ἐπι-
στρέφεται ἰδιότητας οἰκείας ἤτοι πληρωμάτων ἢ στοιχείων, ἤτοι
συνουσιωμένας
τῷ δεχομένῳ, ἢ ἐπεισάκτους ἄλλως γιγνομένας, εἴτε κατὰ τὰς ἐν αὐτῷ τῷ
ἐπιστρεφομένῳ διαφόρους ὑπάρξεις, αὐτοῦ οὔσας ἰδίας καὶ οὐκ ἄνωθεν

ἡκούσας,
ἄλλως δὲ ἐκείναις ἀναλογούσαις ταῖς τῶν προγενεστέρων φύσεσι, πρὸς ἃ
καὶ
ἡ ἐπιστροφὴ κατὰ ἀναλογίαν ἐπιτελεῖται. Ὁ μὲν γὰρ ἤδη προάγων λόγος
ἑκάτερον ἐδόκει λέγειν, ποτὲ μὲν τῷ προεληλυθότι καὶ τρίτῳ ὅρῳ τὸν
νοῦν
ἀφομοιῶν πρὸς τὸ ὄν, ποτὲ δὲ τῷ ἐνόντι αὐτῷ ἑνουμένῳ ἀνάγων αὐτὸ
πρὸς
τὸ πρὸ αὐτοῦ ἡνωμένον, τὸ τοῦ ὄντος λέγω συνῃρημένον. Εἰ δὲ ἑκάτερον
ἀληθές, ἢ οὐδέτερον ἢ τὸ ἕτερον ὁποτερονοῦν, ἢ πάντα ταῦτα πῆ τε καὶ

πῶς,
εἰσαῦθις ἀναβάλλομαι εἰς τὸν περὶ τῶν μεθέξεων λόγον. Νῦν δὲ
τοσοῦτον
διορίζομαι συντομώτερον ὡς ἄλλο μὲν εἶναι αὐτὸ ὅ ἐστιν, ἄλλο δὲ τὸ
ὁμοιοῦ-
σθαι πρὸς ἄλλο κατ' αὐτό γε ὅ ἐστιν· οἷον νοῦς ἐστιν ἀφ' ἑαυτοῦ μένων,
ὅς
ἐστι, κατὰ τὴν εἰς ἑαυτὸ ἐπιστροφήν, ἑαυτὸν περιγράψας καὶ οὐσιωδῶς
καὶ
ζωτικῶς καὶ γνωστικῶς· ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τῆς ζωῆς προῆλθεν τοῦτο ὅ ἐστιν ὁ
νοῦς, πάντα καὶ ἐκεῖθεν ὅσα ἀφ' ἑαυτοῦ κεκτημένος. Πᾶς οὖν καὶ ὅλος
ἐπέ
ὑπόστασίν τινα παρέχεσθαι πρώτην, τῆς δὲ ζωῆς οἷον παρακινεῖν ἐκείνην
καὶ παρεγείρειν εἴς τινα πρόοδον, ἢ τὴν τούτου ποιητικὴν ἐνδιδόναι

φύσιν.
Διὰ τί οὖν ἡ μὲν εἰς ἑαυτὸν οὐσιώδης ἐπιστροφὴ ὑφίστησιν τὸν νοῦν
αὐτὸν
ἀφ' ἑαυτοῦ, ἡ δὲ εἰς τὸ πρὸ αὐτοῦ οὐκέτι ἐκεῖνο ὑφίστησι; Καὶ πῶς γὰρ
οἷόν
725
τε ἦν τὸ αἴτιον ὑπὸ τοῦ αἰτιατοῦ ὑφίστασθαι; Οὐκ ἄρα οὐσιώδης ἡ

τοιαύτη
ἐπιστροφή, εἴπερ μὴ οὐσιοποιός, ἢ οὐσιοποιὸς τῆς τοῦ νοῦ οὐσίας, ἀλλ'
ὡς
ἀπὸ τοῦ πρὸ αὐτοῦ γεννωμένης· κατὰ γὰρ τὴν οὐσιώδη εἰς ἐκεῖνο
οὐσιώδη
ἐπιστροφήν, ὡς ἀπ' ἐκείνου προϊόντα ὁ νοῦς ἑαυτὸν περιέγραψεν τῇ πρὸς
ἐκεῖνο στροφῇ, τὸ ἀπ' ἐκείνου εἶναι δεχόμενος· οὕτω γὰρ καὶ τὴν πρὸς
ἑαυτὸν
οὐσιώδη ἐπιστροφὴν νοητέον, ὡς ἀφ' ἑαυτοῦ προϊόντα αὐτὸν ὑφιστᾶσαν·
οὕτω
δὲ καὶ τὰ αὐτὰ περὶ τῆς ζωτικῆς ὑποτιθέμενοι τὴν ἀναλογίαν ἐν δίκῃ ἰδία
σωσόμεθα.
Καὶ μὴν τὸ πέμπτον ἐπιλυσόμεθα ῥᾳδίως, ἴδιον μὲν ὁμολογοῦντες εἶναι
τῆς ἐπιστροφῆς τὸ συννεύειν εἰς ἕτερόν τι, πρὸς ὃ ἡ ἐπιστροφὴ τὸ
ἐπιστρεφό-
μενον, ἢ πρὸς ἑαυτό, εἰ αὐτοῦ εἴη πρὸς ἑαυτό, τὴν δὲ σύννευσιν γίγνεσθαι
κατὰ μὲν οὐσίαν μετὰ τῆς ἑαυτοῦ ὑποστατικῆς ἰδιότητος, κατὰ δὲ ζωὴν
μετὰ
τῆς ζωοποιοῦ. Οὐκ ἔστι μὲν γὰρ ταὐτὸν ἐπιστρέφεσθαι καὶ ποιεῖν·
ἐπιστρέ-
φεται δὲ πάντως τὸ ποιοῦν πρὸς τὸ γιγνόμενον, καὶ ἀπὸ τοῦ συνόντος
ἠβουλό-
μεθα γνωρίζειν τὸ τῆς ἐπιστροφῆς εἶδος ἀπὸ τοῦ οὐσιοποιοῦ ἢ ζωοποιοῦ,
ἐπεὶ
καὶ τῆς γνώσεως ἕτερον ἡ ἐπιστροφή, ἡ μὲν γὰρ νεῦσις, ὡς εἴρηται, πρὸς
ἕτερον ἢ πρὸς ἑαυτό, ἡ δὲ γνῶσις οἷον συγκατάθεσίς ἐστι καὶ ὁμολογία
τοῦ
προϊοῦσα ἢ ἐπιστρέφουσα, καί, τὸ ὅλον φάναι, διωρισμένη· ᾧ δῆλον ὅτι

ἐν
τῷ προελθόντι ἐστὶν ἡ οὐσία καὶ ἡ ζωὴ καὶ ἡ γνῶσις, αἵ γε κατὰ διαίρεσιν
ἀντιδιεσταλμέναι πρὸς ἀλλήλας· ἡ δὲ μέση φύσις οὔπω τι τούτων, οὔτε

οὐσία,
οὔτε ζωή, οὔτε γνῶσις, ἀλλ' ἤδη τούτων ὠδίς τις καὶ προκοπή· ἐν δὲ τῷ
καλουμένῳ ἰόντι οὐδὲ ὑπόφασις. Ἀλλὰ τί τὸ προελθόν; ἆρα τὸ τρίτον ἀεί,
726
καὶ ὅσον μετὰ τὸ τρίτον, ἢ καὶ τὸ δεύτερον ἐνίοτε, εἰ καὶ μὴ τὸ δεύτερον

τοῦ
ὄντος, ὃ ζωὴν καλοῦμεν, ἀλλ' οἷον ὁ δεύτερος νοῦς, ἢ μετὰ τὸν πρῶτον
νοῦν
καὶ τὴν ἐν αὐτῷ πρώτην ἐκφανεῖσαν διάκρισιν, ἐφεξῆς ἀεὶ καὶ τὰ δεύτερα
τῶν πρὸ αὐτῶν διακρίνεται, μετέχοντά γε τῆς ἤδη προβεβλημένης ἄνω

δια-
κρίσεως; ἔστι δὲ ἃ καὶ ἐν τῷ διακρίνεσθαί πως ὁρᾶται πρὸς τὰ πρὸ
ἑαυτῶν
καὶ τὰ μεθ' ἑαυτὰ κατὰ ἀναλογίαν, ὡς ἐν ταῖς χαλδαϊκαῖς τριάσιν ἡ
δύναμις.
Ἐπὶ δὲ τούτοις ἅπασι τὸ πρῶτον ἡμῖν ἐζητημένον ἐξετάσωμεν τίς ἡ
ἀνάγκη τῆς ἀντιθέσεως τῶν τριῶν πρὸς ἄλληλα, εἴτε μονῆς καὶ προόδου
καὶ
ἐπιστροφῆς, εἴτε οὐσίας καὶ ζωῆς καὶ νοῦ, εἴτε τοῦ ἡνωμένου καὶ
διακρινο-
μένου καὶ διακεκριμένου. Τάχα μὲν οὖν κάλλιον ἀδιάκριτον,
διακρινόμενον,
διακεκριμένον ποιεῖν τὴν ἀντιδιαίρεσιν, ἢ πάλιν αὖ ἡνωμένον, πεπληθυ-
σμένον, ἀπὸ διαμέτρου μὲν ταῦτα κατὰ τὴν τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ πλήθους
ἀντίθεσιν,
ἐν μέσῳ δὲ ἀμφοῖν ὁ τοῦ μὲν ἑνὸς ἐχάλασεν, ἡ τοῦ δὲ πλήθους ἔμφασις
προεβάλετο. Αὕτη μὲν ἡ τριὰς ἐν εἰκότι λόγῳ διῄρηται, τὴν δὲ πρὸ
ταύτης
παρέσχετο μὲν καὶ τὰ αἰσθητὰ πᾶσι προκείμενα, ὧν τὰ μὲν εἶναι μόνον
λέγομεν, τὰ δὲ καὶ ζῆν, τὰ δὲ καὶ γιγνώσκειν· παρέσχετο δὲ καὶ ὁ τοῦ
ζῴου
ἐν ταῖς ὁλικωτέραις. Πῶς οὖν πρὸ τοῦ ἐν ἀνθρώπῳ ζῴου ἐστὶ τὸ ἁπλῶς
ζῷον;
ἢ ὅτι οὐκ ἔστι ταὐτόν, οὐδὲ τῇ ἰδιότητι τό τε αὐτόζωον καὶ τὸ ὡς
στοιχεῖον
μεμερισμένον ἐν τοῖς πολλοῖς εἴδεσι· τοῦτο μὲν γὰρ ἐκείνου μόνον ἴδιον,
οὗ
ἐστι στοιχεῖον καὶ μόνον ζῷον, εἰ καὶ τῷ ἀνθρώπῳ εἰδοποιεῖται, ἐκεῖνο δὲ
φύσις ἄλλη, πάντα οὖσα ὁμοῦ τά τε ζῷα τὰ πολλὰ καὶ τὰ συνόντα τοῖς
ζῴοις
εἴδη παντοῖα· ἄνθρωπος γὰρ ὁμοῦ καὶ ἵππος καὶ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ
727
ὅσα
ἄλλα ἐστί. Διὸ καὶ ἀπ' αὐτοῦ τὰ πάντα πρόεισιν, καλεῖται δὲ ὅμως ζῷον
ἀπὸ
τοῦ στοιχειώδους, ὅτι καὶ ἡ ζωὴ πάντα οὖσα ἀπὸ μιᾶς ὁμῶς ἰδιότητος
ὀνομά-
ζεται τῆς ζεούσης· εἴρηται γὰρ δὴ πολλάκις ὅτι τὰ ὀνόματα τῶν
διωρισμένων
ἐστὶ καὶ μεμερισμένων, μάλιστα μὲν τῶν ἰδιοτήτων, ἤδη δὲ καὶ αὐτῶν
ὅλων
τῶν εἰδητικῶν ὑποστάσεων, ἀπὸ δὲ τούτων κατὰ ἀναλογίαν καὶ τῶν
μερῶν,
εἶτα οὐ πορρωτέρω καὶ τῶν στοιχείων. Ταῖς δὲ ὅλαις περιοχαῖς οὐκ
ἐπίκειται
ὄνομα· τί γὰρ ἂν εἴη παντελὲς ὄνομα, καὶ οἷον πάμφορον κόσμῳ ὅλῳ
πρεπ-
ῶδες; εἰ γὰρ καὶ ὁ κόσμος ἀφ' ἑνὸς ὠνόμασται χαρακτῆρος, τοῦ
κεκοσμη-
μένου, καὶ ἡ ζωὴ τοίνυν ἀπὸ τοῦ ζεῖν τε καὶ ἀναζεῖν εἰς διάκρισιν, πάντα
δὲ
ὅμως ἐστίν, ὥστε καὶ τὸ ζῷον ἀπὸ τοῦ μετέχειν ζωῆς τε καὶ ζέσεώς τινος,
ὅτι
καὶ τοῦτο παρακεκίνηται εἰς ὄρεξίν τε καὶ αἴσθησιν.
γὰρ ἡ δευτέρα ἀρχὴ τὰ πολλὰ τοῦ ἁπλῶς ἑνός, ὥσπερ δύναμις λέγεται
τοῦ
πατρός. Ἁπλῶς οὖν ἓν ἡ προτέρα τῶν δυεῖν ἀρχῶν, ἁπλῶς πολλὰ ἡ
δευτέρα,
ἁπλῶς οὐσία ἡ τρίτη κατὰ τὴν ἀδιόριστον οὐσίαν· κάτω δὲ ὁ διττὸς
ἀποθύεται
στίχος ἑνάδων καὶ οὐσιῶν· ὅθεν ἄρχεται κατ' ἀλήθειαν ἡ ὁπωσοῦν τῶν
πολλῶν
διάκρισις ὑπὸ τῆς φανείσης ἑτερότητος διακρινομένων, εἴτε ὡς
στοιχείων, εἴτε
ὡς μερῶν, εἴτε ὡς εἰδῶν. Ἐν δὲ τῷ ἡνωμένῳ πρὸ τούτων πλῆθος μέν
ἐστιν,
ἀλλ' ὡς ἐν τῷ ἡνωμένῳ τὸ ἓν ἅμα καὶ τὸ πλῆθος εἰς ταὐτὸν
συνδεδράμηκεν.
Ὡς γὰρ τὸ ἓν οὐ διέστη τοῦ ὄντος, οὕτως οὐδὲ τὸ πλῆθος διεκρίθη εἰς
πολλά,
ἀλλ' ἔμεινε τῷ ἑνὶ συνδεδεμένον ἐν τῇ ἡνωμένῃ φύσει, ὅπερ οὔτε ἓν οὔτε
728
πολλὰ λέγοιτο ἄν, ἀλλὰ μόνον τὸ συναμφότερον, ὡς πρὸ ἀμφοῖν

ἡνωμένον.
Ἀλλ' ὅμως καὶ ἐκεῖ ἀπὸ τῶν κάτω καὶ ταῦτα ἀνάγομεν κατὰ ἀναλογίαν,
οὐκ
ὄντα μὲν ἐκεῖ ταῦτα, οἷον δὲ τούτοις ἀναλογοῦντα τοῖς γνωριζομένοις
ἄγνωστα.
Διὸ τὸ μὲν ἄκρον τοῦ ἡνωμένου καλοῦμεν μικτόν τε καὶ ἐκ στοιχείων
συνεστά-
μενον, τὸ δὲ μέσον ὅλον τε καὶ ἐκ μερῶν, τὸ δὲ τρίτον μονάδα καὶ
ἀριθμὸν
εἰδητικὸν σὺν τῇ μονάδι· καὶ ὅλως νοῦν μὲν τὸ τρίτον, ζωὴν δὲ τὸ
δεύτερον,
ὂν δὲ τὸ πρῶτον, ἀπὸ τῶν κάτω διακριθέντων ἐνδεικνύμενοι τὴν τῶν
ἀδια-
κρίτων παντελῆ καὶ ὁλόκληρον ὑπόβασιν.
παραγαγὼν κατὰ μέρη θεούς, ἐπὶ τούτῳ τῷ ὁλοτελεῖ μερισμῷ τὴν

μεριστὴν
ὁλότητα παρήγαγεν, καὶ τοὺς ὑπὸ ταύτῃ πολλοὺς τεταγμένους θεούς; Ἢ
οὐχὶ καὶ τοὺς Τίτανας ὁ Ζεὺς ἐγέννησεν ἐν τῷ οἰκείῳ διακόσμῳ κατὰ τὴν
ὀρφικὴν παράδοσιν; οὕτω δὴ καὶ ὁ Κρόνος ἐπὶ πολλῇ γενεᾷ τῇ πρότερον,
ἐπ' ἐσχάτῳ παράγει τὸν ὅλον Δία τῆς ἑτέρας ἐξάρχοντα βασιλείας· τὰ δὲ
ὅμοια καὶ τὸν Οὐρανὸν ὑφιστῶντα παραδίδωσι μετὰ τοὺς ἄλλους
Οὐρανίδας
τὸν Κρόνον ἔσχατον· καὶ ἀντιπλεονεκτεῖν διὰ τοῦτο πρὸς ἀλλήλους
ῥητέον
τοὺς παραγομένους, τοὺς μὲν ὄντας ἐν τῷ πατρὶ καὶ παρὰ τῷ πατρί, μερι-
κωτέρους δὲ ὅμως ὄντας, καὶ τοὺς ἐξισταμένους μὲν τῆς πατρικῆς
ἰδιότητος
καὶ τὴν κοινοτέραν προβαλλομένους, ὁλικοὺς δὲ ὄντας καὶ τὴν
ἀναλογίαν
φυλάττοντας τῶν γεννησαμένων πρὸς τοὺς ἀπ' αὐτῶν γεννωμένους.
Ἀναλογοῦσι
μὲν οὖν ὅλοι τοῖς ὅλοις, οὐ μὴν ἀπὸ τῆς ἴσης ἀντιπαρατείνονται τοῖς
προτέροις
οἱ δεύτεροι βασιλεῖς· ταῦτα μὲν οὖν ἄλλος τρόπος λόγων.
Ἔτι δὲ ἐπὶ τούτοις ἐκεῖνο λέγωμεν πρὸς τὰς αὐτὰς ὑποκειμένας ζητήσεις
729
ὡς ὁ γεννῶν, οἷον ὁ Ζεὺς παράγει, καὶ ἕνα παράγει ἀφ' ἑαυτοῦ καὶ
πολλούς,
ἀλλ' ἑκατέρους ἢ καθ' ἑαυτὸν ὅλον, ἢ κατά τι τῶν ἐν αὐτῷ τὸν ἅπαντα
χορὸν
τῶν διίων θεῶν, καθ' ἑαυτὸν ὡς ἕνα, πάλιν τοὺς πολλοὺς ἅμα κατὰ τὰ ἐν
αὐτῷ πολλὰ τόσα καὶ τόσα, ἕκαστον δὲ ἰδίᾳ κατά τι τῶν ἐν ἑαυτῷ. Οὕτω
μὲν
τοίνυν ἓν ἀφ' ἑνός, ὅτι κατὰ τὰ πολλὰ ἐν ἑαυτῷ περιεχόμενα· πάλιν ὁ
χορὸς
τῶν πολλῶν κατὰ τὸ διακεκριμένον πλήρωμα ὅλον ἑαυτοῦ, τὸν δὲ
Διόνυσον
Εἰ δὲ καὶ τὰς τρεῖς τριάδας τὰς νοητὰς ἐν νῷ βαλοίμεθα, πολλαχῆ ἂν εἴη
τὸ ἡνωμένον διῃρημένον, ἐπεὶ καὶ ὁ Πλάτων τρεῖς τάξεις ἡμῖν
παραδέδωκε
τοῦ νοητοῦ κατὰ τὸν Παρμενίδην, τὴν μὲν πρώτην καλέσας ἓν ὄν, τὴν δὲ
μέσην ὅλον καὶ μέρη, τὴν δὲ τρίτην ἄπειρον πλῆθος. Καὶ ἡμεῖς δὲ ἐν
τοῖς πρόσθεν ἐλέγομεν, ἐν τῷ διακρίτῳ τὸ μὲν ἀδιάκριτον εἶναι
ὁμολογοῦντες.
Οὐχὶ δὲ καὶ Ὀρφεὺς ἀπὸ τοῦ ὠοῦ παράγει καὶ τῆς νεφέλης ῥαγείσης τὸν
πολυτίμητον Φάνητα, πρόοδον καὶ ἐκεῖνος ἐν τῷ νοητῷ ὑποστησάμενος;
Ἢ ῥητέον πρὸς ταῦτα ἓν μὲν ὅτι ταῦτα ἀπὸ τῶν κάτω φέροντες
ἀνάγομεν
εἰς τὸ νοητόν, ἐνδείξασθαί τι περὶ ἐκείνου ἐφιέμενοι κατὰ τὴν τῶν
γνωριμω-
τέρων ἀναλογίαν· τό τε γὰρ ἓν καὶ τὸ ὂν ἔξω τοῦ νοητοῦ διακρίνεται.
Καὶ τὸ ὅλον καὶ τὰ μέρη σαφῶς ὁ Πλάτων ἐν μέσῳ τίθεται τῶν νοητῶν
καὶ
νοερῶν· καὶ τὸ ἄπειρον πλῆθος ἀποδιαιρεῖται, ὅπου καὶ διάκρισις
ἐκφαίνεται.
Καὶ τί θαυμαστὸν ὅτε καὶ περὶ τῶν μέσων διακόσμων ἀπὸ τῶν νοερῶν
ἐν-
δείκνυσθαι προθυμούμεθα; πάντα γὰρ εἰδητικὰ νοοῦμεν, ἴσως δὲ καὶ
ψυχικά.
Οὐκ ἔστιν οὖν τὸ ἡνωμένον διῃρημένον, ὅ γε οὐδὲ διαιρούμενον· αὐτὸ
γάρ ἐστι
τὸ μόνως ἡνωμένον καὶ πρώτως. Οὐκ ἄρα οὐδὲ πολλὰ ἐκεῖ εἴδη, οὐδὲ
μέρη,
οὐδὲ στοιχεῖα· διόπερ οὐδὲ πρόοδος οὔτε εἴσω οὔτε ἐκτὸς κατὰ ἀλήθειαν,
ὅθεν
730
ἡ τριὰς ἐξεφάνη μετὰ τὸ νοητόν.

Ο Δαμάσκιος ήταν σημαντικός νεοπλατωνικός φιλόσοφος, που

ασχολήθηκε με τα βασικά ζητήματα της οντολογικής ιεραρχίας, της
σχέσης του όντος με το εν και της θέσης της ψυχής μέσα στην
οντολογική αλυσίδα. Ήταν ο τελευταίος σχολάρχης της Νεοπλατωνικής
Σχολής των Αθηνών. Βικιπαίδεια Γέννηση: 458 μ.Χ., Δαμασκός, Συρία
Απεβίωσε: 550 μ.Χ., Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος.

Ἀλλ' ἐπειδὴ οὐκ ἔστιν αὐτὸ τὸ ἡνωμένον, καθόσον οὐχ ἓν ἰδεῖν αὐτὸ
πειραθέντες, οὐ δυνηθέντες αὐτοῦ θεάσασθαι τὴν μίαν ἕνωσιν, κατὰ ἀνα-
λογίαν αὐτὸ ἐπληθύναμεν τῶν κατωτέρω πεπληθυσμένων τὸν πρῶτον
πλη-
θυσμόν· πρῶτον δὲ πλῆθος ἡ τριάς. Διὸ καὶ ἐκεῖνο τριαδικὸν ὑπεθέμεθα
κατὰ
ἀναλογίαν· διὸ καὶ προΐοι ἂν ὁμοειδῶς κατὰ ἀναλογίαν· ἡ γὰρ εἴσω
τριὰς τὸ
νοητὸν καὶ τὸ νοερὸν καὶ τὸ μέσον ὑπέβη, καὶ ἔξω συνώνυμος οὕτως
ἀκοῦσαι
τῶν αὐτῶν ὀνομάτων τε καὶ πραγμάτων. Ἤτοι οὖν οὕτω ῥητέον, ἢ
χαλάσαντας
τι τῆς πολλῆς ταύτης ἑνώσεως ἐκεῖνο χρὴ ἐννοεῖν, ὅτι πᾶς κόσμος αὐτὸς
ἐν
ἑαυτῷ προελθὼν ἄχρις ὅσου πεφύκῃ προϊέναι, ἔπειτα χώραν ὑποστάσεως
παρέσχετο τῷ μετ' αὐτόν, οὐκέτι δὲ καὶ εἰς τοῦτον αὐτὸς καταβέβηκεν,

οἷον ὁ
τῆς ψυχικῆς οὐσίας κόσμος ἄχρι τινὸς προελθὼν ἔστη, καὶ τὸ ἐντεῦθεν ὁ
σω-
ματικὸς διεδέξατο κόσμος. Οὕτω δὲ καὶ ὁ νοερὸς εἰς τὸν ψυχικὸν
ἐτελεύτησεν,
καὶ δὴ καὶ εἰς τὸν νοερὸν ὁ νοητός· καὶ νοερόν.

731
Ἐς τρία γὰρ νοῦς εἶπε πατρὸς τέμνεσθαι ἅπαντα,

οὗ τὸ θέλειν κατένευσε, καὶ ἤδη πάντ' ἐτέτμητο·
καὶ μήποτε διὰ τοῦτο τριγλῶχις ἀνυμνεῖται ὁ θεός, οὐχ ὅτι τριάδων ὑπο-
στάτης, μᾶλλον δὲ αὐτεπιτακτικὸς τῆς τριαδικῆς διαιρέσεως, ἀλλ' οὐχὶ
ποιη-
τικός. Οὕτω μὲν οὖν ἔχει τὸ ἀληθῶς ἡνωμένον.

Ἀλλ' ἐπειδὴ οὐκ ἔστιν αὐτὸ τὸ ἡνωμένον, καθόσον οὐχ ἓν ἰδεῖν αὐτὸ
πειραθέντες, οὐ δυνηθέντες αὐτοῦ θεάσασθαι τὴν μίαν ἕνωσιν, κατὰ ἀνα-
λογίαν αὐτὸ ἐπληθύναμεν τῶν κατωτέρω πεπληθυσμένων τὸν πρῶτον
πλη-
θυσμόν· πρῶτον δὲ πλῆθος ἡ τριάς. Διὸ καὶ ἐκεῖνο τριαδικὸν ὑπεθέμεθα
κατὰ
ἀναλογίαν· διὸ καὶ προΐοι ἂν ὁμοειδῶς κατὰ ἀναλογίαν· ἡ γὰρ εἴσω
τριὰς τὸ
νοητὸν καὶ τὸ νοερὸν καὶ τὸ μέσον ὑπέβη, καὶ ἔξω συνώνυμος οὕτως
ἀκοῦσαι
τῶν αὐτῶν ὀνομάτων τε καὶ πραγμάτων. Ἤτοι οὖν οὕτω ῥητέον, ἢ
χαλάσαντας
τι τῆς πολλῆς ταύτης ἑνώσεως ἐκεῖνο χρὴ ἐννοεῖν, ὅτι πᾶς κόσμος αὐτὸς
ἐν
ἑαυτῷ προελθὼν ἄχρις ὅσου πεφύκῃ προϊέναι, ἔπειτα χώραν ὑποστάσεως
παρέσχετο τῷ μετ' αὐτόν, οὐκέτι δὲ καὶ εἰς τοῦτον αὐτὸς καταβέβηκεν,

οἷον ὁ
τῆς ψυχικῆς οὐσίας κόσμος ἄχρι τινὸς προελθὼν ἔστη, καὶ τὸ ἐντεῦθεν ὁ
σω-
ματικὸς διεδέξατο κόσμος. Οὕτω δὲ καὶ ὁ νοερὸς εἰς τὸν ψυχικὸν
ἐτελεύτησεν,
καὶ δὴ καὶ εἰς τὸν νοερὸν ὁ νοητός· καὶ νοερόν. Οὕτως ἄρα καὶ ὁ νοητὸς
ἐφ' ἑαυτοῦ ἑστήξεται, καὶ διαδέξεται αὐτὸν ὁ νοητὸς καὶ νοερός.
διεκρίθη τὸ μετέχον καὶ μετεχόμενον, οὐδὲ τὸ μεθεκτὸν καὶ ἀμέθεκτον,

οὐδὲ
τὰ πολλὰ καὶ τὸ ἕν· ἓν γὰρ μόνον ἦν ἡ φύσις ἐκείνη, καὶ ἡ δευτέρα ἀρχὴ
πολλὰ ἐλέγετο ὡς μία φύσις, αἰτία τῶν κατὰ πάντα τρόπον
διακρινομένων,
δύναμις οὖσα αὐτόθεν τοῦ ἑνὸς διακριτικὴ καὶ γόνιμος. Οὐκ ἄρα πέφυκεν
ἡ
732
τοιαύτη φύσις ὑπομένειν τὰς κατὰ διάκρισιν ἡντιναοῦν γιγνομένας ἀφ'

ἑνὸς
προόδους· ἓν γὰρ εἶναι βούλεται μόνον καὶ ἓν τὸ παντοῖον καὶ πρὸ
πάντων,
ἀφ' οὗ δεύτερα ἢ τρίτα φαίνεται τὰ τοιαῦτα γιγνόμενα. Ἔτι δὲ ὅπου
πάντα ἕν,
οὐ δήπου ἐνταῦθα ἂν συσταίη διαφορά τις, οὐδὲ μία· οὐκ ἄρα τὸ μὲν
ἔσται
ἓν ἁπλῶς, τὸ δὲ ἀμέθεκτον ἕν, τὸ δὲ μεθεκτὸν ἕν· διαφοραὶ γὰρ αὗται
ἔσονται,
τῆς τοῦ ἑνὸς φύσεως ἀδιαφόρου παντάπασιν οὔσης· οὐδὲ ἄρα δεκτική
ἐστιν,
οὐδὲ ὁπωστιοῦν, οὔτε κατὰ ἔμφασιν, οὔτε κατὰ ἀναλογίαν τοῦ μένειν καὶ
προ-
ϊέναι καὶ ἐπιστρέφειν, ἢ τοῦ γεννῶντος καὶ γεννωμένου· διαφοραὶ γὰρ καὶ
αὗταί τινες. Ἔτι ἐπειδὴ πρὸ πάντων ἐκείνη ἐστίν, ἔστι καὶ πάντων ἀρχή,
οὐδὲν ἂν ὑπομένοι τῶν ἀπ' αὐτῆς προϊόντων· οὐδὲ ἄρα τούτων τι
ὑπομείνειεν
ἂν ἡ ἀρχικὴ τῶν πάντων φύσις. Καὶ ταῦτα δὲ τῶν πάντων ἐστὶ καὶ ἤδη
τῶν
κατὰ διάκρισίν τινα ὑφεστώτων. Οὐδὲ τούτων ἄρα τι ἐνδείξεται, οὐ
μόνον ἓν
εἶναι φαμέν, ἀλλ' οὐδὲ οὐδέν.
Ἔτι εἰ ἐν τῷ πάντων ἐξῃρῆσθαι καὶ πάντων εἶναι κοινὴν ἀρχὴν ἔχει τὸ
εἶναι, πῶς μὲν ἔτι κοινὴ ἡ φύσις ἐκείνη, εἴπερ ἴδιός ἐστιν οἷον μονὰς τοῦ
ὑφ' ἑαυτῆς ἀμεθέκτου πλήθους, πῶς δὲ ἀσύντακτος αὐτῆς ἡ φύσις, εἴπερ
ἔχει
μεθεκτὸν πλῆθος· πᾶν δὲ τὸ τοιοῦτον συντάττεται τοῖς αὐτοῦ μετέχουσι.
Ἐπεὶ οὖν κατὰ τοσοῦτόν γε κόσμον ὑπενοήσαμεν εἶναι τὸν ὑπέρκοσμον

βυθὸν ὄντα τῷ ὄντι, διὰ δὴ τοῦτο καὶ τάξις ἡμῶν τῇ ἐννοίᾳ ταύτῃ συνεις-
έδραμεν πρώτων καὶ μέσων καὶ τελευταίων, οὐκ οὔσης διακρίσεως οὐδὲ
τοιαύτης ἐκεῖ ποθεν· οὐδὲ γὰρ ἐν τοῖς μετ' αὐτὸν κόσμοις ἅπασι τὸ
τοιοῦτον
ἔνεστιν, ἀλλ' ἀπὸ τοῦ πέρατος τῶν νοητῶν καὶ νοερῶν ἥδε προφαίνεται ἡ
διάκρισις, ὡς Παρμενίδῃ λέγεται.

Ἔστω δὲ καὶ ἐν τοῖς προτέροις ἄλλως πως ὁρωμένη ἡ τριαδικὴ πρόοδος,
733
ἐν δὲ τῷ νοητῷ καὶ ταύτην ἀδύνατον ἐμφανῆναι· ἀλλὰ νόει μοι καὶ

ταύτης
ὠδῖνα, τὴν ἐκεῖ λεγομένην τριχῆ διαίρεσιν, καὶ εἴ τι τῆς ὠδῖνος
ἑνοειδέστερον,
οἷον σπερματικῶς, τὸ γὰρ δὴ σπέρμα τῆς ὠδῖνος ἀμερέστερον, ἢ καὶ τῆς
σπερματικῆς ἀναλογίας ἐπέκεινα· καὶ γὰρ ἁπάσης τῆς ὁπωσοῦν
διακρινομένης,
ταύτης οὖν ἐπιλαβέσθαι βουλόμενοι τῆς ἀδιορίστου βυθίας ὄντως τῶν
πάντων
περιοχῆς ἐμερίσθημέν τε καὶ περὶ αὐτήν, καὶ φοβηθέντες τὸν τῶν
ἡμετέρων
ἐννοιῶν σπαραγμὸν δεινόν τε καὶ τιτανικὸν ὄντα ὡς ἀληθῶς, οὐ περί τινα
μεριστὸν νοῦν σπαραττόμενον, ἀλλ' ἀνοσίως καὶ θρασύτατα περὶ τὸ

πάντη
πάντως ἀμέριστον, ἀγαπητῶς ἀντελαβόμεθα τῆς τριάδος, ὑποσυρῆναι
κιν-
δυνεύσαντες εἰς τὸν ἔσχατον μερισμόν, καὶ ἀρκούμενοι ταύτῃ τῇ πτώσει
ἐτολμήσαμεν κατηγορῆσαι τοῦ νοητοῦ τὴν τριχῆ διαίρεσιν, ἀναπαῦσαι
βουλό-
μενοι τὰς ἡμετέρας ἐπιπλέον συναιρηθῆναι μὴ δυναμένας, ἀλλὰ μηδὲ
ἀπαλλα-
γῆναι δυναμένας τῆς περὶ τὸ νοητὸν θεωρίας, πόθῳ τῶν ἀρχαίων αἰτίων
τῆς
ὅλης φύσεως.
ἑνιαῖος καὶ ὁ πρῶτος οὐσιώδης, πρῶτος μὲν ὤν, πρός τι δὲ ὅμως

ἑκάτερος,
ὁ δὲ ἦν ἁπλῶς πρῶτος. Οὕτω δὲ καὶ ἡ ἁπλῶς ζωὴ πρὸς ἑκατέραν τὴν
κεχω-
ρισμένην εἰς τὸ ἑνιαῖον καὶ οὐσιῶδες ἁπλῶς οὖσα καὶ πρώτη ζωή· καὶ ἡ
οὐσία
δὴ τὸν αὐτὸν τρόπον πρὸ ἑκατέρας τινὸς οὔσης ἁπλῶς οὖσα οὐσία· κατὰ
γὰρ
τὸ συναμφότερον ὁ πρὸ ἑκατέρου πάντως ἐστί, καὶ οὐ ταῦτα μόνα, ἀλλὰ
καὶ
τὰ ἐν τούτοις, καὶ ἀπὸ τούτων διακρινόμενα πάντα ἐκεῖ συνήρτηται κατὰ
τὸ
συναμφότερον· “πάντα ἐστὶ γάρ, ἀλλὰ νοητῶς,” φησὶ τὸ λόγιον. Διὰ τί
οὖν μὴ καὶ εἰς πάντα διαιρεῖται ἀναλόγως; ἢ ὅτι οὐδ' εἰς ταῦτα κατὰ
734
ἀλήθειαν,
ἔστι δὲ ὅμως πάντα ἐκεῖ τὸν ἀδιάκριτον τρόπον· εἰ δὲ ἀναγκαῖον
ἐκφαίνεσθαι
ἐκεῖ, τὰ πρῶτα ἂν μᾶλλον ἐκφαίνοιτο. Καὶ ταῦτα ἂν εἴη πρὸς γοῦν τὴν
ἀνα-
λογίαν ἕτοιμα, ὅσα γενικώτατα καὶ ἁπλούστατα καὶ θειότατα καὶ πρῶτα
τυγχάνει ὄντα τῶν ἀπὸ τοῦ νοητοῦ προϊόντων· οὐ γὰρ ἂν πρῶτα ἐφάνη, εἰ
μὴ
καὶ ἐκεῖ ἐν τῇ ὠδῖνι προεβέβλητο τῶν ἄλλων οὐ κατὰ τὴν πλείω
διάκρισιν
ἑαυτῶν, ἥνωται γὰρ μάλιστα πάντων, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἄκραν ἑαυτῶν
τελειό-
τητα, καὶ τρόπον τινὰ νοητήν, καὶ διὰ τοῦτο ἀρκοῦσαν τῷ νοητῷ
συνυφίστα-
σθαι καὶ ὃν συνεμφαίνεσθαι καὶ μὴ ἐγκρύπτεσθαι ὑπὸ τῆς ἐκείνου
μαρμαρυγῆς,
ἢ συγχεῖσθαι ὑπὸ τῆς ἐκείνου ἑνώσεως, ἅτε καὶ αὐτὰ ἐν τῷ σχεδὸν
ἡνῶσθαι
οὐσιωμένα, καὶ δι' ὁμοιότητα τὴν πρὸς αὐτὸ μὴ πάσχοντά τι ὑπὸ τοῦ
νοητοῦ
συναιρετικήν.
Τρίτην δὲ τούτοις ἐπάγομεν διακάθαρσιν ἐννοιῶν, οὐσίαν τε ἐκεῖ καὶ
ζωὴν
καὶ νοῦν θεωροῦντες, οὐχ οὕτω μετὰ διακρίσεως ἐπὶ τῶν ὀνομάτων
τούτων
αγαγὼν μετὰ τὸν ἀριθμόν, ἐκεῖνο διαδηλῶν, ὅτι τὰ ἄνω μέρη καὶ ὅλον·
ἄλλως
πως ἐλέγετο τὰ τοιαῦτα, καὶ τὸ πλῆθος πρὸ τοῦ ἀριθμοῦ θέμενος ἐν τῷ
ἡνω-
μένῳ δῆλός ἐστι πρὸ παντὸς διορισμοῦ, τοῦτο νοῶν ἀδιόριστον. Οὐκ ἄρα
οἷον
ἔκ τινων συγκείμενον, οὐ μὴν οὐδὲ συνεχές ἐστι τοῦτο τὸ πλῆθος· τὸ γὰρ
συνεχὲς μετὰ τὸ διωρισμένον, ὥστε ἡνωμένον τὸ πλῆθος ἐκεῖνο, καὶ οὐδὲ
εἰς
τὰ πρῶτα πλήθη διαρούμενον, ἀλλ' ὅπερ ἔφην πολλάκις, ἄπειρόν ἐστι
πλῆθος
735
καὶ χαῶδες. Οὕτως ἄρα καὶ στοιχεῖα τὰ ἐκεῖ, οἷον ἑκάστους τοὺς ἀπὸ τῶν
οἰκείων μονάδων διακρινομένους, καὶ οἷον στοιχεῖα· οὐ γὰρ διώρισταί

πως εἰς
μερικὰς καὶ στοιχειώδεις διαφοράς, οὐδὲ συγκέκραται, ἀλλ' ἥνωται πρὸ
πάσης
διακρίσεως, ὥστε καὶ τὸ πλάτος ἐκεῖ καὶ τὸ βάθος ἀδιάκριτον παντελῶς,
ὡς
κατ' ἐνέργειαν εἰπεῖν καὶ κατ' ἀλήθειαν· ὡς δὲ δυνάμει καὶ ὡς κατ'
ἀναλογίαν
ἔστω καὶ πλάτος καὶ βάθος ἑκάτερον ἐπίσης συνῃρημένον, οὐκ εἰς
σύγκρασιν,
ἀλλ' εἰς ἕνωσιν παντελῆ. Ὅπερ οὖν ἄρτι ἔλεγον, ταὐτὸν τὸ εἴσω καὶ τὸ
ἔξω
πλῆθος ἐν τῷ νοητῷ φαντάζεται· ὡς οὖν ἔξω τοῦ νοεροῦ διακόσμου
παντός,
οὐδεὶς ἂν προέλθοι νοῦς, πᾶς γὰρ ἐν αὐτῷ περιέχοιτο ἄν, καὶ ὡς ἔξω τοῦ
ψυχικοῦ οὐδεμία ψυχή, περιέχοιτο γὰρ ἂν καὶ αὕτη ἐν τῷ οἰκείῳ
διακόσμῳ,
οὕτω καὶ τοῦ νοητοῦ διακόσμου ἐκτὸς οὐκ ἂν εἴη τὸ νοητόν. Οὐ τοίνυν
ἄλλο μὲν
τὸ μεθεκτόν, ἄλλο δὲ τὸ ἀμέθεκτον· συνῄρηται γὰρ καὶ αὐτά, δύο ὄντα
πλήθη,
εἰς ἓν τὸ ἀπλῶς τε καὶ ἡνωμένον, πλῆθος ὁπωσοῦν λεγόμενον. Τὸ γὰρ
αὐτὸ
καὶ πᾶσιν ἐποχεῖται καὶ πάντων ἐξῄρηται· οὐ γὰρ ἀντιδιῄρηται τὸ
μεθεκτὸν
τῷ ἀμεθέκτῳ, ἀλλὰ πρὸ τῆς ἀντιδιαιρέσεως τεταγμένον τὴν
συναμφότερον
ἐκεῖνο ἕν, καὶ παντὸς ἑνὸς τοῦ συζυγοῦντος τῷ μετέχοντι μικτῷ

ἑνικώτερόν
τε καὶ ἁπλούστερον· οὐδὲ γὰρ ἁπλοῦν ὡς πρὸς ἄλλο σύνθετον, οὐδὲ μὴν
οὐδὲ
κατ' ἰδιότητα σύνθετον, ἀλλὰ πρὸ ἀμφοῖν ἁπλοῦν καὶ ἀσύνθετον· ἓν δὲ ἡ
μία
ἀρχὴ κυριώτατα πάντων, ὅτι καὶ ὑπὲρ τὸ πρὸ ἀμφοῖν κατὰ τὸ
συναμφότερον
ἡνωμένον, ἐπεὶ καὶ ἡνωμένον τοῦτο μὲν πρώτως καὶ μάλιστα, δεύτερον
δὲ τὸ
736
κατ' ἰδιότητα μικτόν, τρίτον δὲ καθ' ὑπόστασιν, ὃ μᾶλλον σύγκρατον ἐκ

στοι-
χείων ῥητέον, εἴπερ ἡνωμένον αὐτό τε καὶ τὸ πρὸ αὐτοῦ ἑνιαῖον μικτόν,
οὗπερ
ἐξήρτηται ὥσπερ ὅλον τὸ μετὰ τοῦτο, καὶ τὸ μετὰ τοῦτο πάλιν μονάδα·
ἀεὶ
γὰρ συνωνυμεῖ τῷ μετεχομένῳ τὸ μετέχον κατὰ τὴν ἰδιότητα ἑκάστην.
Εἰ τοίνυν τολμήσαντα χρὴ ἀποφήνασθαι ἅμα μὲν πρὸς ἔνδειξιν
ἀκριβεστέραν ἧς λέγομεν περὶ φύσεώς τε καὶ ἀναλογίας, ἅμα δὲ πρὸς
ἀπο-
πλήρωσιν τῆς πολυπράγμονος ἡμῶν ὄντως ἐννοίας, εἴποιμι αὐτοῦ ἁπλῶς
ἑνὸς
καὶ πρώτου τῶν πάντων αἰτίου συγγενὲς ἀποφύεσθαι πλῆθος τὸ
ἀμέθεκτον,
καὶ ὅτι μάλιστα αὐτῷ παρωμοιωμένον τὸ νοητὸν τῶν θεῶν γένος, ἐν τῇ
ἐκείνου μένον ἑνότητι, καὶ διὰ τοῦτο ἡνωμένον πρὸς ἑαυτό τε καὶ πρὸς
ἐκεῖνο,
καὶ τὸν κρύφιον διάκοσμον ἡμῖν παρεχόμενον, ἐν οἷς ἀδιάκριτον καὶ
ὑπὲρ
πᾶσαν κοσμικὴν εὐταξίαν τεταγμένον ὑπερκόσμον οἱ θεοὶ ἀνυμνήκασιν,
μεθεκτὸν δὲ οὐκέτι πλῆθος παράγειν· οὐδὲ γὰρ τὸν οὐρανὸν τοῦτον τὸν
αἰς-
θητόν, καίτοι παράγοντα τὸν ὑπουράνιον κόσμον, ὅπως ἀμέθεκτον μὴ
παράγειν
τὸ τῶν θεῶν πλῆθος, ἀλλὰ μόνον μεθεκτόν τε καὶ ὑποσέληνον. Οὐδὲ γὰρ
αὐτὸς ὁ γεννῶν ὁ μεθεκτὸς ἦν· ἡ τοίνυν ἀντίστροφος ἀρχὴ πρώτη
γεννῶσα
ἐστι πρὸς ἕν τε καὶ οἷον καὶ πρὸ ἀμφοῖν θεωρούμενον. Οὐσία μὲν γὰρ ἡ
ἁπλῶς ἐκεῖνο, καθάπερ ἐλέγομεν, μικτὸν δὲ ἂν εἴη ἐκ τῶν πρὸ αὐτοῦ
δυεῖν
ἀρχῶν· ἓν γὰρ καὶ οὐχ ἓν τὸ ἡνωμένον, καὶ καθόσον οὐχ ἕν,
πεπληθυσμένον.
Οὐκοῦν τοῦτο μὲν αὐτῷ ἐκ τῆς δευτέρας ἥκει ἀρχῆς, ἐκεῖνο δέ, τὸ
ἡνῶσθαι,
ἐκ τῆς πρώτης· ἐξ ἀμφοῖν οὖν ἅμα προελθὸν σύγκρατόν ἐστι καὶ μικτόν.
Ἀλλ' ἐπεὶ οὐκ εἰσὶν αἱ ἀρχαὶ διωρισμέναι ἀλλήλων, ἀλλὰ κρειττόνως ἢ
κατὰ
πάντα διορισμὸν ὑφεστήκασιν, καὶ γὰρ ἀπὸ τῆς δευτέρας ὁ διοριστικὸς
καὶ
διακριτικὸς ἀπορρεῖ τρόπος, οὐδὲ εὐθὺς μετ' αὐτήν, καὶ τὸ ἡνωμένον γὰρ
737
ἀδιόριστον ἦν καθ' ἑαυτό τε καὶ πρὸς ἐκείνας (εἰ γὰρ ἡνωμένον, καὶ
πάντη
ἀδιάκριτον), διὰ δὴ ταῦτα οὔτε σύνθετον οὔτε σύγκρατον, οὔτε
στοιχειωτόν;
ἢ ἐκ στοιχείων ἐκεῖνο θετέον· πλὴν κατὰ ἀναλογίαν τινὰ σαφηνείας
χάριν
καί τινος ἐνδείξεως ἀμυδρότατα ἀντιλαβέσθαι ἐφιεμένης τῆς ἀμηχάνου
καὶ
ὑπερφυοῦς ὄντως ἀληθείας. Ἀλλ' ἔστιν ἁπλῶς ἡνωμένον καὶ ἁπλοῦν
παντελῶς·
τὸ μὲν γὰρ ἓν ὑπέκειτο ὡς αὐτὴ ἡ ἀπὸ πάντων ἀναχώρησις, τὰ δὲ πολλὰ
ὡς
τὰ τοῦ ἑνὸς πάντα, τὸ δὲ ἡνωμένον, ὃ ἄν τις εἰκότως καλήσειε τε καὶ ὑπο-
νοήσειε πρῶτον ἓν πάντα, οἷον τέως μὲν ἦν τὸ ἕν, εἶτα τοῦτο διέστη εἰς
τὴν
ἑαυτοῦ ἀπειρίαν ὥσπερ τι χάος· ἦν γὰρ πέρας μόνον καὶ ὁ πάντων αἰθήρ,
συστὰν δὲ τὸ χάος καὶ ἓν προελθὸν ὡς ἅμα πεπερασμένον καὶ ἄπειρον
κατὰ
μίαν ἁπλότητα καὶ ταύτην ἐνδεικνύμενον τὴν φύσιν, ποιὸν ἓν ἀμφιλαφὲς
γεγονὸς ἀντὶ τῶν ἀλήπτων ἀρχῶν. Τοῦτο οὖν τὸ τρίτον ἓν μετὰ τὸ
τέταρτον
τούτῳ πάντα διακεκριμένα κατέστη τά τε ἄλλα καὶ τὸ ἓν καὶ τὸ ὄν· εἶδος

γὰρ
οἷον ὅλον ἑκάτερον, τὸ μὲν ἑνιαῖον, τὸ δὲ οὐσιῶδες· εἶδος δὲ πᾶν οἰκείαν
ἔχει
περιγραφήν, ὡς ὁ νοῦς· ἐν δὲ τῷ μέσῳ διακρινόμενα πάντα ὑπέστη,
ἀρχόμενα
ἀπὸ τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ ὄντος· διόπερ οὐδὲν ἐνταῦθα περιγέγραπται, οὐ
μέντοι
οὐδὲ ἕνωται, ἀλλ' οἷόν τινα πέπονθε χύσιν οὔτε μένειν δυνηθεῖσαν, οὔτε
ἐπι-
στραφῆναι εἰς περιγραφήν· ἐγένετο τοίνυν ῥοή τις καὶ ζέσις, ἣν καλοῦμεν
ζωήν. Ἐν δὲ τῷ πάντη ἀδιάκριτα τά τε ἄλλα καὶ τὸ ἓν τοῦ ὄντος, ὅθεν

ἀκί-
νητος πάντη καὶ ζέσιν οὐδεμίαν ἔχουσα οὐδὲ ῥύσιν, ὥστε οὐσία μόνον
ἐστίν·
ὥστε κατὰ μὲν ἀλήθειαν οὕτω διατέτακται ταῦτα, καὶ τοιούτοις ὅροις
διέστηκεν.
738

Ἔστι δὲ ὅμως κατὰ ἀναλογίαν ἐν ἑκάστῳ πάντα, ὡς ἐν ἀδιακρίτῳ
μὲν τῷ ὅλῳ τὸ μάλιστα ἀδιάκριτον, καὶ τὸ διακρινόμενον ὡς ἐν φύσει
παντελῶς
ἡνωμένῃ· διόπερ καὶ ἐν οὐσίᾳ τῇ ὅλῃ οὐσία τέ ἐστι τὸ ἄνθος αὐτὸ τῆς
οὐσίας
καὶ ζωὴ τῷ μέσῳ, καὶ νοῦς τὸ τρίτον, ἁπλῶς δὲ ζωὴ καὶ ἁπλῶς νοῦς, ὅτι
ἐν
τῷ ἡνωμένῳ μόνῳ ἀδιάκριτον ἀπὸ τοῦ ἑνὸς τὸ ὂν ὑφέστηκεν. Πάλιν δὲ
αὖ ἐν τῷ
διακρινομένῳ ὅλῳ ὄντι τοιούτῳ τὸ μὲν ἄκρον ὡς μάλιστα οὐσία, ἣν
οὐσίαν
πρὸς ἑνάδα ἀντιδιαιροῦντες καλοῦμεν, ἐμφαίνουσαν μέν τι καὶ ζωτικὸν
κατὰ
τὸ ἄκρον αὐτοῦ τοῦ διακρινομένου, ἥκιστα δὲ ὅμως διακρινομένου, διὸ
μάλιστα
τὴν οὐσίας φύσιν προφαίνουσαν· τὸ δὲ μέσον, ἀκμάζον τῷ διακρινομένῳ,
ἡ
κυρίως καὶ μόνως ἐστὶ ζωή, οὔτε τῷ ἀδιακρίτῳ κρατουμένη, οὔτε τῷ
διακρινο-
μένῳ, ἀλλὰ μόνον οὖσα τὸ διακρινόμενον ἄκρατον. Ἐν δὲ τῷ
διακεκριμένῳ
ἁπλῶς, ὅτι καὶ ἑτερότης καὶ διάκρισις ἡ πασῶν πρεσβυτάτη. Καὶ μὴν τρία
ταῦτα καὶ ἐν τῷ μικτῷ καὶ οὐσιώδει θρυλεῖν εἰώθαμεν, γνῶσιν, ζωήν,

οὐσίαν,
καὶ νοῦν αὖ καὶ ζωὴν καὶ οὐσίαν. Καὶ τὸ ζῷον ὁριζόμενοι, οὐσίαν φαμὲν
ζῶσαν καὶ νοοῦσαν, ὡς ἄλλο μὲν οὖσαν τὴν οὐσίαν, ἄλλο δὲ τὴν ζωήν,
ἄλλο
δὲ τὴν γνῶσιν· καὶ οὐδαμοῦ τὸ ἑνιαῖον ἐνταῦθα, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖνο τριχῆ
κατὰ
ταῦτα διαιροῦμεν, νοῦν ὑπερούσιον καὶ ζωὴν ὁμοίως καὶ οὐσίαν
ὀνομάζοντες,
ὡς οὖσαν τὴν οὐσίαν ἑκατέρωθι τῷ τε ἑνὶ καὶ τῷ ὄντι.

Πῶς οὖν βιαζόμεθα νῦν τῷ λόγῳ τιθέντες οὐσίαν εἶναι μόνην τὴν
ἀδιάκριτον ἑνός τε καὶ ὄντος; ἢ πολλαχῶς ἕκαστον τούτων λέγεται, καὶ
πανταχοῦ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν σώζει πρὸς ἄλληλα· ἡ μὲν γὰρ ἐσχάτη
739
οὐσία,
τὸ ἄψυχον εἶδός ἐστιν ἀκίνητον καθ' αὑτό· εἰ δὲ καὶ τοῦτο κινοῖτο
φυσικῶς,
ζωή τις αὐτῷ γίγνεται καὶ αὐτὴ ἡ φύσις, οὐκ ἐῶσα αὐτὸ μένειν
ἀδιάκριτον,
ἐφ' ἑαυτοῦ κατεψυγμένον, ἀλλ' ἐκθερμαίνει τὴν οὐσίαν εἰς ἐνέργειαν τὴν
αὐτῆς
ἑαυτήν, καὶ ζέουσαν αὐτὴν οὐσίαν παρεχομένη, προστεθεῖσα δὲ ἡ
τελειωτέρα
ζωὴ φυτὸν ἐποίησε, καὶ ἐπὶ ταύτῃ ζῷον ἡ αἴσθησις ἤδη διακρίνασα καὶ
διαρθρώσασα τὴν ζωὴν εἰς οἰκεῖον ὅρον, ὥστε ἀπὸ τῶν ἄλλων ὡς
μάλιστα
χαρίζεσθαι τῇ πρὸς τὸ ἴδιον λύπῃ καὶ ἡδονῇ κρινόμενον. Ἄλλη δὲ οὐσία
καὶ
ζωὴ καὶ γνῶσις ἡ αὐτοκίνητος, εἰδητική τις καὶ αὕτη καὶ οὐκ ἄλλο τι ἢ
εἶδος,
ἐν ᾧ τὸ μὲν εἶναι, τὸ δὲ ζῆν, τὸ δὲ γιγνώσκειν διακέκριται ἀπ' ἀλλήλων, εἰ
καὶ συγκέκραται ἄλλως. Ἀλλ' ὅσον μὲν ἐν τῇ ψυχῇ γνωστικὸν

διακεκριμένον
Ταῦτα μὲν οὖν διώρισταί που καὶ πρότερον. Τὰ δὲ νῦν πρὸς τὴν ἀπορίαν,
ὅταν οὐσίαν καὶ ζωὴν καὶ νοῦν ἢ γνῶσιν θεωρῶμεν, ἀντιδιῃρημένα πρὸς
ἄλληλα τὰ εἰδητικὰ αὐτῶν ὁρῶμεν ἰδιώματα, καὶ ὡς εἴδη τρία
λαμβάνομεν,
ὅμοιον εἰ καὶ τὸ ἓν λάβοι τις τὸ εἰδητικὸν ἢ τὸ ὄν, ἢ τὸ πέρας ἢ τὸ
ἄπειρον,
οὐ τὰς πρώτας ἀρχάς, ἀλλὰ μέρη ἄττα διειλημμένα, ταῖς ἀρχαῖς ὁμώνυμα,
ἀφ' ὧν καὶ τὰς ἀρχὰς ὀνομάζομεν φύσει οὔσας ἀνωνύμους· οὕτω γοῦν,
οἶμαι,
καὶ οὐσίαν καὶ ζωὴν καὶ γνῶσιν ἐννοούμενοι πάσας εἰδητικὰς καὶ διὰ
τοῦτο
ὀνομάζεσθαι πεφυκυίας ἢ ὁρίζεσθαι. Ἴσως δὲ οὐδὲ τὰς ἀκινήτους, ἀλλά
τινας
αὐτοκινήτους ἢ τυχὸν ἴσως ἑτεροκινήτους καὶ δοξαστὰς οἰόμεθα δεῖν
κατὰ
ταύτας ἐννοεῖν τε καὶ ὁρίζεσθαι καὶ ἐκείνας, ἀλλ' οὐ μόνον ὀνομάζειν
ὁμωνύμως
ἐκείνας καὶ παρενδείκνυσθαι κατὰ ἀναλογίαν μᾶλλον ἀπὸ τῶν εἰδητικῶν
740
τὰς
ὑπερειδέους. Ὅπερ τοίνυν ἡ οὐσία αὕτη πρὸς τὴν ζωὴν ταύτην, καὶ ἡ ζωὴ
πρὸς τὴν γνῶσιν, τοῦτό ἐστιν ἐν ταῖς πρώταις ὑποστάσεσιν τὸ πάντη εἰς
διάκρισιν ἀκίνητον πρὸς τὸ κινούμενον εἰς αὐτήν, καὶ τοῦτο πρὸς τὸ
κεκινη-
μένον. Ἔστι δὲ τὸ μὲν κεκινημένον εἰς διάκρισιν ὁ ἁπλῶς νοῦς, τὸ δὲ
κινούμενον
ἡ ἁπλῶς ζωή, τὸ δὲ ἀκίνητον εἰς ταύτην ἡ ἁπλῶς οὐσία· καὶ ὁ μὲν ἁπλῶς
νοῦς
καὶ τὸ ἁπλῶς εἶδος ταὐτόν, ἡ δὲ ἁπλῶς ζωὴ καὶ ἡ εἰδητικὴ οὐ ταὐτόν·
ὑπερ-
είδεος γὰρ ἡ ἁπλῶς ζωή, ἡ δὲ οὐσία ἁπλῶς ὑπὲρ τὴν εἰδητικὴν οὐσίαν καὶ
ὑπὲρ τὴν ζωτικήν· διόπερ ἁπλῶς· ὥστε ἀπὸ τῶν νῦν διῃρημένων ἔχομεν
ἀλη-
θέστερον διορίζεσθαι τὴν ἁπλῶς ἑκάστην, καὶ τὴν τινὰ μετὰ τὴν ἁπλῶς.
ὑπερειδέους. Ὅπερ τοίνυν ἡ οὐσία αὕτη πρὸς τὴν ζωὴν ταύτην, καὶ ἡ ζωὴ
πρὸς τὴν γνῶσιν, τοῦτό ἐστιν ἐν ταῖς πρώταις ὑποστάσεσιν τὸ πάντη εἰς
διάκρισιν ἀκίνητον πρὸς τὸ κινούμενον εἰς αὐτήν, καὶ τοῦτο πρὸς τὸ
κεκινη-
μένον. Ἔστι δὲ τὸ μὲν κεκινημένον εἰς διάκρισιν ὁ ἁπλῶς νοῦς, τὸ δὲ
κινούμενον
ἡ ἁπλῶς ζωή, τὸ δὲ ἀκίνητον εἰς ταύτην ἡ ἁπλῶς οὐσία· καὶ ὁ μὲν ἁπλῶς
νοῦς
καὶ τὸ ἁπλῶς εἶδος ταὐτόν, ἡ δὲ ἁπλῶς ζωὴ καὶ ἡ εἰδητικὴ οὐ ταὐτόν·
ὑπερ-
είδεος γὰρ ἡ ἁπλῶς ζωή, ἡ δὲ οὐσία ἁπλῶς ὑπὲρ τὴν εἰδητικὴν οὐσίαν καὶ
ἀλη-
Μηδεὶς οὖν ἀξιούτω κατὰ τὰς τινὰς καὶ τῇ ἀναλογίᾳ χαρακτηριζομένας
εἶναι τὰς ἁπλῶς καὶ τῇ ἑαυτῶν ἀληθείᾳ συνούσας, μηδὲ ἀπὸ τῶν
προχειρο-
τέρων ἐννοιῶν ἀναγέσθω πρὸς τὸν ὑπερφυέστερον τρόπον πάσης
συνηθείας,
741
ἀλλ' οὐσίαν ἀκουέτω λεγόντων ἡμῶν καὶ ζωήν, καὶ μέντοι καὶ νοῦν τὸν
ὡς
ἀληθῶς κατὰ ἔνδειξιν ἀπὸ τῶν συνηθῶν τῆς ἐν ἀβάτοις μενούσης καὶ
πόρρωθεν
ἡμῖν ὑπονοουμένης φύσεως· ἀληθὲς δὲ ὅμως καὶ εἰς ἄκρον ἧκον θεωρίας
καὶ τὰ τρία ἐν ἑκάστῳ ὁρᾶν, διὰ τὸ πάντα ἕκαστον εἶναι, διπλασιάζοντας
εἰς τὸ ἄνω τὴν ἀναλογίαν, καὶ τοῖς ἐνδεδειγμένοις πρότερον χρωμένους
εἰς
ἄλλων ἔνδειξιν ἀκριβεστέρων.
ἀλη-
Μηδεὶς οὖν ἀξιούτω κατὰ τὰς τινὰς καὶ τῇ ἀναλογίᾳ χαρακτηριζομένας
εἶναι τὰς ἁπλῶς καὶ τῇ ἑαυτῶν ἀληθείᾳ συνούσας, μηδὲ ἀπὸ τῶν
προχειρο-
τέρων ἐννοιῶν ἀναγέσθω πρὸς τὸν ὑπερφυέστερον τρόπον πάσης
συνηθείας,
ἀλλ' οὐσίαν ἀκουέτω λεγόντων ἡμῶν καὶ ζωήν, καὶ μέντοι καὶ νοῦν τὸν
ὡς
ἀληθῶς κατὰ ἔνδειξιν ἀπὸ τῶν συνηθῶν τῆς ἐν ἀβάτοις μενούσης καὶ
πόρρωθεν
ἡμῖν ὑπονοουμένης φύσεως· ἀληθὲς δὲ ὅμως καὶ εἰς ἄκρον ἧκον θεωρίας
καὶ τὰ τρία ἐν ἑκάστῳ ὁρᾶν, διὰ τὸ πάντα ἕκαστον εἶναι, διπλασιάζοντας
εἰς τὸ ἄνω τὴν ἀναλογίαν, καὶ τοῖς ἐνδεδειγμένοις πρότερον χρωμένους
εἰς
ἄλλων ἔνδειξιν ἀκριβεστέρων.
Ἀλλὰ πρὸς μὲν τὴν τελευταίαν τῶν ἀποριῶν καὶ ταῦτα ἴσως ἱκανά, καὶ
μετὰ ταῦτα, ἐὰν δέῃ, πάλιν ἐροῦμέν τι πρὸς αὐτήν· δεήσει δὲ πάντως,
ὅταν
ζητῶμεν τὸ αὐτόζωον ὅπου ἀποθετέον, ὑπονοεῖν δὲ ἔξεστιν καὶ ἀπὸ τῶν
προ-
κειμένων ὅτι διακορὲς ὂν τῆς ζωῆς καὶ δευτέραν μετ' αὐτὴν ἔχον τάξιν,
ἀνά-
λογον ἐκείνη ταχθήσεται πανταχοῦ, ὡς μέντοι τὸ πρῶτον παράδειγμα.

742
ὁμοίως· οὐδὲ γὰρ ἐν τῷ ἡνωμένῳ τὸ ἓν καὶ τὰ δύο καὶ τὰ τρία διώρισται,

ἀλλ' ὥσπερ ὑπὲρ πάντα διορισμὸν τὰ ἐκεῖ, οὕτω καὶ ὑπὲρ τὸν πάντων
πρε-
σβύτατον· οὗτος δέ ἐστιν ὅ γε ἑνὸς καὶ δυεῖν καὶ τριῶν. Ἀλλ' εἰ καὶ οὕτως
ἔχοι
ὥσπερ ἔχει κατὰ ἀλήθειαν ἐκείνη ἡ φύσις, ὅμως ἀνάγωμεν εἰς αὐτὴν
σαφηνείας
ἕνεκα καὶ συμμετρίας τῆς πρὸς ἀνθρώπους τὰ σεμνότατα τῶν ἀπ' αὐτῆς
καὶ
μετ' αὐτὴν προελθόντων, οἷον τὸ ἕν, τὰ πολλά, τὸ ἡνωμένον, τἀγαθόν, τὸ
πάντων αἴτιον, τὸ πέρας, τὸ ἄπειρον, τὸ μικτόν, ὅσα τε ἄλλα
τοιουτότροπα,
καὶ δὴ καὶ τοῦ διωρισμένου τὸ παντελὲς καὶ παντελῶς ὑφεστῶτος, ἃ δὴ
τριὰς
ἔχει καὶ ἡ τῆς τριάδος πρόοδος.
Ταῦτα δὲ πάντα κατὰ μὲν ὑπόστασιν μετὰ τὸ νοητὸν ὑφέστηκεν, κατὰ
δὲ ἔμφασιν ἢ αἰτίαν ἢ ἀναλογίαν ἐν τῷ ἡνωμένῳ· κατὰ δὲ αὐτὴν ἀπ'
αὐτοῦ
ἀναγομένην εἰς τὰ πολλὰ ᾗ πολλὰ μόνον, οὐδὲν δὲ ἄλλο, προέμφασιν ἢ
προαιτίαν ἢ προαναλογίαν, ὡς εἴ τις ἐν τῷ πλήθει τῷ πρὸ παντὸς ἀριθμοῦ
ἐνίδοι τινὰ ἀδιάρθρωτον, μᾶλλον δὲ καὶ ἀδιάκριτον τῶν ἀριθμῶν προϋπό-

στασιν, ὡς ἐν τῇ ἀνειδέῳ ὕλῃ τὴν τῶν εἰδῶν. Τρίτῳ δὲ εἰς τὸ ἄνω βήματι
ἀπὸ
τοῦ χάους ἀνιόντων πολλῶν ἐν τῷ αἰθέρι τῆς πάντων ἁπλότητος
ὑπονοήσει
ταῦτα προειλῆφθαι, καθόσον αὐτῇ σύνεστι καὶ αὐτῆς ἐστιν ἥ τε χαώδης
ἀπειρία καὶ ἡνωμένου ἀδιάκριτος σύμπηξις ἁπάντων.
Ἀλλ' ἐπειδὴ καὶ ὁπωσοῦν τολμῶμεν τά τε ἀνάριθμα ἀριθμεῖν καὶ τὰ
ὑπὲρ πᾶσαν τάξιν ὄντα τάττειν, καὶ τὸν ὑπέρκοσμον τῷ ὄντι βυθὸν ὅμως
διακοσμεῖν, φέρε νῦν αὐτὰ ταῦτα λέγωμεν, ὅπη καὶ ὅπως ποιητέον.
Καθάπερ
Δαμάσκιος. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΑΡΧΩΝ

Vol.1, p. 307, line 6
ἐνίδοι τινὰ ἀδιάρθρωτον, μᾶλλον δὲ καὶ ἀδιάκριτον τῶν ἀριθμῶν προϋπό-

στασιν, ὡς ἐν τῇ ἀνειδέῳ ὕλῃ τὴν τῶν εἰδῶν. Τρίτῳ δὲ εἰς τὸ ἄνω βήματι
ἀπὸ
τοῦ χάους ἀνιόντων πολλῶν ἐν τῷ αἰθέρι τῆς πάντων ἁπλότητος
ὑπονοήσει
ταῦτα προειλῆφθαι, καθόσον αὐτῇ σύνεστι καὶ αὐτῆς ἐστιν ἥ τε χαώδης
743
ἀπειρία καὶ ἡνωμένου ἀδιάκριτος σύμπηξις ἁπάντων.

Ἀλλ' ἐπειδὴ καὶ ὁπωσοῦν τολμῶμεν τά τε ἀνάριθμα ἀριθμεῖν καὶ τὰ
ὑπὲρ πᾶσαν τάξιν ὄντα τάττειν, καὶ τὸν ὑπέρκοσμον τῷ ὄντι βυθὸν ὅμως
διακοσμεῖν, φέρε νῦν αὐτὰ ταῦτα λέγωμεν, ὅπη καὶ ὅπως ποιητέον.
Καθάπερ
οὖν ὁ νοητὸς κόσμος καὶ νοερὸς ὅ τε ἐπὶ τούτῳ νοερὸς τύχῃ τὴν πρώτην
δι-
ῃρημένος, ἔπειτα αὐτῶν τριῶν ἕκαστον τμημάτων τριχῆ διελόμενοι κατὰ
ἀνα-
λογίαν τῶν μετ' αὐτόν, καὶ ἀπὸ τούτων ἐπ' ἐκεῖνον μετάγοντες τὴν
ἔνδειξιν
τῆς διακρίσεως, ὅτι ὅσος ἦν ὁ νοερὸς ἐν τῷ διακεκρίσθαι, τοσοῦτος ἐν τῷ
δια-
κρίνεσθαι ὁ νοητὸς καὶ νοερός, καὶ ὅσος ἐν τῷ διακρίνεσθαι οὗτος,
τοσοῦτος
ὁ νοητὸς ἐν τῷ ἀδιακρίτῳ ἑαυτοῦ, καὶ οὐδὲν ἧττον, παμπλήρει
καταστήματι.
Οὕτω δὲ οὖν, ὅπερ ἔφην, καὶ ἐν ἐκείνῳ τὸ πανταχοῦ τέλειον θεωροῦντες,
εἰς
πατέρα καὶ δύναμιν καὶ νοῦν διειλόμεθα, καὶ τούτων ἕκαστον τριχῆ πάλιν
ἐπιδιείλομεν. Καὶ πῶς; ἆρα γὰρ τὸν μὲν πατέρα εἰς τρεῖς πατέρας, καὶ τὴν
δύναμιν εἰς τρεῖς δυνάμεις, καὶ τὸν νοῦν εἰς τρεῖς νόας; ἔπειτα
προσηρμόσαμεν
καὶ συνετάξαμεν ἕκαστον ἑκάστῳ τῷ οἰκείῳ τὸν οἰκεῖον ὁμοταγῶς; ἢ
διερριμ-
μέναι οὕτως ἔσονται αἱ τριάδες, εἰ ἀπὸ τῆς πρώτης καὶ τῆς δευτέρας καὶ
τῆς
τρίτης ἑκάστη συνεστήξεται, καὶ οὐκ ἔσται πρώτη ὅλη ἡ τριάς,
Δαμάσκιος. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΑΡΧΩΝ

Vol.1, p. 308, line 15
παραδίδοται τῆς τριάδος. Καὶ οὕτω μὲν ὁμοειδεῖς τε καὶ ὁμοταγεῖς αἱ

μονάδες
ἑκάστης τριάδος, οὕτω δὲ αἱ τριάδες εἰς μονάδας δύνανται συναιρεῖσθαι,
κατὰ
τὸ ἓν ἑκάστη ὁρωμένη τῆς τριάδος, ἀλλ' οὐχὶ κατὰ τὸ πλῆθος αὐτῆς.
Ἀλλὰ
καὶ αὗται αἱ ὅλαι τρεῖς οἷον μονάδες οὐ διεστήξονται ἀπ' ἀλλήλων κατὰ
διά-
κρισιν, ἀλλ' ὑπὲρ πᾶσαν μονάδα πρὸς ἑαυτὴν ἡνωμένην ἐκεῖναι πρὸς
744
ἀλλήλας
ἑνωθήσονται, τοῦ ἑνὸς ἁπλῶς τὴν ἑαυτοῦ πρώτην ἑνοποιὸν δύναμιν εἰς
τὰς
μεθ' ἑαυτοῦ συνεχεῖς αὐτῷ ἀρχὰς ἀπερειδομένου καὶ ἀναρπάζοντος
αὐτὰς εἰς
τὴν ἑαυτοῦ ἄφραστον ἕνωσιν, ἧς τοσαύτη ἐστὶν ἡ ὑπερβολὴ πρὸς τὴν
μονάδος
ἕνωσιν, ὥστε καὶ τὸ τρίτον ἀπὸ τοῦ ἑνός, ὅπερ ἐκαλοῦμεν ἡνωμένον, καὶ
τοῦτο ὅμως τῇ ἑαυτοῦ φύσει καὶ πρὸ τῆς ἀμηχάνου τοῦ ἑνὸς ἁπλότητος
ὑπὲρ
μονάδος ἕστηκεν ἀναλογίαν. ᾟ μὲν γὰρ εἶδός ἐστιν· εἰ δὲ μὴ εἶδος, ἀλλά
τι διωρισμένον, εἰ δὲ μή, ἀλλὰ διωρισμένης τε συστάσεως ἀρχή, τὸ δὲ

ἡνω-
μένον καὶ ὑπὲρ εἶδος, καὶ ὑπὲρ πάντα διορισμόν, καὶ ὑπὲρ πᾶσαν οὐσίαν
τὴν
καθ' ἑτερότητα θεωρουμένην, καὶ οὐκ ἀριθμοῦ ἀρχή, ἀλλὰ πάντων ἁπλῶς
τῶν μεθ' ἑαυτό, καὶ οὐκ ἔχει πλῆθος ἐν ἑαυτῷ πολλῶν ἀριθμῶν
συνεσπειρα-
μένον, ἀλλὰ πάντη ἀνάριθμον τε καὶ ἀδιάκριτον αὐτὸ τοῦτο μόνον ὃ
λέγεται
ἡνωμένον. Οὐκ ἄρα ὡς ἀληθῶς τριὰς οὐδεμία δοκοῦσά ἐστιν· οὐδὲ γὰρ
μένει διωρισμένα ἀπ' ἀλλήλων τὰ τρία, τὸ ἡνωμένον, τὰ πολλά, τὸ ἕν,
ἀλλὰ τὸ μὲν ἡνωμένον ἀναχεῖται εἰς τὰ πολλὰ κατὰ γοῦν τὴν ἐπικράτειαν
τῆς δυνάμεως· ἡ δὲ δύναμις ἅμα, ἐκείνῳ διαχυθέντι εἰς δύναμιν,
σύνθεσις· αὕτη δέ ἐστιν αὐτὸ δήπου τὸ πάντων ἐπέκεινα προϋποκείμενον

ἕν,
ὅπερ αἴτιον μὲν πάσης οὐσίας, οὔπω δὲ οὐσία· πᾶσα γὰρ οὐσία σύνθετος
ἢ
κατὰ ἕνωσιν ἢ κατὰ κρᾶσιν, ἢ ὁπώσποτε ἄλλως· ἐκεῖνο δὲ ἦν αὐτὸ μόνον
ἕν·
δεῖ δέ, εἰ μέλλοι σύνθεσίς τις εἶναι, προϋποκεῖσθαι καὶ προϋπάρχειν
ἀτεχνῶς
τὸ ἓν καὶ ἁπλοῦν, ὡς ἄνευ γε τούτου οὐδὲν ἄλλο προέλθοι εἰς ὑπόστασιν·
ὕπαρξις ἄρα τῆς οὐσίας ἁπάσης τὸ ἓν καὶ ἡ πρώτη ὑπόθεσις. Καὶ εἰ πρὸ
αὐτῆς
745
ὑποτεθῇ ἡ κατὰ τὴν οἰκείαν ἁπλότητα, παράγωγος ἂν εἴη τῆς οὐσίας,

ὥστε
καὶ πατρικὴ πάντως ἡ ὕπαρξις. Εἰς ταὐτὸν ἄρα ἥκει ἡμῖν ἕν τε καὶ
ὕπαρξις
καὶ πατήρ· ἐπὶ ταύτῃ δὲ τῇ πρώτῃ ὑποθέσει τε καὶ ὑπάρξει προσγίγνεταί
τις δευτέρα ὑπόθεσις, οἷον πλῆθος οὖσα τοῦ ἑνὸς ἐκείνου καὶ οἷον
διάστασις
αὐτοῦ πάντα βουληθέντος εἶναι πρὸ πάντων, ὃ δὴ καλοῦμεν κατὰ
ἀναλογίαν
δύναμιν, ὅτι καὶ ἡ δύναμις ἐκτένεια ἦν τῆς οὐσίας. Ἐπὶ δὲ ταύτῃ ἡ τρίτη
πρόεισιν ἀρχή, τὸ τελειότατον, ὡς δοκεῖ, συλλαβοῦσα, καὶ παντέλειον
εἶδος,
οἷον τριχῆ διαστᾶσα καὶ εἰς οὐσίαν ἀντὶ ὑπάρξεως ἑνωθεῖσα. Διὸ καὶ
ἔοικε τῷ
οἰκείῳ πατρὶ ὁ πατρικὸς νοῦς, καὶ ἐπέστραπται πρὸς αὐτόν, ὡς τῷ ἑνὶ τὸ
ἡνωμένον, καὶ τῇ ὑπάρξει ἡ οὐσία. Οὐ μὴν ταὐτόν γέ ἐστιν ὂν καὶ ἄλλο
μέσον ἡ δύναμις, ἐκβᾶσα μὲν ἀπὸ τῆς πατρικῆς ἁπλότητος καὶ ταύτῃ
συμφερο-
μένη τῷ νῷ, οὔπω δὲ εἰς ἕνωσιν περιγραφεῖσα, ἀλλὰ μόνη χύσις καὶ
ἀπειρία
τοῦ ἑνὸς εἶναι βουλομένη· διὸ καὶ τῷ πατρὶ σύνεστιν, ὡς ἑνὶ μένοντι,
χεόμενον
ἕν· ὅθεν οὔπω ἡνωμένον ἡ δευτέρα ἀρχή, ἀλλ' ἓν ἔτι, εἰ καὶ χεόμενόν πως
εἰς χάος ὡς ἀληθῶς.
γνῶσις, οὐδὲ τὴν ζωτικήν, οὐδὲ γὰρ ζωή πως ἐν ἐκείνοις διεκρίθη· οὐδὲ
ἄρα
οὐσιώδης· καὶ γὰρ ἡ οὐσία πρὸς ταῦτα ἀντιδιῄρηται μετὰ τὸ ἡνωμένον,
οὐσιώδης ἡ ἐπιστροφή, ἣ ἐστὶ πασῶν ἐπιστροφῶν πρεσβυτάτη, οὐκ εἰς
οὐσίαν
ἐπιστρεφομένη, ἀλλ' εἰς τὸ ἓν ἁπλῶς. Διὸ καὶ τούτου πρὸ πάντων ὄντος
καὶ
ἡ ἐπιστροφὴ πασῶν ἐστιν ὑπερέχουσα τῶν ἐπιστροφῶν· διὸ καὶ ἁπλῶς
ἐπι-
στροφὴ αὕτη ἐστίν, ἀλλ' οὐ τίς, οἷον γνωστικὴ πρὸς γνωστόν, ἢ ὀρεκτικὴ
πρὸς ὀρεκτὸν (καὶ γὰρ αὕτη ζωτικὴ μᾶλλόν ἐστιν), οὐδὲ ὡς πρὸς ὂν τοῦ
ἡνωμένου, τὶς γὰρ αὕτη καὶ πρός τι ἐπιστροφή, ἀλλ' ἡ πρὸς τὸ πάντων
ἁπλούστατον καὶ ἁπλουστάτη πασῶν, ἡ τοῦ ἡνωμένου πρὸς τὸ ἕν, τοῦ
πρώτου
746
πρὸς τὸ πρῶτον, καὶ οὕτως ἔχουσα διακρίσεως, μᾶλλον δὲ τῆς

ἀδιακρίτου
ὑπερβολῆς, ὡς ἕνωσις εἶναι μᾶλλον ἢ ἐπιστροφή. Ἀλλ' ὅμως καὶ ἡ
ἀναλογία
καὶ ἐπιστροφὴν αὐτὴν εἶναι φήσει καὶ νοῦν ὀνομάσει τὸν κατ' αὐτὴν
ὑφιστά-
μενον, διότι νοῦ ἴδιον ἡ ἐπιστροφή. Εἰ δὲ νοῦ τὸ διακεκριμένον, ὡς
εἴρηται
πρόσθεν, καὶ ταύτῃ νοῦς τὸ ἡνωμένον, ὅτι τρίτος ἀπὸ τοῦ πατρὸς ὅπως
δια-
λέγοιτο, κατά τινα ῥηθήσεται ἀναλογίαν καὶ ἔνδειξιν ὑπερφυᾶ τὸ
μέγεθος.
Ἀλλ' ὡς μὲν κοινῶς εἰπεῖν, οὕτως εἰρήσθω.
ἡ ἐπιστροφὴ πασῶν ἐστιν ὑπερέχουσα τῶν ἐπιστροφῶν· διὸ καὶ ἁπλῶς

ἐπι-
στροφὴ αὕτη ἐστίν, ἀλλ' οὐ τίς, οἷον γνωστικὴ πρὸς γνωστόν, ἢ ὀρεκτικὴ
πρὸς ὀρεκτὸν (καὶ γὰρ αὕτη ζωτικὴ μᾶλλόν ἐστιν), οὐδὲ ὡς πρὸς ὂν τοῦ
ἡνωμένου, τὶς γὰρ αὕτη καὶ πρός τι ἐπιστροφή, ἀλλ' ἡ πρὸς τὸ πάντων
ἁπλούστατον καὶ ἁπλουστάτη πασῶν, ἡ τοῦ ἡνωμένου πρὸς τὸ ἕν, τοῦ
πρώτου
πρὸς τὸ πρῶτον, καὶ οὕτως ἔχουσα διακρίσεως, μᾶλλον δὲ τῆς
ἀδιακρίτου
ὑπερβολῆς, ὡς ἕνωσις εἶναι μᾶλλον ἢ ἐπιστροφή. Ἀλλ' ὅμως καὶ ἡ
ἀναλογία
καὶ ἐπιστροφὴν αὐτὴν εἶναι φήσει καὶ νοῦν ὀνομάσει τὸν κατ' αὐτὴν
ὑφιστά-
μενον, διότι νοῦ ἴδιον ἡ ἐπιστροφή. Εἰ δὲ νοῦ τὸ διακεκριμένον, ὡς
εἴρηται
πρόσθεν, καὶ ταύτῃ νοῦς τὸ ἡνωμένον, ὅτι τρίτος ἀπὸ τοῦ πατρὸς ὅπως
διαλέγοιτο, κατά τινα ῥηθήσεται ἀναλογίαν καὶ ἔνδειξιν ὑπερφυᾶ τὸ
μέγεθος. Ἀλλ' ὡς μὲν κοινῶς εἰπεῖν, οὕτως εἰρήσθω.
Τὸν δὲ μερικώτερον τρόπον κατὰ τὴν τριχῆ διαίρεσιν τοῦ ἡνωμένου
ῥητέον, καθ' ἣν τὸ μὲν ἄκρον αὐτοῦ πάντως ἀδιάκριτον, τὸ δὲ μέσον ἤδη
πως
ὡς ἐκεῖνο διακρινόμενον, τὸ δὲ πέρας διακρινόμενον ὡς τοῦ ἡνωμένου τὸ
δια-
κεκριμένον εἰπεῖν. Καὶ γὰρ ὁ Πλάτων τοῦτο μὲν διακρίνας εἰς ἓν καὶ ὂν
ὅμως
εὕρισκεν ἑκάτερον τὸ συναμφότερον γιγνόμενον, τὸ δὲ μέσον ἐκ μερῶν
747
ὅλον
ἐποίει τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ ὄντος· τοῦτο δὲ τοῦ διακρινομένου ἴδιον ἦν, τὸ δὲ
ἄκρον
πάντη ἓν ὄν, καὶ τό τε ἓν τοῦ ὄντος, καὶ τὸ ὂν τοῦ ἑνός.
Δαμάσκιος. In Parmenidem P. 11, line 24
γὰρ ἂν πάντως καὶ ἄζωνον· οἱ γὰρ ἄζωνοι συναιρετικοὶ εἶναι βούλονται

τῶν
ζωνῶν. Οὐκ ἐπειδὴ οὖν ψυχὴ τοῦ νοῦ ἐξήρτηται, διὰ τοῦτο μερικὸς ὁ
νοῦς,
ἄλλ' ἀνάπαλιν, ἐπειδὴ μερικός, διὰ τοῦτο καὶ πρὸς ψυχὴν σύμμετρος
γέγονεν·
ἡ γὰρ τῶν νόων μεριστὴ ὑπόστασις πρὸ τῆς ψυχικῆς ἐστιν διαιρέσεως·
πάλιν
ἀξιοῖ μηδὲν τῶν δευτέρων ἀνελίττειν δύνασθαι πᾶσαν τὴν τῶν προτέρων
οὐσίαν, ἀλλὰ μένειν τι ἐν ἐκείνοις ἐξαίρετον· καὶ δῆλον ὅτι τὸ
ἀκρότατον·
εἰ δὲ τοῦτο, πρῶτον μὲν ἄγονον τοῦτο ποιήσομεν· δεύτερον δὲ μὴ
ἐπιπλέον
φθάνειν ἀεὶ τὸ ὑπέρτερον, εἴπερ τὸ ἄκρον τοῦτο οὐδὲ πρόεισιν εἰς τὰ
δεύτερα,
καὶ ἔτι πρὸς τούτοις οὐδενὸς αἴτιον ἔσται τὸ ἐγγυτέρω τῆς πάντων αἰτίας·
ἢ ῥητέον ὅτι τὸ ἑκάστου ἄρρητον καὶ ἀπὸ τῆς ἀρρήτου ἧκον αἰτίας, δι'
αὐτό
γε τοῦτο κατὰ ἀναλογίαν μένει τε πάντων ἐξῃρημένον ἀεὶ τῶν ἐφεξῆς·
καὶ
οὔτε γεννητικόν, οὔτε υἱὸν ἄξιον καλεῖσθαι· ὅτι ὑπὲρ πάντα ταῦτα πρὸς
τὰ
μετ' αὐτὸ, ὡς ἡ μία αἰτία πρὸς πάντα ἦν.
Μήποτε δὲ καὶ αὐτὸ μὲν ὃ μένει, γόνιμόν τε ἐστὶν ἔτι καὶ αἴτιον τῶν
μεθ' ἑαυτὸ πάντων, ἀλλ' ἐξῃρημένως καὶ μένον ἐφ' ἑαυτοῦ, καὶ οὐ διὰ
τῶν
δευτέρων ἐνεργοῦν. Καὶ κατὰ τοῦτο ἂν εἴη τῶν ὑπερτέρων ἡ ἀφειμένη
τῶν δευ-
τέρων ἀπερίγραφος ἐνέργεια ὑμνουμένη, οὐ προϊοῦσα, ἀλλὰ διὰ πάντων
ἀμι-
γῶς χωροῦσα, καὶ πανταχοῦ τῶν δι' ὧν πάρεισιν ἐξῃρημένη ἀφ' ἑαυτῆς.
748
οὕτω καὶ τούτων αἱ ἑνάδες μερισταί εἰσιν καὶ στοιχειώδεις, καὶ

πληρώματα
ὅλων οὐσιῶν, καὶ ἀπὸ τῶν ὅλων μεριζόμενα κατὰ πρόοδον. Αἱ δὲ ὑπὸ
τοῦ
Παρμενίδου παραλαμβανόμεναι συζυγίαι ὁλοτελεῖς εἰσι καὶ ὁλοτελῶν
κόσμων παραστατικαί, οὐ τῶν ἐν τούτοις μερῶν καὶ στοιχείων. Ἐπεὶ καὶ
ὁ
νοῦς ὅλος ἐν ἑαυτῷ τὰ γένη καὶ τὰ εἴδη προήγαγεν, παραταυτότης, καὶ
ἑτε-
ρότης ἐπ' αὐτοῦ ὅλου παράγεται ἄλλον τρόπον, ὅτι ὅλος καὶ ἥνωται καὶ
δια-
κέκριται. Ταύτῃ οὖν ταὐτόν τε καὶ ἕτερον καὶ κινούμενον· οὕτω γε καὶ
ἑστὼς ὅλος διάκοσμος· ἐν αὐτῷ δὲ ὡς μέρη κίνησις καὶ στάσις. Τρίτον δὲ
ἐπὶ
τούτοις γνωστέον ὅτι τοῖς ὅλοις διακόσμοις ἀνάλογον τὰ γένη ἐν μέρει
προῆλθεν, ἅτε βουληθέντος ἑκάστου νοῦ πάντα ἔχειν ὅσα πανταχοῦ. Διὸ
καὶ
ὁ Παρμενίδης ἀπὸ τῆς ἀναλογίας τῶν μεμερισμένων γενῶν ἐπὶ τὰς ἀμε-
ρίστους αὐτῶν αἰτίας μεταβιβάζει τὴν ἡμετέραν διάνοιαν, οὐ γένη ἡμᾶς
νοεῖν
ἀξιῶν, ἀλλὰ διακόσμους ὁλοτελεῖς αἰτίους τῶν ὡς ἐν εἴδεσι λεγομένων
γενῶν.
Τί οὖν οὐδὲ κατ' ἐπικράτειαν τὰ γένη ῥητέον ἐν τοῖς ὅλοις κόσμοις, καὶ
πῶς
ἂν τὸ μέρος ἐπικρατοῦν τῶν ὅλων ποιοῖ διάκοσμον; Ἀλλ' ἡ ἰδιότης
ἐπικρα-
τοῦσα πρὸ τῆς τοῦ γένους ἡ ὁλοτελὴς ὑφίστησι καὶ εἰδοποιεῖ τὸν ὅλον
διά-
κοσμον.

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΤΑΞΕΩΣ ΤΩΝ ΝΟΗΤΩΝ ΚΑΙ ΝΟΕΡΩΝ. – Περὶ
τῆς μέσης τάξεως τῶν νοητῶν καὶ νοερῶν εἰ μέλλοιμεν τὰ δέοντα
σκοπήσειν,
τάδε προδιασκεπτέον.
Ἓν μὲν πρῶτον, τίς ἡ κοινὴ οὐσία τῶν νοητῶν καὶ τίς ἡ ἴδιος· τίς ἡ
τῶν νοητῶν καὶ νοερῶν κοινὴ καὶ ἴδιος· τίς ἡ τῶν νοερῶν ἥ τε κοινὴ ἥ τε
ἴδιος.
749
Δεύτερον δέ, διὰ τί ἡ πρώτη τῶν νοητῶν καὶ νοερῶν οὐκ ἔστιν
ὁμώνυμος
τῇ ἀκρότητι τῶν νοητῶν, ὡς ἡ δευτέρα τῇ μεσότητι. Οὐ μέντοι οὐδὲ ἡ
τρίτη
τῇ ἀποπερατώσει, καίτοι ἡ ἀναλογία ἐν πάσαις.
Τρίτον, τί διαφέρει αὕτη ἡ ὁλότης τῆς νοητῆς ὁλότητος, καὶ εἰ αὕτη μὲν
ὁμοιομερής, ἐκείνη δὲ ἀνομοιομερής.
Τέταρτον, διὰ τί ὁ ἀριθμὸς πρὸ τοῦ ὅλου καὶ τῶν μερῶν, καὶ τὸ θῆλυ πρὸ
τοῦ ἄρρενος.
Πέμπτον, τίνα μάλιστα χαρακτηρίζει ἑκάστην, καὶ πόσα καὶ πῶς [καὶ
πῶς]
ἔχοντα πρὸς ἄλληλα τάξεως.
Ἕκτον, εἰ ἀληθὲς τὴν μὲν πρώτην τῶν νοητῶν εἰδοποιεῖν ὅλον τὸ
νοητόν,
τὴν δὲ ἐσχάτην τῶν νοερῶν ὅλον τὸ
συνεχείας κατὰ τὸ ὅλον, τῆς δὲ τρίτης ἡ ἐπανάκλησις τῶν ἀπορρεόντων

μερῶν
ἀπὸ τοῦ ὅλου εἰς αὐτὸ τὸ ὅλον. Πάλιν δὲ τῶν νοερῶν κοινὸν μὲν τὸ μετὰ
τὴν
διάκρισιν ἐπιστρεφόμενον πρὸς ἑαυτό, καὶ εἰς οἰκείαν περιγραφὴν
συνελισσό-
μενον, ὃ καὶ τὸν νοῦν ἀποτελεῖ νοῦν. Καὶ τὸ εἶδος μάλιστα τοῦτο ἦν τὸ
ἤδη
οἰκείᾳ μορφῇ μεμορφωμένον. Ἴδιον δὲ τοῦ μὲν πρώτου ἡ οὐσιώδης
μᾶλλον
ἐπιστροφή, τοῦ δὲ δευτέρου ἡ ζωτική, τοῦ δὲ τρίτου ἡ νοερά. Ἀλλὰ ταῦτα
μὲν καὶ εἰς ὕστερον· ἐκεῖνο μὴν προσδιοριστέον ὅτι τὸ κοινὸν ἐν τῇ

πρώτῃ
μάλιστα διαφαίνεται, καὶ ἀπὸ ταύτης ἐκεῖ πανταχοῦ καὶ ταῖς ἄλλαις
τάξεσιν·
τὸ γὰρ ἄρχον τῆς ὅλης διακοσμήσεως ἄρχει καὶ τῆς κοινῆς ἰδιότητος.

Πρὸς δὴ τὸ δεύτερον οὐχὶ ἀναλογία, ὥς φησι, τὴν συνωνυμίαν παρ-
έχετο τῇ μέσῃ τῇδε διακοσμήσει· ἔδει γὰρ καὶ ταῖς ἄλλαις τὸ αὐτὸ
συμβῆναι
κατὰ τὴν ἀναλογίαν ὄνομα· ἀλλ' ὡς πάλαι εἴρηται, ἕτερον ἐκεῖνο τὸ
ὅλον,
καὶ τοῦτο ἕτερον σημαίνει. Ἐκεῖνο μὲν γὰρ ἁπλῶς ὅλον ἦν, καὶ διὰ τοῦτο
750
ἠδύ-
νατο καὶ ἐκ δυεῖν εἶναι μερῶν· ἐνταῦθα δὲ ὅλον τὸ ὁλόκληρον σημαίνει.
Διὸ
πάντως ἐκ τρίτων, ὅτι πᾶν ἐστι τοῦτο, ὡς ἐν Θεαιτήτῳ δείκνυται, τὸ δὲ
πᾶν, ἐκ πλειόνων ἢ δυεῖν. Μήποτε δὲ διὰ τοῦτο γεννητικόν ἐστιν τοῦ
τελείου, ὅτι καὶ τέλειον λέγομεν, ὃ ἂν ᾖ πᾶν ἀρχὴν ἔχον, καὶ μέσα καὶ
τελευτήν. Ἴσως δὲ καὶ εἰ ὡς ἀφ' ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν ἥδε ὁλότης, ἀπ' ἐκείνης,
ἤτοι κατὰ ἀναλογίαν ὠνόμασται, καὶ αἱ ἄλλαι τάξεις ἀνάλογον
προελθοῦσαι τοῖς νοητοῖς καὶ τῶν αὐτῶν τετυχήκασιν ὀνομάτων, εἰ καὶ
μὴ οὕτω περιφανῶς.
καὶ τὸ κρεῖττον ἀπὸ τοῦ χείρονος.

Τρίτον, πῶς τρία τὰ συμπεράσματα καὶ ἐν τῇδε τῇ τάξει, καὶ εἰ τὰ τρία
καθ' ὕπαρξιν· ζητήσομεν δέ, ὡς καὶ ἡ δευτέρα· καὶ διὰ τί ἐπὶ ταύτης τῆς
ὅλης
διακοσμήσεως τριαδική ἐστιν ἡ τῶν συμπερασμάτων πρόοδος.
Τέταρτον, πῶς ἡ τελεσιουργὸς αὕτη τάξις, καὶ τὸ τελεστικόν, καὶ τὸ
δημι-
ουργικὸν εἶδος συνείληφεν τῆς τελειότητος.
Πέμπτον, περὶ τῆς φρουρητικῆς ἰδιότητος ἐν ποίᾳ μάλιστα αὐτὴν τάξει
καταχωριστέον, καὶ διὰ τί μὴ ἄρχει διακοσμήσεώς τινος, ὡς ἡ
τελεσιουργός.
Ἕκτον, τίνες αἱ διωρισμέναι τρεῖς τελειότητες, ἃς οἱ τρεῖς παρέχονται τε-
λετάρχαι.
Ἕβδομον, τίς ἡ ἀναλογία τῆσδε τῆς τάξεως πρὸς τὴν τρίτην τῶν
νοητῶν.
Ὄγδοον, πόθεν τὸν τρίτον τελετάρχην παρήγαγεν, καὶ εἰ πάντως ἐξ αἰ-
τίων προϋπαρχόντων, ἢ καὶ ἐξ ἑαυτῶν ἐστιν, ὅτε παράγει τὰ θεῖα συμπε-
ράσματα ὁ Παρμενίδης.
Ἔνατον, τί τὸ σχῆμα ἀποθετέον, εἴπερ ἡ μὲν εὐθεῖα λέγεται, ἡ δὲ περι-
φερής, ἡ δὲ μικτή, ὡς ἡ ἕλιξ, ἢ πάντως τὸ σχῆμα ὡς συγκλεῖον πέρας.

ἐκ τούτων πάντως τὸ ὅλον, ὡς λέγει· αὐτὸ ἄρα ἀφ' ἑαυτοῦ κατασκευάζειν
ἔοικεν.
Τρίτον, πῶς οὐ τὸ σχῆμα πρῶτον ἐπέδειξεν, ἀλλ' εὐθὺς εἰς τὸ “σχήματά
751
τινα” ἤγαγεν τὸν λόγον εἰπών· “καὶ σχήματος δή τινος, ὡς ἔοικεν,

τοιοῦτον
ὄν, μετέχοι ἂν τὸ ἕν.”
Τέταρτον ἐπιζητεῖ αὐτὸς διὰ τί μὴ ἐν ἑνὶ τρία συνήγαγε συμπεράσματα,
ὡς ἐπὶ τῶν ἄλλων εἴωθεν.
Καὶ λέγει πρὸς τοῦτο ὅτι ἀπὸ τῆς τάξεως ταύτης ἄρχεται ἡ νοερὰ διαίρε-
σις, ὅθεν ὑφεῖται κατὰ τὴν συνοχὴν τῶν συμπερασμάτων. Ἑβδομαδικῶς
γοῦν
καὶ αὐτὴν οἱ θεοὶ παράγουσιν· βέλτιον δέ, εἴπερ τοῦτο πλῆθος δηλοῖ καὶ
διάκρισιν, εἰς τὴν ἀναλογίαν τοῦ ἀπείρου πλήθους ἀναπέμπειν τὴν
αἰτίαν·
τοῦτο γὰρ πλατωνικώτερον. Μήποτε δὲ τὸ διῃρημένον καὶ τῇ παντότητι
προσήκει τῆς τάξεως, καθ' ἣν καὶ διώρισται ἀρχὴ καὶ τέλος καὶ μέσον.
Μή-
ποτε δὲ τὸ μακροτενὲς τῶν συμπερασμάτων ἐκώλυσεν τὴν συναγωγήν· εἰ
δὲ
ὡς ἓν ἀνέλαβεν, τὰ αὐτὰ ἂν σχεδὸν εἴρηκεν. Ἔτι δὲ ἀναγκαία ἡ
συναγωγὴ
ἐπὶ τῷ τέλει, ἢ διὰ τὴν μακρολογίαν τῶν ἀποδείξεων, ἢ διὰ τὸ
διερριμμένον,
ὡς ἐπὶ τῆς πρὸ αὐτῆς. Ἔτι δὲ καὶ τὸ νοητέον ὅτι οὐ πανταχοῦ ἐν τοῖς πρό-
σθεν τοῦτο ἐποίησεν.
ὡς νοερᾶς· τῆς δὲ ἁπλῶς ζωῆς ἡ μετὰ τὴν αἴσθησιν, εἴτε τῶν φυτῶν ὡς
οὐ
τρανοῦς οὔσης ἐν αὐτοῖς τῆς αἰσθήσεως, καθόσον ἡ ζωὴ ἐκφανής, εἴτε
καὶ αὕτη
μὲν τῆς νοερᾶς ἀπήχημα, ὡς αἰσθητική, ἡ δὲ τῶν φιλτρίδων καὶ τῶν
ἄλλων
αὐτοκινήτων εἶναι δοκούντων λίθων αὐτῆς τῆς ζωῆς, τῆς δὲ νοητῆς, ἡ
φύσις
οὐσία μᾶλλον ἢ ζωὴ εἶναι βουλομένη· τάχα δ' ἄν τις καὶ ὧδε λέγων οὐκ
ἂν
ἁμάρτοι τοῦ ἀληθοῦς. Τὸ μὲν φυτὸν ὡς ἔσχατον ζῷον, ἴχνος τοῦ πρώτου
ζῴου
τοῦ νοητοῦ, τῆς δὲ ὕπερ τὸ ζῷον ἐκεῖνο ζωῆς, ἡ τοῦ φυτοῦ καταδεεστέρα
φύσις· ὁλότης δὲ μετὰ τὸ ζῷον κατὰ ἀλήθειαν ζωῆς, ἡ ἄλογος, ἀμυδρὰν

ἔχουσα
γνῶσιν· ὡς ἐκείνη νοητὴ ἦν καὶ νοερά· τῆς δέ γε νοερᾶς, ἡ γενικὴ λογικὴ
752
ψυχή. Διὸ λογική ἐστι ζωή, ὡς ἐκείνη ἡ νοερά· μήποτε δὲ καὶ ταύτῃ
σώζοιμεν
ἂν τὴν ἀναλογίαν· ἔστω τὸ φυτὸν τῆς νοερᾶς ὡς αἰσθητικόν, τῆς δὲ
νοητῆς
καὶ νοερᾶς ἡ φύσις, τῆς δὲ νοητῆς ἡ γένεσις ἁπλῶς· κίνησις γὰρ καὶ ἡ
γένεσις.
Ταῦτα μὲν οὖν μικρὸν ὕστερον διοριοῦμεν, νῦν δὲ τὸ κινούμενον καὶ
ἑστώς.
Διὰ τί μὴ τὴν ζωὴν ἁπλῶς σημαίνει, ἀλλὰ τὴν ζωογόνον; Ἆρα ὅτι, ὥς
φησι,
τὸ μὲν ἐν μεθέξει κινούμενον καὶ ἑστώς, ἡ δὲ στάσις καὶ ἡ κίνησις αὕτη
ἐστὶν
ζωὴ ἡ πρὸ τῆς ζωογόνου θεότητος; Ἀλλ' οὐδαμοῦ στάσιν καὶ κίνησιν ὁ
Παρ-
μενίδης παρέλαβεν· ὥστε τὸ κινούμενον καὶ ἑστὼς ἐν ἴσῳ τῇ στάσει καὶ
τῇ
κινήσει παρέλαβεν. Ἤδη μὲν οὖν διὰ πολλῶν τοῦτο ἐν τοῖς πρόσθεν
διεσκε-
ψάμεθα· νῦν δὲ ὅσον πρὸς τὸ προκείμενον λέγωμεν, ὡς τὸ κινούμενον
καὶ
ἑστὼς ἴδιόν ἐστι μάλιστα τῆς νοερᾶς· ὡς ἡ μὲν στάσις τῆς νοητῆς καὶ
νοερᾶς·
οὕτω γὰρ καὶ ὁμοῦ αἱ δύο τῆς νοερᾶς, κατὰ τὸ μικτόν·
ρίσθη τοῦ ὄντος, καὶ τὰ πολλὰ τοῦ ἑνός, καὶ τὰ μέρη ἀλλήλων τε καὶ τοῦ
ὅλου,
καὶ αἱ τοῦ ἀριθμοῦ μονάδες ἀλλήλων, καὶ αἱ τρεῖς ὅλαι διατάξεις ὡς
ἀριθμῶν
τινες ἰδιότητες· ὅλως δὲ οὐκ εἰδῶν, ἀλλ' ἰδιοτήτων ὁ τῆς ἑτερότητος
ἐκείνης
διορισμός, καὶ τοῦ ἑνὸς ἡ ἕνωσις. Ἡνῶσθαι οὖν καὶ διακεκρίσθαι λέγοιτο
ἂν
ἐκεῖνα μόνον, τὰ αὐτὰ δὲ ἢ ἕτερα, οὐδαμῶς, εἰ μὴ ἄρα τις καταχρῷτο τοῖς
ὀνόμασιν, ἕτερα μὲν τὰ διωρισμένα καλῶν, τὰ αὐτὰ δὲ τὰ ἡνωμένα. Οὐκ

ἄρα
ἐπὶ πάντων ἀληθὴς ὁ κανών· οὐδὲ ἄρα πᾶν, ὥς φησι, πρὸς πᾶν ἢ ταὐτόν,
ἢ
ἕτερον, ἢ ὅλον καὶ μέρος. Ἐκεῖ γὰρ ὅλον μόνον καὶ μέρος ἐστίν· ἢ εἰ καὶ
μή
753
ἐστι ταυτότης ἐκεῖ καὶ ἑτερότης, ὁ διορισμὸς καὶ ἕνωσις ἀναλογοῦσι

ταυτότητι
καὶ ἑτερότητι· ὥστε ἁπλούστερον καὶ ἐκεῖ πᾶσα ἡ διαίρεσις νοητέα ἡ
κατὰ
ἀναλογίαν, κατὰ φύσιν δὲ τὴν ἐκείνοις προσήκουσαν, ὅλον μόνον καὶ
μέρη.
Λέγω δὲ ὅλον καὶ μέρη καθόλου, ὡς ἐπιγεννῶντος ὅλου καὶ μερῶν
γεννωμένων·
οὕτω γὰρ καὶ ἓν καὶ τὰ πολλὰ περιληψόμεθα ἐν τῷ ὅλῳ καὶ τοῖς μέρεσιν,
ἐπεὶ καὶ ἐν τῷ νοητῷ ὅλον μόνον καὶ μέρη, ὥστε πρὸς μὲν ἐκεῖνα
ἀποβλέψας,
εἶπεν ἂν πρὸς πᾶν ἢ μέρος εἶναι ἢ ὅλον, πρὸς δὲ τὴν ἀπὸ τοῦ δημιουργοῦ
φύσιν ἀρχομένην, ὁμοῦ τῷ ὅλῳ καὶ μέρη τὸ ταὐτὸν καὶ θάτερον εἴληφεν
ἡ διαίρεσις. Ἆρα οὖν προσλήψεταί τι καὶ ἄλλο ἐν τοῖς ἑξῆς, οἷον τὸ
ὅμοιον
καὶ ἀνόμοιον, τὸ ἴσον καὶ ἄνισον, τὸ νεώτερον καὶ πρεσβύτερον καὶ
ἰσήλικον;
Ἢ πάντα ταῦτα συνείληφεν ἡ ταυτότης καὶ ἡ ἑτερότης. Πάντα γὰρ
μετέχει
τῶν πρὸ αὐτῶν, ὥστε καὶ ἕκαστον τούτων πρὸς τὸ ἐναντίον ταὐτὸν καὶ
ἕτερον.
Ἔτι καὶ ταὐτοῦ πεπόνθησις ἡ ὁμοιότης, καὶ θατέρου ἡ ἀνομοιότης·
δὲ ἑνὶ ἡ δυνάμει ὕλη. Ἐν μὲν δὴ τῇ τετάρτῃ ὑποθέσει τὰ εἴδη κατὰ τὸ

ἑαυτῶν
ἐνεργείᾳ μόνον ἐθεωρεῖτο, ἔχοντα μὲν τὸ ἓν κατὰ μέθεξιν, ἀλλὰ τὸ
ἀσύνθετον,
ὃ καὶ ἐν τῷ ὄντι ἦν, κατ' αὐτὴν λέγω τὴν οὐσίαν τοῦ ὄντος, οἷον καὶ τὸ
ψυ-
χικὸν ἑωρᾶτο πρότερον· ἐν δὲ τῇ πέμπτῃ τὸ ἀπόρρητον ὑπεστήσατο τῆς
ὕλης,
οἷον τὴν ὑποδοχὴν τοῦ ὄντος, καὶ τῶν εἰδῶν καὶ τῶν προδρόμων
ἐμφάσεων·
ἅμα δὲ τῷ συνθέτῳ πάντα συνεισάγεται· καὶ γὰρ τὸ σύνθετον ἀπόρροιά
τις
ἦν τοῦ ἑνὸς ὄντος. Διὸ ἐν αὐτῷ καὶ τῷ δυνάμει ὁρᾶται τοῦ ἑνὸς ὂν
προαπήχημα
καὶ τὸ ὂν αὐτὸ καὶ τὸ εἶδος, ὃ τῷ ἑνὶ σύνεστι πανταχοῦ, καὶ ἐνταῦθα τῷ
δυνάμει συνυφίσταται· καὶ γίγνεται δὴ τοιοῦτον οἷον τὸ ἓν ὂν καὶ
φαινόμενον
754
ἕν, καὶ διὰ τοῦτο ἓν μὴ ὄν, ὅτι φαινόμενον, καὶ ὅτι συμπαγὲς ἐξ ἄλλων,
καὶ
ὅτι κατὰ ἀναλογίαν ἕν ἐστιν ἐπὶ τῆς τῶν ἄλλων φύσεως. Καὶ τὸ “ἔστιν”
ὡσαύτως διαρρήδην ὁ Παρμενίδης ἐρεῖ ἐν τῇ ὀγδόῃ τῶν ὑποθέσεων· τρία
γοῦν καὶ τὰ ἄλλα ἐφάσκομεν πρότερον, τὸ μὲν ἔσχατον ἄλλο, οἷον

πρῶτον, τὸ
δὲ δεύτερον, ἀναλογοῦν τοῖς νοητοῖς εἴδεσιν, τὸ δὲ πρῶτον, ὃ δὴ τὸ
σύνθετον
λέγομεν, ἀναλογοῦν τῷ τρίτῳ ἑνί. Οὕτω γὰρ τὰ ἐκείνων κρείττω κατὰ τὴν
μυριόλεκτον ἀντιστροφὴν τῶν πρώτων καὶ τῶν ἐσχάτων. Καὶ μὴ

θαυμάσῃς
εἰ ἄνω μὲν διετελοῦμεν τὸ ἓν τῷ ὄντι συνάπτοντες, ἐνταῦθα δὲ
διεστήσαμεν
τὸ μὲν ἓν εἰς τὸ δυνάμει τῆς ὕλης, τὸ δὲ ὂν εἰς τὸ ἐνεργείᾳ τῶν εἰδῶν.
Πρῶτον
μὲν γὰρ οὐδὲ ταῦτα ἀλλήλων χωρὶς ὑφίσταται, ἀλλὰ ἐν τῷ συνθέτῳ
ἑκάτερον
ἔχει τὸ εἶναι· ἔπειτα τί θαυμαστὸν προϊόντα τὰ πράγματα διίστασθαι ἀπ'
ἀλ-
λήλων, ὡς ἐκεῖ μὲν πανταχοῦ τῷ ἑνὶ συνεῖναι τὸ ὄν, ἐνταῦθα δὲ
διαστῆναι, καὶ
σίας κενεμβατούσας αὐτῶν ἐπιλαμβάνεσθαι τῶν τοῦ ἑνὸς γεννημάτων;

φαν-
τάζομαι γάρ· κἂν οὕτω τύχοι, δοξάζω πολλοὺς εἶναι κόσμους
διωρισμένους
καὶ ἀπείρους τε καὶ τὸν ἐμὲ τῷ ἀριθμῷ τὸν αὐτὸν ἀθάνατον, καὶ τὰ δὶς
δύο
μύρια εἶναι, καὶ ὅλως τὰ ἀδυνατώτατα τῶν ἀδυνάτων ἔκγονα φήσομεν
τἀγαθοῦ
τε καὶ ἑνός. Χωρὶς δὲ τούτων, ἀεὶ τὰ δεύτερα ὑφεῖται τῶν πρὸ αὐτῶν· κἂν
οὖν ἀπόρρητος εἴη ὕλη, ἀλλ' ὅσον ὑφεῖται ἐπὶ τὸ ῥητὸν ἀποκλίνει, ὥστε
ἐπὶ
τὸ ἓν καὶ τὸ ὄν. Ταύτῃ οὖν οὐ πάντη μὴ ὄν· καὶ τὸ μηδαμῶς ἄρα ἔχοι ἄν
τι
ὄν, καθόσον οὐ πάντη ἄρρητον, ὅπερ ἄτοπον. Ὅλως δὲ μερικὴ μὲν
στέρησίς
755
ἐστιν, ἀφ' ἧς καὶ τὴν κοινὴν πάντων φανταζόμεθα. Οὐ μήν ἐστίν τι

ὁπωσοῦν
κοινὴ πάντων στέρησις ὅτι οὐδέποτε φθείρεται πάντα. Εἰ δὲ αὐτὸς κατὰ
ἀνα-
λογίαν ἢ μεταφορὰν βούλοιτο τι ἐνδείξασθαι περὶ οὗ λέγειν
ἐπιχειροῦμεν,
τί θαυμαστόν; Πῶς οὖν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος γίγνεταί τι καὶ εἰ τὸ μὴ ὂν ἀπόλ-
λυται; ἢ ἀπόλλυται μὲν οὐχ ὡς εἰς ὑποδοχὴν ἀπιόν, οὐδὲ ὡς εἴς τι κενὸν
οἷον
χάσμα, ἀλλ' εἰς τὸ μηδὲ εἰς χάσμα τι χωρεῖν, μηδὲ εἰς κενὸν ἀναλύεσθαι,
ἀλλ' εἰς τὸ πάντη πάντων ἐκπεπτωκέναι, γίγνεται δὲ ὅτι τότε παρήχθη εἰς
τὸ εἶναι. Πρότερον δὲ ἦν τὸ μηδέν, πλὴν ἴσως δυνάμει ἐν τῇ ὕλῃ μὲν τὸ
ποιοῦν
τι, ὅτι ἠδύνατο καὶ τοῦτο ποιῆσαι ὃ νῦν γίγνεται, καθόλου ἔχον τὴν τῶν
τοιούτων ποιητικὴν δύναμιν.
Δαμάσκιος. In Phaedonem (versio 1) Sec.151, line 11
ρνʹ. – Ἐν ποίᾳ τάξει αἱ ἀρεταὶ ἀναφαίνονται; – Ἢ ὅπου αἱ ψυχαί.

τελειότης
γάρ ἐστι τῆς ψυχῆς ἡ ἀρετή, καὶ γὰρ ἡ αἵρεσις καὶ ἡ προαίρεσις ψυχῆς
ἐνέργειαί
τε καὶ προβολαί· διὸ καὶ τὰ λόγια [frg. 52] τῇ πηγαίᾳ ψυχῇ τὴν πηγαίαν
παραζεύγνυσιν ἀρετήν. καὶ μήποτε τακτικαὶ βούλονται εἶναι φύσει τῆς
ἀταξίας
αἱ ἀρεταί· διόπερ ἀπὸ τῆς δημιουργικῆς ἄρχονται τάξεως. πῶς οὖν
καθαρτικαί;
ἢ ὅτι καὶ ὁ δημιουργὸς κατὰ τὴν ἑαυτοῦ δημιουργίαν ‘ἔμενεν ἐν τῷ
ἑαυτοῦ
κατὰ τρόπον ἤθει’ [Tim. 42e5 – 6] καὶ ἔτι μέντοι ‘στέλλεται παρὰ
Κρόνου τύρσιν’
[Pind. Ol. 2.126 – 127]· καὶ γὰρ τὴν ψυχὴν τρισὶ πληρώμασι
συνεπλήρωσεν αὐτός,
τῷ τε πρὸς τὰ μεθ' ἑαυτὴν ῥέποντι καὶ τῷ πρὸς ἑαυτὴν ἐπιστρέφεσθαι
πεφυκότι
καὶ τῷ πρὸς τὰ αἴτια ἀνατείνεσθαι δυναμένῳ. πῶς οὖν ἐν Φαίδρῳ [247d5
– e2]
λέγονταί τινες ἀρεταὶ ἐν τῷ ὑπερουρανίῳ τόπῳ; ἢ κατὰ ἀναλογίαν
ἐνδείκνυται
διὰ τῶν ἀρετῶν τὰ ἐκεῖ νοητά, ὡς διὰ ‘λειμῶνος’ [248c1] καὶ ‘πεδίου’
[b6]
καὶ ‘νομῆς’ [b7] καὶ τοιούτων τινῶν.
756
ρναʹ. – [68c5 – 6] Διὰ τί περὶ ἀνδρείας πρῶτόν φησιν; – Ἢ ὅτι αὕτη

τὴν
καθαρτικὴν εἰδοποιεῖ ζωήν, ὡς τὴν ἠθικὴν ἡ σωφροσύνη, τὴν δὲ
πολιτικὴν ἡ
δικαιοσύνη, τὴν δὲ θεωρητικὴν ἡ φρόνησις.
ηʹ. – Ὅτι ἐπιστῆσαι χρὴ εἰ τῇ οὐσίᾳ καὶ τῇ ζωῇ τὴν γνῶσιν

ἀντιδιαιρετέον,
ἀλλ' οὐχ ὅλην ὁμοῦ τὴν τοῦ ζῴου φύσιν· καὶ δεύτερον εἰ μνήμη ταῖς
ἄλλαις
ἀναλογεῖ, ἀλλὰ μὴ ἀγνοίας ἀπόφασις, εἰ καὶ ἀνώνυμος, ὡς ἐκεῖ θανάτου
καὶ
φθορᾶς ἀπόφασις. ἔτι δέ, εἰ καὶ μονιμότης ἑκάστη, ἄλλο ἂν εἴη μονὴ
γνώσεως,
ἐν τῷ γιγνώσκειν ἀεὶ τὸ αὐτὸ θεωρουμένη, ἄλλο ἡ μνήμη, ἐπεὶ καὶ νοῶν
ἑαυτὸν
ὁ νοῦς μένει, ἀλλ' ὅμως, ὥς φησιν, οὐ μέμνηται. πρὸς δὲ τούτοις ἐν
ἀποστάσει τοῦ γνωστοῦ ἡ μνήμη, τύπου τινὸς αὐτοῦ ἀντίληψις οὖσα καὶ
συνοχή,
ὡς καὶ αὐτὸς λέγει [Theaet. 191c8 – e1]· ὁ δὲ νοῦς καὶ τῷ πρὸ αὐτοῦ
νοητῷ ἀεὶ
συνήνωται καὶ μᾶλλον ἢ ἑαυτῷ, καὶ οὐκ ἐκείνου τύπον ἔχει, ἀλλ' αὐτὸ
ἐκεῖνο.
οὐκ ἄρα μνήμη ἐν νῷ· μόνη γὰρ νόησις, ἀλλ' οὐ μνήμη νοήσεως, εἰ μὴ
ἄρα κατὰ
ἀναλογίαν τῆς ἀπὸ τοῦ πρὸ αὐτοῦ διαστάσεως καὶ ἀποστάσεως. καὶ
αὐτὸς δὲ
συννοεῖ κυρίως ἐν ψυχαῖς πρώταις εἶναι τὴν μνήμην διὰ τὸ διεζεῦχθαι
τοῦ νοεῖν
τὸ νενοηκέναι. αἱ δὲ πρῶται ψυχαὶ λήθην οὐκ ἴσχουσαι δῆλον ὡς ἀεὶ
μέμνηνται
πάντων, εἰ καὶ ἄλλοτε περὶ ἄλλα κατὰ τὸ παρὸν ἐνεργοῦσιν.
θʹ. – Ὅτι ὅπου λήθη πρώτως, ἐκεῖ καὶ ἀνάμνησις, εἴπερ μετὰ μνήμης
ἀποβολὴν ἡ ταύτης ἀνανέωσις.
κινηθεῖσα, – ἀλλὰ πανταχοῦ ὅμοιος ἑαυτῷ ὁ οὐρανός· – ἢ αὐτὴ

βαρυνομένη
757
ἐπὶ θάτερα, – ἀλλ' ἰσόρροπος πάντῃ ἐστίν, πανταχόθεν γὰρ ἐπ' ἴσης τὰ
βάρη
πρὸς τὸ μέσον. οὐδετέρως ἄρα κλιθήσεται. ὅτι δὲ ἰσόρροπος, καὶ ἀπὸ τοῦ
σφαιροειδοῦς συλλογίζεται.
νϛʹ. – Ὅτι εἰ τὸ πῦρ ἐν μέσῳ ἐτέθη, οὐκ ἂν ἔμεινεν, ὡς Ἀριστοτέλης
ἀπορεῖ
[cael. II 13, 295b16 – 19]. τὸ γὰρ ἰσόρροπον ὡς κάτω βρῖθον ἐπ' ἴσης
εἴρηται,
τὸ δὲ πῦρ εἰς τὸ ἄνω πέφυκε χωρεῖν, μᾶλλον δὲ ἄνω κυκλίζεσθαι· αἱ γὰρ
εὐθυπορεῖαι νοσούντων εἰσὶ τῶν στοιχείων κινήσεις.
νζʹ. – [109a9 – 110b1] Ὅτι ‘πάμμεγά τι εἶναι’ τὴν γῆν ἀξιῶν οὐδεμίαν
παρέχεται πίστιν καίτοι τὰ ἄλλα μετρίως ἀποδείξας. – Ἢ καὶ τοῦτο
κατασκευάζει διὰ ἀναλογίας· διὸ καὶ πολὺν περὶ ταύτης πεποίηται λόγον.
πρῶτον μὲν γάρ, εἰ τὸ Εὐρωπαῖον ὅλον τεταρτημόριον τῆς καθ' ἡμᾶς

οἰκουμένης
τηλικοῦτόν ἐστιν, ἔστι δὲ τῆς ὅλης γῆς οἷον κοιλάς τις, πολλαὶ δὲ
τοιαῦται
πολλαχοῦ εἰσιν, ὡς δηλοῖ καὶ ἡ Ἀτλαντὶς νῆσος ἔξω τῆς οἰκουμένης οὖσά
ποτε
μείζων τῶν δύο τεταρτημορίων, ἐλάχιστον δὲ τῆς ὅλης γῆς ἑκάστη
κοιλάς
(ἡ γὰρ ὅλη σφαιροειδὴς οὖσα τῷ πλείστῳ ἂν εἴη κυρτὴ τὴν ἐπιφάνειαν,
πρὸς
ἣν αὗται κοιλάδες εἰσίν, ὡς δηλοῖ ὁ λιμνάζων ἀήρ), φανερὸν ὅτι πάμμεγά
τι
ἔοικεν ἡ γῆ εἶναι. δεύτερον δέ, εἰ τρεῖς αἱ ἐπὶ ταύτης οἰκήσεις, ἡ μὲν ἐν
τῷ
πυθμένι τοῦ πελάγους, ἡ δὲ ἡμετέρα ἡ μέση, ἡ δὲ ἄκρα ἐπὶ τῶν νώτων
αὐτῆς,
καὶ περιέχεται ἡ μὲν ἐσχάτη ὑπὸ τοῦ ὕδατος, ἡ δὲ μέση ὑπὸ τοῦ ἀέρος, ἡ
δὲ
ἄκρα ὑπὸ τοῦ αἰθέρος, ὡς δὲ ἔχει μεγέθους τὸ περιέχον πρὸς τὸ περιέχον,
Δαμάσκιος. In Philebum Sec.129, line 1
‘προφήτην’ εἶναι λέγει τὸν νοῦν. ὥστε κρυφίως μὲν τὸ ἀγαθόν, ἐν δέ γε

τῷ φανερῷ ὁ νοῦς βασιλεύει· διὸ καὶ Ὀρφεὺς φησὶ ‘νοῦς δέ οἱ ἀψευδὴς
βασιλήϊος’.
ρκϛʹ. Ὅτι τὸ πρῶτον ἐπιχείρημα τοῦ πάντα ὑπὸ νοῦ διοικεῖσθαι
πρόεισι τῷ Σωκράτει κατὰ διαίρεσιν· ἢ γὰρ ὑπὸ νοῦ ἢ ὑπὸ ἀνοίας ἢ
758
ὑπ' οὐδενός, ἀλλὰ αὐτομάτως. ἀλλ' οὔτε αὐτομάτως, οὐδὲν γὰρ εἰκῇ·
οὔτε ὑπὸ ἀνοίας, πόθεν γὰρ ἡ τοῦ παντὸς τάξις, εἰ ἄνοια ποιητική;
πόθεν ἡ τῶν ἡγουμένων καὶ ἑπομένων ἀκολουθία συνεχὴς καὶ ἡ τῶν
παντοίων ἀγαθῶν αἴσθησίς τε καὶ ἔφεσις; νοῦς ἄρα τὸ διοικοῦν.
ρκζʹ. Ὅτι τὸ δεύτερον ἐπιχείρημα κατὰ ἀναλογίαν· εἰ γὰρ ἐν ἡμῖν
σῶμα καὶ ψυχή, τιμιώτερον δὲ ψυχὴ σώματος, εἰ τὸ σῶμα ἀπὸ τοῦ
παντὸς ἔχομεν, πολλῷ ἄρα μειζόνως τὴν ψυχήν. ὡς οὖν αἱ ὁλότητες τῶν
ἐν ἡμῖν στοιχείων ἐν τῷ παντί, οὕτω καὶ αἱ ὁλότητες τῶν ἡμετέρων
ψυχῶν. καὶ εἰ αἱ ἡμέτεραι ψυχαὶ ποτὲ ἀτελεῖς, ἐκεῖναί γε ἀεὶ τέλειαι·
καὶ γὰρ αἱ τῶν σωμάτων ὁλότητες τὸ τέλειον ἔχουσι διὰ παντός· ἔμ-
φρονες ἄρα καὶ νοεραὶ αἱ τὸ πᾶν διοικοῦσαι ψυχαί.
Δαμάσκιος. In Philebum Sec.232, line 8
ἑπόμεναι ὀρθοδοξίᾳ μαθήσεσιν ἑπόμεναι

ἡ ταύτῃ ἑπομένη Οὕτω μὲν οὖν, ὡς κεφαλαιωδῶς εἰπεῖν, αἱ τεταγμέναι
μίξεις γίνονται. εἰσὶ δὲ εἰκαστικαὶ μὲν καὶ ἀναγκαῖαι τέχναι αἱ μόνῃ τῇ
αἰσθήσει
πιστεύουσαι, χειρουργικαὶ ἤτοι δημιουργικαί, τεκτονικαὶ λέγω καὶ
χαλκευτικαί· ταύταις μίγνυνται αἱ ἀκάθαρτοι μὲν καὶ ζῳώδεις ἡδοναί,
ἀναγκαῖαι δὲ πρὸς τὸν βίον. ὅροις δὲ χρῶνται τέχναι αἱ μέτροις ἅπαντα
ποιοῦσαι καὶ σταθμοῖς καὶ ἀριθμοῖς· μίγνυνται δὲ καὶ ταύταις αἱ τῷ
μεμετρημένῳ καὶ ἠριθμημένῳ εἴδει χαίρουσαι ἡδοναί, καὶ ταῦτα οὖσαι
σωματικαί, οἶον αἱ ταῖς ἀναλογίαις ἐπιγανύμεναι. μαθηματικαὶ δέ εἰσι
δοξαστικῶς προϊοῦσαι αἱ τὴν αἴσθησιν πρὸς κρίσιν παραλαμβάνουσαι,
οἶον ἡ Πτολεμαίου ἀστρονομία καὶ ἡ Ἀρχιμήδους μηχανική. αἱ δὲ
λοιπαὶ γνώσεις τε καὶ ἡδοναὶ φανεραί.
σλʹ. Ὅτι καὶ Ἀριστοτέλης ἄλλο μὲν τὸ ἄθροισμα ποιεῖ τῶν στοι-
προϊούσας.
ρλδʹ. – [111a4 – b1] Ὅτι τὰ ἐπ' ἄκρων τῆς γῆς καὶ σὺν ἐκείνῃ στοιχεῖα
ὕδωρ τὸ ὡς ἀτμὶς καὶ οἷον ὑγρὸς ἀήρ, ἀὴρ δὲ ὁ αἰθήρ, αἰθὴρ δὲ τὸ
ἀκρότατον
τοῦ αἰθέρος. εἰ δὲ καὶ ὄρη αὐτόθι ἐστί [110d5], δῆλον ὡς ἐγγύς τι ψαύει
τοῦ
οὐρανοῦ. ἁπλῶς δ' οὖν οἱ τῶν στοιχείων αἰθέρες, ὥς φησι τὰ λόγια [frg.
62], ἐκεῖ.
ρλεʹ. – [110e2 – 111b6] Ὅτι λίθοι καὶ μέταλλα ἐκεῖ καὶ δένδρα καὶ ζῷα
παντοῖα πνευματικὰ καὶ ἀναλογοῦντα τοῖς ἐκεῖ στοιχείοις, ἐξ ὧν φύεται.
εἰ δὲ
759
τοῦτο, πάντως που καὶ τὰ αὐγοειδῆ ὀχήματα καθαρὰ καὶ αἱ ψυχαὶ

καλλίους.
ρλϛʹ. – Ὅτι τὸν μυθώδη τρόπον ἐξηγήσῃ ἀντὶ τῶν δημιουργημάτων τοὺς
δημιουργοὺς καὶ τοὺς ἐφόρους αὐτῶν ἐκλαμβάνων ὁμωνύμως τε καὶ

κατὰ
ἀναλογίαν, οἷον ἀντὶ ἀνθρώπων τὸν ἀνθρωποποιὸν θεόν.
ρλζʹ. – [111b1 – 3] Ὅτι ἄνοσοι καὶ μακραίωνες οἱ ἐκεῖ· μέσα γὰρ ταῦτα
τὰ
εἴδη τῶν τε ἀιδίων ζῴων καὶ τῶν ὠκυμόρων· πανταχοῦ γὰρ ἡ μεσότης
ἀναγκαία.
ποιεῖ δὲ τὸ ἄνοσον καὶ τὸ εὐθάνατον καὶ τὸ μὴ ταχυθάνατον ἡ τῶν ὡρῶν
καὶ
τῶν στοιχείων εὐκρασία. καὶ τί θαυμαστόν, ὅτε καὶ οἱ Αἰθίοπες ὧδέ πως
ἔχουσι
διὰ τὴν τῶν ἀέρων συμμετρίαν;
ρληʹ. – Εἰ ἐνταῦθα ἱστόρησεν Ἀριστοτέλης [frg. 42 R.39] ἄνθρωπον
ἄυπνον
καὶ μόνῳ τῷ ἡλιοειδεῖ τρεφόμενον ἀέρι, τί χρὴ περὶ τῶν ἐκεῖ οἴεσθαι;
ρλθʹ. – [111c4 – d2] Ὅτι πρὸς τὸν παρ' ἡμῖν παραβάλλων τόπον τὸν ἀπὸ
τοῦ πορθμοῦ ἤτοι Ἡρακλείων στηλῶν μέχρι ποταμοῦ Φάσιδος ὡς στενὸν

ὄντα
καὶ βαθύν, τὸν μὲν εἶναί φησιν ἀπὸ διαμέτρου καὶ πλατὺν καὶ ἐπιπόλαιον
ἐν
Eutocius Math., Commentarii in libros de sphaera et cylindro P. 40, line

13
Εἰς τὸ λδʹ.
Αἱ δὲ Ι, Θ εἰλημμέναι, ὥστε τῷ ἴσῳ ἀλλήλων

ὑπερέχειν τὴν Κ τῆς Ι καὶ τὴν Ι τῆς Θ καὶ τὴν
Θ τῆς Η τὸ προκείμενόν ἐστι δύο δοθεισῶν εὐθειῶν
δύο μέσας ἀνάλογον εὑρεῖν ἐν ἀριθμητικῇ ἀναλογίᾳ, ὃ
ταὐτόν ἐστι τῷ τῷ ἴσῳ ἀλλήλων ὑπερέχειν. ποιητέον δὲ
τοῦτο οὕτως· ἔστωσαν αἱ δοθεῖσαι δύο εὐθεῖαι αἱ ΑΒ,
ΓΚ ἄνισοι, καὶ ἀφαιρεθείσης ἀπὸ τῆς ΑΒ ἴσης τῇ ΓΚ
τῆς ΒΔ ἡ λοιπὴ ἡ ΑΔ τετμήσθω τρίχα κατὰ τὰ Ε, Ζ,
καὶ τῇ μὲν ΕΒ ἴση κείσθω ἡ Η, τῇ δὲ ΖΒ ἴση ἡ Θ.
ἔσονται δὴ αἱ Θ, Η ποιοῦσαι τὸ προκείμενον.
760
λέγω δή, ὅτι καὶ ἡ ΑΒ πρὸς τὴν ΓΚ μείζονα ἢ τρι-

πλασίονα λόγον ἔχει τοῦ, ὃν ἔχει ἡ ΑΒ πρὸς τὴν Η.
γεγονέτω γάρ, ὡς ἡ ΑΒ πρὸς τὴν Η, οὕτως ἡ Η πρὸς
ἄλλην τινὰ τὴν Λ. καὶ ἐπεί, ᾧ μέρει ἑαυτῆς ἡ ΑΒ ὑπερ
Marinus Phil., Commentarium in Euclidis data P. 254, line 12
ὁμοίων ἀποδείξεως ἡμῖν συμβάλλεται καὶ ὅτι μεῖζόν

ἐστι τὸ δύναμιν ἀναλυτικὴν κτήσασθαι τοῦ πολλὰς
ἀποδείξεις τῶν ἐπὶ μέρους ἔχειν.
εἰς πάσας τοίνυν τὰς τοιαύτας ἐπιστήμας χρησίμη
οὖσα ἡ περὶ τοῦ δεδομένου θεωρία, ἐπείπερ καὶ εἰς
ἀνάλυσιν μέγα συμβάλλεται, εἰκότως ἂν ῥηθείη ἀνά-
γεσθαι οὐχ ὑπὸ μίαν τινὰ ἐπιστήμην, ἀλλ' εἰς τὴν
καθόλου λεγομένην μαθηματικήν. αὕτη δέ ἐστιν ἡ
περί τε πλήθη καὶ μεγέθη καὶ χρόνους καὶ τάχη ἔχουσα
καὶ τὰ τοιαῦτα πάντα, καθάπερ δὴ καὶ ἡ περὶ λόγους
καὶ ἀναλογίας καὶ τὰς πανταχοῦ μεσότητας πραγμα-
τευομένη. πρὸς ταύτην τοίνυν τὴν τῶν δεδομένων ἐπι-
στημονικὴν κατάληψιν χρησιμωτάτην οὖσαν τὸ τῶν
δεδομένων βιβλίον ὁ Εὐκλείδης ἐξεπόνησεν, ὃν καὶ
στοιχειωτὴν κυρίως ἐπωνόμασαν. πάσης γὰρ σχεδὸν
μαθηματικῆς ἐπιστήμης στοιχεῖα καὶ οἷον εἰσαγωγὰς
προέταξεν, ὡς γεωμετρίας μὲν ὅλης ἐν τοῖς ιγʹ βιβλίοις
καὶ τῆς ἀστρονομίας ἐν τοῖς Φαινομένοις, καὶ μουσικῆς
δὲ καὶ ὀπτικῆς ὁμοίως στοιχεῖα παραδέδωκεν· καὶ δὴ
καὶ τῆς περὶ τοῦ δεδομένου πάσης πραγματείας ἐν τῷ
προκειμένῳ βιβλίῳ στοιχείωσιν ἀναλυτικὴν ἐποιήσατο.
Γεωπονικά. Book 9, cha. 10, sec.1, line 6
Πῶς ἔστιν ἐλαίας εὐθαλεῖς καὶ πολυ-κάρπους ποιῆσαι, καὶ πῶς ἔστι
νοσούσας θερα-πεῦσαι. Τῶν Κυντιλίων.
Εὐγενεστέρας καὶ εὐθαλεστέρας καὶ σφόδρα πο-

λυκάρπους τὰς ἐλαίας ποιήσεις, ἐὰν μετὰ τὸ γυρῶσαι
πρὸς τὰς ῥίζας ἀμόργης ἀπὸ ἐλαιῶν ἀνάλων μεμιγμέ-
νης ὕδατι ποτίμῳ ἐξ ἴσου δύο κοτύλας ἐμβάλῃς ἑκά-
στῳ στελέχει, ἢ ἀχύρων κυαμίνων κόφινον ἢ δύο,
πρὸς ἀναλογίαν δηλονότι τοῦ δένδρου, ἢ γῆς ἀργιλ-
761
λώδους μεμιγμένης βολβίτοις ἢ φυκίων τοσοῦτον. οὐκ

ἔλαττον δὲ καὶ οὖρον ἀνθρώπειον παλαιὸν τοῦ πρέμνου
καταχυθὲν ὠφελεῖ.
Δεῖ δὲ μετὰ ταῦτα εὐθέως ποι-
εῖσθαι τὴν τῆς γῆς περίχωσιν, περιχωννύντας ἀπὸ
ῥιζῶν δηλονότι ἕως διπαλαιστιαίου ὕψους, τά τε
κύκλῳ τῆς περιχώσεως φιαλοῦν, πρὸς τὴν τῶν ὀμ-
βρίων ὑδάτων ὑποδοχήν.
Προσφέρειν δὲ ταύτην
τὴν θεραπείαν χρὴ τοῖς ὑπὸ κύνα καύμασι. κάλλιον
Ευστάθιος. Σχόλια στην Ομήρου Ιλιάδα. Vol.1, p. 23, line 16
ἀπὸ τοῦ Ἐριχθόνιος, εὕρηται καὶ δίχα τοῦ α Ἐριχθονίδης, ὥς φασιν οἱ

τεχνικοί.
ὅτι δὲ καὶ ἄλλως τὸ Πηληϊάδης ἔστι παράγειν, ἐν τῇ δέλτα φανεῖται.] Ὅτι
ὥσπερ Ὀδυσσεύς ποτὲ μὲν διὰ δύο σσ παρὰ τῷ ποιητῇ, ποτὲ δὲ δι' ἑνός,
ὡς
μετὰ ταῦτα φανήσεται, οὕτω καὶ Ἀχιλλεύς ἐνταῦθα μὲν ἐν τῷ
«Πηληϊάδεω
Ἀχιλῆος» καὶ ἀλλαχοῦ δὲ δι' ἑνὸς ἐκφωνεῖται λ, ἐν πλείοσι δὲ τόποις τὰ
δύο λ
ἔχει. ἐπαγωνίζονται δὲ ἄλλοι μὲν τῇ τοῦ ἑνός, ἕτεροι δὲ τῇ τῶν δύο λ
γραφῇ,
τὰ μὲν δύο τιθέντες ἢ ἀπὸ τοῦ ἄχος ἰάλλειν ἤγουν λύπην ἐμβάλλειν,
λυπεῖν γὰρ
φερωνύμως ἔμελλε τοὺς καταπολεμουμένους, ὡς καὶ ὁ Ἀπόλλων δοκεῖ
τισιν
ἐκ τοῦ ἀπόλλειν διὰ τὸ φοβερώτερον ὀνομάζεσθαι, ἢ κατὰ πλεονασμὸν
τοῦ
ἑτέρου λ διὰ τὸ εὐφωνότερον, ὡς καὶ ἐπὶ τοῦ ἀλλα συνδέσμου γίνεται καὶ
ἐπὶ
ἑτέρων πολλῶν, τῷ δὲ ἑνὶ λ συνηγοροῦντες πρῶτον μὲν ἐκ τῆς
ἀναλογίας, ἵνα ᾖ
ὅμοιον τῷ Ὀϊλεύς, βασιλεύς· εἶτα ἐξ ἐτυμολογίας, ὡς ἀπὸ τοῦ ἄχος τοῖς
Ἰλιεῦσιν, ἤγουν λύπην τοῖς Τρωσίν, αὐτὸν κατὰ φερωνυμίας καὶ τοῦτο
λόγον
[καὶ θείᾳ προνοίᾳ, καθά τις ἔφη,] γενέσθαι· ἢ ἀπὸ τοῦ α στερητικοῦ καὶ
τοῦ
762
χιλός, ὅ ἐστιν ἡ ἐκ τῶν σπορίμων τροφή. οὐ γὰρ χιλῷ, φασίν, ἤτοι

Δημητρειακῷ
καρπῷ ἐτράφη ὁ ἥρως, ἀλλὰ ζῴων μυελοῖς βρεφόθεν· ἴσως δὲ καὶ δημῷ
προβά-
των, κατὰ τὸν Ὁμηρικὸν Ἑκτορίδην Ἀστυάνακτα· εἶτα κρέασι, τοῖς ἐκ
τοῦ
κυνηγετεῖν, ὅτε ὁ Χείρων ἐπαιδαγώγει αὐτόν. ὃς καὶ ἐξεθρέψατο καὶ εἰς
ἐπιστήμην τῶν τακτικῶν ἀγαγὼν ἄριστον πολεμιστὴν εἰς Τροίαν ἔστειλε
«πρώ-
τως ὑπηνήτην ὄντα» κατὰ τὴν ἱστορίαν. οὐ γὰρ πειστέον τοῖς μύθοις,
καθά που
καὶ Ἱμέριος γράφει, οἳ τῆς γυναικωνίτιδος αὐτὸν ἐξαγαγόντες εἰς τὴν
Τροίαν
μένων τούτοις ὀνομάτων καὶ ἀπὸ κοινοῦ λαμβανομένων διὰ τὸ γνώριμον.

(v. 10)
Ὅτι ἡ κοινὴ μὲν διάλεκτος βαρύνει τοὺς ἐνεργητικοὺς πρώτους
μέλλοντας,
περισπᾷ δὲ μόνους τοὺς τῆς πέμπτης τῶν βαρυτόνων· σπείρω γὰρ σπερῶ
φησι,
κείρω κερῶ, φθείρω φθερῶ, καὶ τὰ ἄλλα ὡσαύτως. Δωριεῖς δὲ καὶ
ἑτέρους
δίχα τῆς πέμπτης περισπῶσι μέλλοντας· πεσῶ γάρ φασι καὶ κλαυσῶ καὶ
ἐσῶ·
ἐξ ὧν καὶ τὸ πεσεῖται καὶ κλαυσεῖται καὶ ἐσεῖται καὶ ἕτερα τοιαῦτα.
Αἰολεῖς δὲ
καὶ τοὺς τῆς πέμπτης περισπωμένους μέλλοντας βαρύνουσι καὶ διὰ τοῦ σ
ἐκφέ-
ρουσι· σπέρσω γάρ φασι καὶ κέρσω καὶ φθέρσω. οὕτω δὲ καὶ ὄρω ὄρσω,
τὸ διε-
γερῶ, ἐξ οὗ καὶ τὸ «νοῦσον ἀνὰ στρατὸν ὦρσε κακήν». οὕτω δὲ καὶ τοῦ
ἔρρω,
τὸ φθείρω, ὁ μέλλων ἔρσω Αἰολικῶς, ἐξ οὗ καὶ τὸ «ἀπόερσεν» ἐν τοῖς
ἑξῆς
ἀντὶ τοῦ ἀπέφθειρε. ποιοῦσι δὲ τοῦτο οἱ Αἰολεῖς πρὸς ἀναλογίαν τῶν
λοιπῶν
μελλόντων, οἳ δυνάμει ἢ ἐνεργείᾳ τῷ σ παραληγόμενοι βαρύνονται.
Σημείωσαι
δὲ ὅτι, ὥσπερ κακία λέγεται ἡ ἐναντία τῇ ἀρετῇ καὶ κακὸς ὁ ἐναντίος τῷ
ἔχοντι
ἀρετήν, οὕτω καὶ νοῦσον κακὴν ὁ ποιητὴς λέγει τὴν ἐναντίαν τῇ ἀρετῇ
763
τοῦ
σώματος, τῇ ὑγείᾳ, ἢ καὶ ἄλλως τὴν φευκτὴν ἐκ τοῦ χάζω, τὸ ὑποχωρῶ,
ἣν δη-
λαδὴ ὡς ὀλεθρίαν φεύγομεν. διὸ καὶ ὁ ποιητὴς ἑρμηνεύων ἐπάγει
«ὀλέκοντο δὲ
λαοί». οὕτω καὶ τοῦ «κακῶς ἀφίει» ἑρμηνευτικὸν τὸ «κρατερὸν ἐπὶ
μῦθον ἔτελ-
λεν». ὥσπερ δὲ νόσον ἐνταῦθα ἔφη κακήν, οὕτω καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς ἔριν
κακὴν
ἐρεῖ καὶ πόλεμον κακόν, [ἐξ ὧν ἄν τις χάζοιτο. ταῦτα δ' ἀνάπαλιν ἔχει
πρὸς τὸ
κακός, ὃ σημαίνει τὸν δειλόν, ὃς δηλαδὴ χάζεται τῆς μάχης ἀναχωρῶν
καὶ
φεύγων εἴτε καὶ ἀναδυόμενος. οὗ καὶ αὐτοῦ χρῆσις παρὰ τῷ ποιητῇ.
της προσθήκης σαφήνειαν. καθόλου γὰρ οὐδεμίαν προσθήκην κενῶς

ἀπορριπτεῖ
ὁ ποιητής, ὡς καὶ ἀλλαχοῦ φανεῖται σαφέστερον. [περὶ δὲ τοῦ τοιούτου
σχήματος
ῥηθήσεταί τι καὶ ἐν τῇ εʹ ῥαψῳδίᾳ. οὐκ ἄδηλον δὲ οὐδ' ὅτι τὸ «δύω» τινὲς
εἰς τὸ
»κοσμήτορε» συνέταξαν, ἵνα ᾖ τοὺς δύο βασιλεῖς.] Κοσμήτορας δὲ
πολλαχοῦ
τοὺς ἡγεμόνας λέγει, ὡς κοσμοῦντας ἤτοι εὐτακτοῦντας τὸν λαόν.
κόσμος
γὰρ ἡ τάξις ἐκ τοῦ κομῶ, τὸ ἐπιμελοῦμαι, ἀφ' οὗ καὶ ὁ πάντων
περιεκτικὸς
κόσμος, ὃν εὐτάκτως ἡ πρόνοια ἔταξεν. [ἀγαθὴ δὲ καὶ ἄλλως εἰς ἔπαινον
ἡ λέξις. ἀπ' αὐτῆς γὰρ κόσμιος ἀνὴρ καὶ πρᾶγμα κατὰ κόσμον πραχθὲν τὸ
εὔκο-
σμον, οὗ τὸ ἀνάπαλιν ἄκοσμον καὶ «μάψ, ἀτὰρ οὐ κατὰ κόσμον»
γινόμενον.] Τὸ
δὲ δύω δύναται μὲν καὶ διὰ τοῦ ο μικροῦ σῴζειν τὸ μέτρον, ἡ πλείων δὲ
γραφὴ
ἐκτείνει αὐτὸ κατὰ ἀναλογίαν τῶν εἰς ω ληγόντων δυϊκῶν ὀνομάτων. εἰ
δέ τις
μέμφεται τοῦτο, μεμφέσθω καὶ τὸ δυοῖν καθ' ὁμοίαν ἀναλογίαν
ἐκφωνηθὲν καὶ
τὸ τρεῖς καὶ τὸ τριῶν καὶ τὸ τρισίν, ὧν κλίσις μὲν διόλου οὐκ ἔστιν, αὐτὰ
δὲ
764
ὅμως πρὸς ὁμοιότητα πτώσεων ὀνομάτων ἐκπεφώνηται. [μαρτυρεῖ δὲ τῇ

τοῦ
δύω διὰ τοῦ ω μεγάλου γραφῇ καὶ τὸ κοινῶς γραφόμενον δυώδεκα, ἐξ οὗ
τὸ
δώδεκα.] (v. 17) Ὅτι ὥσπερ θώραξ ὅπλον σκέπον τὸν τοῦ ἡμετέρου
σώματος
θώρακα, οὕτω καὶ κνημὶς τὸ σκέπον τὰς κνήμας τῶν στρατιωτῶν. ἀφ' οὗ
εὐκνή-
μιδες Ἀχαιοὶ ἀπὸ μέρους οἱ εὔοπλοι, ὡς καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς ῥηθήσεται
πλατύτερον.
ἀρετὴ γὰρ στρατιώτου καὶ ἡ τῶν ὅπλων διευθέτησις. ὅτι δὲ καὶ ἐπὶ
ὀρεινῶν
τινων μερῶν, [ὥσπερ οἱ κνημοί, οὕτω καὶ] αἱ κνημῖδες λέγονται,
ἀλλαχόθι
γνωσόμεθα. ἐκτείνει δὲ τὴν λήγουσαν Ἀττικῶς καὶ ἡ κνημὶς καὶ τὸ
εὐκνήμις.
ὁ ποιητής, ὡς καὶ ἀλλαχοῦ φανεῖται σαφέστερον. [περὶ δὲ τοῦ τοιούτου

σχήματος
ῥηθήσεταί τι καὶ ἐν τῇ εʹ ῥαψῳδίᾳ. οὐκ ἄδηλον δὲ οὐδ' ὅτι τὸ «δύω» τινὲς
εἰς τὸ
»κοσμήτορε» συνέταξαν, ἵνα ᾖ τοὺς δύο βασιλεῖς.] Κοσμήτορας δὲ
πολλαχοῦ
τοὺς ἡγεμόνας λέγει, ὡς κοσμοῦντας ἤτοι εὐτακτοῦντας τὸν λαόν.
κόσμος
γὰρ ἡ τάξις ἐκ τοῦ κομῶ, τὸ ἐπιμελοῦμαι, ἀφ' οὗ καὶ ὁ πάντων
περιεκτικὸς
κόσμος, ὃν εὐτάκτως ἡ πρόνοια ἔταξεν. [ἀγαθὴ δὲ καὶ ἄλλως εἰς ἔπαινον
ἡ λέξις. ἀπ' αὐτῆς γὰρ κόσμιος ἀνὴρ καὶ πρᾶγμα κατὰ κόσμον πραχθὲν τὸ
εὔκο-
σμον, οὗ τὸ ἀνάπαλιν ἄκοσμον καὶ «μάψ, ἀτὰρ οὐ κατὰ κόσμον»
γινόμενον.] Τὸ
δὲ δύω δύναται μὲν καὶ διὰ τοῦ ο μικροῦ σῴζειν τὸ μέτρον, ἡ πλείων δὲ
γραφὴ
ἐκτείνει αὐτὸ κατὰ ἀναλογίαν τῶν εἰς ω ληγόντων δυϊκῶν ὀνομάτων. εἰ
δέ τις
μέμφεται τοῦτο, μεμφέσθω καὶ τὸ δυοῖν καθ' ὁμοίαν ἀναλογίαν
ἐκφωνηθὲν καὶ
τὸ τρεῖς καὶ τὸ τριῶν καὶ τὸ τρισίν, ὧν κλίσις μὲν διόλου οὐκ ἔστιν, αὐτὰ
δὲ
765
ὅμως πρὸς ὁμοιότητα πτώσεων ὀνομάτων ἐκπεφώνηται. [μαρτυρεῖ δὲ τῇ

τοῦ
δύω διὰ τοῦ ω μεγάλου γραφῇ καὶ τὸ κοινῶς γραφόμενον δυώδεκα, ἐξ οὗ
τὸ
δώδεκα.] (v. 17) Ὅτι ὥσπερ θώραξ ὅπλον σκέπον τὸν τοῦ ἡμετέρου
σώματος
θώρακα, οὕτω καὶ κνημὶς τὸ σκέπον τὰς κνήμας τῶν στρατιωτῶν. ἀφ' οὗ
εὐκνή-
μιδες Ἀχαιοὶ ἀπὸ μέρους οἱ εὔοπλοι, ὡς καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς ῥηθήσεται
πλατύτερον.
ἀρετὴ γὰρ στρατιώτου καὶ ἡ τῶν ὅπλων διευθέτησις. ὅτι δὲ καὶ ἐπὶ
ὀρεινῶν
τινων μερῶν, [ὥσπερ οἱ κνημοί, οὕτω καὶ] αἱ κνημῖδες λέγονται,
ἀλλαχόθι
γνωσόμεθα. ἐκτείνει δὲ τὴν λήγουσαν Ἀττικῶς καὶ ἡ κνημὶς καὶ τὸ
εὐκνήμις.
μυρία δὲ τοιαῦτα φανεῖται καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς. ἐκ δὲ τοῦ κιών ἐξέδραμεν

ὄνομα ὁ
κίων, ἀναγκαίως αὐτὸς βαρυτονηθείς.] Ὅτι τὸ γεραιός ἢ φύσει ἔχει τὸ ε,
ὡς ἀπὸ
τοῦ γέρας· γεραροὶ γὰρ καὶ τίμιοι οἱ γέροντες· ἢ ἀπὸ τοῦ γηραιός
συνέσταλται,
ὥς που καὶ ὁ μὴν σύνδεσμος μὲν λέγεται κατὰ συστολὴν καὶ τὸ ξηρὸν
ξερὸν ἐν
Ὀδυσσείᾳ. τὸ μέντοι μήν καὶ διὰ τοῦ α λέγεται μάν, καθὰ καὶ ἀπὸ τοῦ
φρήν
γίνεται καὶ τὸ φρεσί κοινῶς καὶ τὸ φρασί Δωρικῶς παρὰ Πινδάρῳ· [οὕτω
δὲ
κατὰ τὸ μήν καὶ μέν καὶ μάν τριφορεῖται καὶ ὁ Πρίαπος δέ· οὐ γὰρ μόνον
διὰ
τοῦ α προφέρεται ἀλλὰ καὶ Πρίεπος καὶ Πρίηπος λέγεται.] (v. 36) Ὅτι
παρὰ τῷ
ποιητῇ ἐπαμφοτερίζει ἡ ἄρχουσα τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ ἐν μὲν τῷ
«Ἀπόλλωνι
ἄνακτι» [καὶ πρὸ τούτων ἐν τῷ «ἑκηβόλου Ἀπόλλωνος»] καὶ ἀλλαχοῦ δὲ
ἐκτείνεται Ἀττικῶς καίτοι τῆς ἐν τῇ παραληγούσῃ τῶν προθέσεων
ἀναλογίας
συστέλλεσθαι ἀπαιτούσης αὐτό. ἐν δὲ τῷ «ἐχώσατο Φοῖβος Ἀπόλλων»
καὶ ἐν
766
ἄλλοις μυρίοις τόποις συστέλλεται. οὕτω δὲ καὶ τὸ Κρονίων διφορεῖται

παρὰ
τῷ ποιητῇ καὶ ἄλλα οὐκ ὀλίγα, εἰ καὶ οἱ νῦν στρυφνοὶ λογισταὶ τῶν
στιχουργούν-
των μονόχρονα τὰ τοιαῦτα εἶναι θέλουσιν. Ἀπόλλων δὲ παρὰ τοῖς
παλαιοῖς
οὐκ εὐφήμως μέν, ὅμως δὲ φοβερώτερον ὁ ἥλιος, εἰς ὃν ἀναφέρεται τὰ
λοιμώδη
νοσήματα. ὥσπερ γὰρ Ποσειδῶν πῇ μὲν σεισίχθων τὸ φοβερόν, πῇ δὲ
ἀσφάλιος
τὸ εὔφημον, οὕτω καὶ ἥλιος πῇ μὲν ἀπόλλων, πῇ δὲ ἀλεξίκακος.
εὐκράτως μὲν
γὰρ ἔχουσαι διὰ τοῦ ἡλίου αἱ ὧραι ὑγείας εἰσὶν αἴτιαι, δυσκράτως δὲ
διακείμεναι
ἀπόλλουσιν. οὕτω δὲ καὶ φωσφόρος ὢν ὁ αὐτὸς ἥλιος ὅμως νυκτὶ
ἐοικέναι μετ'
παρακειμένου ἀνηγμένου εἰς ἐνεστῶτα καὶ τρέψαντος τὸ φ συνήθως εἰς

β. ὃ γίνε-
ται καὶ ἐπὶ τοῦ βλεμεαίνειν, ὅπερ ἐστὶν ἀναρρώνυσθαι καὶ προθυμεῖσθαι,
ὡς
ἀπὸ φλεβός, φασίν. ὅθεν καὶ ἀβλεμὲς τὸ νωθρόν, ὡς οἷον ἀφλεβές τι ὄν,
καθὰ
καὶ βλεμεαίνειν τὸ ὡσανεὶ φλεβεαίνειν, περὶ οὗ καὶ ἀλλαχοῦ
δηλωθήσεται.]
Ὅτι δὲ τοῦ πέττειν προϋπάρχει τὸ πέπτειν καὶ ὅτι Αἰολικόν ἐστιν,
Ἡρακλείδης
δηλοῖ φάμενος οὕτω· «Αἰολεῖς τὰ εἰς πτω λήγοντα βαρυτονοῦντες
μετατιθέασιν
εἰς δύο σσ, ὡς καὶ ἡ Ὀδύσσεια δηλοῖ· οἷον, πέπτω πέσσω, ὄπτω ὄσσω
»ὀσσόμενος πατέρ' ἐσθλόν». Ἡρόδοτος δὲ τὸ χόλον καταπέψαι «χόλον
πιέσαι»
φησίν. Ἐν δὲ τῷ «οὐ μὰ γὰρ Ἀπόλλωνα Διῒ φίλον» σκοπητέον, ὅτι καὶ
τὴν
ἄρχουσαν τοῦ Ἀπόλλωνος ἐκτείνει ὁ ποιητὴς καὶ τὴν λήγουσαν τῆς Διῒ
δοτικῆς,
ὅπερ καὶ ἐν ἀμφοτέροις παρὰ τὴν κοινὴν ἀναλογίαν ἐστί. τὸ δὲ μα
ἐπίρρημά
ἐστιν ἀπωμοτικόν, περὶ οὗ ῥηθήσεται μετ' ὀλίγα ἐν τῷ «ναὶ μὰ τόδε
σκῆπτρον».
767
Τὸ δέ «οὐ μὰ γὰρ Ἀπόλλωνα οὔτις ἐμεῦ ζῶντος βαρείας σοι χεῖρας

ἐποίσει»
Ἀττικὸν σχῆμά ἐστι τῶν δύο ἀποφάσεων λαμβανομένων ἀντὶ μιᾶς.
Βαρεῖαι δὲ
χεῖρες αἱ κακοποιοί, ὡς καὶ προϊὼν ἐρεῖ ὁ ποιητὴς ἐπὶ Ἀπόλλωνος.
[Σημείωσαι
δὲ ὅτι βαρείας χεῖρας ἔχειν οὐ ταὐτόν ἐστι τῷ χερσὶ βρίθειν ἀεί, ἀλλὰ
ποτὲ μὲν
πλουσιότητα δηλοῖ τὸ τοιοῦτον· δύναται δὲ ποτὲ καὶ Ὁμηρικῶς νοεῖσθαι,
ὡς
καὶ ἐν τῷ «εἴ τινος πλέον ἢ χειρὶ βρίθεις» ἀντὶ τοῦ δυνατὸς εἶ. (v. 77) Τὸ
δὲ
πρόφρων ταὐτόν ἐστι τῷ ὑπέρφρων. αὐτὸ δὲ διχῶς· ὑπέρφρων γὰρ οὐ
μόνον ὁ
ὑπέρ τινος φρονῶν, ὡς ἐν τοῖς ῥηθεῖσι νοεῖται, ἀλλὰ καὶ ὁ περιφρονῶν
τινα,
καθὰ κεῖται ἀλλαχοῦ. (v. 78) Τὸ δὲ ὀΐομαι ὅτι ἐκ τοῦ οἴομαι διαλέλυται
καὶ ὅτι
οὐδὲ τὸ ὄφελος οὐδὲ τὸ ἦτορ οὐδὲ ἄλλα πολλά. ὥσπερ δὲ πολλαὶ τῶν
εὐθειῶν,
ὡς εἴρηται, πλαγίας οὐκ ἔχουσιν, οὕτω καὶ πολλαὶ τῶν πλαγίων ὀρφαναί
εἰσιν
ὥσπερ μητέρων τῶν εὐθειῶν. αὐτίκα ἡ τοῦ μάρτυρος γενικὴ εὐθεῖαν οὐκ
ἔχει κοινὴν ἀνάλογον λήγουσαν εἰς ρ. οὐδὲ ἡ γυναικὸς γενικὴ εὐθεῖαν
ἐκφωνου-
μένην ἔχει τὴν γύναιξ, [ἀλλὰ καθ' Ἡρωδιανὸν εἰπεῖν ἑτερόζυγος ἡ
γυναικὸς
γενικὴ ἐξενήνεκται ὡς πρὸς τὴν εὐθεῖαν· γυνὴ γάρ.] συμβαίνει οὖν
πολλάκις ἐν
ταῖς τοιαύταις εὐθείαις, ὅπερ ἐπὶ τῶν ὑποβολιμαίων παίδων γίνεται. ὡς
γὰρ
ἐκεῖ αἱ μητέρες, ὅσαις οὔκ εἰσι γνήσια βρέφη, νόθα ἑαυταῖς
ὑποβάλλουσιν,
οὕτω καὶ ἐνταῦθα ἡ μονάζουσα εὐθεῖα καὶ ὡς εἰπεῖν στερίφη μήτηρ τὰς
νόθους
πλαγίους φιλιοῦται καὶ ὑποβάλλουσα ἑαυτῇ οἰκειοῦται εἰς κλίσιν· οἷον ἡ
γυνὴ
μὴ ἔχουσα γενικὴν οἰκείαν εἰσποιεῖται [ἄνευ ἀναλογίας κανονικῆς] τὴν
γυναικός
768
γενικὴν ἑαυτῇ καὶ τὰς ἑξῆς πλαγίας. ὡσαύτως καὶ τὸ μάρτυς μὴ ἔχον
[ὅλως
ἀναλόγως] εἰς οἰκείαν κλίσιν μεταπεσεῖν μεταβαίνει ἑτεροκλίτως εἰς τὴν
μάρτυ-
ρος γενικήν· ἧς εὐθεῖα οὐδ' αὐτὴ ἀνάλογος ὁ μάρτυρος. ὁ δ' αὐτὸς λόγος
καὶ ἐπὶ
τοῦ ὕδωρ ὕδατος καὶ φρέαρ φρέατος καὶ τῶν ἄλλων ὀνομάτων, ἅπερ οἱ
γραμμα-
τικοὶ ἑτερόκλιτα λέγουσι. καὶ τὸ Ζεύς δὲ ἑτεροκλίτως ἔχει· ἡ γὰρ Διός
γενικὴ ἀπὸ σιγωμένης εὐθείας ἐπλαγιάσθη. Δὶς γὰρ Διός, ὡς κὶς κιός, ὁ
σκώληξ· [ὥστε ἡ δοκοῦσα εὐθεῖα τοῦ Διός, ὁ Ζεύς, ψεύδεται τὴν
τοιαύτην
δόκησιν.] ἐπεὶ δὲ τὸ μὲν Ζεύς οὐ κλίνεται, τὸ δὲ Δίς συνεμπίπτει κατὰ
φωνὴν
τῷ δίς ἐπιρρήματι, ἐσιγήθη μὲν ἡ προσφυὴς εὐθεῖα τοῦ Διός, πρόκειται δὲ
ἀποιχόμενος ὁ θανών. (v. 367) Ὅτι ἐν τῷ «τὴν δὲ διεπράθομεν καὶ

ἤγομεν ἐνθά-
δε πάντα» κοινῶς ἄγειν λέγει ἐπί τε ἐμψύχων καὶ μὴ τοιούτων. καὶ
παράγεται
ἀπὸ τοῦ τοιούτου ῥήματος καὶ ἡ ἀπαγωγὴ ἐπὶ αἰχμαλωσίας. (v. 368)
Κεῖται
δὲ ἐνταῦθα καὶ τὸ εὖ ἐπὶ ἀρετῆς ἐν τῷ «καὶ τὰ μὲν εὖ δάσαντο» τουτέστι
κατὰ
δικαιοσύνην καὶ ἰσότητα διεμοιράσαντο [»μετὰ σφίσιν», ὅ ἐστιν ἐν
αὐτοῖς. τοῦτο
δὲ ἔν τισι τῶν ἀντιγράφων «μετά σφισιν» ἐγκλιτικῶς γράφεται.] (v. 369)
Ὅτι ἐξελεῖν καὶ ἐξελέσθαι παρὰ τῷ ποιητῇ τὸ ἐπιλέξασθαι καὶ δοῦναί τι
ὡς
ἐξαίρετον· αἱρεῖν γὰρ καὶ ἑλεῖν ἐπὶ τῆς αὐτῆς ἐννοίας λαμβάνονται· ὅθεν
καὶ
συνθέτως ἐξαιρεῖν καὶ ἐξελεῖν ταὐτὰ νοοῦνται καί, εἴπερ ἦν ἐν χρήσει,
ὥσπερ τὸ
ἐξαίρετον, οὕτω καὶ τὸ ἐξέλετον, οὐκ ἂν ἦν ἔξω ἀναλογίας ἡ παραγωγή.
νῦν
δὲ τὸ μὲν ἐξέλετον ἄχρηστόν ἐστι, τὸ δὲ ἐξελεῖν ἔστι παρὰ τῷ ποιητῇ,
καθ'
ὃ ἐξεῖλον Ἀχαιοὶ τὴν Χρυσηΐδα τῷ βασιλεῖ. ἐξελεῖν δέ ποτε λέγεται καὶ
769
τὸ
ἐκβαλεῖν καὶ ἀπολέσαι καὶ ὑπεξελεῖν τὸ εἰς μέρος θεῖναι. τοῦτο δὲ καὶ
ἐξαιρεῖν
ὀνομάζεται, ὅθεν ἐξαίρεσιν λίθου φησί που Ἡρόδοτος. (v. 370 ss.) Ὅτι
ἐνταῦθα
ὁ ποιητὴς σχήματι ἀνακεφαλαιώσεως χρῆται διὰ τοῦ Ἀχιλλέως
ἐπαναλαμβάνων
τὰ πρὸ μικροῦ ἱστορηθέντα εἰς ἀνάμνησιν τοῦ ἀκροατοῦ· ἅπερ εἰσὶν ἡ
τοῦ
Χρύσου ἱκετεία, ἡ τῶν δώρων προβολή, ὁ τῶν Ἀχαιῶν ἐπευφημισμός, ἡ
τοῦ
βασιλέως ἀπειλή, ἡ τοῦ Ἀπόλλωνος μῆνις, ἡ τοῦ Κάλχαντος μαντεία, ὁ
χόλος
τοῦ βασιλέως, ἡ τῆς Χρυσηΐδος ἀποστολὴ καὶ ἡ τῆς Βρισηΐδος
ἀφαίρεσις.
Ἰστέον δὲ ὅτι ἕως μὲν τῆς τοῦ Ἀγαμέμνονος ἀπειλῆς αὐτοὺς ἐκείνους
ξηροὺς
ἄλλως δέ, ὡς ἐν τῇ βῆτα ῥαψῳδίᾳ ὁ ποιητὴς ἐρεῖ, μυρία ἔοργεν ἀγαθὰ

Ὀδυσσεὺς
καὶ οὐ τῷ ἑνὶ μόνῳ τούτῳ σεμνύνεται οὐδὲ πολλάκις αὐτῷ ἐναβρύνεται.
[Νέστορι δὲ οὐδ' αὐτῷ νέμεσις ἐλλαμπομένῳ ἄλλοτε ἄλλως τοῖς ὑπὲρ
ἑαυτοῦ λόγοις καὶ οὕτω χορηγοῦντι ἀγαθὰς ὕλας τῷ ποιητῇ ἐς τὸ γράφειν
δίχα
γε τοῦ ἀδολεσχεῖν ταὐτολογικῶς.] Τὸ δὲ πολλάκι ἀποβολὴν ἔπαθε τοῦ σ,
ὡς
καὶ τὸ πλειστάκι καὶ τοσαυτάκι καὶ δηθάκι καὶ τὰ ὅμοια. καὶ ἔστι
μεταπλασμός
τις καὶ τοῦτο ἐπιρρηματικός. τελικὸν γὰρ ἐπιρρημάτων ὥσπερ τὸ ις
βαρύτονον,
οἷον πολλάκις, δηθάκις, οὕτω καὶ τὸ ι, οἷον αὐτόθι, κεῖθι, ὅθι· πρὸς ἃ
μεταπέ-
πλασται τὸ πολλάκι καὶ τὰ κατ' αὐτό, καθάπερ καὶ τὸ χῶρι· χωρὶς μὲν γὰρ
ὀξύνεται, ὡς τὸ λικριφίς· ἐκπεσὸν δὲ τοῦ σ εἰς τὴν ἀναλογίαν τῶν

ῥηθέντων εἰς
ι ἐπιρρημάτων ἀπηυτομόλησε. (v. 397) Ζεὺς δὲ κελαινεφὴς παρὰ τὸ
κελαινὸς
φαίνεσθαι· τοιοῦτος γὰρ ὁ ἀήρ. ἐντεῦθεν δὲ καὶ αἷμά που ἐρεῖ
κελαινεφές. ἢ παρὰ
770
τὸ κελαίνεσθαι καὶ νείφειν, οἱονεὶ κελαινονεφής· ἢ παρὰ τὸ κελαίνεσθαι

νέφεσι·
νεφεληγερέτης γάρ. εἰ δὲ εἰς νοῦν ἀλληγορεῖται, τότε κάλλιόν ἐστιν
εἰπεῖν
αὐτὸν κελαινὸν μὲν διὰ τὸ βαθύ, φαεινὸν δὲ διὰ τὸ φύσει φωσφόρον. (v.
396 ss.)
Ἰστέον δὲ ὅτι τῶν διηγήσεων αἱ μέν εἰσιν ὁμιλητικαὶ κατὰ τοὺς παλαιούς,
ὅτε
τις δηλαδὴ ἀκούσας ποτὲ ἀπό τινός τι αὐτῷ ἐκείνῳ διηγεῖται τῷ εἰπόντι
τὸ
προακουσθέν· αἱ δὲ ἀπαγγελτικαί, ἤγουν ὅταν τις κελευσθεὶς ἀγγείλῃ τὸ
παρ'
ἑτέρου ἐπιταχθέν· αἱ δὲ ὑποστατικαί, ὅταν τις οἴκοθεν ἀφηγῆταί τι παρ'
ἑαυτοῦ ἢ παρ' ἑτέρου πραχθέν, ὡς πολλαχοῦ ὁ Νέστωρ ποιεῖ.
ἐστιν ἀναλύεσθαι· καὶ ὅτι οὐκ ἀεὶ ὁ μέσος παρακείμενος καὶ ἐνέργειαν
δηλοῖ,
ὡς ἐν τῷ «δέδορκά σε» ἤγουν βλέπω σε· καὶ πάθος, ὡς ἐν τῷ «δεδορκὼς
ἄστρον ὣς λάμψειν» ἤγουν θεαθείς. ἀλλὰ μυριαχοῦ ποτὲ μὲν μόνην
ἐνέργειαν
ὑποβάλλει νοεῖν, ὡς καὶ ἐν τῷ λέλοιπα καὶ λέλογχα, ποτὲ δὲ μόνον πάθος,
ὡς
ἐνταῦθα σέσηπε τὸ ἐσάπη. ὅμοιον δὲ καὶ τὸ τέτηκεν· ἀντὶ τοῦ ἐτάκη γάρ.
Δῆλον δὲ ὡς μεταπλασμὸν γένους ἔχει τὸ σπάρτα· ὡς γὰρ ἡ κέλευθος, τὸ
κέλευθον, οὕτω καὶ ἡ σπάρτος, τὸ σπάρτον.] (v. 136) Νήπια δὲ τέκνα
φησὶ
τὰ κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ ἀπόπλου ἐαθέντα τοιαῦτα. νῦν γὰρ οὐκέτι ἂν εἶεν
νήπια
δεκαετῆ που ὄντα, ἐὰν τηνικαῦτα ἦσαν ἡλικίας βρεφικῆς. (v. 137)
Σημείωσαι
δὲ [ὅτι τε τὸ εἵαται, εἰ καὶ νοεῖται νῦν ἀντὶ τοῦ κάθηνται, ὅμως
προσφυέστερον
καὶ οὐδὲ ἔξω ἀναλογίας ἐστὶ ληφθῆναι ἀντὶ τοῦ εἰσί, καθὰ ἐν τῷ υʹ τῆς
Ὀδυς-
σείας δηλοῦται σαφῶς, καὶ] ὅτι ἀνωτέρω εἰπών, ὡς πολεμοῦσιν ἡμῖν
οὔπω τι
τέλος πέφανται, παρακατιὼν τὸ αὐτὸ παρέφρασε λέγων σαφέστερον·
«ἡμῖν δὲ
τὸ ἔργον οὕτως ἀκράαντον, οὗ ἕνεκεν δεῦρο ἱκόμεθα», μονονουχὶ λέγων,
ὅτι,
771
κἂν πόλεις πολλὰς ἄλλας παρεστησάμεθα, ἀλλ' ὁ σκοπὸς ἡμῖν οὐκ

ἤνυσται, ἡ
τῆς Τροίας ἅλωσις, ναὶ μὴν καὶ ἡ τῆς Ἑλένης ἀνακομιδή. ἐρεῖ οὖν ὁ
ποιητής·
»ἧς ἕνεκεν πολλοὶ Ἀχαιῶν ἐν Τροίᾳ ὤλοντο». Καὶ σημείωσαι ἐν τούτοις,
ὅτι
πρῶτος Ὅμηρος τέλος εἶπεν εἶναι τὸ οὗ ἕνεκεν. (v. 142 s.) Ὅτι τὸν
κοινὸν
λαὸν πολύν φασιν οἱ σοφοὶ διαστέλλοντες πρὸς τοὺς βουλευτὰς οὐ
πολλοὺς
ὄντας. εἰλήφασι δὲ καὶ τοῦτο ἐκ τοῦ ποιητοῦ πληθὺν ἐνταῦθα εἰπόντος
τοὺς ἐν
τῇ ἀγορᾷ ἐν τῷ «τοῖς δὲ θυμὸν ὄρινε πᾶσι μετὰ πληθύν, ὅσοι οὐ βουλῆς
ἐπάκου
τῷ ποιητῇ προπερισπᾶσθαι κανόνι τοιούτῳ. Τὰ ἔχοντα τὸ α ἐν τῇ πρώτῃ

συλλαβῇ ἐπιφερομένων δύο συμφώνων μετὰ διφθόγγου προπερισπᾶται,
οἷον
ἀνδρεῖος, Ἀργεῖος, ἀχρεῖος. [Τοὺς δέ γε ἄλλως προπερισπῶντας τὸ
ἀχρεῖος, ἐπεὶ
ἀχρήϊος λέγεται παρ' Ἡσιόδῳ – ἡ δὲ ὀξεῖα, φασί, καὶ ἡ περισπωμένη
συνίζου-
σαι περισπωμένην ποιοῦσιν – αἰτιᾶται Ἡρωδιανὸς λέγων, ὡς οὐκ ἀεὶ
τοῦτο,
καθὰ δῆλον ἐκ τοῦ Ἀρήϊος Ἄρειος, βασιλήϊος βασίλειος, αὐλιζομενάων
αὐλιζομένων. διό, φησί, τὸ ἀχρεῖος εἴτε παρὰ τὴν χρείαν εἴτε παρὰ τὸ
χρέος
προπαροξύνεσθαι ὀφείλει. ὃ δηλαδὴ καὶ ἐποίουν οἱ Ἀττικοί, ὡς καὶ ἐν τῷ
ἐρῆμον καὶ ἑτοῖμον, τοῖς Ὁμηρικοῖς· καὶ αὐτὰ γὰρ οἱ νεώτεροι Ἀττικοὶ
ἀνα-
λόγως παρώξυναν, ὥς φησιν Ἡρωδιανός. ὅτι δὲ οὐδὲ τὸ αἰζήϊος συντελεῖ
τι εἰς
τὸ προπερισπᾶσθαι τὸ αἰζηός, ὀξύνεται γὰρ πρὸς ἀναλογίαν τοῦ νηός καὶ
πηός
καὶ τῶν ὁμοίων, δηλοῦται ἀλλαχοῦ. εἰ δὲ καὶ Ζεὺς Ἄθῳος
προπαροξυτόνως ὁ ἐν
τῷ Ἄθῳ τιμώμενος μετὰ προσγραφῆς τοῦ ἰῶτα πρὸς διαστολὴν τοῦ
ἀθῷος ὁ
ἀζήμιος, οὐδὲ ἐκεῖ ἄρα ἡ διάλυσις τοῦ ἀθώϊος συνετέλεσεν εἰς
προπερισπασμόν,
772
ὁποῖος γίνεται ἐν τῷ πατρώϊος πατρῷος, Μινώϊος Μινῷος καὶ τοῖς

ὁμοίοις.]
Σημείωσαι δὲ ὅτι τοῦ ἀχρεῖος τὸ ἁπλοῦν εὕρηται παρὰ τῷ εἰπόντι τὸ
«ἀνὴρ
εἰς οὐδὲν χρεῖος», ἤτοι χρειώδης εἰς οὐδέν. εἰ γοῦν χρεῖος ὁ χρειώδης,
δῆλον
ὡς ἀχρεῖος ὁ μὴ χρειώδης. Τὸ δὲ ἀπομόρξατο ἐκ τοῦ μόργω γίνεται
ῥήματος,
ὅπερ κατὰ ὁμοιότητα τοῦ ἄχνυμαι προσλήψει τοῦ ν γίνεται μόργνω, ἐξ
οὗ
μοργνύω, ἀφ' οὗ μόργνυμι· ἐξ οὗ τὸ ἀπομόργνυται καὶ τὰ ὅμοια. ἐκ δὲ
τοῦ
μόργω γίνεται σύνθετον τὸ ἀπομόργω, ἐξ οὗ τὸ ἀπόμοργμα. τὸ δὲ μόργω
ἐκ τοῦ
παλαιοὺς παρὰ τὸ ὅρος ἀρσενικόν. ὁρίζονται γάρ τι ὁμολογητικῶς οἱ

ὀμνύοντες.
συντελεῖ δὲ εἰς τὴν πρώτην ἐτυμολογίαν καὶ ἡ ὁρκάνη ἕρκος τι οὖσα, ὡς
ἀκανθῶδες περίφραγμα. Προπαροξύνεται δὲ τὸ ὅρκιον ὡς οἷα κτητικὸν
ταὐτόσημον, κατὰ τὸ κάπριος, αἰζήϊος καὶ τὰ ὅμοια· ἄλλως μέντοι ὤφειλε
παροξύνεσθαι κανόνι, φασί, τοιούτῳ. Τὰ διὰ τοῦ ιον τρισύλλαβα

προσηγορικά,
ἔχοντα πρὸ τοῦ ι δύο σύμφωνα παροξύνονται, οἷον· κυμβίον, ἱστίον,
ἰσχίον,
ἑρκίον, εἰ μὴ ἄρα πρὸ τοῦ ι κεῖται ἀμετάβολον, ὁποῖον τὸ ἴχνιον καὶ
ἴκριον.]
Τὸ δέ «πῇ συνθεσίαι τε καὶ ὅρκια βήσεται» μυκτηριστικόν πώς ἐστι τοῦ
«ἐννέα
δὴ βεβάασιν ἐνιαυτοί». λέγει γὰρ οἱονεί, ὡς, εἰ καὶ οἱ ἐνιαυτοὶ βεβήκασιν,
ἀλλ' αἱ συνθεσίαι καὶ οἱ ὅρκοι οὐκ οἴχονται βεβηκυῖαι, ἀλλὰ μένουσι.

[Τῆς δὲ
συνθεσίης, ἣν συνθήκην φασὶν οἱ μεθ' Ὅμηρον, ἡ ἀναλογία κατὰ τὴν
ἐξεσίην,
ἧς χρῆσις καὶ ἐν τῇ τελευταίᾳ τῆς Ἰλιάδος ῥαψῳδίᾳ.] (v. 340) Τὸ δέ «ἐν
πυρὶ
βουλαὶ γενοίατο» πάνυ βαρυνομένης ψυχῆς ἐστιν· οἱονεὶ γάρ φησιν, ὅτι
καυθεῖεν
αἱ βουλαὶ καὶ τὰ καὶ τά. ἢ μάλιστα κατὰ τοὺς παλαιοὺς τὸ γενοίατο ἀντὶ
773
τοῦ
ἐγένοντο. καὶ ἔστιν ὁ λόγος βαρὺς ἅμα καὶ εἰρωνικός, ἵνα λέγῃ, ὅτι
ἐοίκασιν αἱ
βουλαὶ ἡμῶν καὶ αἱ σπονδαὶ καὶ τὰ τοιαῦτα συγκατακαυθῆναι τότε ταῖς
τῶν
ὅρκων θυσίαις καὶ ἀπολέσθαι. Σημείωσαι δὲ ὅτι τὸ γενοίατο, ὡς καὶ ἐν τῇ
αʹ
ῥαψῳδίᾳ τὸ ἐφθίατο ἀντὶ τοῦ γένοιντο καὶ ἔφθιντο, Ἰωνικά ἐστι,
πλεονασμὸν
ἔχοντα τοῦ α μετὰ τὴν τοῦ ν ἀπέλευσιν. μυρία δὲ καὶ ἕτερα τοιαῦτά εἰσιν.
ὅλως γὰρ τὰ διὰ τοῦ αται καὶ ατο τρίτα παθητικὰ πληθυντικὰ Ἰωνικοῦ
εἰσι
σχηματισμοῦ, ὁποῖον καὶ τὸ λελέχαται καὶ τετύφαται καὶ ἐσπάραται καὶ
παρ'
προσώπου, ἐξ οὗ καὶ βλοσυρωπός. γράφεται δὲ δι' ἑνὸς σ, ὡς καὶ τὸ

μέτρον
δηλοῖ. ἐτυμολογεῖται δὲ παρὰ τὸ τὸ βλέμμα ὑποσύρειν. Οἱ δὲ παλαιοὶ
βλοσυρόν
φασι καὶ τὸ σεμνόν, παρ' οἷς καὶ χρῆσις Νικοστράτου φέρεται αὕτη «νὴ
τὴν
Ἀφροδίτην, ὦ ξένη, βλοσυράν γε τὴν ψυχὴν ἔχεις». Ὅρα δὲ καὶ ὅτι τὸ
προσώ-
ποισι μεταπλάσας ὁ ποιητὴς προσώπασι λέγει, ὡς καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς τὸ
ἐγκάτοις
εἰς τὸ ἔγκασι μεταπέπλασται. [Σημείωσαι δὲ ὅτι οὐχ' ὥσπερ ἐν τῷ λίτῳ
λιτί,
καὶ κλάδῳ κλαδί, καὶ ἐρυσάρματοι ἐρυσάρματες καὶ τοῖς ὁμοίοις, τὸ
κατάρχον
μὲν σύμφωνον τῆς ληγούσης μένει, ὁ δὲ ἐφεξῆς μεταπλασμὸς τὴν τῆς
ἀπαθοῦς
λέξεως ἰσοσυλλαβίαν τηρεῖ, οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν προκειμένων γέγονεν,
ἀλλὰ
δισυλλαβίαν ἀπετέλεσεν ἡ τῶν εἰρημένων ποιητικῶν δοτικῶν μετάπλασις
ἀναγκαίως πρὸς ἀναλογίας ἔμφασιν. Τοῖς δὲ εἰρημένοις ὅμοιον] καὶ τὸ

ὀνείρα-
σιν, ἔτι δὲ καὶ τὸ ἄστρασιν, ὅπερ εἰ ἀπὸ τοῦ ἀστήρ ἀστέρος ἐκλίθη,
ἀστράσιν
ἂν ἦν, ὡς τὸ πατράσιν, ἀνδράσιν. [Οὕτω δ' ἂν καὶ τὸ μήλοις μήλασιν
774
εἴποι ἂν
ὁ φράσας τὸ «μηλάτων ἀπάργματα», ἤγουν μήλων, ὅ ἐστι θρεμμάτων,
ἀπαρχάς.
Εἰ δέ τις νοήσοι καὶ ἄρρητον εὐθεῖαν τὸ πρόσωπας, οὗ δοτικὴ
πληθυντικῶν
τὸ προσώπασιν, οὐκ ἂν καινοπραγοίη ἐνθυμούμενος τὸ γόνας γόνατος
καὶ
δόρας δόρατος καθ' Ἡρῳδιανόν. Εἰ δὲ καινὸν τὸ πρόσωπας, τί ἂν εἴη ὁ
πρός-
ωπος, οὗ μνεία ἐν τοῖς εἰς τὴν Ὀδύσσειαν.] (v. 213) Τὸ δὲ «μακρὰ
βιβάς»,
ἀντὶ τοῦ διϊστῶν εἰς μῆκος πολὺ τὰ σκέλη διὰ θάρσος, ἀνάπαλιν ἔχει
πρὸς τὸ
»ὀλίγον γόνυ γουνὸς ἀμείβειν», ὃ καὶ ἐπὶ σκέλος χωρεῖν λέγεται.
τὸ «Ἀγαμέμνονι καὶ Μενελάῳ», ὡς εἴπερ οὐκ αὐτόθεν ἐγνωρίζοντο διὰ

τοῦ
ὀνομασθῆναι Ἀτρεῖδαι. (v. 375 – 8) Ὅτι δηλοῖ καὶ ἐνταῦθα Ὅμηρος οὐκ
ἀδύνατον εἶναι τὸ αὐτὸ νόημα τὸν αὐτὸν καιρὸν εἰς διαφόρους ἐλθεῖν. ἐν
μιᾷ
γοῦν ἡμέρᾳ πρὸς ἑσπέραν καὶ ὁ Νέστωρ τοῖς Ἀχαιοῖς καὶ ὁ Πρίαμος δὲ
μετ'
αὐτὸν τοῖς Τρωσὶ τὰ περὶ ταφῆς νεκρῶν συνεβούλευσαν. Δεινότης δὲ καὶ
τοῦτο
ποιητική, ἵνα μὴ φθάσωσιν οἱ Ἕλληνες διαπρεσβεύσασθαι περὶ τῶν
οἰκείων
νεκρῶν, ἀλλὰ διαπρεσβευσαμένων τῶν ἐκ Τροίας ὑπακούσωσιν εὐκλεῶς,
εἰς
ὃ δὴ πρὸς θελήσεως ἦν αὐτοῖς. (v. 376) Κεῖται δ' ἐν τούτοις καὶ ἐπίθετον
σύνηθες πολέμου τὸ «δυσηχής» ἐν τῷ «αἴ κ' ἐθέλωσι παύσασθαι
πολέμοιο
δυσηχέος». ᾯπερ ὅμοιον καὶ τὸ πολυηχής πολυηχέος. Ἦν δὲ οὐκ ἔξω
ἀναλο-
γίας οὐδὲ τὸ δύσηχος δυσήχου κατὰ τὸ εὔηχος, ἵνα ἦν ὥσπερ ἀτερπής καὶ
ἄτερπος, ἅπερ ἄμφω οἶδεν Ὅμηρος, οὕτω καὶ δυσηχής καὶ δύσηχος.]
Δῆλον
δὲ ὡς ἡ τοιαύτη Τρωϊκὴ πρεσβεία οὐ λύει τὴν μάχην εἰς τὸ πᾶν. (v. 377
s.)
Φησὶ γοῦν ὁ ταύτην ὁρίσας Πρίαμος «ὕστερον αὖτε μαχεσσόμεθα, εἰς ὅ
κε δαί-
775
μων», ἤγουν τύχη ἢ μοῖρα, «ἄμμε», Ἀχαιοὺς δηλαδὴ καὶ Τρῶας,

«διακρίνῃ, δῴη
δ' ἑτέροισί γε νίκην», ὃ καὶ πρὸ βραχέων πέφρασται
καὶ ἀληθεῖ τῷ τῆς Τροίας. Κλέος γὰρ μόνον καὶ ἀμφοτέρων φέρεται,
πραγματι-
κῶς δὲ οὐδέτερον φαίνεται, ἤδη δὲ καὶ εὐκλεέστερον τὸ Ὁμηρικόν. Αὐτὸ
μὲν γὰρ διὰ τὴν τοῦ ποιητοῦ λογιότητα ἐκ μὴ ὄντος ἐστὶ τρόπον τινά, ἡ
δὲ
ἀληθὴς Τροία τῇ τοῦ χρόνου φορᾷ ἐκ τοῦ ὄντος ἦλθεν εἰς τὸ μηδέν,
ἀφανισθεῖσα,
ὡς προείρηται. (v. 458) Διὸ καὶ ἀστείως ὁ Ζεὺς τὸν Ποσειδῶνα σοφίζεται
εἰπὼν «σὸν δή τοι κλέος ἔσται, ὅσον τ' ἐπικίδναται ἠώς». Οὐ γὰρ εἶπεν
ὅτι
τοῦ κατὰ σὲ καὶ τὸν Ἀπόλλωνα τείχους μακρὸν ἔσται τὸ κλέος, ἀλλὰ τὸ
σὸν
κλέος, ὡς Ποσειδῶνος δηλαδή. (v. 451) Τὸ δὲ κίδναται δηλοῖ μὲν τὸ
σκεδά-
ζεται, ἔλλειψιν δὲ ἔχει τοῦ σ, ὡς καὶ ἀλλαχοῦ εἴρηται. Ἰστέον δὲ ὅτι ἐκ
τοῦ
»ὅσον ἐπικίδναται ἠώς» λαβὼν Ἡρόδοτος ἔφη τὸ «ἅμα ἡλίῳ
σκιδναμένῳ».
Ἡ δὲ ἀναλογία τοῦ κιδνῶ κατὰ τὸ πελῶ πιλνῶ, τὸ πλησιάζω, κερῶ
κιρνῶ,
καὶ ὅσα τοιαῦτα. οὕτω γὰρ καὶ κεδῶ κιδνῶ. διὸ καὶ ὡς πιλνῶ πίλνημι
πίλναται,
κιρνῶ κίρνημι κίρναται, οὕτω καὶ κιδνῶ κίδνημι κίδναται. Τῆς δὲ κατὰ τὸ
κεδῶ κιδνῶ παραγωγῆς καὶ τὸ ὀρέγω ὀριγνῶ, πέτω πιτνῶ, ῥέπω ῥιπτῶ,
καὶ
τὰ ὅμοια. (v. 453) Ὅτι τὸ τεῖχος τειχίσαι διαφέρει τοῦ πολίσαι. οὐ γὰρ
πᾶς
ὁ τειχίζων ἤδη καὶ πολίζει. Διὸ Ἕλληνες μὲν τεῖχος, ὡς ἐρρέθη,
ἐτειχίσαντο,
Ποσειδῶν δὲ καὶ Ἀπόλλων τεῖχος ἐπόλισαν ἥρῳ Λαομέδοντι ἀθλήσαντες.
Καὶ σημείωσαι τὸ «ἀθλήσαντες» ἀντὶ τοῦ κακοπαθήσαντες. Ἔστι γὰρ

ὅτε
τὸ ἄεθλον τὸν μὴ ἐθελητὸν κόπον σημαίνει, ὡς δηλοῖ καὶ τὸ «οὐδ' ἔνθα
776
πεφυγ-
μένος ἦεν ἀέθλων». Πῶς δὲ Ποσειδῶν καὶ Ἀπόλλων ἐθήτευσαν τῷ
Λαομέδοντι,
ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα δηλωθήσεται, καταμερίσαντος Ὁμήρου καὶ τοῦτο
τόποις
ρον δὲ τὸ «πολυπίδακα», ἐκ τοῦ πῖδαξ πίδακος, οὗ ἀναδραμόντος εἰς

εὐθεῖαν,
ὡς δηλοῖ τὸ «πολυπιδάκου», εἴη ἄν ποτε καὶ ἡ αἰτιατικὴ πολυπίδακον.
Ἐκ
τοῦ πιεῖν δέ, φασίν, ἡ πῖδαξ, ἢ ἐκ τοῦ πιδύειν, ὅ ἐστιν γῆθεν ἅλλεσθαι.
αὐτὸ
δὲ κατ' ἐναλλαγήν, φασίν, Αἰολικὴν ἐκ τοῦ πηδᾶν γίνεται, ἀφ' οὗ καθ'
ὁμοίαν
τροπὴν καὶ πιδήεσσα, ἡ κάθυγρος. ἐκ δὲ τοῦ πιδύειν καὶ Πιδύτης κύριον,
ὡς
ἐκ τοῦ ἠπύειν ὁ Ἠπύτης. Μητέρα δὲ θηρῶν τὴν Ἴδην φησὶν ἀντὶ τοῦ
πολύθη-
ρον. Θηρίον δὲ παρὰ τοῖς παλαιοῖς πᾶν ἄλογον ζῷον, ὅπουγε καὶ τὸν ἶπα
θηρίδιόν τι λέγουσιν οἱ σοφοί. Κυρίως δέ, φασί, θῆρες, οἱ ἢ θέειν ῥᾷον
δυνάμενοι
κατὰ τὴν παρὰ Σοφοκλεῖ θῆρα ἔλαφον, ὁποία τις καὶ ἐν Ὀδυσσείᾳ κεῖται,
ἢ καὶ φθείρειν, ὅθεν καὶ ἐτυμολογεῖσθαι ὁ θὴρ λέγεται [ὡς οἷα φθείρ, εἰ
καὶ ἡ
ἀπέλευσις τοῦ φ μετήλλαξε τὴν τῆς διφθόγγου γραφὴν εἰς τὸ τῆς
ἀναλογίας
η. Ὅτι δὲ φθεῖρες διὰ διφθόγγου καὶ οἱ θῆρες, ἐν τοῖς εἰς τὴν Βοιωτίαν
δεδήλω-
ται.] Ἱστορεῖται δὲ καὶ ὄφεις τὴν Ἴδην ἐνεγκεῖν ποτε, οἳ καὶ ἐλάφους,
φασίν,
ἀνῄρουν εἰλούμενοι περὶ τὰ σκέλη αὐτῶν καὶ περὶ τοὺς αὐχένας καὶ
δένδροις
προσαρτῶντες αὑτούς. Ἰστέον δὲ καὶ ὅτι γυναικὶ μεθύσῃ, ἀδίκων παίδων
μητρί, ἁρμόσοι ἄν ποτε τὸ προσρηθῆναι Ἴδην πολυπίδακα, μητέρα
θηρῶν.
Καὶ πόλις δὲ ἢ χώρα γέμουσα ἀνδρῶν ἀδίκων μήτηρ ἂν θηρῶν λέγοιτο,
[καθά
ποτε καὶ πόλις που ἦν πονηρῶν, ὡς αἱ ἱστορίαι δηλοῦσι, καί τις ἑτέρα
συνηγόρων
τοιούτων, ἀφορισθέντων ἐν αὐτῇ διὰ τὸ κακουργεῖν περὶ τὴν δικαιοτάτην
777
θέσιν τῶν νόμων.] (v. 48) Λέγει δὲ ὁ ποιητής, ὡς καὶ τέμενος τῷ Διῒ ἐν
τῷ
Γαργάρῳ ἦν, ὁποῖα πολλαχοῦ εἴρηται, «βωμός τε θυήεις», ὡς θυσιῶν
γινο
ὅτι πηγαῖς οὐχ' ὑγραίνουσιν πόδας. Ἕτεροι δὲ σεμνότερον τοιοῦτον

συντι-
θέασι νόημα, χαμαιεῦναι μέν, ἀνιπτόποδες δέ, τουτέστι χαμαὶ μὲν
εὐναζόμενοι,
ἀνιπτάμενοι δὲ τῶν κάτω ταῖς διανοίαις διὰ τὴν ἐν ταῖς μαντείαις
φιλοσοφίαν.
Ὅρα δὲ ὡς κἀνταῦθα τὸ χαμαιεῦναι συστέλλει τὴν τῆς προπαραληγούσης
δίφθογγον, ὡς καὶ ἐν Ὀδυσσείᾳ τὸ «χαμαιευνάδες σύες», ὥστε οὐ μόνον

τὸ
πάλαι συστέλλει τὴν λήγουσαν, ὡς δῆλον ἐκ τοῦ πρόπαλαι, ἀλλὰ καὶ τὸ
χαμαί.
[Τὸ μέντοι χαμαιτυπεῖον καὶ ἡ χαμαιτύπη οὐκ εὔδηλον ἀπὸ μέτρου εἴπερ
συστέλλουσι τὴν μαι συλλαβήν. Ὅρα δέ, ὅτι χαμαιεῦναι μὲν ἄνθρωποι
ἐπαινετοὶ
τῆς χαμεύνης ὡς ἐνάρετοι, αἱ δὲ χαμαιευνάδες οὐ τοιοῦτον. σύες γάρ. Ἡ
δὲ
Κωμῳδία τὰ συνήθη παίζουσα τοὺς χαμαιεύνας χαμαιευνάδας καλεῖ πρὸς
ἀναλογίαν τοῦ Ἀρκάδας καὶ φυγάδας καὶ τῶν ὁμοίων. Φέρεται γοῦν
Εὐβούλου
περὶ φιλοσόφων τὸ «ἀνιπτόποδες, χαμαιευνάδες, ἀερίοικοι, ἀνόσιοι
λάρυγγες,
ἀλλοτρίων κτεάνων παραδειπνίδες», ὃ παραπεποίηκεν ἐκεῖνος ἐκ τοῦ
παράσιτοι.
Εἰ δὲ φιλοσόφους ἄνδρας οὕτως ἔσκωψέ τις, πῶς οὐκ ἂν ὁ τοιοῦτος
ἀσφα-
λέστερον καὶ γυναῖκας χαμαιευνάδας ἐρεῖ τινας, ὧν ὁ βίος οὐκ
εὐπρεπής;]
(v. 239) Τὸ δὲ «νηῶν ἐν ἀγῶνι» οὐ διχῶς ἐνταῦθα νοεῖται ὡς ἐν τοῖς πρὸ
τούτου, ἀλλὰ νηῶν ἀγῶνα τὸ ἄθροισμα λέγει, ἀγωνίαν γάρ τινα μάχης αἱ
τῶν Μυρμιδόνων νῆες οὐκ ἔχουσιν. Οὕτω που καὶ τὸ «θεῖον δύσονται
ἀγῶνα»
ἀντὶ τοῦ εἰς τὰ τῶν θεῶν ἱερὰ εἰσέλθωσιν, ἀγῶνος θείου λεγομένου τοῦ
778
ναοῦ,
ἔνθα θεῶν ἄθροισις, καθ' ὁμοιότητα τοῦ νηῶν ἀγών. (v. 241 s.) Τὸ δὲ
«τούτῳ
κῦδος ἅμα πρόες, θάρσυνον δέ οἱ ἦτορ ἐν φρεσίν» εὔξεται πᾶς ὑπὲρ
φίλου
(v. 411 – 4) Ὅτι πέτρῳ ἢ πέτρῃ βάλλει τινὰ Πάτροκλος μέσην κατὰ
κεφαλήν.
»ἣ δὲ ἄνδιχα πᾶσα κεάσθη ἐν κόρυθι βριαρῇ. ὃ δ' ἄρα πρηνής» καὶ αὐτὸς
»ἐπὶ γαίῃ κατέπεσε». Καὶ νοητέον ὅτι λίθους εἶχε καὶ ὁ Πάτροκλος ἐπὶ
δίφρου
κατὰ τὸ σιωπώμενον, ἢ καὶ καταβὰς ἀνείλετο. καὶ τοῦτο δὲ κατὰ σχῆμα
σιωπῆς.
(v. 415 s.) Ὅτι Ἀμφοτερὸς κύριον ὀξυτόνως πρὸς διαστολὴν τῆς
ἀντωνυμίας,
ᾧ σύγκειται καί τις Τληπόλεμος, ἕτερος παρὰ τὸν τοῦ Ἡρακλέος υἱόν,
καὶ
Ἐχίος κύριον τρίβραχυ, καὶ διὰ τοῦτο παροξύτονον, καὶ Ἰφεὺς κύριον
ἀπὸ
τοῦ ἶφι, ἐξ οὗ καὶ Ἶφις εὔζωνος. φαίνεται δὲ καὶ Ἀργέας εἶναί τις καθ'
ὁμοιότητα τοῦ Αὐγέας καὶ Αἰνέας, οὗ πατρωνυμικὸν Ἀργεάδης ὡς
Αἰνεάδης
κατὰ τὴν ἐν τοῖς τοιούτοις ἀναλογίαν. (v. 417) Φησὶ γοῦν «Ἀργεάδην
Πολύμη-
λον». [Ὧν ὁ Πολύμηλος μὲν υἱὸς πρὸς ὁμοιότητα τῆς Πολυμήλης,
Ἀργέας
δὲ πατήρ, ὅθεν ὁ Ἀργεάδης.] (v. 418) Ὅτι ἀριστέως ἔπαινος τό· τούσδε
καὶ
τούσδε «πάντας ἐπασσυτέρους πέλασε χθονὶ πολυβοτείρῃ». (v. 419 s.)
Ὅτι
ἐν τῷ «Σαρπηδὼν ἴδεν ἀμιτροχίτωνας ἑταίρους χερσὶν ὑπὸ Πατρόκλου
δαμέν-
τας» ἀμιτροχίτωνας τοὺς τοιούτους λέγει, οὐχ' ὡς ἀζώστους [κατὰ τοὺς
πρὸ
ὀλίγων εἰρημένους.] – οὐδέποτε γὰρ μίτρα παρὰ τῷ ποιητῇ ἁπλῶς ἡ
ζώνη – ,
ἀλλὰ τοὺς μὴ ὑποζωνυμένους μίτρας τοῖς χιτῶσιν, ὅ ἐστι τοῖς θώραξιν,
ἀλλὰ ἅμα τῷ θώρακι συνηρτημένην ἔχοντας καὶ τὴν μίτραν,
779
ἀλλὰ τοὺς μὴ ὑποζωνυμένους μίτρας τοῖς χιτῶσιν, ὅ ἐστι τοῖς θώραξιν,

ἀλλὰ ἅμα τῷ θώρακι συνηρτημένην ἔχοντας καὶ τὴν μίτραν, καὶ οὐ
συμβλητὴν
κατὰ τοὺς πολλούς, ὥστε τὸ α ἐνταῦθα καὶ στέρησιν δύναται δηλοῦν διὰ
τὸ
μὴ ὑποζώνυσθαι μίτρας καὶ ἀντὶ τοῦ ἅμα δὲ λαμβάνεται διὰ τὸ ὁμοῦ τῷ
θώρακι
συνηρτῆσθαι αὐτάς. τὸ δὲ λέγειν μὴ ἔχειν τὸ ἔθνος τῶν Λυκίων μίτρας
καὶ
χιτῶνας ἀπίθανον. τινὲς δὲ ἀμιτροχίτωνας μόνους τοὺς κειμένους
νοοῦσιν
ὡς ἤδη ἐσκυλευμένους τάς τε μίτρας τούς τε χιτῶνας. Ὅτι δέ τις μίτρα
καὶ
περὶ κεφαλὴν ἦν, δηλοῖ ὁ γράψας «μίτραις εἰλίχατο τὰς κεφαλάς», [οὐ
πολεμικαῖς
δηλαδή, ἀλλά τισι ζωνοειδέσιν, ὧν ἐτυμολογία ἐκ μίτου, ἵνα λέγοιντο
οὕτως
ὡς μιτηραί, καὶ ἐν συγκοπῇ, ὡς καὶ ἄλλοθι ἐδηλώθη, μίτραι βαρυτόνως
πρὸς
ἀναλογίαν τῶν εἰς τρα ληγόντων θηλυκῶν. Χρῆσις δὲ τῆς λέξεως ταύτης
καὶ
παρὰ τῷ εἰπόντι, ὅτι κατιὼν Ἀλκιβιάδης εἰς τὴν πατρίδα ἐστεφάνωσε τὰς
Ἀττικὰς τριήρεις θαλλῷ καὶ μίτραις καὶ ταινίαις. Ἔνθα σημειωτέον ὡς, εἰ
καὶ μὴ αὐτόχρημα στέφανος ἡ ταινία ἐστί, φασκία γάρ τις εἶναι δοκεῖ,
ὅμως
ἐπεὶ στεφανοῖ ποτε καὶ αὐτή, οὐκ ἔξω λόγου τινὸς ἑρμηνεύεται εἰς
στέφανον
παρὰ τοῖς πολλοῖς.] (v. 422) Ὅτι ἐπαινετέος τῆς συντομίας ὁ στίχος οὗτος
»αἰδὼς ὦ Λύκιοι, πόσε φεύγετε; νῦν θοοί ἐστε». τρεῖς γὰρ ἔχει ἐννοίας
συντεμ-
νομένας τῷ κατεπείγοντι τοῦ καιροῦ. ὀνειδίζει δὲ ὁ λόγος τοὺς
ἀνδρίζεσθαι
μὲν βραδεῖς, ὀξυκινήτους δὲ φεύγειν. (v. 424 s.)
σφίσιν αὐτοῖς ῥᾳδίως ἀμύνειν, οὐκ ἄδηλόν ἐστιν. (v. 583) Οἱ δὲ ψῆρες
καὶ
ψᾶρες λέγονται, ἄμφω δὲ γίνεται ἀπὸ τοῦ ψαίρειν. διακινοῦσι γὰρ τὰ
παρα-
780
πίπτοντα οἱ ψᾶρες ἐν τῷ διαχάσκειν καὶ ζητεῖν τροφήν τινα κάτωθεν. (v.

584)
Τὸ δὲ ἰθὺς ἐκ τοῦ ἴθυσε γίνεται, ὃ ἀνωτέρω κεῖται. Ἱπποκέλευθος δὲ καὶ
νῦν
κατ' ἐξοχὴν ὁ ἡνιοχικώτατος. ἴσως δὲ κατά τι ἐξαίρετον καὶ τὸν μάλιστα
δι'
ἵππων εἰδότα μάχεσθαι δηλοῖ, οὐ μὴν οὕτω καὶ πεζομαχεῖν, ἢ καὶ τὸν
ἄλλως,
[ὡς καὶ προερρέθη,] χαίροντα μεθ' ἵππων βαδίζειν, ὁποῖοι κατὰ
Ξενοφῶντα
ὕστερον οἱ Πέρσαι, οἷς νόμος ἐτέθη μικροῦ δεῖν καθ' ἱπποκενταύρους ἀεὶ
ἐφίππους ἰέναι. (v. 585) Τὸ δὲ «κεχόλωσο κῆρ ἑτάροιο» ἡ αἰτία ἐστὶ τοῦ
εἰς μάχην ἄρτι μάλιστα τῷ Πατρόκλῳ ἐνθουσιασμοῦ. (v. 586 s.) Ὅτι πρὸς
ἀναλογίαν τοῦ ἰθαγενὴς γίνεται Ἰθαμένης κύριον, καὶ πλεονασμῷ τοῦ ι

Ἰθαι-
μένης, οὗ ἔβαλε Πάτροκλος φίλον υἱὸν Σθενέλαον «αὐχένα χερμαδίῳ,
ῥῆξε
δ' ἀπὸ τοῖο τένοντας». (v. 588) Βολὴν δὲ ἰδόντες οὕτω ἀξιόλογον
«χώρησαν
ὑπό τε πρόμαχοι καὶ φαίδιμος Ἕκτωρ», ἤγουν ὑπεχώρησαν. (v. 589 – 92)
Εἶτα καὶ μετρῶν εἰς ὅσον ἐχώρησαν οἱ ῥηθέντες διάστημα, φησὶν «ὅσση
δ'
αἰγανέης ῥιπὴ ταναοῖο τέτυκται, ἣν ῥά τ' ἀνὴρ ἀφέῃ πειρώμενος ἢ ἐν
ἀέθλῳ
ἢ καὶ ἐν πολέμῳ, τόσσον ἐχώρησαν Τρῶες, ὤσαντο δ' Ἀχαιοί». δι' οὗ
δηλοῖ,
ὡς ἐχώρησαν οἱ Τρῶες οὐχ' ἁπλῶς, ἀλλ' ὠσθέντες κατὰ τοὺς ἡττημένους,
ταὐτὸν δ' εἰπεῖν, ὑπεχώρησαν ἢ ἀνεχώρησαν. οὕτω καὶ πρὸ τούτου

ἀφέσει
δουρὸς ἐμέτρησε τὸ τῆς τάφρου γεφύρωμα.
τοῦ Πατρόκλου νεκρὸν ἀμφίβασις γένηται, καὶ πλασθείη τὰ τῆς

περιπετείας
ἐναγωνιώτερον. τοιαύτη προέκθεσις καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς, ἔνθα ζητῶν Ἕκτωρ,
πότερον κάλλιον συγκλεῖσαι φεύγοντας τοὺς Τρῶας εἰς τὴν πόλιν ἢ

μάχεσθαι
781
κατὰ κλόνον ἐλάσαντας, κρίνει δέον τὸ πολεμεῖν. καὶ ἐκφεύγει οὕτως ὁ

ποιητὴς
τὸ τῆς τειχομαχίας ἀπίθανον. (v. 645) Τὸ δὲ «τρέψεν» οὐκ ἂν εἴη
ἀνόμοιον
τῷ στρέψεν. (v. 646) Τὸ δὲ «κατ' αὐτοὺς αἰὲν ὅρα» θέσις ἐστὶ
διασαφητικὴ
τοῦ «οὐδέ ποτε Ζεὺς τρέψεν ἀπὸ μάχης ὄσσε φαεινώ». οἳ οὕτω λέγονται
οὐ
κατὰ φαεινὴν ἐσθῆτα ἢ μάστιγα φαεινὴν ἤ τι τοιοῦτον, ἀλλ' ὡς φάους
αἴτιοι,
ἀποκλήρωσιν ἔχοντες αὐτοὶ τὴν ἐκ τοῦ φάους κλῆσιν, ὥσπερ τὸ πυρόεν
καὶ
τὸ ὡς πῦρ λάμπειν τοῖς εἰς ἄκρον θυμουμένοις δέδοται. (v. 651) Τὸ δὲ
ὀφέλ-
λειεν οὐκ ἐνεστῶτός ἐστιν, ἀλλ' ἀορίστου πρώτου, ὡς ἐκ τῆς ἀναλογίας
δῆλον.
οὕτω δὲ παραπεσὸν ἠξιώθη λόγου τοῦτο. ἄλλως γὰρ ἡ λέξις χρειώδης εἰς
οὐδέν, καὶ μάλιστα ἐν λόγῳ πεζῷ. (v. 657) Τὸ δὲ «φύγαδε»
μεταπέπλασται,
ὡς καὶ ἀλλαχοῦ ἐρρέθη. ὡς γὰρ σκέπην σκέπα, καὶ κρόκην κρόκα παρὰ
Ἡσιόδῳ, οὕτω καὶ φυγήν φύγα, ἐξ οὗ τὸ φύγαδε. ὁ δὲ Ἀσκαλωνίτης ἀπὸ
εὐθείας κλίνει τῆς φύξ, ὡς Στύξ Στύγα, ἐξ ἧς πρὸ ὀλίγου στυγερὸς ἐλέχθη
σκότος ὁ Ἅιδης πρὸς διαστολὴν ἑτεροίου σκότου. Εἴη δ' ἂν ἡ ῥηθεῖσα

φὺξ
ἐκ τοῦ φύγω φύξω, ἐξ οὗ καὶ ἡ φύξις. Τὸ δὲ «ἔτραπεν» ἢ ἐλλειπτικῶς
ἔχει,
δηλοῦν ὡς εἰς φυγὴν ἔτρεπεν ἢ τοὺς ἵππους κατὰ τὸ «φύγαδ' ἔτραπε
μώνυχας
ἵππους», ἐντελῶς ἀλλαχοῦ ῥηθέν, ἢ καὶ τὸν λαὸν κατὰ τὸ «κέκλετο δ'
ἄλλους
φευγέμεναι», ἢ μᾶλλον παθητικὴν ἑρμηνείαν ἔχει, ἵνα λέγῃ ὡς εἰς φυγὴν
λέγειν καὶ αὐτοὶ τὸ «δεῦτε, ξυνάγωμεν Ἄρηα» καὶ ὁ τῶν τοιούτων οἶκος
κατὰ
τὸν ἀστεῖον Δειπνοσοφιστὴν «ὁμοῦ μὲν θυμιαμάτων γέμει, ὁμοῦ δὲ
παιάνων
τε καὶ στεναγμάτων», τὸ Σοφόκλειον. Καλὸν δέ, φησίν, ἐνταῦθα
προσθεῖναι καὶ
Φιλιππίδου τὸ «τὰ ξίφη δειπνοῦμεν ἠκονημένα». Ἰστέον δὲ ὅτι τὸ ἀπὸ
συμβολῆς
782
δειπνεῖν ἐκ κοινοῦ Ἡσίοδος ἔφη. Ἔστι δὲ τοιοῦτον ὁ ἔρανος, ἐν ᾧ

συνέβαλλον
ἕκαστος τὸ πρὸς ἰσχύος εἰς χρείαν συνδείπνου συμβολιμαίου. ὡς ὅ γε μὴ
τοιοῦτος
ἀσύμβολος ἐλέγετο διὰ τὸ δωρεὰν δειπνεῖσθαι καὶ ἀδαπάνως. Λέγει δὲ ὁ
Ἀθήναιος καὶ ὡς τὴν μὲν ἐπὶ συμποσίῳ συμβολὴν χῶν οἱ Ἀργεῖοι
ἐκάλουν,
τὴν δὲ μερίδα αἶσαν. Καὶ ἔστι τὸ χῶν ἐκ τοῦ χοῦν, ὅπερ ἐστὶν ἀγγεῖον
συμποτι-
κόν, ὃ καὶ χοεὺς Ἀττικῶς λέγεται, οὗ κλίσις χοέως χοῶς ὡς Πειραιῶς.
ἀναλογία δὲ αὐτοῦ κατὰ τὸ βῶν. ὡς γὰρ βοῦς βῶς Δωρικῶς, οὕτω καὶ
χοῦς χῶς.] (v. 762) Ὅρα δὲ καὶ ἐν τῷ «οὐχὶ μεθίει» τὸ οὐχί ἐπίρρημα, ἐξ
οὗ ὀρθῶς ἂν
ἐν συναλιφῇ ἐκθλιβείη τὸ δίχρονον, ὥστε οἱ ἐν τῷ οὐχ' οὕτως καὶ τοῖς
ὁμοίοις
μὴ τιθέντες ἀπόστροφον ὡς μόνου τοῦ χι στοιχείου μεσολαβοῦντος διὰ
καλλιφω-
νίαν, καθὰ τοῦ κ ἐν τῷ οὐκ ἔχω καὶ οὐκ ἄγω καὶ τοῖς τοιούτοις, οὐκ
ἀσφαλῶς
ἐνίστανται. τὸ μὲν γὰρ οὔκ εὕρηται χωρὶς τοῦ ἰῶτα, οὔχ δὲ οὐχ' εὕρηταί
τις
εἰπών. Σημείωσαι δὲ ὅπως εὐμεθόδως Ὅμηρος Πάτροκλον τὸν πρὸ
ὀλίγου
χασάμενον πολλὸν ὀπίσω συνήγαγεν εἰς μάχην τῷ Ἕκτορι, πεσούμενον
ὑπ'
αὐτῷ. (v. 765 s.) Τὸ δὲ ἐριδαίνειν ἀλλήλοις ἀνέμους ὥστε κινεῖν ὕλην ὡς
ἐπὶ ἐμψύχων τῶν ἀνέμων [γλυκέως] εἴρηται κατὰ ἔθος Ὁμηρικόν.
ἠξίωσε λόγου Ὅμηρος, οὕτω δόξαν αὐτῷ διὰ τὴν τοῦ θείου φίλου
Πηλείδου
κεφαλήν. διὸ καὶ φιλοτιμεῖται τὴν ἐπ' αὐτῇ φράσιν, αὐλῶπιν καὶ αὐτὴν
εἰπὼν
τρυφάλειαν καὶ ἱππόκομον πήληκα καὶ ἀμίαντόν ποτε τὰς περὶ τὸν λόφον
ἐθείρας καὶ οἵαν μὴ θεμιτὴν εἶναι γῇ πελάζειν. Ἔνθα ὅρα ὅτι καὶ ἐπὶ
ἵππου
ἔθειρα καὶ κόμη λέγεται, καὶ ὅτι τὸ μιαίνεσθαι κονίῃσι δὶς ἔφη
ταὐτολογήσας,
καὶ ὅτι διαφόρως κονίην ἑνικῶς καὶ κονίας πληθυντικῶς πολλαχοῦ φησι,
καὶ
783
ὅτι τὸ «οὐ θέμις» ἢ ἀντὶ τοῦ οὐ δυνατόν, καθὰ καὶ ἀλλαχοῦ ἡρμήνευται,
ἢ
ἀντὶ τοῦ ἀθέμιτον. οὐ γὰρ ἁπλῶς ἀνδρὸς ἀλλ' ἀνδρὸς θείου ἐπύκαζε
κεφαλήν.
(v. 798) Τὸ δὲ «χαρίεν» δῆλον ὡς ἐπὶ ὀνόματος παροξύνεται, καθὰ δηλοῖ
καὶ
τὸ χαρίεν πρόσωπον, [καὶ παρὰ Ἀθηναίῳ τό· ἡ νάρκη χαρίεν βρῶμα
γίνεται.],
καὶ ἀπαιτεῖ τοῦτο ἡ ἀναλογία τοῦ τιμῆεν, φωνῆεν, αἰγλῆεν καὶ τῶν
ὁμοίων.
τὸ δὲ προπαροξυνόμενον Ἀττικόν ἐστιν, ἐπιρρηματικῶς προενεχθὲν καὶ
ἀντὶ
τοῦ χαριέντως νοηθὲν παρὰ τοῖς ὕστερον. ὁ δὲ λέγων χάριεν μέτωπον
προ-
παροξυτόνως αἰσχύνει τὸ χαρίεν τῆς ἀναλογίας τῷ βαρβαρισμῷ. Ταὐτὸν
δὲ
χαρίεν εἰπεῖν καὶ καλόν. διὸ καὶ ἔφη «χαρίεν ᾔσχυνε πρόσωπον».
ἀντιπίπτει
γὰρ τῷ καλῷ καθὰ τὸ αἰσχρόν, οὕτω καὶ τὸ αἰσχύνειν. [Τὸ δὲ «ἀνδρὸς
θείου
κάρη ῥύετ' Ἀχιλλῆος» ἐκείνου ἔχεται τοῦ χωρίου, ἔνθα κεῖται τὸ «ῥύεται
δὲ
κάρη θαλερῶν αἰζηῶν».] (v. 802) Τὸ δὲ «βριθὺ μέγα στιβαρόν» οὐ κατὰ
τὴν
Πηλιάδα νοητέον μελίαν, ἣν οὐδεὶς ἕτερος ἠδύνατο πῆλαι, ἀλλ' ὡς
ἐνεχώρει
τοιοῦτον εἶναι τὸ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἥρωας δόρυ. Τὸ δὲ κεκορυθμένον,
περὶ
οὗ πολλαχοῦ δηλοῦται, νῦν μὲν ἐλλιπές, τὸ δὲ πλῆρες ἐν τῷ
«κεκορυθμένον
Ευστάθιος. Σχόλια στην Ομήρου Οδύσσεια . Vol.1, p. 15, line 39
ὀλέθρῳ. ὡς ἀπόλοιτο καὶ ἄλλος ὅς τις τοιαῦτά γε ῥέζοι. Σημείωσαι δὲ ὅτι

τὸ πάντα ἁθρόα ἀποτίσαι,
μετήνεκται παροιμιωδῶς ἐκ τῶν πολλὰ ὀφειλόντων καὶ μὴ κατ' ὀλίγον
ἀποτινόντων ἀλλ' ὁμοῦ πάντα
καταβαλλομένων βαρέως ἑαυτοῖς. λέγει δὲ Ὅμηρος πάντα, τὴν τοῦ
Αἰγίσθου μοιχείαν. τὸ μὴ ὑπακούειν
Ἑρμῇ καὶ τοῖς αὐτὸν στείλασι. τὸν τοῦ βασιλέως φόνον. καὶ τἄλλα. ὧν
πάντων ἔκτισις, ἡ αὐτοῦ
ἀναίρεσις γέγονεν, ἧς ὀφειλέτης ἦν. (Vers. 45. et sqq.) Ὅτι οὐκ
ἀπαναινόμενος ὁ ποιητὴς τὴν καί-
784
ριον ταυτολογίαν ὡς ἡ Ἰλιὰς ἔδειξε, ποιῶν δὲ οὕτω καὶ ἐν ταύτῃ τῇ

βίβλῳ, πλάττει ἐνταῦθα τὴν
Ἀθηνᾶν, προσφωνοῦσαν τὸν πατέρα Δία, στίχῳ πολλαχοῦ καὶ τῆς
Ἰλιάδος ἐκπεφωνημένῳ. εἰποῦσαν.
ὦ πάτερ ἡμέτερε Κρονίδη. ὕπατε κρειόντων. Δῆλον δὲ ὅτι καθὰ τὸ ἄνερ,
οὕτω καὶ τὸ πάτερ μὴ ὀξυ-
νόμενα ὁμοίως ταῖς αὐτῶν εὐθείαις, ἀπὸ Αἰολίδος διαλέκτου
ἐμμεμενήκασιν, εἰπεῖν καθ' Ἡρῳδιανόν.
εἰκὸς δὲ καὶ τὸ σῶτερ τούτοις συνεκδραμεῖν Αἰολικώτερον. ὁ δὲ
Ἡρῳδιανὸς καὶ τὸ θυγατρὸς καὶ
θυγατρὶ καθὰ καὶ τὸ γυναικὸς γυναικὶ ὡς ἡμαρτημένα πρὸς ἀναλογίαν
παρασημειούμενος, λέγει ὡς
οὐδεμία γενικὴ εἰς ος λήγουσα ὑπὲρ δύο συλλαβὰς, ὀξύτονός ἐστιν.
ὁμοίως οὐδὲ δοτικὴ εἰς ι περαιου-
μένη. σημειῶδες παρ' αὐτῷ, καὶ τὸ θυγατέρος καὶ μητέρος, ὅτι πρὸ μιᾶς
τὴν ὀξεῖαν ἔχει καὶ οὐ τρίτην
ἀπὸ τέλους κατὰ τὸ δημήτερος. εἰνάτερος. καὶ ἀρσενικὰ, ἐρίηρος.
φράτερος. Ὅτι ἔθος τῷ ποιητῇ πολ-
λαχοῦ, ἐκ τῶν παρὰ πόδας ἀφορμῶν ἁπλούστερον λαμβάνειν προοίμια,
ὡς οἷα σχεδιάζοντι. καθά περ καὶ ἐνταῦθα τοῦ Διὸς μνησθέντος τῶν κατὰ
τὸν Αἴγισθον, αὐτόθεν πορίζεται προοίμιον ἡ ὡς καὶ ἐν Ἰλιάδι κεῖται
γλαυκῶπις Ἀθήνη.
νεται. καθὰ καὶ τὸ αὑαίνω παρὰ τῷ κωμικῷ, διὰ τὸ μὴ ἐπιφέρεσθαι τῇ

διφθόγγῳ σύμφωνον. αὔω
δέ φασι τὸ φωνῶ, ψιλοῦται, πρὸς σημασίαν διάφορον. Ὅτι καὶ τοὺς
Ἰθακησίους ἴσως καὶ τοὺς μνη-
στῆρας σεμνολογῶν ὁ χρηστολόγος Ὅμηρος, ἥρωας Ἀχαιοὺς ὀνομάζει.
(Vers. 274.) Ὅτι τὸ πέφραδε
ἀντὶ τοῦ εἰπὲ, ἢ μέσος παρακείμενός ἐστι τοῦ φράζω, ἢ δεύτερος
ἀόριστος φράδε, καὶ κατὰ διπλα-
σιασμὸν πέφραδε. οἷον. μῦθον πέφραδε πᾶσι τοῦτο δὲ παρῳδηθέντος τοῦ
ἐφεξῆς, χρήσιμον εἰς ἀνα-
φώνησιν. οἷον. μῦθον πέφραδε πᾶσι. θεὸς δ' ἐπιμάρτυρος ἔστω. καὶ παρὰ
τῷ ποιητῇ δὲ ὁ τόπος
οὗτος προεκθετικός ἐστι τῶν ἐφεξῆς γενησομένων. ἐν οἷς ἀπειπεῖν τοῖς
μνηστῆρσι μέλλει ἅπερ ἐθέλει
ὁ Τηλέμαχος. δῆλον δὲ ἐκ τῶν παλαιῶν, ὡς πρωτότυπόν ἐστιν ὁ
μάρτυρος. ἐξ οὗ ὁ μάρτυς κατὰ συγκο-
785
πήν. διὸ οὐδὲ κλίνεται ὁ μάρτυς ὡς μὴ φυσικήν φασιν ἔχων τὴν

παραλήγουσαν. αὐτοῦ μέντοι τοῦ, ὁ
μάρτυρος, πρωτότυπον ὁ μάρτυρ δοκεῖ. διὸ τούτου μὲν πληθυντικὸν, οἱ
μάρτυρες, καὶ τὰ ἑξῆς ἀκο-
λούθως. ἐκείνου δὲ, οἱ μάρτυροι καὶ ἡ ἐφεξῆς ἀναλογία. εἰ μὴ ἄρα
μεταπλασθῆναί τις ἐρεῖ τὸ μάρτυ-
ρες ἐκ τοῦ μάρτυροι. τότε γὰρ, οὐκ ἀνάγκη τὸ μάρτυρ εἶναι ἐν λόγῳ. ἐν
τούτοις δὲ κεῖται συνήθως τῷ
ποιητῇ ῥῆμα δυϊκὸν μετὰ ὀνόματος πληθυντικοῦ. φησὶ γάρ. μάρτυροι
ἔστων ἤγουν ἔστωσαν.
(Vers. 276.) Ὅτι σχῆμα ἑκουσίου σολοικισμοῦ τὸ, μητέρα δὲ εἴ οἱ θυμὸς
ἐφορμᾶται γαμέεσθαι, ἂψ
ἴτω ἐς μέγαρον πατρός. ἦν γὰρ τὸ ἀκόλουθον καὶ ἀσόλοικον, οὕτως
εἰπεῖν κατὰ ὀρθὴν καὶ εὐθεῖαν.
μήτηρ δὲ εἰ βούλοιτο γαμέεσθαι, ἂψ ἴτω. ἢ καὶ ἄλλως, μητέρα δὲ εἴ οἱ
θυμὸς ἐφορμᾶται γαμέεσθαι,
ἀπόπεμψον. ὁ δὲ συνετὸς Μέντης ἐπίτηδες οὕτω σχηματίζει τὸν λόγον,
διὰ αἰτίαν τοιαύτην. βουλευ-
σάμενος γὰρ εἰπεῖν ὅτι τὴν μητέρα ἀπόπεμψον, καὶ φθάσας εἰπεῖν κατά τι
αὐθωρὸν ὡς ἐν σχεδιασμῷ
τὴν αἰτιατικὴν, εἶτα συνιδὼν ὡς ἴσως οὐ πείσει τὸν φιλομήτορα
Τηλέμαχον εἰπὼν τὸ ἀπόπεμψον,
σιγᾷ μὲν τοῦτο τὸ ῥῆμα ὡς οἷα ἐπιμηθευσάμενος. μὴ ἔχων δὲ συντόμως
ἄλλην λέξιν αὐτόθεν ἐξευρεῖν
ἅμα καὶ τὴν ὀρθὴν σύνταξιν σώζουσαν, καὶ τὸ δυσχερὲς τοῦ λόγου
ἐκκλίνουσαν, ἐξανάγκης εἰς ἄλλο
μένως. Ἡρόδοτος. καί τις οἰκίην τε ἀναπλασσάσθω καὶ σπορᾶς ἀνακῶς

ἐχέτω. ἔστι δὲ καὶ θεία λέξις
τὸ ἄναξ, ὡς ἀπὸ τῶν διοσκούρων. Αἴλιος γοῦν Διονύσιος, ἀνακοὺς τοὺς
διοσκούρους φησὶ λέγεσθαι,
ὡς αἰακούς. καὶ κατεύχονταί φησιν ἀνακοῖν διοσκούροιν. Παυσανίας δὲ
λέγων καὶ αὐτὸς τὸ ἀνακῶς
ἀντὶ τοῦ φυλακτῶς καὶ προνοητικῶς παρά τε Ἡροδότῳ καὶ Θουκυδίδῃ,
φησὶ καὶ ὅτι ἀνάκεια, ἑορτὴ
διοσκούροιν ἀνακοῖν. ὡς σοφοῖν. τριττυίαν δέ φησι τὴν θυσίαν ταύτην
εἶναι συμβαίνει, διοσκούροις
καὶ Ἑλένῃ δι' ἣν εἰς τὴν Ἀττικὴν ἐμβαλόντες ἐκεῖνοι, οὐκ ἠδίκησαν
οὐδένα τῶν ἐγχωρίων. Ἰστέον δὲ
ὅτι καθὰ οἴκου τις ἄναξ ἐστὶν ὡς οἰκοδεσποτῶν, οὕτω καὶ χειρὸς ὡς
εἰκός. ὅθεν σύνθετον, ὁ χειροά-
786
ναξ. καὶ συνελόντα φάναι, χειρώναξ. εἶεν δ' ἂν χειρώνακτες οἳ καὶ

χειρομάχα πληθὺς λέγονται παρὰ
τοῖς παλαιοῖς. εἰ δὲ μὴ ὥσπερ ἐκ τοῦ ἀνδρῶν ἄναξ συνετέθη Ἀνδρώναξ
τὸ κύριον, οὕτως ἔδοξέ τισιν
εἰπεῖν καὶ ἐκ τοῦ, οἴκου ἄναξ οἰκώναξ πρὸς ἀναλογίαν τοῦ Ἱππώναξ
Πλειστώναξ καὶ τῶν τοιούτων,
λογοπραγείσθω ἡ χρῆσις. Σημείωσαι δὲ καὶ ὅτι τὸ ἄναξ ἄνακτος
προσλαβὸν ἐν τῇ κλίσει τὸ τ, διεσά-
φησεν ἑαυτὸ καθ' ὑπεξαίρεσιν ἀμφιβόλου ἐννοίας. εἰ γὰρ ἦν ἄνακος ὡς
θώρακος, ὑπωπτεύετο ἂν στέ-
ρησιν ἄκους δηλοῦν. οὐκοῦν ἐπὶ Διοσκούρων ἡ τοῦ τ ἐξαίρεσις, τὸ ἄκος
παρεισκρίνει. ἐκεῖθεν γὰρ οἱ
ἀνακοὶ καὶ τὸ αὐτῶν ἐπίῤῥημα τὸ ἀνακῶς. ὠξυτόνυνται δὲ οἱ ἀνακοὶ,
ἀναγκαίως. ἵνα μὴ διδοῖεν
ἔμφασιν ὡς ἐκ τοῦ ἀνάσσειν καὶ ἐκ τοῦ ἄναξ παρήχθησαν, εἴη δὲ ἂν ὁ
τόνος αὐτῶν, κατὰ τὸ φαρμακοί.
(Vers. 401.) Ὅτι Ἀντίνοος μὲν καθὰ καὶ προείρηται, σκληρότερος τὸ
ἦθος ἐστὶ δι' ὅλης τῆς ποιήσεως.
Εὐρύμαχος δὲ, κολακικωτέρου ἤθους εἶναι πέπλασται καὶ ἁπαλωτέρου.
ὅθεν καὶ τοῖς πολλοῖς μάλι-
στα ἐπίδοξος ἦν ἀγαγέσθαι τὴν Πηνελόπην, λόγῳ τοιούτῳ. ἱστορεῖ ὁ
δειπνοσοφιστὴς Ἀθήναιος ὅτι
Ἀπίων ὁ Ἀλεξανδρεὺς ἀκηκοέναι λέγει πρὸς τοῦ Ἰθακησίου Κτήσωνος,
τὴν τῶν μνηστήρων πεττείαν,
τόγχειρ ἀλληγορικῶς ἐν Ἰλιάδι ἐῤῥέθη. ὅπου δὲ χεῖρες, οὐκ ἀπεοικῶς

ἐκεῖ καὶ δακτύλους τὴν ἀλληγο-
ρίαν προσφύειν. ὡς καὶ αὐτὸ ἐν τοῖς εἰς τὴν Ἰλιάδα δηλοῦται. καὶ τοιαῦτα
μὲν ἡ κροκόπεπλος καὶ
ἡ ῥοδοδάκτυλος. ἡ δὲ ἠριγένεια Ἠὼς, ἔστιν οἱονεὶ ἠεριγένεια. ἤγουν ὑπὸ
ἠέρος γεννωμένη. ἀὴρ γὰρ
πεφωτισμένος ἡ ἡμέρα. ὁ δὲ πλείων λόγος καὶ καθωμιλημένος,
ἠριγένειαν λέγει, τὴν ἐν τῷ ἦρι ἤτοι
τῷ ὄρθρῳ γεννωμένην. ὡς γὰρ τὸν ἡμερινὸν ἁπλῶς Ἀπόλλωνα εἴτουν
Ἥλιον ἡ Λητὼ γεννᾷ τουτέστιν
ἡ νὺξ ὡς καὶ Σοφοκλῆς ἐν Τραχινίαις ἀλληγορεῖ, οὕτω καὶ τὴν τῆς
ἡμέρας ἀρχὴν, ὁ τὴν νύκτα περα-
τῶν ὄρθρος ποιεῖ. δύναται μὲν οὖν Ἠριγένεια ῥηθῆναι καὶ ἡ τὸν ὄρθρον
γεννῶσα. μάλιστα δὲ,
παθητικὸς ὁ τῆς λέξεως ταύτης σχηματισμὸς, ὡς ἡ Ἰφιγένεια δηλοῖ καὶ ἡ
787
Τριτογένεια. αἱ γεννηθεῖσαι
δηλαδὴ ἡ μὲν, ἀπὸ ἰσχυροῦ καὶ βασιλικοῦ γένους. ἡ δὲ ἀπὸ τριτοῦς ὅ ἐστι
κεφαλῆς. ἦρ δὲ ὁ ὄρθρος
λέγεται, ἢ ἀπὸ τοῦ αἴρω, τότε γὰρ αἰρόμεθα καὶ εἰς ἔργον ὀρθούμεθα
ὅθεν καὶ ὄρθρος ἡ τοιαύτη
ὥρα λέγεται. ἢ μάλιστα παρὰ τοῦ ἔαρ, πρὸς ὃ ἀναλογίαν σώζει ὁ ὄρθρος.
μικρὸς γάρ τις ἐνιαυτὸς
ἡ ἡμέρα. ἧς οἷα μὲν ἔαρ, ἡ πρωΐα, διὰ τὸ τηνικαῦτα εὔκρατον. θέρος δὲ
οἷον, τὸ τῆς ἡμέρας
μέσον. φθινοπώρῳ δὲ τὰ περὶ δείλην ἔοικε. χειμῶνος δὲ δίκην,
σκυθρωπάζει τὰ πρὸς ἑσπέ-
ραν καὶ ἐπέκεινα. ἡ δὲ χρῆσις τοῦ ἦρ ἤτοι ὄρθρος, καὶ ἀλλαχοῦ μὲν, καὶ
ἐν τῇ υ δὲ τῆς Ὀδυς-
σείας. Δῆλον δὲ ὅτι τὲ πρωΐας ἐπίθετα ὡς καὶ ἐνταῦθα καὶ ἡ ἠριγένεια καὶ
ἡ ῥοδοδάκτυλος καθὰ καὶ ἡ κροκόπεπλος, καὶ ὅτι ἑξαχῶς λέγεται ἡ ἠώς.
καὶ γὰρ, ἡ πρωΐα. καὶ αὖθις, τὸ ἐξ αὐτῆς μέχρι μέσης ἡμέρας. καὶ πάλιν,
τὸ ἐκ πρωΐας ἕως ἑσπέρας. καὶ τὸ πρωΐθεν δὲ, ἕως ἑτέρας πρωΐας, ὅ ἐστι
νυχθήμερον.
ἡγῆται κατὰ γραμματικὸν κανόνα, τὰ δὲ ἑψητὰ ἐκ τοῦ ἕπω ἕψω γίνεται

μεταπεσόντος εἰς τὸ ἑψῶ
ἑψήσω, τὰ δέ γε ὀπτὰ ἐκ τοῦ ὀπτητὰ συγκέκοπται, δηλοῦται καὶ ἀλλαχοῦ.
δῆλον δ' ὅτι οὐ μόνον ὀπτοῖς
ἀλλὰ καὶ ἑφθοῖς ἐχρῶντο κρέασιν οἱ ἥρωες, καὶ φαίνεται αὐτὸ, ἔκ τε τοῦ
λέβητος ὃς ἐν παραβολῇ ζέει
ἕψων ἁπαλοτρεφέα σίαλον, καὶ ἐκ τοῦ βοείου ποδὸς ὃς ἀφείθη κατὰ τοῦ
Ὀδυσσέως ἐπιτραπέζιος κεί-
μενος. πόδα γάρ φασι βόειον οὐδεὶς ὀπτᾷ. Πρὸς δὲ τὸ ὡς ἐῤῥέθη, ἑπτὰ
εἶτα ἑφθὰ ὁμοιότητα περισώζει
καὶ τὸ τίφθ' οὕτως ἀντὶ τοῦ τί ποτε οὕτως. καὶ τὸ ἐπιφθύζειν παρὰ
Θεοκρίτῳ, γενόμενον ἐκ τοῦ
πτύειν. καὶ τὸ ἐτύφθην ἐκ τοῦ τύπτω. καὶ τὸ ἐβλάφθην ἐκ τοῦ βλάπτω.
κατ' ἄλλον δὲ λόγον, καὶ τὸ
τέθριππον. καὶ τὸ φροίμιον. καὶ ὁ φροῦδος. καὶ ἡ φρουρὰ καὶ ἄλλα μυρία
ὅσα. ὧν ἀπέοικεν ὥσπερ
ἡ μητρυὰ οὕτω καὶ ὁ πατρυός. ἀλλ' αὐτὸς μὲν, ἐκπέφευγε τὸ ἀνόμοιον,
παρὰ τοῖς λέγουσιν αὐτὸν
πατρῳόν. οὔκουν δὲ καὶ ἡ μητρυιά. τάχα οὖν ἀστείως εἰπεῖν, κἀνταῦθα
μητρυιὰ τῷ υἱῷ ἡ τοιαύτη.
δι' ὃν συγχεθεῖσα, ἐλάθετο τῆς κατ' αὐτὴν κοινῆς ἀναλογίας. καὶ
788
παρεκκλίνασα εἰς τοὺς ψιλωτικοὺς

Αἰολεῖς, μητρυιὰ ἐξεφωνήθη ἀντὶ μηθρυιᾶς. (Vers. 70.) Ὅτι ὡς ἐν τῇ α
ῥαψῳδίᾳ τῷ Μέντῃ ὡμί-
λησε τὴν ἀρχὴν ὁ Τηλέμαχος, οὕτω καὶ νῦν, ἄγχι σχὼν κεφαλὴν ἵνα μὴ
πευθοίαθ' οἱ ἄλλοι.
(Vers. 70.) ὡς ἂν μὴ κολακεύειν δοκοίη ἀγεννῶς ἢ καὶ ἀφελὴς εἶναι διὰ
τὸ πολὺ τοῦ θαύματος, φησί.
φράζεο Νεστορίδη τῷ μῷ κεχαρισμένε θυμῷ, χαλκοῦ τε στεροπὴν καὶ
δώματα ἠχήεντα. χρυσοῦ τ'
ἠλέκτρου τὲ καὶ ἀργύρου ἠδ' ἐλέφαντος. ἃ δηλαδὴ τὸν τοῦ βασιλέως
Μενελάου δόμον ἐκόσμουν, τεχνι-
κῶς παρακείμενα. (Vers. 74.) εἶτα συγκρίνων, φησί. Ζηνός που τοιήδε γ'
Ὀλυμπίου ἔνδοθεν αὐλή.
Καὶ ὅρα ὡς τὸ ἶσον συνάγει ἐν τῇ συγκρίσει. οὐ γὰρ ἦν τὸ ἔλαττον
ἀποδοῦναι τοῖς τοῦ Διὸς δώμασιν,
ἔνθα καὶ τὸ ἶσον, αὔθαδες. διὸ καὶ ἔφη τὸ, Ζηνός που τοιήδε αὐλὴ, ἀντὶ
τοῦ ἴσως τοιαύτη ἐστίν.
θανόντος Πάριδος ἀγαγέσθαι τὴν Ἑλένην, ὡς τῶν περιλειφθέντων

ἀδελφῶν κρείττονα. ὃ καὶ Μενέ-
λαος δηλοῖ, θεοείκελον ὀνομάσας αὐτόν. οὐ γὰρ ἔχει κρύπτειν τὸ ἀληθές.
(Vers. 277.) Τὸ δὲ περί-
στειξας, ἀντὶ τοῦ περιῆλθες. περιώδευσας. Κοῖλον δὲ λόχον, ἀστείως εἶπε
τὸν δούρειον ἵππον. ἕτερος
μέντοι τολμηρῶς ἐθέλων φράζειν, καὶ βαθὺν δόλον προσεῖπεν ἂν αὐτόν.
καὶ Ἅιδου ἕρκος. καὶ εἴ τι
τοιοῦτον. ἀστείως δὲ καὶ Σοφοκλῆς, ὃς λέγεται ὕπουλον εἰπεῖν τὸν
δούρειον ἵππον, παρενεγκὼν αὐτὸ
ἐκ τοῦ σκωπτικῶς λεγομένου ὑπούλου ἤθους τοῦ κατ' ἄνθρωπον μὴ
ὑγιῶς ἔχοντα τοῦ τρόπου, ὡς
ἀπὸ ἑλκῶν ἃ δοκοῦντα ὑγιᾶσθαι, οὐκ εἰς παντελές φασι καθαρεύει. ἀλλὰ
δηλαδὴ ὑπὸ τὴν προφαινο-
μένην οὐλὴν, κακόν τι κρύπτει ὁ δὲ τοιοῦτος ὕπουλος, καὶ σκοτομήδης
ὑπὸ τῶν παλαιῶν σκώπτεται.
καὶ χθόνιος, ὡς διὰ δόλον στυγνὸς ὢν καὶ κατηφής. καὶ σκοτοιβόρος, ὡς
ὑπὸ σκότῳ βιβρώσκων τὸν
πολεμούμενον. αὐτὸ μέντοι, δύναταί ποτε δηλῶσαι καὶ τὸν κρύφα
μονοφαγοῦντα. ἵνα ᾖ τότε αὐτὸς,
συζυγῶν τῇ παρ' Ἡσιόδῳ δειπνολόχῳ γυναικί. ἀναλογία δὲ πάντως τοῦ
σκοτοιβόρος, πρὸς τὸ ὁδοιπό-
789
ρος, ὁδοιδόκος, καὶ τὰ ὅμοια. (Vers. 279.) Ἐν δὲ τῷ, πάντων Ἀργείων, ἢ

ἔοικε παρέλκειν τὸ
πάντων διὰ τὸ καὶ ἀπίθανον καὶ ἀδύνατον εἶναι τὸ λεγόμενον. ἢ καὶ
ἄλλως πάντας Ἀργείους κἀνταῦθα
λέγει, οὓς καὶ ἀνωτέρω εἶπεν ἐν τῷ. ἐνήμεθα πάντες ἄριστοι καὶ
κατωτέρω δὲ ἐν τῷ, ἔνθ' ἄλλοι μὲν
πάντες ἀκὴν ἔσαν. ἔχει δέ τι καὶ ἀμφίβολον ὁ τόπος οὗτος. οὐ γὰρ μόνον
δύναται νοεῖσθαι φωνὴ
ὁμοία ταῖς ἀλόχοις πάντων Ἀργείων, ἀλλὰ καὶ ἄλλως, ὅτι ὠνόμαζες
ἀρίστους πάντων Ἀργείων. Ἐν
τούτοις δὲ, ὅρα τὸ ἀλόχοισιν, ἁπλοϊκῶς ὡς ἐν σχεδιασμῷ ῥηθέν.
ἐσκεμμένως γὰρ εἰπεῖν, οὐκ ἀλόχοις
φωνὴν ἤϊσκεν ἡ Ἑλένη, ἀλλὰ πάντως ταῖς τῶν Ἑλληνικῶν ἀλόχων
φωναῖς.
τῷ μέλλοντι βραχεῖαν παράληξιν εἰς μακρὰν, ὃ γίνεται ἐν τῷ καλήσω, ἀφ'

οὗ ὁ ἐν τῇ Ἰλιάδι Καλήτωρ,
καὶ ἐν τῷ ἐπαινήσω καὶ νεικήσω καὶ τοῖς λοιποῖς ὧν δαψιλὴς ἡ χρῆσις,
ἔτι δὲ καὶ ἐν τῇ τῶν περισπωμέ-
νων δευτέρᾳ συζυγίᾳ πῇ μὲν ὁ μέλλων τὸ τοῦ θέματος παραλῆγον α
τηρεῖ, ὡς ἐν τῷ γελάω γελάσω, πῇ
δὲ εἰς τέλειον μακρὸν τρέπει ὡς ἐν τῷ βοάω βοήσω, οὕτω καὶ ἐπὶ τῆς
περισπωμένης τρίτης γίνεται συζυ-
γίας. καὶ τὸ μὲν ὀμόω τὸ ὀμνύω καὶ ἀρόω τὸ ἀροτριῶ καὶ ὀνόω τὸ
μέμφομαι καὶ βόω τὸ τρέφω προσλήψει
τοῦ σίγμα φυλάσσουσι τὸ παραλῆγον ο ἐν τῷ ὀμόσω ἀρόσω ὀνόσω
βόσω, ἐξ οὗ καὶ τὸ βόσκω καὶ ἡ βόσις
καὶ ἡ βότειρα, τὴν παραλήγουσαν τοῦ ἐντελοῦς ἐνεστῶτος φυλάσσουσι.
τὸ μέντοι χρυσόω χρυσώσω καὶ
τὰ λοιπὰ ὅλα τὰ πρὸς αὐτὸ ἐξέτειναν τὸ ἀνάλογον ο εἰς ω μέγα. καὶ
κατεκράτησεν ἡ τοιαύτη γραφὴ ἐν
τῇ συνηθείᾳ, ὥς περ καὶ τῶν εἰς ως μετοχῶν ὀξυτόνων ἀπαλλαττομένων
τοῦ ω μεγάλου ἐν ταῖς πλαγίαις,
οἷον ἐν τῷ ἑστηκὼς ἑστηκότος, τεθνηκὼς τεθνηκότος καὶ τοῖς ἄλλοις
ὅλοις. μόνα κοινότερον τὸ ἑστῶτος
βεβῶτος γεγῶτος τεθνεῶτος ἐφύλαξαν τὸ ω τῆς εὐθείας καὶ ἐν τῇ γενικῇ
πρὸς ἐνθύμιον ἀναλογίαν τοῦ
γέλως γέλωτος, ἱδρὼς ἱδρῶτος καὶ τῶν ὁμοίων. οὕτω καὶ τὰ δεύτερα
παθητικὰ πρόσωπα τῶν εἰς μαι
ληγόντων ῥημάτων, ὁποῖον τὸ τύπτομαι τύπτῃ καὶ τὰ λοιπὰ ὅλα, κατὰ
790
τὴν παλαιὰν Ἀτθίδα διὰ τῆς

ει διφθόγγου γραφόμενα, ὡς καὶ ἐν τοῖς τοῦ κωμικοῦ πέφῃνεν, οἱ
ὕστερον Ἀττικοὶ γράψαντες διὰ
τοῦ η σὺν τῷ ἰῶτα προσγεγραμμένῳ ἀφῆκαν σώζεσθαι ἐν γραφῇ τῇ διὰ
τῆς ει διφθόγγου χάριν παλαιᾶς
ἐνθυμήσεως τὸ βούλομαι βούλει, οἴομαι οἴει, ὄψομαι ὄψει, καὶ ἔομαι ἔει
καὶ κατὰ κρᾶσιν εἶ. εἰ δὲ
ὁ βώτωρ καὶ ἡ βωτιάνειρα, χρὴ γὰρ ἀνακάμψαι τι βραχὺ ἐς τὰ πρὸ
ὀλίγων, διὰ τοῦ ω μεγάλου γράφε-
ται, λογιστέον ὅτι ταῦτα ὑπομιμνήσκουσιν ἐγχωρεῖν καὶ τὸ βῶ βώσω
ἐκταθῆναι εἰς ω μέγα καὶ τὰ ἄλλα.
οὐ μὴν τὸ αὐτὸ βούλεται καὶ ὁ βοτήρ. (Vers. 297.) Ὅτι βίαν δηλοῖ τὸ, ἦ
μάλα δή με
ἀντίον ἐν ᾧ τυλίσσεται τὸ ὑφαινόμενον, καὶ τοὺς ἱστόποδας καὶ τὰ ἐπ'

αὐτοῖς. (Vers. 108.) Ταυ-
τὸν δὲ ἐν τούτοις τὸ λάϊνοι καὶ τὸ λίθεοι, μετουσιαστικὰ γὰρ καὶ
ἀμφότερα. Ἁλιπόρφυρα δὲ φάρεα
τὰ πορφύροντα δίκην ἁλὸς, ἢ τὰ ἁλουργά. (Vers. 109.) Τὸ δὲ ὕδατα
αἰενάοντα ἐν ἑνὶ μέρει λόγου
γράφεται καὶ δι' ἑνὸς ν, διὰ τὸ μέτρον. φέρεται δ' ἔν τισι καὶ ἀενάοντα
κατ' ἔκτασιν τῆς ἀρχούσης,
πρὸς ὁμοιότητα τοῦ ἀκάματος καὶ ἀθάνατος καὶ τῶν ὁμοίων ὅσα
τριβράχεα. (Vers. 110.) Τὸ δὲ πρὸς
Βορέαο καὶ πρὸς Νότου ἐλλέλειπται. τὸ γὰρ πλῆρες πρὸς μέρος Βοῤῥᾶ
καὶ πρὸς μέρος Νότου. Ἐκ δὲ
τοῦ καταιβαταὶ παρῆκται καὶ ὁ καταιβάτης ἢ Ζεὺς ἢ κεραυνός. (Vers.
111.) Τὸ δὲ θεώτεραι, πρω-
τότυπόν ἐστι τοῦ θειότεραι, οὗ ἑρμηνεία τὸ, οὐδέ τι κείνῃ ἄνδρες
ἐσέρχονται καὶ μάλιστα τὸ,
(Vers. 112.) ἀλλ' ἀθανάτων ὁδός ἐστιν. ὃ δίχα ἐκθλίψεως γραφὲν
λῃστρικῷ ποτὲ προσαρμόσει
τόπῳ, οὐκ ἀπροσφυῶς ἂν λεχθησομένῳ, θανάτων ὁδῷ οὐ μὴν ἀνδρῶν.
(Vers. 111.) Τὸ δὲ ἐκείνῃ
ἐπίῤῥημά ἐστιν ἶσον τῷ, ἐκεῖσε, καὶ κεῖται ὑπὸ ἀναλογίαν τοῦ ἄλλῃ καὶ
ταύτῃ καὶ τῶν ὁμοίων.
(Vers. 113.) Ὅτι εἰς τὸν Ἰθακήσιον λιμένα οἱ Φαίακες εἰσέλασαν πρὶν
εἰδότες. πότε δὲ εἰδότες ἢ πῶς,
οὔ φησιν ὁ ποιητὴς, ἀλλ' ἀφίησι νοεῖν, ὅτι οἴδασιν, ὡς εἰκὸς, Φαίακες
Κερκυραῖοι ὄντες Ἰθακησίοις
γείτονες. τοῦ γὰρ ἐκτοπισμοῦ πλάσματος ὄντος ἀληθές ἐστι τῆς κατὰ
791
Φαιακίαν Κεφαλληνίας οὐ πολὺ

ἀπέχειν τὴν Ἰθάκην, στενὸν καὶ μετέωρον ἔχουσαν λιμένα, καλούμενόν,
φασι, Φόρκυνα, καὶ αἰγια-
λόν τινα ἐν ᾧ νυμφῶν ἱερὸν ἄντρον. Σημείωσαι δὲ καὶ ὅτι τὸ εἰπεῖν ὡς
ἴσασιν αἱ Φαιακικαὶ νῆες τὰς
ἑκάστων πόλεις, τοῦτ' ἦν τὸ τοὺς ναύτας Φαίακας εἰδέναι ὅποι πλέουσι.
καὶ ὅτι πάνυ
κατὰ τὸν ποιητὴν χρήματα εἶναι αὐτὰ, ἐφ' ὧν οἰκεῖον εἰπεῖν τὸ πολλά.
(Vers. 149.) Τὸ δὲ περικαλ-
λέα νῆα, ἐνδείκνυται καὶ μιλτοπαρῄους καὶ ἄλλως δέ γε εὐπροσώπους
εἶναι τὰς τῶν Φαιάκων νῆας.
(Vers. 152.) Τὸ δὲ καλύψαι, καὶ νῦν ἀντὶ τοῦ ἐπιθεῖναι, σκεπάσαι,
καταπετάσαι, ἐπικαταστρέψαι, ὡς
ἐκ μεταφορᾶς νέφους ἢ λίνου ἢ τοιούτου τινός· οὐκ ἐπὶ πανωλεθρίᾳ
μέντοι ἀλλ' ἐκπλήξει, ὡς δηλοῖ ὁ ποιη-
τὴς, ἵνα μηκέτι τὰ αὐτὰ ποιῶσι. (Vers. 154) Τὸ δὲ ἐμῷ θυμῷ δοκεῖ εἶναι
ἄριστα, ἐπιεικῶς εἴρηται,
τὸ μέντοι σεμνότερον ἦν εἰπεῖν ὡς ἔστιν ἄριστα ἤγουν ἄριστον. (Vers.
156.) Τὸ δὲ θεῖναι λίθον νηῒ
θοῇ ἴκελον, ἁρμόζει ἐπὶ δυσκινήτου νηὸς, ὅτε καὶ οἱ αὐτῆς ναῦται
ἀστείως ἂν ἀργοναῦται λέγοιντο.
ἀκολούθως δὲ καὶ ἀργὼ λέγοιτ' ἂν ἡ τοιαύτη ναῦς. (Vers. 162.) Ἐν δὲ τῷ
ῥίμφα διωκομένη, ὅρα τὴν
τῶν Ὁμηρικῶν ἐπίχυσιν λέξεων. οὐ μόνον γὰρ ὡς προεγράφη
σπερχομένη ναῦς καὶ ἐπειγομένη χερσὶν
ἐρετάων, ἀλλὰ καὶ διωκομένη, ὅ ἐστι κατὰ σπουδὴν θέουσα, μετ' ὀλίγα
δὲ καὶ ἐλαυνομένη. (Vers. 163.)
Τὸ δὲ ἐῤῥίζωσε, πιθανότης ἐστὶ τοῦ μὴ καὶ βυθισθῆναι τὴν ναῦν.
πιθαναλογία δέ τις βραχεῖα τῆς
ῥιζώσεως τὸ, ἐγγύθι γαίης. ἐν γὰρ βάθει ῥαισθείσης οὐκ ἦν πιθανὸν
τηλικαύτην ῥίζωσιν ὑποβληθῆ-
ναι αὐτῇ. (Vers. 164.) Χεὶρ δὲ καταπρηνὴς ἡ κατεστραμμένη, ὥς φασιν οἱ
παλαιοὶ, ἡ κατὰ τὸ θέναρ
δηλαδὴ πλήξασα. (Vers. 167.) Ἡ δὲ ῥηθεῖσα ἠθοποιΐα ἡ ἐκ τοῦ λαοῦ
στενὴ κἀνταῦθα· δίστιχος γάρ.
εἴωθε γὰρ ὁ ποιητὴς, ὡς πολλαχοῦ τῶν αὐτοῦ ποιήσεων φαίνεται,
στενολεσχεῖν τὰς ἐκ κοινοῦ ἠθοποιΐας
κατὰ τὸ εἰκός. (Vers. 172.) Τὸ δὲ παλαίφατα θέσφατα, πάρισον μέν ἐστι
σχῆμα ἐπαινετόν. δηλοῖ
792
δὲ παλαίτατον χρησμόν. (Vers. 182.) Ταῦροι δὲ κεκριμένοι οἱ ἐπίλεκτοι.

τοιαῦτα γὰρ ἔδει θύεσθαι.
(Vers. 183.) Τὸ δὲ περίμηκες, ὃ μέγα φθάσας εἶπε, ταυτόν ἐστι τῷ
περιμήκετον. Ἰστέον δὲ καὶ ὅτι
τὰ ῥηθέντα θέσφατα ἐνταῦθα μὲν καιρίως κεῖται ἀναμνήσεως ἕνεκα
παλαιοῦ γενομένου μαντεύματος
διὰ τὴν ἀπολίθωσιν τῆς νηός. ἐν δέ γε τῇ θ ῥαψῳδίᾳ ἐντεῦθεν μετάκεινται
οὐκ ὀρθῶς, καθὰ δοκεῖ τοῖς παλαιοῖς. ὁ γὰρ ἐκεῖ μεμνημένος Ἀλκίνοος,
τοιούτου χρησμοῦ φόβον αὐτῷ δεινὸν ἐπισείοντος, πῶς
(Vers. 316.) Ἔτι ὁ ὑποβολιμαῖος οὗτος Κρητικὸς καὶ Φείδωνά τινα

ἱστορεῖ Θεσπρωτῶν βασιλέα, ὃς
αὐτὸν δῆθεν περιεσώσατο αἴθρῳ καὶ καμάτῳ δεδμημένον, παρελκύσας
ταῦτα ἐκ τῶν κατὰ τὴν Φαια-
κίαν. ἔνθα καὶ τὴν ἑῴαν στίβην ἐδεδίει καὶ τὸ ἐκεῖθεν ψύχος, ὃ ἐνταῦθα
διὰ τοῦ αἴθρου ὑποδηλοῖ. εἰ
δὲ φιλόξενοι καὶ μεγαλόδωροι ἐκεῖσε οἱ Φαίακες, ἀλλ' ἐνταῦθα ὁ
Θεσπρωτῶν βασιλεὺς Φείδων ἀστείως
λέγεται οἷα ὀλίγα τινὰ δοὺς τούτῳ, χλαῖναν δηλαδὴ καὶ χιτῶνα. (Vers.
318.) χώρα δὲ καὶ πόλις
ἡ Θεσπρωτία περὶ τὰ ἔσχατα Θετταλίας. ἀρσενικοῦ δὲ γένους ὁ ῥηθεὶς
αἶθρος. ὡς γὰρ πύλη πύλος,
οἷον, πύλῳ ἐν νεκύεσσι, καὶ ὠνὴ ὦνος, ὡς τὸ, ἄσπετον ὦνον ἕλοιτο, καὶ
χολὴ χόλος, οὕτω καὶ αἴθρη
αἶθρος. ἐξ οὗ αἰθρηγενέτης. (Vers. 315.) κεῖται δ' ἐνταῦθα καὶ κῦμα
κυλίνδον ἐπ' αὐτοῦ τοῦ κύματος.
ὡς γὰρ ἄνεμος λέγεται κῦμα κυλίνδειν, οὕτω καὶ κῦμα κυλίνδον ἐστὶ τὸ
κυμαινόμενον. (Vers. 317.)
Ἔστι δ' ἐν τούτοις καὶ τὸ ἀπριάτην ὡς ἐπίῤῥημα, δηλοῦν τὸ δίχα τοῦ
πρίασθαι, ἵνα ᾖ ἀντὶ τοῦ προῖκα,
κατὰ ἀναλογίαν τοῦ ἄντην καὶ μάτην. ἴσως δὲ καὶ ὡς ὄνομα. φησὶ γάρ·
ἔνθα με κομίσατο ἀπριά-
την. ἐν δέ γε τῇ Ἰλιάδι ληφθεῖσα καὶ ὡς ὄνομα ἡ τοιαύτη λέξις θηλυκοῦ
γένους ἦν. (Vers. 321.)
Κεῖται δ' ἐν τούτοις καὶ τὸ πυθόμην μετὰ γενικῆς, οἷον· ἔνθ' Ὀδυσσῆος
ἐγὼ πυθόμην, ὁμοίως τῷ,
πυνθανόμην Ἰθάκης. (Vers. 327.) ποιεῖται δὲ μνήμην καὶ Δωδώνης
πόλεως Θεσπρωτικῆς ποτὲ, εἰ καὶ
ὕστερον ὑπὸ Μολοττοῖς, φασὶν, ἐγένετο. καὶ τὴν ἐκεῖσε μαντικὴν δρῦν
ἐκλαλεῖ, εἰπών· τὸν δ' ἐς Δωδώνην
793
φάτο βήμεναι, ὄφρα θεοῖο ἐκ δρυὸς ὑψικόμοιο Διὸς βουλὴν ἐπακούσῃ,

περὶ ἧς καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς κεῖται.
Ἱερὰ δὲ κατὰ τὸν γεωγράφον δρῦς τιμᾶται ἐν Δωδώνῃ, ἀρχαιότατον
ὑποληφθεῖσα φυτὸν καὶ πρῶτον
τροφὴν ἀνθρώποις παρασχόν. ὁ δ' αὐτὸς καὶ εἰς τὰς ἐκεῖ λεγομένας
μαντικὰς πελείας
(Vers. 469.) ὁμοίου δὲ ἤθους καὶ τὸ, τρία ἄλεισα κατακρύψασα ὑπὸ
κόλπῳ ἔκφερεν. ἔνθα τὸ μὲν ὑπὸ
κόλπῳ Ἀττικῶς συντέτακται, ὡς εἴρηται, ὁμοίως τῷ, ὑπὸ διδασκάλῳ
εἶναι, καὶ ὑπὸ στρατηγῷ τάττε-
σθαι, καὶ τοῖς ὁμοίοις. (Vers. 470.) Τὸ δὲ ἔκφερεν ἀντὶ τοῦ ἐξεφόρησε.
καὶ παρασημαντέον εὐχρή-
στως ἐνταῦθα, ὅτι τὸ φέρω καὶ τὰ ἐξ αὐτοῦ χύμα πολὺ προΐενται λέξεων
ῥητορικῶν, κολλώμενα ταῖς
ὅλαις προθέσεσιν. ἐξ ἐκείνων γὰρ σὺν ἑτέροις πολλοῖς πρόεισιν ὁ
ἐμφερὴς, ἤγουν ὅμοιος, καὶ τὰ ἐξ
αὐτοῦ, καὶ τὸ εἰσφέρειν, ὃ κοινότερον εἰσοδιάζειν λέγεται, καὶ ἡ εἰσφορὰ,
καὶ ἡ δημοσία συνεισφορὰ,
καὶ τὸ ὡς ἐῤῥέθη ἐκφέρειν, ὃ καὶ ἐπὶ τοῦ θάπτειν ἔστιν ὅτε λέγεται. ὅθεν
καὶ ἐκφορὰ ἡ ταφή. ἐκφέρει
δέ τις καὶ μυστήριον, ὅ περ ἐχρῆν εἶναι ἀνέκφορον, ταυτὸν δ' εἰπεῖν,
ἀνέξοιστον. ἐκεῖθεν καὶ τὸ συμ-
φέρον, ὅ πέρ ἐστι συνοῖσον, καὶ τὸ σύμφορον, καὶ μέση λέξις ἡ συμφορὰ,
καὶ προσφέρειν καὶ τὸ ἀπ'
αὐτῆς πρόσφορον· καὶ ἡ προσφορά. τοιαύτης δὲ ἀναλογίας καὶ τὸ
προφέρειν καὶ ἡ προφορά. ἐξ
ἐκείνων γίνεται καὶ ἀναφέρειν καὶ ἡ ἀπ' αὐτοῦ ἀναφορὰ, καὶ τὸ ἄλλως
ἀναφέρειν ἀπὸ μανίας ἢ κάρου,
ὃ ταυτόν ἐστι τῷ ἐγρηγορέναι, ᾧ ἐναντίον τὸ καταφέρεσθαι, οὗ τὸ
ἐνεργητικὸν ἔχει ποτὲ καὶ ψόγον, ὡς
ἐν τῷ καταφερὴς, ὅ πέρ ἐστι λάγνος. καὶ μὴν καταφέρεταί τίς τινος καὶ
ὡς κατήγορος, ὅθεν καὶ
καταφορὰ ἡ ἐν κατηγορίᾳ τάσις, καὶ καταφορικὸς λόγος ὁ ὡς εἰπεῖν
τοπικός. ὁμοίας ἀρχῆς καὶ τὸ δια-
φέρειν καὶ τὸ διαφέρεσθαι ἤγουν ἐναντιοῦσθαι, ὅθεν καὶ διάφορος οὐ
μόνον τὸ κοινὸν, ἀλλὰ καὶ
ὁ ἐχθρὸς, καθ' ὃ Φίλιππος διάφορος τῷ πατρὶ Ἀμύντᾳ λέγεται, καὶ
διαφορὰ οὐ μόνον ἡ ἑτεροιότης,
ἀλλὰ καὶ ἡ μάχη. τῶν τοιούτων ἐστὶ καὶ τὸ μεταφέρειν καὶ ἡ ῥητορικὴ
μεταφορὰ ἤτοι τροπὴ καὶ ὁ με-
794
ταφορικὸς λόγος καὶ τὸ παραφέρειν καὶ ὁ ἀπ' αὐτοῦ παράφορος ὡς μὴ

φρενήρης, οὗ τὸ πάθος παρα-
φορὰ, καὶ τὸ ἀντιφέρεσθαι καὶ ἀντιφερίζειν ἐπὶ ἐναντιώσεως καὶ ἡ
ἐπιφορὰ ἡ αὐτὴ οὖσα τῇ εἰρημένῃ
καταφορᾷ, ὡς καὶ ὁ ἐπιφορικὸς λόγος ὁ αὐτὸς τῷ καταφορικῷ καὶ τὸ
περιφερὲς ἐπὶ στρογγυλότητος καὶ
Ευστάθιος. Σχόλια στον Διονύσιο περιηγητή . orbis descriptionem

Sec.254, line 24
ἀρχὴν ἡ πόλις ἐμελετᾶτο κτισθῆναι καὶ διεγράφετο,

γῆν μὲν μὴ εἶναι πρόχειρον λευκὴν, ἧς χρεία ἦν τῇ
διαγραφῇ κατὰ τὸ σύνηθες, ἀλφίτοις δὲ διαγραφῆναι
αὐτὴν, καὶ ὄρνιθας καταπτάντας ἀφαρπάζειν τὰ ἄλ-
φιτα· ὃ σύμβολον δόξαι τηνικαῦτα αἴσιον τοῖς περὶ τὸν
Ἀλέξανδρον, ὅτι δηλαδὴ πολλῶν ἡ πόλις τροφὸς γενή-
σεται. Λέγεται δὲ καὶ πόλις ποτὲ κληθῆναι κατ' ἐξο-
χὴν, ὡς νῦν ἡ Κωνσταντίνου πόλις, καὶ ὡς αἱ Ἀθῆναί
ποτε ἄστυ. Ἰστέον δὲ ὅτι τοῦ Μακεδών ἐκτείνας οὗ-
τος τὴν παραλήγουσαν Μακηδών εἶπεν ἐν τῷ Μακη-
δόνιον πτολίεθρον, οὐκ ἔξω ἀναλογίας λέγων. Οὕτω
γὰρ καὶ ἄλλα πολλὰ τῶν κυρίων εἰς δων ὀξυτόνων
ὀνομάτων τῷ η παραλήγεται, ὡς καὶ ὁ Σαρπηδών.
Ἦν δὲ καὶ ὁ Μακεδὼν ἡγεμών ποτε τῆς ὁμωνύμου χώ-
ρας, ἥτις καὶ Ἠμαθία πρότερον ἐκαλεῖτο. Ὅρα δὲ
ὅτι παρέφρασε τὴν Ἀλεξάνδρειαν, οὐκ αὐτὸ τοῦτο
εἰπὼν ὅπερ καλεῖται, ἀλλὰ Μακεδόνιον ὀνομάσας πτο-
λίεθρον, ὡς ἂν εἰς μνήμην ἱστορίας ἀγάγῃ τὸν ἀκρο-
ατήν. Οὕτω καὶ τὸ Πηλούσιον κατωτέρω Πηλέως
ὁμώνυμον πόλιν ἐρεῖ. Ἐκεῖνο δὲ καὶ τρόπον ἔχει
ποιητικὸν ἄλλον, τὴν ἐτυμολογίαν συνήθη καὶ αὐτὴν
Ευστάθιος. Σχόλια στον Διονύσιο περιηγητή . orbis descriptionem

Sec.376, line 16
ὁ εἰπὼν ὅτι ἐν Ῥώμῃ τὰς ἐχίδνας θηρεύουσιν, οὓς ὀνο-

μάζουσι Μαρσούς.
Ὅτι ἡ Τάρας, ἡ καὶ Ταρεντὸς, ἐγγὺς κεῖται ἁλὸς,
ὅθεν Ἴκκος ἦν ὁ Ταραντῖνος ἰατρὸς, ὃς ἐπὶ βίου εὐτε-
λείᾳ εἰς παροιμίαν κεῖται τὴν λέγουσαν «Ἴκκου δεῖ-
πνον» ἐπὶ τῶν ἀπερίττως δειπνούντων. Ἐκεῖθεν δὲ
καὶ Ῥίνθων ἦν ὁ ἐπικαλούμενος φλύαξ, ἤγουν φλύαρος,
795
ὑποκοριστικῶς, ὡς τὰ τραγικὰ εἰς γελοῖα μεταρρυθμί-

ζων καὶ παίζων ἐν οὐ παικτοῖς, ἀλλὰ φλυαρῶν ἄντικρυς. Ἐλέγετο δὲ καὶ
ἀρσενικῶς ὁ Τάρας ἐξ ἀναλογίας· οὐδὲν γὰρ ἔστιν εἰς ρας βαρύτονον
θηλυκόν.
Ἐπεχωρίασε δέ ποτε αὐτόθι ἡ ἐνόπλιος ἱππηλασία,
ὅθεν ταραντινίζειν ἐλέγετο τὸ τὴν ἐνόπλιον καὶ εἰς
μάχας χρήσιμον ἱππασίαν ποιεῖσθαι. Ὠνόμασται δὲ
ἡ πόλις ἀπό τινος ἥρωος Τάραντος. Ἔσχε δὲ καὶ
Λακεδαιμονίων ἀποικίαν· διὸ καὶ λέγει ὁ Διονύσιος,
ὅτι Ἀμυκλαίων αὐτὴν ἐπολίσατο καρτερὸς Ἄρης, του-
τέστι Λακώνων, ὧν μέρος αἱ Ἀμύκλαι. Λακεδαιμό-
νιοι γὰρ συνεχῶς ἀφισταμένοις τοῖς ὑπ' αὐτοὺς Μες-
σηνίοις ἐπιστρατεύσαντες ὡρκωμότησαν μὴ μὴν ὑπο
Ησύχιος. Lexicon (Α – Ο) Alphabetic letter alpha, entry 4417, line 1
(2. Paral. 32,5)vg

†ἀναλῆσαι· ἀνατρέψαι
ἀναλθές· ἀνίατον. ἀνυγίαστον. ἀναίσθητον
ἀναλίγκιον· ἀνόμοιον
ἄναλλα κάταλλα· ἄνω καὶ κάτω
*ἀναλκές· ἀδύναμον vg ἀσθενές vgAn
*ἀναλκής· ἄνανδρος AP ἀσθενής P
ἀνάλκιδα· ἀσθενῆ (Θ 153 ..)
*ἀναλλοίωτον· ἄτρεπτον, τὸ μὴ ἀλλοιούμενον vgA ὅ ἐστι ἄλλο
ἐξ ἄλλου γινόμενον A
*ἀναλογάδην· κατ' ἀναλογίαν A
*ἀναλογίαν· κατὰ μέτρον ἢ κανόνα (Rom. 12,6) A
*ἀναλόγως· ἴσως vg
[ἀνάλογος· ἰσχυρός]
ἄναλτον· ἀναυξές, τουτέστιν ἱκανόν. ἢ ἀπλήρωτον (ρ 228)
παρὰ τὴν ἄλσιν.
Ησύχιος. Lexicon (Α – Ο) Alphabetic letter alpha, entry 4418, line 1
†ἀναλῆσαι· ἀνατρέψαι
ἀναλθές· ἀνίατον. ἀνυγίαστον. ἀναίσθητον
ἀναλίγκιον· ἀνόμοιον
ἄναλλα κάταλλα· ἄνω καὶ κάτω
*ἀναλκές· ἀδύναμον vg ἀσθενές vgAn
796
*ἀναλκής· ἄνανδρος AP ἀσθενής P

ἀνάλκιδα· ἀσθενῆ (Θ 153 ..)
*ἀναλλοίωτον· ἄτρεπτον, τὸ μὴ ἀλλοιούμενον vgA ὅ ἐστι ἄλλο
ἐξ ἄλλου γινόμενον A
*ἀναλογάδην· κατ' ἀναλογίαν A
*ἀναλογίαν· κατὰ μέτρον ἢ κανόνα (Rom. 12,6) A
*ἀναλόγως· ἴσως vg
[ἀνάλογος· ἰσχυρός]
ἄναλτον· ἀναυξές, τουτέστιν ἱκανόν. ἢ ἀπλήρωτον (ρ 228)
παρὰ τὴν ἄλσιν.
ἀναλύζων· ἀνανύττων
ἀναλῦσαι· τὸ βεβλαμμένον τινὰ δι' ἐπῳδῆς ἀπαλλάξαι (Men.
fr. 213)
Anthemius Math., Mech., Περὶ παραδόξων μηχανημάτων

P. 50, line 21
παραγίνονται. τὸ αὐτὸ δὴ ποιοῦντες

καὶ ἕτερα πέριξ περιτιθέντες τῶν εἰρη-
μένων ἔσοπτρα καὶ δυνάμενα νεύειν
ἐπὶ τὸ μέσον καὶ τὰς ἀπ' αὐτῶν ἀκ-
τῖνας εἰς τὸ αὐτὸ συναγάγωμεν, ὥστε συναγομένας ἁπάσας
κατὰ τὸν εἰρημένον τρόπον τὴν ἔξαψιν ἐν τῷ δοθέντι τόπῳ
ποιῆσαι.
δʹ. κάλλιον δὲ ἡ αὐτὴ ἔξαψις γενήσεται, εἰ τέτρασιν ἢ καὶ
πέντε ἐσόπτροις δοθείη τὰ τοιαῦτα πυρία ἀνὰ ἑπτὰ ὄντα τὸν
ἀριθμὸν καὶ ἀφεστῶσι σύμμετρον ἀλλήλων διάστημα κατ'
ἀναλογίαν τοῦ τῆς ἐξάψεως διαστήματος, ὥστε τὰς ἀκτῖνας
τὰς ἀπ' αὐτῶν τεμνούσας ἀλλήλας πλέον δύνασθαι ποιεῖν
τὴν εἰρημένην ἐκπύρωσιν· ἐν ἑνὶ γὰρ τόπῳ τῶν ἐσόπτρων
ὄντων κατ' ὀξυτάτας γωνίας αἱ ἀνακλάσεις ἀλλήλας τέμνουσιν,
ὥστε σχεδὸν πάντα τὸν περὶ τὸν ἄξονα τόπον θερμαινόμενον
διαπυροῦσθαι καὶ μὴ πρὸς τὸ δοθὲν καὶ μόνον σημεῖον
γίνεσθαι τὴν ἐκπύρωσιν. δύναται δὲ διὰ τῆς τῶν αὐτῶν ἐπι-
πέδων ἐσόπτρων κατασκευῆς καὶ τὴν τῶν πολεμίων ἀμαυ-
ροῦσθαι ὄψιν, ὡς μὴ καθορᾶν, ὅπου βαδίζουσιν, εἰ ἐπέρ-
χονται τῶν τοιούτων κατόπτρων ἐπιπέδων ἔχοντες τὰς κατα-
σκευὰς πηγνυμένων τε ἐν τοῖς ὑπεράνω μέρεσιν τῶν ἀσπίδων
Θεοδώρετος. Quaestiones et responsiones ad orthodoxos [Dub.]

P. 19, line 15
797
σιν ἔχων, καὶ εἷς καλεῖται καὶ ἀπερίγραφος, τοσαύτης καὶ τοιαύτης
οὔσης τῆς τῶν ὑποστάσεων αὐτοῦ, εἴτουν τῶν προσώπων, δια-
κρίσεώς τε καὶ διαιρέσεως;
Ἀπόκρισις. Τὸ ἰῶτα καὶ τὸ πῖ κατ' οὐσίαν ἀλλήλων οὐδὲν
διαφέρουσι· γραμμὴ γὰρ ὑπάρχει ἑκάτερον, γραμμὴ δὲ γραμμῆς
οὐδὲν διαφέρει· διαφέρει δὲ τὸ ἰῶτα τοῦ πῖ τῇ τοιᾷδε θέσει.
καθ' ἣν ἐκεῖνο μὲν ἰῶτα, τοῦτο δὲ πῖ ὑπάρχει. καὶ τὸ μὲν πῖ.
εἰ γραμμή ἐστιν, ἕν ἐστιν· εἰ δὲ πῖ ἐστι, τριάς ἐστι καὶ σύνθετον καὶ
γενητόν· κατὰ μέρος γὰρ καὶ χρονικῇ παρατάσει τὸ εἶναι πῖ ὑπέστη
ὑπὸ τοῦ συντεθεικότος αὐτὸ καὶ πεποιηκότος. χρὴ οὖν τὸν κατά
τινα φυσικὴν ἀναλογίαν θεωρεῖν βουλόμενον τὸν ὑπὲρ τὴν φύσιν
ὄντα, ἐκεῖνα μόνα λαβεῖν ἐκ τῆς ἀναλογίας, τὰ ἁρμόττοντα τῷ
διὰ τῆς ἀναλογίας θεωρουμένῳ. οἷον τὸ ἓν καὶ τὸ τρεῖς πρόσεστι
τῷ πῖ γενητῶς τε καὶ συνθέτως, τῷ δὲ θεῷ ἀγενήτως τε καὶ
ἀσυνθέτως· ὁ γὰρ μὴ ἔχων τὸν πεποιηκότα καὶ συντεθεικότα.
οὔτε γενητός ἐστιν οὔτε σύνθετος· διὸ ἐπὶ μὲν θεοῦ τὴν ἀίδιον
λέγομεν συνύπαρξιν, οὐκέτι δὲ καὶ σύνθεσιν, ἐπὶ δὲ τοῦ πῖ τὴν
σύνθεσιν διὰ τὴν κατὰ μέρος αὐτοῦ γένεσιν. εἷς τοίνυν ἐστὶν ὁ
θεός, ἡ τριὰς τῇ μονάδι τῆς οὐσίας, χωρὶς πάσης κατὰ τοῦτο
διαιρέσεώς τε καὶ διακρίσεως, ὥσπερ ἓν τὸ πῖ τῇ μονάδι τῆς
γραμμῆς, χωρὶς πάσης κατὰ τοῦτο διαιρέσεώς τε καὶ διακρίσεως.

P. 19, line 16
οὔσης τῆς τῶν ὑποστάσεων αὐτοῦ, εἴτουν τῶν προσώπων, δια-

798
διαφορὰ δέ ἐστιν ἐν μὲν τῇ ἁγίᾳ τριάδι κατὰ τοὺς τρόπους τῆς
Θεοδώρετος. Quaestiones et responsiones ad orthodoxos [Dub.] P. 19,

line 17

διαφορὰ δέ ἐστιν ἐν μὲν τῇ ἁγίᾳ τριάδι κατὰ τοὺς τρόπους τῆς
τῶν ὑποστάσεων ὑπάρξεως, ἐν δὲ τῷ πῖ κατὰ τὴν ποιὰν θέσιν

P. 34, line 14
Ἐρώτησις. Εἰ ἐν τοῖς ἀλγοῦσι καὶ ἡδομένοις τὸ παθητὸν

διαδείκνυται, τούτου δὲ οἱ ἁμαρτωλοὶ κἀκείνου οἱ δίκαιοι ἐν τῇ
κρίσει μετέχουσι, πῶς ἀληθεύει ὁ λέγων ἀπάθειαν μετὰ τὴν ἀνά-
στασιν τοὺς ἀνθρώπους κομίζεσθαι;
Ἀπόκρισις. Ἀπαθεῖς λεγόμεθα ἀνστάντες, ὅτι ἀφ' ὧν
ἐσμεν κατὰ φύσιν, τροπὴν οὐ δεχόμεθα, οὔτε εἰς τὰ ἀντικείμενα
κατὰ τὸ ὂν καὶ μὴ ὄν, οὔτε εἰς τὰ ἐναντία κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ
799
ἧττον· οἷον, ἐκ τῆς χαρᾶς οὐ τρεπόμεθα εἰς λύπην, οὔτε χαίρο-

μεν ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἀγαθοῦ, ποτὲ μὲν μᾶλλον, ποτὲ δὲ ἧττον. κἂν
ἐπὶ μείζοσι μὲν ἀγαθοῖς μᾶλλον χαιρόμεθα, ἐπ' ἐλάττοσι δὲ ἧττον,
ἀλλὰ καὶ οὕτω κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν ἀγαθῶν μένει τὸ ποσὸν
τῆς χαρᾶς ἄτρεπτον. καὶ τοῦτο μὲν ἐπὶ τῶν εἰς ζωὴν ἀνισταμέ-
νων· ἐπὶ δὲ τῶν εἰς κρίσιν ἀνισταμένων ὁ αὐτὸς λόγος, ὅταν
ἀπαλλάττωνται, ὥσπερ τοῦ θανάτου, οὕτω καὶ τῆς κρίσεως· κατὰ
γὰρ τὸν σωτῆρα, τῶν ἀνισταμένων οἳ μὲν εἰς ζωὴν οἳ δὲ εἰς
κρίσιν ἀνίστανται.

line 5
Ἀπόκρισις. Τῆς τοῦ νοεῖν ὀξύτητος ἢ νωθρότητος αἰτίαν

ἀποδεδώκασί τινες τῶν τε στοιχείων, ἐξ ὧν σύγκειται τὰ ἡμέτερα
σώματα, τὴν εὐκρασίαν καὶ τὴν δυσκρασίαν καὶ τῶν ὀργανικῶν
μορίων τὴν συμμετρίαν καὶ τὴν ἀσυμμετρίαν, καὶ δοκοῦσιν ὀρθῶς
ἀποδεδωκέναι τὰς τούτων αἰτίας· εἰσὶ γάρ τινες ἐν μὲν τῇ νεότητι
γεννητικοί τε καὶ ἐπινοητικοί, ὀξεῖς νοημάτων τυγχάνοντες, ἐν δὲ
τῷ γήρει εἰς τὸ ἐναντίον μεταβαλλόμενοι γίνονται περὶ τὸ νοεῖν
ἀργοί. ἔστι δὲ τοῦτο σημεῖον τοῦ τὴν εὐκρασίαν τε καὶ δυσκρα-
σίαν εἶναι αἰτίαν τῆς τοιαύτης μεταβολῆς. ὡσαύτως δὲ καὶ οἱ λίαν
μεγαλοκέφαλοι, οἱ λεγόμενοι βαρυκέφαλοι, καὶ οἱ ἄγαν μικροκέ-
φαλοι, διὰ τὸ μὴ σῴζειν σύμμετρον ἀναλογίαν πρὸς τὰ ἄλλα
μέρη τοῦ σώματος, διὰ τὴν ὑπερβολὴν μικρότητος ἢ μεγέθους,
καὶ αὐτοὶ ἀνεπιτήδειοί εἰσι τοῦ δύνασθαι εἶναι γεννητικοί τε καὶ
ἐπιδεκτικοὶ νοημάτων. γίνονται δὲ καὶ ἄλλοι πρὸς τὴν κατάληψιν
τῶν τῇ γνώσει συνεστώτων πραγμάτων ὀξεῖς τε καὶ ἕτοιμοι καὶ
ἀπὸ τῆς θείας χάριτος, ὡς τὸ “ὁ κύριος ἔδωκε τῷ Σολομῶντι
πλάτος καρδίας, ὡς τὴν ἄμμον τὴν παρὰ τὸ χεῖλος τῆς θαλάς-
σης”, καὶ ὡς τὸ “οἷς μὲν δέδοται διὰ τοῦ πνεύματος λόγος σοφίας,
ἄλλοις δὲ λόγος γνώσεως”.

P. 115, line 9
μιουργοῦ τὴν δύναμιν, ἀνάγκη ἐπιτήδεια εἶναι τὰ σπέρματα πρὸς

ποίησιν τῶν ἐξ αὐτῶν γιγνομένων. διὸ ἐὰν καῇ ἢ τμηθῇ τὰ σπέρ-
ματα, ἄχρηστα γίνεται τῇ φύσει πρὸς ποίησιν τῶν ἐξ αὐτῶν γι-
γνομένων· ὁ δὲ θεὸς ἅτε οὐκ ἔμμετρον ἔχων τὴν δύναμιν, διὰ
800
τοῦτο οὐδέν ἐστιν αὐτῷ ἀνεπιτήδειον πρὸς ποίησιν πάντων ὧν

βούλεται, οὐδὲ κωλύεται ὑπὸ τῆς τομῆς καὶ καύσεως τῶν σω-
μάτων τοῦ ποιήσασθαι αὐτῶν τὴν ἀνάστασιν· οὐ γὰρ νόμῳ καὶ
μέτρῳ φύσεως ἐργάζεται ὁ θεός, ἀλλ' αὐθεντίᾳ βουλῆς τῆς ἐν
μηδενὶ ἀπορουμένης πρὸς ποίησιν ὧν βούλεται ποιεῖν. ἐχρήσατο
δὲ ὁ ἀπόστολος τῷ κατὰ τὰ σπέρματα ὑποδείγματι πρὸς πίστω-
σιν τῆς τῶν νεκρῶν ἀναστάσεως, ἵνα κατὰ ἀναλογίαν πιστώσηται
τῆς ἀναστάσεως τὸν λόγον, ὅτι, ὥσπερ οὐκ ἀπιστοῦμεν τὴν βλά-
στησιν τοῦ σπέρματος ὁρῶντες ἐν τῇ γῇ ἀποθανόντος καὶ ἀποβε-
βληκότος τοῦ σπέρματος τὴν φύσιν, οὕτως οὐκ ὀφείλομεν ἀπιστεῖν
τῶν νεκρῶν τὴν ἀνάστασιν· ὁ γὰρ θεὸς ὁ δεδωκὼς τῇ φύσει τὸ
διὰ τοῦ θανάτου τοῦ σπέρματος ἐργάσασθαι τὴν βλάστησιν, πολλῷ
μᾶλλον αὐτὸς δύναται ἐκ τοῦ θανάτου ἐγεῖραι τοὺς νεκρούς.

line 13
τούτοις ἐξ ἀνάγκης γίνεται τὸ θέλημα τοῦ θεοῦ ἀνεμπόδιστον.

ΡΜϛʹ.
Ἐρώτησις. Εἰ προοίμιον καὶ μεσότης καὶ πέρας ἡ φθορὰ
τῶν σωμάτων ἐν τῇ γαμικῇ συναφείᾳ καθέστηκε, πῶς ὁ θεὸς
ἄφθαρτος ὢν καὶ ἐπὶ ἀφθαρσίαν τοὺς ἀνθρώπους προτρέπων γα-
μικῶς συνάπτεσθαι τοῖς πιστοῖς ἐπηγγείλατο, τοῦ ὑποδείγματος
τῇ οὐσίᾳ καὶ τοῦ σκοποῦ τοῦ θεοῦ ἐναντίου τυγχάνοντος;
Ἀπόκρισις. Οὐ πάντα ὅσα πρόσεστι τῇ φύσει τοῦ ὑπο-
δείγματος, ταῦτα ἀνάγκη προσεῖναι καὶ τῇ φύσει τοῦ ὑποδεικνυ-
μένου, * ἀλλ' ὄν τι ἁπλοῦν, καθὸ σῴζεται τοῦ ὑποδείγματος πρὸς
τὸ ὑποδεικνύμενον ἡ ἀναλογία τῆς ὁμοιώσεως· ὥσπερ γὰρ ἡ βα-
σιλεία τῶν οὐρανῶν ὁμοία λέγεται τῷ κόκκῳ τῆς σινάπεως, καθὸ
ἐκ τοῦ βραχυτάτου μεγέθους εἰς ἄμετρον μέγεθος τὴν αὔξησιν
ἐδέξατο, οὐκέτι καὶ καθότι φθαρτός ἐστιν ὁ κόκκος τῆς σινάπεως
σῴζει πρὸς αὐτὸν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν τῆς ὁμοιώσεως τὴν
ἀναλογίαν, οὕτως πρὸς δήλωσιν μόνης τῆς ὄντως ἀγάπης, ἣν ἔχει
ὁ μὲν θεὸς πρὸς τὴν ἐκκλησίαν, ἡ δὲ ἐκκλησία πρὸς τὸν θεόν,
τὸ κατὰ τὴν γαμικὴν συνάφειαν ὑπόδειγμα παρείληπται τῇ θείᾳ
γραφῇ. “ὡς εὐφραίνεται”, φησὶν Ἡσαΐας, “νυμφίος ἐπὶ νύμφῃ,

P. 135, line 18
μικῶς συνάπτεσθαι τοῖς πιστοῖς ἐπηγγείλατο, τοῦ ὑποδείγματος

801
τῇ οὐσίᾳ καὶ τοῦ σκοποῦ τοῦ θεοῦ ἐναντίου τυγχάνοντος;

Ἀπόκρισις. Οὐ πάντα ὅσα πρόσεστι τῇ φύσει τοῦ ὑπο-
δείγματος, ταῦτα ἀνάγκη προσεῖναι καὶ τῇ φύσει τοῦ ὑποδεικνυ-
μένου, * ἀλλ' ὄν τι ἁπλοῦν, καθὸ σῴζεται τοῦ ὑποδείγματος πρὸς
τὸ ὑποδεικνύμενον ἡ ἀναλογία τῆς ὁμοιώσεως· ὥσπερ γὰρ ἡ βα-
σιλεία τῶν οὐρανῶν ὁμοία λέγεται τῷ κόκκῳ τῆς σινάπεως, καθὸ
ἐκ τοῦ βραχυτάτου μεγέθους εἰς ἄμετρον μέγεθος τὴν αὔξησιν
ἐδέξατο, οὐκέτι καὶ καθότι φθαρτός ἐστιν ὁ κόκκος τῆς σινάπεως
σῴζει πρὸς αὐτὸν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν τῆς ὁμοιώσεως τὴν
ἀναλογίαν, οὕτως πρὸς δήλωσιν μόνης τῆς ὄντως ἀγάπης, ἣν ἔχει
ὁ μὲν θεὸς πρὸς τὴν ἐκκλησίαν, ἡ δὲ ἐκκλησία πρὸς τὸν θεόν,
τὸ κατὰ τὴν γαμικὴν συνάφειαν ὑπόδειγμα παρείληπται τῇ θείᾳ
γραφῇ. “ὡς εὐφραίνεται”, φησὶν Ἡσαΐας, “νυμφίος ἐπὶ νύμφῃ,
οὕτως εὐφρανθήσεται κύριος ἐπὶ σοί”.
Θεοδώρετος. Interpretatio in Jeremiam Vol.81, p. 621, line 18
αὐτὸς οὗτος ὁ προφήτης διδάσκει, καὶ τῶν Βασιλειῶν

ἡ τετάρτη, καὶ ἡ τῶν Παραλειπομένων δευτέρα.
ιγʹ. Ὡς ὁ οἰκοδομῶν τὸν οἶκον αὑτοῦ οὐ μετὰ
δικαιοσύνης, καὶ τὰ ὑπερῷα αὑτοῦ οὐκ ἐν κρί-
ματι. Οὐ τὸ οἰκοδομεῖν αἰτιᾶται, ἀλλὰ τὸ ἀδίκως
οἰκοδομεῖν· διδάσκει γὰρ τοῦτο καὶ τὰ ἑξῆς. «Παρ'
αὐτῷ ὁ πλησίον αὐτοῦ ἐργάζεται δωρεὰν, καὶ
τὸν μισθὸν αὐτοῦ οὐ μὴ ἀποδώσει αὐτῷ.»
ιδʹ. ᾨκοδόμησας σεαυτῷ οἶκον σύμμετρον.
Τὸ σύμμετρον οὐκ ἐπὶ τοῦ μικροῦ τέθεικεν, ἀλλ'
ἐπὶ τοῦ τὴν ἀναλογίαν ἔχοντος μήκους τε καὶ
εὔρους καὶ ὕψους· ὅτι γὰρ μέγεθος τῇ οἰκίᾳ μαρ-
τυρεῖ, δηλοῖ τὰ ἐπαγόμενα· «Ὑπερῷα εὐρύχωρα,
διεσταλμένα θυρίσι, καὶ ἐξυλωμένα ἐν κέδρῳ, καὶ
κεχρισμένα ἐν μίλτῳ.»
Θεοδώρετος. Interpretatio in xiv epistulas sancti Pauli Vol.82, p. 188,

line 43
τοίνυν προσήκει τὸν χάριτός τινος ἄνωθεν ἀπολαύ-

σαντα εἰδέναι σαφῶς, ὡς τῆς κοινῆς χρείας ἕνεκα τὸ
δῶρον τοῦτο ἐδέξατο. Σῶμα γὰρ ἓν οἱ πιστεύσαντες,
802
μέλους δὲ χρείαν ἕκαστος ἡμῶν πληροῖ.

ϛʹ. Ἔχοντες χαρίσματα κατὰ τὴν χάριν τὴν
δοθεῖσαν ἡμῖν διάφορα. Οὕτω νοητέον· Μέλη ἐσμὲν
ἀλλήλων, ἔχοντες χαρίσματα κατὰ τὴν χάριν τὴν δο-
θεῖσαν ἡμῖν διάφορα. Εἰ γὰρ καὶ διάφορα ταῦτα, ἀλλ'
οὖν εἰς κοινὴν ὠφέλειαν ὑπὸ τῆς θείας κεχορήγην-
ται χάριτος.
Εἴτε προφητείαν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πί-
στεως, (ζʹ.) εἴτε διακονίαν ἐν τῇ διακονίᾳ, εἴτε
ὁ διδάσκων ἐν τῇ διδασκαλίᾳ, εἴτε ὁ παρακαλῶν
ἐν τῇ παρακλήσει. Τῇ ἑκάστου πίστει μετρεῖ τὴν
χάριν ὁ τῶν ἀγαθῶν χορηγός. Καλεῖ δὲ προφητείαν,
οὐ μόνον τῶν ἐσομένων τὴν πρόγνωσιν, ἀλλὰ καὶ τῶν
κεκρυμμένων τὴν γνῶσιν· διακονίαν δὲ, τὴν τοῦ
κηρύγματος λειτουργίαν· διδασκαλίαν, τῶν θείων
δογμάτων τὴν μάθησιν· παράκλησιν, τὴν ἐπὶ τὴν
ἀρετὴν προτροπήν.
Θεοδώρετος. De providentia orationes decem Vol.83, p. 608, line 10
πτυσσόμενα, καὶ ἀὴρ πλησσόμενος, καὶ τὴν ἀντιτυ-

πίαν ἐργαζόμενος, οὐδεὶς τῶν καθ' ἡμᾶς ἀκήκοε
πώποτε ἀνθρώπων. Φαινόμενος δὲ καὶ τό τε μέγεθος,
τό τε κάλλος ὑποδεικνὺς, καὶ τῆς ὀροφῆς τοῖς ἀνθρώ-
ποις παρέχων τὴν χρείαν, σιγῶν κηρύττει τὸν Ποιη-
τὴν, καὶ τὰς ἁπάντων γλώττας εἰς ὑμνῳδίαν κινεῖ·
καὶ καθάπερ οἰκίαν ὁρῶντες τεχνικῶς μάλα γεγε-
νημένην, καὶ ἐπὶ στεῤῥᾶς κρηπῖδος ἐρηρεισμέ-
νην, καὶ γωνίαις εὐθείαις συνηρμοσμένην, εὖρός
τε καὶ μῆκος ἔχουσαν, καὶ ὕψος, τὴν πρὸς ταῦτα δια-
σῶζον ἀναλογίαν, καὶ φωταγωγοὺς ἐν ῥυθμῷ καὶ τάξει
γεγενημένας, καὶ τὰ ἄλλα ὅσα τὰς τοιαύτας οἰκίας λαμ-
πρύνειν φιλεῖ, εὐθὺς τὸν τεχνίτην θαυμάζομεν, καὶ
τὸν οὐ παρόντα ζωγραφοῦμεν τῇ διανοίᾳ, καὶ εἰς τὴν
ἐκείνου τέχνην πᾶσαν ἐκείνης τῆς εὐπρεπείας ἀναφέ-
ρομεν τὴν εὐμορφίαν· οὕτως οὐρανὸν ὁρῶντες, καὶ
τῶν κατ' οὐρανὸν φωστήρων τὴν χρειώδη χορείαν,
οὐ ταῦτα προσκυνοῦμεν, ἀλλὰ τὸν τούτων Ποιητὴν
ταῖς δυναταῖς ὑμνῳδίαις γεραίρομεν, καὶ ἐκ μεγέθους
καὶ καλλονῆς κτισμάτων ἀναλόγως τὸν Γενεσιουρ-
γὸν θεωροῦμεν. Λογιζόμεθα γὰρ ὀρθῶς καὶ δικαίως·
803
Κύριλλος. Commentarii in Joannem Vol.1, p. 58, line 29
Ὁμοούσιον εἶναι πιστεύομεν τὴν ἁγίαν καὶ προσκυνου-

μένην Τριάδα, κἂν ἡ τῶν αἱρετικῶν μανία μὴ βούληται· ἀλλ'
οἶμαι προσήκειν ἐπὶ τῶν ὁμοουσίων παραδέχεσθαι καὶ τὸ
ἀλλήλοις αὐτὰ κατὰ πάντα προσεοικέναι, κατά γε τὸν τῶν
φυσικῶν ἰδιωμάτων λόγον. εἴπερ οὖν κατὰ τὴν τινῶν
ἀβουλίαν ἐνυπάρχει τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ λόγος τις ἕτερος
ἐνδιάθετος παρὰ τὸν Υἱὸν, ἕξει πάντως καὶ ὁ Υἱὸς λόγον
ἐνδιάθετον ἐν ἑαυτῷ, ὡς εἰκὼν αὐτοῦ καὶ ἀπαράλλακτος τῆς
ὑποστάσεως χαρακτὴρ, καθὰ γέγραπται· ἕξει δὲ ὁμοίως
αὐτῷ καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, κατὰ τὴν ἴσην τῶν νοη-
μάτων ἀναλογίαν. γέγονεν οὖν ἡμῖν ἡ Τριὰς ἐν διπλῷ, καὶ
ἐν συνθέσει λοιπὸν ἡ θεία φαίνεται φύσις. ἀλλὰ τοῦτο
ἄτοπον· ἐν δὲ ταῖς ἁπλαῖς οὐσίαις, οὐδὲν ἕτερόν τι ἐστὶ τὸ
παρ' αὐτάς· οὐδὲν ἄρα διακωλύσει τὴν ἁγίαν καὶ ὁμοούσιον
Τριάδα προσεχῶς συνῆφθαι, μεσολαβοῦντος οὐδενός.
Ἄλλο διηγηματικῶς.
“ὀψόμεθα φῶς;” εἰ γὰρ γενητὸς ὑπάρχων ὁ Υἱὸς φωτίζει

τὰ πάντα, ἑαυτὴν ἡ κτίσις φωτιεῖ, χρῄζουσα μηδαμῶς πρὸς
τοῦτο τοῦ ποιήσαντος Θεοῦ. οὐδὲν οὖν ἄρα τὸ πλέον ἐν
Θεῷ παρὰ τὴν κτίσιν, ἐνεργεῖ δὲ οὐχ ἧττον ἢ ὡς ἂν δύνηται
Θεός· ἀλλὰ τοῦτο ἄτοπον· οὐκ ἄρα γενητὸς ὁ Υἱὸς, Θεὸς δὲ
μᾶλλον, καὶ διὰ τοῦτο φῶς κατὰ φύσιν, ὡς ὁ Πατήρ.
{Ἄλλο ἐκ τοῦ αὐτοῦ.} Εἰ φῶς τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς
ὑπάρχων ὁ Υἱὸς, κατὰ τό “Ἐν τῷ φωτί σου ὀψόμεθα φῶς,”
καὶ “Ἐξαπόστειλον τὸ φῶς σου καὶ τὴν ἀλήθειάν σου,”
γενητός ἐστι καὶ εἰς ὑπόστασιν ἐνεχθεὶς, οὐδὲν ἔτι διακω-
λύσει, κατὰ τὴν ἴσην ἀναλογίαν, φῶς καλεῖσθαι τοῦ Θεοῦ καὶ
Πατρὸς πάντα τὰ γενητά. εἰ γὰρ ὅλως ἐπιδέχεται τοῦτο
τῶν πεποιημένων ἡ φύσις, ἔσται τοῖς πᾶσι δυνάμει κοινὸν,
καὶ οὐχ ἑνὸς ἴδιον τοῦ Υἱοῦ· ἀλλὰ τοῦτο ἄτοπον· μόνῳ γὰρ
ἁρμόσει τῷ Υἱῷ τὸ καλεῖσθαί τε καὶ εἶναι φῶς τοῦ Θεοῦ
καὶ Πατρός. οὐκ ἄρα ἐστὶ γενητὸς, ἀλλὰ φῶς, ὡς Θεὸς ἐκ
Θεοῦ φωτίζοντος δι' αὐτοῦ τὰ φωτὸς δεόμενα.
{Ἄλλο.} Εἰ φῶς κατὰ φύσιν ὑπάρχων ὁ Υἱὸς οὐκ ἐκ τῆς
οὐσίας ἐστὶ τοῦ Πατρὸς, ἀλλ' ἔξωθεν ὑπέστη κατὰ τὸν
804
ἀπαίδευτον τῶν θεομάχων λόγον· ὁμοφυὴς ἄρα ἐστὶ τοῖς

πεποιημένοις καὶ ἀδελφὸς, ἅτε δὴ τῆς θείας ἐκπίπτων οὐσίας·
τινα καὶ ἐμφέρειαν, καὶ εἰ φέροιτο κατ' αὐτοῦ τό Καθώς·

Πέτρου δὲ καὶ Ἰωάννου τυχὸν τῶν ἁγίων μαθητῶν παρενε-
χθέντων εἰς μέσον, οἳ καὶ τῷ τῆς φύσεως λόγῳ, καὶ τῇ εἰς
Θεὸν εὐσεβείᾳ τῆς πρὸς ἀλλήλους ἀκριβοῦς ὁμοιότητος οὐκ
ἀπολιμπάνονται, τετάχθω τό Καθὼς, λέγοντός του περὶ
αὐτῶν, ὡς ἐν ὑποκειμένῳ Τιμάσθω παρὰ πάντων Ἰωάννης,
καθὼς καὶ ὁ Πέτρος· ἆρα τό Καθὼς ἀτονήσει πάλιν εἰς τὸ
μὴ δεῖν ἐπ' ἀμφοῖν τὴν ἴσην ἄγεσθαι τιμήν; ἀλλ' οὐκ ἂν
οἶμαί τις τὸ τοιοῦτον ἐρεῖ· θεωρήσει γὰρ δὴ τὸ κωλύον
οὐδέν.
Κατὰ ταύτην τοῦ νοήματος τὴν ἀναλογίαν, ὅταν ἐφ' Υἱοῦ
καὶ Πατρὸς φέρηται τό Καθὼς, διὰ ποίαν αἰτίαν ἀποναρκή-
σομεν ἰσομέτροις ἄμφω καταστέφειν τιμαῖς; προανασκεψά-
μενος γὰρ ὡς Θεὸς τὰ ἐσόμενα, καὶ τὴν βάσκανον τῆς σῆς
ἀμαθίας περιαθρήσας ἀντιλογίαν, οὐ γυμνὸν εὐθὺς, οὐδὲ τῆς
αὐτῷ πρεπούσης ἔρημον ἐπικουρίας, τό Καθὼς εἰσενήνοχεν,
ἀλλὰ ταῖς μὲν καθηκούσαις προοχυρώσας πληροφορίαις,
προαποδείξας δὲ ὅτι καὶ Θεὸς ὑπάρχοι κατὰ φύσιν· ἴδιον
γὰρ ἐποιεῖτο Πατέρα τὸν Θεόν·
δὲ ἑτέρα λαμβάνεται πάλιν πρὸς ἤθη καὶ τρόπους καὶ πολι-

τείαν καὶ θέλημα τὸ ἐπί τισιν ἀγαθοῖς ἢ φαύλοις, ὡς ἐοικέναι
λέγεσθαι τυχὸν τὸν μὲν ἀγαθοεργοῦντα τῷ Παύλῳ, τὸν δὲ
μὴ τοιοῦτον τῷ Κάϊν. τὸ γὰρ ἐν τοῖς ἴσοις ὁρᾶσθαι φαύλοις
τε καὶ ἀγαθοῖς, τὴν ὁμοίωσιν ἑκάστῳ πραγματεύεται καὶ
περιτίθησιν εἰκότως. εἶδος δέ πως εἰκόνος ἐστὶν ἕτερον, καὶ
τὸ ἐν ἀξιώματι καὶ τιμῇ καὶ δόξῃ καὶ ὑπεροχῇ, ὥσπερ ἂν εἴ
τις τυχὸν τήν τινος ἀρχὴν διαδέχοιτο, καὶ πάντα δρῴη μετ'
ἐξουσίας, ἅπερ ἂν ἐκείνῳ προσήκοι τε καὶ πρέποι. εἰκὼν
δὲ ἑτέρως, ἢ καθ' ἑτέραν τινὰ ποιότητα πράγματος ἢ πο-
σότητα, σχῆμά τε καὶ ἀναλογίαν· δεῖ γὰρ ἤδη συλλήβδην
εἰπεῖν.
805
νοῦν ἔχων ὀνομάσαι γραμματικὴν τὸν γραμματικὸν, διὰ τὸ

καὶ ἑτέρους δύνασθαι χειραγωγεῖν εἰς τὴν ἐπιστήμην· οὕτως
καὶ οὐκ ἂν οἶμαί τις τὰ εἰκότα φρονῶν, ζωὴν ὀνομάσαι τὸν
Υἱὸν διὰ τὸ καὶ ἑτέρους δύνασθαι ζωογονεῖν, οὐ κατὰ φύσιν
ἔχοντα κατ' ἐκείνους τὸ εἶναι ζωὴ, ἀλλ' ἐκ τῆς τοῦ Πατρὸς
ἐνεργείας ἐνεσπαρμένον, ἤτοι διὰ τὸν ἐνοικοῦντα Πατέρα. τί
δ' ἂν, εἰπέ μοι, καὶ διακωλύσαι λοιπὸν, ὡς ἐξ ἡμῶν ἕνα
νοεῖσθαι τὸν Υἱὸν, φθαρτῆς δηλονότι φύσεως, εἰ ζῇ διὰ τὸν
Πατέρα, τουτέστι, τὴν ἐκ τοῦ τεκόντος ζωὴν χορηγούμενος,
ὡς νοοῦσιν αὐτοί; ἐφθάρη γὰρ ἂν κατὰ τὴν τῶν νοημάτων
ἀναλογίαν, εἰ μὴ ἔσχεν ἐν ἑαυτῷ τὸν ζῶντα Πατέρα. καὶ εἰ
συγχωροῦμεν ἀληθεύειν λέγοντι “Ἐγὼ ἐν τῷ Πατρὶ καὶ ὁ
“Πατὴρ ἐν ἐμοὶ,” ἔχει μὲν αὐτὸς ἐν ἑαυτῷ τὸν Πατέρα ζωὴν
ὄντα κατὰ φύσιν· ἔστι δὲ αὐτὸς ἐν Πατρὶ, καίτοι ζωὴ κατὰ
φύσιν οὐκ ὤν· καὶ σιωπῶ τὸ δύσφημον, εἰ καὶ λέγειν ἐχρῆν
εἰς ἔλεγχον τῆς τῶν θεομάχων ἀσεβείας· ἁλώσεται γὰρ
ἔχων ὁ Πατὴρ ἐν ἑαυτῷ τὸ ζωῆς ἔρημον, τουτέστι φθορὰν,
ἤτοι φύσιν τὴν φθειρομένην. ὅτι γὰρ ἡ τοῦ πράγματος
φύσις οὕτως νοεῖν ἡμᾶς ἀναγκάσῃ περὶ τοῦ Υἱοῦ, ζητητέον
ἡμῖν καὶ ἐσαῦθις, καὶ διὰ ποικίλων ἰτέον θεωρημάτων,
ἐπείπερ ἡμῖν σκοπὸς ταῖς προσηκούσαις ἀκριβείαις
φασὶ δὲ ὅμως καὶ οὗτοι τό Μεθ' ἡμῶν ὁ Θεὸς, οὐχ ὥσπερ

ἂν εἴ τις ὑπονοήσαι τυχὸν, ὅτι συνεργὸς μὲν γὰρ καὶ
συμπαραστάτης ἔσται Θεὸς, ἀλλ' ὅτι μεθ' ἡμῶν, τουτέστιν,
ἐξ ἡμῶν. ἄνθρωπος μὲν γὰρ γέγονεν ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγος, καὶ
ἐν τούτῳ πάντες διασεσώσμεθα, καὶ διεῤῥήξαμεν τὰ τοῦ
θανάτου δεσμὰ, καὶ τὴν ἐκ τῆς ἁμαρτίας ἀπεδυσάμεθα
φθορὰν, ἐπείπερ καταβέβηκεν εἰς ἡμᾶς, καὶ μεθ' ἡμῶν
γέγονεν ὁ ἐν μορφῇ τοῦ Θεοῦ ὑπάρχων Θεὸς Λόγος. ὥσπερ
οὖν ἐν τούτῳ νοοῦμεν τὸ μεθ' ἡμῶν ὁ Θεὸς, ἀντὶ τοῦ εἰς τὴν
αὐτὴν ἡμῖν γέγονε φύσιν ὁ ἐκ Θεοῦ καὶ Πατρὸς Λόγος,
οὕτω κἀνθάδε τὴν ἴσην τοῖς θεωρήμασιν ἀναλογίαν ἀποσώ-
ζοντες ὅταν λέγῃ Χριστός Ὁ πέμψας με μετ' ἐμοῦ ἐστι καὶ
οὐκ ἀφῆκέ με μόνον, ἐκδεξόμεθα σαφῶς ἐκεῖνο σημαίνοντα
μυστικῶς, ὅτι, καθάπερ ἤδη προείπομεν, εἰς τὴν αὐτήν μοι
806
φύσιν ἐστὶν ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ, καὶ οὐκ ἀφῆκέ με μόνον.

καὶ γὰρ ἦν ὄντως ἀμήχανον, μὴ οὐχὶ πάντως ἔχειν μετ'
ἐμαυτοῦ τὸν ἐξ οὗ γεγέννημαι Θεὸν καὶ Πατέρα.
Καὶ ἴσως ἐρεῖ τις καὶ διερωτήσει φιλομαθέστερον Διὰ
ποίαν αἰτίαν αὐτὸς τὰ τοιαῦτά φησιν ὁ Σωτὴρ, ἢ τί τὸ
πεπεικὸς ἐπὶ ταύτην αὐτὸν ἰέναι τὴν ἐξήγησιν;
Πρὸς δὴ τὰ τοιαῦτα καὶ ἡμεῖς ἀπολογησόμεθα,
προαιρέσεως ἀγαθῆς προσεληλύθαμεν ἡμεῖς διὰ τῆς πίστεως,

γένος δὲ γεγόναμεν αὐτοῦ τὸ τῆς υἱοθεσίας ἀξίωμα παρ'
αὐτοῦ κομισάμενοι. καὶ γὰρ δὴ κατὰ τὸν ἅγιον Παῦλον
“Ὁ κολλώμενος τῷ Κυρίῳ ἓν πνεῦμά ἐστιν.” ὥσπερ οὖν
ἐν ἑτέροις κρηπὶς καὶ θεμέλιος διὰ τῆς τοῦ προφήτου κατω-
νόμασται φωνῆς· ἐπ' αὐτῷ γὰρ ἐποικοδομούμεθα, λίθοι καὶ
ἡμεῖς χρηματίσαντες, ζῶντες καὶ πνευματικοὶ, “εἰς ἱεράτευμα
“ἅγιον, εἰς κατοικητήριον τοῦ Θεοῦ ἐν Πνεύματι,” καθ'
ἕτερον δέ τινα τρόπον οἰκοδομεῖσθαι πρὸς τοῦτο μὴ δυνά-
μενοι, εἰ μὴ γέγονεν ἡμῖν θεμέλιος ὁ Χριστός· οὕτω κἀνθάδε
κατὰ τὴν ἴσην τοῦ νοήματος ἀναλογίαν, ἄμπελον ἑαυτὸν
εἶναί φησι τῶν ἐξ αὐτῆς κλημάτων ὡς μητέρα καὶ τροφόν.
ἀνεγεννήθημεν γὰρ ἐξ αὐτοῦ τε καὶ ἐν αὐτῷ ἐν Πνεύματι
πρὸς καρποφορίαν ζωῆς, οὐχὶ τῆς ἀρχαίας καὶ παλαιᾶς, ἀλλὰ
τῆς ἐν καινότητι πίστεώς τε καὶ ἀγάπης τῆς εἰς αὐτόν.
διατηρούμεθα δὲ πρὸς τὸ ἔχειν τὸ εἶναι, προσπεφυκότες
ὥσπερ αὐτῷ καὶ ἀπρὶξ ἐχόμενοι τῆς παραδοθείσης ἡμῖν
ἁγίας ἐντολῆς καὶ διὰ τοῦ σώζειν ἐπείγεσθαι τὸ ἐκ τῆς
εὐγενείας ἀγαθὸν, τουτέστι, διὰ τοῦ μὴ ἀνέχεσθαι λυπεῖν
κατά τι γοῦν ὅλως τὸ ἐνοικισθὲν ἡμῖν Ἅγιον Πνεῦμα,
γὰρ δεκτικὸν τὸ σῶμα, τεθνάναι δὲ διὰ τοῦτο λέγεται· τὸ

γὰρ ἴδιον αὐτοῦ τέθνηκε σῶμα.
Παγκάλως ἔχει σοι τὸ θεώρημα, λέγεις γὰρ ὀρθῶς· καὶ
γάρ τοι κατὰ ἀλήθειαν δι' ἡμᾶς οἰκονομικῶς τὸ ἴδιον ἐφεὶς
τεθνάναι σῶμα, πάλιν αὐτῷ τὴν ἰδίαν ἐνεφύτευσε ζωὴν, οὐχ
ἑαυτὸν δηλονότι τῶν τοῦ θανάτου δεσμῶν ἐξαιρούμενος,
καθὸ νοεῖται Θεός. ἐπεδήμησε γὰρ καὶ γέγονεν ἄνθρωπος,
οὐ δι' ἑαυτόν· ὁδοποιῶν δὲ μᾶλλον τῇ ἀνθρωπείᾳ φύσει δι'
ἑαυτοῦ τε καὶ ἐν ἑαυτῷ τὴν ἐκ θανάτου διαφυγὴν, καὶ τὴν
807
εἰς τὴν ἀπ' ἀρχῆς ἀφθαρσίαν ἐπάνοδον. ἴθι δὴ οὖν κατὰ

τὴν ἴσην τῶν εἰρημένων ἀναλογίαν εἰς τὸν περὶ τοῦ ἁγιά-
ζεσθαι τρόπον. ἆρα γὰρ ὅλως φαμὲν ἅγιον ὑπάρχειν, κατά
γε τὸν λόγον τῆς ἰδίας φύσεως, τὸ ἀπὸ γῆς σῶμα, καὶ εἰ
μὴ δέχοιτο τὸν ἁγιασμὸν παρὰ τοῦ κατὰ φύσιν ἁγίου Θεοῦ;
καὶ πῶς ἂν εἴη τοῦτό γε; ποία γὰρ ἂν ἔτι νοοῖτο διαφορὰ
σαρκός τε τῆς γηγενοῦς καὶ τῆς κατὰ φύσιν ἁγίας τε καὶ
ἁγιαστικῆς οὐσίας; εἰ δέ ἐστιν εἰπεῖν ἀληθὲς, ὅτι πᾶσα
κτίσις λογικὴ καὶ ἁπαξαπλῶς τὸ κεκλημένον εἰς γένεσιν καὶ
τελοῦν ἐν γενητοῖς, φύσεως μὲν ἰδίας οὐκ ἔχει καρπὸν τὸν
ἁγιασμὸν, δανείζεται δὲ ὥσπερ παρὰ τοῦ κατὰ φύσιν ἁγίου
τὴν χάριν, πῶς οὐκ ἂν γένοιτο τῶν ἀτοπωτάτων
Κύριλλος. Commentarii in Matthaeum (in catenis) Fragment 194, line 5
Ὁ τοῦ δώρου καιρὸς εἰς τὸν ἀναστάσεως ὁρῶν καθ' ὃν εἶπεν·

»λάβετε πνεῦμα ἅγιον· ἄν τινων ἀφῆτε τὰς ἁμαρτίας, ἀφέωνται· ἄν τινων
κρατῆτε, κεκράτηνται». ἡ δὲ δωρεὰ τῆς πίστεως ἡ δοθεῖσα ἅπασιν ἁρμό-
ζει· διὸ κοινὴν πάντων νοοῦμεν τῶν ἀποστόλων τὴν πίστιν καὶ οὐ μόνου
τοῦ Πέτρου.
Mt 16, 20 – 21
Ὅτι Ἰησοῦς Χριστός ἐστιν, δείκνυται διὰ τούτου· φησὶν γὰρ
τὰ τῆς οἰκονομίας μέλλειν ἃ ἔδει κηρύττεσθαι τελείως μετὰ τούτου
εἶναι *** ἵνα Χριστὸν ἐσταυρωμένον ὑπὸ τῶν μαρτυρεῖν δυναμέ-
νων *** ἐπεὶ δὲ οὐκ ἐδέχετο «προφήτην ἀπολέσθαι ἔξω Ἰερουσαλὴμ»
ἀπώλειαν ἀναλογίαν ἔχουσαν πρὸς τὸ «ἀπολέσας τὴν ψυχὴν αὐτοῦ,
εὑρήσει αὐτήν»,
διὰ τοῦτο εἰς Ἱεροσόλυμα ἄπεισιν.
Γεώργιος Χοιροβοσκός γραμματικός. Prolegomena et scholia in

Theodosii Alexandrini canones isagogicos de flexione nominum P. 202,
line 20
καὶ μάντεως καὶ κατὰ συστολὴν ὄφεος καὶ μάντεος διὰ τοῦ ο. Ταῦτα
μὲν ἐν τούτοις.
Τῷ ὄφιι καὶ κατὰ κρᾶσιν τῷ ὄφι. Ἄξιόν ἐστι ζητῆσαι, διατί
ὥσπερ ἀπὸ τοῦ ὄφιι γίνεται ὄφι κατὰ κρᾶσιν τῶν δύο ιι εἰς ἓν ι δη-
λονότι μακρόν, μὴ τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἐπὶ τοῦ Ζεύς Διός Διί γίνε-
ται Δῖ κατὰ κρᾶσιν τῶν δύο ιι εἰς ἓν ι δηλονότι μακρόν. Ἔστιν οὖν
εἰπεῖν, ὅτι οὐ δύναται γενέσθαι ἡ Διί δοτικὴ κατὰ κρᾶσιν τῶν δύο ιι
Δῖ δι' αἰτίαν, ἣν ἔχομεν εἰπεῖν ἐν τῇ περὶ τοῦ βοῦς διδασκαλίᾳ, ἡνίκα
808
ζητοῦμεν, διατί οὐ συναιρεῖται ἡ βοΐ δοτική· ἡ αὐτὴ γὰρ αἰτία καὶ ἐν-
ταῦθα ἁρμόζει.
Τὸν ὄφιν. Φησὶν ὁ τεχνικός, ὅτι ἡ μὲν ἀναλογία ἀπαιτεῖ
καὶ ταύτας τὰς αἰτιατικὰς διχῶς λέγεσθαι ὡς καὶ τὰς τῶν
κυρίων, ἀλλ' ἀπέλειψεν ἡ χρῆσις τῆς εἰς α αἰτιατικῆς. Καὶ
λέγουσί τινες, ὅτι ἐπειδὴ αἱ γενικαὶ τῶν κυρίων διχῶς λέγονται – λέ-
γονται γὰρ καὶ διὰ τοῦ δος, οἷον Πάριδος, καὶ διὰ καθαροῦ τοῦ ος
ἰωνικῶς, οἷον Πάριος – τούτου χάριν καὶ αἱ αἰτιατικαὶ αὐτῶν διχῶς λέ-
γονται· καὶ πρὸς μὲν τὴν διὰ συμφώνου ἐκφερομένην γενικὴν ἔστιν ἡ
εἰς α αἰτιατική, οἷον Πάριδος Πάριδα, ὥσπερ Αἴαντος Αἴαντα, χλαμύ-
δος χλαμύδα, πρὸς δὲ τὴν διὰ καθαροῦ τοῦ ος ἐκφερομένην γενικὴν
ἔστιν ἡ εἰς ν αἰτιατική, οἷον Πάριος Πάριν, ὥσπερ βότρυος βότρυν,
ἰχθύος ἰχθύν· τὰ εἰς ις οὖν προσηγορικὰ ἐπειδὴ οὐκ ἔχουσι τὴν γενικὴν

line 15
γενικὴ εἰς ος λήγουσα ἔχουσα τὴν αἰτιατικὴν τῶν ἑνικῶν εἰς α ὁμόχρο-
νον ἑαυτῇ ἔχει αὐτήν, οἷον Αἴαντος Αἴαντα, Θόαντος Θόαντα· ἰδοὺ
ἐνταῦθα τὸ α βραχύ ἐστιν, ἐπειδὴ καὶ ἡ ος συλλαβὴ βραχεῖά ἐστιν·
ὁμοίως Πηλέος Πηλέα, Ἀχιλλέος Ἀχιλλέα. Οἱ μέντοι Ἀθηναῖοι ἐπειδὴ
Πηλέως καὶ Ἀχιλλέως λέγουσι διὰ τοῦ ε καὶ ω, τούτου χάριν καὶ τὴν
αἰτιατικὴν ποιοῦσιν εἰς α μακρόν, ἵνα ἰσόχρονος γένηται ἡ αἰτιατικὴ τῇ
ἰδίᾳ γενικῇ· καὶ πολλή ἐστιν ἡ χρῆσις τῆς τοιαύτης αἰτιατικῆς, ὡς ἔχο-
μεν καὶ παρὰ τῷ Εὐριπίδῃ ἐν Ἀνδρομάχῃ 545 καὶ μὴν δέδορκα
τόνδε Πηλέα πέλας, ἐξέτεινε γὰρ τὸ α. Ταῦτα μὲν ἐν τούτοις.
Ἀποροῦσι δέ τινες λέγοντες, εἰ ἄρα οἱ Ἀθηναῖοι τῆς Πηλέα καὶ
Ἀχιλλέα αἰτιατικῆς τὸ α ἐκτείνουσι πρὸς ἀναλογίαν τῆς διὰ τοῦ ε καὶ
ω γενικῆς, ἤγουν τῆς Πηλέως καὶ Ἀχιλλέως, διὰ ποίαν αἰτίαν μὴ καὶ
τῆς Πηλέϊ καὶ Ἀχιλλέϊ δοτικῆς τὸ ι ἐκτείνουσι πρὸς ἀναλογίαν τῆς γε-
νικῆς; Ἔστιν οὖν εἰπεῖν, ὅτι οὐ κέχρηνται οἱ Ἀττικοὶ ἐπὶ τούτων τῇ
ἐντελεῖ δοτικῇ ἀλλὰ τῇ συνῃρημένῃ, ἵνα ἀναγκασθῶσι πρὸς ἀναλογίαν
τῆς γενικῆς ἐκτεῖναι τῆς δοτικῆς τὸ ι· τῇ συνῃρημένῃ δὲ κεχρημένοι
αὐτὴν ἔχουσι μακράν, οἷον Πηλεῖ Ἀχιλλεῖ. Ταῦτα μὲν ἐν τούτοις.
Δεῖ δὲ ἡμᾶς παραφυλάξασθαι καὶ ἄλλο, ὅτι ἐπὶ τῶν προειρημένων
Ἀττικῶν τῶν γινομένων κατὰ συναλοιφὴν ἐν τῇ γενικῇ τοῦ ε καὶ ω
εἰς τὸ ω, οἷον τοῦ Ἐρετριέως τοῦ Ἐρετριῶς, τοῦ Πειραιέως τοῦ Πει-
ραιῶς, τοῦ Στειριέως τοῦ Στειριῶς, οἱ Ἀθηναῖοι τὰς αἰτιατικὰς συν

809

line 17
ἐνταῦθα τὸ α βραχύ ἐστιν, ἐπειδὴ καὶ ἡ ος συλλαβὴ βραχεῖά ἐστιν·

ὁμοίως Πηλέος Πηλέα, Ἀχιλλέος Ἀχιλλέα. Οἱ μέντοι Ἀθηναῖοι ἐπειδὴ
ραιῶς, τοῦ Στειριέως τοῦ Στειριῶς, οἱ Ἀθηναῖοι τὰς αἰτιατικὰς συν-
αλείφοντες εἰς α μόνον ποιοῦσιν αὐτάς, οἷον τὸν Ἐρετριέα τὸν Ἐρετριᾶ,
τὸν Πειραιέα τὸν Πειραιᾶ, τὸν Στειριέα τὸν Στειριᾶ, καὶ οὐκέτι καὶ εἰς

Theodosii Alexandrini canones isagogicos de flexione nominum
P. 216, line 19
810

ραιῶς, τοῦ Στειριέως τοῦ Στειριῶς, οἱ Ἀθηναῖοι τὰς αἰτιατικὰς συν-
αλείφοντες εἰς α μόνον ποιοῦσιν αὐτάς, οἷον τὸν Ἐρετριέα τὸν Ἐρετριᾶ,
τὸν Πειραιέα τὸν Πειραιᾶ, τὸν Στειριέα τὸν Στειριᾶ, καὶ οὐκέτι καὶ εἰς
η, καίτοι κανόνος ἡμῖν προειρημένου, ὅτι τὸ ε καὶ α εἰς η καὶ μακρὸν
α κίρνανται. Ἔχομεν γὰρ ἐν τοῖς προλαβοῦσιν, ὅτι ἡνίκα μὲν προ

line 7
βασιλεῖς, τοὺς ἱππεῖς, καὶ τοῦτο εὐλόγως, ἐπειδὴ οὔτε ἐν τῇ εὐθείᾳ

τῶν πληθυντικῶν ἐστι γνησία ἡ κρᾶσις ἡ τῶν δύο εε εἰς τὸ η· ἐμάθο-
μεν γὰρ ἐν τοῖς προλαβοῦσιν, ὅτι τὰ δύο εε ἐν τοῖς πληθυντικοῖς εἰς
τὴν ει δίφθογγον κίρνανται, οἷον Δημοσθένεες Δημοσθένεις, Διομήδεες
Διομήδεις. Σημειοῦται δὲ ὁ Ἡρωδιανὸς παρὰ τῷ Σοφοκλεῖ τοὺς
βασιλῆς διὰ τοῦ η κατὰ τὴν αἰτιατικήν, οἷον Ai. 390 τούς τε δις-
σάρχας ὀλέσας βασιλῆς· ἔστι δὲ καὶ παρὰ τῷ Ξενοφῶντι Cyrop.
I 1, 2 τοὺς νομῆς διὰ τοῦ η· εἰσὶ δὲ καὶ ἄλλαι αἰτιατικαί, ἅστινας
ἐσημειώσαντο οἱ μεταγενέστεροι, διὰ τοῦ η γενόμεναι παρὰ τὴν ἀνα-
λογίαν.
Τῶν Πηλέων. Ἰστέον ὅτι οὐ συναιρεῖται ἐνταῦθα ἡ γενικὴ τῶν
πληθυντικῶν, ἐπειδὴ οὔτε ἡ γενικὴ τῶν ἑνικῶν συναιρεῖται, τοῦ Πηλέος
γὰρ μόνως.
Τοῖς Πηλεῦσι μόνως. Ἰστέον ὅτι μόνως τὴν δοτικὴν τῶν πλη-
θυντικῶν διὰ τῆς ευ διφθόγγου λεκτέον τῷ ἀπὸ τῆς εὐθείας κανόνι
τῷ λέγοντι· πᾶσα εὐθεῖα ἑνικῶν εἰς ς λήγουσα μετὰ μακρᾶς περιττο-
συλλάβως κλινομένη καὶ μὴ συναιρουμένη κατὰ τὴν γενικὴν προσθέσει
τοῦ ι ποιεῖ τὴν δοτικὴν τῶν πληθυντικῶν, οἷον Αἴας Αἴαντος Αἴασι,
λέβης λέβητος λέβησι, Τρώς Τρωός Τρωσί, Πηλεύς Πηλέος Πηλεῦσι
Δεῖ παραφυλάξασθαι ἐν τοῖς εἰς ευς τὸ υἱέσι παρὰ τοῖς Ἀθηναίοις,

811
P. 231, line 30
καὶ ἐν τῇ γενικῇ καὶ ἐν ταῖς ἑξῆς πτώσεσιν, οἷον ὀσφῦς ὀσφύος (ση-
μαίνει δὲ τὴν ῥάχιν), ἰχθῦς ἰχθύος, ὀφρῦς ὀφρύος.
Ἰστέον δὲ ὅτι πάντα τὰ εἰς υς περισπώμενα ὑπὲρ μίαν συλλαβὴν
ὄντα ὑποκοριστικά εἰσιν, οἷον ὁ Καμμῦς, ὁ Κλαυσῦς, ὁ Διονῦς, ὁ Λαρ-
δῦς, χωρὶς τῶν τριῶν τούτων, φημὶ δὴ τοῦ ὀσφῦς ὀφρῦς ἰχθῦς (ὀσφῦς
δέ ἐστιν, ὡς εἴρηται, ἡ ῥάχις)· τὸ γὰρ ἰξύς (σημαίνει δὲ καὶ αὐτὸ τὴν
ῥάχιν), εἰ καὶ παρατέθειται ὁ Ἡρωδιανὸς ἐν τῷ Ὀνοματικῷ ὡς πε-
ρισπώμενον, ἀλλ' οὖν οὐ περισπᾶται ἀλλ' ὀξύνεται, ὥς φησιν ἐν τῇ
Καθόλου. Ταῦτα δὲ τὰ εἰς υς ὑποκοριστικὰ εἰς τὰ ἑνικὰ κλίνονται μό-
νον, δυϊκὰ γὰρ ἢ πληθυντικὰ οὐ δύνανται ἐπιδέξασθαι διὰ τὴν ἀνακο-
λουθίαν τῆς ἀναλογίας· οὐδὲ γὰρ εὑρίσκομεν πῶς ὤφειλον καταλήγειν·
οὐκ ἔχουσι γὰρ κατάληξιν ἁρμόζουσαν τοῖς δυϊκοῖς καὶ τοῖς πληθυντι-
κοῖς, τὸ γὰρ υ οὐκ ἔστι τελικὸν οὔτε τῶν δυϊκῶν οὔτε τῶν πληθυντι-
κῶν. Ταῦτα δὲ τὰ εἰς υς ὑποκοριστικὰ οὐκ ἔχουσι τὸ ι ἐν τῇ δοτικῇ
τῶν ἑνικῶν· τῷ Καμμῦ γὰρ καὶ τῷ Κλαυσῦ καὶ τῷ Διονῦ καὶ τῷ Λαρδῦ
χωρὶς τοῦ ι, ἐπειδὴ οὐδέποτε ἐν τέλει λέξεως ἡ υι δίφθογγος εὑρίσκε-
ται, οἷον μυῖα ἅρπυια υἱός· εἰ εἶχον οὖν ταῦτα ἐν τῇ δοτικῇ τῶν ἑνι-
κῶν τὸ ι, ἤμελλεν ἡ υι δίφθογγος ἐν τέλει λέξεως εὑρίσκεσθαι, ὅπερ
ἐστὶν ἀδύνατον.

line 2
οὐ γίνεται τροπῇ τοῦ ι εἰς ς ἡ αἰτιατικὴ τῶν πληθυντικῶν, ἐπειδή, ὡς

ἐν τῇ αἰτιατικῇ τῶν πληθυντικῶν τοῦ κοχλίας μεμαθήκαμεν, πᾶσα αἰτια-
τικὴ πληθυντικῶν ἰσοχρονεῖν θέλει τῇ ἰδίᾳ εὐθείᾳ, οἷον Αἴαντες Αἴαντας,
Λάχητες Λάχητας, Αἰνεῖαι Αἰνείας, κοχλίαι κοχλίας· τούτων οὕτως
ἐχόντων οἱ Ὅμηροι καὶ οἱ ἄνθρωποι ἡ εὐθεῖα τῶν πληθυντικῶν· ἐὰν
τραπῇ οὖν τὸ ι εἰς ς καὶ γένηται ἡ αἰτιατικὴ τῶν πληθυντικῶν Ὅμηρος
καὶ ἄνθρωπος, οὐκέτι ἰσοχρονεῖ τῇ ἰδίᾳ εὐθείᾳ ἡ αἰτιατικὴ τῶν πληθυν-
τικῶν, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον.
Ὦ πλόοι ὦ πλοῖ. Εἴρηται ὅτι τῶν δυϊκῶν καὶ τῶν πληθυντικῶν
ὡς ἡ ὀρθὴ οὕτω καὶ ἡ κλητική. Ἰστέον δὲ ὅτι κακῶς καὶ παρὰ τὴν
ἀναλογίαν οἱ φιλόσοφοι χρῶνται λέγοντες τὸν νόα τὴν αἰτιατικὴν τῶν
ἑνικῶν καὶ οἱ νόες τὴν εὐθεῖαν τῶν πληθυντικῶν καὶ τοὺς νόας τὴν
αἰτιατικὴν τῶν πληθυντικῶν, δέον γὰρ τὸν νοῦν λέγειν καὶ οἱ νοῖ καὶ
τοὺς νοῦς· πᾶσα γὰρ ἡ κλίσις ἀπὸ συναιρέσεώς ἐστι καὶ πρὸς τὸ ἐντε-
λὲς γίνεται. Σεσημείωται παρὰ Φιλήμονι τῷ κωμικῷ fragm. 222 Κ
οἱ εὔνους· τοῦτο γὰρ ὡς ἀπὸ τοῦ παρὰ φιλοσόφοις· εὔνοες γὰρ γέ-
812
γονε καὶ κατὰ κρᾶσιν εὔνους· δεῖ δὲ λέγειν οἱ εὖνοι πρὸς τὸ ἐντελές,
οἱ εὔνοοι γάρ.

line 10
σιν Ποσειδῶν.
Τῷ Ξενοφῶντι, τῷ Ποσειδῶνι, τῷ ταῶνι· τὸν Ξενο-
φῶντα, τὸν Ποσειδῶνα, τὸν ταῶνα· ὦ Ξενοφῶν, ὦ Πόσει-
δον, ὦ ταῶν. Ἰστέον ὅτι τὰ εἰς ων περισπώμενα τὴν αὐτὴν ἔχουσιν
ὀρθὴν καὶ κλητικήν, οἷον Ξενοφῶν ὦ Ξενοφῶν, Ἀγλαοφῶν ὦ Ἀγλαο-
φῶν, Κτησιφῶν ὦ Κτησιφῶν, Δημοφῶν ὦ Δημοφῶν, Ἱπποκῶν ὦ Ἱπ-
ποκῶν, ταῶν ὦ ταῶν, Τυφῶν ὦ Τυφῶν, πλὴν τοῦ Ποσειδῶν· ὦ Πό-
σειδον γὰρ ἡ κλητική, τοῦτο δὲ ψευδαιολικόν ἐστι· διατί δὲ λέγεται
ψευδαιολικόν, ἐν τοῖς προλαβοῦσιν ἐμάθομεν, ἡνίκα περὶ τοῦ Ἄπολλον
καὶ Πόσειδον διελαμβάνομεν. Καὶ ἀποροῦσί τινες λέγοντες, διατί γὰρ
ψευδαιολικὸν λέγομεν τὸ ὦ Πόσειδον, καὶ μὴ κατὰ ἀναλογίαν κοινὴν
λέγομεν αὐτὸ ἀναβιβάσαι τὸν τόνον ἐν τῇ κλητικῇ· πολλάκις γὰρ τὰ
εἰς ων σύνθετα διὰ τοῦ ο ἔχοντα τὴν κλητικὴν ἀναβιβάζουσι τὸν τόνον
καὶ προπαροξύνονται, οἷον Ἀγαμέμνων Ἀγάμεμνον, κακοδαίμων κακό-
δαιμον, ὀλβιοδαίμων ὀλβιόδαιμον. Ἔστιν οὖν εἰπεῖν, ὅτι ὁ λόγος ἐπὶ
βαρυτόνων ἐστίν, τὸ δὲ Ποσειδῶν περισπώμενόν ἐστι, καὶ δῆλον ὅτι οὐ
δυνάμεθα λέγειν αὐτὸ κατὰ ἀναλογίαν κοινὴν ἀναβιβάσαι τὸν τόνον ἐν
τῇ κλητικῇ.

P. 285, line 16
ποκῶν, ταῶν ὦ ταῶν, Τυφῶν ὦ Τυφῶν, πλὴν τοῦ Ποσειδῶν· ὦ Πό-

σειδον γὰρ ἡ κλητική, τοῦτο δὲ ψευδαιολικόν ἐστι· διατί δὲ λέγεται
ψευδαιολικόν, ἐν τοῖς προλαβοῦσιν ἐμάθομεν, ἡνίκα περὶ τοῦ Ἄπολλον
καὶ Πόσειδον διελαμβάνομεν. Καὶ ἀποροῦσί τινες λέγοντες, διατί γὰρ
ψευδαιολικὸν λέγομεν τὸ ὦ Πόσειδον, καὶ μὴ κατὰ ἀναλογίαν κοινὴν
λέγομεν αὐτὸ ἀναβιβάσαι τὸν τόνον ἐν τῇ κλητικῇ· πολλάκις γὰρ τὰ
εἰς ων σύνθετα διὰ τοῦ ο ἔχοντα τὴν κλητικὴν ἀναβιβάζουσι τὸν τόνον
καὶ προπαροξύνονται, οἷον Ἀγαμέμνων Ἀγάμεμνον, κακοδαίμων κακό-
δαιμον, ὀλβιοδαίμων ὀλβιόδαιμον. Ἔστιν οὖν εἰπεῖν, ὅτι ὁ λόγος ἐπὶ
βαρυτόνων ἐστίν, τὸ δὲ Ποσειδῶν περισπώμενόν ἐστι, καὶ δῆλον ὅτι οὐ
δυνάμεθα λέγειν αὐτὸ κατὰ ἀναλογίαν κοινὴν ἀναβιβάσαι τὸν τόνον ἐν
813
τῇ κλητικῇ.
Τὼ Ξενοφῶντε, τὼ Ποσειδῶνε, τὼ ταῶνε· τοῖν Ξενο-
φώντοιν, τοῖν Ποσειδώνοιν, τοῖν ταώνοιν· ὦ Ξενοφῶντε,
ὦ Ποσειδῶνε, ὦ ταῶνε.


line 35
ὁμοίως διὰ τοῦ ο γράφεται· ἁμαρτάνουσι γὰρ οἱ γράφοντες αὐτὸ διὰ

τοῦ ω· καὶ πάλιν Κύκλωπος διὰ τοῦ ω καὶ Κύκλωψ ὁμοίως, νάρθηκος
διὰ τοῦ η καὶ νάρθηξ ὡσαύτως, χωρίς, ὡς εἴρηται, τοῦ ἀλώπηξ ἀλώπε-
κος· ἡ μὲν γὰρ γενικὴ διὰ τοῦ ε ἐκφέρεται, ἡ δὲ εὐθεῖα διὰ τοῦ η.
Πρόσκειται ἀνωτέρω ἐν τῷ κανόνι «ὑπὲρ μίαν συλλαβήν» διὰ τὸ λίψ
λιβός· τοῦτο γὰρ διὰ τοῦ β κλίνεται καὶ οὐ διὰ τοῦ π, ἀλλ' οὐκ ἔστιν
ὑπὲρ μίαν συλλαβὴν ἀλλὰ μονοσύλλαβον. Σημειοῦται δὲ ἐν τῷ κανόνι
ὁ τεχνικὸς τὸ Ἄραψ Ἄραβος, Χάλυψ Χάλυβος, Κίνυψ Κίνυφος μὴ
κλιθέντα διὰ τοῦ π· καὶ χρὴ γινώσκειν, ὅτι τὸ μὲν Ἄραψ καὶ Χάλυψ
ἔθνος σημαίνουσιν, τὸ δὲ Κίνυψ ὄνομά ἐστι ποταμοῦ. Ἰστέον δὲ ὅτι
ταῦτα τὴν ἀναλογίαν ἐπλήρωσαν· ὃν γὰρ τρόπον τὰ εἰς ξ λήγοντα
κλίνονται διὰ δασέος ἢ ψιλοῦ ἢ μέσου, τουτέστι διὰ τοῦ γ ἢ κ ἢ χ,
οἷον ὄρτυξ ὄρτυγος, θώραξ θώρακος, ὄνυξ ὄνυχος, τὸν αὐτὸν τρόπον
καὶ τὰ εἰς ψ λήγοντα διὰ δασέος ἢ ψιλοῦ ἢ μέσου κλίνεσθαι θέλουσι,
τουτέστι διὰ τοῦ β ἢ π ἢ φ, οἷον Ἄραψ Ἄραβος, Κύκλωψ Κύκλωπος,
Κίνυψ Κίνυφος· ταῦτα οὖν τὰ δοκοῦντα εἰς ψ παράλογα τὰ τῆς ἀνα-
λογίας ἐφύλαξαν, κλιθέντα διὰ τοῦ β ἢ φ· λοιπὸν γὰρ εὑρίσκονται
τῇ προφάσει ταύτῃ τὰ εἰς ψ λήγοντα κλινόμενα διὰ δασέος καὶ ψιλοῦ
καὶ μέσου, τουτέστι διὰ τοῦ β ἢ π ἢ φ. Ἰστέον δὲ ὅτι περὶ τῆς κλί-
σεως τῶν εἰς ψ ἀκριβέστερον εἰ θεῷ φίλον ἐν τῷ Ὀνοματικῷ Ἡρω-
διανοῦ μαθησόμεθα.

line 5
ὑπὲρ μίαν συλλαβὴν ἀλλὰ μονοσύλλαβον. Σημειοῦται δὲ ἐν τῷ κανόνι

ὁ τεχνικὸς τὸ Ἄραψ Ἄραβος, Χάλυψ Χάλυβος, Κίνυψ Κίνυφος μὴ
κλιθέντα διὰ τοῦ π· καὶ χρὴ γινώσκειν, ὅτι τὸ μὲν Ἄραψ καὶ Χάλυψ
ἔθνος σημαίνουσιν, τὸ δὲ Κίνυψ ὄνομά ἐστι ποταμοῦ. Ἰστέον δὲ ὅτι
ταῦτα τὴν ἀναλογίαν ἐπλήρωσαν· ὃν γὰρ τρόπον τὰ εἰς ξ λήγοντα
814
κλίνονται διὰ δασέος ἢ ψιλοῦ ἢ μέσου, τουτέστι διὰ τοῦ γ ἢ κ ἢ χ,

οἷον ὄρτυξ ὄρτυγος, θώραξ θώρακος, ὄνυξ ὄνυχος, τὸν αὐτὸν τρόπον
καὶ τὰ εἰς ψ λήγοντα διὰ δασέος ἢ ψιλοῦ ἢ μέσου κλίνεσθαι θέλουσι,
τουτέστι διὰ τοῦ β ἢ π ἢ φ, οἷον Ἄραψ Ἄραβος, Κύκλωψ Κύκλωπος,
Κίνυψ Κίνυφος· ταῦτα οὖν τὰ δοκοῦντα εἰς ψ παράλογα τὰ τῆς ἀνα-
λογίας ἐφύλαξαν, κλιθέντα διὰ τοῦ β ἢ φ· λοιπὸν γὰρ εὑρίσκονται
τῇ προφάσει ταύτῃ τὰ εἰς ψ λήγοντα κλινόμενα διὰ δασέος καὶ ψιλοῦ
καὶ μέσου, τουτέστι διὰ τοῦ β ἢ π ἢ φ. Ἰστέον δὲ ὅτι περὶ τῆς κλί-
σεως τῶν εἰς ψ ἀκριβέστερον εἰ θεῷ φίλον ἐν τῷ Ὀνοματικῷ Ἡρω-
διανοῦ μαθησόμεθα.
Τῷ Κύκλωπι, τὸν Κύκλωπα, ὦ Κύκλωψ. Εἴρηται ὅτι τὰ εἰς
διπλοῦν λήγοντα τὴν αὐτὴν ἔχουσιν ὀρθὴν καὶ κλητικήν, πλὴν τοῦ Ζεῦ
ἄνα καὶ τοῦ ὦ γύναι.
Τὼ Κύκλωπε, τοῖν Κυκλώποιν, ὦ Κύκλωπε. Οἱ Κύκλω-
πες, τῶν Κυκλώπων, τοῖς Κύκλωψιν. Εἴρηται ὅτι διχῶς κανο-
νίζεται ἐπὶ τούτων ἡ δοτικὴ τῶν πληθυντικῶν, καὶ ἀπὸ τῆς δοτικῆς

Theodosii Alexandrini canones isagogicos de flexione verborum P. 353,
line 22
Παρακειμένου.
Τέθειμαι. Ἐνταῦθα περὶ τοῦ παθητικοῦ παρακειμένου τῶν εἰς μι

διαλαμβάνει καὶ λέγει, ὅτι πᾶς ἐνεργητικὸς παρακείμενος ἐπὶ τῶν εἰς
μι τρέπων τὴν τελευταίαν συλλαβὴν εἰς μαι καὶ τὴν παραλήγουσαν
συστέλλων παθητικὸς παρακείμενος γίνεται, οἷον δέδωκα δέδομαι,
πέπωκα πέπομαι (ἐξ οὗ τὸ ἐπόθην καὶ κατεπόθην), βέβηκα βέβαμαι (ἐξ
οὗ τὸ ἐβάθην καὶ παρεβάθην), ἕστηκα ὅσον κατὰ τὴν ἀναλογίαν ἀπὸ
τοῦ ἵστημι στήσω, καὶ ἕσταμαι ὁ παθητικὸς παρακείμενος· πρόσκειται
»ὅσον κατὰ τὴν ἀναλογίαν», ἐπειδὴ ἕστακα ἐστὶν ὁ ἐνεργητικὸς παρα-
κείμενος τοῦ ἵστημι πρὸς ἀντιδιαστολὴν τοῦ ἕστηκα μέσου παρακειμένου
τοῦ ὄντος ἀπὸ τοῦ ἑστήκω ἐνεστῶτος, ὡς ἐν τοῖς προλαβοῦσιν εἴρηται·

τέθηκα τέθεμαι καὶ κατὰ πλεονασμὸν τοῦ ι τέθειμαι διὰ τῆς ει διφθόγ-
γου· οὐ γὰρ δυνάμεθα τὸ τέθειμαι Βοιωτικὸν λέγειν, ὥσπερ τὸ ἐνεργη-
τικὸν τὸ τέθεικα τὸ διὰ τῆς ει διφθόγγου, ἐπειδὴ τὸ μὲν τέθεικα
ἐνεργητικὸν τὸ διὰ τῆς ει διφθόγγου ἀπὸ τοῦ τέθηκα κοινοῦ γέγονε
τοῦ διὰ τοῦ η, κατὰ τροπὴν Βοιωτικὴν τοῦ η εἰς τὴν ει δίφθογγον,
815
ὥσπερ Λάχης Λάχεις, τὸ δὲ παθητικὸν οὐκ ἔστι τέθημαι διὰ τοῦ η, ἵνα
τὸ τέθειμαι τὸ διὰ τῆς ει διφθόγγου Βοιωτικὸν εἴπωμεν κατὰ τροπὴν
τοῦ η εἰς τὴν ει δίφθογγον. Τέθεισαι, τέθειται· τεθείμεθον,

line 12
πεπονθότος, φημὶ δὴ τοῦ ἔθου, γίνεται τὸ προστακτικὸν κατὰ ἀποβολὴν

τῆς ἐν ἀρχῇ κλιτικῆς ἐκτάσεως θοῦ (ἐξ οὗ τὸ κατάθου καὶ παράθου)·
φημὶ γὰρ ἐκ τοῦ ἔθεσο μὴ γενέσθαι τὸ προστακτικόν. Ἰστέον δὲ ὅτι τὸ
θοῦ δευτέρου μέσου ἀορίστου ἐστὶ προστακτικόν, οὐ μὴν καὶ μέλλοντος·
ἐν γὰρ τοῖς εἰς μι οὐκ ἔστιν, ὡς ἐμάθομεν, δεύτερος μέσος μέλλων
ὁριστικός· ὁριστικοῦ δὲ μὴ ὄντος οὔτε προστακτικὸν ἔστιν. Τὸ δὲ προς-
τακτικὸν τοῦ πρώτου ἀορίστου καὶ μέλλοντος οὐ παρέθετο, ἐπειδή, ὡς
ἐμάθομεν, τὸ ἔθηκα ὡσαύτως δὲ καὶ τὸ ἔδωκα καὶ ἧκα (ὃ σημαίνει τὸ
ἔπεμψα) μετὰ τὰ ὁριστικὰ οὐ κλίνονται· οὔτε γὰρ εἰς τὰς μετοχὰς κλί-
νονται οὔτε εἰς τὰς λοιπὰς ἐγκλίσεις· τὸ μέντοι ἐστησάμην δύναται
κατὰ ἀναλογίαν ἔχειν τὸ προστακτικὸν τὸ στῆσαι σύ, ὥσπερ τὸ ἐποιησά-
μην ποίησαι σύ. Θέσθω· θέσθον, θέσθων· θέσθε, θέσθωσαν.

line 3
Ἔστιν οὖν εἰπεῖν, ὅτι διὰ τοῦτο προσῆλθε τὸ ι καὶ οὐ τὸ υ, ἐπειδὴ τὰ

εὐκτικὰ διφθόγγῳ θέλουσι παραλήγεσθαι τῇ μετὰ τοῦ ι, οἷον τύπτοιμι
ἱσταίην τυφθείην· οὕτως οὖν καὶ δοίην καὶ γνοίην διὰ διφθόγγου τῆς
μετὰ τοῦ ι. Τιθείης, τιθείη· τιθείητον, τιθειήτην· τιθείημεν,
τιθείητε, τιθείησαν· εἴρηται.
Παρακειμένου καὶ ὑπερσυντελίκου. Τεθείκοιμι. Ὥσπερ
ἀπὸ τοῦ τετυφότος γέγονε τετύφοιμι, οὕτω καὶ ἀπὸ τοῦ τεθεικότος
τεθείκοιμι. Ἰστέον δὲ ὅτι εἰ καὶ εἰς ς μετ' ὀξείας τάσεώς ἐστιν ἡ μετοχή,
ἀλλ' οὐ κλίνεται διὰ τοῦ ντ, ἵνα γένηται εἰς ην καθαρὸν τὸ εὐκτικόν.
Δεῖ δὲ καὶ τοῦτο γινώσκειν, ὅτι ἐν τοῖς προλαβοῦσιν ἐμάθομεν, ὡς ἡ
μὲν ἀναλογία ἀπαιτεῖ τὸ τέθηκα διὰ τοῦ η γράφεσθαι, θήσω γὰρ ὁ
μέλλων διὰ τοῦ η, ἐπεκράτησε δὲ κατὰ Βοιωτοὺς διὰ τῆς ει διφθόγγου
γράφεσθαι. Τεθείκοις, τεθείκοι· τεθείκοιτον, τεθεικοίτην·
τεθείκοιμεν, τεθείκοιτε, τεθείκοιεν· εἴρηται.
Ἀορίστου πρώτου. Ἰστέον ὅτι κατὰ ἀναλογίαν τὸ ἔθηκα ὤφειλε
ποιῆσαι τὸ εὐκτικὸν θήκαιμι, ὥσπερ τὸ ἔτυψα τύψαιμι· ἀλλ', ὡς ἐμά-
816
θομεν, τὸ ἔθηκα ἔδωκα ἧκα (ὃ σημαίνει τὸ ἔπεμψα) μετὰ τὰ ὁριστικὰ

οὐ κλίνονται· οὔτε γὰρ εἰς τὰς μετοχὰς κλίνονται οὔτε εἰς τὰς
λοιπὰς ἐγκλίσεις· κλίνομεν οὖν ἀντ' αὐτοῦ τὸ στήσαιμι, στήσαις,
στήσαι· στήσαιτον, στησαίτην· στήσαιμεν, στήσαιτε, στή-
σαιεν· εἴρηται.

line 7
Παρακειμένου καὶ ὑπερσυντελίκου. Τεθείκοιμι. Ὥσπερ

ἀπὸ τοῦ τετυφότος γέγονε τετύφοιμι, οὕτω καὶ ἀπὸ τοῦ τεθεικότος
τεθείκοιμι. Ἰστέον δὲ ὅτι εἰ καὶ εἰς ς μετ' ὀξείας τάσεώς ἐστιν ἡ μετοχή,
ἀλλ' οὐ κλίνεται διὰ τοῦ ντ, ἵνα γένηται εἰς ην καθαρὸν τὸ εὐκτικόν.
Δεῖ δὲ καὶ τοῦτο γινώσκειν, ὅτι ἐν τοῖς προλαβοῦσιν ἐμάθομεν, ὡς ἡ
μὲν ἀναλογία ἀπαιτεῖ τὸ τέθηκα διὰ τοῦ η γράφεσθαι, θήσω γὰρ ὁ
μέλλων διὰ τοῦ η, ἐπεκράτησε δὲ κατὰ Βοιωτοὺς διὰ τῆς ει διφθόγγου
γράφεσθαι. Τεθείκοις, τεθείκοι· τεθείκοιτον, τεθεικοίτην·
τεθείκοιμεν, τεθείκοιτε, τεθείκοιεν· εἴρηται.
Ἀορίστου πρώτου. Ἰστέον ὅτι κατὰ ἀναλογίαν τὸ ἔθηκα ὤφειλε
ποιῆσαι τὸ εὐκτικὸν θήκαιμι, ὥσπερ τὸ ἔτυψα τύψαιμι· ἀλλ', ὡς ἐμά-
θομεν, τὸ ἔθηκα ἔδωκα ἧκα (ὃ σημαίνει τὸ ἔπεμψα) μετὰ τὰ ὁριστικὰ
οὐ κλίνονται· οὔτε γὰρ εἰς τὰς μετοχὰς κλίνονται οὔτε εἰς τὰς
λοιπὰς ἐγκλίσεις· κλίνομεν οὖν ἀντ' αὐτοῦ τὸ στήσαιμι, στήσαις,
στήσαι· στήσαιτον, στησαίτην· στήσαιμεν, στήσαιτε, στή-
σαιεν· εἴρηται.
Ἀορίστου δευτέρου. Θείην. Ἰστέον ὅτι ὥσπερ ἀπὸ τοῦ τυφθείς
τυφθέντος γέγονε τυφθείην, οὕτω καὶ ἀπὸ τοῦ θείς θέντος γέγονε
θείην, καὶ ἀπὸ τοῦ στάς στάντος γέγονε σταίην, καὶ ἀπὸ τοῦ δούς
δόντος γίνεται δοίην, καὶ κατ' ἔκτασιν τοῦ ο εἰς ω δῴην
Γεώργιος Χοιροβοσκός γραμματικός. Scholia in Hephaestionem P.

203, line 17
καὶ πάλιν (650) ἐπαΐειν ὁποῖος ἐστὶ τῶν ῥυθμῶν·

καὶ ἐν Βατράχοις (1365)
ἐπὶ τὸν σταθμὸν γὰρ αὐτὸν ἀγαγεῖν βούλομαι.
τὸ δὲ τοῦ Κρατίνου οὐ λέγομεν ὅτι διὰ τοῦτο εἶπεν
ἐλήλυμεν· ἔστι γὰρ καὶ παρὰ Ἐπιχάρμῳ, οἷον αὐτὸς
παρατίθεται ὁ μετρικὸς (7, 10) τὴν χρῆσιν ἐν Κύκνῳ
τοιοῦδε φωτὸς πρὸς δόμους ἐλήλυμεν.
οὐ κεῖται δὲ οὕτως ἡ χρῆσις, ἀλλὰ
Κύκνου δὲ πρῶτα πρὸς δόμους ἐλήλυμεν·
817
καὶ οὕτως δεῖ γράφειν. ὅστις κατὰ ἀναλογίαν ἐχρή-

σατο καὶ τῷ δευτέρῳ προσώπῳ ἐλήλυτε. οὐκ ἄρα οὖν
διὰ τὸ κοινὴν μὴ ποιεῖν τὸ θμ ὁ Κρατῖνος ἀπέβαλε
τὸ θ τοῦ ἐλήλυθμεν, εἰπὼν τὸ ἐλήλυμεν.
(7, 15) Τρίτος δέ ἐστι τρόπος, ὅταν βραχεῖα συλ-
λαβὴ τελικὴ λέξεως ᾖ, μὴ ἐπιφερομένων τῶν τῆς μα-
κρᾶς ποιητικῶν συμφώνων, ἀλλ' ἤτοι ἑνὸς ἢ μηδ' ἑνός.
–U
Τρίτος δέ ἐστι τρόπος, ὅταν βραχεῖα συλλαβὴ λέ-
ξεως ᾖ τελική, μὴ ἐπιφερομένου τινὸς τῶν τῆς μακρᾶς
ποιητικῶν συμφώνων, ἀλλ' ἤτοι ἑνὸς ἢ μηδενός· καὶ
Γεώργιος Χοιροβοσκός γραμματικός. Epimerismi in Psalmos

P. 4, line 24
μονοσυλλάβων καὶ τῶν σεσημειωμένων καὶ τῶν διὰ τοῦ Ν Τ

κλινομένων.
Πῶς κλίνεται κηρός; Ὁ κανών· Πᾶν ὄνομα μονοσύλλαβον
εἰς ἀμετάβολον λῆγον προσθήκῃ τοῦ ΟΣ κλίνεται, πλὴν τοῦ
φρὴν φρενὸς, καὶ χθὼν, χθόνος. Καὶ διατί σεσημείωται τὸ
φρὴν φρενός; Διότι τὰ εἰς ΗΝ μονοσύλλαβα κοινά εἰσι τῷ
γένει, καὶ ὁμοφωνοῦσι τὰ θηλυκὰ τοῖς ἀρσενικοῖς, οἷον ὁ χὴν
καὶ ἡ χὴν, ὁ ῥὴν καὶ ἡ ῥήν· τὸ δὲ φρὴν θηλυκοῦ μόνου
γένους ὂν, ὡς διήλλαξε περὶ τὸ γένος, διήλλαξε καὶ περὶ τὴν
κλίσιν. Τὸ δὲ χθὼν χθονὸς διὰ τί σεσημείωται; Διότι οἱ
κανόνες κατὰ τὴν ἀναλογίαν γεγόνασι· (ἀναλογία δέ ἐστιν
ἡ τῶν ὁμοίων παράθεσις, τὸ δὲ ὅμοιον ὁμοίῳ ἐστὶν ὅμοιον·)
εἰκότως οὖν τὰ μονήρη σημειούμεθα καὶ οὐ κανονίζομεν. Τῆς
κηρὸς ὁ τόνος· αἱ μέντοι εἰς ΟΣ δισύλλαβοι γενικαὶ ὀξύνεσθαι
θέλουσιν. Ἀπὸ οὖν τοῦ κῆρ τοῦ σημαίνοντος τὴν θανατη-
φόρον μοῖραν γίνεται κατὰ παραγωγὴν κήριος, ὁ τῇ φθορᾷ
ὑποπεπτωκώς· καὶ μετὰ τοῦ στερητικοῦ Α ἀκήριος, ὁ ἐστερη-
μένος τῆς φθορᾶς· καὶ τροπῇ τοῦ Η εἰς Α, καὶ πλεονασμῷ
τοῦ Μ μακάριος.
Γεώργιος Χοιροβοσκός γραμματικός. Epimerismi in Psalmos

P. 24, line 31
θέμενα ἀναβιβάζει τοὺς τόνους, οἷον σύμφημι ἐγὼ, ἠμὶ,

ἀπόημι. Ἵστημι, καὶ ὁ μέλλων στήσω, δεύτερος ἀόριστος
ἔστην, τὸ πληθυντικὸν ἔστημεν, καὶ ὤφειλεν εἶναι ἔσταμεν·
ἀλλ' ἰστέον ὅτι ὁ δεύτερος ἀόριστος ἐνεργητικὸς ἐν τοῖς εἰς
818
ΜΙ οὐ συστέλλει τὴν παραλήγουσαν αὐτοῦ ἐν τοῖς πληθυν-

τικοῖς ἀλλὰ φυλάσσει αὐτήν· οἷον ἔστην ἔστημεν, ἔγνων
ἔγνωμεν· σεσημείωται τὸ ἔθην ἔθεμεν, καὶ ἔδων ἔδομεν, καὶ
ἦν ἔμεν· σημαίνει δὲ τὸ ἐπέμψαμεν. Καὶ διὰ τί ταῦτα
συστέλλει τὴν παραλήγουσαν; Διότι τὰ ἑνικὰ αὐτῶν οὐχ
εὕρηται ἐν χρήσει· λέγω δὴ ὁ ἔθην, ἔδων, ἦν· τούτου χάριν
τὰ πληθυντικὰ αὐτῶν ὡς ἔτυχε καὶ οὐ κατὰ ἀναλογίαν
γέγονε.
Καὶ κατὰ πόσους τρόπους σεσημείωνται οἱ τρεῖς οὗτοι
δεύτεροι ἀόριστοι; Κατὰ τρεῖς· πρῶτον μὲν, ὅτι συστέλ-
λουσι τὴν παραλήγουσαν αὐτῶν ἐν τοῖς πληθυντικοῖς, τῶν
ἄλλων φυλασσόντων αὐτήν· ἔθεμεν, ἔδομεν, ἔμεν, ἔφημεν
καὶ ἔγνωμεν· εἶτα ὅτι ἐν τοῖς ἀπαρεμφάτοις διφθόγγῳ
παραλήγει, οἷον θεῖναι, δοῦναι, εἶναι, τῶν εἰς ΝΑΙ ἀπα-
ρεμφάτων, μὴ θέλοντες (sic) παραλήγειν, οἷον τυφθῆναι,
στῆναι. Καὶ διατί θεῖναι, δοῦναι, εἷναι, διφθόγγῳ παρα-
λήγει; Ἐπειδὴ τὰ εἰς ΝΑΙ ἀπαρέμφατα ἀορίστου ὄντα
Etymologicum Genuinum, Etymologicum genuinum (ἀνάβλησις –

βώτορες)
Alphabetic letter alpha, entry 791, line 1
παρὰ νηυσὶ θοῇσιν ἀνέψυχον φίλον ἦτορ

Ab, Sym. 963. *Comm. Hom.
Ἀνὰ δρυμά (Euphor. fr. dub. 177, 3 Powell)·
σεῦ γὰρ † δι***
ειρήνη, Πολύβοια, καὶ † ἀνδράσι νήπιος ἐών †
πιλναμένης, καὶ θῆρες ἀνὰ δρυμὰ πρηΰνονται.
τινὲς ἀνέγνωσαν δρυμά ὡς ἀπὸ τοῦ δρυμός. οὐκ ἔστι δέ· οὐ γὰρ
σῴζεται τῶν τριῶν προσώπων ἡ συζυγία· σοφός μὲν γὰρ καὶ σοφή
καὶ σοφά ὁμοτόνως, δρυμός δὲ καὶ δρυμή οὐκέτι. οὐκ ἄρα δρυμά,
ἀλλὰ δρύμα, ὡς λύχνα AB, Sym. 964, EM 1241. *Orio.
Ἀναλογία· παρὰ τὸ λόγος λογία ἀλογία καὶ ἀναλογία· αἱ
γὰρ δύο στερήσεις ὁμοῦ οὖσαι κατάθεσιν ποιοῦσιν, ὡς πυστά ἄπυστα
καὶ ἀνάπυστα, τὰ περιβόητα· καὶ πηρόν ἄπηρον καὶ ἀνάπηρον, τὸν
πεπηρωμένον. ἐπὶ πάντων δὲ τὸ ν πλεονάζει, ὡς ἐπὶ τοῦ ἀναίτιος καὶ
ἀναίσχυντος. Ὠρίων (31, 1) AB, Sym. 965, EM 1261. Orio l. c.
819
Ἀνάπλεων· εἴρηται εἰς τὸ ἀξιόχρεως (Et. gen. α
Etymologicum Genuinum, Etymologicum genuinum (littera λ)

Alphabetic letter lambda, entry 157, line 7
τὸ λύχνον. Ἱππῶναξ· κύψασα γάρ μοι πρὸς τὸ λύχνον Ἀρήτη.

καὶ Ἀριστοφάνης· τί γάρ μοι τὸν πότην ἧπτες λύχνον. παρὰ
τὸ λύειν τὸ νύχος λυόνυχος καὶ λύχνος· ⌊οὕτως Ἀριστόνικος
ἐν τῷ Περὶ σημείων τοῦ Ὁμήρου.⌋
⌊Λύχνα· ὡς παρὰ Καλλιμάχῳ· λύχνα φανείη. κατὰ με-
ταπλασμόν. οὐδὲ γὰρ εὐθεῖα τὸ λύχνον, ὥσπερ οὐδὲ τὸ δά-
κτυλον· ἀλλ' ἀπὸ τοῦ ὁ λύχνος οἱ λύχνοι, μεταπλασμὸς γένους
τὰ λύχνα, ὡς ὁ δάκτυλος οἱ δάκτυλοι τὰ δάκτυλα. δεῖ δὲ εἰδέναι,
ὡς ὁ τοιοῦτος μεταπλασμὸς ἐπὶ προσηγορικοῦ γίνεται ὀνόμα-
τος, ἔνθα μὴ δυνατὸν τῇ εὐθείᾳ τοῦ οὐδετέρου τὴν γενικὴν
παραδέξασθαι· ἐν γὰρ τοῖς ἐπιθέτοις πάντα κατὰ ἀναλογίαν
ἀποτελεῖται· τὸ οὐδέτερον ἐν παρασχηματισμῷ ὁ καλὸς τὸ
καλόν· διὸ καὶ τὴν εὐθεῖαν τῶν πληθυντικῶν τὰ καλὰ οὐ φαμὲν
μεταπλασμὸν ἀπὸ τοῦ οἱ καλοὶ ἀρσενικοῦ πληθυντικοῦ γεγο-
νέναι· πρόσκειται γὰρ ἡ εὐθεῖα ἑνικὴ τοῦ οὐδετέρου ἀνάλογος.⌋
⌊Λογάδες: ἐπὶ τῶν ὀφθαλμῶν τὰ λευκά. Καλλίμαχος·
ὅστις ἀλιτροὺς αὐγάζειν καθαραῖς οὐ δύναται λογάσιν. εἴρηται
δὲ οἷον λοχάδες, ἐν αἷς αἱ κόραι λοχῶσι καὶ οἷον λέχος εἰσὶν
αὐταῖς. ἢ οἷον λευκάδες, κατὰ συγγένειαν τοῦ Κ πρὸς τὸ Γ.
Etymologicum Gudianum, Etymologicum Gudianum (ἀάλιον – ζειαί)
Alphabetic entry delta, p. 373, line 12
Δοιάζειν· εἰς τὸ Ἀνενδοιάστως.

Δοιδυκοποιός· ὁ τὰ κοχλιάρια ποιῶν.
Δοίδυξ· παρὰ τὸ δαίω, τὸ μερίζω, δαδύσσω, τὸ ταράσσω· ἢ παρὰ
τὸ δαίω, τὸ κόπτω καὶ ταράσσω, γίνεται δαδύσσω δάδυξ καὶ δοίδυξ.
σημαίνει δὲ τὸν ἀλετρίβανον.
Δοῖεν Α 18· ἀορίστου δευτέρου εὐκτικόν· ἐκ τοῦ δίδωμι ἐδί-
δων, ὁ δεύτερος ἀόριστος ἔδων, δούς δόντος, δοίην, δοίημεν καὶ ἐν
συγκοπῇ δοῖμεν καὶ δοῖε⌊ν⌋.
Δοίην· εἰς τὸ Δῴη σοι.
Δοιώ Γ 236· ὄνομα· ἡ εὐθεῖα τῶν ἑνικῶν δοιός. οἱ γὰρ Δω-
ριεῖς τὴν ἀναλογίαν τὴν ἐν τοῖς ῥήμασι φυλάττοντες καὶ ἐν τοῖς ὀνό-
μασι πλεονάζουσι τὸ ι. γίνεται δὲ ἐκ τοῦ δέω, τὸ δεσμεύω, δοός καὶ
πλεονασμῷ τοῦ ι δοιός, καὶ ἡ γενικὴ δοιοῦ· ἡ εὐθεῖα τῶν δυϊκῶν δοιώ.
Δοιώ· εἰς τὸ Δέδοικα καὶ Δύω.
820
Δοκῶ καὶ προσδοκῶ· ἁπλοῦν μὲν πρώτης συζυγίας τῶν περι-

σπωμένων, σύνθετον δὲ δευτέρας. καὶ εἰς τὸ Εὐδοκῶ καὶ Καραδοκεῖν.
Δολιχόν· εἰς τὸ Δουλιχόδειρος.
{Γεωργίου} Δολόμητις· παρὰ γὰρ τὸ δολῶ δολοῖς γέγονεν.
Δομεύειν· εἰς τὸ Βυςσοδομεύειν.
Etymologicum Gudianum, Etymologicum Gudianum (ζείδωρος – ὦμαι)
Alphabetic entry pi, p. 460, line 32
σημμένων, ἃ τῇ μὲν γεύσει ἐστὶν ἡδέα, καὶ τῇ ἁφῇ

μαλακὰ καὶ εὐένδοτα· καὶ σημαίνει δύο, τοὺς γεν-
ναίους καὶ τοὺς γέροντας· καὶ ὅταν σημαίνει τοὺς γεν-
ναίους, γίνεται ἐκ τοῦ φόνος· φόνους γὰρ ἔλεγον οἱ
Δωριεῖς τοὺς ἐπονειδίστους, ἤγουν τοὺς ἄξια φόνου δε-
δρακότας· καὶ παρὰ Φρυγικῷ ἔθει καὶ κατ' ἀναδιπλα-
σιασμὸν πέφονες, καὶ τροπῇ πέπονες· συστέλλει δὲ τὰ
κοινὰ τῷ γένει· τοὺς δὲ γέροντας ὡς ἐκλύτους, ἡ με-
ταφορὰ ἀπὸ τῶν πεπόνων.
Πέπονθα, ζητεῖται, ποῖος ἄρα ὁ ἐνεστὼς; καὶ λέγο-
μεν, ὅτι ἀπὸ τοῦ πεινῶ ῥήματος κατὰ ἀναλογίαν πέ-
πονα ὁ μέσος παρακείμενος, καὶ πλεονασμῷ τοῦ θ πέ-
πονθα· εἰ δέ τις εἴπῃ, διάτι μὴ ἄλλο σύμφωνον
ἐπλεόνασε, οἷον γ, ἢ κ, ἢ ἀλλό τι; εἴπομεν, ὡς φί-
λον τῷ μέσῳ παρακειμένῳ συνάπτεσθαι τὸ θ, ὣς τὸ
πέπονθα καὶ τὰ ὅμοια· κανονίζεται δὲ οὕτω, πονῶ
πονήσω, πεπόνηκα, ὁ μέσος παρακείμενος πέπονα,
ἐνδεῖ γὰρ μίαν συλλαβὴν ἀπὸ τῶν περισπωμένων, οἷον
βεβόηκα, βέβοα, καὶ ἐπενθέσει τοῦ θ πρὸ τοῦ α πέ-
πονθα. ἢ πένω τὸ ἐνεργῶ, ἐξ οὗ καὶ πένης, ὁ μέλ-
λων πενῶ, ὁ μέσος παρακείμενος πέπονκα, καὶ τροπῇ
Etymologicum Gudianum, Etymologicum Gudianum (ζείδωρος – ὦμαι)
Alphabetic entry sigma, p. 499, line 33
Σήμερον, ἐπίῤῥημα καιροῦ παραστατικὸν, οἷον σήμε-

ρον, αὔριον, γίνεται δὲ ἐκ τοῦ ἡμέρα ἥμερον καὶ
821
σήμερον· ἢ ὅτι οἱ Δωριεῖς σάμερον λέγουσι· τὰ δὲ

ἔχοντα ἀναφαινόμενον τὸ α, διὰ τοῦ η γράφεται, οἷον
μηχανὰ, ἅλιος, σᾶμα· τὸ ρον μικρὸν διάτι; τὰ εἰς
ον ἐπιῤῥήματα· τὸ με ψιλὸν διάτι; κατὰ παράδοσιν·
κατὰ ποῖον κάνονα τῆς ὀρθογραφίας; κατὰ ἱστορίαν·
καὶ πόσοι κανόνες; τέσσαρες· ἀναλογία, ἐτυμολογία,
διάλεκτος, ἱστορία· τί ἔστιν ἀναλογία; ἡνίκα κατορ-
θῶμεν γραφὴν, ἢ ὅταν κανόνα ἀποδῶμεν· διάτι βα-
ρύνεται; ἐπειδὴ τὰ εἰς ον λήγοντα ἐπιῤῥήματα, πα-
ραληγόμενα τῷ ι, ἢ τῷ ε, βαρύνεται· οἷον αὔριον, σή-
μερον, χωρὶς τοῦ αὐθημερὸν, καὶ ἐξὸν, ὑπεσταλμέ-
νων τῶν ὀνομάτων· τὸ αὐθημερὸν παρώνυμον· τὸ ἐξὸν
μετοχή.
Etymologicum Gudianum, Additamenta in Etymologicum Gudianum

(ἀάλιον – ζειαί) (e codd. Vat. Barber. gr. 70 [olim Barber. I 70] + Pari
Alphabetic entry alpha, p. 132, line 10
Ἀναθήματα· κειμήλια, ἀγάλματα καὶ τὰ τῷ θεῷ παρατιθέμενα.

Ἀναίδεια· ει· καὶ καθόλου τὰ ἀπὸ ὀξυτόνων εἰς ης ἐπὶ γενικῆς εἰς ους
περατουμένων εἰς τὰ τοιαῦτα μεταπίπτοντα οὐδέποτε μακρὸν ἔχει τὸ ι,
ἀλλ'
ἢ συνεσταλμένον, ἢ τὴν ει δίφθογγον.
Ἀναίδεια· κοινῶς· ἀναιδείην Ἰωνικῶς.
Ἀναίμων· εἰς τὸ Ἀνείμονος.
Ἀνακόλουθον· ἐναντίον.
Ἀνάκτορον καὶ ἀνακτόριον· τὸ τοῦ ἄνακτος οἴκημα.
{Γεωργίου} Ἀνακωχή· ἡ ἀνάπαυσις καὶ ἀνάκλισις. ἀνάκλησις δὲ
ἀνακάλεσις.
Ἀναλίσκω· ἐκ τοῦ ἁλῶ ἁλίσκω καὶ ἀναλίσκω· σημαίνει δὲ τὸ δαπανῶ.
Ἀναλογία· δηλοῖ τὸ ἀκόλουθον καὶ τὸ κατὰ λόγον. δύο στερήσεις ἔχει
ἡ λέξις, αἵτινες ὁμοῦ οὖσαι συνκατάθεσιν δηλοῦσιν· ἔστι δὲ παρὰ τὸ
λόγος ἄλογος,
παράγωγον ἀλογία μετὰ τῆς α στερήσεως, καὶ ἄλλη στέρησις ἀναλογία,
ὡς
πυστά ἄπυστα ἀνάπυστα, τὰ περιβόητα, πηρός ἄπηρος ἀνάπηρος, ὁ
πεπηρωμένος.
ἐπλεόνασεν δὲ τὸ ν ὡς ἐν τῷ ἀναιδής καὶ ἀναίσχυντος.
⟦Ἀ⟧νάλογος· παρὰ τὸ λόγος ἄλογος, εἶτα δευτέρᾳ συνθέσει μετὰ πλεονα-
σμοῦ τοῦ ν ἀνάλογος, ὁ λόγου ἐχόμενος, ὅ ἐστιν ὁ κατὰ λόγον ὅμοιος.
γίνονται
δὲ πολλάκις ἐν ταῖς συνθέσεσι στερήσεις τῶν προλαβουσῶν ⟦στερής⟧εων
822
ἀναιρετικαί,
αἵτινες ⟦καλοῦνται ἐπιστερ⟧ή⟦σεις⟧.
Ἀνάλυσις· ἀνάπλω⌊σις⌋.
Ἀνάνευσις Ps. 72, 4 ἐκ τοῦ ἀνανεύω· τοῦτο δὲ παρὰ τὸ ἄνω νεύειν.

Ἀνάκτορον καὶ ἀνακτόριον· τὸ τοῦ ἄνακτος οἴκημα.

{Γεωργίου} Ἀνακωχή· ἡ ἀνάπαυσις καὶ ἀνάκλισις. ἀνάκλησις δὲ
ἀνακάλεσις.
Ἀναλίσκω· ἐκ τοῦ ἁλῶ ἁλίσκω καὶ ἀναλίσκω· σημαίνει δὲ τὸ δαπανῶ.
Ἀναλογία· δηλοῖ τὸ ἀκόλουθον καὶ τὸ κατὰ λόγον. δύο στερήσεις ἔχει
ἡ λέξις, αἵτινες ὁμοῦ οὖσαι συνκατάθεσιν δηλοῦσιν· ἔστι δὲ παρὰ τὸ
λόγος ἄλογος,
παράγωγον ἀλογία μετὰ τῆς α στερήσεως, καὶ ἄλλη στέρησις ἀναλογία,
ὡς
πυστά ἄπυστα ἀνάπυστα, τὰ περιβόητα, πηρός ἄπηρος ἀνάπηρος, ὁ
πεπηρωμένος.
ἐπλεόνασεν δὲ τὸ ν ὡς ἐν τῷ ἀναιδής καὶ ἀναίσχυντος.
⟦Ἀ⟧νάλογος· παρὰ τὸ λόγος ἄλογος, εἶτα δευτέρᾳ συνθέσει μετὰ πλεονα-
σμοῦ τοῦ ν ἀνάλογος, ὁ λόγου ἐχόμενος, ὅ ἐστιν ὁ κατὰ λόγον ὅμοιος.
γίνονται
δὲ πολλάκις ἐν ταῖς συνθέσεσι στερήσεις τῶν προλαβουσῶν ⟦στερής⟧εων
ἀναιρετικαί,

τὴν ἠῶ) αὔϊον καὶ αὔ⟦ριον⟧ πλεονασμῷ τοῦ ρ.

Αὔριον· τὸ χρονικὸν ἐπίρρημα εἴρηται παρὰ τὸ αὖθι, ὅπερ οἱ Αἰολεῖς
φασι
αὖρι τροπῇ τὸ θ εἰς ρ, ἀφ' οὗ τὸ αὔριον, τὸ εἰς αὖθις. ἢ παρὰ τὴν αὔραν. ἢ
παρὰ τὸ ἐναύεσθαι ὑπὸ τοῦ ἡλίου. ἢ παρὰ τὸ ἀήρ αὔηρ Αἰολικῶς αὔερα
καὶ
αὔρα· παρὰ τὸ αὔρα αὔριον· καὶ μᾶλλον βούλεται τὸ ἑωθινόν σημαίνειν
823
διὰ τὸ
ε 469 “αὔρη δ' ἐκ ποταμοῦ ⟦ψυχρὴ πνέει ἠῶθι πρό⟧”.
Αὐρῶ· τὸ ἀπολα⟦ύω⟧· οὗ ὁ μέλλων αὐρήσω, ἐξ οὗ καὶ τὸ Ζ 353 “ἐπαυ-
ρήσεσθαι ὀΐω”.
Αὐστηρός· εἴρηται παρὰ τὸ αὖον καὶ ξηρὸν καὶ τραχύ.
Αὐτάρκ⟦ης⟧· τὸ ὄνομα, καὶ αὐτάρκες οὐδετέρως. τὸ δὲ ἐπίρρημα
Ἀττικῶς
μὲν αὐτάρκως, κατὰ δὲ τὴν ἀναλογίαν αὐταρκῶς. κανονίζεται δὲ ἀπὸ τῆς
γενικῆς
τῶν πληθυντικῶν· ἠκολούθησε γὰρ τῷ τόνῳ τοῦ ὀνόματος· αὐταρκῶν
γὰρ ἡ γε-
νική, αὐταρκῶς δὲ τὸ ἐπίρρημα, ὥσπερ ὑγιῶς, ἐπειδὴ ὑγιής, καὶ σαφῶς,
ἐπειδὴ σαφής.
Ἀϋτάς· φωνάς, κραυγάς, βοάς.
Ἀϋτή· παρὰ τὸ αὔω, τὸ φωνῶ.
Etymologicum Magnum, Etymologicum magnum Kallierges p. 97, line

38
Ἀναλίσκω: Τὸ πορθῶ καὶ δαπανῶ· ἐξ οὗ καὶ

ἀνάλωμα. Ἔστιν ἅλες σημαῖνον τὸ ἀθροῦν· οἷον,
Ἧι χειμέριον ἁλὲν ὕδωρ.
Ἐξ οὗ ῥῆμα ἁλῶ, τὸ συναθροίζω· καὶ μετὰ τοῦ στε-
ρητικοῦ α, ἀαλῶ τὸ πλανῶ· τουτέστι, τὸ τὰ συνη-
θροισμένα διασκορπίζειν· καὶ πλεονασμῷ τοῦ ν,
ἀναλῶ. Καὶ ἐκ τούτου παράγωγον ἀναλίσκω, τὸ
αὐτὸ σημαῖνον. Ἢ παρὰ τὸ ἅλις ἐπίρρημα. Καὶ
παρὰ τὸ ἀναλῶ, ἀνάλωτος· καὶ ἀναλωτικὸς, ὁ ἀφα-
νιστικός.
Ἀναλογία: Παρὰ τὸ λόγος λογία, καὶ ἀναλογία· αἱ γὰρ δύο στερήσεις
ὁμοῦ οὖσαι κατάθεσιν
ποιοῦσιν· ὡς πυστὰ, ἄπυστα, καὶ ἀνάπυστα, τὰ
περιβόητα· καὶ πηρὸν, ἄπηρον, καὶ ἀνάπηρον, τὸν
πεπηρωμένον. Ἐπὶ πάντων δὲ τὸ ν πλεονάζει, ὡς
ἐπὶ τοῦ αἴτιος, καὶ ἀαίτιος, καὶ ἀναίτιος, καὶ ἀναί-
σχυντος. Ὠρίων.
Etymologicum Magnum, Etymologicum magnum Kallierges p. 97, line

39
824
ἀνάλωμα. Ἔστιν ἅλες σημαῖνον τὸ ἀθροῦν· οἷον,

Ἧι χειμέριον ἁλὲν ὕδωρ.
Ἐξ οὗ ῥῆμα ἁλῶ, τὸ συναθροίζω· καὶ μετὰ τοῦ στε-
ρητικοῦ α, ἀαλῶ τὸ πλανῶ· τουτέστι, τὸ τὰ συνη-
θροισμένα διασκορπίζειν· καὶ πλεονασμῷ τοῦ ν,
ἀναλῶ. Καὶ ἐκ τούτου παράγωγον ἀναλίσκω, τὸ
αὐτὸ σημαῖνον. Ἢ παρὰ τὸ ἅλις ἐπίρρημα. Καὶ
παρὰ τὸ ἀναλῶ, ἀνάλωτος· καὶ ἀναλωτικὸς, ὁ ἀφα-
νιστικός.
Ἀναλογία: Παρὰ τὸ λόγος λογία, καὶ ἀνα-
λογία· αἱ γὰρ δύο στερήσεις ὁμοῦ οὖσαι κατάθεσιν
ποιοῦσιν· ὡς πυστὰ, ἄπυστα, καὶ ἀνάπυστα, τὰ
περιβόητα· καὶ πηρὸν, ἄπηρον, καὶ ἀνάπηρον, τὸν
πεπηρωμένον. Ἐπὶ πάντων δὲ τὸ ν πλεονάζει, ὡς
ἐπὶ τοῦ αἴτιος, καὶ ἀαίτιος, καὶ ἀναίτιος, καὶ ἀναί-
σχυντος. Ὠρίων.
Ἀνάνιον: Ἄλυπον· κατὰ στέρησιν τῆς ἀνίας·
ἀβλαβές. Καὶ ἀνάνιος, ὑπερήφανος, ἀλύπητος·
καὶ ἀνανίως, τὸ ἀλύπως.
Etymologicum Magnum, Etymologicum magnum Kallierges p. 289,

line 18
τοῦ ω, δάδυξ· καὶ τροπῇ τοῦ α εἰς ο, καὶ πλεονασμῷ

τοῦ ι, δοῖδυξ. Τὰ εἰς ΥΞ ἅπαντα διὰ τοῦ υ ψιλοῦ
γράφονται πλὴν τοῦ προῖξ.
Δοῖεν: Ἐκ τοῦ δίδωμι, ἐδίδων· ὁ δεύτερος ἀό-
ριστος, ἔδων· δοὺς, δόντος· τὸ εὐκτικὸν, δοίην· τὸ
πληθυντικὸν, δοίημεν· καὶ συγκοπῇ, δοῖμεν· καὶ
δοῖεν, τὸ τρίτον.
Δοιάντιον πεδίον νέμονται: Ἀπὸ τοῦ
Δοίαντος ἥρωος.
Δοιώ: Ὄνομα· ἡ εὐθεῖα τῶν ἑνικῶν, δοιός. Οἱ
γὰρ Δωριεῖς τὴν ἐν τοῖς ῥήμασιν ἀναλογίαν φυλάτ-
τουσι, καὶ ἐν τοῖς ὀνόμασι πλεονάζουσι τὸ ι. Γίνεται
δὲ ἐκ τοῦ δέω, τὸ δεσμεύω, δοός· καὶ πλεονασμῷ τοῦ
ι, δοιός· ἡ γενικὴ, δοιοῦ· ἡ εὐθεῖα τῶν δυϊκῶν, δοιώ.
Ἢ ἐκ τοῦ δύο διὰ τοῦ υ ψιλοῦ γίνεται κατὰ διά-
λεκτον, πλεονασμῷ τοῦ ο, καὶ τροπῇ τοῦ υ εἰς ι.
Ἐκ δὲ τοῦ δοιὸς γίνεται δοιὴ, καὶ δοιαί. Ἰλιάδος ιʹ,
825

line 15
Μὴ κέρα ἴπες ἔδοιεν.

θρίπες δὲ εἰσὶν, οἱ ἐσθίοντες τὰ ξύλα σκώληκες·
σῆτες δὲ, οἱ ἐσθίοντες τὰ ἱμάτια· ἴκες δὲ, οἱ ἐσθί-
οντες τὰς ἀμπέλους, ἢ τοὺς ὀφθαλμοὺς τῶν ἀμπέλων·
κίες δὲ, τῶν πυρῶν καὶ κριθῶν.
ἰὼ, τὸ ἐπίρρημα, ἐκ τοῦ ἰωὴ κατὰ συγκοπήν·
Τρύφων δὲ λέγει, ὅτι τὸ ὦ τὸ κλητικὸν προσέλαβε
τὸ ι καὶ ἐγένετο ἰώ· εἶτα τὸ ὦ περισπᾶται· τὸ δὲ ἰὼ
ὀξύνεται, οἷον, ὦ Ἄπολλον, ἰὼ Ἀπολλώνιε, ἰὼ
Λακεδαῖμον. Ἀλλὰ σχετλιαστικὸν καὶ βακχευτι-
κὸν οὐχ ὑποπίπτει ἀναλογίᾳ. Περὶ Παθῶν.
Ἰωή: Σημαίνει τὴν πνοήν. Παρὰ τὸ ἵημι
γίνεται ἰή· καὶ πλεονασμῷ τοῦ ω ἰωή. Ἰωὴ καὶ ἡ
φωνὴ παρὰ τὸ ἴω γίνεται, ἡ διϊκνουμένη εἰς ἀκοήν.
Ἰών: Μετοχὴ δευτέρου ἀορίστου· τὸ θέμα, ἴω· ὁ
δεύτερος ἀόριστος, ἴον· ἰὼν, ἡ μετοχή.
Ἰωγή: Ἡ σκέπη· ἀπὸ τοῦ ἰέναι· τὸ γὰρ σκέπον

line 33
δὲ καὶ ἡ ἀπόληψις τινὸς κομιδὴ, ἀπὸ τοῦ κομί-

σασθαι καὶ ἀπολαβεῖν. Καὶ κομίστρια, ἡ τροφός.
Κομενταρίσιοι: Τοὺς ἐπὶ τῶν ὑπομνηματο-
γράφων πράττοντας ὁ νόμος καλεῖ, καὶ ὑπηρετοῦντας
ταῖς ἐγκληματικαῖς δίκαις, ὑπασπιζόντων αὐτῶν
ἀπληκταρίων καὶ κουβικουλαρίων μετὰ πλήθους ῥαβ-
δούχων, σιδηρέων δεσμῶν καὶ ποιναίων ὀργάνων,
σαλευόντων τῷ φόβῳ τὸ δικαστήριον. Εἰσὶ δὲ καὶ
οἱ νῦν λεγόμενοι χαρτουλάριοι.
Κόμης: Ἰστέον ὅτι τὸ κόμης τὸ ἐπὶ τῆς
Ἑλληνικῆς ἀξίας κατὰ τὴν Ἑλληνικὴν ἀναλογίαν
οὐ δύναται διὰ τοῦ ι γράφεσθαι, ἀλλὰ διὰ τοῦ η·
τὸ δὲ κύριον ὄνομα διχῶς εὑρέθη παρὰ τοῖς ἀρχαίοις
κλινόμενον. Εὑρίσκεται γὰρ ἡ γενικὴ Κόμου καὶ
Κόμεω Ἰωνικῶς, ὥσπερ Ἀτρείδης Ἀτρείδεω· καὶ
Κομάδης τὸ πατρωνυμικὸν, ὥσπερ Βορεάδης· εὑ-
826
ρίσκεται δὲ κλινόμενον καὶ τῷ λόγῳ τῶν ἰαμβικῶν,

Κόμητος· ὅταν δὲ ἰσοσύλλαβον εὑρεθῇ, ἀπολογίαν
ἔχει τοιαύτην·

line 30
Οὕτως Ἀριστόνικος ἐν τῷ περὶ σημείων τοῦ Ὁμήρου.

Λύχνα: Ὡς παρὰ Καλλιμάχῳ,
λύχνα φανείη.
Κατὰ μεταπλασμόν· οὐδὲ γάρ ἐστιν εὐθεῖα τὸ
λύχνον, ὥσπερ οὐδὲ τὸ δάκτυλον· ἀλλ' ἀπὸ τοῦ ὁ
λύχνος οἱ λύχνοι, μεταπλασμὸς γένους, τὰ λύχνα,
ὡς ὁ δάκτυλος οἱ δάκτυλοι τὰ δάκτυλα. Δεῖ δὲ
εἰδέναι, ὡς ὁ τοιοῦτος μεταπλασμὸς ἐπὶ προσηγο-
ρικοῦ γίνεται ὀνόματος, ἔνθα μὴ δυνατὸν τῇ εὐθείᾳ
τοῦ οὐδετέρου τὴν γενικὴν παραδέξασθαι· ἐν γὰρ
τοῖς ἐπιθέτοις πάντα κατὰ ἀναλογίαν ἀποτελεῖται·
τὸ οὐδέτερον ἐν παρασχηματισμῷ, ὁ καλὸς, τὸ καλόν·
διὸ καὶ τὴν εὐθεῖαν τῶν πληθυντικῶν τὰ καλὰ οὐ
φαμὲν μεταπλασμὸν ἀπὸ τοῦ οἱ καλοὶ ἀρσενικοῦ
πληθυντικοῦ γεγονέναι· πρόσκειται γὰρ ἡ εὐθεῖα
ἑνικὴ τοῦ οὐδετέρου ἀνάλογος.
Λογάδες: Ἐπὶ τῶν ὀφθαλμῶν τὰ λευκά. Καλ-
λίμαχος,
ὅστις ἀλιτροὺς
αὐγάζειν καθαραῖς οὐ δύναται λογάσιν.
Εἴρηται δὲ οἷον λοχάδες, ἐν αἷς αἱ κόραι λοχῶσι,

line 25
μαι·) ἀλλ' ἡ παράδοσις ἔχει τὸ ι θεματικὸν, ὡς ἀπὸ

τοῦ νίω ἐνεστῶτος· ὁ μέλλων, νίσω. Τὸ ΝΙ, μακρόν.
Νικῶ: Καὶ ἡ μετοχὴ, νικῶν, νικῶντος· τὸ εὐκτικὸν,
νικῷμι· τὸ γʹ, νικῷ, πλεονασμῷ τοῦ η, Ἀττικῶς,
νικῴη· ἐξ οὗ νικῴην.
Νίφα:
Νίφα λευκὸν ἀλευάμενοι.
Ἀπὸ τοῦ νιφὰς νιφάδος, ἡ αἰτιατικὴ, νιφάδα· καὶ
κατὰ συγκοπὴν, νίφα. Ἢ παρὰ τὸ νῖκος· τοῦτο
827
παρὰ τὸ εἰς ἕνα ἥκειν.

Νόες: Ὅτι κακῶς λέγεται, καὶ παρὰ ἀναλογίαν
οἱ φιλόσοφοι χρῶνται, λέγοντες τὸν νόα τὴν αἰτια-
τικὴν τῶν ἑνικῶν, καὶ οἱ νόες, καὶ τοὺς νόας· δέον
γὰρ τὸν νοῦν λέγειν, καὶ οἱ νοί. Οἱ νοὶ σεσημείωνται
παρὰ Φιλήμονι τῷ κωμικῷ. Τὸ οἱ εὔνους γὰρ εὔνοες,
τὸ παρὰ φιλοσόφοις εἰρημένον, γέγονε κατὰ κρᾶσιν
εὔνους· οἱ εὖνοι δὲ δεῖ λέγεσθαι. Πόθεν νόος; Παρὰ
τὸ νέω, τὸ πορεύομαι· οὐδὲν γὰρ ταχύτερον τοῦ νοός. Ὅμηρος,

line 22
καὶ Ὦρος.
Πᾶς: Δύο σημαίνει· καὶ τὸν πατέρα, ὃ κατὰ
ἀναδιπλασιασμὸν παπᾶς. Τοῦτο δὲ οἱ μὲν Ῥωμαῖοι
βαρύνουσι, πάπας λέγοντες· ἡμεῖς δὲ περισπῶμεν.
Ἀμφίβολον. Οὐδέποτε γὰρ δασυνόμενον α ἀφαι-
ρεῖται. Πῶς οὖν τὸ ἅπας γέγονε πᾶς; Ἐπλεόνασε
τὸ α. Πῶς δασύνεται; Τὸ γὰρ πλεονάζον α οὐδέ-
ποτε δασύνεται. Ὥστε ἀμφίβολον. Ὁρῶ δὲ καὶ
τὸ θροῦς ὄνομα λαμβάνον τὸ α καὶ βαρυνόμενον καὶ
δασυνόμενον ἕνεκεν ἐμφάσεως, ἐν τῷ ἅθρους. Οὐκ
ἄρα κεκώλυται κατὰ ταύτην τὴν ἀναλογίαν καὶ τὸ
πᾶς, ἅπας. Ὥστε μᾶλλον εἶναι πρόσοδος, ἤπερ
ἀφαίρεσις. Ὁ δὲ Ἡρακλείδης βούλεται ἐκ τοῦ ἅμα
πᾶς εἶναι ἐν συγκοπῇ ἅπας. Περὶ Παθῶν. Πόθεν πα-
ράγεται τὸ πᾶς; Πρωτότυπόν ἐστι, καὶ παραγωγὴν
οὐκ ἔχει· τὰ δὲ εἰς ΑΣ μονογενῆ διὰ τοῦ ΝΤ κλινό-
μενα ὀξύνεται· οἷον Ζὰς, Ζαντός· Πρὰς, Πραντός·
ἰσοσυλλάβως δὲ κλινόμενα περισπᾶται, Θωμᾶς,
Θωμᾶ. Τὸ μέντοι πᾶς περισπᾶται ὡς διαλλάξαν
κατὰ τὴν γενικὴν, καὶ ὂν τριγενές· τὸ θηλυκὸν, ἡ

line 48
Σκέλλω: Σημαίνει τὸ ξηραίνω· Ἰλιάδος ψʹ,

μὴ πρὶν μένος ἠελίοιο
σκήλῃ ἀμφὶ περὶ χρόα ἴνεσιν·
καὶ σκελετὸς, ὁ ἀπεξηραμμένος.
828
Σκεῦος: Παρὰ τὸ σχῶ, τὸ κρατῶ καὶ φυλάττω,

σχεῦος καὶ σκεῦος· ἢ παρὰ τὸ κεύθω, τὸ κρύπτω.
Σκεπάζω: Ἐκ τοῦ σκέπω· τοῦτο παρὰ τὸ σχέθω,
τὸ κωλύω, σχέπω· καὶ τροπῇ καὶ πλεονασμῷ τοῦ τ,
σκέπτω. Ἢ παρὰ τὸ σκιὰ καὶ τὸ ἕπω.
Σκείρων: Ὄνομα λῃστοῦ, πολλῆς φθορᾶς γεγο-
νότος αἰτίου. Τὸ ΣΚΕΙ, δίφθογγον, κατὰ ἀναλογίαν·
ἀπὸ τοῦ κείρω κείρων καὶ σκείρων· καὶ τὸ κουσείρων.
Σκηνῶ: Παρὰ τὸ σκηνή· τοῦτο παρὰ τὸ σχῶ,
τὸ κρατῶ, σχηνὴ καὶ σκηνὴ, ἡ κρατοῦσα καὶ φυ-
λάττουσα ἡμᾶς. Ἢ παρὰ τὸ ἵστημι.
Σκηνὴν δὲ ἣν ἔχουσι: Δημοσθένης ἐν τῷ
πρὸς Σπουδίαν. Ἔοικε δὲ σκεῦός τι εἶναι, ὅπερ οἱ
μὲν κόσμόν τινα γυναικεῖον εἶναι φασὶν, οἱ δὲ, σκιά-
δειον. Ῥητορική.

line 5
περίεισι πάντα· ἢ ὅτι τὸν ὑπὸ Ποσειδῶνος ἐπιπεμ-

φθέντα Ἱππολύτῳ ταῦρον ἐξοίστρησεν ἐπὶ πᾶσαν
γῆν· ἢ ὅτι ἡ Ἰφιγένεια φυγοῦσα ἀπὸ Σκυθίας ἐν
Ἀττικῇ ἱδρυσαμένη τὸ ἄγαλμα ταυροπόλον Ἄρ-
τεμιν προσηγόρευσεν, ἐπειδὴ ἐκ τῶν Ταύρων τοῦ
ἔθνους ἦλθεν. Οἱ δὲ λέγουσιν, ὅτι τῶν Ἑλλήνων
βουλομένων ἀνελεῖν τὴν Ἰφιγένειαν ἐν Αὐλίδι, ἡ
Ἄρτεμις ἀντέδωκεν ἔλαφον· κατὰ δὲ Φανόδημον,
ἄρκτον· κατὰ δὲ Νίκανδρον, ταῦρον· διὸ καὶ τὴν θεὸν
οὐ ταυροπόλον, ἀλλὰ ταυροφόνον ὠνόμασαν.
Τὸ ταυτόν: Οὐ πλεονασμὸς, ἀλλ' ἀναλογία.
Αἱ ἀντωνυμίαι εἰς ο περατοῦνται κατὰ τὸ γʹ πρός-
ωπον κατὰ γένος οὐδέτερον, αὐτὸ, ἐκεῖνο, τοῦτο.
Ἀθηναῖοι οὖν μετὰ τοῦ ἄρθρου φασὶ τὸ οὐδέτερον τῆς
αὐτὸς, λέγοντες ταυτόν. Ἀναλόγως. Διδάξω τί
ἐστι τὸ αἴτιον. Ἡ ἐκεῖνος καὶ ἡ οὗτος ἀντωνυμίαι
στεροῦνται ἄρθρου. Ἵν' οὖν διαστῇ γένος ἀρσενικὸν
καὶ οὐδέτερον, εἰς τὸ ο περατοῦνται κατὰ τὸ οὐδέ-
τερον ἐκεῖνο τοῦτο, ἵνα τὸ μὲν εἰς ο σημαίνῃ τὸ
οὐδέτερον, τὸ δὲ εἰς ν, τὸ ἀρσενικὸν, ἐκεῖνον, τοῦτον.
Ἡ δὲ αὐτὸς ἄρθρον λαμβάνει. Οὐκέτι ἄρα ὀφείλει
829

line 32
τυφῶ, καὶ ταῶς ταῶ. Χοιροβοσκός.

Ταίγε: Ἄρθρον εὐθείας τῶν πληθυντικῶν Δωρι-
κῶς· λέγουσι γὰρ, ὅτι τὰ σύμφωνα, ἅπερ ἔχει ἡ
εὐθεῖα τῶν δυϊκῶν, θέλει ἔχειν καὶ ἡ εὐθεῖα τῶν πλη-
θυντικῶν, Λάχητε, Λάχητες. Ὁμοίως καὶ ἐπὶ ἄρ-
θρων, τὼ ξύλω, τὰ ξύλα. Οὕτω καὶ τὰ Μούσα, ταὶ
Μοῦσαι· καὶ τὰ, ταί. Τὸ δὲ ΓΕ, σύνδεσμος παρα-
πληρωματικός. Τὸ δὲ τοί κεν ἄρθρον ἐστὶ προτα-
κτικὸν ἀντὶ ὑποτακτικοῦ· καὶ λέγουσι πῶς ἐστιν;
Ἡ εὐθεῖα, ὅς· καὶ τὸ πληθυντικὸν οἳ ὤφειλεν· ἀλλ'
ἐπειδὴ οἱ Δωριεῖς τὴν ἀναλογίαν φυλάττουσι τῆς
εὐθείας τῶν δυϊκῶν, πλεονάζουσι τὸ τ, καὶ ποιοῦσιν
αὐτὸ τοί. Ὁμοίως καὶ τὸ, ὥ μοι,
τώ μοι μία γείνατο.

line 47
Εἴ τινά που καὶ φῆμιν ἐνὶ Τρώεσσι πύθοιτο.

Φῆσι: Κατ' ἐπέκτασίν ἐστι τῆς ΣΙ συλλαβῆς,
ἀπὸ τοῦ ἐὰν φῶ, ἐὰν φῇ. Εἰς τὸ παμφανόωντα.
Ἰστέον ὅτι τὸ φημὶ, γινόμενον μὲν ἀπὸ τοῦ φῶ, οὐκ
ἀναγκάζεται διπλασιάζεσθαι καὶ γενέσθαι φίφημι,
ὡς τίθημι, ἐπειδὴ τὰ ἐγκλιτικὰ οὐ θέλει ὑπερβαίνειν
τὴν δισυλλαβίαν.
Φηρῇ: Οἷον,
ἐϋκτιμένῃ ἐνὶ Φηρῇ·
τὸ Φηρῇ περισπᾶται κατὰ τὴν παράδοσιν· ἡ μέντοι
ἀναλογία ἀξιοῖ βαρύνεσθαι· τὰ γὰρ εἰς ΡΑ δισύλ-
λαβα μονογενῆ τῷ η παραληγόμενα βαρύνεται, Ἥρα.
Φήις: Εἰς τὸ βῆ. Δεῖ γινώσκειν, ὅτι τὸ
ἢ φῂς τοῦτο κάκιστον
ἐνεστώς ἐστι δευτέρου προσώπου, καὶ σὺν τῷ ι
γράφεται· καὶ ὅσον κατὰ ἀναλογίαν οὐκ ὤφει-
λεν ἔχειν τὸ ι· τὰ γὰρ εἰς ΜΙ τροπῇ τῆς ΜΙ εἰς
σ τὸ δεύτερον ποιοῦσιν. Εἰ οὖν τὸ φημὶ οὐκ ἔχει
τὸ ι, (τὰ γὰρ εἰς ΜΙ οὐ θέλει διφθόγγῳ παρα-
830
λήγεσθαι, χωρὶς τοῦ εἰμὶ καὶ εἶμι,) δῆλον ὅτι οὐδὲ

τὸ φῂς ὤφειλεν ἔχειν τὸ ι· ἀλλὰ κατὰ ἱστορίαν,

line 51
ὡς τίθημι, ἐπειδὴ τὰ ἐγκλιτικὰ οὐ θέλει ὑπερβαίνειν

τὴν δισυλλαβίαν.
Φηρῇ: Οἷον,
ἐϋκτιμένῃ ἐνὶ Φηρῇ·
τὸ Φηρῇ περισπᾶται κατὰ τὴν παράδοσιν· ἡ μέντοι
ἀναλογία ἀξιοῖ βαρύνεσθαι· τὰ γὰρ εἰς ΡΑ δισύλ-
λαβα μονογενῆ τῷ η παραληγόμενα βαρύνεται, Ἥρα.
Φήις: Εἰς τὸ βῆ. Δεῖ γινώσκειν, ὅτι τὸ
ἢ φῂς τοῦτο κάκιστον
ἐνεστώς ἐστι δευτέρου προσώπου, καὶ σὺν τῷ ι
γράφεται· καὶ ὅσον κατὰ ἀναλογίαν οὐκ ὤφει-
λεν ἔχειν τὸ ι· τὰ γὰρ εἰς ΜΙ τροπῇ τῆς ΜΙ εἰς
σ τὸ δεύτερον ποιοῦσιν. Εἰ οὖν τὸ φημὶ οὐκ ἔχει
τὸ ι, (τὰ γὰρ εἰς ΜΙ οὐ θέλει διφθόγγῳ παρα-
λήγεσθαι, χωρὶς τοῦ εἰμὶ καὶ εἶμι,) δῆλον ὅτι οὐδὲ
τὸ φῂς ὤφειλεν ἔχειν τὸ ι· ἀλλὰ κατὰ ἱστορίαν,
ἤγουν κατὰ παράδοσιν, ἔχει τὸ ι προσγεγραμμένον.
Πότε γὰρ τῇ ἱστορίᾳ χρώμεθα; Ἡνίκα τὶ κατὰ
παράδοσιν γράφεται, ὥσπερ τὸ σκείρω. Ἰστέον δὲ
ὅτι ἡ ἱστορία διττή ἐστιν· ἔστι γὰρ ἡ χρῆσις, ἥτις
καὶ ὡς ὕλη ὑπόκειται τῇ ὀρθογραφίᾳ·

line 9
ἤγουν κατὰ παράδοσιν, ἔχει τὸ ι προσγεγραμμένον.

Πότε γὰρ τῇ ἱστορίᾳ χρώμεθα; Ἡνίκα τὶ κατὰ
παράδοσιν γράφεται, ὥσπερ τὸ σκείρω. Ἰστέον δὲ
ὅτι ἡ ἱστορία διττή ἐστιν· ἔστι γὰρ ἡ χρῆσις, ἥτις
καὶ ὡς ὕλη ὑπόκειται τῇ ὀρθογραφίᾳ· λέγεται δὲ
ἱστορία καὶ ἡ μαρτυρία τῶν ἀρχαίων καὶ ἐνδόξων
ἀνδρῶν· ἥτις καὶ ὄργανόν ἐστι τῆς ὀρθογραφίας.
Διὰ τοῦτο καὶ ἔσχατον τέτακται ἡ ἱστορία, ἐπειδὴ
οὐκ ἀεὶ κεχρήμεθα αὐτῇ, ἀλλ' ὅτε οὐ δυνατόν ἐστι
τὴν λέξιν διὰ τῶν ἄλλων κανόνων ὀρθῶσαι, ἀναλο-
831
γίας, διαλέκτου, ἢ ἐτυμολογίας· τούτου χάριν τελευ-

ταία ἐτάγη. Τινὲς δὲ θέλουσι λέγειν παρὰ τὸ φῄς·
ὅτι τὸν μὲν τόνον ἀπὸ τῶν εἰς ΜΙ ἔσχε·

line 53
χοόμενος χούμενος· καὶ Δωρικῶς, χώμενος, ὡς

Μοῦσα Μῶσα· καὶ πλεονασμῷ τοῦ ο, χωόμενος.
Ἢ παρὰ τὸ χολῶ χολώσω χολούμενος· ἐκβολῇ τοῦ
λ, χοούμενος· καὶ τροπῇ τῆς ΟΥ διφθόγγου εἰς ω,
χοώμενος· καὶ ἐν ὑπερθέσει βαρυτόνως χωόμενος,
ὡς ὄρω ὀρῶ ὄρωρεν, ὤρορεν.
Χρῆμα: Πρᾶγμα, ἢ κτῆμα· καὶ χρηματισά-
μενοι, διαπραξάμενοι· καὶ χρηματίζεσθαι, τὸ
χρήματα πράττεσθαι.
Χίλιοι: ὅτι τεσσάρων ὄντων τῆς ὀρθογραφίας
κανόνων, ἡ μὲν ἀναλογία τῷ τεχνικῷ ἔστι κανόνων
ἀπόδοσις· ἡ δὲ διάλεκτος, γλώσσης ἰδίωμα, ὡς ἐπὶ
τοῦ μείλιχος· μέλλιχος γράφεσθαι γάρ φασιν οἱ
Αἰολεῖς· ἱστορία δέ ἐστιν ἡ τῶν παλαιῶν χρῆσις, ἡ
καὶ παράδοσις· (ἰστέον δὲ ὅτι πολλάκις [ἡ] ἱστορία
ἐναντιοῦται διαλέκτῳ· τοῦ γὰρ χίλιοι ἀπαιτοῦντος
τὴν ΕΙ δίφθογγον, χέλλιοι γάρ φασιν οἱ Αἰολεῖς,
Καινή Διαθήκη. Catena in Matthaeum (catena integra) (e cod. Paris.

Coislin. gr. 23) P. 87, line 23
μαθήματα παραδεδώκαμεν, καὶ οὐ μετὰ χαρᾶς προσεδέξασθε, καὶ

πάλιν ἠπειλήσαμεν ὑμῖν τὰ σκυθρωπὰ καὶ τὴν κόλασιν, καὶ ἐπὶ
ταῖς ἰδίαις ἁμαρτίαις οὐκ ἐμετανοήσατε.
Καὶ σὺ Καπερναοὺμ ἡ ἕως τοῦ οὐρανοῦ ὑψωθεῖσα.
{Χρυσοστόμου. Θεοδώρου Ἡρακλείας.} Ἐπειδὴ πολλὰ
σημεῖα ἐποίησεν ὁ Χριστὸς ἐν Καπερναοὺμ, ἐδόκει ἕως οὐρανοῦ
ὑψοῦσθαι, ἥτις διὰ τὴν ἀπιστίαν πτῶμα πεσοῦσα ἐξαίσιον, ἕως
ᾅδου ἔφθασεν. εἰ δέ τις εἴποι καὶ διατί οὐ γέγονε τὰ σημεῖα ἐν
Σοδόμοις; ἐροῦμεν, ὅτι ἑκάστῳ καιρῷ, πρόσφορον ὁ Χριστὸς
ᾠκονόμησεν· ὅτε ἔδει, ἐσαρκώθη ὁ Λόγος, καὶ ἐποίησε τὰ σημεῖα,
πλὴν ἑκάστῃ γενέᾳ κατὰ ἀναλογίαν δίδωσι τὰς εὐθύνας.
Ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν.
{Θεοδώρου Ἡρακλείας.} Σοφοὺς ὧδε, τοὺς Ἰουδαίους καλεῖ,
832
ἢ ὅτι ἐμπιστευθέντες ἦσαν τὰ τοῦ θεοῦ λόγια, ἢ ὅτι κακοῦργοι

ἦσαν, καὶ σοφοὶ κακοποιῆσαι. νηπίους δὲ τοὺς Ἀποστόλους λέγει·
ἢ σοφοὺς μὲν τοὺς γραμματεῖς καὶ Φαρισαίους, οὐ τὴν ὄντως
σοφίαν ἔχοντας, ἀλλὰ τὴν δοκοῦσαν ἀπὸ δεινότητος λόγων.
{Ὠριγένους.} Ἐκ σοφῶν κρύπτεται, τῶν τὴν δευτέραν σοφίαν
ἐχόντων· “ναὶ ὁ πατήρ·” ἀντὶ τοῦ καλῶς ὁ πατήρ.

“σιῶν,” οὐκ ἔστι “μέριμνα τοῦ αἰῶνος τούτου,” ἀλλ' αἱ βιωτικαὶ

μέριμναι· ταῦτα δὲ ὑπομένει, ὁ μὴ νεώσας τὴν ἑαυτοῦ γῆν, ἀλλὰ
ἀμελῶς τὸν λόγον δεχόμενος.
{Τοῦ αὐτοῦ.} Ἀληθῶς, γνωστικῶς συνιεὶς, καὶ εἰ δοκεῖ καρπο-
φορῶν· εἰ δέ τις δοκεῖ συνίεναι μὴ καρποφορῶν, οὐ συνίησιν· καὶ
εἰ δοκεῖ καρποφορεῖν, μὴ συνιεὶς ὃ καρποφορεῖ· ὁ μέντοι εἰς
ἑξήκοντα καὶ τριάκοντα καὶ ἑκατὸν, ἐδήλωσεν τῆς ἀρετῆς τὸ
ποικίλον· ἐπεὶ μὴ πάντες ἴσην ἐπιδείκνυνται τῆς ἀρετῆς τὴν
ἀκρίβειαν· ἀλλ' οἱ μὲν ἧττον, οἱ δὲ μᾶλλον αὐτῆς ἐπιμελόμενοι·
ὥστε δεῖξαι ὅτι προσίεται καὶ τούτους κατὰ τὴν οἰκείαν ἀνα-
λογίαν.
“Ὡμοιώθη,” φησὶν, “ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, σπείροντι
“καλὸν σπέρμα,” καὶ τὰ ἑξῆς· ἐν δὲ τῷ εἰπεῖν ὅτι “ἔσπειρε
“ζιζάνια,” τὰ τῶν αἱρετικῶν συστήματα καλεῖ· ἐπειδὴ ὥσπερ
τὸ ζιζάνιον ἔοικεν τῷ σίτῳ, οὕτως καὶ ἡ πλάνη· πολλὰ τῇ ἀλη-
θείᾳ ἐπιχρωννύει τὰ ὁμοιώματα· εἰπὼν δὲ ὅτι “ἐν τῷ καθεύδειν
“τοὺς ἀνθρώπους,” οὐ μικρὸν τοῖς ἱερεῦσιν ἐντεῦθεν ἐπικρεμνᾷ
τὸν κίνδυνον· οὐ τοῖς ἱερεῦσι δὲ μόνοις, ἀλλὰ καὶ τῷ λαῷ·
δείκνυσι δὲ καὶ τὴν πλάνην, μετὰ τὴν ἀλήθειαν οὖσαν· ὥσπερ
γὰρ μετὰ τὸ σπαρῆναι τὸν σῖτον, ἐσπάρη τὰ ζιζάνια, οὕτως μετὰ
τοὺς προφήτας, οἱ ψευδοπροφῆται· καὶ μετὰ τοὺς Ἀποστόλους,

τούτων· καὶ ὡς ἐστὶ καιρὸς, ἐργασώμεθα τὴν σωτηρίαν ἡμῶν, καὶ

λάβωμεν ἔλαιον δαψιλὲς εἰς τὰς λαμπάδας, καὶ εἰς ὅπερ ἐλά-
βομεν τάλαντον, τουτέστι χάρισμα, ἐπεργασώμεθα, τοὺς πλησίον
ἀόκνως παρακαλοῦντες καὶ νουθετοῦντες εἰς τὸ ἀγαθόν· καὶ εἰς
προστασίαν σπουδαῖοι γινόμενοι· ἂν γὰρ ὀκνήσαντες ἐνταῦθα ἐν
833
ἀργίᾳ διάγωμεν, οὐδεὶς ἡμᾶς ἐλεήσει λοιπὸν ἐκεῖ, κἂν μυρία θρη-
νῶμεν.
{Θεοδώρου Ἡρακλείας.} Ἐκδημίαν αὐτοῦ καλεῖ, τὴν εἰς
οὐρανοὺς ἄνοδον, ὅτε καὶ παρέδωκε τοῖς μαθηταῖς τὰ οὐράνια
μυστήρια, καὶ τοῖς τῆς Ἐκκλησίας μυσταγωγοῖς, ἑκάστῳ κατὰ
τὴν ἀναλογίαν τῆς θεοσεβείας τὸ ἁρμόδιον δούς.
{Σευήρου Ἀντιοχείας.} Τάλαντόν ἐστι τὸ διδασκαλικὸν χά-
ρισμα, ὃ ἐπιστεύθησαν οἱ τῶν Ἐκκλησιῶν πρόεδροι, ἕκαστος κατὰ
τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως αὐτοῦ.
{Ὠριγένους.} Τῶν δούλων ἐστὶ τὸ μεταδοῦναι, τοῦ δεσπότου τὸ
ἀπαιτῆσαι.

ἀόκνως παρακαλοῦντες καὶ νουθετοῦντες εἰς τὸ ἀγαθόν· καὶ εἰς

προστασίαν σπουδαῖοι γινόμενοι· ἂν γὰρ ὀκνήσαντες ἐνταῦθα ἐν
ἀργίᾳ διάγωμεν, οὐδεὶς ἡμᾶς ἐλεήσει λοιπὸν ἐκεῖ, κἂν μυρία θρη-
νῶμεν.
{Θεοδώρου Ἡρακλείας.} Ἐκδημίαν αὐτοῦ καλεῖ, τὴν εἰς
οὐρανοὺς ἄνοδον, ὅτε καὶ παρέδωκε τοῖς μαθηταῖς τὰ οὐράνια
μυστήρια, καὶ τοῖς τῆς Ἐκκλησίας μυσταγωγοῖς, ἑκάστῳ κατὰ
τὴν ἀναλογίαν τῆς θεοσεβείας τὸ ἁρμόδιον δούς.
{Σευήρου Ἀντιοχείας.} Τάλαντόν ἐστι τὸ διδασκαλικὸν χά-
ρισμα, ὃ ἐπιστεύθησαν οἱ τῶν Ἐκκλησιῶν πρόεδροι, ἕκαστος κατὰ
τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως αὐτοῦ.
{Ὠριγένους.} Τῶν δούλων ἐστὶ τὸ μεταδοῦναι, τοῦ δεσπότου τὸ
ἀπαιτῆσαι.
{Τοῦ Χρυσοστόμου.} Ἡ παρρησία τῆς ἐργασίας καὶ τοῦ κέρ-
δους ποιεῖ καὶ θαρροῦντα προσιέναι, καὶ λαλεῖν ἐν πεποιθήσει.
{Τοῦ αὐτοῦ.} Μέγα μαρτύριον παρὰ δεσπότου οὕτως ἀκοῦσαι,
ὡς Ἀβραὰμ πιστεύσαντι τῷ Θεῷ ἐλογίσθη εἰς δικαιοσύνην, οὕτω
καὶ παντὶ πιστῷ – Καὶ μετ' ὀλίγα – ὀλίγα τὰ ἐνταῦθα ἐγχει-
ρισθέντα, πολλὰ τὰ μετὰ τὴν ἐνταῦθα ζωὴν, διαβὰς τὰ αἰσθητὰ
καὶ τὰ ἀόρατα, ἔρχομαι πρὸς αὐτὸν τὸν Χριστόν. τὰ δὲ ἐκεῖ
πάντα, εὐπάθεια καὶ χαρά· ὅτε οἱ νῦν κλαίοντες γελάσονται·
Καινή Διαθήκη. Catena in Marcum (recensio ii) (e codd. Oxon. Bodl.

Laud. 33 + Paris. Coislin. 23 + Paris. gr. 178) P. 308, line 14
τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης ἥξουσιν οὐ φήμῃ μόνον, ἀλλὰ καὶ τῇ

834
τῆς εὐεργεσίας ἐνεργείᾳ.

Καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς, βλέπετε τί ἀκούετε. ἐν ᾧ μέτρῳ
μετρεῖτε, μετρηθήσεται ὑμῖν, καὶ προστεθήσεται ὑμῖν
τοῖς ἀκούουσιν. ὃς γὰρ ἂν ἔχῃ, δοθήσεται αὐτῷ, καὶ ὃς
οὐκ ἔχει, καὶ ὃ ἔχει ἀρθήσεται ἀπ' αὐτοῦ.
Ἐπιφέρει “βλέπετε τι ἀκούετε.” νήψατε πρὸς τὸ μέτρον τῆς
ὑπακοῆς, καὶ ἡ γνῶσις δοθήσεται, καὶ ὅσον ἂν βούληταί τις
σοφίας, ἐπισπάσηται τῇ προθυμίᾳ, πρὸς ὃ δίδωσι μέτρον ἀντι-
λαμβάνων· οὐδὲ γὰρ ἄμετρον ἐν ἀνθρώποις ἐστὶ χρηστὸν ἢ φαῦλον.
διόπερ κατὰ τὴν ἀναλογίαν “οὗ ἐμετρήσαμεν μετρηθήσεται ἡμῖν,
“μέτρῳ καλῷ σεσαλευμένῳ, πεπιεσμένῳ, ὑπερεκχυνομένῳ, ἀποδο-
“θησομένῳ εἰς τὸν κόλπον ἡμῶν.”
Ὃς γὰρ ἂν ἔχῃ πόθον καὶ προθυμίαν τοῦ ἀκούειν καὶ αἰτεῖν,
δοθήσεται αὐτῷ· ὃς δ' ἂν οὐκ ἔχῃ θείας ἀκροάσεως ἔρωτα, διὰ τῆς
καταφρονήσεως, καὶ εἴ τι ἔδοξεν ἔχειν τί νόμου γραπτοῦ, ἀρθή-
σεται ἀπ' αὐτοῦ, κατὰ τὸ, “ἀρθήσεται ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν
“ἀφ' ὑμῶν, καὶ δοθήσεται ἔθνει ποιοῦντι τοὺς καρποὺς αὐτῆς.”
αἰνιττόμενος τοὺς ἐν εἰδήσει καυχωμένους τοῦ Μωσαϊκοῦ νόμου,
καὶ βύοντας τὰ ὦτα τοῦ μὴ ἀκούειν τῆς τοῦ Κυρίου διδα-
σκαλίας.
Καινή Διαθήκη. Catena in epistulam ii ad Corinthios (catena Pseudo-

Oecumenii) (e cod. Paris. gr. 223) P. 350, line 6
ματα, ἃ ἡμεῖς ὑπομένομεν· αὗται δὴ τὰ περισσεύουσιν εἰς ἡμᾶς,

ὡσεὶ ἔλεγεν, οὐχ' ὅσα πέπονθεν ὁ Χριστὸς πάσχομεν, ἀλλὰ καὶ
πλείω. τοῦτο καὶ ἀλλαχοῦ φησι, “καὶ ἀναπληρῶν τὰ ὑστερή-
“ματα τοῦ Χριστοῦ·” τοῦτο καὶ αὐτὸ καθ' ἑαυτὸ ἄνευ τῆς ἀπὸ
Θεοῦ παρακλήσεως ἀρκεῖ εἰς παραμυθίαν· τὸ δὲ εἰδέναι ὅτι τοῦ
Χριστοῦ ἐστὶ τὰ πάθη ἃ αὐτοὶ πάσχουσι, μὴ ὅτι καὶ ἡ παράκλη-
σις τοῦ Χριστοῦ περισσεύουσα ἦν εἰς αὐτοὺς, εὐθυμίας αὐτοῖς
ἀφορμὰς ἐμποιεῖ, ὡσεὶ ἔλεγε, περισσαὶ μὲν αἱ θλίψεις, ἀλλὰ
πολλῷ μᾶλλον ἡ παράκλησις.
Περισσεύει ἡ παράκλησις.
Οὐ κατ' ἀναλογίαν φησὶ τῶν θλίψεων ἡ παράκλησις, ἀλλὰ
πολλῷ μείζων· περισσεύει γὰρ ἡ παράκλησις.
Εἴτε δὲ θλιβόμεθα.
Καινή Διαθήκη. Catena in epistulam ad Ephesios (typus Parisinus) (e

cod. Coislin. 204) P. 120, line 30
συνέσεως συνετὸν, οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα τὴς ἐπαγγελίας εἶναί πως

835
ἤδη ἐν τῇ ἐπαγγελίᾳ.
Ὅ ἐστιν ἀρραβὼν τῆς κληρονομίας ἡμῶν, εἰς ἀπολύ-
τρωσιν τῆς περιποιήσεως, εἰς ἔπαινον τῆς δόξης αὐτοῦ.
Ζητήσεις, εἰ πᾶς ὁ μετέχων Ἁγίου Πνεύματος, μετέχει τοῦ
Πνεύματος τῆς ἐπαγγελίας, ἢ μόνος ὁ ἀκούσας λόγον ἀληθείας.
ὄντος Εὐαγγελίου σωτηρίας, καὶ πιστεύσας, οὗτος λαμβάνει τὸ
τῆς ἐπαγγελίας Πνεῦμα Ἅγιον. ἔτι δὲ τούτοις ἐπιστήσαμεν· εἰ
πᾶς ὁ μετέχων ὁπώσποτε Πνεύματος Ἁγίου ἔχει τὸν ἀρραβῶνα
τῆς κληρονομίας· βέλτιον δὲ νοεῖν, ὅτι ὥσπερ ἐπὶ τῶν συνωνουμέ-
νων τι καὶ διδόντων ἀρραβῶνα, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ποσότητος
τοῦ ὅλου ἀργυρίου δίδοται ἀρραβὼν, οὕτως κατὰ τὴν ἀναλογίαν
τῶν ἑκάστου προεγνωσμένων ἁγίου μελλόντων ἀγαθῶν, δίδοται
ἀρραβὼν τῆς κληρονομίας, ὡς ἀπὸ τοῦ ἀρραβῶνος τὸν δυνάμενον
κατανοεῖν διαφορὰς τῆς δυναμεῶς τοῦ ἀρραβῶνος· καὶ ἀρραβῶνος
ἔδει ἂν ἀποφήνασθαι περὶ πλείονος καὶ ἐλάττονος κληρονομίας,
τῆς ἀποκειμένης τοῖς Χριστοῦ συγκληρονόμοις.
Ὥσπερ δὲ ὁ ἀρραβὼν τῆς κληρονομίας οὐχὶ ἔξω τί ἡμῶν
ἐστιν, ἐν γὰρ ἑκάστῳ τὸ Πνεῦμα τῆς ἐπαγγελίας ἐστὶ τὸ Ἅγιον,

ἤδη ἐν τῇ ἐπαγγελίᾳ.
Ὅ ἐστιν ἀρραβὼν τῆς κληρονομίας ἡμῶν, εἰς ἀπολύ-
τρωσιν τῆς περιποιήσεως, εἰς ἔπαινον τῆς δόξης αὐτοῦ.
Ζητήσεις, εἰ πᾶς ὁ μετέχων Ἁγίου Πνεύματος, μετέχει τοῦ
Πνεύματος τῆς ἐπαγγελίας, ἢ μόνος ὁ ἀκούσας λόγον ἀληθείας.
ὄντος Εὐαγγελίου σωτηρίας, καὶ πιστεύσας, οὗτος λαμβάνει τὸ
τῆς ἐπαγγελίας Πνεῦμα Ἅγιον. ἔτι δὲ τούτοις ἐπιστήσαμεν· εἰ
πᾶς ὁ μετέχων ὁπώσποτε Πνεύματος Ἁγίου ἔχει τὸν ἀρραβῶνα
τῆς κληρονομίας· βέλτιον δὲ νοεῖν, ὅτι ὥσπερ ἐπὶ τῶν συνωνουμέ-
νων τι καὶ διδόντων ἀρραβῶνα, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς ποσότητος
τοῦ ὅλου ἀργυρίου δίδοται ἀρραβὼν, οὕτως κατὰ τὴν ἀναλογίαν
τῶν ἑκάστου προεγνωσμένων ἁγίου μελλόντων ἀγαθῶν, δίδοται
ἀρραβὼν τῆς κληρονομίας, ὡς ἀπὸ τοῦ ἀρραβῶνος τὸν δυνάμενον
κατανοεῖν διαφορὰς τῆς δυναμεῶς τοῦ ἀρραβῶνος· καὶ ἀρραβῶνος
ἔδει ἂν ἀποφήνασθαι περὶ πλείονος καὶ ἐλάττονος κληρονομίας,
τῆς ἀποκειμένης τοῖς Χριστοῦ συγκληρονόμοις.

836
ἐπειδὰν ἀφελεστέρους λάβωσι· καὶ γὰρ κἀκεῖνοι μετατιθέασι καὶ

μεταφέρουσιν ἅπαντα. ἐνταῦθα καὶ βίου ἥψατο.
Ἀληθεύοντες ἐν ἀγάπῃ αὐξήσωμεν εἰς αὐτὸν τὰ
πάντα, ὅς ἐστιν ἡ κεφαλὴ, ὁ Χριστὸς, ἐξ οὗ πᾶν τὸ
σῶμα συναρμολογούμενον καὶ συμβιβαζόμενον, διὰ πά-
σης ἁφῆς τῆς ἐπιχορηγίας κατ' ἐνέργειαν ἐν μέτρῳ ἑνὸς
ἑκάστου μέρους τὴν αὔξησιν τοῦ σώματος ποιεῖται εἰς
οἰκοδομὴν ἑαυτοῦ ἐν ἀγάπῃ.
Ὅ φησι, τοῦτό ἐστι. καθάπερ τὸ σῶμα τὸ πνεῦμα τὸ ἀπὸ
τοῦ ἐγκεφάλου καταβαῖνον τὸ διὰ τῶν νεύρων, τὸ αἰσθητικὸν οὐχ
ἁπλῶς δίδωσι πᾶσιν, ἀλλὰ κατὰ ἀναλογίαν ἑκάστου μέλους, τῷ
μὲν δυναμένῳ πλέον δέξασθαι, πλέον· τῷ δὲ ἔλαττον, ἔλαττον·
οὕτω καὶ ὁ Χριστὸς, καθάπερ μελῶν, τῶν ψυχῶν εἰς αὐτὸν ἀνηρ-
τημένων, ἡ πρόνοια αὐτοῦ καὶ ἡ χορηγία τῶν χαρισμάτων κατὰ
ἀναλογίαν ἐν μέτρῳ ἑνὸς ἑκάστου μέλους αὔξησιν ποιεῖται. τί δέ
ἐστι “διὰ τῆς ἁφῆς τῆς ἐπιχορηγίας;” τουτέστι, διὰ τῆς αἰσθή-
σεως. τὸ γὰρ πνεῦμα ἐκεῖνο τὸ ἐπιχορηγούμενον τοῖς μέλεσιν ἀπὸ
τῆς κεφαλῆς ἑκάστου μέλους ἁπτόμενον οὕτως ἐνεργεῖ, ὡς ἄν τις
εἴποι, τὸ σῶμα ἀντιλαμβανόμενον τῆς ἐπιχορηγίας κατὰ ἀναλο-
γίαν τῶν ἐν αὐτῷ μελῶν, οὕτω ποιεῖται τὴν αὔξησιν. ἢ ἑτέρως· τὰ

σης ἁφῆς τῆς ἐπιχορηγίας κατ' ἐνέργειαν ἐν μέτρῳ ἑνὸς

ἑκάστου μέρους τὴν αὔξησιν τοῦ σώματος ποιεῖται εἰς
οἰκοδομὴν ἑαυτοῦ ἐν ἀγάπῃ.
Ὅ φησι, τοῦτό ἐστι. καθάπερ τὸ σῶμα τὸ πνεῦμα τὸ ἀπὸ
τοῦ ἐγκεφάλου καταβαῖνον τὸ διὰ τῶν νεύρων, τὸ αἰσθητικὸν οὐχ
837

μέλη κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ οἰκείου μέτρου δεχόμενα τὴν ἐπι-
χορηγίαν, οὕτως αὔξεται. ἢ καὶ ἑτέρως· τὸ πνεῦμα ἄνωθεν ἐπιρ-
ρεόμενον ἀφθόνως, καὶ πάντων ἁπτόμενον τῶν μελῶν καὶ χορηγού-
μενον, ὡς ἕκαστον δύναται δέξασθαι, οὕτως αὔξεται.
Τίνος δὲ ἕνεκεν προσέθηκεν “ἀγάπῃ;” οὐ γὰρ ἔνι κατελθεῖν


μέλη κατὰ τὴν ἀναλογίαν τοῦ οἰκείου μέτρου δεχόμενα τὴν ἐπι-
χορηγίαν, οὕτως αὔξεται. ἢ καὶ ἑτέρως· τὸ πνεῦμα ἄνωθεν ἐπιρ-
ρεόμενον ἀφθόνως, καὶ πάντων ἁπτόμενον τῶν μελῶν καὶ χορηγού-
μενον, ὡς ἕκαστον δύναται δέξασθαι, οὕτως αὔξεται.
Τίνος δὲ ἕνεκεν προσέθηκεν “ἀγάπῃ;” οὐ γὰρ ἔνι κατελθεῖν
ἐκεῖνο τὸ πνεῦμα, μὴ οὔσης ἀγάπης. καθάπερ γὰρ εἰ τύχοι, χεὶρ
ἀποσπασθεῖσα τοῦ σώματος, τὸ πνεῦμα τὸ ἀπὸ τοῦ ἐγκεφάλου
τὴν συνέχειαν ἐπιζητοῦν, καὶ μὴ εὑρὸν οὐκ ἀπάλλεται τοῦ σώμα-
τος καὶ διατρῆσαν πρὸς τὴν χεῖρα ἔρχεται, ἀλλ' ἐὰν μὴ εὕρῃ
κείμενον οὐχ ἅπτεται, οὕτω καὶ ἐνταῦθα, ἐὰν μὴ ὦμεν τῇ ἀγάπῃ
Ευάγριος. ., Expositio in Proverbia Salomonis P. 81, line 2
νου μὴ συγχωρούμενοι· ὁ γὰρ νοῦς τοῖς τῆς σοφίας ποιούμενος

θεωρήμασιν, ἀνεπίδεκτος γίνεται λογισμοῦ
ἀκαθάρτου.
Νοῦς καθαρὸς ἐγγίζει σοφίᾳ· ὁ δὲ ἀκάθαρτος μακρυνθήσεται ἀπ' αὐτῆς
Τούτου τοῦ ξύλου μετὰ τὴν παράβασιν ὁ Ἀδὰμ μεταλαμβάνειν
κωλύεται, εἴπερ ἀπὸ καρπῶν δικαιοσύνης
φύεται δένδρον ζωῆς· εἰ δὲ τὸ δένδρον τῆς ζωῆς ἡ τοῦ θεοῦ σοφία ἐστίν,
δικαίως ἅψασθαι κωλύεται τούτου
τοῦ ξύλου· Εἰς γὰρ κακότεχνόν φησιν ψυχὴν σοφία οὐκ εἰσελεύσεται.
Ὁ θεὸς τῇ μὲν σοφίᾳ τὴν γῆν ἐθεμελίωσεν, τῇ δὲ φρονήσει τοὺς
838
οὐρανοὺς ἡτοίμασεν· διὰ δὲ τῆς

αἰσθήσεως αὐτοῦ ἐρράγησαν ἄβυσσοι, τὰ δὲ νέφη ἐρρύησαν δρόσους. ἣν
ἐνταῦθα γῆν εἶπεν, Παῦλος ὁ ἅγιος
πλᾶτος (sic cod.) ὠνόμασεν· καὶ τοὺς ἐνταῦθα οὐρανοὺς λεγομένους
ὕψος ἐκεῖνος ἐν τῇ πρὸς Ἐφεσίους καλεῖ,
καὶ τὰς λεγομένας τροπικῶς ἀβύσσους ὀνομάζει βάθος, καὶ τὰ
δεδροσωμένα νέφη μῆκος καλεῖ. ταῦτα δὲ
πάντα λογικῶν ἐστὶ φύσεων σύμβολα, διαιρουμένων κόσμοις καὶ σώμασι
κατ' ἀναλογίαν. Τράχηλον τὴν
ψυχὴν εἶπεν τὴν βαστάσασαν τὸν ζυγὸν τοῦ κυρίου.
Πρόσκομμά ἐστι φύσεως λογικῆς λογισμὸς ἀκάθαρτος ἢ γνῶσις ψευδής.
Ἐντεῦθεν γινώσκομεν ὅτι ἡ ἐλεημοσύνη περιαιρεῖ φοβερὰς φαντασίας

νύκτωρ ἡμῖν συμβαινούσας·
τὸ αὐτὸ δὲ ποιεῖ καὶ πραΰτης καὶ ἀοργησία καὶ μακροθυμία, καὶ ὅσα
πέφυκε ταρασσόμενον καταστέλλειν
θυμόν· εἴπερ ἐκ τῆς ταραχῆς τοῦ θυμοῦ τὰ φοβερὰ φαντάσματα εἴωθε
γίνεσθαι.
Αὕτη ἡ πρὸς τὸν πλησίον ἔχθρα ἀπεργάζεταί τινα κακόν.
τοῖς ἁγίοις καὶ πειρᾶσθαι χωρίζειν αὐτοὺς ἀπὸ τῆς γνώσεως, ἥτις πέφυκεν
συνάπτειν αὐτοὺς πρὸς φιλίαν ταῖς
ἐπουρανίοις δυνάμεσι. τὸ δ' αὐτὸ τοῦτο καὶ ὁ Σολομὼν ὡς οἶμαι διὰ
ταύτης τῆς παροιμίας δεδήλωκεν, σκολιὸν
μὲν ἄνδρα λέγων τὸν σατανᾶν, πορευομένους δὲ δόλους τοὺς κακοὺς
δαίμονας ἀντὶ τοὺς διδασκομένους, καὶ
φίλους τοὺς ἁγίους τοὺς διὰ τῆς γνώσεως συναπτομένους ἀλλήλοις.
Οὗτος κάμινός ἐστιν κακίας: Ταύτης τῆς καμίνου ἐκτινάσσει τὴν φλόγα
πνεῦμα δρόσου διασυρίζον.
Εἰς κόλπον ἐπέρχεται πάντα τοῖς ἀδίκοις: Σημειωτέον ὅτι κόλπον
ἐνταῦθα τὰς καρδίας εἴρηκε τῶν
ἀδίκων· οἶμαι δὲ ὅτι καὶ πανταχοῦ ὁ κόλπος ἤτοι τὸν νοῦν ἢ τὴν γνῶσιν
σημαίνει· εἰ δ' ἔστιν καὶ κόλπος ψεκτός,
τὴν ἀγνωσίαν δηλονότι δηλώσει.
Οἰκέτης νοήμων κρατήσει δεσπότων ἀφρόνων: Εἰ πᾶς ὁ ποιῶν τὴν
ἁμαρτίαν δοῦλός ἐστι τῆς ἁμαρτίας,
πᾶς ὁ ἀποστὰς τῆς κακίας καὶ διὰ τῶν ἀρετῶν κρατήσας δαιμόνων
ἀφρόνων κεκράτηκε δεσπότων· ὁ δὲ τοιοῦτος
γενήσεται καὶ οἰκονόμος μυστηρίων θεοῦ, κατ' ἀναλογίαν τῆς
καταστάσεως ἑκάστῳ τῶν ἀδελφῶν διδοὺς γνῶσιν
839
πνευματικήν, καὶ τὸν μὲν Κορίνθιον γάλα ποτίζων, τὸν δὲ Ἐφέσιον

τρέφων στερεωτέρᾳ τροφῇ, περὶ ὕψους
καὶ μήκους καὶ πλάτους καὶ βάθους διαλεγόμενος· καὶ διὰ τούτων τῶν
διαστημάτων τὴν τῆς λογικῆς φύσεως
σημαίνων διαίρεσιν, ἥτις τοὺς περὶ κρίσεως καὶ προνοίας τοῦ θεοῦ
λόγους ἐμπεριέχει, πάνυ βαθυτάτους ὑπάρ-
χοντας καὶ ἐκφεύγοντας τὴν ἀνθρωπίνην κατάστασιν. οὕτω καὶ Ἰησοῦς ὁ
τοῦ Ναυὴ τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελείας (sic)
ἐμέρισεν ταῖς δώδεκα φυλαῖς, ἥτις ἐστὶν τῆς τοῦ θεοῦ καὶ τῶν ὑπ' αὐτοῦ
γεγονότων γνώσεως σύμβολον. πλὴν
τοῦτο ἰστέον, ὅτι οἱ περὶ τῆς σαρκώσεως τοῦ Χριστοῦ λόγοι καὶ τῆς
ἐπιδημίας αὐτοῦ ἐν γῇ Ἰούδα γνώσει
Οὐχ ἁγναὶ εὐχαὶ ἀπὸ μισθώματος ἑταίρας: Τὴν ἀκάθαρτον ψυχὴν

ἑταίραν ὠνόμασεν· καὶ ταύτης τὸ
μίσθωμα τὴν κατάστασιν εἴρηκεν, ἀφ' ἧς οὐ καθαραὶ γίνονται προσευχαί.
Οἶκον καὶ ὕπαρξιν μεριοῦσι πατέρες: Τὸ μὲν διδάσκειν τοὺς υἱοὺς περὶ
ἀρετῆς καὶ γνώσεως θεοῦ, πα-
τέρων ἐστίν· τὸ δὲ σοφίαν δοῦναι τοῖς παισί, τοῦ κυρίου ἐστίν· γυναῖκα
γὰρ ἐνταῦθα τὴν σοφίαν λέγει·
Ἐράσθητι γάρ φησι τῆς σοφίας, καὶ τηρήσει σε· τίμησον αὐτήν, ἵνα σε
περιλάβῃ.
Ὃς φυλάσσει ἐντολήν, τηρεῖ τὴν ἑαυτοῦ ψυχήν: Αἱ ἐντολαὶ ὡς πρὸς μὲν
τὸν ἐντειλάμενον θεὸν καλοῦνται
ἐντολαί· ὡς δὲ πρὸς τὸν ὁδεύοντα νοῦν ἐν αὐταῖς καλοῦνται ὁδοί· καὶ
πάλιν ἐπειδὴ ἐπὶ μαρτύρων οὐρανοῦ
καὶ γῆς ἐδόθησαν αἱ ἐντολαί, λέγονται μαρτύρια· διὸ καὶ ὁ δεξάμενος
αὐτὰ νοῦς ὀνομάζεται μάρτυς, ὅστις
ψευσάμενος αὐτὰ οὐκ ἀτιμώρητος ἔσται.
Κατὰ δὲ τὸ δόμα αὐτοῦ ἀνταποδώσει αὐτῷ: Δόμα νῦν τὴν καθαρότητα
τῆς καρδίας ὠνόμασεν· κατ'
ἀναλογίαν γὰρ τῆς ἀπαθείας ἡμῶν καταξιούμεθα γνώσεως.
Κακόφρων ἀνὴρ πολλὰ ζημιωθήσεται: Ἐγὼ νομίζω τὴν μὲν πολλὴν
ζημίαν στέρησιν περιέχειν τῆς
θεωρίας τῶν γεγονότων, τὴν δὲ προσθήκην τῆς ψυχῆς ἀφανισμὸν τῶν
φυσικῶν περὶ θεοῦ ἐννοιῶν, παντάπασιν
αὐτῆς εἰς ἀλογίαν περιπεσούσης. καὶ ὁ σωτὴρ δὲ ἐν τοῖς εὐαγγελίοις
φησίν· Τί ὠφεληθήσεται ἄνθρωπος, ἐὰν
τὸν κόσμον ὅλον κερδήσῃ, τὴν δὲ ψυχὴν αὐτοῦ ἀπολέσῃ καὶ ζημιωθῇ;
840
ἀλλ' ἐνταῦθα μὲν ἡ ἀπώλεια τὴν

ἄγνοιαν σωμάτων καὶ ἀσωμάτων ἐμφαίνει· ἡ δὲ ζημία τὴν ἐσχάτην
ἀλογίαν παρίστησιν.
Ἵνα σοφὸς γένῃ ἐπὶ γήρως: Μετὰ τὴν ὀρθὴν πολιτείαν ἐστὶν ἡ γνῶσις· τὸ
γὰρ Ἐπ' ἐσχάτων ἐνταῦθα
ἐλθεῖν. σημειωτέον δὲ ὅτι ἄνθρωπον ἐνταῦθα εἴρηκε τὸν ἐχθρόν, ὑπὲρ οὗ

καὶ προσεύχεσθαι ἡμᾶς νενομοθέτη-
κεν ἐν τοῖς εὐαγγελίοις ὁ κύριος.
Οὐ γὰρ μὴ γένωνται ἔγγονα πονηρῶν: Οὐ γεννήσουσι πονηροὶ ἀρετὰς
καὶ δόγματα ὀρθά, ταῦτα γάρ
ἐστι γεννήματα τῆς ψυχῆς, διὰ τὸ μὴ φοβεῖσθαι αὐτοὺς τὸν κύριον· οἱ δὲ
ὄντες ἐν φόβῳ κυρίου ὅλην τὴν
ἡμέραν ἕξουσιν ἔγγονα, καὶ ἡ ἐλπὶς αὐτῶν οὐκ ἀποστήσεται.
Φοβοῦ τὸν κύριον, υἱέ μου, καὶ βασιλέα: Ἵνα γινώσκωσί σε τὸν μόνον
ἀληθινὸν θεόν, καὶ ὃν ἀπέστει-
λας Ἰησοῦν Χριστόν.
Τὰς δὲ τιμωρίας ἀμφοτέρων τίς γνώσεται: Πῶς οὖν ὁ σωτὴρ ἐν τοῖς
εὐαγγελίοις φησίν· Ὁ πατὴρ κρίνει
οὐδένα, ἀλλὰ πᾶσαν τὴν κρίσιν δέδωκεν τῷ υἱῷ; ἢ ἄλλο μέν ἐστιν
τιμωρία, ἄλλο δὲ κρίσις· καὶ τιμωρία μέν
ἐστιν στέρησις ἀπαθείας καὶ γνώσεως θεοῦ μετ' ὀδύνης σωματικῆς·
κρίσις δέ ἐστιν γένεσις αἰῶνος κατ' ἀναλο-
γίαν ἑκάστῳ τῶν λογικῶν σωμάτων διανέμοντος.
Μάχαιρα γὰρ γλῶσσα βασιλέως, καὶ οὐ σαρκίνη: Καὶ τὴν μάχαιραν τοῦ
πνεύματος, ὅ ἐστιν ῥῆμα θεοῦ.
τὸ δὲ Οὐ σαρκίνη ἀντὶ τοῦ Οὐκ αἰσθητή.
Ἐὰν γὰρ ὀξυνθῇ ὁ θυμὸς αὐτοῦ, σὺν νεύροις ἀνθρώπους ἀναλίσκει:
Τοὺς παλαιοὺς ἀνθρώπους τοὺς
φθειρομένους κατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς ἀπάτης ἀναλίσκει ἡ μάχαιρα τοῦ
θεοῦ, ἵν' ἀποθέμενοι τὸν παλαιὸν ἄν-
θρωπον ἐνδύσονται τὸν νέον τὸν κατὰ θεὸν κτισθέντα.
Ευάγριος. ., Scholia in Proverbia (fragmenta e catenis) Scholion 33, line

6
εἰσελεύσεται.»
3, 19 ὁ θεὸς τῇ σοφίᾳ ἐθεμελίωσεν τῆν γῆν·
ἡτοίμασεν δὲ οὐράνους ἐν φρονήσει·
841
3, 20 ἐν αἰσθήσει ἄβυσσοι ἐρράγησαν·

νέφη δὲ ἐρρύησαν δρόσους
Ἣν ἐνταῦθα γῆν εἶπεν, Παῦλος ὁ ἅγιος πλάτος
ὠνόμασεν καὶ τοὺς ἐνταῦθα οὐρανοὺς λεγομένους ὕψος
ἐκεῖνος ἐν τῇ πρὸς Ἐφεσίους καλεῖ καὶ τὰς λεγομένας
τροπικῶς ἀβύσσους ὀνομάζει βάθος καὶ τὰ δεδροσωμένα
νέφη μῆκος καλεῖ. Ταῦτα δὲ πάντα λογικῶν ἐστι φύσεων
σύμβολα διαιρουμένων κόσμοις καὶ σώμασι κατ' ἀναλογίαν
τῆς καταστάσεως.
3, 22 ἵνα ζήσῃ ἡ ψυχή σου
καὶ χάρις ᾖ περὶ σῷ τραχήλῳ
Τράχηλον τὴν ψυχὴν εἶπεν τὴν βαστάσασαν τὸν ζυγὸν
τοῦ κυρίου.
3, 23 ἵνα πορεύῃ πεποιθὼς ἐν εἰρήνῃ πάσας τὰς ὁδούς σου,

5
Σημειωτέον ὅτι κόλπους ἐνταῦθα τὰς καρδίας

εἴρηκε τῶν ἀδίκων. Οἶμαι δὲ ὅτι καὶ πανταχοῦ ὁ κόλπος
ἤτοι τὸν νοῦν ἢ τὴν γνῶσιν σημαίνει. Εἰ δ' ἐστὶ καὶ κόλπος
ψεκτός, τὴν ἀγνωσίαν δηλονότι δηλώσει.
17, 2 οἰκέτης νοήμων κρατήσει δεσποτῶν ἀφρόνων·
ἐν δὲ ἀδελφοῖς διελεῖται μέρη
Εἰ «πᾶς ὁ ποιῶν τὴν ἁμαρτίαν δοῦλός ἐστι τῆς
ἁμαρτίας», πᾶς ὁ ἀποστὰς τῆς κακίας καὶ διὰ τῶν ἀρετῶν
κρατήσας δαιμόνων ἀφρόνων κεκράτηκε δεσποτῶν. Ὁ δὲ
τοιοῦτος γενήσεται καὶ οἰκονόμος μυστηρίων θεοῦ, κατ'
ἀναλογίαν τῆς καταστάσεως ἑκάστῳ τῶν ἀδελφῶν διδοὺς
γνῶσιν πνευματικὴν καὶ τὸν μὲν Κορίνθιον γάλα ποτίζων,
τὸν δὲ Ἐφέσιον τρέφων στερεωτέρᾳ τροφῇ, περὶ ὕψους
καὶ μήκους καὶ πλάτους καὶ βάθους διαλεγόμενος καὶ διὰ
τούτων τῶν διαστημάτων τὴν τῆς λογικῆς φύσεως σημαίνων
διαίρεσιν, ἥτις τοὺς περὶ κρίσεως καὶ προνοίας τοῦ θεοῦ
λόγους ἐμπεριέχει, πάνυ βαθυτάτους ὑπάρχοντας καὶ ἐκφεύ-
γοντας τὴν ἀνθρωπίνην κατάστασιν. Οὕτω καὶ Ἰησοῦς ὁ
τοῦ Ναυῆ τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας ἐμέρισεν ταῖς δώδεκα
φυλαῖς, ἥτις ἐστὶν τῆς τοῦ θεοῦ καὶ τῶν ὑπ' αὐτοῦ γεγο-
νότων γνώσεως σύμβολον.

2
842
ὁ δὲ καταφρονῶν τῶν ἑαυτοῦ ὁδῶν ἀπολεῖται

Αἱ ἐντολαὶ ὡς πρὸς μὲν τὸν ἐντειλάμενον θεὸν
καλοῦνται ἐντολαί· ὡς δὲ πρὸς τὸν ὁδεύοντα νοῦν ἐν αὐταῖς
καλοῦνται ὁδοί. Καὶ πάλιν ἐπειδὴ ἐπὶ μαρτύρων οὐρανοῦ
καὶ γῆς ἐδόθησαν, αἱ ἐντολαὶ λέγονται μαρτύρια· διὸ
καὶ ὁ δεξάμενος αὐτὰ νοῦς ὀνομάζεται μάρτυς, ὅστις ψευσά-
μενος αὐτὰ οὐκ ἀτιμώρητος ἔσται.
19, 17 δανίζει θεῷ ὁ ἐλεῶν πτωχόν·
κατὰ δὲ τὸ δόμα αὐτοῦ ἀνταποδώσει αὐτῷ
Δόμα νῦν τὴν καθαρότητα τῆς καρδίας ὠνόμασεν·
κατ' ἀναλογίαν γὰρ τῆς ἀπαθείας ἡμῶν καταξιούμεθα
γνώσεως.
19, 19 κακόφρων ἀνὴρ πολλὰ ζημιωθήσεται·
ἐὰν δὲ λοιμεύηται, καὶ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ προσθήσει
Ἐγὼ νομίζω τὴν μὲν πολλὴν ζημίαν στέρησιν
περιέχειν τῆς θεωρίας τῶν γεγονότων, τὴν δὲ προσθήκην
τῆς ψυχῆς ἀφανισμὸν τῶν φυσικῶν περὶ θεοῦ ἐννοιῶν,
παντάπασιν αὐτῆς εἰς ἀλογίαν περιπεσούσης. Καὶ ὁ σωτὴρ
δὲ ἐν τοῖς εὐαγγελίοις φησίν· «τί ὠφεληθήσεται ἄνθρωπος,
ἐὰν τὸν κόσμον ὅλον κερδήσῃ, τὴν δὲ ψυχὴν αὐτοῦ» ἀπολέσῃ
καὶ «ζημιωθῇ». Ἀλλ' ἐνταῦθα μὲν ἡ ἀπώλεια τὴν

6
24, 22 ἐξαίφνης γὰρ τείσονται τοὺς ἀσεβεῖς·

τὰς δὲ τιμωρίας ἀμφοτέρων τίς γνώσεται;
Πῶς οὖν ὁ σωτὴρ ἐν τοῖς εὐαγγελίοις φησίν· «ὁ
πατὴρ κρίνει οὐδένα, ἀλλὰ πᾶσαν τὴν κρίσιν δέδωκεν τῷ
υἱῷ»; Ἢ ἄλλο μέν ἐστι τιμωρία, ἄλλο δὲ κρίσις. Καὶ
τιμωρία μέν ἐστιν στέρησις ἀπαθείας καὶ γνώσεως θεοῦ
μετ' ὀδύνης σωματικῆς· κρίσις δέ ἐστιν γένεσις αἰῶνος
κατ' ἀναλογίαν ἑκάστῳ τῶν λογικῶν σώματα διανέμοντος.
24, 22c μάχαιρα γλῶσσα βασιλέως καὶ οὐ σαρκίνη·
ὃς δ' ἂν παραδοθῇ συντριβήσεται
»Καὶ τὴν μάχαιραν τοῦ πνεύματος, ὅ ἐστιν ῥῆμα
θεοῦ.» Τὸ δὲ οὐ σαρκίνη ἀντὶ τοῦ οὐκ αἰσθητή.
24, 22d ἐὰν γὰρ ὀξυνθῇ ὁ θυμὸς αὐτοῦ,
σὺν νεύροις ἀνθρώπους ἀναλίσκει
Τοὺς παλαιοὺς ἀνθρώπους τοὺς φθειρομένους κατὰ
843
τὰς ἐπιθυμίας τῆς ἀπάτης ἀναλίσκει ἡ μάχαιρα τοῦ θεοῦ,

ἵν' ἀποθέμενοι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον ἐνδύσωνται τὸν νέον
τὸν κατὰ θεὸν κτισθέντα.
Ευάγριος. ., Scholia in Ecclesiasten (fragmenta e catenis)

Scholion 8, line 4
Ὑπερβατῶς εἴρηται· ἔστι δὲ αὐτοῦ ἡ ἐπ' εὐθεῖαν

ἀνάγνωσις ἥδε· τοῦ ποτίσαι ἀπ' αὐτῶν τὰ ξύλα δρυμοῦ
βλαστῶντα.
2, 10.1 – 4 καὶ πᾶν ὃ ᾔτησαν οἱ ὀφθαλμοί μου,
οὐκ ὑφεῖλον ἀπ' αὐτῶν·
οὐκ ἀπεκώλυσα τὴν καρδίαν μου
ἀπὸ πάσης εὐφροσύνης
Οὐ λόγῳ αἰτεῖ γνῶσιν ψυχή, ἀλλὰ τῇ καθαρότητι· «οὐ
γὰρ πᾶς ὁ λέγων μοι· κύριε, κύριε, εἰσελεύσεται, φησίν, εἰς
τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, ἀλλ' ὁ ποιῶν τὸ θέλημα τοῦ
πατρός μου»· κατὰ ἀναλογίαν γὰρ τῆς καταστάσεως καὶ
τὴν γνῶσιν δεχόμεθα, εἴγε ᾧ μέτρῳ μετροῦμεν καὶ
ἀντιμετρηθήσεται ἡμῖν· αἴτησις τοίνυν ἐστὶ νοητὴ ἀπάθεια
ψυχῆς λογικῆς ἁγίαν γνῶσιν ἐπισπωμένη. Οὕτως οὖν οὐδὲν
ὑφαιρεῖ ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν ὁ πάσης τῆς γνώσεως παρέχων
ἑαυτὸν δεκτικόν· πᾶσαν δὲ λέγω γνῶσιν, τὴν πεφυκυῖαν ἐπι-
συμβαίνειν ψυχῇ συνδεδεμένῃ αἵματι καὶ σαρκί.
Theodorus Scr. Eccl., Fragmenta in Matthaeum (in catenis) Fragment 78

col1, line 12
ησεν ὁ Χριστὸς ἐν Καπερναούμ, ἐδό-

κει ἕως οὐρανοῦ ὑψοῦσθαι,
ἥτις διὰ ἀπιστίαν πτῶμα πεσοῦσα
ἐξαίσιον ἕως ᾅδου ἔφθασεν. εἰ δέ
τις εἴποι· καὶ διὰ τί οὐ γέγονε τὰ
σημεῖα ἐν Σοδόμοις, ἐροῦμεν,
ὅτι ἑκάστῳ καιρῷ πρόσφορον ὁ
Χριστὸς ᾠκονόμησεν· ὅτε ἔδει,
ἐσαρκώθη ὁ λόγος καὶ ἐποίησε τὰ
σημεῖα, πλὴν ἑκάστῃ γενεᾷ κατὰ
ἀναλογίαν δίδωσι τὰς εὐθύνας. καὶ
οἱ Τύριοι δὲ καὶ οἱ Σιδώνιοι τὸν
844
φυσικὸν μόνον παρέβησαν νόμον,

Ἰουδαῖοι δὲ ἀπειθήσαντες τῷ Χρι-
στῷ καὶ τὸν Μωσέως νόμον καὶ
τοὺς προφήτας. λέγει δὲ αὐτὰ ἴσως
καὶ ἐπιτατικώτερον, ὡς ἐν παρα-
θέσει μείζονα τὴν κακίαν αὐτῶν
δεῖξαι βουλόμενος· ἢ γὰρ ἂν καὶ
ἐγένετο ἐν Τύρῳ καὶ Σιδῶνι,
Σοδόμοις τε καὶ Γομόρροις,
Theodorus Scr. Eccl., Fragmenta in Matthaeum (in catenis) Fragment

126, line 3
Mt 24, 28 Ὅπου γὰρ τὸ κατὰ τὴν οἰκονομίαν τοῦ πάθους πτῶμα πεσὸν
στήσεται, συναχθήσονται οὐχ οἱ τυχόντες, ἀλλ' οἱ ὑψηλότατοι μα-
θηταὶ καὶ τὰ ὑψηλὰ φρονοῦντες καὶ γινώσκοντες, τοῦτ' ἔστιν τὰ τῆς
θεότητος μυστήρια. διὸ οὐ γῦπας εἴρηκεν οὐδὲ κόρακας, ἀλλὰ τὸ μὴ
νεκροβόρον ζῷον, τοῦτ' ἔστιν τὸν ἀετόν· ὡς γὰρ λέγουσιν οἱ ἱστοροῦντες
περὶ αὐτοῦ, ὅτι οὐδενὸς ἅπτεται θνησιμαίου.
Mt 25, 14
Ἐκδημίαν αὐτοῦ καλεῖ τὴν εἰς οὐρανοὺς ἄνοδον, ὅτε καὶ παρέδωκε
τοῖς μαθηταῖς τὰ οὐράνια μυστήρια καὶ τοῖς τῆς ἐκκλησίας μυσταγωγοῖς,
ἑκάστῳ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς θεοσεβείας τὸ ἁρμόδιον δούς.
Mt 25, 18
Κατακρύψαι τὸ τάλαντον λέγει τὸ μηδὲν ἐργάσασθαι τῶν δεόντων,
ἀλλὰ ἀφανίσαι τὴν χάριν τὴν δοθεῖσαν αὐτῷ.
Mt 25, 24 – 27
Τὰ παρ' αὐτοῦ λεγόμενα τί-
θησιν εἰς ἔνδειξιν τῶν λόγων ἤτοι
καὶ τῶν λογισμῶν, οἷς ἔθος κε-
χρῆσθαί τινας λέγοντας, ὅτι οὐ
χρεία μοι πόνου οὐδὲ τοῦ ὑπὲρ
ἑτέρων εὐθύνας ὑπέχειν, ὃ καλῶς
Diodorus Scr. Eccl., Fragmenta in epistulam ad Romanos (in catenis)

P. 93, line 18
τί οὖν ἐστι τὸ συμπάσχειν Χριστῷ; τὸ τὰ αὐτὰ πάθη αἱρεῖσθαι

ὑπομένειν ἅπερ ὁ Χριστὸς τὴν ἀλήθειαν πρεσβεύων πάσχειν ὑπὸ
845
Ἰουδαίων ἠνέσχετο. ἐὰν κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον διωκόμενοι καρτερῶμεν,
ἀτιμαζόμενοι μὴ δυσφορῶμεν, ἐὰν πρὸς θάνατον ἑτοίμως ἔχωμεν ὑπὲρ

εὐσεβείας ὡς αὐτῷ συμπαθόντες, καὶ συνδοξασθησόμεθα ἐν τῷ
γενέσθαι τέκνα θεοῦ καὶ συγκληρονόμοι Χριστοῦ. καὶ
ἐπειδὴ εἶπεν τὸ συμπάσχειν Χριστῷ αἴτιον ἡμῖν γίνεσθαι τοῦ
συνδοξασθῆναι αὐτῷ, καὶ ἐδόκει τὸ τοιοῦτον καμάτων εἶναι
μισθὸς καὶ οὐ κατὰ χάριν δωρεά, εἰ καὶ τὰ μάλιστα ἡ δωρεὰ τῶν
φθασάντων ἁμαρτημάτων ἀμνηστείαν χαρίζεται. τοῦτο διορθούμενος
ἐπήγαγεν ὅτι οὐ πρὸς ἀναλογίαν τῶν καμάτων μετρεῖται ἡμῖν παρὰ
θεοῦ τῆς πολιτείας ὁ καρπός, ἀλλὰ πολυπλασίων καὶ ὑπερβαίνων πολλῷ
τὴν ἀξίαν τῶν πεπονημένων· ὁ γὰρ θεὸς ἀγαθός τε ὢν καὶ δίκαιος, τὸ
μὲν δίκαιον ἐπὶ τῶν ἁμαρτανόντων φυλάσσει τοσοῦτον ἀποδιδοὺς τῷ
ἡμαρτηκότι ὅσον ἡ τῶν ἁμαρτημάτων ὑπόθεσις ἀπαιτεῖ, τὸ δὲ ἀγαθὸν
ἐπὶ τῶν κατορθούντων ἐνδείκνυται, οὐ μόνον τὰ κατ' ἀξίαν αὐτοῖς διδούς,
ἀλλὰ καὶ ὑπερβαίνων ταῖς δωρεαῖς τῶν πεπολιτευμένων αὐτοῖς τὴν


P. 93, line 25
συνδοξασθῆναι αὐτῷ, καὶ ἐδόκει τὸ τοιοῦτον καμάτων εἶναι

μισθὸς καὶ οὐ κατὰ χάριν δωρεά, εἰ καὶ τὰ μάλιστα ἡ δωρεὰ τῶν
φθασάντων ἁμαρτημάτων ἀμνηστείαν χαρίζεται. τοῦτο διορθούμενος
ἐπήγαγεν ὅτι οὐ πρὸς ἀναλογίαν τῶν καμάτων μετρεῖται ἡμῖν παρὰ
θεοῦ τῆς πολιτείας ὁ καρπός, ἀλλὰ πολυπλασίων καὶ ὑπερβαίνων πολλῷ
τὴν ἀξίαν τῶν πεπονημένων· ὁ γὰρ θεὸς ἀγαθός τε ὢν καὶ δίκαιος, τὸ
μὲν δίκαιον ἐπὶ τῶν ἁμαρτανόντων φυλάσσει τοσοῦτον ἀποδιδοὺς τῷ
ἡμαρτηκότι ὅσον ἡ τῶν ἁμαρτημάτων ὑπόθεσις ἀπαιτεῖ, τὸ δὲ ἀγαθὸν
ἐπὶ τῶν κατορθούντων ἐνδείκνυται, οὐ μόνον τὰ κατ' ἀξίαν αὐτοῖς διδούς,
ἀλλὰ καὶ ὑπερβαίνων ταῖς δωρεαῖς τῶν πεπολιτευμένων αὐτοῖς τὴν


P. 105, line 28
νόσημα ἡ ἀλαζονεία ᾗ μάλιστα ἐνέχονται Ῥωμαῖοι, εἰσηγεῖται αὐτοῖς

μετριάζειν εἰς τὴν ἀρίστην ἕξιν τῆς ταπεινοφροσύνης, αὐτοὺς ἐνάγων
846
ἀκολούθως τῇ τοῦ πνεύματος διδασκαλίᾳ. ὃς τὸ ὑπέροπτον τῆς ἀνθρω-

πίνης ἐπιστάμενος φύσεως τῶν μαθητῶν ἔνιψε τοὺς πόδας ταπεινο-
φρονεῖν αὐτοὺς ἐκπαιδεύων, ἵνα μὴ μετασχόντες τῆς χάριτος καὶ σημεῖα
ποιήσαντες φυσηθῶσι τῇ χάριτι καὶ ἐκπέσωσι τῆς δωρεᾶς.
Röm 12,3b
Ἑκάστῳ, φησίν, ὡς ὁ θεὸς ἐμέρισεν μέτρον πίστεως,

ἀντὶ τοῦ ὡς ἑκάστῳ ἐμέτρησεν χάριν κατὰ τὴν πίστιν αὐτοῦ.
Röm 12,6 – 8
Εἴτε προφητείαν, φησί, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς

πίστεως. ἐλλειπῶς εἴρηται τοῦτο· λείπει γὰρ τῷ εἴτε προ-
φητείαν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως τὸ ἐν προφητείᾳ
δεικνύομεν τὴν χάριν ἵνα ᾖ τοιοῦτον· ἔχοντες χαρίσματα διά-
φορα, εἴτε προφητείαν, εἴτε διακονίαν, εἴτε διδα-
σκαλίαν. οἱ μὲν ἔχοντες προφητείαν, ἐν προφητείᾳ δεικνύομεν
τὴν χάριν· οἱ δὲ διακονίαν, ἐν διακονίᾳ· οἱ δὲ διδα-
σκαλίαν, ἐν διδασκαλίᾳ· καὶ ἕκαστος ἐν ᾗ ἐγκεχείρισται ὑπουρ-
γίᾳ. προφητεία μὲν οὖν ἐστι προηγουμένως μὲν ἡ τῶν ἀφανῶν
πραγμάτων φανέρωσις, εἴτε τῶν μελλόντων, εἴτε τῶν παλαιῶν, εἴτε τῶν
ἐνεστώτων καὶ λανθανόντων. λέγεται δὲ προφητεία καὶ ὅταν τις

P. 106, line 1
Röm 12,6 – 8
Εἴτε προφητείαν, φησί, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς

πίστεως. ἐλλειπῶς εἴρηται τοῦτο· λείπει γὰρ τῷ εἴτε προ-
φητείαν κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως τὸ ἐν προφητείᾳ
δεικνύομεν τὴν χάριν ἵνα ᾖ τοιοῦτον· ἔχοντες χαρίσματα διά-
φορα, εἴτε προφητείαν, εἴτε διακονίαν, εἴτε διδα-
σκαλίαν. οἱ μὲν ἔχοντες προφητείαν, ἐν προφητείᾳ δεικνύομεν
847
τὴν χάριν· οἱ δὲ διακονίαν, ἐν διακονίᾳ· οἱ δὲ διδα-

σκαλίαν, ἐν διδασκαλίᾳ· καὶ ἕκαστος ἐν ᾗ ἐγκεχείρισται ὑπουρ-
γίᾳ. προφητεία μὲν οὖν ἐστι προηγουμένως μὲν ἡ τῶν ἀφανῶν
πραγμάτων φανέρωσις, εἴτε τῶν μελλόντων, εἴτε τῶν παλαιῶν, εἴτε τῶν
ἐνεστώτων καὶ λανθανόντων. λέγεται δὲ προφητεία καὶ ὅταν τις
τὰ τοῦ προφήτου ἑρμηνεύῃ. διακονία δέ ἐστι τὸ ὑπηρετῆσαι εἰς τὸ
τοῦ εὐαγγελίου κήρυγμα. διδασκαλία δὲ ἡ τῶν πρακτέων ὑφήγησις
Εφραίμ Σύρος θεολόγος. Ad imitationem proverbiorum

P. 253, line 14
θοῖς. Ἀνὴρ θυμώδης καὶ κραυγάρης πολύοργος ἔσται, ὁ δὲ ἡσυχάζων
συνετός.
τί δέ ἐστι θυμός; Θυμός ἐστι πάθος ἀναιδὲς καὶ ἀναίσχυντον, ὃν
διαδέχεται λύ-
πη καὶ μετάμελος. Λύπη δὲ κατεσθίει τὴν καρδίαν τοῦ ἐμπεσόντος ἐν
αὐτῇ. Μὴ
δῷς λύπην σῇ καρδίᾳ, ἀλλὰ παρακάλει σεαυτὸν ἐν Κυρίῳ.
Ἡ ἀπιστία ἐγέννησε τὴν διψυχίαν, ἡ δὲ διψυχία παρεισήγαγε τὴν
αἵρεσιν,
τῇ δὲ αἱρέσει ἀκολουθεῖ πλάνη· ὁ οὖν πλανηθεὶς βοησάτω μεγάλῃ τῇ
φωνῇ πρὸς
τὸν Ἀρχιποίμενα καὶ Σωτῆρα τῶν ψυχῶν ἡμῶν, ἵνα ἐπιστρέψας συνάξῃ
αὐτὸν
εἰς τὴν αὐλὴν τῶν προβάτων αὐτοῦ. Μὴ περιεργάζου, ἀγαπητέ, λέγων,
πῶς
τοῦτο ἢ ἐκεῖνο; Ἀλλὰ πίστευε τῷ Κυρίῳ, καὶ αὐτὸς φωτιεῖ σου τὴν
διάνοιαν.
Κατὰ τὴν ἀναλογίαν γὰρ τῆς πίστεως καὶ ἡ χάρις ἐνοικεῖ ἐν τῇ ψυχῇ.
Πιστὸς γὰρ
Κύριος ἐν πᾶσι τοῖς λόγοις αὐτοῦ, καὶ ὅσιος ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις αὐτοῦ.
Σάλπιγγες
ἐλαταὶ ἤχησαν ἐν ταῖς παρεμβολαῖς τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐν τῇ ἐρήμῳ· τὸ δὲ
κήρυ-
γμα τῶν Ἀποστόλων εἰς πάντα τὰ ἔθνη. Ὥσπερ σάλπιγξ σημασίας ἀνὴρ
πιστός.
Κλῆμα Χριστοῦ ἀνὴρ πρακτικός. Ὥσπερ βότρυς συρόμενος εἰς γῆν
ἄχρηστος
γίνεται, οὕτω καὶ λογισμὸς περισπώμενος περὶ γήϊνα πρὸς ἀρετὴν
ἀδόκιμος. Ὁ
διώκων ταραχὰς ἐξάπινα ἥξει αὐτοῦ ἡ ἀπώλεια, διακοπὴ καὶ συντριβὴ
ἀνίατος,
ὅτι χαίρει ἐπὶ πᾶσιν οἷς μισεῖ ὁ Κύριος, ὁ δὲ ἀγαπῶν εἰρήνην
848
κληρονομήσει εἰρή-
νην· πρᾳότης δὲ ἀνθρώπου ἀποστρέφει θυμόν. Ἐὰν συμβῇ σοι
συκοφαντία, καὶ
μετὰ ταῦτα φανερωθῇ τὸ καθαρὸν τῆς συνειδήσεώς σου, μὴ
ὑψηλοφρόνει, ἀλλὰ
δούλευε τῷ Κυρίῳ ἐν ταπεινοφροσύνῃ τῷ λυτρουμένῳ σε ἀπὸ
συκοφαντίας ἀνθρώ
Εφραίμ Σύρος θεολόγος. Sermo in secundum adventum domini nostri

Iesu Christi
P. 24, line 5
αἰώνιον, οἱ δὲ δίκαιοι εἰς ζωὴν αἰώνιον.

Εἰς μίαν δὲ κόλασιν ἀπέρχονται πάντες, ἢ διάφοροί εἰσι κολάσεις;
Διάφοροι τῶν κολάσεων τόποι εἰσίν, ὡς ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ ἠκούσαμεν.
Ἔστιν οὖν σκότος ἐξώτερον· δῆλον ὅτι καὶ ἄλλο ἐσώτερον. Γέεννα τοῦ
πυρὸς
τόπος ἄλλος· βρυγμὸς ὀδόντων τόπος ἴδιος· σκώληξ ἀκοίμητος ἐν ἑτέρῳ
τόπῳ
ἐστίν· ἡ λίμνη τοῦ πυρὸς τόπος ἕτερος· ὁ τάρταρος τόπος ἴδιος· τὸ
ἄσβεστον
πῦρ ἰδία χώρα· καταχθόνια καὶ ἀπώλεια ἐν ἰδίοις τόποις· κατώτατα γῆς
ἄλλος
τόπος· ᾅδης ἔνθα ἀποστρέφονται οἱ ἁμαρτωλοὶ καὶ πυθμὴν ᾅδου τόπος
χαλε-
πώτερος. Ἐν ταύταις ταῖς κολάσεσι καταμερίζονται οἱ ἐλεεινοί, ἕκαστος
πρὸς
ἀναλογίαν τῶν ἁμαρτημάτων αὐτοῦ, εἴτε σφοδρότερον εἴτε
μαλακώτερον, κατὰ
τὸ γεγραμμένον, ὅτι σειραῖς τῶν ἑαυτοῦ ἁμαρτιῶν ἕκαστος σφίγγεται·
τοιοῦτο
δέ ἐστι καὶ τὸ δαρήσεται πολλὰς καὶ ὀλίγας. Ὥσπερ δὲ ὧδέ εἰσι διαφοραὶ
κο-
λάσεων, οὕτω καὶ ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι. Οἱ δὲ ἔχοντες κατ' ἀλλήλων
ἔχθραν,
ἐὰν συμβῇ τούτοις οὕτως ἐκδημῆσαι ἐκ τοῦ σώματος, ἀπαραίτητον κρῖμα
εὑρή-
σουσιν ἐν ὥρᾳ κρίσεως, καὶ ὡς μεμισημένοι εἰς τὸ ἐξώτερον σκότος
ἀποπέμ-
πονται καὶ πῦρ ἀτελεύτητον, ὡς καταφρονήσαντες τῆς εὐκόλου τοῦ
Κυρίου ἐν-
τολῆς, τῆς λεγούσης· ἀγαπᾶτε ἀλλήλους καὶ συγχωρεῖτε ἕως
849
ἑβδομηκοντάκις
ἑπτά. Πᾶς δὲ ὁ ἁμαρτήσας οὐκ ὀφείλει ἀμερίμνως διάγειν,
Εφραίμ Σύρος θεολόγος. Sermo de communi resurrectione, de

paenitentia et de caritate, et in secundum adventum domini nostri Iesu
Christi P. 68, line 4
οἶδα ὑμᾶς. Πορεύεσθε ἀπ' ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ ἐξώτερον

καὶ αἰώ-
νιον, τὸ ἡτοιμασμένον τῷ Διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ. Τότε
ἀπελεύσον-
ται οὗτοι εἰς κόλασιν αἰώνιον, οἱ δὲ δίκαιοι εἰς ζωὴν αἰώνιον.
Ἐρώτησις. Οἱ φιλόχριστοι εἶπον· εἰς μίαν κόλασιν ἀποτρέχονται πάντες,
ἢ διάφοροι κολάσεις εἰσίν;
Ἀπόκρισις. Ὁ διδάσκαλος λέγει· διάφοροι κολάσεις εἰσί, καθὼς ἐν τῷ
Εὐαγγελίῳ ἠκούσατε. Ἔστιν οὖν σκότος ἐξώτερον ἐν τῇ ἰδίᾳ χώρᾳ·
γέεννα
πυρὸς τόπος ἄλλος· βρυγμὸς ὀδόντων τόπος ἴδιος· ὁ σκώληξ ὁ ἀκοίμητος
ἐν
ἑτέρῳ τόπῳ· ἡ λίμνη τοῦ πυρὸς τόπος ἕτερος· ὁ τάρταρος τόπος ἴδιος· τὸ
ἄσβε-
στον πῦρ ἐν ἰδίᾳ χώρᾳ· ὁ πύρινος ποταμὸς ἀλλαχοῦ. Ἐν ταύταις ταῖς
κολάσεσι
καταμερίζονται οἱ ἐλεεινοί, ἕκαστος πρὸς ἀναλογίαν τῶν πταισμάτων
αὐτοῦ.
Καὶ ὥσπερ εἰσὶ διαφοραὶ ἁμαρτιῶν, οὕτως εἰσὶ διάφοροι κολάσεις.
Ἐρώτησις. Οἱ φιλόχριστοι· εἰπὲ ἡμῖν καὶ τὴν διαφορὰν τῶν κολάσεων.
Ἀπόκρισις. Ὁ διδάσκαλος λέγει· ἄλλως κολάζεται ὁ μοιχός, καὶ ἄλλως
ὁ πόρνος, καὶ ἄλλως ὁ φονεύς, καὶ ἄλλως ὁ κλέπτης, καὶ ἄλλως ὁ
μέθυσος.
Οἱ δὲ ἐν αἱρέσεσι συμμιαινόμενοι ἀκούσουσι· ἀρθήτω ὁ ἀσεβής, ἵνα μὴ
ἴδῃ τὴν
δόξαν Κυρίου. Οἱ δὲ ἔχοντες ἔχθραν κατ' ἀλλήλων, καὶ συμβῇ αὐτοὺς
ἐξελθεῖν
ἐκ τοῦ βίου, ἀπαραίτητον κρῖμα εὑρήσουσι, καὶ ὡς μεμισημένοι εἰς τὸ
ἐξώτερον
πέμπονται σκότος, ὡς τὸν Χριστὸν μισήσαντες, τὸν εἰπόντα· ἀγαπᾶτε
ἀλλήλους
καὶ συγχωρεῖτε. Οὐαὶ τότε τῷ φιλοπόρνῳ· οὐαὶ τῷ μοιχῷ· οὐαὶ τῷ
μεθύσῳ·
850
Εφραίμ Σύρος θεολόγος. Interrogationes et responsiones P. 87, line 6
τε πρός με. Ἄλλου ἐργάται κυρίου ἐγένεσθε καὶ ὑπουργοί, τουτέστι τοῦ
Διαβό-
λου. Διὰ τοῦτο ἀποχωρεῖτε ἀπ' ἐμοῦ οἱ ἐργάται τῆς ἀνομίας. Καὶ τότε
ἀπελεύ-
σονται οὗτοι εἰς κόλασιν αἰώνιον, οἱ δὲ δίκαιοι εἰς ζωὴν αἰώνιον.
Εἰς μίαν δὲ κόλασιν ἀπέρχονται πάντες, ἢ διάφοροί εἰσι κολάσεις;
Διάφοροι κολάσεων τόποι εἰσίν, ὡς ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ ἠκούσαμεν. Ἔστιν
οὖν σκότος ἐξώτερον· δῆλον ὅτι καὶ ἄλλο ἐσώτερον. Γέεννα τοῦ πυρὸς
τόπος
ἄλλος· βρυγμὸς ὀδόντων τόπος ἴδιος· σκώληξ ἀκοίμητος ἐν ἑτέρῳ τόπῳ
ἐστίν·
ἡ λίμνη τοῦ πυρὸς τόπος ἕτερος· ὁ τάρταρος τόπος ἴδιος· τὸ ἄσβεστον
πῦρ ἰδία
χώρα· καταχθόνια καὶ ἀπώλεια ἐν ἰδίοις τόποις· κατώτατα γῆς ἄλλος
τόπος·
ᾅδης ἔνθα ἀποστρέφονται οἱ ἁμαρτωλοὶ καὶ πυθμὴν ᾅδου τόπος
χαλεπώτερος.
Ἐν ταύταις ταῖς κολάσεσι καταμερίζονται οἱ ἐλεεινοί, ἕκαστος πρὸς
ἀναλογίαν
τῶν πταισμάτων αὐτοῦ, εἴτε σφοδρότερον εἴτε μαλακώτερον, κατὰ τὸ
γεγραμ-
μένον, ὅτι σειραῖς τῶν ἑαυτοῦ ἁμαρτιῶν ἕκαστος σφίγγεται· τοιοῦτο δέ
ἐστι καὶ
τό, δαρήσεται πολλὰς καὶ ὀλίγας. Ὥσπερ δὲ ὧδέ εἰσι διαφοραὶ κολάσεως,
οὕτως καὶ ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι. Οἱ δὲ ἔχοντες κατ' ἀλλήλων ἔχθραν, ἐὰν

τού-
τους οὕτως ἐκδημῆσαι συμβῇ ἐκ τοῦ σώματος, ἀπαραίτητον κρῖμα
εὑρήσουσιν
ἐν ὥρᾳ κρίσεως, καὶ ὡς μεμισημένοι εἰς τὸ ἐξώτερον πῦρ ἀποπέμπονται
καὶ
σκότος ἀτελεύτητον, ὡς καταφρονήσαντες τῆς εὐκόλου τοῦ Κυρίου
ἐντολῆς, τῆς
λεγούσης· ἀγαπᾶτε ἀλλήλους καὶ συγχωρεῖτε ἕως ἑβδομηκοντάκις ἑπτά.
Πᾶς
δὲ ὁ ἁμαρτήσας οὐκ ὀφείλει ἀμέριμνος διάγειν, οὐδὲ πάλιν
ἀπογινώσκειν· διότι
παράκλητον ἔχομεν πρὸς τὸν Πατέρα Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν Θεὸν δίκαιον,
καὶ
851
Εφραίμ Σύρος θεολόγος. Sermo in pretiosam et vivificam crucem, et in

secundum adventum, et de caritate et eleemosyna P. 149, line 6
μῶν. Ἐτρυφήσατε ἐπὶ τῆς γῆς· ἀπελάβετε τὰ ἀγαθὰ ἐν τῇ ζωῇ ὑμῶν. Ἐγὼ
δὲ
καθ' ἑκάστην ἡμέραν διὰ τῶν ἁγίων μου Γραφῶν ἐβόων, καὶ ἀκούοντες
ὑμεῖς
ἐχλευάζετε τοὺς ἀναγινώσκοντας. Καὶ νῦν λέγω λοιπόν· οὐκ οἶδα ὑμᾶς.
Πορεύ-
εσθε ἀπ' ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, τὸ ἡτοιμασμένον τῷ
Δια-
βόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ. Καὶ ἀπελεύσονται οὗτοι εἰς κόλασιν
αἰώνιον.
Δηλώσω δὲ ὑμῖν, ἀδελφοί μου, καὶ περὶ τῆς διαφορᾶς τῶν κολάσεων,
καθὼς ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ ἠκούσαμεν. Ἔστιν οὖν σκότος ἐξώτερον· δῆλον
δὲ ὅτι
καὶ ἐσώτερόν ἐστι. Γέεννα τοῦ πυρὸς τόπος ἄλλος· βρυγμὸς ὀδόντων
τόπος ἴδι-
ος· σκώληξ ὁ ἀκοίμητος τόπος ἄλλος· ἡ λίμνη τοῦ πυρὸς τόπος ἕτερος· τὸ
ἄσβεστον πῦρ ἰδία χώρα· ὁ πύρινος ποταμὸς τόπος ἕτερος. Ἐν ταύταις

ταῖς κο-
λάσεσι καταμερίζονται οἱ ἐλεεινοί, ἕκαστος πρὸς ἀναλογίαν τῶν
πταισμάτων
αὐτοῦ. Καὶ ὥσπερ εἰσὶ διαφοραὶ ἁμαρτιῶν, οὕτως καὶ διαφοραὶ
κολάσεων.
Τουτέστιν, ἄλλως κολάζεται ὁ μοιχός, ἄλλως ὁ πόρνος, καὶ ἄλλως ὁ
φονεύς,
καὶ ἄλλως ὁ κλέπτης καὶ ὁ μέθυσος. Ὅσοι δὲ ἐν αἱρέσει ἐμολύνθησαν,
ἀκού-
σονται τό, ἀρθήτω ὁ ἀσεβής, ἵνα μὴ ἴδῃ τὴν δόξαν Κυρίου. Οἱ δὲ ἔχοντες
μετ'
ἀλλήλων ἔχθραν καὶ οὐ διηλλάγησαν ἐν τῷ βίῳ, ἀπαραίτητον κρῖμα
εὑρήσου-
σι. Καὶ οἱ μισάδελφοι εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον πεμφθήσονται, ὡς
μισήσαντες
Χριστόν, τὸν εἰπόντα· ἀγαπᾶτε ἀλλήλους, καὶ συγχωρεῖτε ἀλλήλων τὰ
παρα-
πτώματα.
Οὐαὶ τῷ φιλοπόρνῳ, τῷ μοιχῷ, τῷ μεθύσῳ. Οὐαὶ τοῖς φαρμακοῖς καὶ
τοῖς μάνταις καὶ τοῖς πίνουσι τὸν οἶνον μετὰ τυμπάνων καὶ χορῶν.
852
Εφραίμ Σύρος θεολόγος. De recordatione mortis et de uirtute ac de

diuitiis
P. 250, line 14
περὶ τῶν ἐσομένων μετὰ θάνατον ἐναγώνιοι ὄντες, ἀλλὰ στέρησιν καὶ
χωρισμὸν
τῶν ἡδέων ὀδυρόμενοι. Εἰ δέ τινι αὐτῶν γένηται μνήμη ἡ τοὺς δικαίους
περι-
σφίγγουσα, τότε ἡ προτέρα λύπη οἰχήσεται συντριβομένη ὑπὸ τῆς
δευτέρας· οὐκ-
έτι γὰρ ὁμόφρων ἔσται τῶν λεγόντων, φάγωμεν καὶ πίωμεν, αὔριον γὰρ
ἀπο-
θνῄσκομεν· οὐδὲ ἀνέξεται θησαυρίζειν εἰς ἀνόνητα καὶ συνάγειν χερσὶν
ἀκαρπί-
αν, μᾶλλον δὲ βασανισμοὺς καθ' ἑαυτοῦ, ἀλλὰ φροντὶς αὐτῷ
ἐπελεύσεται, ὡς ἀν-
δρὶ σοφῷ, τῇ τῶν κρειττόνων ἐπιθυμίᾳ τῆς τῶν ἀσεβῶν φροντίδος
ἀποδράσαι.
Τῶν δὲ ἀγαπώντων τὸν ἐπίγειον πλοῦτον, πᾶς ὁ βίος ἐν ματαίᾳ ἐλπίδι
προσησχόληται, καὶ ὅση ἡ τοῦ πλούτου ὑπεροχή, τοσούτῳ μειζόνως
αὔξει τοῦ
θανάτου τὸν φόβον· ἡ γὰρ μνήμη τοῦ θανάτου ἔνδον οἰκοῦσα ἐπιφέρει
τὴν λύ-
πην κατὰ ἀναλογίαν τῆς ἑκάστου αἰσθήσεως. Οὐχ ὅπως κατορθωθῇ
αὐτῶν ἡ
σωφροσύνη καὶ ἡ φρόνησις, δικαιοσύνη τε καὶ ἀνδρεία· οὐ περὶ γεέννης
καὶ δι-
καιοκρισίας Θεοῦ. Ἀλλὰ διαπορούμενοι ἐν ἑαυτοῖς, θρηνοῦσι τὸν ἑαυτῶν
πλοῦτον καὶ φασί· τίς ἄρα μετὰ τὴν ἡμῶν ἀποβίωσιν ἄρξει τῆς τοσαύτης
περι-
ουσίας; (Ὅπερ φίλον ἐστὶ καὶ τοῖς βασιλεῦσι, τοῦ ἐπιγνῶναι τὸ τίς ἄρα
ἄρξει
τῆς βασιλείας μετ' αὐτούς). Τίς ἄρα κυριεύσει τοσούτου χρυσίου καὶ
ἀργυρίου;
Τίνι ἄρα μετὰ ταῦτα ἐξυπηρετήσει ἡ τοσαύτη κατασκευὴ τοῦ χρυσίου;
Εφραίμ Σύρος θεολόγος. Sermo animae utilis P. 112, line 15

853
σμός. Ἰταμῶς καὶ ἀναισχύντως πράττομεν, ὅταν δὲ ὁμολογῆσαι δέῃ, τότε

αἰσχυνόμεθα καὶ ἀναβάλλομεν. Οὐ γάρ ἐστιν αἰσχύνη, ἐὰν ὁμολογήσητε
τὰ
ἁμαρτήματα, ἀλλὰ δικαιοσύνη καὶ ἀρετή. Εἰ μὴ δικαιοσύνη καὶ ἀρετὴ ἦν,
οὐκ
ἂν μισθὸν ἔσχεν ἡ ἐξομολόγησις. Ἄκουσον τί φησί· λέγε οὖν σὺ πρῶτος
τὰς
ἁμαρτίας σου, ἵνα δικαιωθῇς. Μὴ γὰρ διὰ τοῦτο κελεύει ὁμολογῆσαι, ἵνα
κο-
λάσῃ, ἀλλ' ἵνα συγχωρήσῃ.
Ποιήσωμεν οὖν ἀκριβῆ ἐξέτασιν, μὴ περὶ τῶν πράξεων μόνον, ἀλλὰ καὶ
περὶ τῶν ῥημάτων καὶ ἐνθυμήσεων· καὶ ἐξετάσωμεν ἀκριβῶς, πῶς
ἕκαστος
ἑκάστῃ παρῆλθεν ἡμέρᾳ, καὶ ποῖον ἁμάρτημα ἐν αὐτῇ διεπράχθη, καὶ
ποῖος
ἐδαπανήθη καιρός, καὶ ποῖον κίνημα, ἤγουν ἐνθύμημα, οὐκ εἰς ἀγαθὴν
κίνησιν
ἡμᾶς διήγειρε· καὶ σπουδάσωμεν, κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν
ἡμαρτημένων, καὶ
τὴν μετάνοιαν ἐπιδείξασθαι. Κολάσωμεν τὸ συνειδός, καὶ σφοδρῶς αὐτῷ
ἐπιτι-
μήσωμεν, ὥστε μηκέτι τολμῆσαι μετὰ τὴν ἀνάστασιν εἰς ἐκεῖνο πάλιν τὸ
τῆς
ἁμαρτίας ἐμπεσεῖν βάραθρον, δεδοικότες τὴν βάσανον τῆς προτέρας
πληγῆς.
Ἔχε τοίνυν βιβλίον ἐν τῷ συνειδότι, καὶ γράφε τὰ καθημερινὰ
ἁμαρτήμα-
τα, καὶ καθ' ἑκάστην ἐν μέσῳ ἄγε τὸ βιβλίον, καὶ ἀναλογίζου τὸ ἀγαθὸν ἢ
τὸ
πονηρόν, ὃ εἰργάσω. Καὶ μνήσθητι τὸν πύρινον ποταμόν, τὸν ἀκοίμητον
σκώ-
ληκα, τὸν πικρὸν ᾅδην, ἵνα τῷ φόβῳ τῶν κολάσεων τὸ ἀγαθὸν προσθῇς,
καὶ
τὸ πονηρὸν ἀνέλῃς. Δακρύσωμεν πρὸ καιροῦ, ἵνα μὴ βρύξωμεν ἐν καιρῷ.
Κλαύ-
σωμεν ἐν καιροῖς. Ταύτῃ τῇ θυσίᾳ εὐαρεστεῖται ὁ Θεός.
Εφραίμ Σύρος θεολόγος. Institutio ad monachos P. 304, line 5
σίας τελείως καὶ ὁλοκλήρως εἰς ἁγιασμὸν ψυχῆς καὶ σώματος, ἐν πάσῃ
πληρο-
φορίᾳ πίστεως, χρὴ καταξιωθῆναι, κατὰ τὸν εἰπόντα ὅτι τὸ εὐαγγέλιον
854
ἡμῶν
οὐκ ἐγενήθη πρὸς ὑμᾶς ἐν λόγῳ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐν δυνάμει Πνεύματος
Ἁγίου
καὶ ἐν πληροφορίᾳ πολλῇ, καθὼς οἴδατε. Καὶ πάλιν· ὁλόκληρον ὑμῶν τὸ
πνεῦμα καὶ ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα ἀμέμπτως τηρηθείη ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ
Κυρίου
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸν ἀρραβῶνα τῆς χάριτος τῆς ἀρρήτου
εὐεργεσίας
διὰ τοῦ ἁγίου τῆς τρισμακαρίας ἐπωνυμίας βαπτίσματος οἱ πιστεύσαντες
ἐδεξά-
μεθα εἰς αὔξησιν τῆς τελείας κληρονομίας καὶ εἰς πολυπλασιασμὸν τοῦ
ταλάν-
του, τὸ μέγα καὶ ἄχραντον μυστήριον πιστευθέντες· τὸ γὰρ θεῖον καὶ
παράκλητον
Πνεῦμα δοθὲν τοῖς Ἀποστόλοις, καὶ δι' αὐτῶν τῇ μόνῃ καὶ ἀληθινῇ
Ἐκκλησίᾳ
τοῦ Θεοῦ διακονηθέν, ἀπὸ τῆς τοῦ βαπτίσματος ὥρας κατ' ἀναλογίαν τῆς
πί-
στεως διαφόρως καὶ πολυτρόπως σύνεστιν ἑκάστῳ τῷ ἐκ πίστεως
εἰλικρινοῦς
τῷ βαπτίσματι προσελθόντι.
Εφραίμ Σύρος θεολόγος. Institutio ad monachos P. 364, line 11
μέμψεις καὶ καταλαλιαὶ καὶ φυσιώσεις κατ' ἀλλήλων ἐπεγείρονται, οὔτε

οἱ δο-
κοῦντες σχολάζειν εὐχαῖς καὶ νηστείαις, διὰ τὴν τῶν ἑταίρων αὐτῶν πρὸς
αὐ-
τοὺς ἀσυμφωνίαν καὶ βλάβην καὶ τὴν αὐτῶν ἔπαρσιν, κρείττους ἑαυτῶν
γενέσθαι
δύναται, οὔτε οἱ διακονοῦντες ἀνάπαυσίν τε σωματικῶς δυνήσονται καὶ
χάριν
ἐν τῇ διακονίᾳ αὐτῶν ἔχειν διὰ τὸν κατὰ τῶν σχολαζόντων γογγυσμόν,
καὶ
οὕτω σχίσματος ὄντος ἐν τῷ σώματι, ἀδύνατον οἰκοδομὴν πνευματικὴν
λαμβά-
νειν καὶ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ γίνεσθαι ἐν ὑμῖν. Ἀλλὰ μᾶλλον, καθὼς ὁ
μακάριος
Παῦλος τὴν τῶν πολλῶν χαρισμάτων τοῦ Πνεύματος διανομὴν εἰς μίαν
ἕνωσιν
καὶ συμφωνίαν ἄγων, ὡς ἑνὸς σώματος ὄντα μέλη· φησὶ γάρ· ἔχοντες δὲ
855
χαρί-
σματα κατὰ τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ τὴν δοθεῖσαν ἡμῖν διάφορα, εἴτε
προφητείαν
κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως, εἴτε διακονίαν ἐν τῇ διακονίᾳ, εἴτε ὁ
παρα-
καλῶν ἐν τῇ παρακλήσει, ὁ μεταδιδοὺς ἐν ἁπλότητι, ὁ προϊστάμενος ἐν
σπουδῇ,
ὁ ἐλεῶν ἐν ἱλαρότητι. Ἡ ἀγάπη ἀνυπόκριτος, καὶ τὰ ἑξῆς. Καὶ πάλιν· τί
οὖν
ἐστιν; Ὅταν συνέρχησθε, ἕκαστος ὑμῶν ψαλμὸν ἔχει, ἀποκάλυψιν ἔχει,
γνῶσιν
ἔχει, ἑρμηνείαν ἔχει, πάντα πρὸς οἰκοδομὴν γινέσθω, τουτέστιν
ἀπολάβετε ἕκα-
στος τῶν χαρισμάτων ἀλλήλων διὰ τῆς ὁμονοίας καὶ πρὸς ἀλλήλους ἐν
ἀγάπῃ
συμφωνίας.
Nicephorus Gregoras Hist., Historia Romana Vol.2, p. 790, line 1
χρεία κατὰ τοῦ Καντακουζηνοῦ, πρόφασιν παρασχοῦσα πλουτεῖν

κακοτρόπως, ὅλαις ἐξαντλεῖν ἐπινενόηται χερσὶ τὰ ἐκ πολλοῦ τοῖς
βασιλικοῖς ταμιείοις ἐντεθησαυρισμένα πολυτελῆ κειμήλια. προς-
ποιούμενοι γὰρ ἑτέροις πιπράσκειν τὰ μὲν αὐτῶν αὐτοὶ κατ'
ἐκλογὴν ἐσφετερίζοντο λάθρα· τὰ δ' αὐτοὶ ἑαυτοῖς ἐπίπρασκον,
πάνυ τοι εὔωνον, καὶ ὁποία βουλομένοις σφίσιν ἦν, τὴν πρᾶσιν
ποιούμενοι. ἦν δ' ὅμως καὶ ἐξεπίτηδες τὸ γινόμενον, ὡς αὐτοῖς
ἐνίοτε ἐκλαλούμενον ἦν· ἵν' εἰ τύχοι παρειληφὼς τὴν βασίλειον
ἀρχὴν ἐς Βυζάντιον εἰσεληλυθὼς ὁ Καντακουζηνὸς, μὴ εἶναί οἱ
χρημάτων εὐπορίαν, δι' ὧν τοῖς ἡγεμόσιν ἰσχὺς κατ' ἐχθρῶν
περιγίνεται καὶ κόσμος τῇ ἀρχῇ δημιουργεῖται· ἀναλογίαν γὰρ
ἔχειν βίῳ παντὶ τὰ χρήματα, καὶ μάλιστα πάντων ταῖς ἡγεμονι-
καῖς ἀρχαῖς, ὁποίαν δήπου τοῖς πᾶσι ζώοις ἡ τῶν νευρῶν σύμ-
πηξίς τε καὶ ἁρμονία. (ϛʹ.) Ὅθεν ἐλθόντι τῷ Καντακουζηνῷ
πάντ' ἦν παντάπασι κεκενωμένα τὰ βασιλέων ταμιεῖα· καὶ πλὴν
ἀέρος καὶ κόνεως καὶ τῶν Ἐπικουρείων εἰπεῖν ἀτόμων, εὕρηται
πλέον οὐδὲν ἐν αὐτοῖς. δέον οὖν ζητῆσαι καὶ λαβεῖν ἃ μὲν ἐκ τῆς
βασιλίδος Ἄννης εἰς τὰς τῶν βασιλικῶν ἐνεργειῶν ἀναγκαίας δα-
πάνας· ἃ δ' ἐκ τῶν τὰ δημόσια κατεδηδοκότων, κἀκεῖθεν πορι-
σαμένων τὴν τοῦ πλουτεῖν εὐπορίαν, κἀκ πενήτων πάνυ τοι
Σωφρόνιος γραμματικός. Excerpta ex Joannis Characis commentariis in

856
Theodosii Alexandrini canones P. 380, line 8
ῥήματος προθέσεως συνδέσμου· τῷ δὲ «ἑκάστου τῶν ὑποκειμένων» τῶν

λοιπῶν πτωτικῶν, μετοχῆς ἄρθρου ἀντωνυμίας. Ὑποκείμενα δέ ἐστι
τὰ ὄντα καὶ ὀνομαζόμενα· σώματα δὲ τὰ αἰσθήσει ὑποπίπτοντα, τὰ
τριχῇ διαστατά· πράγματα δὲ τὰ διανοίᾳ ληπτά· κοινὸν δὲ λέγει τὸ
πλειόνων κατηγορούμενον, ἰδικὸν δὲ τὸ ἓν κατηγορούμενον.
Ἀρχὴ σὺν θεῷ τοῦ κειμένου.

Κανὼν αʹ.
Ὁ Αἴας τοῦ Αἴαντος· τὰ εἰς ας καθαρὸν καὶ τὰ ἑξῆς. Πρὸ

τῆς ἐπεξεργασίας τοῦ κανόνος θεωρίαν τινὰ περιεκτικωτέραν ἐκθετέον·
ἰστέον τοίνυν ὅτι οἱ κανόνες παραφυλακαί τινές εἰσιν ἐκ τοῦ ὑποκει-
μένου τῇ ἀναλογίᾳ συναγόμεναι καὶ τόπον συστατικῶν διαφορῶν
ἐπέχου-
σαι· ὥσπερ οὖν ὁ λέγων «ζῷον λογικὸν θνητὸν νοῦ καὶ ἐπιστήμης
δεκτικόν» τῷ μὲν «ζῷον» εἰπεῖν χωρίζει τῶν ἄζων, τῷ δὲ «λογικόν»
τῶν ἀλόγων, τῷ δὲ «θνητόν» τῶν ἀθανάτων, τῷ δὲ «νοῦ καὶ ἐπιστή-
μης δεκτικόν» τῶν, ὡς Ἕλληνές φασι, νυμφῶν καὶ Νηρηΐδων, οὕτω διὰ
τῶν λαμβανομένων ἐν ἑκάστῳ κανόνι παρατηρήσεων τὰ ἐναντία τῶν
κειμένων ἐκβάλλεται· οἷον εἶπε «τὰ εἰς ας» διὰ τὰς ἄλλας καταλήξεις·
ἰδοὺ γὰρ τὸ γόης οὐ συνᾴδει τῷ κανόνι· ἐπεὶ μὴ ἔληξεν εἰς ας, οὐ
κλίνεται διὰ τοῦ ντ· «καθαρόν» δὲ εἶπεν, οὐχὶ «καθαρά», τὸ ας λέγων,
οὐ τὰ ὀνόματα· καθαρὸν δέ ἐστιν, ἡνίκα ἡ πρὸ τέλους συλλαβὴ εἰς
φωνῆεν λήγῃ καὶ ἡ ἑξῆς ἀπὸ φωνήεντος ἄρχηται, ὡς ἔχει τὸ Αἴας·

ἔχει ὁ κανών· σημειωτέον δὲ τὸ ὦ Πολυδάμα καὶ Θειοδάμα καθόλου,

καὶ τὸ ὦ ἀκαμαντοχάρμαν Pind. fragm. 184 B49 μερικῶς.
Δυϊκά. Τὼ Αἴαντε· πᾶσα δοτικὴ καὶ ἑξῆς· εἶπε δὲ «ἑνικῶν»
διὰ τὰς πληθυντικάς· «ἐκφωνούμενον» διὰ τὸ ἀνεκφώνητον· προσθετέον
δὲ «χωρὶς τῶν εἰς ω θηλυκῶν».
Τοῖν Αἰάντοιν· πᾶσα εὐθεῖα δυϊκῶν καὶ ἑξῆς. Σαφὴς ὁ κανὼν
καὶ καλῶς ἔχων· τὸ μέντοι ἀμφοῖν καὶ δυοῖν καὶ δυεῖν θεματικά, τουτ-
έστιν οὐκ ἐκ τοῦ ἄμφω καὶ δύω γεγόνασι, κἂν τοῦ αὐτοῦ σημαινομένου
κεῖνται. Εἰ δέ τις εἴποι, ἰδοὺ τὸ ἡμιόνοιϊν ὤμοιϊν ὁμοίοιϊν οὐ λήγει
εἰς οιν, φαμὲν ὡς ταῦτα κατὰ πάθος παραγωγῆς, ἢ ὥς τινες παρολκῆς,
857
λέγονται καὶ οὐ κατ' ἀναλογίαν. Ἀποροῦσι δέ τινες λέγοντες, διατί μὴ

πέντε πτώσεις ἔχει τὰ δυϊκά, ὡς τὰ ἑνικὰ καὶ πληθυντικά· πρὸς οὓς
λέγομεν, ὅτι ἔχουσιν, ἀλλ' ἐπειδὴ συνέπεσον χαρακτῆρι καὶ φωνῇ ἡ
εὐθεῖα καὶ ἡ αἰτιατικὴ καὶ ἡ γενικὴ καὶ ἡ δοτική, ὑπὲρ τοῦ μὴ ταυτο-
λογεῖν συνεζύγησαν· ἡ δὲ κλητικὴ οὐ συνήφθη τῇ εὐθείᾳ καὶ τῇ αἰτια-
τικῇ, ἐπεὶ μὴ συνεπεπτώκει τὸ ἄρθρον. Καὶ εἰ τοῦτο, φασί, τί μὴ καὶ
τὰς ἑνικὰς πτώσεις, ὀρθὴν καὶ αἰτιατικήν, συνάπτομεν; συνεμπίπτουσι
γάρ· καὶ λέγομεν, ὅτι ἐπὶ ἀρσενικῶν καὶ θηλυκῶν ἦσαν κεχωρισμέναι,
ἐπὶ δὲ τῶν δυϊκῶν τῶν τριῶν γενῶν συνεμπίπτουσιν.

τριπλοῦς οὐ σύνθετα· εἰ γὰρ ἦσαν σύνθετα, οὐκ ἂν ἐποίουν ἴδια θηλυκά·

ποιοῦσι δὲ διπλόη διπλῆ, τριπλόη τριπλῆ· οὐκ ἄρα σύνθετα, ἀλλὰ παρά-
γωγα ἁπλᾶ, ἀπὸ τοῦ ἅπαξ κατὰ παραγωγὴν ἁπλόος καὶ ἐν συναιρέσει
ἁπλοῦς, καὶ ἀπὸ τοῦ δίς ὡσαύτως διπλόος καὶ ἐν συναιρέσει διπλοῦς,
καὶ ἀπὸ τοῦ τρίς καὶ τετράκις ὁμοίως. Τὰ εἰς δους ἁπλᾶ καὶ ἀπαθῆ
ὄντα ἰδιάζουσαν ἔχει κλίσιν, ὁ θυγατριδοῦς τοῦ θυγατριδοῦ, ὁ ἀδελ-
φιδοῦς τοῦ ἀδελφιδοῦ. Τὸν βοῦν καὶ τὸν βόα· τὰ εἰς υς καὶ εἰς ους
αἰτιατικῇ συγκεχώρηνται κανόνι μὴ παραλαμβανόμενα ἀλλὰ τῇ χρήσει
κατορθούμενα, πλὴν ὅτι ἡ πλείων χρῆσις τὴν εἰς ν οἶδε. Τὰ σεση-
μειωμένα πούς καὶ ὀδούς ἔχουσιν ἀπολογίαν, ὡς ὅταν εἰς ἓν παραβῇ
πάθος ἡ ἀναλογία, ὡς τὰ πολλὰ καὶ εἰς ἄλλα παραβαίνεται· ἁμαρ-
τηθέντα τοίνυν κατὰ τόνον – ὀξύνεται γάρ, τῶν ἁπλῶν ἀποστραφέντων
τὴν ὀξεῖαν – καὶ μετοχῆς τόνον δεξάμενα, καὶ τὴν κλίσιν μετοχικω-
τέραν ἀπηνέγκατο.

Κανὼν γʹ.
Ἡ Σαπφώ τῆς Σαπφοῦς· τὰ εἰς ω θηλυκὰ καὶ ἑξῆς. Σαφῆ

τὰ τοῦ κανόνος· ἰστέον δὲ ὅτι πᾶσα συναίρεσις ἐξ ὀξείας καὶ βαρείας
περισπωμένην ποιεῖ, οἷον Ἑρμέας Ἑρμῆς, Σαπφόος Σαπφοῦς, Σαπφόι
Σαπφοῖ· Σαπφόα δὲ Σαπφώ ὀξυτόνως δι' ἕτερον λόγον, ἐπειδὴ πᾶσα
πτῶσις ὁμοφωνήσασα ἑτέρᾳ πτώσει κατὰ τὸν αὐτὸν ἀριθμὸν καὶ τὸν
858
τόνον αὐτῆς φυλάττει, οἷον τιμή ὦ τιμή· ἀμέλει τὴν αἰδόα καὶ τὴν
ἠόα εἰς τὴν αἰδῶ καὶ ἠῶ περισπῶμεν, ἐπεὶ οὐχ ὡμοφώνησαν ταῖς
εὐθείαις. Ὦ Λητοῖ, ὦ Σαπφοῖ. Αὕτη ἡ κλητικὴ οὐκ ἐξ ἀναλογίας
ἀλλ' ἀπὸ χρήσεως· πῶς γὰρ οἷόν τε τῆς εὐθείας εἰς μονόφθογγον
ληγούσης περατοῦσθαι τὴν κλητικὴν εἰς δίφθογγον; τινὲς οὖν ἀπολο-
γούμενοί φασιν, ὅτι καὶ ἡ εὐθεῖα ἐν τοῖς παλαιοῖς ἀντιγράφοις μετὰ
τοῦ ι γράφεται· εὑρέθη δὲ καὶ εἰς ω, Apoll. Rhod. 3, 1 εἰ δ' ἄγε
νῦν, Ἐρατώ, παρ' ἐμ' ἵστασο. Αἱ δὲ ὑπόλοιποι πτώσεις ἑτερόκλιτοί
εἰσιν ὡς ἀπ' εὐθείας τῆς εἰς ος· κατὰ δέ τινας τῶν διαλέκτων προσθέσει
τοῦ ς κλίνεται, Ἐρατῶς Σαπφῶς.

Κανὼν θʹ.
Ἡ φιλότης τῆς φιλότητος· τὰ εἰς της θηλυκὰ μονογενῆ

καὶ ἑξῆς· «θηλυκά» εἶπε διὰ τὰ ἀρσενικά, θύτης δότης· «μονογενῆ» δὲ
διὰ τὰ τριγενῆ, προπετής διοπετής διέτης.
Κανὼν ιʹ.
Μῆνις ἔρις τοξότις. Καθόλου οὐδὲν μονοσύλλαβον εἰς ις· τὸ

γὰρ ῥίς ἀπὸ τοῦ ῥίν καὶ ἴς ἀπὸ τοῦ ἴν. Τὰ εἰς ις οὖν ὑπὲρ μίαν συλ-
λαβὴν ὀξύτονα διὰ τοῦ δος κλίνεται, ῥανίς ἀσπίς θυρίς· σημειῶδες τὸ
ἀγλίς ἀγλῖδος, σημαίνει δὲ τὸν τῶν σκορόδων δεσμόν. Τὰ δὲ βαρύ-
τονα κύρια μὲν ὄντα διὰ τοῦ δος κλίνεται, Θέτιδος Μέμφιδος Ἀρτέ-
μιδος· σεσημείωται τὸ Χαρύβδιος, οὗ τὴν ἀναλογίαν εἰρήκαμεν, καὶ
Νέμεσις Νεμέσιος ἐπὶ τοῦ κυρίου ἀκολουθῆσαν τῷ προσηγορικῷ, καὶ
πόλεων Αἰγυπτίων ὀνόματα, Ξοῦις Ξούεως, Θμοῦϊς Θμούεως, Ταμίαθις
Ταμιάθεως· ἔτι καὶ ταῦτα, κάνναβις καννάβεως, Ἄθλιβις Ἀθλίβεως. –
Τὰ εἰς νις μακροπαράληκτα διὰ τοῦ δος, μήνιδος, τὸ δὲ γ 135 μήνιος
ἐξ ὀλοῆς Ἰακόν, ἀφ' οὗ Α 1 μῆνιν ἄειδε· «μακροπαράληκτα» δὲ
διὰ τὰ βραχυπαράληκτα, φρόνις κόνις φρόνεως κόνεως· τὸ δὲ κονίς
ὅταν ὀξύνηται διὰ τοῦ δος κλίνεται, καὶ σημαίνει τὰ μικρὰ τῶν φθειρῶν
κυήματα. –

859
Παρακειμένου.
Τέτυφα· δύο χρόνοι παρασκευάζουσι τὸν παρακείμενον·

σαφὴς ὁ κανών. Ἰστέον δὲ ὅτι ἐπὶ τῆς πρώτης καὶ δευτέρας συζυγίας
τῶν βαρυτόνων οἱ Ἀττικοὶ παραλόγως τὸ ε εἰς ο τρέπουσιν, ὡς κέκλοφα
λέλοχα πέπομφα ἤνοχα· διὰ τοῦτο ἔφην παραλόγως, ἐπειδὴ ἐν τῷ
παθητικῷ τὸ ε φυλάττουσι, κέκλεμμαι γὰρ καὶ λέλεγμαι φασίν· ἐπὶ δὲ
τῆς πέμπτης κατὰ ἀναλογίαν ἐστὶν καὶ κανόνα, ὅταν εἰς α τὸ ε τραπῇ,
ὅθεν ἐν τῷ παθητικῷ φυλάττεται, κέκαρκα κέκαρμαι ἐκάρθην, ἔφθαρκα
ἔφθαρμαι ἐφθάρθην. Τοῦτο δὲ σημειωτέον, ὅτι τὸ ν διὰ τὴν ἀσυνταξίαν
γίνεται γ, ὡς ἐν τῷ ἔρραγκα μεμίαγκα, καὶ μ ἐν τῷ ἔρραμμαι μεμίαμμαι·
τὰ δὲ ἔχοντα τὸ μ μεσοσυλλαβοῦσι τὸ η διὰ τὸ μὴ δύνασθαι εἶναι τὸ μ
πρὸ τοῦ κ, δεδέμηκα νενέμηκα τετέμηκα, οἷς συνεξέδραμε καὶ μεμένηκα·
καὶ γὰρ πολλάκις μεσοσυλλαβοῦνται στοιχεῖα διὰ τὸ φυγεῖν τὴν ἀσυντα-

ξίαν, ὡς ἐπὶ τοῦ μεσημβρία καὶ γαμβρός ἐκ συγκοπῆς τοῦ μεσημερία καὶ
γαμηρός· οὐκ ἄτοπον δὲ καὶ ὡς ἀπὸ περισπωμένων αὐτὰ λαβεῖν, ὡς
τὸ γεγράφηκα τεθέληκα μεμέληκα, κἂν οἱ ἐνεστῶτες αὐτῶν οὐχ εὑρί-
σκωνται.

δὲ ξυρήσω, περῶ περάσω, τὸ δὲ ἐπὶ τῆς σημασίας τοῦ πωλήσω βραχὺ

ἔχει τὸ α· τὰ δὲ ἔχοντα τὸ λ βραχεῖ τῷ α παραλήγεται, γελῶ γελάσω·
τιλῶ τιλάσω καὶ τιλήσω καὶ συλῶ συλήσω· εἰ δὲ πρὸ τοῦ ρ ἢ τοῦ λ
ἄλλο σύμφωνον εἴη ὑπὲρ μίαν συλλαβήν, πάντως ὁ μέλλων τῷ η παρα-
λήγεται, οἰστρήσω κολλήσω, εἰ δὲ μονοσύλλαβα εἴη μὴ ἀναδεδιπλασιας-
μένα, ὁ μέλλων ἔχει τὸ α, κλάσω φλάσω θλάσω [πράσω] δράσω· τὸ
πρήσω
πλήσω τλήσω χρήσω τῶν εἰς μι· εἴ τι παρὰ ταῦτα, τὸ η ἔχει, ἡβῶ ἡβήσω,
σιγῶ σιγήσω, αὐδῶ αὐδήσω, θῶ θήσω (τὸ θηλάζω)· τὸ μυκῶ μυκήσω,
τιμῶ
τιμήσω, πεινῶ πεινήσω, ἀγαπῶ ἀγαπήσω, μασήσω ἀπατήσω τρυφήσω
καυχήσω ψήσω· τὸ ἐλεῶ τῆς πρώτης καὶ δευτέρας, καὶ ἡ χρῆσις διττή, ἡ
μέντοι ἀναλογία τῆς δευτέρας αὐτὸ εἶναι βούλεται· οὐδὲν γὰρ τῆς
πρώτης
860
καθαρῷ τῷ ε παραλήγεται· ὅτε δὲ τῆς δευτέρας ἐστί, σημειῶδες κατὰ

τὸν μέλλοντα, ὅτι μὴ τῷ α παραλήγεται, ὅτε δὲ τῆς πρώτης, κατὰ τὸν
ἐνεστῶτα. Ἡ δὲ τρίτη ὁμοίως τῇ πρὸ αὐτῆς δευτέρᾳ ποτὲ μὲν μακρῷ
ποτὲ δὲ βραχεῖ παραλήγεται φωνήεντι κατὰ τὸν μέλλοντα· καὶ τὰ μὲν
πρωτότυπα καὶ θεματικὰ τῷ ο παραλήγεται, ὀνόσω ἀρόσω· ὅσοι δὲ ἀπὸ
τοῦ Ἄρης τοῦτο ὑπέλαβον εἶναι, διὰ τοῦ ω εἶπον αὐτό, σιδήρῳ γὰρ
οἱ ἀροτριῶντες τέμνουσι τὴν γῆν· τὰ δὲ ἀπὸ ὀνομάτων διὰ τοῦ ω,
χρυσῶ χρυσώσω παρὰ τὸ χρυσός, σαρῶ σαρώσω, ὑψῶ ὑψώσω, ὥς φησιν
Ἀπολλώνιος.
Anonymi In Aristotelis Librum De Interpretatione Phil.,

Commentarium in librum de interpretatione (e cod. Paris. gr. 2064) (fort.
auctore quodam Alexandrino vel Constant P. 48, line 7
δεῖν· εἰ διαιροῦσιν ἐκεῖναι, ἐκείναις δὲ ἀναλογοῦσιν αὗται, δῆ-

λον ὅτι καὶ αὗται διαιρήσουσιν, ποῖαι δὲ χείρους τῶν προσδιω-
ρισμένων εἴτε αἱ καθόλου εἴτε αἱ μερικαὶ ἐπισκεπτέον. ἐν μὲν
οὖν ταῖς καταφατικαῖς ταῖς προσδιωρισμέναις χείρων ἐστὶν ἡ τὶς
τῆς πᾶς (μερικὸν γάρ τι εἰσάγει αὕτη), ἐν δὲ ταῖς ἀποφατικαῖς
ἡ καθόλου χείρων ἡ οὐδεὶς τῆς οὐ πᾶς (παντελῆ γὰρ ἀνυπαρξίαν
εἰσάγει αὕτη· χείρων δὲ ἡ παντελὴς ἀνυπαρξία τῆς μερικῆς).
ἐπειδὴ τοίνυν εὕρομεν ποῖαι εἰσὶν αἱ χείρους, αὗται δὲ φαίνον-
ται διαιροῦσαι τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος, δῆλον ὅτι καὶ ἐκεῖναι
διαιρήσουσιν αἱ ταύταις ἀναλογοῦσαι. φαμὲν δὲ ὅτι τοῦτο διδά-
ξαι ἔστιν ὅπως δεῖ πρὸς τὰς ἀξίας ποιεῖσθαι καὶ τὰς ἀναλογίας,
οὐχὶ δὲ καὶ ἡ φύσις τῶν προτάσεων οὕτως ἔχει.
Δόξειε δ' ἂν ἐξαίφνης ἄτοπον εἶναι. εἰδὼς ὅτι πολλή ἐστιν ἡ
χρῆσις παρὰ τοῖς ἀνθρώποις ἡ προάγουσα τὸ ‘οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος
καλός,’ φησὶν ὅτι οὐκ ἔστιν ἀληθὲς τοῦτο οὔτε ἀνάγκη. καλῶς
δὲ προσέθηκεν τὸ ἐξ ἀνάγκης, ἐπειδὴ ἔστιν ὅτε συναληθεύουσιν
ἐπὶ τῆς ἀδυνάτου ὕλης· ὁ γὰρ λέγων ὅτι ‘οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος πτε-
ρωτός’ ἰσοδυναμεῖ τῷ λέγοντι ‘οὐδεὶς ἔστιν ἄνθρωπος πτερωτός·’
τούτου δ' αἰτία ἡ ὕλη καθέστηκεν.

σιν. εἰ γάρ, φησίν, οὐκ ἔστι τὸ ἐνεχόμενον, ἀλλὰ πάντα ἐξ

ἀνάγκης γίνεται, συμβαίνει λέγειν τὴν φύσιν ματαιοπονεῖν, ὅπερ
861
ἔστιν ἄτοπον. πῶς δὲ συμβαίνει τὴν φύσιν ματαιοπονεῖν; ὅτι

ἐποίησιν ἡμᾶς βουλευτικούς, ἡ δὲ βουλὴ περὶ τῶν ἐνδεχομένων
ἐστίν. οὐ γὰρ βουλευόμεθα περὶ τῶν ἀναγκαίων ἢ περὶ τῶν ἀδυ-
νάτων, οἷον οὐ βουλευόμεθα πῶς ὁ ἄνθρωπος γένηται ζῷον· τοῦτο
γὰρ ἀνάγκη ἐστὶ γενέσθαι. οὐδὲ πάλιν βουλευόμεθα πῶς ἂν γέ-
νοιτο πτερωτός· τοῦτο γὰρ ἀδύνατον. λείπεται ἄρα περὶ τῶν ἐν-
δεχομένων ἡμᾶς γενέσθαι βουλευτικούς· εἰ γὰρ μή[τε] διὰ
ταῦτα εὑρεθήσεται μάτην ἡ φύσις ποιοῦσα· ἀλλὰ δείκνυσιν καὶ
ἐν τῇ Φυσικῇ πραγματείᾳ ἐκ τῆς ἀναλογίας τῆς πρὸς τὰς τέχνας
ὅτι οὐδὲν μάτην ἡ φύσις ποιεῖ. εἰ γάρ, φησίν, ὁρῶμεν τὰς
τέχνας καὶ τὸ σμικρότατον ἕνεκά του παραλαμβανούσας, πολλῷ
πλέον ἡ φύσις οὐ παραλείψεταί τι μάτην.
Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τοῦτο διαφέρει, εἴ τινες εἶπον τὴν ἀντίφασιν ἢ
μὴ εἶπον· ἐντεῦθεν βούλεται δεῖξαι ὅτι οὐ τοῖς λόγοις ἕπονται
τὰ πράγματα ἀλλὰ τοῖς πράγμασιν οἱ λόγοι. οὐ γὰρ ἐπειδὴ εἶπέν
τις τόδε τι ἔσεσθαι διὰ τοῦτο ἐκβέβηκεν τὸ πρᾶγμα· ἐπράττετο
γὰρ ἂν καὶ εἰ μὴ προεῖπέν τις. ἐπειδὴ μέντοι ἐξέβη ἀληθές ἐς-
τι καὶ τὸ φάναι τι περὶ αὐτοῦ, ὡς τοὺς λόγους ἕπεσθαι τῇ ὑπάρξει
τῶν πραγμάτων.

ταθέσεως καὶ τῶν ἁπλῶν τὰ μὲν δύο, τοῦτ' ἔστιν αἱ ἐκ μεταθέσεως

δύο προτάσεις, ὁμοίως ἕξουσι πρὸς τὴν κατάφασιν καὶ ἀπόφασιν,
τοῦτ' ἔστι πρὸς τὰς ἁπλᾶς, ὡς αἱ στερητικαί. πάλιν αὐτὰ λέγω·
οὕτως, φησίν, ἔχουσιν αἱ ἐκ μεταθέσεως πρὸς τὰς ἁπλᾶς ὡς αἱ
στερητικαὶ πρὸς τὰς ἁπλᾶς ἀντὶ τοῦ ὥσπερ ἡ στερητικὴ ἀπόφασις
ὑπὸ τὴν ἁπλῆν κατάφασιν οὕτως ἡ ἐκ μεταθέσεως ἀπόφασις ὑπὸ τὴν
ἁπλῆν κατάφασιν, καὶ πάλιν ὥσπερ ἡ στερητικὴ κατάφασις ὑπὸ τὴν
ἁπλῆν ἀπόφασιν οὕτως ἡ ἐκ μεταθέσεως κατάφασις ὑπὸ τὴν ἁπλῆν
ἀπόφασιν.
Κατὰ τὸ στοιχοῦν. ἀντὶ τοῦ κατὰ τὴν ἀναλογίαν. γεωμετρικὴ
ἀναλογία ἐστὶν ἐπ' αὐτῶν ὥσπερ αὕτη πρὸς ταύτην οὕτως καὶ αὐτὴ
πρὸς ταύτην.
Τὰ δὲ δύο οὔ. ἀντὶ τοῦ οὐκ ἀντιστρέφει ὁ λόγος· οὐ γὰρ ὡς
αἱ ἐκ μεταθέσεως ἀναλογοῦσαι ταῖς στερητικαῖς οὕτως καὶ αἱ
ἁπλαῖ ἕξουσιν πρὸς τὰς ἐκ μεταθέσεως. ὁ μὲν οὖν Ἀλέξανδρος,
ὥσπερ ἐνταῦθα εἴρηται, οὕτως ἐξηγεῖται τὸ χωρίον. ὁ δὲ Πορ-
φύριος οὕτως ἐξηγεῖται· τοῦτο, φησίν, βούλεται εἰπεῖν ὅτι
ὥσπερ αἱ στερητικαὶ πρὸς τὰς ἁπλᾶς παραβαλλόμεναι οὐ λέγον-
862
ται ἁπλῶς προτάσεις, ἀλλὰ τὸ ὅλον τοῦτο στερητικαὶ προτάσεις,

οὕτως καὶ αἱ ἐκ μεταθέσεως οὐ λέγονται ἁπλῶς προτάσεις
Commentaria In Dionysii Thracis Artem Grammaticam,

Prolegomena Vossiana
P. 3, line 17
Ὁρισμὸς τέχνης γραμματικῆς.
Γραμματική ἐστι τέχνη ἕξις θεωρητικὴ καὶ πρακτικὴ τῶν παρὰ ποιη-
ταῖς τε καὶ συγγραφεῦσι, δι' ἧς ἑκάστῳ τὸ οἰκεῖον ἀποδιδόντες ἐξ ἀπεί-
ρου καταληπτὸν ποιούμεθα. Ἐπεξηγησώμεθα δὲ τὰς ἐγκειμένας τῷ ὅρῳ
λέξεις· «θεωρητικήν τε καὶ πρακτικὴν» τέχνην εἴπομεν τοῦ μικτοῦ εἴδους
εἶναι· «τῶν παρὰ ποιηταῖς τε καὶ συγγραφεῦσιν», ἐπειδὴ διακριτική ἐστι

πάσης Ἑλληνικῆς φωνῆς ἐμμέτρου τε καὶ πεζῆς. Τὸ λεῖπον δὲ τοῦ
ὅρου, ἐπειδὴ ταύτης τῇ ἀναλογίᾳ χρώμενοι καὶ κανονίζοντες τὸ ἄπειρον
πλῆθος τῶν λέξεων δι' ὀλίγου εὐδιάγνωστον ποιούμεθα.
Εἴρηται δὲ γραμματικὴ ἐκ τῶν γραμμάτων, οὐ τούτων μέντοι τῶν
γραμμάτων, ἀλλὰ τῶν συγγραμμάτων· ἡ γραμματικὴ γὰρ περὶ αὐτὰ κατα-
γίνεται· οὕτω γὰρ καὶ Καλλίμαχος σύγγραμμα βουλόμενος εἰπεῖν ἐχρή-
σατο epigr. 25 Sch ἀλλὰ Πλάτωνος Ἓν τὸ περὶ ψυχῆς γράμμ'
ἀναλεξάμενος. Τὸ πρότερον δὲ κριτικὴ ἐλέγετο, καὶ οἱ ταύτην μετ-
ιόντες κριτικοί· Ἀντίδωρος δέ τις Κυμαῖος συγγραψάμενος λέξιν ἐπέ-
γραψεν «Ἀντιδώρου γραμματικοῦ λέξις», καὶ ἐκ τούτου ἡ ποτὲ κριτικὴ
γραμματικὴ λέλεκται, καὶ γραμματικοὶ οἱ ταύτην μετιόντες.

Commentarius (sub auctore Melampode vel Diomede) P. 15, line 11
φαρον, διότι αἰρομένου αὐτοῦ ἐπὶ τὰ ἄνω βλέπομεν, οἱονεὶ βλεπέαρον,

ἆρον καὶ βλέπε· ἢ μηδὲ τρέψας τι, διαστείλας δὲ μόνον τὴν λέξιν, εὗρον
ὅτι ὡσανεὶ φᾶρος, ὅπερ περιβόλαιόν ἐστι, τοῦ βλέμματος ἡμῶν. Πά-
λιν εἴ τις ἔροιτό με, γλῶσσα διὰ τί λέγεται, τρέψας τὸ λ εἰς ν καὶ τὸ
δεύτερον ς εἰς τ φημὶ γνῶστα, ἡ γνωστὰ τὰ ἐν τῷ νῷ τοῖς ἀκούουσι
ποιοῦσα· οὐ γὰρ δι' ἑτέρου μέρους σωματικοῦ γινώσκομεν τὴν ἑκάστου
ἔννοιαν. Πάλιν εἴ τις ἔροιτό με, ὀδόντες διὰ τί λέγονται, τρέψας τὸ
ο εἰς ε εὗρον ὡσανεὶ οἱ ἔδοντες, τουτέστιν οἱ ἐσθίοντες· δι' αὐτῶν γὰρ
863
ἐσθίομεν. Καὶ τοῦτο δὲ τοίνυν τέταρτον μέρος τῆς γραμματικῆς, ἄλλο

δ' ἓν μέρος ἐστὶ τοῦ διορθωτικοῦ.
Πέμπτον ἀναλογίας ἐκλογισμός.] Ἀναλογία λέγεται ἡ τῶν
ὁμοίων παράθεσις· «ἐκλογισμός» ἡ ἀκρίβεια. Τὸ οὖν πέμπτον μέρος
ἐστὶν ἡ ἀκριβὴς τῶν ὁμοίων παράθεσις, δι' ἧς συνίστανται οἱ κανόνες
τῶν γραμματικῶν, ὥσπερ ὅτε ζητοῦμεν, τίνος ἕνεκεν ὁ Ὅμηρος τοῦ
Ὁμήρου καὶ ὁ φίλος τοῦ φίλου, τὸ βέλος δὲ τοῦ βέλους· ἀκριβῶς οὖν
ζητήσας εὗρον εἶναι τὸν κανόνα τοιοῦτον, ὅτι πάντα τὰ εἰς ος ἀρσενικὰ
καὶ θηλυκὰ εἰς ου ποιεῖ τὴν γενικήν, οἷον Ἀλέξανδρος Ἀλεξάνδρου,

Commentarius (sub auctore Melampode vel Diomede) P. 23, line 28
γραμματικοῖς καλεῖται περισπωμένη, παρὰ δὲ τοῖς μουσικοῖς μέση.

Οὗτος
οὖν ὁ τόνος δοκεῖ σύνθετος εἶναι, ὥσπερ καὶ τὸ σημεῖον ἐλέγχει συγκεί-
μενον ἐξ ὀξείας καὶ βαρείας· διὸ καὶ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἐπὶ τῶν συλ-
λαβῶν ἐκείνων τίθεται τῶν πρότερον διῃρημένων εἰς συλλαβὰς δύο, καὶ
τῆς μὲν προτέρας ἐχούσης τὴν ὀξεῖαν, τῆς δὲ δευτέρας τὴν βαρεῖαν,
ὕστερον δὲ συνελθουσῶν εἰς μίαν συλλαβήν· καὶ τῇ συνελεύσει τῶν συλ-
λαβῶν ἐξ ἀνάγκης καὶ οἱ τόνοι συνῆλθον οἱ ἐπικείμεναι αὐταῖς, φημὶ δὲ
ὁ ὀξὺς καὶ ὁ βαρύς, καὶ ἀπετέλεσαν τὸν προκείμενον τόνον τὸν περι-
σπώμενον, ὄντα, ὡς προειρήκαμεν, σύνθετον· ὡς ἐπὶ παραδείγματος
– δεῖ γὰρ πιστώσασθαι τὸν λόγον τῇ τῶν ὁμοίων παραθέσει, ὡς ἔχει
ἡ ἀναλογία – τοῦ Σοφοκλέης ἡ κλε συλλαβὴ ἔχει τὴν ὀξεῖαν καὶ ἡ ης
τὴν βαρεῖαν· ἐμάθομεν γὰρ ἐν ταῖς προσῳδίαις, ὅτι πᾶς τόπος τῆς
βαρείας ἐστί, πλὴν ὅπου κεῖται ἡ ὀξεῖα ἢ ἡ περισπωμένη· συνελθουσῶν
οὖν τῆς κλε καὶ τῆς ης εἰς μίαν συλλαβὴν τὴν κλης, συνῆλθον καὶ οἱ
τόνοι, ὅ τε ὀξὺς καὶ ὁ βαρύς, καὶ ἀπετέλεσαν τὸν περισπώμενον, οἷον
Ἡρακλέης Ἡρακλῆς, Ξενοφόων Ξενοφῶν, Δημοφόων Δημοφῶν, Ἑρμέας
Ἑρμῆς καὶ ὅσα τοιαῦτα. –

Commentarius (sub auctore Heliodoro) P. 82, line 7
οὔτε κατὰ τὸ πρῶτον πρόσωπον οὔτε κατὰ τὸ τρίτον κλητικὴν ἔχουσι

τὰ πληθυντικὰ διὰ τὸν προειρημένον λόγον.
Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὅτι ἡ κατὰ τὸ τρίτον πρόσωπον τῶν πρωτοτύπων
ἀντωνυμία, ἥτις ἐστὶν ἵ, καὶ αἱ ἀπ' αὐτῆς κλίσεις ἀσυνήθεις ἦσαν· καὶ
864
ἐξεῦρεν ἡμῖν ἀντ' ἐκείνης ἄλλας ἡ τέχνη συνήθεις, αἳ καλοῦνται μονο-

πρόσωποι διὰ τὸ μὴ ἔχειν πρῶτον καὶ δεύτερον πρόσωπον, αἵτινες καὶ
ἀναλόγως κλίνονται κατὰ φωνήν. Εἰσὶ δὲ αὗται· οὗτος αὐτός ἐκεῖνος
ὅδε· ἔστι δὲ καὶ ἡ ὁ δεῖνα, ἥτις κέκλιται διχῶς, τοῦ δεῖνος καὶ τοῦ
δείνατος. Περιττὸν δὲ ἡγοῦμαι τούτων τὴν κλίσιν ποιήσασθαι καὶ τὸν
σχηματισμὸν καὶ τὴν ἐξ αὐτοῦ κλίσιν, τῆς φωνῆς καθὼς προεῖπον ἀνα-
λογίαν ἐχούσης ὡς τὰ εἰς ος ἀρσενικὰ καὶ ἐπιθετικὰ ὀνόματα.
Παραγώγων δὲ ἐμός σός ὅς.] Ἀπὸ κοινοῦ «πρόσωπα» δεῖ προς-
θεῖναι, ἵν' ᾖ «παραγώγων δὲ πρόσωπα»· πρῶτον μὲν πρόσωπον ἐμός,
δεύτερον δὲ πρόσωπον σός, καὶ τρίτον ὅς, πάλιν τῶν τριῶν προσώπων
πτώσεως ὄντων ὀρθῆς, οἷον ὁ ἐμός ὀρθῆς, ὁ σός ὀρθῆς, ὁ ὅς ὀρθῆς,
καὶ γένους ἀρσενικοῦ· ἔστι γὰρ τὸ θηλυκὸν ἡ ἐμή, καὶ τὸ οὐδέτερον τὸ
ἐμόν· καὶ ἀριθμοῦ ἑνικοῦ· ἔστι γὰρ τὸ δυϊκὸν τὼ ἐμώ, καὶ τὸ πληθυν-
τικὸν οἱ ἐμοί· καὶ σχήματος ἁπλοῦ μία γὰρ ἁπλῆ σχέσις ἐστὶν ἑκάστη
αὐτῶν· καὶ εἴδους παραγώγου, ἐπειδὴ πᾶσαι αἱ κτητικαὶ ἀντωνυμίαι
παράγωγοί εἰσι· καὶ παράγονται ἀπὸ τῶν γενικῶν τῶν πρωτοτύπων διὰ
τὸ τὴν γενικὴν κτητικὴν εἶναι· καὶ δηλοῦσι πρόσωπα δύο, τό τε τοῦ
Commentaria In Dionysii Thracis Artem Grammaticam, Scholia

Vaticana (partim excerpta ex Georgio Choerobosco, Georgio quodam,
Porphyrio, Melampode, Stephano, Diomede P. 131, line 14
ἐπάνω τῆς μακρᾶς ἐτέθη ἡ ὀξεῖα· εἰ γοῦν καὶ χωρὶς πνεύματος τόνος
εὑρίσκεται, ὡς Πέτρος, ἀλλ' οὐ χωρὶς χρόνου, ὥσπερ οὐδὲ χρόνος
ἄνευ τόνου· ὡς γὰρ ἐροῦμεν προϊόντες, οὐκ ἦν συλλαβὴ μὴ ἐπιδεχο-
μένη τόνον κατὰ τοὺς παλαιοὺς τῶν γραμματικῶν. «Συνεζευγμένα» οὖν
ὀνομάζει τούς τε τόνους καὶ τοὺς χρόνους, ἔτι δὲ καὶ τὰ πνεύματα,
ὅτι ταῦτα πάντα καὶ τὸν τῆς προσῳδίας ὅρον ἐπιδέχονται καὶ προσῳ-
δίαι καλοῦνται. Τὸ δὲ «ἤτοι κατὰ συνήθειαν διαλέκτου ὁμολογουμένη,
ἤτοι κατὰ τὸν ἀναλογητικὸν ὅρον» εἰπὼν τοὺς τρόπους διδάσκει, καθ'
οὓς αἱ προσῳδίαι ἐκφέρονται· ἢ γάρ, φησί, κατὰ διάλεκτον προάγονται,
ἢ κατὰ ἀναλογίαν καὶ κανόνα. Οἷον τὸ μὲν ὁμοῖος κατὰ ἀναλογίαν
ἐκφέρεται, διότι τὰ διὰ τοῦ οιος ἅπαντα προπερισπῶμεν, ἑτεροῖος γε-
λοῖος ἀλλοῖος· διὰ τοῦτο καὶ Ὅμηρος τῇ ἀναλογίᾳ χρησάμενος ρ 218
ὡς αἰεί, φησί, τὸν ὁμοῖον ἄγει θεὸς ὡς τὸν ὁμοῖον· οἱ δὲ Ἀττικοὶ
ὅμοιος λέγουσι· πάλιν ἡμεῖς μὲν ἀναλόγως τρόπαιον λέγομεν, ὡς ἔλαιον
σπήλαιον, ὁ δὲ Θουκυδίδης τροπαῖον ἀττικῶς· καὶ τὸ Ἀχιλλεύς δὲ καὶ
τὸ Πηλεύς καὶ τὰ ὅμοια ἡμεῖς μὲν ὀξύνομεν, οἱ δὲ Αἰολεῖς βαρύνουσιν·
οὕτω καὶ τὸ εἱρκτή οἱ μὲν Ἀττικοὶ δασύνουσιν, ἡμεῖς δὲ ψιλοῦμεν, καὶ
τοῦ Ἀπόλλων ἡμεῖς μὲν ἀναλόγως τὸ α συστέλλομεν, οἱ δὲ Ἀττικοὶ
ἐκτείνουσιν, ὡς τὸ Α 36 Ἀπόλλωνι ἄνακτι, τὸν ἠύκομος τέκε
Λητώ.
865

εὑρίσκεται, ὡς Πέτρος, ἀλλ' οὐ χωρὶς χρόνου, ὥσπερ οὐδὲ χρόνος

ἄνευ τόνου· ὡς γὰρ ἐροῦμεν προϊόντες, οὐκ ἦν συλλαβὴ μὴ ἐπιδεχο-
μένη τόνον κατὰ τοὺς παλαιοὺς τῶν γραμματικῶν. «Συνεζευγμένα» οὖν
ὀνομάζει τούς τε τόνους καὶ τοὺς χρόνους, ἔτι δὲ καὶ τὰ πνεύματα,
ὅτι ταῦτα πάντα καὶ τὸν τῆς προσῳδίας ὅρον ἐπιδέχονται καὶ προσῳ-
δίαι καλοῦνται. Τὸ δὲ «ἤτοι κατὰ συνήθειαν διαλέκτου ὁμολογουμένη,
ἤτοι κατὰ τὸν ἀναλογητικὸν ὅρον» εἰπὼν τοὺς τρόπους διδάσκει, καθ'
οὓς αἱ προσῳδίαι ἐκφέρονται· ἢ γάρ, φησί, κατὰ διάλεκτον προάγονται,
ἢ κατὰ ἀναλογίαν καὶ κανόνα. Οἷον τὸ μὲν ὁμοῖος κατὰ ἀναλογίαν
ἐκφέρεται, διότι τὰ διὰ τοῦ οιος ἅπαντα προπερισπῶμεν, ἑτεροῖος γε-
λοῖος ἀλλοῖος· διὰ τοῦτο καὶ Ὅμηρος τῇ ἀναλογίᾳ χρησάμενος ρ 218
ὡς αἰεί, φησί, τὸν ὁμοῖον ἄγει θεὸς ὡς τὸν ὁμοῖον· οἱ δὲ Ἀττικοὶ
ὅμοιος λέγουσι· πάλιν ἡμεῖς μὲν ἀναλόγως τρόπαιον λέγομεν, ὡς ἔλαιον
σπήλαιον, ὁ δὲ Θουκυδίδης τροπαῖον ἀττικῶς· καὶ τὸ Ἀχιλλεύς δὲ καὶ
τὸ Πηλεύς καὶ τὰ ὅμοια ἡμεῖς μὲν ὀξύνομεν, οἱ δὲ Αἰολεῖς βαρύνουσιν·
οὕτω καὶ τὸ εἱρκτή οἱ μὲν Ἀττικοὶ δασύνουσιν, ἡμεῖς δὲ ψιλοῦμεν, καὶ
τοῦ Ἀπόλλων ἡμεῖς μὲν ἀναλόγως τὸ α συστέλλομεν, οἱ δὲ Ἀττικοὶ
ἐκτείνουσιν, ὡς τὸ Α 36 Ἀπόλλωνι ἄνακτι, τὸν ἠύκομος τέκε
Λητώ.

Εἰς τὸ αὐτὸ καὶ ἄλλως. Περὶ γραμματικῆς. – Μελάμποδος. –

Γραμματική ἐστιν ἐμπειρία.] Πρότερον etc. = Σd 10, 24 – 16, 2.
Περὶ γραμματικῆς. – Γραμματική ἐστιν ἐμπειρία τῶν παρὰ

ποιηταῖς τε καὶ συγγραφεῦσιν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ λεγομένων.]
Ἐμπειρίαν εἰπὼν ἐξεφαύλισε τὴν τέχνην· ἐμπειρία γάρ ἐστιν ἡ ἄλογος
τριβή, ὡς καὶ ἐμπειρικοὺς λέγομεν ἰατροὺς τοὺς ἄνευ λόγου τὰς θερα-
πείας τοῖς πάσχουσι προσάγοντας· ὅτι μὲν γὰρ θεραπεύειν οἷόν τέ ἐστι
τὸ φάρμακον πρὸς τὸ ἕλκος, ἐπίστανται· εἰ δέ τις ἔροιτο, τίνος ἕνεκα
πρὸς τόδε τὸ πάθος ἐπιτηδείως ἔχει, ἀποροῦσιν. Ἡ δὲ γραμματικὴ
866
πάντα μετὰ λόγου καὶ τῆς δεούσης ἀναλογίας κανονίζει. Πῶς οὖν ὁ
τεχνικὸς εἴρηκεν ἐμπειρίαν τὴν γραμματικήν; ἆρα ὡς ἄλογον οὖσαν, ἢ
ὡς αὐτὸς ἄγνωστος ὢν τοῦ καλῶς ἔχοντος; Φαμὲν ὅτι οὔ, ἀλλ' ἐπειδὴ
ὁ σκοπὸς αὐτῷ πρὸς εἰσαγομένους γράφειν, δεῖ δὲ τὰς εἰσαγωγικὰς
τέχνας ἀπέχεσθαι τῶν δυσχερῶν προβλημάτων, τῶν δὲ εὐλήπτων ἀντέ-
χεσθαι, εἰδὼς δὲ ὅτι καὶ ἡ ἐμπειρία πολλαχῶς παρὰ τοῖς ἀρχαίοις
φράζεται· ἔστι γὰρ ἡ ἄλογος τριβὴ καὶ ἡ λογικὴ γνῶσις, ἔστι δὲ καὶ ἡ
ἀκριβὴς μάθησις. Ἁπλούστερον δὲ τὸν λόγον ἐποιήσατο ὡς πρὸς εἰσα-
γομένους, σημαίνων ἀπὸ ἐμπειρίας τὴν γνῶσιν· ὥστε ἡ γραμματικὴ
γνῶσίς ἐστι· τίνων; ὧν παρατίθησιν αὐτός.

διδαχθεὶς δὲ καὶ τοῦτο ἀναγνοὺς ἀπαιτεῖ τὴν ἐξήγησιν· μαθὼν δὲ ὅτι

ὀργὴν ἐπίμονον σημαίνει, ἀπαιτεῖ τὴν διάλεκτον, τίνες λέγουσι μῆνιν
τὴν ὀργήν, καὶ ἀκούει ὅτι οἱ Ἴωνες. «Πρόχειρος» δὲ ἀντὶ τοῦ ἕτοιμος·
»ἀπόδοσις» ἡ ἀπολογία. Δεῖ οὖν τὸν γραμματικόν, φησίν, ἐρωτώμενον
ἢ περὶ σημασίας ἢ περὶ γλώττης ἢ ἱστορίας προχείρως ἀποδιδόναι τὴν
αἰτίαν.
Τέταρτον ἐτυμολογίας εὕρεσις.] Μετὰ τὸ γνῶναι ἡμᾶς τὴν
ἱστορίαν ἀναγκαίως τρέχομεν εἰς τὴν ἐτυμολογίαν. Ἐτυμολογία δέ ἐστιν
ἀνάπτυξις λέξεως κατὰ τὸ δυνατόν· εἴρηται δὲ παρὰ τὸ ἔτυμον, ὅ ἐστιν
ἀληθὲς καὶ πιθανόν.
Πέμπτον ἀναλογίας ἐκλογισμός.] Μαθὼν ὁ εἰσαγόμενος τὰ
προειρημένα καὶ ἔμφρων γενόμενος, ἄρχεται καὶ περὶ τεχνικὰ κατα-
γίνεσθαι καὶ πυνθάνεσθαι, τί δήποτε μῆνιν λέγομεν καὶ οὐχὶ μήνιδα.
Ἀναλογία δέ ἐστι λόγος ἀποδεικτικὸς καθ' ὁμοίου παράθεσιν τῆς ἐν
ἑκάστῳ μέρει λόγου φυσικῆς ἀκολουθίας· εἴρηται δὲ ἀναλογία ἡ τὸν
λόγον τὸν αὐτὸν συλλέγουσα καὶ τὰς λέξεις, καὶ ἰδίῳ κανόνι ἀπονέ-
μουσα.
Ἕκτον κρίσις ποιημάτων.] Ὅταν γάρ τις ἀκριβῶς μαθὼν τὸ
κατὰ προσῳδίαν ἀναγινώσκειν καὶ τοὺς ποιητικοὺς τρόπους καὶ τὴν
γλῶτταν καὶ τὴν ἱστορίαν καὶ τὴν ἐτυμολογίαν καὶ τὴν ἀναλογίαν
διδαχθῇ, ἱκανός ἐστιν ὁ τοιοῦτος κρίνειν. Κρίνει δὲ τὰ ποιήματα οὐχ

867

νυκτὸς γὰρ συνισταμένης ἡμέρα οὐκ ἔστιν.

Διὰ ταῦτα τοίνυν τὸ ὡς, προστεθειμένον ἐν τοῖς ὡς περιεκτικοῖς,
καὶ τὴν κοινωνίαν δείκνυσι καὶ τὴν διαφορὰν δηλοῖ· οἷον ὡς περιεκτι-
κὸν ὄνομά ἐστιν ἀρσενικὸν ὁ πυλών τοῦ πυλῶνος, ἔχον τὸν τύπον τοῦ
δαφνών δαφνῶνος περιεκτικοῦ, οὐ μέντοι γε ἐκ τῶν περιεχομένων
συνίσταται· οὐδὲ γὰρ πυλὼν πύλας περιέχει, ὡς δαφνὼν δάφνας,
ἀλλ' αὐτὸ τοῦτό ἐστιν ὁ πυλὼν αἱ πύλαι. Καὶ πάλιν τὸ θωρακεῖον
καὶ τὸ ἀγγεῖον καὶ τὸ μεγαλεῖον τὰ οὐδέτερα ὡς περιεκτικὰ τοὺς τύ-
πους μὲν ἔχουσι τῶν περιεκτικῶν, τοῦ κουρεῖον σεμνεῖον ἀμνεῖον μου-
σεῖον· οὐ μὴν δὲ ἀπὸ τῶν περιεχομένων συνετέθησαν, ἀλλὰ τὸ μὲν θω-
ρακεῖον τὸ τεῖχος λέγεται κατὰ ἀναλογίαν τοῦ θώρακος· ὡς γὰρ ὁ
θώραξ (τὸ ὅπλον) σκέπη τις καὶ παραφυλακὴ τοῦ σώματός ἐστιν, οὕτω
δὴ καὶ τὸ θωρακεῖον (τὸ τεῖχος) καὶ σκέπη καὶ παραφυλακὴ τῆς πό-
λεως γέγονε. Καὶ τὸ ἀγγεῖον οὐχ ὅτι ἄγγη περιέχει, ἀλλ' αὐτὸ τοῦτο
τὸ ἄγγος καὶ ἀγγεῖον λέγεται, ἐκ τοῦ ἄγγος ἄγγεος ἐτυμολογούμενον
ἀγγέϊον καὶ συναιρέσει ἀγγεῖον· τὸ δὲ ἄγγος ἐτυμολογεῖται παρὰ τὸ
ἄνω ἄγειν τὸ ἔγγειον καὶ ἐν τῷ βάθει τῆς γῆς τυγχάνον ὕδωρ ἄναγος,
καὶ ἐν συγκοπῇ ἄνγος, καὶ τροπῇ τοῦ ν εἰς γ ἄγγος διὰ τὴν ἐπέλευσιν
τοῦ γ· μάλιστα δ' ἂν εἴποις τὸ ἀγγεῖον διὰ τῆς ει διφθόγγου

τος οὗτος ὁ τρόπος· δείκνυται δὲ πότε ἐπιφέρεται καὶ πότε καταλήγει

νόμῳ τῆς ὀρθογραφίας· λέγει δὲ ἐν τῷ ἔξω ἐπιφέρεσθαι μᾶλλον ἢ κατα-
λήγειν τὸ ξ. Πόθεν δῆλον; Λόγος τεχνικὸς καταναγκάζει· πᾶν γὰρ
σύμφωνον μεταξὺ δύο φωνηέντων ἐν μιᾷ λέξει τῷ δευτέρῳ ἀκολουθεῖ.
Ἢ ὅταν εἰς διπλοῦν σύμφωνον λήγῃ, οἷον Ἄραψ.] Πέμ-
πτον λέγει εἶναι τρόπον, ὅταν καταλήγῃ εἰς διπλοῦν σύμφωνον.
Ἰστέον δὲ ὅτι οἱ χρόνοι, ὡς ὄντες κυρίως προσῳδίαι, ἐπάνω φω-
νηέντων τίθενται, δυνάμει δὲ καὶ εἰς τὰ δεκαεπτὰ σύμφωνα. Καὶ εἰς
μὲν τὰ δύο μακρά, λέγω δὴ τὸ η καὶ τὸ ω, ἡ μακρὰ τίθεται, καὶ εἰς
τὰ δύο βραχέα ἡ βραχεῖα, εἰς δὲ τὰ τρία δίχρονα ποτὲ μὲν μακρὰ ποτὲ
δὲ βραχεῖα, κατὰ τὴν ἀναλογίαν· εἰς δὲ τὰ ιδʹ ἁπλᾶ ἡμιβράχεια δυνά-
μει, καὶ εἰς τὰ τρία διπλᾶ τελεία βραχεῖα, διὰ τὸ ἐκ δύο συμφώνων
συνεστηκέναι αὐτά. Συμπλεκόμενα δὲ τὰ σύμφωνα τοῖς φωνήεσιν ἀπο-
τελοῦσι τὴν ἐγγράμματον φωνήν· λοιπὸν εἰ τύχοι φωνῆεν βραχὺ πρὸ
868
δύο συμφώνων ἢ ἑνὸς διπλοῦ, ἐκτείνεται· τὰ γὰρ ἡμιβράχεα τῶν δύο

συμφώνων καὶ τοῦ ἑνὸς φωνήεντος ἡ τελεία βραχεῖα συνελθόντα ἀπο-
τελοῦσι τὴν τελείαν μακράν.

Στεφάνου. – Συζυγία ἐστὶν ἀκόλουθος ῥημάτων κλίσις.]

Ἡ συζυγία οὐκ ἔστι μέρος λόγου· οὐδὲ γὰρ αὐτὸς ὁ τεχνικὸς ἔταξεν
αὐτὴν ἐν τοῖς μέρεσι τοῦ λόγου· ἀλλ' ἔστι τῶν παρεπομένων τῷ ῥή-
ματι. Ἐπειδὴ δὲ ὁ περὶ ταύτης λόγος πλείονος ἀκριβείας ἐδεῖτο καὶ
παραδόσεως, πρὸς εἰσαγομένους διαλεγόμενος ἀναγκαῖον ἡγήσατο ἐν τῷ
μέσῳ στῆναι τοῦ ῥήματος, φάσκων περὶ συζυγίας, ὡς ἐκ μεταφορᾶς τῶν

ὁδοιπορούντων καὶ ἐν ὁδῷ εὑρισκόντων οἴκησιν πρὸς ὀλίγον χρόνον
καταλῦσαι, ἕως ἑξῆς τὴν πορείαν ποιήσονται. Ὅπερ δὲ ἐν τοῖς ὀνό-
μασιν ὁ χαρακτήρ, τοῦτο ἐν τοῖς ῥήμασιν ἡ συζυγία· ἀπὸ γὰρ ταύτης
μανθάνομεν καὶ τὴν τοῦ ῥήματος δύναμιν· αὕτη γάρ ἐστι κανὼν καὶ
ἀναλογία τῆς κλίσεως αὐτῶν. Εἴρηται δὲ συζυγία μεταφορικῶς ἀπὸ
τῶν ὑποζυγίων, ἃ ὑπὸ τὸν αὐτὸν ζυγὸν ὄντα ἴσον δρόμον ποιεῖται, ὡς
καὶ τούτων ὅσα ὑπὸ τὴν αὐτὴν ἀνάγεται συζυγίαν μίαν ποιεῖται τὴν
κλίσιν. Ὁρίζονται δὲ αὐτὴν οὕτως· «συζυγία ἐστὶν ἀκόλουθος ῥημάτων
κλίσις». Τάξει δὲ συμφώνων ἐν τῷ πρώτῳ τοῦ θέματος κανονίζεται,
ὡς ἐπὶ τῶν βαρυτόνων· ἢ διφθόγγῳ ἐν τῷ δευτέρῳ, ὡς ἐπὶ τῶν πε-
ρισπωμένων· ἢ παραφυλακῇ θεματικοῦ φωνήεντος ἐν παραλήξει παθη-
τικοῦ τύπου, ὡς ἐπὶ τῶν εἰς μι, τιθέω τίθεμαι, ἱστάω ἵσταμαι, διδόω
δίδομαι, ζευγνύω ζεύγνυμαι.

δεύτερον δὲ πρόσωπον σός, τρίτον δὲ πρόσωπον ὅς.

Γένη τῶν πρωτοτύπων διὰ μὲν τῆς φωνῆς οὐ διακρίνεται,
διὰ δὲ τῆς ὑπ' αὐτῶν δείξεως, οἷον ἐγώ.] Οὐκ ἔστι, φησίν, ἀπὸ
χαρακτῆρος ἢ ἀρσενικὸν ἢ θηλυκὸν ἢ οὐδέτερον καταλαβεῖν ἐπὶ τῆς
πρωτοτύπου ἀντωνυμίας, ἀλλὰ τὸν ἔλεγχον ἔχειν ἀπὸ τῶν προσώπων
τῶν διαλεγομένων· διὰ γὰρ τῆς ὑπ' αὐτῶν δείξεώς φησι τὰς πρωτο-
869
τύπους ἀντωνυμίας τὰ γένη διαστέλλειν· πρωτότυπος δὲ ἀντωνυμία

ἐστὶν ἡ ἐγώ.
Μὴ ζήτει μηδεμίαν ἀκολουθίαν ἐπὶ πρωτοτύπῳ ἀντωνυμίᾳ· οὔτε
γὰρ πτώσεις πρὸς πτώσεις ἔχουσιν ἀναλογίαν, οὔτε ἀριθμοὶ πρὸς ἀρι-
θμούς· ἐντεῦθεν καί τινες αὐτὰς θεματικὰς εἰρήκασι, καὶ οὕτως αὐτόθεν
θεματίζεσθαι. – Καὶ ἄλλως. Δι' ἣν αἰτίαν ἐν φωνῇ τὸ γένος οὐ ση-
μαίνουσιν, εἴπομεν· δεῖξιν γὰρ ἔχουσιν, ἥτις ἑρμηνεύει τὸ γένος.
Stephani. – Τῶν δὲ παραγώγων, οἷον ὁ ἐμός, ἡ ἐμή, τὸ
ἐμόν.] Ἐν ταῖς παραγώγοις ἡ ἀντωνυμία, ἐπειδὴ χαρακτῆρα ἔσχεν
ὀνοματικόν, καὶ τὴν τῶν ὀνομάτων κίνησιν ἀναδέδεκται. Ταύτας δὲ
τὰς παραγώγους καὶ κτητικὰς ἔφασάν τινες καὶ διπροσώπους· ἅμα γὰρ
τῷ κτῆμα σημαίνειν καὶ τὸν κτήτορα περιλαμβάνουσιν.

τικόν· οὕτω γοῦν γινόμενοι ἐν τοῖς Ὁμηρικοῖς ἐν τῇ πρώτῃ τῆς Ἰλιά-

δος ῥαψῳδίᾳ κατεμεμψάμεθα τὸν ποιητὴν ἐπιτάξαντα τὸ ἄρθρον τῷ
ὀνόματι ἐν τῷ Α 11 οὕνεκα τὸν Χρύσην ἠτίμασεν ἀρητῆρα.
Πεποίηται δὲ τὰ ἐπιρρήματα παρὰ μὲν ὄνομα, ὡς τὸ καλῶς
[συριστί] θύραζε· παρὰ δὲ ῥῆμα, ὡς παρὰ τὸ κλέπτω κλέβδην, αἰολίζω
αἰολιστί· παρὰ δὲ μετοχήν, ὡς τὸ ἐπισταμένως· παρὰ δὲ ἀντωνυμίαν,
ὡς τὸ οὕτως· παρὰ δὲ πρόθεσιν, ὡς τὸ ἔσω ἔξω. Ἔστι δὲ καὶ ὀνο-
ματικὴ κατάληξις σύνταξιν ἐπιρρηματικὴν ἀναδεξαμένη καὶ ἐπίρρημά
ἐστιν, ὡς τὸ «ταχὺ ἐλθέ» ἀντὶ τοῦ ταχέως, «καλὰ ποίησον» ἀντὶ τοῦ
καλῶς· ἄπειρος δὲ ἡ εἰς τοῦτο παράθεσις· καὶ ἔστιν ἐν τούτοις ἀνα-
λογία κεχωρισμένη τῆς τῶν ἐπιρρημάτων φωνῆς.
Τῶν δὲ ἐπιρρημάτων τὰ μέν ἐστιν ἁπλᾶ, τὰ δὲ σύνθετα·
ἁπλᾶ μέν, ὡς πάλαι, σύνθετα δέ, ὡς πρόπαλαι.] Οὐ μέχρι τῶν
συνθέτων μόνων εὑρίσκεται, ἀλλ' ἔστι καὶ παρασύνθετα, ὡς τὸ παγκά-
λων παγκάλως· ἀπὸ γὰρ συνθέτου ὀνόματος γενόμενον ἐγένετο παρα-
σύνθετον.
Διομήδους. – Τὰ δὲ χρόνου δηλωτικά etc. = Σd 59, 14 – 26.
Εἰς τὸ αὐτὸ καὶ ἄλλως. – Στεφάνου. – Διαφέρει χρόνος και-
ροῦ, ὅτι τὰ μὲν χρονικὰ ὄντα γενικὰ ἁπλούστερον καὶ μόνον τὸν
χρόνον δηλοῖ, τὰ δὲ ἐπὶ καιροῦ μετὰ τοῦ χρόνον δηλοῦν καὶ ὡς πρός
τι λέγεται· τὸ γὰρ σήμερον πρὸς τὸ αὔριον, τὸ δὲ τόφρα πρὸς τὸ ὄφρα·

870
Stephani. – Τὰ δὲ ποσότητος, οἷον πολλάκις ὀλιγάκις.]

Ταῦτα ἀόριστον ποσότητα δηλοῖ, τὸ δὲ δίς τρίς ὡρισμένην ποσότητα.
Τὰ δὲ ἀριθμοῦ δηλωτικά, οἷον δίς τρίς τετράκις.] Ταῦτα
ἀριθμὸν ἐμφαίνει μὴ ὄντα ἀριθμητικά· τὸ δὲ δίς καὶ τρίς πέπονθε, τὸ
γὰρ δυάκις καὶ τριάκις παρὰ Ἀριστοφάνει fr. 769 K.
Τὰ δὲ τοπικά, οἷον ἄνω κάτω· ὧν σχέσεις εἰσὶ τρεῖς, ἡ ἐν
τόπῳ, ἡ εἰς τόπον, ἡ ἐκ τόπου, οἷον οἴκοι οἴκαδε οἴκοθεν.] Τὰ
εἰς ω παράγωγα κοινὰ βαρύνεται, ἄνω κάτω· πρόσκειται «κοινά» διὰ
τὰ Δωρικά, οἷον τουτῶ αὐτῶ τηνῶ· σεσημείωται τὸ ἰώ ἐπισχερώ· καὶ
πάντα φεύγει τὴν πρὸ τοῦ τέλους μακρὰν ἔχειν· τὸ εἴσω ἐκ πάθους,
ἀναλογώτερον τὸ ἔσω· τὸ ἔξω τῆς ἔξ ἔχει τὴν ἀναλογίαν· τὸ πόρρω
ἀττικῶς ἐκτέταται καὶ διπλασιασμὸν ἔχει τοῦ ρ· τὸ οὕτω παραφθορὰ τοῦ
οὕτως· τὸ δεύρω Γ 240 ἔκτασις ποιητικὴ ἐκ τοῦ δεῦρο.
Εἰς τὸ αὐτὸ καὶ ἄλλως. – Στεφάνου. – Τοπικὰ etc. = Σd
60, 6 – 10.
Εἰς τὸ αὐτὸ καὶ ἄλλως. – Σχέσις ἐστὶν ἡ πρός τινα οἰκείωσις.
Κατὰ πέντε δὲ τρόπους γίνεται ἡ σχέσις· ἢ γὰρ φύσει, ὡς ἀδελφοῦ
πρὸς ἀδελφὸν ἢ υἱοῦ πρὸς πατέρα· ἢ τύχῃ, ὡς δούλου πρὸς δεσπότην·
ἢ τέχνῃ, ὡς μαθητοῦ πρὸς διδάσκαλον· ἢ προαιρέσει, ὡς φίλου πρὸς
φίλον· ἢ τόπῳ, ὡς τὰ τοπικὰ τῶν ἐπιρρημάτων.

Marciana (partim excerpta ex Heliodoro, Tryphone, Diomede, Stephano,
Georgio Choerobosco, Gregorio Corint P. 301, line 28
δογμάτων Πλατωνικῶν ἀκρίβειαν· εἰ δὲ λέξεων ἐπιστήμων ὁ γραμματι-

κός – τοῦτο γὰρ προσυπακούεται – εἴσεται καὶ τὴν τούτων ἐξήγησιν.
Διομήδους. – Ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ λεγομένων, τουτέστι τῶν ὑπὸ
πολλῶν ἀρχαίων διὰ μνήμης ἀξίως ἐνεχθέντων καὶ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον
εὑρισκομένων. Λείπει δὲ τὸ «λέξεων». Διὰ τί δὲ εἶπεν etc. = Σd 11,
12 – 12, 2.
Πόσα θεωρούμενα περὶ τὴν γραμματικήν; etc. = Σv 170, 11 – 25.
Πόσα μέρη τῆς γραμματικῆς; Ἕξ· πρῶτον ἀνάγνωσις ἐντριβὴς κατὰ
προσῳ-
δίαν, δεύτερον ἐξήγησις κατὰ τοὺς ἐνυπάρχοντας ποιητικοὺς τρόπους,
τρίτον γλως-
σῶν τε καὶ ἱστοριῶν πρόχειρος ἀπόδοσις, τέταρτον ἐτυμολογίας εὕρεσις,
πέμπτον
ἀναλογίας ἐκλογισμός, ἕκτον κρίσις ποιημάτων, ὃ δὴ κάλλιστόν ἐστι
871
πάντων τῶν ἐν
τῇ τέχνῃ.
Διὰ τί δὲ μέρη τῆς γραμματικῆς καὶ οὐχὶ εἴδη, καὶ τί διαφέρει
μέρος εἴδους; Καὶ λεκτέον ὅτι τὰ μὲν εἴδη ἐκ τῶν γενῶν διαιροῦνται
καὶ αὐτοτελῆ εἰσιν, οἷον ἐκ τοῦ ζῴου γένους διαιροῦμεν τὸν ἄνθρωπον·
τὸ δὲ μέρος ἀπόσπασμά ἐστι τοῦ εἴδους, ἀτελὲς γὰρ ἀνθρώπου μέρος
ἡ κεφαλή. Ὅθεν ῥητορικῆς λέγομεν εἴδη τρία, συμβουλευτικόν,
δικανικόν,
πανηγυρικόν· καὶ [ὅτι] τὸν μὲν ἐπιστάμενον ἓν τῶν τριῶν τούτων εἰδῶν
ῥήτορα τέλειον λέγομεν, τὸν δὲ μὴ ἐπιστάμενον πάντα τὰ τῆς γραμμα-
τικῆς μέρη γραμματικὸν οὐ λέγομεν· ἐκ πάντων γὰρ αὕτη τούτων τῶν
μερῶν ἀναπληροῦται.

Ἰστέον δὲ ὅτι οὐ μέρος τῆς γραμματικῆς τὸ ἐτυμολογικόν, ἀλλὰ μέρους

μόριον τοῦ ἐξηγητικοῦ.
Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ αὐτό. – Τέταρτον ἐτυμολογίας εὕρεσις.]
Πρῶτον ὁ εἰσαγόμενος μανθάνει, ὅτι μῆνιν βαρυτόνως δεῖ ἀναγινώσκειν·
διδαχθεὶς δὲ καὶ τοῦ ἀναγνωσθέντος ἀπαιτεῖ τὴν ἐξήγησιν, ὅ ἐστι τὴν

ἑρμηνείαν· μαθὼν δὲ ὅτι ὀργὴν ἐπίμονον σημαίνει, ἀπαιτεῖ τὴν διάλε-
κτον, τίνες λέγουσι μῆνιν τὴν ὀργήν, καὶ ἀκούει ὅτι οἱ Ἴωνες. Μαθὼν
δὲ καὶ τὴν διάλεκτον ζητεῖ καὶ τὴν τῆς ἐτυμολογίας εὕρεσιν. Ἐτυμο-
λογία δέ ἐστιν ἡ ἀνάπτυξις τῶν λέξεων κατὰ τὸ δυνατόν, δι' ἧς etc.
= Σd 14, 24 – 15, 7.
Heliodori. – Πέμπτον ἀναλογίας ἐκλογισμός.] Τὸ πέμ-
πτον μέρος τῆς γραμματικῆς ἡ ἐκζήτησις καὶ ἀκριβολογία τῆς τοῦ ὁμοίου
παραθέσεως. Ἀναλογία γάρ ἐστι λόγος ἀποδεικτικὸς καθ' ὁμοίου παρά-

θεσιν τῆς καθ' ἕκαστον μέρος φυσικῆς ἀκολουθίας· «ὁμοίου» δὲ κατὰ
τὸν τύπον, ὡς ὅμοιόν φαμεν εἶναι τὸ Δημοφῶν τῷ Ξενοφῶν.
Στεφάνου. – Πέμπτον ἀναλογίας ἐκλογισμός.] – Μαθὼν
etc. = Σv 169, 23 – 29. Τὸ οὖν πέμπτον μέρος etc. = Σd 15, 12 – 25.
Ἕκτον κρίσις ποιημάτων.] Τὸ ἕκτον μέρος τῆς γραμματικῆς
ἐστιν ἡ κρίσις, τουτέστιν ἡ βάσανος καὶ ἐξέτασις τῶν ποιημάτων. Δια-
φέρει δὲ κρίσις συγκρίσεως· καὶ πρῶτον μὲν κρίσις, δεύτερον δὲ σύγ
872

τοῖς λοιποῖς ποιήμασι. Δεῖ γοῦν ἡμᾶς γνῶναι καὶ τὸ τέλειον κατὰ
προσῳδίαν καὶ κατὰ διαστολήν· καὶ προσῳδία μὲν ὁ τόνος, διαστολὴ
δὲ ἡ στιγμή.
Τὰ γὰρ μὴ παρὰ τὴν τούτων γινόμενα παρατήρησιν.] Ἡ
παρά ἐνταῦθα ἐπὶ πλησιασμοῦ εἴρηται· ἡ γὰρ παρὰ πρόθεσις σημαίνει
καὶ ἐγγύτητα, τουτέστι τὰ μὴ ἐγγὺς τούτων καὶ κατὰ τὴν αὐτῶν παρα-
τήρησιν γινόμενα ἀναγνώσματα· σημαίνει καὶ χωρισμόν, ὡς ἐὰν εἴπῃ τις
ἐπὶ χωρισμοῦ «πάντες συνήχθησαν ἐν τῇ διατριβῇ παρὰ τόνδε», τουτέστι
χωρὶς τοῦδε· καὶ πάλιν ἐπὶ πλησιασμοῦ «πάντες συνήχθησαν παρὰ
τόνδε»,
ἀντὶ τοῦ ἐγγὺς τοῦδε. Ἐνταῦθα etc. = Σv 174, 18 – 24.
Πόσοι τρόποι τῆς ἀναγνώσεως; Δυοκαίδεκα· ἀναλογία, ἐτυμολογία,
συναλοιφή,
διάλεκτος, ἱστορία, γραφή, σημαινόμενον, φράσις, μετάληψις στοιχείου,
ἀδιάφορος
τρόπος, μέτρον καὶ συνήθεια.
Τί ἐστιν ἀναλογία; Ἡ τῶν ὁμοίων παράθεσις, δι' ἧς συνίστανται οἱ τῶν
ὀνο-
μάτων καὶ ῥημάτων κανόνες. Ἄλλως· ἡ τὸ πολυσχιδὲς τῶν ἀνθρώπων
φθέγμα
συντόμως παραδιδοῦσα.

Τὰ γὰρ μὴ παρὰ τὴν τούτων γινόμενα παρατήρησιν.] Ἡ

παρά ἐνταῦθα ἐπὶ πλησιασμοῦ εἴρηται· ἡ γὰρ παρὰ πρόθεσις σημαίνει
καὶ ἐγγύτητα, τουτέστι τὰ μὴ ἐγγὺς τούτων καὶ κατὰ τὴν αὐτῶν παρα-
τήρησιν γινόμενα ἀναγνώσματα· σημαίνει καὶ χωρισμόν, ὡς ἐὰν εἴπῃ τις
ἐπὶ χωρισμοῦ «πάντες συνήχθησαν ἐν τῇ διατριβῇ παρὰ τόνδε», τουτέστι
χωρὶς τοῦδε· καὶ πάλιν ἐπὶ πλησιασμοῦ «πάντες συνήχθησαν παρὰ
τόνδε»,
ἀντὶ τοῦ ἐγγὺς τοῦδε. Ἐνταῦθα etc. = Σv 174, 18 – 24.
Πόσοι τρόποι τῆς ἀναγνώσεως; Δυοκαίδεκα· ἀναλογία, ἐτυμολογία,
συναλοιφή,
διάλεκτος, ἱστορία, γραφή, σημαινόμενον, φράσις, μετάληψις στοιχείου,
873
ἀδιάφορος
τρόπος, μέτρον καὶ συνήθεια.
Τί ἐστιν ἀναλογία; Ἡ τῶν ὁμοίων παράθεσις, δι' ἧς συνίστανται οἱ τῶν
ὀνο-
μάτων καὶ ῥημάτων κανόνες. Ἄλλως· ἡ τὸ πολυσχιδὲς τῶν ἀνθρώπων
φθέγμα
συντόμως παραδιδοῦσα.
Τί ἐστιν ἐτυμολογία; Ἀνάπτυξις τῶν λέξεων ἁρμόζουσα τῇ φωνῇ, δι' ἧς
καὶ
τὸ ἀληθὲς σαφηνίζεται. Πόθεν ἐτυμολογία; Παρὰ τὸ ἐτύμως λέγειν ἤγουν
ἀληθῶς,
ἐξ οὗ καὶ κατὰ ἀναδιπλασιασμὸν ἐτήτυμον.

κατὰ σύλληψιν καὶ προτακτικὸν εἶναι καὶ ὑποτακτικόν»; εἴπωμεν, «καὶ

πῶς ἐν τοῖς συμφώνοις τὸ ς καὶ προτακτικόν ἐστι καὶ ὑποτακτικόν;
προτακτικὸν μέν, ὡς ἐν τῷ σθένος, ὑποτακτικὸν δέ, ὡς ἐν τῷ ἅλς»;
Εἶπεν δὲ τὸ «ἐνίοτε» etc. = Σd 39, 1 – 23.
Δίφθογγοι δέ εἰσιν ἕξ, αι αυ ει ευ οι ου.
Ἡλιοδώρου. – Μετὰ δὲ τὰς διαιρέσεις τε καὶ ἐπιδιαιρέσεις καὶ
ὑποδιαιρέσεις τῶν φωνηέντων παρέπεται αὐτοῖς τοῖς φωνήεσιν ἐπιπλέ-
κεσθαι ἀλλήλοις καὶ τὰς διφθόγγους ἀποτελεῖν, ὡς τοῖς συμφώνοις μετὰ
τῶν φωνηέντων τὰς συλλαβάς. Γίνονται δὲ πᾶσαι αἱ δίφθογγοι ἕνδεκα,
δυσχερεῖς μὲν καὶ τραχεῖαι πέντε, ῃ ηυ ῳ ωυ υι, αἳ δέονται ἀκριβείας τῆς
ἐξ ἀναλογίας, ὁμαλαὶ δὲ καὶ εὐμαρεῖς ἕξ, αι αυ ει ευ οι ου. Ὑπομένουσι
δὲ αὐτῶν πολλαὶ καὶ τὰς καλουμένας διαιρέσεις, οἷον παῖς πάϊς, θειώσω
θεϊώσω χ 482. Ἀττικοὶ δὲ πολλάκις αὐτῶν τὸ δεύτερον ὑφαιροῦνται
τῶν φωνηέντων, τὸ κλαίειν κλάειν καὶ τὸ ποιεῖν ποεῖν καὶ τὸ τετοκυῖα
τετοκῦα λέγοντες. Εἰσὶ δὲ αὐτῶν αἱ μὲν κατὰ κρᾶσιν, ὡς ἡ οι καὶ ου
καὶ αυ καὶ ευ, αἱ δὲ κατ' ἐπικράτειαν, ὡς ἡ ει καὶ ῃ καὶ ῳ καὶ αι, αἱ
δὲ κατὰ διέξοδον, ὡς ἡ ηυ καὶ ωυ· καὶ ἡ μὲν αι κατ' ἐπικράτειαν καὶ
κατὰ κρᾶσιν· καὶ κατ' ἐπικράτειαν μέν, ὡς ἐν τῷ ᾄδω, κατὰ κρᾶσιν δέ,
ὡς ἐν τῷ Αἴας.

874
Διφθόγγους αὐτὰς εἶπεν, ἐπειδὴ ἐκ δύο φθόγγων συνίστανται·

φθόγγους δὲ ἐκάλεσε κατὰ μουσικὸν λόγον τὰ γράμματα. Λείπεται γοῦν
τὸ «εὔφωνοι» etc. = Σd 39, 24 – 40, 5.
Ζητεῖται δέ, εἰ προτακτικὰ μὲν πέντε, ὑποτακτικὰ δὲ δύο, καὶ ἕκα-
στον τῶν πέντε ἑκατέρου τῶν δύο προταττόμενον διφθόγγους ποιεῖ
δέκα, καὶ πάλιν τὸ υ τοῦ ι προταττόμενον δίφθογγον ἀποτελεῖ, συμβή-
σεται διφθόγγους εἶναι ἕνδεκα, καὶ διὰ τί ἓξ διφθόγγους αὐτὰς εἶπεν
εἶναι. Καὶ λεκτέον, ὅτι ἐπειδὴ σκοπὸς ἦν αὐτῷ, ὡς πολλάκις εἴρηται,
πρὸς εἰσαγομένους γράφειν, διὰ τοῦτο ἃς μὲν ᾔδει διφθόγγους ὁ τε-
χνικὸς δυσχερεῖς καὶ ἀναλογίας τῆς ἐξ ἀκριβείας δεομένας, ταύτας παρέ-
λειψεν, ἃς δὲ ᾔδει ξυνήθεις καὶ καθημαξευμένας, περὶ ταύτας κατεγέ-
νετο· καὶ ἁπλούστερον εἶπεν ἕξ, εἰδὼς ὅτι δυσχερὴς ἦν ἡ τῶν ἄλλων
πέντε παράδοσις. – Διὰ τί γοῦν αἱ συλλαβαὶ μὴ λέγονται δίφθογ-
γοι, καὶ αἱ δίφθογγοι τί μὴ συλλαβαί; Φαμὲν οὖν, ὅτι ἡ συλλαβὴ οὐκ
ἐκ δύο φθόγγων συνέστηκεν· οὐ γὰρ τὸ σύμφωνον δίχα φωνήεντος
φθόγγον ἔχει· ὅθεν καὶ συλλαβή, ὅτι βούλεται πάντως σύλληψις εἶναι,
οὐδέποτε δὲ διάστασις· ἡ δὲ δίφθογγος ἐκ δύο ἰδίᾳ ῥητῶν συνίσταται
καὶ διαίρεσιν εἰς αὐτὰ ἔχει.

ἑνός, οἷον στράγξ στρου στρα βους καρ βα α· ἔστι δὲ Κάρ etc. = Σv
205, 7 – 11.
Heliodori. – Οἱ δὲ ὡρίσαντο οὕτως· «συλλαβή ἐστι συμπλοκὴ
στοιχείων κατάλληλος ὑφ' ἕνα τόνον καὶ ἓν πνεῦμα ἀδιαστάτως ἀγο-
μένη». Ἄλλοι δὲ ὧδε· «συλλαβή ἐστι συμπλοκή στοιχείων κατάλληλος
μετὰ φωνήεντος ἢ φωνηέντων χηρεύουσα νοῦ». Πάλιν δέ, ὡς προ-
είπομεν, μέγεθος συλλαβῆς ἀπὸ μονογραμμάτου ἕως ἑξαγραμμάτου, ὡς
ὁ στίχος ἕως ἓξ ποδῶν διὰ τὸν χρησμόν· «ἑξαμέτρων ἐπέων μέτρα μεί-
ζονα μηδένα τίκτειν». Τρύφων δὲ ἐβούλετο καὶ ἑπταγράμματον λέξιν
δεῖξαι ἤγουν συλλαβήν, τὴν στράγξ διὰ τῆς ᾳ διφθόγγου γράφων· ᾧ
μάχεται καὶ ἡ χρῆσις καὶ ἡ ἀναλογία· οὐδὲν γὰρ ὄνομα εἰς δύο σύμ-
φωνα λῆγον δίφθογγον ἔχει πρὸ αὐτῶν, οἷον ἅλς Τίρυνς σάρξ ζόρξ,
οὐδὲ συγκοπέν, οἷον μάκαρς περίηρς παρὰ Ἀλκμᾶνι fragm. 149 B4·
πίστις δὲ τοῦ λόγου τὸ Αἰολικὸν χέρς, ὃ χείρ γεγονὸς ἐξέβαλε μὲν τὸ
ς, προσέλαβε δὲ τὸ ι. Οὐδέποτε δὲ συλλαβὴ εἰς τρία σύμφωνα λήγει,
ἀλλ' εἰς δύο, ἄρχεται δὲ ἔσθ' ὅτε ἀπὸ τριῶν. Οὐδεμία δὲ συλλαβὴ ἐκ
875
τριῶν φωνηέντων συνίσταται· διὸ ἐν τῷ Σιμόεις Σιμοῦς τὸ ι ἀπο-

πίπτει. Ἐὰν εἰς σύμφωνον λήγῃ συλλαβή, τὸ ζ τῆς ἑξῆς ἀρκτικὸν οὐκ
ἔσται, εἰ μὴ βάρβαρος εἴη λέξις, οἷον Ἀριοβαρζάνης, ἢ σύνθετος, ὡς τὸ
μελάνζοφος παρὰ Σιμωνίδῃ ubi?. Ἰστέον ὅτι τῶν συλλαβῶν αἱ μέν
εἰσι μακραί, αἱ δὲ βραχεῖαι, αἱ δὲ κοιναί.

πρὸς τοὺς ἠθροισμένους ἄνδρας διηνέχθη»· ὀκταμερὴς δέ, ὡς ὁ Ὁμή-

ρειος στίχος Χ 59 πρὸς δ' ἐμὲ τὸν δύστηνον ἔτι φρονέοντ' ἐλέ-
αιρε· ἕκαστος δὲ τούτων ἐστὶ λόγος [σύνθετος] τέλειος ἔχων σύνθεσιν
διάνοιαν αὐτοτελῆ δηλοῦσαν. Λέγεται λόγος καὶ ὁ ἐξ ἀναλωμάτων, ὃς
λέγεται καὶ τραπεζιτικός, οὗ μέμνηται καὶ ὁ Δημοσθένης ἐν τοῖς Φιλιπ-
πικοῖς De Chers. § 47, τὸν μὲν τῶν χρημάτων λόγον λέγων
παρὰ τούτου λαμβάνειν, τὸν δὲ τῶν ἔργων παρὰ τοῦ στρα-
τηγοῦ. Λόγος λέγεται καὶ ὁ γεωμετρικός, οἷον «ὃν ἔχει λόγον τὸ
ἡμίπηχυ πρὸς τὸν πῆχυν, τοῦτον ἔχει τὸν λόγον καὶ τὸ δίπηχυ πρὸς
τὸ τετράπηχυ». Λόγος καὶ ἡ ἀναλογία, οἷον «ὁ τέτταρα ἀριθμὸς πρὸς
τὸν τρία τὸν ἐπίτριτον ἔχει λόγον». Λόγος καὶ τὸ εὔλογον, οἷον «οὐκ
ἔξω λόγου τόδε ἐποίησεν», ἀντὶ τοῦ «εὐλόγως». Λόγος καὶ ἡ τῷ προ-
ειλημμένῳ ἐπαγομένη ἐπιφορά, τουτέστιν ἐκ λημμάτων καὶ ἐπιφορᾶς,
οἷον «ἀνάγκη νυκτὸς οὔσης σκότος εἶναι καὶ ἡμέρας οὔσης φῶς εἶναι»·
καὶ ἔστι τοῦτο λῆμμα· «ἀλλαμὴν ἡμέρα ἐστί, φῶς ἄρα ἐστί»· τοῦτο ἐπι-
φορά, τῷ γὰρ προειλημμένῳ ἐπηνέχθη. Λόγος λέγεται καὶ ἡ λογικὴ
κατασκευή, καθό φαμεν τοὺς μὲν ἀνθρώπους ἔχειν λόγον, τὰ δὲ ἄλογα
οὔ. Λόγος λέγεται καὶ ἡ δύναμις, ὡς λέγομεν κατὰ φυσικὸν λόγον
ὀδοντοφυεῖν τὰ ζῷα καὶ γένεια φέρειν, ἤτοι κατὰ τὰς φυσικὰς καὶ σπερ-
ματικὰς δυνάμεις. Λόγος λέγεται καὶ ἡ συμπαρεκτεινομένη φωνὴ τῷ

Ἔστι δὲ τῶν ἐπιρρημάτων τὰ μὲν πρωτότυπα, τὰ δὲ παράγωγα,

ἅπερ τὴν ἐξ ἑτέρων παραγωγὴν ἀναδέδεκται· τὸ μὲν γὰρ ναί ἢ οὔ ἤ τι
τῶν τοιούτων οὐκ ἔχεται ἑτέρας ἀφορμῆς ἀφ' ἧς παραγέγονε, τὸ δὲ
ἑλληνιστί ἢ δωριστί ἔχει προϋφεστῶτα τὸ ἑλληνίζω καὶ δωρίζω. Καὶ
τὰ μὲν παράγωγα ἢ ἀπὸ ἐπιρρημάτων, ὡς ἐγγύς ἐγγυτέρω, ἢ ἐξ ὀνό-
ματος, ὡς τὸ βοτρυδόν, ἢ ἀπὸ ῥήματος, ὡς κλέβδην αἰολιστί ἀπὸ τοῦ
κλέπτω καὶ αἰολίζω ἐστίν, ἢ ἀπὸ μετοχῆς, ὡς τὸ ἐπισταμένως, ἢ ἐξ
876
ἀντωνυμίας, ὡς τὸ οὕτως, ἢ ἐκ προθέσεως, οἷον ἔξω ἔσω. Ἔστι δὲ ὅτε

καὶ ὀνοματικὴ κατάληξις σύνταξιν ἐπιρρηματικὴν ἀναδεξαμένη [καὶ]
ἐπίρ-
ρημα καλεῖται, ὡς τὸ «ταχὺ ἐλθέ» ἀντὶ τοῦ ταχέως, «καλὰ ποίησον»
ἀντὶ τοῦ καλῶς· ἄπειρος δὲ ἡ εἰς τοῦτο παράθεσις· καὶ ἔστιν ἀναλογία
ἐν τούτοις κεχωρισμένη τῆς τῶν ἐπιρρημάτων φωνῆς. Ὄνομα δὲ μετα-
τιθέμενον εἰς σύνταξιν ἐπιρρηματικὴν ἄκλιτον.

Londinensia (partim excerpta ex Heliodoro) P. 446, line 18
δὲ οὗτος λόγου, οὐχ ὕλη· πᾶσα γὰρ κακία ἀντίκειται [τῇ] ἀρετῇ, οἷον
τῇ ἀνδρείᾳ ἡ ἀνανδρεία, ἀντίκειται δὲ ὁ βαρβαρισμὸς καὶ ὁ σολοικισμὸς
τῷ ἑλληνισμῷ· ὁ ἄρα ἑλληνισμός, ᾧ ἀντίκεινται αὗται αἱ κακίαι, ἀρετὴ
καὶ οὐχ ὕλη. Ἔστι δὲ ἑλληνισμὸς λέξις ὑγιὴς καὶ ἀδιάστροφος λόγου
μερῶν πλοκὴ κατάλληλος κατὰ τὴν παρ' ἑκάστοις ὑγιῆ καὶ γνησίαν
διάλεκτον· «λέξις» μὲν οὖν «ὑγιής» κατὰ τὴν πρὸς τὸν βαρβαρισμὸν
ἀντίθεσιν, «λόγου» δὲ «μερῶν πλοκή» κατὰ τὴν πρὸς τὸν σολοικισμόν·
τὸ δὲ «κατὰ τὴν παρ' ἑκάστοις ὑγιῆ καὶ γνησίαν διάλεκτον» πρὸς τὸ
παρὰ τὴν παρ' ἑκάστοις ἀκολουθίαν τῆς ἐπιχωριαζούσης συνηθείας. Δύο
δὲ αὐτοῦ κανόνες· ἀναλογία τε, ἡνίκ' ἂν ζητῶμεν περὶ τῆς αὐτῆς φωνῆς,
πότερον οὕτως ἢ οὕτως ῥητέον, οἷον ἀκρατότερον ἢ ἀκρατέστερον· ἐπέ-
κρινε γὰρ τοῦτο ἡ ἀναλογία, διδάξασα ὅτι ἀπὸ μὲν τῶν εἰς ης ληγόντων
ὀνομάτων ἐμπίπτοντα συγκριτικὰ διὰ τοῦ ες λέγονται, οἷον εὐσεβής
εὐσεβέστερος, ἀπὸ δὲ τῶν εἰς ος, εἰ μὲν μακρᾷ εἴη κεχρημένα τῇ παρα-
τελεύτῳ, διὰ τοῦ ο, εἰ δὲ βραχείᾳ, διὰ τοῦ ω, οἷον λευκός λευκότερος,
λογικός λογικώτερος· ὅθεν ἀπὸ τοῦ ἄκρατος ἀκρατότερος, ἀπὸ δὲ τοῦ
ἀκρατής ἀκρατέστερος· καὶ ἡ χρῆσις, ἡνίκ' ἂν περὶ σημαινομένου ζητῶ-
μεν, οἷον εἰ τόδε κατὰ τοῦδε τιθέμενον κύριον ἢ ἄκυρον, ὡς ἐπὶ τοῦ
αὐθέντης ἐὰν ζητῶμεν, εἰ καλῶς ἐπὶ τοῦ δεσπόζοντός τινος τάσσεται·
ἡ μὲν οὖν ἀναλογία οὐχ οἵα τε κρίνειν, ἡ δὲ χρῆσις ἐξετασθεῖσα

τῷ ἑλληνισμῷ· ὁ ἄρα ἑλληνισμός, ᾧ ἀντίκεινται αὗται αἱ κακίαι, ἀρετὴ

καὶ οὐχ ὕλη. Ἔστι δὲ ἑλληνισμὸς λέξις ὑγιὴς καὶ ἀδιάστροφος λόγου
μερῶν πλοκὴ κατάλληλος κατὰ τὴν παρ' ἑκάστοις ὑγιῆ καὶ γνησίαν
διάλεκτον· «λέξις» μὲν οὖν «ὑγιής» κατὰ τὴν πρὸς τὸν βαρβαρισμὸν
ἀντίθεσιν, «λόγου» δὲ «μερῶν πλοκή» κατὰ τὴν πρὸς τὸν σολοικισμόν·
τὸ δὲ «κατὰ τὴν παρ' ἑκάστοις ὑγιῆ καὶ γνησίαν διάλεκτον» πρὸς τὸ
877
παρὰ τὴν παρ' ἑκάστοις ἀκολουθίαν τῆς ἐπιχωριαζούσης συνηθείας. Δύο

ἡ μὲν οὖν ἀναλογία οὐχ οἵα τε κρίνειν, ἡ δὲ χρῆσις ἐξετασθεῖσα πέ-
φηνεν ἡμῖν ἀκύρως μὲν παραλαμβανόμενον ὑπὸ χυδαίων, ταχθὲν δ' ἂν
δεόντως ἐπὶ τοῦ αὐτόχειρος καὶ φονέως.

ἡ μὲν οὖν ἀναλογία οὐχ οἵα τε κρίνειν, ἡ δὲ χρῆσις ἐξετασθεῖσα πέ-
φηνεν ἡμῖν ἀκύρως μὲν παραλαμβανόμενον ὑπὸ χυδαίων, ταχθὲν δ' ἂν
δεόντως ἐπὶ τοῦ αὐτόχειρος καὶ φονέως.
Εἴρηται δὲ ἑλληνισμὸς ἀπὸ Ἕλληνος τοῦ Διός. Ὁ δὲ παρὰ τὸν
ἑλληνισμὸν ὁμιλῶν ἤτοι βαρβαρίζει ἢ σολοικίζει· εἰς γὰρ δύο διῄρηται
ἡ οἰκουμένη, εἴς τε βάρβαρα καὶ Ἑλληνικά, καὶ τὸ μὲν ἁπλῶς ἑλληνί-
ζειν εἴρηται, τὸ δὲ βαρβαρίζειν. Διαιρεῖται δὲ τὸ βαρβαρίζειν εἴς τε
τὸ σολοικίζειν καὶ βαρβαρίζειν· ἔστι δὲ σολοικισμὸς ἁμάρτημα περὶ τὴν
σύνταξιν τῶν μερῶν τοῦ λόγου· ὠνόμασται δὲ ἀπὸ Σόλωνος καὶ τῶν
μετ' ἐκείνου εἰς Κιλικίαν ἐλθόντων καὶ κτισάντων τοὺς Σόλους, οἳ χρόνῳ
ὕστερον ἐπανελθόντες Ἀθήναζε οὐκέτι τὸ πατρῷον τῆς ὁμιλίας
878

δον· περὶ συγκρίσεις, ὡς εἴ τις λέγοι «δικαιότατος Ἀριστείδης Περι-

κλέους», δέον εἰπεῖν δικαιότερος· περὶ ἐλλείψεις, ὡς τὸ Eurip. Bacch.
5 πάρειμι Δίρκης νάματα, ἀντὶ τοῦ εἰς Δίρκης· περὶ τόπους, ὡς
εἴ τις λέγοι «εἰς παλαιστοῦ ἐγενόμην», δέον εἰς παλαίστραν.
Βαρβαρισμός ἐστιν ἁμάρτημα προφορᾶς ἐν λέξει γινόμενον· γίνεται
δὲ περὶ τόνους, ὡς εἴ τις τὸ Αἴας ὀξύνει· περὶ χρόνους, ὡς εἴ τις τοῦ
Αἴας τὸ ας συστέλλει· περὶ πνεύματα, ὡς εἴ τις τὸ Ἅιδης ψιλοῖ· περὶ
γραφήν, ὡς εἴ τις λέγει τὸ Λάχης διὰ τῆς ει διφθόγγου γράφεσθαι,
ὀφεῖλον διὰ τοῦ η· περὶ κλίσιν, ὡς εἴ τις τὸ Αἴας ἰσοσυλλάβως κλίνει,
ὀφεῖλον περιττοσυλλάβως· περὶ διάλεκτον, ὡς εἴ τις προαιρούμενος ἀτ-
τικίζειν ἄλλην ἐγκαταμίξει λέξιν χωρίς τινος ἀναλογίας, ὡς εἰώθασιν οἱ
κωμικοί· τοῦτο δὲ σαρκασμὸν καλοῦσι· περὶ τοὺς τῶν συλλαβῶν μερι-
σμούς, ὡς εἴ τις τὰς διφθόγγους διαλύει, οἷον παῖς πάϊς· περὶ λέξιν
ξένην, ὡς εἴ τις τὸν κλάδον τοῦ φοίνικος βαΐον ὀνομάζει, δέον λέ-
γεσθαι ὁμωνύμως τῷ φυτῷ.

ἡ ἀνά τὸ ἐκ δευτέρου, οἷον ἀναλαβεῖν ἀναδοῦναι. Πρῶτον δὲ τὴν

ἀνάγνωσιν λέγει· ἀμελήσαντες γὰρ τοῦ διορθοῦσθαι τὰ βιβλία εὐθὺς ἐπὶ
τὸ ἀναγινώσκειν τρέπονται.
Ἐντριβής·] ἡ τετριμμένη, καὶ ἣν οἱ παλαιοὶ διώδευσαν, κἂν μὴ
ἀναλόγως ἔχῃ, ὡς τὸ πτερύγος· ὤφειλε γὰρ πτέρυγος κατὰ τὴν ἀνα-
λογίαν, ἀλλ' ἐπεκράτησε παρὰ τῶν παλαιῶν γραμματικῶν οὕτως ἀνα-
γινώσκεσθαι.
Κατὰ προσῳδίαν·] οἷον κατὰ τέχνην, κατὰ τόνους, χρόνους,
πνεύματα, πάθη. Προσῳδία δέ ἐστι τόνος, πρὸς ὃν ᾄδομεν καὶ τὴν
φωνὴν εὐρυτέραν ποιοῦμεν, ἢ τόνος φωνῆς κατὰ διάλεκτον ἢ κατὰ
ἀναλογίαν κατορθούμενος· ἢ προσῳδία ἐστὶ ποιὰ σημείωσις
ἀδιαστρόφου
φωνῆς λεκτικῆς καὶ ἐμμέτρου· λέγεται δὲ προσῳδία παρὰ τὸ προσᾴδειν
ἤγουν ἁρμόζεσθαι τῇ ὑποκειμένῃ λέξει.
Τρόποι δὲ ἀναγνώσεως ιβʹ· ἀναλογία, ἐτυμολογία, συναλοιφή, διά-
λεκτος, ἱστορία, τραφή, μέτρον, συνήθεια, σημαινόμενον, ἀντέμφασις
ἤγουν ἀντιδιαστολή, μετάληψις στοιχείων καὶ διαφορὰ τόπων. – Καὶ
ἀναλογία μέν ἐστιν ἡ τῶν τεχνικῶν κανόνων ἀπόδοσις ἐκ παραθέσεως
τοῦ ὁμοίου γενομένη, ὡς ἐπὶ τοῦ αὐλῶ ηὔλουν· πᾶν γὰρ ῥῆμα ἐνεστῶ-
879
τος χρόνου ἀπὸ διφθόγγου ἀρχόμενον κατὰ παρεληλυθότα χρόνον πά-

λιν ἀπὸ διφθόγγου ἄρχεται· καὶ τὸ πηρός ὀξυτόνως δεῖ ἀναγινώσκειν,
ὡς τὸ πηλός. –

Πέμπτον ἀναλογίας ἐκλογισμός.] Ἀναλογία ἐστὶ etc. = Σm

303, 22 – 24. Χρήσιμος δὲ ἡ ἀναλογία φυλάττουσα πολυχρόνιον παρά-
δοσιν καὶ πολλάκις τὸ παρὰ τὴν συνήθειαν ἐκτετραμμένον [χρήσιμον]
εὑρίσκουσα· τὸ γοῦν γελοῖος καὶ ὁμοῖος προπερισπᾶται, δοκοῦντα μέντοι
προπαροξύνεσθαι· μόνη δὲ ἀνέστη ἡ ἀναλογία καταλαβοῦσα τὸν

τύπον τοῦ πατρώϊος τετρασυλλάβου καὶ συναίρεσιν τοῦ ι πάσχοντος τοῦ
πατρῷος προπερισπωμένου· τὸν αὐτὸν τρόπον ἐπεὶ τὸ τέλειόν ἐστι
γελοίιος καὶ ὁμοίιος, συναίρεσιν παθόντος τοῦ ι ἐπὶ τῆς οι ὁ τόνος
μένει. Ἀναλογία δὲ εἴρηται διὰ τὸ ἀνάλογον εἶναι ἐν τοῖς τύποις καὶ
κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον. Ἐκλογισμὸν δὲ εἴπομεν, ὅτι δεῖ ἐκλογίζεσθαι [ἐξ]
ἑκάστου τὴν ἀναλογίαν καὶ ὁμοιότητα· ἢ ἐκλογισμὸς βάσανος καὶ ἐξέ-
τασις ἀκριβής, ὡς ὅταν λέγωμεν, πάντα τὰ πρὸ τοῦ φ φωνήεντα ψι-
λοῦσθαι θέλει, τὸ δὲ Ἥφαιστος δασύνεται, ἐπειδὴ ἀπὸ τοῦ ἅπτω γέγονε.
Παρατηρητέον δὲ ἐκεῖνο, ὅτι ἡ ἀναλογία οὐ παντάπασιν ἔχει τὸ ἄπται-
στον· λέγομεν γὰρ ὅτι τάδε σεσημείωται.
Ἕκτον κρίσις ποιημάτων.] Τίνι διαφέρει κρίσις συγκρίσεως, καὶ
πότερον αὐτῶν ἐπαναβέβηκεν; Λεκτέον ὅτι πρῶτον ἡ κρίσις· τὸν συγ-
κρίνοντα γὰρ πρότερον αὐτῶν ἑκάτερον δεῖ κρῖναι· καὶ ὁ μὲν συγκρί-
νων καὶ κρίνει, ὁ δὲ κρίνων οὐ πάντως καὶ συγκρίνει.
Πότερον δὲ ὁ γραμματικὸς κρείττων ὢν τῶν ποιητῶν κρίνει αὐτῶν
Anonymi In Aristotelis Sophisticos Elenchos Phil., Scholia in

sophisticos elenchos (= commentarium 2) Bekker pagëline 171b8-12, line
of scholion 7
Φαινόμενον συλλογιστικὸν λέγει τὸν ἀσυλλόγιστον

οἷον τὸν ἐκ δύο καταφατικῶν συνάγοντά τι ἐν
δευτέρῳ σχήματι ἢ ἐκ δύο μερικῶν ἐν ᾡτινιοῦν τῶν
σχημάτων ἢ ὅπως ἄλλως παρὰ τοὺς συλλογιστικοὺς
τρόπους συνάγοντά τι. τοιοῦτος καὶ ὁ τοῦ Καινέως
ἐν δευτέρῳ σχήματι ἐκ δύο καταφατικῶν συνάγων ὅτι
880
τὸ πῦρ ἐν πολλαπλασίᾳ ἀναλογίᾳ, λέγων ‘τὸ πῦρ

τάχιον αὔξεται, ἡ πολλαπλάσιος ἀναλογία τάχιον
αὔξεται, τὸ πῦρ ἄρα ἐν πολλαπλασίᾳ ἀναλογίᾳ.’ ὁ
οὖν τοιοῦτος, φησί, τουτέστιν ὁ μὴ τὸ σχῆμα ἔχων
ὑγιές, ἐριστικὸς καὶ σοφιστικός ἐστι, ἐκ παραλλήλου
θεὶς τὰ ἀμφότερα· ὁ γὰρ ἐριστικὸς καὶ σοφιστικὸς καὶ
ἔμπαλιν· ἔστιν οὖν ὁ τοιοῦτος ἐριστικὸς κἂν ψεῦδος
κἂν ἀληθὲς ᾖ τὸ συμπέρασμα. τὸ δὲ ‘τοῦ γὰρ διὰ τί
ἀπατητικός ἐστιν’ ἴσον ἐστὶ τῷ ‘τοῦ γὰρ μέσου ὅρου
ἀπατητικός ἐστι’· καὶ γὰρ εἰ καὶ ἀληθῶς κατ'
ἀμφοτέρων τῶν ἄκρων κατηγορεῖται ἐν τῷ δευτέρῳ

of scholion 8
ἀληθὲς τὸ συμπέρασμα ᾖ (τοῦ γὰρ διὰ τί ἀπατητικός

ἐστι) Φαινόμενον συλλογιστικὸν λέγει τὸν ἀσυλλόγιστον
σχήματι, ὅταν ἀμφότεραι αἱ προτάσεις καταφατικαὶ

of scholion 9
(τοῦ γὰρ διὰ τί ἀπατητικός

ἐστι)
881
Φαινόμενον συλλογιστικὸν λέγει τὸν ἀσυλλόγιστον

σχήματι, ὅταν ἀμφότεραι αἱ προτάσεις καταφατικαὶ
ληφθῶσιν· ἀλλ' οὐχ οὕτως ἔδει ταύτας λαβεῖν,

sophisticos elenchos (excerpta) (= commentarium 1) Scholion prol, line
63
εἶδος ἡμαρτημένον ἔλεγχον οὐκ ἂν ἁπλῶς εἴποι τις σοφιστικὸν

ἔλεγχον, ἀλλὰ φαινόμενον ἔλεγχον. διὰ τοῦτο καὶ αὐτὸς ἀμφο-
τέρους τοὺς ἐλέγχους αἰνιττόμενος οὕτως εἴρηκε· “Περὶ δὲ
τῶν σοφιστικῶν ἐλέγχων καὶ τῶν φαινομένων μὲν ἐλέγχων, ὄν-
των δὲ παραλογισμῶν”, διὰ μὲν τοῦ εἰπεῖν “τῶν σοφιστικῶν
ἐλέγχων” αἰνιξάμενος τοὺς ἔχοντας ἐρρωμένον τὸ σχῆμα τὸ
συλλογιστικόν, ἡμαρτημένους δὲ παρὰ τὰς προτάσεις, διὰ δὲ
τοῦ εἰπεῖν “καὶ τῶν φαινομένων ἐλέγχων” τοὺς παρὰ τὸ εἶδος
ἡμαρτημένους, οἷος ὁ τοῦ Καινέως ἐν δευτέρῳ σχήματι ἐκ δύο
καταφατικῶν συλλογιζόμενος ὅτι τὸ πῦρ ἐν πολλαπλασίῳ ἀναλο-
γίᾳ γεννᾶται καὶ αὔξεται.

sophisticos elenchos (excerpta) (= commentarium 1) Scholion 164a20-
21,col 2, line 15
882
ἐπαγαγὼν δὲ καὶ τὸ “τῶν φαινομένων μὲν ἐλέγχων, ὄντων

δὲ παραλογισμῶν ἀλλ' οὐκ ἐλέγχων” ᾐνίξατο τοὺς σοφι-
στικοὺς συλλογισμοὺς καὶ ἐλέγχους τοὺς ἡμαρτημένους
κατὰ τὸ εἶδος,
ἤτοι κατὰ τὸ σχῆμα τὸ
συλλογιστικόν, οἷος ὁ
τοῦ Καινέως ἐν δευτέρῳ
σχήματι ἐκ δύο καταφατικῶν
συλλογιζόμενος ὅτι τὸ πῦρ
ἐν πολλαπλασίῳ ἀναλογίᾳ
γεννᾶται καὶ αὔξεται,
οἵτινες καὶ
οὐ συλλογισμοὶ ἀλλὰ
παραλογισμοὶ λέγονται·
οἱ δὲ κατὰ τὴν ὕλην ἡ-
μαρτημένοι, ἤτοι κατὰ
τὰς προτάσεις, συλλογι-
σμοὶ καὶ ἔλεγχοι σοφιστι-
κοὶ ὀνομάζονται.
ἢ καὶ ἄλλως· ἐπειδὴ καὶ
Anonymi In Aristotelis Sophisticos Elenchos Phil., In Aristotelis

sophisticos elenchos paraphrasis Sec.59, line 8
δεικνύντος εἶναι καὶ διδάσκοντος, τί ποτε δώσομεν τῷ διαλεγομένῳ καὶ

πεῖραν λαμβάνοντι; δεῖ γὰρ διαφέρειν· ἔστι γὰρ ἡ πειραστικὴ διαλεκτική
τις, ὡς εἴρηται, διὸ περὶ πάντων ἐπισκοπεῖ καὶ θεωρεῖ οὐ τὸν εἰδότα τὴν |
ἐπιστήμην καὶ ἀκριβῶς ἔχοντα, ἐξ ἧς τὸ πρόβλημα, ἀλλὰ τὸν ἀγνοοῦντα
μὲν προσποιούμενον δέ. εἰ δὲ δεῖ περὶ τούτων καὶ πλέον εἰπεῖν, ὁ μὲν
κατὰ τὰ κοινὰ τὸ πρᾶγμα θεωρῶν καὶ ἀληθῶς ἔνδοξα (κοινὰ δὲ ἢ τὰ δο-
κοῦντα πᾶσιν ἢ τοῖς πλείστοις ἢ τοῖς σοφοῖς) διαλεκτικός, ὁ δὲ τοῦτο
φαινομένως ποιῶν σοφιστικὸς καὶ ἐριστικός. διττὸς δὲ οὗτος, ὅ τε
βεβλαμ-
μένος τῷ σχήματι καὶ μὴ σώζων τὸ εἶδος, ὃς καὶ κυρίως ἐριστικός, κἂν
ἀληθὲς ᾖ τὸ συμπέρασμα (τοῦ γὰρ διὰ τί ἀπατητικός ἐστιν, ὥσπερ ὁ
Καινεὺς ἐποίει συνάγων τὸ πῦρ ἐν πολλαπλασίονι ἀναλογίᾳ δύο
καταφάσεις
λαβὼν ἐν δευτέρῳ σχήματι, ἢ ἐν τρίτῳ τὸ πάντα σοφὸν σπουδαῖον εἶναι,
ὅτι ὁ Πιττακὸς ἄμφω), καὶ δεύτερος ὁ μὴ ὢν κατὰ τὴν ἑκάστου μέθοδον
παραλογισμὸς ὅμως δοκῶν εἶναι τοῖς ἀπειροτέροις ἐκ τῶν οἰκείων τῆς
τέχνης
ἀρχῶν. τὰ γὰρ ψευδογραφήματα παραλογισμοὶ μέν εἰσιν, οὐκ ἐριστικοὶ
δέ,
883
εἴπερ δεῖ τηρεῖν τὴν διαφοράν· οὐ γὰρ ὅ τι ἐστὶ ψευδογράφημα περὶ

ἀληθές τι, τοῦτο ἐριστικόν ἐστιν, ἀλλὰ κατὰ τὸ κοινὸν ἔσται
παραλόγισμα,
τὴν μέντοι κατ' εἶδος οὐκ ἀπολέσει διαφοράν. τοιοῦτοι δὲ οἷον τὸ τοῦ
Ἱπποκράτους τοῦ Χίου ψευδογράφημα ἐπὶ τὸν τοῦ κύκλου
τετραγωνισμὸν
καὶ τὸ τοῦ Ἀντιφῶντος. ὁ μὲν γὰρ ἐν κύκλῳ περιγράψας τετράγωνον τὰ
μέσα ἐμβαδὰ τῶν τετραγωνικῶν πλευρῶν καὶ τῆς τοῦ κύκλου
περιφερείας
Anonymus De Philosophia Platonica Phil., Prolegomena philosophiae

Platonicae (fort. auctore Elia, olim sub auctore Olympiodoro)
Sec.27, line
Τῷ δὲ ἀναλογικῷ κέχρηται ἐν τῷ Γοργίᾳ λέγων ὅτι ὡς ἰατρικὴ

πρὸς ὀψοποιΐαν, οὕτως δικαστικὴ πρὸς σοφιστικήν. ὥσπερ γὰρ ἰατρικὴ
πρὸς τὸ ἀγαθὸν καὶ συμφέρον ὁρῶσα προσφέρει τόδε τὸ βοήθημα ἢ
τὸ ἔδεσμα, κἂν ἀηδὲς ᾖ, ἡ δὲ ὀψοποιητικὴ πρὸς τὸ ἡδὺ μόνον ὁρᾷ καὶ
κεκαρυκευμένον ποικίλαις ποιότησιν, οὕτως καὶ ἡ δικαστικὴ τὰ συμ-
φέροντα μόνον καὶ ἀγαθὰ ποιεῖ, ἡ δὲ ῥητορικὴ τὰ ἡδέα· σοφιστικὴν δὲ
ἐκεῖ τὴν ῥητορικὴν καλεῖ. ὅθεν λέγουσί ποτε τὸν Αἰσχίνην ἀναβάντα
ἐπὶ τοῦ βήματος εἰπεῖν πρὸς τοὺς ἀκροατὰς ὅτι ‘τί βούλεσθε; τί εἴπω;
τί ὑμῖν χαρίσωμαι;’ δέδεικται δὲ τὸ εἰρημένον διὰ γεωμετρικῆς ἀνα-
λογίας, ‘ὡς τόδε πρὸς τόδε’.
Τῷ δ' ἀριθμητικῷ κέχρηται ἐν Φιλήβῳ λέγων ἓξ εἶναι τάξεις τῶν
ἀγαθῶν καὶ ποῖαι αὗται, ταύτας ἀπαριθμούμενος.
Τῷ δ' ἀφαιρετικῷ κέχρηται ἐν Τιμαίῳ τηρῶν καὶ εὑρίσκων τὴν ὕλην
ἐκ τῆς ἀφαιρέσεως πάντων τῶν εἰδῶν.
Τῷ δὲ προσθετικῷ ἐν τῷ Ἀλκιβιάδῃ· προτίθεται γὰρ ζητεῖν τί ἐστιν
ὁ ἄνθρωπος, πότερον σῶμα ἢ ψυχὴ ἢ τὸ συναμφότερον, καὶ δείκνυσιν
ὡς οὔτε τὸ σῶμα οὔτε τὸ συναμφότερον, ἀλλ' ἡ ψυχὴ καθ' αὑτήν· εἶτα
προϊὼν προστίθησιν ὡς οὐ πᾶσα ψυχή, οὐ γὰρ δὴ ἥ γε φυτικὴ ἢ ἡ
ἄλογος, ἀλλ' ἡ λογική· καὶ πάλιν ὅτι ὁ ἄνθρωπος μεσότης ἐστὶν τῶν τε
θείων καὶ τῶν γενητῶν. καὶ ὅρα πῶς προϊὼν προσέθηκε τῇ ζητήσει.
Joannes Rhet., Prolegomena in Hermogenis librum περὶ ἰδεῶν

Vol.14, p. 398, line 8
ὄμμασι καὶ ἀπαθέσιν ἐνατενίσαντας καταστραπτομένους

τῷ ἀποθέτῳ κάλλει τῆς βασιλίδος, ἀλλ' οὐ δυσφημη-
τέον βασκάνῳ δαίμονι προσκειμένους δι' ἔκπτωσιν τῆς
884
αὐτῆς ἀχράντου συνοικειώσεως, ἴσα καὶ τῇ τῶν μύθων

ἀλώπεκι ἐπὶ τῷ βότρυι· ἧς καθάπερ κόρης ἐναποθέτου
κάλλους ὑπερφυῶς καὶ λογικῶς Ἑρμογένης ἔπλασε τὸ
σῶμα, κἀνταῦθα τῆς ὕλης προϋποστάσης, ἰσότητι τῆς
καθ' ἡμᾶς οὐσιώσεως κατὰ τὰς συνουσιαστικὰς πάλας
καὶ τὰ ἀγωνίσματα, τοσούτῳ κάλλιον τῷ τρόπῳ καὶ
ἀκριβέστερον, ὅσῳ παίδων ἀνὴρ στοιχειωτὴς προϋπο-
θείς τε καὶ προστησάμενος λόγοις ἀναλογίας, κεφαλῇ
μὲν τὰ προοίμια, ὤμοις δὲ προκαταστάσεις, θώρακι δὲ
διηγήσεις, προκατασκευὰς δὲ τῇ κατὰ τοὺς βραχίονας
διαιρέσει τε καὶ τοὺς μηρούς, ἐπιχειρήματά γε μὴν καὶ
ἐργασίας πήχεσι καὶ ταρσοῖς χερσί τε καὶ δακτύλοις καὶ
ὄνυξι καὶ σύμπασι τοῖς ἄρθροις κεφάλαιά τε δήπουθεν
ὡς δραστικώτερα καὶ πρακτικώτερα, σὺν οἷς καὶ τὰ ἐν-
θυμήματα· σώσειαν δ' ἂν τὴν ἐπιλόγων χρείαν οἱ πόδες,
ὀστέοις δ' ἂν ἐνειργμένοις καὶ νεύροις ἀναλογήσαις ἂν
λέξεις καὶ τὰς ἐγκειμένας χρονικὰς ἐπιτάσεις καὶ ἀνα
Joannes Rhet., Commentarium in Hermogenis librum περὶ ἰδεῶν 6, P.

117, line 28
τελευταῖον τὸ ὅλον· εὔληπτος γὰρ ἡ ἀπὸ τῶν ἁπλουστέ-

ρων ἐπὶ τὰ συντεθώτερα πρόοδος· ἅπας τοίνυν λόγος· τί
οὖν καὶ φιλόσοφος καὶ ἰατρικός· τυχὸν μὲν ἔχουσι καὶ
οὗτοι ταῦτα· ἄτεχνα δὲ καὶ χύδην καὶ οὐ κατ' ἐπιστα-
σίαν τῶν γραφόντων, τῷ μηδένα λόγον ἔχειν αὐτῶν· ὁ
δὲ ῥητορικὸς καὶ μάλιστα, ἐν τούτῳ γάρ ἐστιν αὐτῷ τὸ
πεῖσαι, ἔννοιάν τε πάντως ἔχει τινὰ ἢ ἐννοίας. σαφὲς
δὲ τὸ λεγόμενον· ἔννοιαν μὲν ἔχει μόνην μίαν, ὥσπερ ἡ
καθαρότης, πολλὰς δὲ, ὡς ἡ σεμνότης· τεσσάρων γὰρ
διαφορὰς ἔχει ἐννοιῶν· τινὲς δὲ καὶ πλείους, ὡς ἡ γλυκύ-
της· ἀλλ' ὅρα καὶ ἑτέραν ἀναλογίαν τοῦ λόγου πρὸς τὸ
ζῶον, οὐκ ἀφ' ὧν προείπομεν μόνον, ἀλλὰ καὶ ἀφ' ἑτέ-
ρων· ἐπεὶ καὶ τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου χωρὶς τῆς ψυχῆς
ζώῳ ὅλῳ ἀναλογεῖ· εἴπερ ἡ κεφαλὴ τάξιν ἔχει ψυχῆς καὶ
τῶν δυνάμεων αὐτῆς· ἡ μὲν οὖν ἔννοια πάλιν ἀναλογεῖ
τῇ ψυχῇ· ὅταν μὲν γὰρ ἠρεμῇ καὶ ἔστιν ἐν τῇ διανοίᾳ
καθ' ἑαυτὴν, οὐδὲν ἀποτελεῖ· κινουμένη δὲ ποιεῖ τι· καὶ
ἡ κίνησις ἡ πρὸς τὸ ποιῆσαί τι καλεῖται μέθοδος, ἧς
φροντὶς τὸ πῶς ἂν ἐξαγάγῃ τὸ νόημα, ἢ κατὰ ποῖον
885
μέρος λόγου καὶ διὰ ποίας λέξεως· κατ' εὐθεῖαν, κατὰ

γενικὴν, κατὰ ἔγκλισιν, κατὰ διάθεσιν, πόῤῥωθεν, ἐγγύ
Joannes Rhet., Commentarium in Hermogenis librum περὶ ἰδεῶν

6, P. 238, line 30
ἢ τῶν αὐλῶν διπλάσιος ᾖ πρὸ αὐτῆς μήκει καὶ πλάτει,

διὰ πασῶν λέγεται ἡ συμφωνία· εἰ δὲ τετράποσον, δὶς
διὰ πασῶν, ὥσπερ ὁ ιβʹ διπλάσιος μὲν τοῦ ϛʹ· ἡμιόλιος
δὲ τοῦ ηʹ· ἐπίτριτος δὲ τοῦ θʹ· ἔχει γὰρ τὸν ηʹ καὶ τὸ ἥμι-
συ αὐτοῦ καὶ τὸν θʹ καὶ τὸ τρίτον αὐτοῦ· ὁ δὲ κδʹ δὶς
διὰ πασῶν, ὅτι διττοὺς ἔχει τοὺς λόγους· εἰ δὲ εἴη ἡ
χορδὴ ὅλην ἔχουσα τὴν πρὸ αὐτῆς καὶ τὸ ἥμισυ αὐτῆς,
τὸν ἡμιόλιον φθόγγον ἀποτελεῖ· εἰ δὲ ὅλην καὶ τὸ τρί-
τον τὸν ἐπίτριτον, καὶ συμφωνία μέν ἐστι, δύο φθόγ-
γων ἀκόλουθος μέλους τάσις· φθόγγος δὲ φωνῆς ἐμ-
μελοῦς ἦχος ἐπὶ μίαν τάσιν· ἀναλογία δὲ δύο λόγων
ὁμοιότης, ὡς ὁ ηʹ πρὸς τὸν ϛʹ. ἐπίτριτος γὰρ ὁ δʹ πρὸς
τὸν τρία· ἐπίτριτος γὰρ ὁ λόγος, καὶ ὡς ὁ ιβʹ πρὸς τὸν
ηʹ. ὁ ϛʹ πρὸς τὸν δʹ· ἡμιόλιος γὰρ περὶ μὲν τῶν ῥυθμῶν
ὡς πρὸς τὴν παροῦσαν χρείαν τοσαῦτα· ποὺς δέ ἐστι
τάσις συλλαβῆς ἄρσιν ἢ θέσιν περιέχουσα· ἄρσιν μὲν
ποδῶν ὀρχουμένων ἔπαρσιν, θέσιν δὲ τὴν εἰς γῆν βάσιν·
ἢ πούς ἐστι μετρικῶν συλλαβῶν κατάλληλος σύνθεσις
ἀπὸ δευτέρας χώρας ἕως ϛʹ, ἐξ ὧν γινώσκεται τὸ τέλειον
μέτρον καὶ τὸ εἶδος αὐτοῦ καὶ τὸ μέγεθος· βάσις δέ
ἐστι τὸ ἐκ δύο ποδῶν συνεστὼς, τοῦ μὲν κατ' ἄρσιν,

6, P. 298, line 4
γὰρ δύο καὶ τὸ ἥμισυ τῶν ἓξ τρία· τρεῖς ἄρα αἱ

σχέσεις τῶν χρωμάτων, καὶ διὰ τοῦτο ῥᾳδίαν ἡ ἀπὸ τού-
των διεξοδικὴ μίξις πρὸς τὰ λοιπὰ τῶν χρωμάτων καὶ
886
εὐκατάληπτος· οὐ μόνον δὲ, ἀλλὰ καὶ ζυγοστατεῖσθαι

ὄντα δυνατὰ εὐπερίγραπτον καὶ τὴν ἑαυτῶν τοῖς ζωγρά-
φοις παρέχουσιν εὕρεσιν, ἔκ τε τῆς αὐτῶν ῥοπῆς καὶ τοῦ
ἀριθμοῦ· στήσει γὰρ τυχὸν τὸ λευκὸν διπλάσιον τοῦ πορ-
φυροῦ, καὶ τὰ λοιπὰ κατὰ τὸ ἀνάλογον· ἐπὶ δὲ τῶν λό-
γων πολλὴ δυσχέρεια, πρῶτον μὲν ὅτι οὐ συνεχὲς ἔχει
τὸ ποσὸν, δεύτερον, οὐδὲ ὑπὸ ῥοπὴν καὶ βάρος κεῖται,
ἵνα τὴν ἀναλογίαν διὰ τρυτάνης ποιήσωμεν· τρίτον, ὅτι
τὰ στοιχεῖα αὐτοῦ συμβαίνει γίνεσθαι πάσαις ταῖς ἰδέαις
κοινά· ἡ γὰρ ἔννοια τῆς σεμνότητος, εἰ μὴ δυσνόητος εἴη,
καθαρὰ ἔσται, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως· τέταρτον,
πολλοὶ τῷ ἀριθμῷ οἱ τούτων ὅροι, ἑπτακαίδεκα γὰρ,
καθαρότης, εὐκρίνεια, σεμνότης, τραχύτης, σφοδρότης,
καὶ αἱ λοιπαὶ, αἳ πολλὰς σχέσεις ποιοῦσι πρὸς ἑαυτάς·
ἑπτακαίδεκα γὰρ οὐσῶν, ἐὰν ἐπὶ τὸν μονάδι ἐλάττονα
πολυπλασιάσωμεν καὶ συναχθέντων κατὰ τὰς ἀριθμητι-
κὰς μεθόδους τὸ ἥμισυ λάβωμεν, ἑκατὸν τριάκοντα ἓξ
γίνονται αἱ τούτων σχέσεις, καθ' ἃς ἥνωνται πρὸς ἀλ

6, P. 321, line 14
σθενικὸν λόγον· ὡσανεὶ λέγων Δημοσθενικὴν καὶ θεολο-

γικὴν δεῖ γενέσθαι τὴν μίξιν καὶ τὴν κρᾶσιν τῶν ὄντων
καὶ κατὰ ἀλήθειαν μετιόντι τὸν ῥητορικὸν καὶ πολι-
τικὸν λόγον, εἶπε πάσας ἰδέας ὁμοῦ συνεισφέρειν, εἴτε
καί τινας συγκιρνᾷν ἀλλήλαις· ἡ γὰρ μία πρὸς ἑαυτὴν οὐ
συγκιρνᾶται καὶ ἔστω τὸ τινὰς σὺν ἀλλήλαις μιγνυμένας
ποιεῖν ἄλλο παρὰ τὸ εἰρημένον κάλλος συναρμόττειν καὶ
συγκιρνᾷν, συμμιγνύειν, συντάττειν.
ζʹ. Ἐπειδὴ γὰρ καθόλου τὸ κάλλος· ἐπειδὴ
περιβεβλημένην διδασκαλίαν προέτεινε καὶ τὸν περὶ τοῦ
κάλλους λόγον ὁριστικῶς καὶ κατὰ ἀναλογίαν ἐπάγει λέ-
γων ἀπὸ τοῦ ἐν σώματι κάλλους τὴν πίστιν ποιούμε-
νος· διότι γὰρ, φησὶ, τὸ κάλλος καθόλου τῶν περὶ κάλ-
λους λόγων.
ηʹ. Ἡ συμμετρία ἐστὶ μελῶν καὶ μερῶν καὶ
τὰ ἑξῆς· ὅταν γὰρ, ὥς φησιν ὁ Γαληνὸς, αἱ συστατικαὶ
887
κράσεις εὖ καὶ καλῶς πρὸς ἀλλήλας συγκραθῶσι καὶ εἰς

εὐαρμοστίαν συνέλθωσι καὶ τὴν λεγομένην ἐνάτην ἀπο-
τελέσωσι, τότε εἰς ὑγείαν καταστὰν τὸ σῶμα τὸ τοιοῦ-
τον κάλλος ἀποτελεῖ, ἀπὸ τῶν εἰσαγομένων καὶ τῶν οἰ-
κείων χυμῶν ἀποτελούμενον, καὶ ἐπανθοῦν διόλου ὡς

6, P. 350, line 25
χαϊκὸς καὶ ἐπίτριτος, ὡς ἴαμβος καὶ ἀνάπαιστος· καὶ

ὅσοι τοιοῦτοι· οἱ μὲν γὰρ τρίσημοι, οἱ δὲ πολύσημοι·
διὸ καὶ τὸ ἰαμβικὸν καὶ τροχαϊκὸν οὐ κατὰ λόγον τὸ
μέσον καὶ τὴν συνθήκην ἔχουσιν ἐκ τῶν σπονδείων. τρο-
χαλὰ γὰρ ἀμφότερα, τοῦ μὲν κατὰ τὴν ἄρσιν ὄντος τὴν
βραχεῖαν, τοῦ δὲ κατὰ τὴν θέσιν· εἰδέναι δὲ δεῖ, ὅτι καὶ
τὸ κράτιστον ἐν τοῖς πεζοῖς λόγοις καὶ κατὰ ταύτην τὸ
εὔρυθμον ἥδιστον ἐμπίπτει· ὁ μὲν οὖν ἰαμβικὸς μιμεῖται
τὴν ἐκ μικροῦ τῆς μάχης ἐπίτασιν· ὁ δὲ τροχαῖος τὸν ἐκ-
στάσεως δρόμον· χρῶνται δὲ τοῖς σπονδείοις οὐ λόγῳ τι-
νὸς ῥυθμικῆς ἀναλογίας· ἄῤῥυθμος γὰρ ἡ πλοκὴ, ἀλλὰ
κατὰ φύσιν· ἔσπενδον γὰρ ἐν ταῖς τῶν Διονυσίων θυ-
σίαις, τὸ ἰαμβικὸν ᾄδοντες καὶ τροχαϊκόν· ὅτι καὶ ἡ
σπονδὴ κατὰ τὸ ῥαίνεσθαι εὐκινητοτάτη· ὁ δὲ σπον-
δεῖος τὴν ἕδραν καὶ στάσιν ἐδήλου τῶν σπενδομένων, ἀφ'
οὗ δὲ σπένδονται καὶ πρὸς οὕς· ἀκριβολογεῖσθαι δὲ οἶ-
μαι ταῦτα τὸν τεχνικὸν, οὐ τῇ ἑαυτοῦ φύσει χρώμενον,
ἀλλὰ Διονυσίῳ ἑπόμενον τῷ Ἁλικαρνασσεῖ, ὃς τὰς τοιαύ-
τας λεπτότητας ἐδίδαξε μὲν, οὐκ ἐποίησε δέ· τὸ μὲν γὰρ
τὸν λόγον ἔμμετρον δοκεῖν, ἔντεχνον καὶ ἀπόδεκτον, τὸ
δὲ εἶναι τοὺς πόδας τοῦ κώλου συγγενεῖς, σεσοφισμένον

6, P. 366, line 16
888
βραχύλεκτοι, καθάπερ ἐπὶ τοῦ κάλλους ἐλέγετο· οὕτω γὰρ

καὶ ὁ ὢν καὶ δοκῶν λόγος γένοιτο τμητικὸς καὶ γοργός.
καʹ. Τμητικὸς λόγος μάλιστα ἐν τοῖς σχή-
μασι καὶ τοῖς ῥυθμοῖς θεωρεῖται· ποιεῖ τμητι-
κὸν καὶ ἄλλα λόγον καὶ γοργὸν, ἀλλὰ μάλιστα κατ' ἐξ-
αίρετον τὰ σχήματα καὶ οἱ ῥυθμοί. ἤγουν τὰ κῶλα, αἱ
συνθῆκαι καὶ αἱ ἀναπαύσεις· ἀντὶ γὰρ τούτων εἶπε τοῖς
ῥυθμοῖς διὰ τὸ τοὺς ῥυθμοὺς εἶναι τούτων ἀποτελέσμα-
τα· πολλαχῶς δὲ ὁ τμητικὸς λόγος λέγεται· τεσσάρων γὰρ
αὐτῷ ὅρων λαμβανομένων κατὰ γεωμετρικὴν ἀπόδει-
ξιν καὶ ἀναλογίαν, ἔστιν οὐκ ἔστι, δοκεῖ οὐ δοκεῖ· αἱ
γοῦν κατὰ βάθος καὶ διαγώνιοι συνίστανται, πλὴν τῶν
κατὰ μῆκος, καὶ ποιοῦσιν εἴδη τμητικοῦ λόγου ταῦτα
ἔστι καὶ δοκεῖ, ἔστι καὶ οὐ δοκεῖ· οὐκ ἔστι καὶ δοκεῖ·
οὐκ ἔστι καὶ οὐ δοκεῖ· τίνες δὲ οὗτοι, λελέξεται μὲν καὶ
ἐν ὑστέρῳ, ὅπου καὶ ὁ καθηγητὴς τὸν περὶ τούτων ἀπο-
πέμπεται λόγον· νυνὶ δέ, φησὶ, λεκτέον, τίνα τμητικὰ
σχήματα καὶ γοργά.
κβʹ. Ἃ τμητικὰ ὄντα κατὰ ἀνάγκην γίνε-
ται καὶ γοργὰ, τὸ ἀσύνδετόν φησι κομματικὸν, ἀ-
σύνδετον μὲν λέγων τὸ μὴ ἔχον συνδέσμους· οὗτοι γὰρ
Joannes Rhet., Commentarium in Hermogenis librum περὶ ἰδεῶν 6, P.

485, line 7
καὶ ἀναπαύσεις ἔστιν εὑρεῖν παρ' αὐτῷ, καὶ διαφόρων μέ-

τρων συνθήκας, τοῦτο δὲ συμβαίνει διὰ τὸ πλῆ-
θος τῶν τοῦ ἑξαμέτρου σχημάτων· ἔστι γὰρ λβʹ,
ὥς οἱ γραμματικοί φασιν.
λθʹ. Ὡς δ' ἐν ποιήσει πανηγυρικὸν πρᾶγμα· πανη-
γυρικὸν δὲ λέγει καὶ τὰ ποιήματα· οὐ διότι ἔχουσιν ἐγκώ-
μια καὶ ψόγους μόνον, ἀλλὰ διότι καὶ ἐνήδονα καὶ ἐπα-
γωγὰ καὶ γλυκέα καὶ τὴν ψυχὴν διαχέοντα πρὸς εὐφρο-
σύνην καὶ ἡδονήν· καὶ πρὸς τὰ ἐναντία διὰ τὰ τραγικά·
καθάπερ καὶ οἱ ἐπιτάφιοι.
μʹ. Καὶ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν κατὰ τοὺς γεωμέτρας
μέλλων ἐνδείξασθαι περὶ τὸν κατὰ ποίησιν πανηγυρικὸν
κάλλιστον εἶναι τὸν τοῦ Ὁμήρου, τὴν γεωμετρικὴν ἀνα-
λογίαν παραλαμβάνει καὶ σώζειν φησὶ κατὰ τὴν ἀντι-
στροφὴν τὴν αὐτοῦ ποίησιν· γεωμετρικὴν δὲ εἶπεν, ὅτι
889
ἔστι καὶ μουσικὴ καὶ ἀριθμητικὴ ἀναλογία, ἀναλογία δέ

ἐστιν ἁπλῶς ἡ τοῦ ὁμοίου παράθεσις ὡς ὅποι μὴν καὶ
τὰ πρόβατα ὁ βασιλεὺς πρὸς τὸν λαόν· μαθηματικὴ δὲ
ἀναλογία ἐστὶ λόγων πλειόνων πρὸς ἀλλήλους ὁμοιότης,
ἢ ταυτότης ἐν πλείοσιν ὅροις· ὅροι δὲ τοὐλάχιστον τρεῖς
ποιοῦσι τὴν ἀναλογίαν· ἔστωσαν γὰρ ἀριθμοὶ ιβʹ καὶ
Zosimus Alchem., Ζωσίμου τοῦ θείου περὶ ἀρετῆς καὶ ἑρμηνείας (e cod.
Paris. B.N. gr. 2327, fol. 168v) Vol.2, p. 120, line 12
καλοῦσιν οἱ κάτω ἐνσημαινόμενοι· διαγινώσκεται, ἀναφερόμενον ὡς

ἔλεγεν· χαλκὸς μόλυβδος ἐτήσιος λίθος. Ὁ γὰρ πυρίτης διὰ περιου-
σίαν χρώματος, ἤτοι τὸ περισσὸν ἐκκαιόμενον, ἤτοι πυρούμενον, τὸν
χαλκὸν ὑπαινίττεται· καὶ ὁμοίως τὸ ἀργυρίτης τὴν ἐξυδραργύ-
ρωσιν· ἐξυδραργυρούμενος γὰρ ὁ χαλκὸς ἀργυρίτης γίνεται, κατ'
ἐναντίαν τοῦ ἐτησίου, ἥτις ἐστὶν ὑδράργυρος, κατ' ἐτυμολογίαν τοῦ
ὅλου, ἥτις ποιεῖ τὴν μέλλουσαν ἀναφαίνεσθαι χρύσοπτα προσυπα-
κούειν, λέγων «σιδηρίτης» διὰ τὴν ἐκ μολύβδου σύγκρασιν. Συγ-
κρινόμεναι γὰρ αἱ οὐσίαι σιδηρίτην ποιοῦσιν.
Ὁμοίως τί τοῦ σιδήρου καρδίαν; ὅτε δὲ μάλιστα μάζα κλασθῇ
ὡς ἐκ τῆς ῥεύσεως ταύτης, ῥῆσιν ποιοῦντες πρὸς τὰς ἀναλογίας
[ῥήσεις], εὑρίσκομεν σαφῆ τὴν θεωρίαν, ὡς κατὰ τὸ κρυπτὸν τοῦτο
ὑπεμφαίνει. Καὶ ἐν ἄλλοις ὁ Δημόκριτος λέγει· «Οἰκονόμει δὲ
ἅλμῃ, ἢ ὀξάλμῃ, ἢ οὔρῳ ἅλμης, ἢ ἐπ' ἄμφω· τὸν σύλλογον ἐπάγω,
φάσκει, ἢ ὡς ἐπινοεῖς ἐν τῇ γραφῇ, ἢ ὡς ἐπινοεῖται ἡ γραφὴ δυνάμενα
καὶ διασκευαζόμενα ἐξ ἑτέρων ὑγρῶν, ἐπείπερ οὐδὲν τούτω δια-
μένει, ἄλλ' ἀπόχυται πλύνον τὴν σύνθεσιν κατ' αὐτοῦ.»
Ἕνεκεν ἐκείνων ὁ ἀρχαιότατος Ὀστάνης ὡς ἐν τοῖς ἑαυτοῦ
καταπαραδείγμασιν· Ἕτερος περί τινος Σωφὰρ, κατὰ τὴν Περσίδα
προαναφανέντος ἱστορεῖ· λέγει οὗτος ὁ θεῖος Σωφάρ· «Ἔστι
Apomasar Astrol., De revolutionibus nativitatum P. 20, line 2
τοῦτον χρόνους δ ἀπὸ τοῦ καιροῦ τῆς ἐκτέξεως. τέσσαρες

δὲ ὑπετέθησαν οἱ τρόφιμοι χρόνοι κατὰ δ στοιχεῖα ἐξ ὧν
συνέστηκε τὸ ἡμέτερον σῶμα, ἑνὶ ἑκάστῳ στοιχείῳ ἔτος
890
α· δηλοῖ δὲ ὅτι μόνα τὰ τέσσαρα ἔτη τῆς Σελήνης εἰσίν,

ὅτι ὁ παῖς τὴν τοιαύτην τελειώσας ἡλικίαν μεθίσταται
ἀπὸ τῶν εἰρημένων διαθέσεων ἐπὶ ἑτέραν διάθεσιν. ἕτεροι
δὲ εἶπον ὡς ἐπεὶ ἡ Σελήνη δηλοῖ τοὺς τροφίμους ἐνι-
αυτούς, εἰσὶ δὲ τὰ μέσα αὐτῆς ἔτη λθ ἥμισυ, λαμ-
βάνομεν τούτων τὸ δέκατον καὶ γίνονται δ ἔγγιστα·
ἔλαβον δὲ τὰ δ ὡς δέκατον εἶναι τῶν μ καὶ τὴν ἥττονα
ἀναλογίαν πρὸς ταῦτα τηροῦντα. καὶ εἰ ἐλάβομεν τὸ ιʹ
τῶν ἐλαχίστων αὐτῆς ἐτῶν, ἦσαν ἂν β ἥμισυ ἐνιαυτοί,
ἀλλ' οὐχ ὁρῶμεν ἐν τοσούτῳ καιρῷ μετατιθέμενον τὸν
παῖδα ἀπό τινος διαθέσεως εἰς ἑτέραν διάθεσιν. καὶ εἴ γε
ἔλαβον τὸ δέκατον τῶν μεγίστων αὐτῆς ἐτῶν, ια ἂν ἦσαν
ἔγγιστα, ἀλλὰ φανερῶς ὁρῶμεν μετατιθέμενον τὸν παῖδα
καὶ μεταβαλλόμενον πρὸ τοῦ τοιούτου καιροῦ.
Εἶτα παραλαμβάνει τὴν δευτέραν ἡλικίαν ὁ Ἑρμῆς
Apomasar Astrol., De revolutionibus nativitatum P. 238, line 33
θέντος κατὰ τὸν τοιοῦτον καιρὸν ἀπὸ τῆς σημασίας τῆς

οἰκείας φύσεως τῆς διαθέσεως ἧς εὑρεθῇ ἔχων, ἐπὶ
πράγμασί τισι ταχέ[ι]ως ἀλλοιούμενον ὥσπερ ὑπὸ εὐνοιῶν
τινων καὶ λογισμῶν καὶ φροντίδων καὶ ὁραμάτων. ὅτε δὲ
καταλάβῃ ὁ Ἥλιος πρὸς τὴν σημασίαν τῆς ἑβδομάδος ἢ
τῆς ἡμέρας ἢ τῆς ὥρας, ἐπενέγκῃ κυρίως τὴν προρρη-
θεῖσαν σημασίαν, εἴτε ἀγαθή ἐστιν εἴτε ἐναντία. ὅτε δὲ ἡ ση-
μασία τῆς ἑβδομάδος ἢ τῆς ἡμέρας ἢ τῆς ὥρας ἢ αὐτῆς τῆς
Σελήνης καταλάβῃ ἔν τισι καιροῖς πρός τινα τῶν ἀπλανῶν
ἀστέρων ἢ ἔχει τινὰ συνοικείωσιν καὶ ἀναλογίαν παρὰ τὰς
μορφώσεις τῶν λϛ ζῳδίων τῶν τε βορείων καὶ τῶν
νοτίων ὥστε ἵνα καταλάβῃ ὁ τῆς ἑβδομάδος δηλωτικὸς
Anonymi De Astrologia Dialogus Astrol., De astrologia dialogus (=

Hermippus) (fort. auctore Joanne Catrario) P. 24, line 13
ιϛʹ Ἐπανιτέον δὲ καὶ τὴν τοῦ ἡλίου ἐπεξεργαστέον

εἰς τὰ γεννητὰ δύναμιν, ἐπειδὴ καὶ τὸ πᾶν σχεδὸν
κῦρος οὗτος ἀνέζωσται. ὡς μὲν οὖν κάλλιστος ὁ κόσμος,
μαρτυρεῖ μὲν καὶ ἡ ὄψις τοῖς μὴ καθάπαξ ἐσκοτωμένοις,
πρὸς οὗ γε καὶ πᾶν ἀπειργασμένον παράδειγμα κάλλι-
στόν τι χρῆμα γεγένηται· δείκνυσι δὲ καὶ τὸ φαινόμενον
891
τοῦ οὐρανοῦ κάλλος καὶ ἡ τάξις τῶν περιόδων καὶ τὰ

τῶν ὡρῶν μέτρα. ἀλλὰ μὴν καὶ ἡ τῶν στοιχείων
ἁρμονία καὶ ἡ διὰ πάντων ἀναλογία, ἔτι δὲ καὶ ἡ τῶν
ἀφανῶν ἐν αὐτῷ δυνάμεων τάξις πῶς οὐ κάλλιστον
αὐτὸν ἀποφαίνει τῶν γεννητῶν; ὅταν γε μὴν εἰς τὴν τῶν
ψυχῶν ἐναρμόνιον χορείαν ἀπίδῃ τις καὶ τὴν χορηγίαν
τῆς θείας ζωῆς, ἣ πληροῖ μὲν αὐτόν, τὰ δὲ ἐν αὐτῷ
δι' αὐτοῦ, οὐ μόνον ἕξει τοῦ κάλλους σφόδρα θαυμάζειν,
ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὅλως γένοιτ' ἂν τοῦ κάλλους διακορής.
οὐδὲν δὲ οἷον τὸ τοῦ ἡλίου ἐν ἑαυτῷ περιείληφεν·
οὗτος γὰρ ἔχει μὲν ἐν ἑαυτῷ τὴν τῶν ὅλων οὐσίαν,
καὶ διὰ τοῦτό τινες καὶ τῇ τῶν τεσσάρων στοιχείων
φύσει τοῦτον κεκρᾶσθαι ᾤοντο· ἡγεμὼν δ' ἐστὶ τοῦ
Οικουμενική σύνοδος. Synodus Constantinopolitana et Hierosolymitana

anno 536 Tome 3, p. 190, line 20
ρασμένην γὰρ εἶναι καὶ τὴν δύναμιν τοῦ θεοῦ λεκτέον καὶ μὴ προφάσει
εὐφημίας τὴν περι-
γραφὴν αὐτῆς περιαιρετέον. ἐὰν γὰρ ἄπειρος ἡ θεία δύναμις, ἀνάγκη
αὐτὴν μηδὲ ἑαυτὴν
νοεῖν· τῆι γὰρ φύσει τὸ ἄπειρον ἀπερίληπτον. πεποίηκε τοίνυν τοσαῦτα
ὧν ἠδύνατο
περιδράξασθαι καὶ ἔχειν αὐτὰ ὑπὸ χεῖρας καὶ συγκροτεῖν ὑπὸ τὴν αὐτοῦ
πρόνοιαν, ὥσπερ
καὶ τοσαύτην ὕλην κατεσκεύασεν ὅσην ἠδύνατο κατακοσμῆσαι. ποίαν
ταύτης μείζονα
βλασφημίαν κατὰ τοῦ θεοῦ προενεγκεῖν Ὡριγένης ἠδύνατο ὁ καὶ ἐπὶ τῆς
ἁγίας τριάδος
βαθμοὺς ἐπινοήσας πολυθείαν καὶ ἐντεῦθεν εἰσάγειν βουλόμενος, καὶ
αὐτὴν δὲ τοῦ θεοῦ
τὴν δύναμιν περιγραπτὴν εἶναι τερατευόμενος; κἀκεῖνο δὲ τὸ πάσης
δυσσεβείας ἀνά-
μεστον τῆς αὐτοῦ ἐστι μυθολογίας τὸ λέγειν ὅτι πάντα τὰ γένη καὶ τὰ
εἴδη συναίδιά ἐστι
τῶι θεῶι, καὶ ὅτι τῶν λογικῶν τὰ ἁμαρτήσαντα καὶ διὰ τοῦτο ἐκπεσόντα
τῆς ἐν οἷς ἦσαν
καταστάσεως κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν οἰκείων ἁμαρτημάτων τιμωρίας
χάριν σώμασιν
892
ἐνεβλήθη καὶ καθαιρόμενα πάλιν ἀνάγονται ἐν ἧι πρότερον ἦσαν

καταστάσει παντελῶς
ἀποτιθέμενα τὰ σώματα καὶ πάλιν ἐκ δευτέρου καὶ τρίτου καὶ πλεονάκις
διαφόροις
ἐμβάλλονται σώμασι πρὸς τιμωρίας. ὑποτίθεται δὲ καὶ διαφόρους
κόσμους συστῆναί τε
καὶ συνίστασθαι τοῦτο μὲν παρελθόντας, τοῦτο δὲ μέλλοντας. καὶ τίς
οὕτως ἐστὶν
Σχόλια στον Αισχύλο. (scholia vetera) Play Th, hypothesis-epigram-

scholion 519a, line 1
τῇ μάχῃ τοῦ Τυφῶνος – ἔστι δὲ εἰκὸς τοὺς μὴ φιλοῦντας τοῦτον πράξειν

κακῶς κατὰ τὰ γεγραμμένα ταῖς ἀσπίσιν αὐτῶν ὀγκηρὰ σήματα – , πάν-
τως τῷ Ὑπερβίῳ πρὸς τὸν λόγον τοῦ ἐν τῇ ἀσπίδι αὐτοῦ σήματος, ὅτι
τῶν εὐτελῶν οὗτος, ἀναντιρρήτως σωτὴρ γένηται. ABaCNdP2PdSjV
WXaYa
ἢ τὸ εἰ ἀντὶ τοῦ ἐὰν λαμβανόμενον, ἤγουν εἰ ὁ Ζεὺς καὶ ἐνίκησε τὸν
Τυφῶνα, εἰκός ἐστι τοὺς ἀντιπάλους ἄνδρας εὐτυχῆσαι. P2
εἰ Ζεὺς] ἐὰν ὁ Ζεὺς ἐνίκησεν τὸν Τυφῶνα. ADHPdYaYb
καὶ ὁ Τυφὼν τοῦ Τυφῶνος καὶ ὁ Τυφὼς τοῦ Τυφῶ. Ξa
καρτερώτερος] ἰσχυρότερος.
λόγον] ἀναλογίαν. AAbBCDHNaPPdSjTYaYb
λόγον] ὁμοιότητα. I1
τοῦ σήματος] τοῦ σημείου. AbCDNaPVYaYb
τοῦ σήματος] τοῦ ἐν τῇ ἀσπίδι σημείου. T
ἐπ' ἀσπίδος] ἐζωγραφημένος. DHNaPPdRbYaYb
τυχὼν] εὑρεθείς. AbBCDFdHPPdSjVYYaYb
τυχὼν] συμβάς, εὑρεθείς. θT
στίχοι λεʹ.
Σχόλια στον Αισχύλο. (scholia vetera) Play Th, hypothesis-epigram-

scholion 853i, line 1
τῶν χειρῶν. ABDHP1PdSjVWXaXcYYaYb

τὸ ἑξῆς· γόου πίτυλον. I1
γόον] θρῆνον. ABCSjVYb
φίλαι] + αἱ τοῦ χοροῦ πρὸς ἀλλήλας λέγουσιν. T
φίλαι] ἐκτείνουσαι τὸν γόον. Ξa
κατ' οὖρον] κατ' εὐθεῖαν. ABDHI3KNaPTXXcYbΞa
893
κατ' οὖρον] κατ' εὐθεῖαν γὰρ καὶ ἀκολούθως ἐστὶ τὸ θρηνεῖν τινας
νεκρωθέντας. PPd
κατ' οὖρον] κατ' εὐθεῖαν κινεῖτε. CSj
κατ' οὖρον] ἀκωλύτως. OY
κατ' εὐθεῖαν, καθ' ὁρμήν, κατ' ἀναλογίαν, ἤγουν πρὸς τοὺς στε-
ναγμούς, ποιῶμεν καὶ τὰς ἐν τῇ κεφαλῇ καὶ στέρνοις πληγάς. ἔχει δὲ
λόγον καὶ τὸ γόον μικρογραφεῖσθαι· δέον δὲ εἰπεῖν καὶ πίτυλον, ἀσυν-
δέτως εἶπεν. θT
οὖρον] τοῦτο δηλοῖ τὸ οὖρον, τὸν κατὰ τάξιν θρῆνον. Ξa
αἴρετε] ὑψοῦτε.
Σχόλια στον Αισχύλο. (scholia recentiora Demetrii Triclinii)

Play Ag, hypothesis-scholion 437c, line 2
+ εἰώθασιν οἱ περιλειφθέντες ἐν τοῖς στρατεύμασι κομίζειν

εἰς τοὺς οἴκους τῶν ἀπολωλότων ὅσαπερ ἔτι ζῶντες ἐκτήσαντο λάφυρα,
πρὸς δὲ καὶ τὴν κόνιν τῶν σωμάτων αὐτῶν ἐν ἀγγείοις. τοῦτο οὖν
ἐνταῦθά φησιν ἀλληγορικῶς. ἐπεὶ δὲ ὁ χρυσὸς ἐκ ψηγμάτων ἐκπυρω-
θέντων συνάγεται καὶ βάρος ἔχει καὶ ζυγοστατεῖται, ὅρα πῶς καὶ
οὗτος τὴν τροπὴν διόλου τηρήσας ἐξήνεγκε τὸ νόημα.
Χρυσαμοιβός· ὁ καὶ ἀργυραμοιβὸς παρὰ τοῖς ῥήτορσι· τῆς
αὐτῆς δ' ἀναλογίας ἐστὶ καὶ ὁ ἀλφιταμοιβός. εἴληπται δὲ τὸ νόημα τῶι
Αἰσχύλωι ἐκ τῆς κατὰ τὸν Δία Ὁμηρικῆς ζυγοστατήσεως. τὸ βαρὺ
δὲ εἴρηται διὰ τὸ βαρύνειν τοὺς φίλους, ἄλλως μέντοι κατὰ τὴν ἀλλη-
γορικὴν τροπὴν βαρὺ διὰ τὸ χρυσοῦν εἶναι.
ση(μείωσαι) ἀλληγορίαν τροπικήν.
ὁ χρυσαμοιβὸς] ὁ χρυσὸν διδοὺς ἀντὶ σωμάτων. λάφυρα γὰρ εἰς
τοὺς οἴκους τῶν ἀποθανόντων κομίζουσιν.
ταλαντοῦχος] ὁ ζυγοστάτης.
πυρωθὲν] καυστικὸς γὰρ ὁ πόλεμος.
φίλοισι] ἤγουν τοῖς οἰκείοις τῶν ἀπολωλότων κατὰ τὸν πόλεμον.
βαρὺ] διὰ τὸν θάνατον τοῦ οἰκείου αὐτῶν.
Σχόλια στον Αισχύλο. (scholia recentiora) Play Pr, hypothesis-verse of

play 21, line 6
δυσλύτοις] ἀλύτοις, ἀφύκτοις. C.

χαλκεύμασι] σιδηροῖς δεσμοῖς. R.
προσπασσαλεύσω] προσηλώσω. πάγῳ] ὄρει. B.
τῷδ' ἀπανθρώπῳ πάγῳ] τῷ ἀπὸ καὶ μακρὰν τῶν ἀνθρώπων, ἢ τῷ
894
ἔχοντι ἀνθρώπους ἀπανθρώπους· σκληρῷ, ἀγροίκῳ βούνῳ. C.

ἵν'] ὅπου. φωνὴν] ἀκούσῃ δηλονότι. του] τινός. βροτῶν]
ἀπό. B.
ἵν'] τὸ ὡς ἀντὶ τοῦ ἵνα καὶ ἀντὶ τοῦ καθά. τὸ ᾗ καὶ ἀντὶ τοῦ καθὰ
καὶ ἀντὶ τοῦ ἵνα. εὑρίσκεται γοῦν τὸ ἵνα ὁμοίως τῷ ᾗ ἀντὶ τοῦ ὅπου
καὶ λαμβάνεται καὶ ἀντ' αὐτοῦ. P.
οὔτε φωνὴν] κατὰ ἀναλογίαν λείπει τὸ ἀκούσεις. C.
ὄψει] θεάσει. σταθευτὸς] ἱστάμενος καὶ φλογιζόμενος. στα-
θεύειν φασὶν Ἀττικοὶ τὸ κατὰ μικρὸν καίεσθαι, ἀπὸ τοῦ ἵστημι
στήσω καὶ τοῦ αἴθω τὸ καίω γινόμενον. B.
σταθευτός] ὀπτώμενος. Ἄλλως. ἀπὸ τοῦ ἵστημι στήσω, καὶ
τοῦ εὔω τὸ φλογίζω, ὁ ἐν τῷ ἵστασθαι φλογιζόμενος. Ἀττικὴ ἡ
λέξις. ἢ τὰ κατ' ὀλίγον ἐψυγμένα καθὰ παρὰ τοῖς κοινοῖς ἕψεται. P.
φοίβῃ] ἀντὶ τοῦ καυστικῇ, λαμπρᾷ. C.
χροιᾶς ἀμείψεις ἄνθος] εἴδους ἀλλάξεις τὴν λαμπρότητα.
ἀσμένῳ] χαίροντι. B.
ἀσμένῳ] μετὰ περιχαρείας διάγοντι, διὰ τὸ μὴ καίεσθαι τὴν νύκτα
Scholia In Aratum, Scholia in Aratum (scholia vetera)

Scholion 499, line 6
MKAS τὸ δὲ ἔνδια ἡμερινά, ὑψηλὰ ὑπὲρ γῆν, παρὰ τὸν

ἔνδιον καιρὸν τὸν μεσημβρινόν, εἴγε καὶ ἡ μεσημβρία
μεσαιτάτη ἐστὶ πάσης τῆς σφαίρας.
U πέντε μὲν ἐνδιαστρέφεται τουτές-
τιν ἐν τῷ οὐρανῷ.
MmgKA – θέρεος δέ οἱ: ἐν τῷ θερινῷ κύκλῳ αἱ
τροπαί εἰσι τοῦ ἡλίου.
MΔKUAS θέρεος δέ οἱ ἐν τροπαί: κατὰ λόγον.
αἱ γὰρ θεριναὶ τροπαὶ ἐν τούτῳ τῷ ζῳδίῳ γίνονται τοῦ
ἡλίου ὀγδόην μοῖραν Καρκίνου ἐπέχοντος. μετὰ γὰρ
τὴν ὀγδόην ἄρχεται ταπεινότερος πρὸς ἀναλογίαν ὁ
ἥλιος γίνεσθαι, καὶ διὰ τοῦτο οὐκέτι ἐπιδίδωσιν ἡ
ἡμέρα, ἀλλ' ὑφαιρεῖ. μαρτυρεῖ δὲ τῷ λόγῳ τούτῳ ἡ
διὰ τῶν ὡρολογίων ἐνέργεια [σκιὰ τοῦ γνώμονος]·
μετὰ γὰρ τὸ παραλλάξαι τὸν ἥλιον τὴν ὀγδόην μοῖραν
Καρκίνου, οὐκέτι ἐπεκτείνεται, ἀλλ' ἀνασπᾶται.
MKA τὸ δὲ ἐν τροπαί: τουτέστι τῷ ζῳδίῳ τούτῳ
τὸ τέλειον τοῦ ἑαυτοῦ ὕψους λιμπάνει καὶ τὴν ἐπὶ τὸ
νοτιώτερον τροπὴν ποιεῖται.
M τῷ δὲ ὅσον τε μάλιστα (497) προσεκτέον
ὡς ὀρθῶς ἔχει. δηλοῖ γὰρ μὴ διηκριβῶσθαι,
895
Scholia In Aratum, Scholia in Aratum (scholia vetera) Scholion 545,

line 6
λεῖ ζῴδια, ἑκάστη δὲ τοῦ ὀφθαλμοῦ αὐγὴ ἴση ἶσα κατα-

ληφθεῖσα δύο ἄστρα περιτέμνει.
MAS – Ζωίδιον δέ ἑ κύκλον: λοιπὸν
τῶν ιβʹ ζωδίων ὀνομασίαν ποιεῖται, καὶ ἄρχεται πάλιν
ἀπὸ τοῦ ἐπισημοτέρου ἐν τοῖς βορείοις τοῦ Καρκίνου.
MΔUAS – τῷ ἔνι Καρκίνος ἐστί: διὰ τί
ἀπὸ Καρκίνου ἤρξατο, τῶν Αἰγυπτίων ἀπὸ Κριοῦ
λαμβανόντων τὴν ἀρχήν; ὅτι ἀεὶ ὁ Ἄρατος ἀπὸ τῶν
βορείων ἄρχεται, βορειότατος δέ ἐστιν ὁ Καρκίνος.
οἱ δὲ Αἰγύπτιοι εἰκότως ἀπὸ τοῦ Κριοῦ ποιοῦνται τὴν
ἀρχήν, πάντα τὰ ζῴδια λαμβάνοντες κατὰ ἀναλογίαν
τῶν μελῶν τοῦ σώματος. καὶ τὸν μὲν Κριὸν κεφαλὴν
εἶναί φασιν, ἐν ᾗ τὸ ἡγεμονικόν, Ταῦρον δὲ τὸν αὐχένα,
ἄχρι τῶν ποδῶν, οἵ εἰσιν Ἰχθύες. καὶ ὅτι ἐν τῷ Κριῷ
ὁ ἥλιος ἰσημερίαν ποιεῖται.
MΔUA τὰ ὀνόματα τῶν δωδεκατημορίων καὶ ζῳδίων ἐν
τούτοις. τὰ δὲ πολλὰ αὐτῶν καθ' ὁμοιότητα, ἔστι δὲ
ἃ καὶ κατὰ πάθος, ὡς Ὑδροχόος, πολλῶν τὸ τηνικαῦτα
ὑετῶν καταφερομένων [ἡλίου διαβαίνοντος αὐτόν]. δια-
φέρει δὲ ζῴδιον δωδεκατημορίου τῷ μὴ συναπαρ-
τίζειν τὸ ζῴδιον τῷ δωδεκάτῳ μέρει τοῦ ζῳδιακοῦ, ἀλλ'
Σχόλια στον Αριστοφάνη. , Scholia in nubes (scholia vetera)

Argumentum-dramatis personae-scholion sch nub, verse 1206b beta, line
4
διαίρεσιν προαιρετέον, τὴν εἰς ἰαμβικὸν τρίμετρον ὑπερκατάληκτον καὶ

δόχμιον. ENp τὸ ζʹ ἰαμβικὸν δίμετρον ἀκατάληκτον. τὸ ηʹ ἰθυφαλλικόν.
ERsNp
μάκαρ ὦ Στρεψίαδες
EMRs: Στρεψιάδη μὲν ἡ κλητική,
ἀλλ' ἵνα παίξῃ εἰς τὸ ὄνομα, διέ-
στρεψε τὴν κλητικήν. ENMRsNp
ὡς ἄγροικος περὶ τὴν κλητικὴν
ἐσφάλη· ἔδει γὰρ εἰπεῖν· ὦ Στρε-
ψιάδη. ἔπαιξεν οὖν παρὰ τὴν ἀνα-
896
λογίαν. RV
ὡς ἄγροικος ἔπταισεν.
Σχόλια στον Αριστοφάνη. , Scholia in nubes (scholia anonyma

recentiora)
Play sch recent nub, verse 203c, line 11
φασίν, ὅτι ἐπὶ Θησέως,

ἡνίκα συνῴκισαν Ἀθηναῖοι τὴν πό-
λιν σποράδες πρότερον τὴν Ἀττικὴν
οἰκοῦντες, διεμερίσαντο καὶ ἣν εἶχεν
ἕκαστος γῆν ἀπὸ κλήρου καὶ οὐχ ἁ-
πλῶς, ὅσην τις ἠδυνήθη κατασχεῖν,
ἵνα μὴ οἱ δυνατώτεροι τὴν πλείονα
καὶ καλλίονα λαβόντες τὴν χείρω
⌈τοῖς ἄλλοις καταλίπωσι. [καταλεί-
πωσι τοῖς ἄλλοις.] διεμέτρησαν οὖν
αὐτὴν μερίσαντες πρὸς ἀναλογίαν
ἑκάστου· καὶ οὕτως ἐν ἑκάστῃ μοίρᾳ
κλήρους θέμενοι διεμέρισαν, καὶ ὠνό-
μασαν ταύτην κληρουχικήν l(LbVa)
(mrg.).

recentiora)
Play sch recent nub, verse 619b, line 1
616b auct. m2
, quae add. συν (cf. sch.vet. 616 in.) et αὐτάς).
ἀπειλεῖν] ὀργίζεσθαι Parl, ἐκφοβεῖν Cr.
ἑκάστοτε] πάντοτε ChisRegParCant.2Chalc, διηνεκῶς Cr, διὰ
παντός lh.
ψευσθῶσι] ἀστοχήσωσι Cant.2.
δείπνου] θυσίας ChisRegHo (cf. sch.vet. 618b et Tz 617, 1. 12),
τροφῆς ParVab, κατὰ καιρὸν τοῦ Cr.
οἴκαδε] ἄθυτοι Reg.
μὴ τυχόντες] μὴ λαχόντες Cant.2, οὐκ ἐπιτυχόντες, ἐὰν ἀποτύ-
χωσι Lb, μὴ ἀπολαύσαντες Va.
κατὰ λόγον] κατὰ ⌈τὴν Chalc ἀναλογίαν LbChalc.
ἐν αἷς ἡμέραις τελοῦσι τὰ δεῖπνα b(mrg. iuxta ἡμερῶν).
θύειν] θυσιάζειν CrlChalcb.
897
στρεβλοῦτε] κατακρίνετε Cr, τιμωρεῖσθε Cant.2, -εῖτε lb, ἐν

στρεβλότητι διάγετε Chalc.
δικάζετε] κρίνετε ChisCrCant.2lChalcb, δίκας ἄγετε Lb.
πολλάκις] ἐν πολλαῖς φοραῖς Cr.
ἀγόντων] ἐχόντων ParPal, φερόντων CrLbChalch, τηρούντων Va,
τελούντων Chalcb.

recentiora)
Play sch recent nub, verse 674a, line 2
ἐνταῦθα δὲ τὸν Κλεώνυμον αὖ δια-

σύρει
ὡς πάνυ φειδωλόν ⌈ὄντα b καὶ ⌈οἱονεὶ l μηδὲ καρδόπην ἔχοντα(·)
προλαβὼν δὲ ἐκωμῴδησεν αὐτὸν καὶ
ὡς θηλυδρίαν, ἡνίκα ἔφη “Κλεώ-
νυμον τὸν ῥίψασπιν”.
διὰ τὴν ἄκραν φειδωλίαν.
εἰ μὲν στίξεις πρὸς τὸ ..., τὸ ἑξῆς ... (2) ἀνάγνωθι· εἰ δὲ μὴ
στίξεις, τὸ ὅλον ὡς ἓν λέγε, μὴ μέντοι κατ' ἐρώτησιν.
ταὐτὸν δύναταί] τὴν αὐτὴν κατάληξιν ἔχει Par, ἐν τῇ κλίσει Lb,
τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν ἔχει Ho, ὑπάρχει (Cang).
κάρδοπος Κλεονύμῳ] διὰ τὸ ὁμοιοκατάληκτον δηλονότι Chis (cf.
sch.vet. 674b).
οὐδ' ἦν] ἴστω Vd(m1).
θυείᾳ] ἄγγειον ... λειοῦμεν F(m2) (= Su. II 733, 6 sq. = Sch.
Ar. Pax 228), ἴγδῃ Chis (cf. Tz1 676a), ἰγδίῳ RegParCrCant.2lChalchA.
ἀνεμάττετο] ἐζύμου ChisParlChalch ἐφύρα b τὰ ἄλευρα Chish τὰ
ἄλφιτα ParLb.
ὅπως] πάλιν Cant.2.
πάλιν σκώπτει ὁ ποιητὴς ἐνταῦθα· καὶ γὰρ “ὁ Σώστρατος” ἐστὶν ἡ
εὐθεῖα. διότι δὲ ἦν ἀσελγής, θηλύκως ὑποφέρει τὸ ὄνομα.
Σχόλια στον Αριστοφάνη. , Scholia in pacem (scholia vetera et

recentiora Triclinii) Argumentum-dramatis personae-scholion sch pac,
verse 956b, line 1
898
τάληκτον· τὸ βʹ ἐξ ἰαμβικῆς βάσεως καὶ τροχαϊκῆς κατάκλειδος· τὸ γʹ δʹ

εʹ τρία
ἰαμβικὰ δίμετρα ἀκατάληκτα· τὸ ϛʹ ἰωνικὸν ἡμιόλιον. V
vet λοιπὸν σπεύσατε καὶ ἐπείχθητε, πρὶν ἴδῃ Χαῖρις ὑμᾶς. V
vet ὡς ἢν Χαῖρις ὑμᾶς: τῶν
περὶ τὰς θυσίας αὐλητῶν ἦν ὁ Χαῖρις.
R
ὁ Χαῖρις αὐλητὴς ἐπὶ ταῖς θυσίαις.
V
ἦν δὲ καὶ ἕτερος κιθαρῳδός. RV
vet δύο διπλαῖ καὶ ἐν ἐκθέσει στίχοι ἰαμβικοὶ τρίμετροι ἀκατάληκτοι ιζʹ.
V
vet οὕτω “τὴν χερνίβα”. μᾶλλον προπαροξυντέον κατὰ τὴν ἀναλογίαν. οἱ
δὲ
Ἀττικοὶ παροξύνουσι καὶ ἐν τραγῳδίᾳ καὶ ἐν κωμῳδίᾳ. V
vet τοῦτο πρῶτον ἐποίουν καθαίροντες τὸν βωμόν. RV
vet οὕτω διὰ τοῦ λ ὁ τὴν κωμικὴν γράψας λέξιν ἀναγινώσκει. V
vet γράφεται καὶ δαλίον. R
vet φέρε δὴ τὸ δαδίον R: τὸ ὕδωρ ἐδόκουν καθαίρειν ἀποβάπτοντες τοῦ
πυρός· καθαρτικὸν γὰρ πάντων τὸ πῦρ, ὡς Εὐριπίδης Ἡρακλεῖ
μέλλων δὲ δαλὸν χειρὶ δεξιᾷ φέρειν,
ἐπὶ χερνίβα ὡς βάψειεν Ἀλκμήνης τόκος. RV
διὸ καὶ οὐ γραπτέον, ὥς τινες, “δᾳδίον”· ἱκανὸν γὰρ τὸ Εὐριπίδου εἰς
πίστιν. V
vet σείου σὺ ταχέως R: πρὸς τὸ ἱερεῖον λέγει. ἐσπούδαζον γὰρ
ἐπισπένδον
Σχόλια στον Αριστοφάνη. , Scholia in plutum (scholia vetera et fort.

recentiora sub auctore Moschopulo) Argumentum-scholion sch plut,
verse 103, line 7
μὲν, ἀλλὰ νῦν γε αὐτοὺς οὐχ ὁρῶ. V.

ἴστον: ἀντὶ τοῦ ἐγνώκατε. τὸ δὲ ἴστον δυϊκόν.
ἀντὶ τοῦ ἐάσατε· ἐγνώκατε γάρ. V.
ἀντεχόμεθά σου, ἐπειδὴ Πλοῦτος εἶ.
καὶ σύ γ', ἀντιβολῶ: Πεποίηται παρὰ τὸ ἄντο-
μαι καὶ βάλλω τὸ ἀντιβολῶ. [ἔχει δὲ τὴν ὁρμὴν πρὸς
τὸ «ἀλλὰ πολλῷ μᾶλλον ἑξόμεθά σου.» τὸ δὲ οὐκ ἠγό-
ρευον ὥσπερ διὰ μέσου.] τὸ δὲ πιθοῦ περισπᾶται· ἔστι
γὰρ δεύτερος ἀόριστος, (ὡς καὶ ἡ γραφὴ δηλοῖ καὶ τὸ
μέτρον βούλεται). τούτους δὲ οἱ Ἀττικοὶ περισπῶσι καὶ
ἡ χρῆσις ἠκολούθησε τῇ διαλέκτῳ. ἡ γὰρ ἀναλογία
899
βαρύνει, ὥς φησιν Ἀπολλώνιος.

μὰ τὸν Δία: Τὸ μὰ τὸν Δία ἢ πρὸς τὸ ὄπισθεν
σύναπτε, καὶ μόνον λέγε, ἵν' ᾖ βεβαιωτικὸν τοῦ οὐχ
εὑρήσεις, ἢ πρὸς τὸ ἐπαγόμενον σύναπτε. Junt., P.
ἀτεχνῶς: Ἀντὶ τοῦ ἁπλῶς, καθάπαξ, (ὅ ἐστιν
ἑνὶ λόγῳ, ἀληθῶς. τέχνη γὰρ ὁ δόλος παρὰ τοῖς Ἀττι-
κοῖς· τὸ δὲ ἄνευ δόλου ἀληθές.) ὁ γὰρ τόνος διαστέλλει
τὸ σημαινόμενον, τήν τε τῆς τέχνης στέρησιν καὶ τὸ
διάφορον τῆς χρήσεως. ἀτεχνῶς οἱονεὶ ἀτενῶς μετὰ
Σχόλια στον Αριστοφάνη. , Scholia in plutum (scholia vetera et fort.

recentiora sub auctore Moschopulo) Argumentum-scholion sch plut,
verse 453, line 6
[δέον εἰπεῖν ὅτι οὐ τιτρώσκει, ὡς ἐπὶ τῶν ὄντων ἐν πο-

λέμῳ εἶπεν οὐκ ἐνέχυρον τίθησιν.] ⟦εἰκότως δὲ τίθησι
καὶ οὐ τέθεικε, δεικνὺς τὸ ἀεὶ οὕτω ταῦτα γίνεσθαι ἐν
τοῖς πένησιν· ἀεὶ γὰρ ἀποροῦντες ἐνέχυρα τιθέασιν.⟧ –
ἐνέχυρον: Σημάδιον. Dv.
τροπαῖον: Οἱ παλαιοὶ Ἀττικοὶ προπερισπῶσιν,
οἱ δὲ νεώτεροι προπαροξύνουσιν, ⟦ὡς παρὰ τουτῳῒ τῷ
ποιητῇ ἐν Θεσμοφοριαζούσαις [696]
γυναῖκες οὐκ ἀρήξετ'; οὐ πολλὴν βοὴν
στήσεσθε καὶ τροπαῖον;
καὶ οἶμαι κατ' ἀναλογίαν τοῦτο μᾶλλον παρὰ σφίσιν ἢ
τοῦτο προφέρεσθαι, ὡς ἀπὸ τοῦ τρίτη τὸ τριταῖον, καὶ
ἀπὸ τοῦ οὐρὰ τὸ οὐραῖον. ἔστι δὲ τρόπαιον, ὃ ἐν ταῖς
νίκαις οἱ παλαιοὶ ἐποίουν, τοῖχον ἢ λίθον μέγαν ἱστάν-
τες, καὶ γράφοντες ἐν τούτῳ, ἃ κατὰ τῶν ἀντιπάλων
ἔργα δεδράκασιν· ἐκαλεῖτο δὲ τρόπαιον διὰ τὸ ἐπὶ τῇ
τροπῇ τῶν ἐχθρῶν γεγενῆσθαι.⟧ – τρόπαιον: Νίκην.
Dv. ἀναστήσαιτο:
Σχόλια στον Αριστοτέλη. Ηθικά Νικομάχεια. (scholia vetera et

recentiora) (e cod. Paris. gr. 1854) Bekker p. 1130A,30, line 3
δίκαιόν ἐστι· ἡ δὲ δεῖξις διὰ τοῦτό που τοῦ λέγοντος ἐὰν δύο
ἐναντιώσεων οὐσῶν· τῷ ἑτέρῳ τῆς ἑτέρας ἐναντιώσεως ἕπηται τὸ
ἕτερον τῶν τῆς ἑτέρας ἐναντιώσεως, τῷ τῆς ἑτέρας καταλειπομένῳ·
οἷον, ἔστω μία ἐναντίωσις ἀδικίας καὶ δικαιοσύνης, καὶ ἕτερα, ἀνι-
σότης καὶ ἰσότης· εἰ οὖν ἕποιτο ἡ ἀνισότης τῇ ἀδικίᾳ, ἀναγκαίως
900
ἀκολουθήσει καὶ ἰσότης τῇ δικαιοσύνῃ.

Τὸ γὰρ ἶσον ἴσῳ ἐστὶν ἶσον·
Γράφεται καὶ τισίν.
Μοναδικὸν ἀριθμὸν λέγει, τὸν
ἐκ μονάδων συγκείμενον, καὶ ἀναριθμοῦντα· οὐ μόνον γάρ φησιν
ἐστὶ τούτου τοῦ ἀριθμοῦντος ἀριθμοῦ ἀναλογία, ἀλλὰ καὶ τοῦ
ἀριθμητοῦ, ἤγουν τῶν ἀριθμουμένων ζώων τυχὸν, ἢ καὶ ἄλλων
πραγμάτων.
Ἀντὶ τοῦ φανερῶς.
Καὶ ἐνταῦθα τὸ αὐτὸ φησὶν
ὅτι δεῖ πρῶτον ἰσάζειν τά τε πρόσωπα καὶ τὰ πράγματα, καὶ τότε
ἀντιδιδόναι· εἰ γὰρ οὕτως, ἔσται τὸ ἀντιπεπονθός.
Εἰς σχῆμα] Μεθὸ φησὶν ἀλλάξονται· καὶ ὁ μὲν σκυτοτόμος
τὸ ἔργον ἀπολάβῃ τοῦ οἰκοδόμου· ὁ δὲ οἰκοδόμος τοῦ σκυτοτόμου.
οὐ δεῖ ἄγειν ἐπ' αὐτοὺς τὴν ἀναλογίαν· καὶ λέγειν, ὡς ὁ οἰκοδόμος
πρὸς τὸν σκυτοτόμον, οὕτως τὸ ἔργον τοῦ οἰκοδόμου, πρὸς τὸ τοῦ

ἐκ μονάδων συγκείμενον, καὶ ἀναριθμοῦντα· οὐ μόνον γάρ φησιν

ἐστὶ τούτου τοῦ ἀριθμοῦντος ἀριθμοῦ ἀναλογία, ἀλλὰ καὶ τοῦ
πραγμάτων.
σκυτοτόμου· εἰ γὰρ ἄξεις εἰς σχῆμα ἀναλογίας, ἑκάτερον ἄκρον
τὴν ὑπερβολὴν ἕξει καὶ τὴν ἔλλειψιν· ὁ γὰρ οἰκοδόμος ἧ οἰκοδό-
μος, ἔχει τὴν ὑπεροχήν· ἧ δὲ τὸ ἔργον ἔχει τοῦ σκυτοτόμου, ἔχει
τὴν ἔλλειψιν· καὶ ὁ σκυτοτόμος ὁμοίως.

901

πραγμάτων.
σκυτοτόμου· εἰ γὰρ ἄξεις εἰς σχῆμα ἀναλογίας, ἑκάτερον ἄκρον
τὴν ὑπερβολὴν ἕξει καὶ τὴν ἔλλειψιν· ὁ γὰρ οἰκοδόμος ἧ οἰκοδό-
μος, ἔχει τὴν ὑπεροχήν· ἧ δὲ τὸ ἔργον ἔχει τοῦ σκυτοτόμου, ἔχει
τὴν ἔλλειψιν· καὶ ὁ σκυτοτόμος ὁμοίως.

οὐκ ἔστι μεσότης δύο κακῶν κατ' ἐκείνας· τὸ γὰρ ἀδικεῖσθαι,

κάκιον οὐ πέφυκε.
Ὅτι ἡ ἀδικία τὰ δύο ἄκρα
ἐστὶν, ὑπερβολή τε καὶ ἔλλειψις· ὑπερβολὴ μὲν οὖσα, ἐπὶ τῶν
ἁπλῶς ἀγαθῶν· ἔλλειψις δὲ, ἐπὶ τῶν ἁπλῶς κακῶν.
Πολλάκις γάρ τις κλέπτει
μὲν, οὐκ ἀδίκει δέ· ὡς ὁ τὴν τοῦ μαινομένου κεκλοφλὼς μάχαιραν·
ὁμοίως δὲ καὶ μοιχεύει μὲν, μοιχὸς δὲ οὐκ ἔστιν· ὡς ὁ τὴν τοῦ
τυράννου μοιχεύων, ἵνα ἀνέλῃ τὸν τύραννον.
Ὅτι τὸ πολιτικὸν δίκαιον,
ἢ κατὰ τὴν γεωμετρικὴν ἀναλογίαν ἐστὶ, καὶ γίνεται τὸ νεμητικόν·
ἢ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν, καὶ γίνεται τὸ διορθωτικόν.
Τὸ κατὰ ἀναλογίαν, ὡς ἐπὶ τῆς ὀλιγαρχίας· τὸ κατὰ ἀριθμὸν,
ὡς ἐπὶ τῆς δημοκρατίας.
Οὐ πᾶσιν ἀδικία] Ὅταν γάρ τις χρήματα ἀφέληται τῶν ἐκ
τῆς πόλεως, ταῦτα ἀφελομένων, ὡς τοῖς πολεμίοις παράσχωνται,
λῃστεύει μέν· λῃστὴς δὲ οὐκ ἔστιν.
Scholia In Euclidem, Scholia in Euclidis elementa (scholia vetera et

902
recentiora)
Book 1, scholion 1, line 789
τῶν ἐνύλων σωμάτων. τοσαῦτα μὲν περὶ τριγώνων εἴχομεν

θεωρεῖν, ἐκ δὲ τούτων λάβοις ἂν τῶν διαιρέσεων, καὶ ὅτι
τὰ εἴδη πάντα τῶν τριγώνων ἑπτά ἐστι καὶ οὔτε πλείω
οὔτε ἐλάττω. τὸ μὲν ἰσόπλευρον ἕν ἐστι μόνον ὀξυγώνιον
ὑπάρχον, τῶν δὲ λοιπῶν ἑκάτερον τριπλοῦν· καὶ γὰρ ἰσο-
σκελὲς ἢ ὀρθογώνιόν ἐστιν ἢ ἀμβλυγώνιον ἢ ὀξυγώνιον,
καὶ τὸ σκαληνὸν ὡσαύτως τὴν τρισσὴν ἔχει ταύτην διαφο-
ράν. εἰ οὖν ταῦτα μὲν τριχῶς, τὰ δὲ ἰσόπλευρα μοναχῶς,
ἑπτὰ τὰ πάντα τῶν τριγώνων εἴδη λεγέσθω. λάβοις δ'
ἂν καὶ κατὰ τὴν τῶν πλευρῶν διαίρεσιν τὴν τῶν τριγώνων
πρὸς τὰ ὄντα ἀναλογίαν· τὸ μὲν γὰρ ἰσόπλευρον κατὰ πάντα
ἰσότητι καὶ ἁπλότητι κρατούμενον συγγενές ἐστι ταῖς
θείαις ψυχαῖς (μέτρον γάρ ἐστι καὶ τῶν ἀνίσων ἡ ἰσότης,
ὥσπερ καὶ τὸ θεῖον πάντων τῶν δευτέρων), τὸ δὲ ἰσοσκελὲς
τοῖς κρείττοσι γένεσι τοῖς κατευθύνουσι τὴν ἔνυλον φύσιν,
ὧν τὸ μὲν πλέον κεκράτηται τῷ μέτρῳ, τὰ δὲ τελευταῖα
τῆς ἀνισότητος ἐφάπτεται καὶ τῆς ἀμετρίας τῆς ὑλικῆς
(καὶ γὰρ τῶν ἰσοσκελῶν αἱ μὲν δύο ἴσαι, ἡ δὲ βάσις ἄνισος),
τὸ δὲ σκαληνὸν ταῖς μερισταῖς ζωαῖς, αἳ πανταχόθεν χω-
λεύουσιν καὶ σκάζουσιν, εἰς τὴν γένεσιν φερόμεναι καὶ
ἀναπιμπλάμεναι τῆς ὕλης.

recentiora)
γραφῆς ἡ ποικίλη θεωρία αὐτῆς ἐστιν, διὸ καὶ πτῶσις

καλεῖται μετάθεσις οὖσα τῆς κατασκευῆς. τὸ δὲ πόρισμα
λέγεται μὲν καὶ ἐπὶ προβλημάτων, οἷον τὰ ἐν Εὐκλείδῃ
γεγραμμένα πορίσματα, λέγεται δὲ καὶ ἰδίως, ὅταν ἐκ τῶν
ἀποδεδειγμένων ἄλλο τι συναναφανῇ θεώρημα μὴ προ-
θεμένων ἡμῶν. ἡ δὲ ἔνστασις κωλύει τὴν ὅλην ἀταρπὸν
τοῦ λόγου ἢ πρὸς τὴν κατασκευὴν ἢ πρὸς τὴν ἀπόδειξιν
ἀπαντῶσα. ἡ δὲ ἀπαγωγὴ μετάβασίς ἐστιν ἀπ' ἄλλου προ-
βλήματος ἢ θεωρήματος ἐπ' ἄλλο οὐ γνωσθέντος ἢ πο-
ρισθέντος, οἷον καὶ τὸν διπλασιασμὸν τοῦ κύβου εἰς τὰς
τῶν εὐθειῶν ἀναλογίας μετέθεσαν.

903
recentiora)
In librum 5
Σκοπὸς τῷ πέμπτῳ βιβλίῳ περὶ ἀναλογιῶν διαλαβεῖν·

κοινὸν γὰρ τοῦτο τὸ βιβλίον γεωμετρίας τε καὶ ἀριθμητι-
κῆς καὶ μουσικῆς καὶ πάσης ἁπλῶς τῆς μαθηματικῆς
ἐπιστήμης. τὰ γὰρ ἐν αὐτῷ ἀποδεικνύμενα οὐ μόνον γεω-
μετρικοῖς ἁρμόζει θεωρήμασιν, ἀλλὰ καὶ πᾶσι τοῖς ὑπὸ
μαθηματικὴν τεταγμένοις, ὡς προείρηται, ἐπιστήμην. ὁ
μὲν οὖν σκοπὸς οὗτος, τὸ δὲ βιβλίον Εὐδόξου τινὲς εὕρεσιν
εἶναι λέγουσι τοῦ Πλάτωνος διδασκάλου. ἐπεὶ οὖν ὁ σκο-
πὸς περὶ ἀναλογιῶν, ἡ δὲ ἀναλογία λόγων τινῶν σχέσις,
ἀναγκαῖον γνῶναι πρότερον, τίνες οἱ τοιοῦτοι λόγοι. δεῖ
γὰρ τὰ ἁπλᾶ πρότερον γνῶναι τῶν συνθέτων. ἐὰν τοίνυν
τινὰ συγκρίνηται πρὸς ἄλληλα, φέρε εἰπεῖν δύο μεγέθη,
αὐτὰ μὲν ὅροι καλοῦνται, ἡ δὲ ἀπὸ τοῦ ἑτέρου ἐπὶ τὸ ἕτε-
ρον μετάστασις διάστημα, ἡ δὲ τοῦ ἑτέρου πρὸς τὸ ἕτερον
σύγκρισις σχέσις, ἣν ἐκάλεσαν οἱ παλαιοὶ λόγον, τὴν δὲ
τούτου τοῦ λόγου πρὸς ἄλλον λόγον καθ' ὁμοιότητα σύγ-
κρισιν ἤτοι σχέσιν ἀναλογίαν προσηγόρευσαν, ἵνα μὴ ὡς
τόδε τὸ μέγεθος συγκρίνηται, ἀλλ' ὡς ὅδε ὁ λόγος πρὸς
τόνδε τὸν λόγον. αὕτη δὲ ἡ σύγκρισις λόγος λέγεται λόγου,

recentiora)
μὲν οὖν σκοπὸς οὗτος, τὸ δὲ βιβλίον Εὐδόξου τινὲς εὕρεσιν

εἶναι λέγουσι τοῦ Πλάτωνος διδασκάλου. ἐπεὶ οὖν ὁ σκο-
πὸς περὶ ἀναλογιῶν, ἡ δὲ ἀναλογία λόγων τινῶν σχέσις,
ἀναγκαῖον γνῶναι πρότερον, τίνες οἱ τοιοῦτοι λόγοι. δεῖ
γὰρ τὰ ἁπλᾶ πρότερον γνῶναι τῶν συνθέτων. ἐὰν τοίνυν
τινὰ συγκρίνηται πρὸς ἄλληλα, φέρε εἰπεῖν δύο μεγέθη,
αὐτὰ μὲν ὅροι καλοῦνται, ἡ δὲ ἀπὸ τοῦ ἑτέρου ἐπὶ τὸ ἕτε-
ρον μετάστασις διάστημα, ἡ δὲ τοῦ ἑτέρου πρὸς τὸ ἕτερον
σύγκρισις σχέσις, ἣν ἐκάλεσαν οἱ παλαιοὶ λόγον, τὴν δὲ
τούτου τοῦ λόγου πρὸς ἄλλον λόγον καθ' ὁμοιότητα σύγ-
κρισιν ἤτοι σχέσιν ἀναλογίαν προσηγόρευσαν, ἵνα μὴ ὡς
τόδε τὸ μέγεθος συγκρίνηται, ἀλλ' ὡς ὅδε ὁ λόγος πρὸς
904
τόνδε τὸν λόγον. αὕτη δὲ ἡ σύγκρισις λόγος λέγεται λόγου,

οἷον ἐὰν ὦσι δύο εὐθεῖαι, ὧν ἡ ἑτέρα πρὸς τὴν λοιπὴν δι-
πλασίονα λόγον ἔχει, τὸ ἀπὸ τῆς τὸν διπλασίονα λόγον
ἐχούσης τετράγωνον τετραπλασίονα λόγον ἕξει πρὸς τὸ
ἀπὸ τῆς λοιπῆς τετράγωνον ἤπερ ἡ μείζων εὐθεῖα πρὸς
τὴν εὐθεῖαν· τὰ γὰρ μήκει διπλάσια δυνάμει τετραπλάσια.
ὁ τοίνυν λόγος τῶν τετραγώνων τετραπλάσιος ὢν διπλα-
σίου ὄντος τοῦ λόγου τῶν εὐθειῶν διπλάσιός ἐστιν.

recentiora)
δὲ λοιπὴν β καὶ τὴν ὑποτείνουσαν β 𐅵ʹ, καὶ ἡ ἀπὸ τῆς

ὀρθῆς γωνίας ἐπὶ τὴν βάσιν κάθετος τεμεῖ ταύτην εἰς θ
δέκατα καὶ ιϛ δέκατα, ἔσται δὲ καὶ ἡ κάθετος δώδεκα δε-
κάτων, καὶ φυλαχθήσεται τὰ τοῦ πορίσματος.
Ὅσας μὲν τῶν ἀποριῶν ἡμεῖς ἠδυνήθημεν, ἐπελυσά-
μεθα, ταύτην δὲ καὶ ἑτέρας, ἃς προιὼν εὑρήσεις δεδηλω-
μένας, μὴ δυνηθέντες τοῖς ἐντυγχάνουσι κατελίπομεν
ἀξιοῦντες τὸ ἐλλεῖπον ἡμῖν αὐτοὺς ἀναπληρῶσαι ὡς χάριν
καὶ παρ' ἡμῶν οὐ τὴν τυχοῦσαν ἕξοντας. πῶς γὰρ οὐκ
ἄπορον τοῦτο, ὅτι καὶ ἐν τοῖς πρὸ τούτου ηʹ θεωρήματος
καὶ ἐν τοῖς μετὰ τοῦτο τριγώνοις ποιῶν ἀναλογίαν ὁ Εὐ-
κλείδης συγκρίνει ἑκατέρου τριγώνου πλευρὰν μετὰ τῆς
ἑτέρας τοῦ αὐτοῦ τριγώνου, ἐνταῦθα δὲ οὐχ οὕτως ποιεῖ,
ἀλλὰ συγκρίνει τὴν τοῦ ἑνὸς πλευρὰν πρὸς τὴν τοῦ ἑτέρου,
ὅπερ εἰς τὰ ἀντιπεπονθότα σχήματα, ἀλλ' οὐκ εἰς τὰς
ἀναλογίας πλὴν ἐν ταύτῃ τῇ καταγραφῇ ποιεῖ.

recentiora)
μεθα, ταύτην δὲ καὶ ἑτέρας, ἃς προιὼν εὑρήσεις δεδηλω-

μένας, μὴ δυνηθέντες τοῖς ἐντυγχάνουσι κατελίπομεν
ἀξιοῦντες τὸ ἐλλεῖπον ἡμῖν αὐτοὺς ἀναπληρῶσαι ὡς χάριν
καὶ παρ' ἡμῶν οὐ τὴν τυχοῦσαν ἕξοντας. πῶς γὰρ οὐκ
ἄπορον τοῦτο, ὅτι καὶ ἐν τοῖς πρὸ τούτου ηʹ θεωρήματος
καὶ ἐν τοῖς μετὰ τοῦτο τριγώνοις ποιῶν ἀναλογίαν ὁ Εὐ-
κλείδης συγκρίνει ἑκατέρου τριγώνου πλευρὰν μετὰ τῆς
ἑτέρας τοῦ αὐτοῦ τριγώνου, ἐνταῦθα δὲ οὐχ οὕτως ποιεῖ,
ἀλλὰ συγκρίνει τὴν τοῦ ἑνὸς πλευρὰν πρὸς τὴν τοῦ ἑτέρου,
905
ὅπερ εἰς τὰ ἀντιπεπονθότα σχήματα, ἀλλ' οὐκ εἰς τὰς

ἀναλογίας πλὴν ἐν ταύτῃ τῇ καταγραφῇ ποιεῖ.

recentiora)
Ad prop. 14
Τῶν ἀναλογιῶν ἡ μέν ἐστι συνεχής, ἡ δὲ διεχής, καὶ

συνεχὴς μέν, ὡς ὅταν ἐστὶν ὡς ὁ α πρὸς τὸν β, οὕτως ὁ β
πρὸς τὸν γ καὶ ὁ γ πρὸς τὸν δ καὶ ἑξῆς ὁμοίως, διεχὴς δέ,
ὡς ὅταν ὡς ὁ α πρὸς τὸν β, οὕτως ὁ γ πρὸς τὸν δ καὶ ὁ ε
πρὸς τὸν ϛ καὶ ἐφεξῆς. ἰστέον οὖν, ὅτι ὁ δι' ἴσου λόγος ἐν
τῇ συνεχεῖ μόνῃ ἀναλογίᾳ θεωρεῖται, οὐ μέντοι καὶ ἐν τῇ
διεχεῖ, οἷον ἔστωσαν ἀριθμοὶ τρεῖς, ὁ α, ὁ β καὶ ὁ δ, καὶ
ἄλλοι αὐτοῖς ἴσοι τὸ πλῆθος, ὁ γ, ὁ ϛ καὶ ὁ ιβ. οὗτοι τὴν
συνεχῆ φυλάττουσιν ἀναλογίαν, καὶ λαμβανόντων ἡμῶν
τὰ ἄκρα ὁ αὐτὸς ἐν ἀμφοτέροις ἐστὶ λόγος· ὡς γὰρ ἔχει ἡ
μονὰς πρὸς τὸν δ, οὕτως ὁ γ πρὸς τὸν ιβ, καὶ τὸ δι' ἴσου
τετήρηται. ἐν δὲ τῇ διεχεῖ ἀναλογίᾳ ἥκιστα τὸ τοιοῦτόν ἐστι
γινόμενον. οἷον ἐν διεχεῖ ἀναλογίᾳ ἔστωσαν ἀριθμοὶ δ ὁ
α ὁ β ὁ γ ὁ ϛ καὶ ἄλλοι αὐτοῖς ἴσοι τὸ πλῆθος σύνδυο λαμ-
βανόμενοι καὶ ἐν τῷ αὐτῷ λόγῳ ὁ δ ὁ η ὁ ε ὁ ι. ἐν τούτοις
εἰ καὶ δι' ἴσου εἰπόντες τὰ ἄκρα λάβοιμεν, οὐδὲν εὑρήσο

recentiora)
ἐναλλὰξ ἄρα p. 135, 3] διὰ τὸ ιϛʹ τοῦ ϛʹ.

Διὰ τὴν ἐνάργειαν αὐτήν, οὐ διὰ θεώρημα, ὡς ὁ
ἡμέτερος διδάσκαλος ἀπέδειξεν· ἀριθμητικὴ γὰρ ἀναλο-
γία ἐνταῦθα, ἀλλ' οὐ γεωμετρική.
Διὰ ϛʹ τοῦ εʹ· κοινὸν τὸ θεώρημα γεωμετρικῆς
ἀναλογίας καὶ ἀριθμητικῆς.
Ἐν τῷ λόγῳ ἄρα εἰσὶ τῆς ἀριθμητικῆς ἀναλογίας
ἢ ὑπεροχῇ, καὶ οὐκ ἐν τῷ λόγῳ τῆς γεωμετρικῆς ἀναλο-
906
γίας.
Προσαρμόζουσι κατὰ μῆκος ἄπειροι εὐθεῖαι, ῥητὴ
δὲ δυνάμει μόνον σύμμετρος οὖσα τῇ ὅλῃ μία προσαρμόζει.
Anonymi In Hermogenem Rhet., Commentarium in librum περὶ

εὑρέσεως
Vol.7, p. 820, line 11
ἕτερον τὸν ἴσον ἀντίστροφον· τὸν δὲ βραχὺν ἐπῳδὸν, καὶ

γὰρ περὶ τοὺς βωμοὺς ἐν ταῖς ἑορταῖς χορεύοντες ἀπερχό-
μενοι μὲν πρὸς τὸν βωμὸν ἔλεγον στίχον, τὸν ὀνομαζό-
μενον στροφήν· εἶτα στρεφόμενοι ἀπὸ τῶν βωμῶν ἐναλ-
λάξαντες κατὰ χορείαν τὰς χεῖρας ᾖδον ἕτερον στίχον
τὸν ὀνομαζόμενον ἀντίστροφον, εἶτα ἱστάμενοι ἔλεγον
τὸν βραχὺν στίχον, τὸν ὀνομαζόμενον ἐπῳδὸν, ἢ πολλά-
κις ἔλεγον τὸν ἕνα μακρὸν στίχον τὸν ὀνομαζόμενον
στροφὴν, εἶθ' οὕτως τὸν ἐπῳδὸν, καὶ πάλιν τὸν ἕτερον
μακρὸν στίχον ἤτοι τὸν ἀντίστροφον, καὶ εἶθ' οὕτως
τὸν ἐπῳδόν· καὶ ἡ μὲν στροφὴ ἦν κατὰ ἀναλογίαν τῆς
ἀνωτάτω σφαίρας ἀπὸ τῶν ἀνατολῶν ἐπὶ δύσιν κινου-
μένης, ὁ δὲ ἀντίστροφος ἀνάλογος ἦν τῇ κινουμένῃ
σφαίρᾳ τῆς ἀποδύσεως ἐπὶ ἀνατολὰς κινουμένη, ὁ δὲ
ἐπῳδὸς ἢ ἡ ἐπῳδὸς ἢ τὸ ἐπῳδὸν, καὶ γὰρ καὶ ἀρσενι-
κῶς καὶ θηλυκῶς καὶ οὐδετέρως λέγεται, κατὰ ἀναλογίαν
τῆς γῆς· ἔστι δὲ ἀεὶ τὸ ἐπῳδὸν βραχύτερον τοῦ πρὸ αὐ-
τοῦ στίχου συλλαβὰς τέσσαρας, οἷον στίχος μὲν ὁ πρῶ-
τος, ἤγουν στροφὴ, ἤτοι κῶλον, οἷον·
Anonymi In Hermogenem Rhet., Commentarium in librum περὶ

εὑρέσεως
Vol.7, p. 820, line 16
τὸν ὀνομαζόμενον ἀντίστροφον, εἶτα ἱστάμενοι ἔλεγον

τὸν βραχὺν στίχον, τὸν ὀνομαζόμενον ἐπῳδὸν, ἢ πολλά-
κις ἔλεγον τὸν ἕνα μακρὸν στίχον τὸν ὀνομαζόμενον
στροφὴν, εἶθ' οὕτως τὸν ἐπῳδὸν, καὶ πάλιν τὸν ἕτερον
μακρὸν στίχον ἤτοι τὸν ἀντίστροφον, καὶ εἶθ' οὕτως
τὸν ἐπῳδόν· καὶ ἡ μὲν στροφὴ ἦν κατὰ ἀναλογίαν τῆς
ἀνωτάτω σφαίρας ἀπὸ τῶν ἀνατολῶν ἐπὶ δύσιν κινου-
907
μένης, ὁ δὲ ἀντίστροφος ἀνάλογος ἦν τῇ κινουμένῃ

σφαίρᾳ τῆς ἀποδύσεως ἐπὶ ἀνατολὰς κινουμένη, ὁ δὲ
ἐπῳδὸς ἢ ἡ ἐπῳδὸς ἢ τὸ ἐπῳδὸν, καὶ γὰρ καὶ ἀρσενι-
κῶς καὶ θηλυκῶς καὶ οὐδετέρως λέγεται, κατὰ ἀναλογίαν
τῆς γῆς· ἔστι δὲ ἀεὶ τὸ ἐπῳδὸν βραχύτερον τοῦ πρὸ αὐ-
τοῦ στίχου συλλαβὰς τέσσαρας, οἷον στίχος μὲν ὁ πρῶ-
τος, ἤγουν στροφὴ, ἤτοι κῶλον, οἷον·
Πάτερ Λυκάμβα, ποῖον ἐφράσω τόδε;
εἶτα τὸ ἐπῳδόν·
Τίς [τὰς] σὰς παρήειρε φρένας;
εἶτα ἀντίστροφος ἤτοι κῶλον·
Ἃς τὸ πρὶν ἠρήρεισθα, νῦν δὲ δὴ πολὺς
εἶτα πάλιν ἐπῳδόν·
Σχόλια στον Ησίοδο. Scholia in opera et dies (scholia vetera)

Prolegomenon-scholion sch, section-verse 133, line 3
ἀλλ' ἑκατόν: κατὰ σύγκρισιν, ἐπεὶ οὐ

τῶν ἑκατὸν ἐλάττους ἔζων. τὸ δὲ ἑκατὸν οὐκ ἐπὶ
ὡρισμένου χρόνου, ἀλλ' ἐπὶ πλήθους· ἔστι γὰρ ἀόριστον,
ἀντὶ τοῦ πολλά.
ἀτάλλων: ὁ μετὰ ἐπιμελείας τρεφόμενος
καὶ ὡς ἂν νηπιάζων ἀταλάφρων, ὁ μηδὲ καρτερεῖν δυνάμε-
νος· ὅθεν καὶ τὸ τέτλαθι, ἀντὶ τοῦ καρτέρησον.
νήπιος: παῖς ὁ μὴ δυνάμενος εἰπεῖν.
παυρίδιον ζώεσκον: εἰ πολλῷ
χρόνῳ ἐτρέφοντο, ὀλίγον δὲ διέζων καὶ ἤκμαζον, πῶς οἱ
τρέφοντες αὐτοὺς διέζων; ἴσως οὖν πρὸς ἀναλογίαν τῆς
ἐκτροφῆς. τὸ δὲ παυρίδιον ζώεσκον ὡς
πρὸς σύγκρισιν τῶν ἑκατὸν ἐτῶν.
* ὕβριν γὰρ ἀτάσθαλον
οὐκ ἐδύναντο ἀλλήλων ἀπέχειν:
Σχόλια στον Ησίοδο. Scholia in opera et dies (scholia vetera)

Prolegomenon-scholion sch, section-verse 202-206, line 6
τὸ καὶ θεοῖς αὐτὴν ὑπάρχειν· “νεμέσησε δὲ πότνια Ἥρη”

φησὶν ἡ ποίησις (Hom. Θ 198)· φθόνος δὲ ἔξωθεν θείου
χοροῦ παντός.
τὰ δὲ λείψεται: ταῦτα ἐναπο-
908
λειφθήσεται.
* νῦν δ' αἶνον βασιλεῦσιν:
ὁ μὲν κατὰ τὴν Πανδώραν μῦθος, τὴν αἰτίαν τῶν ἐν ἀνθρώ-
ποις κακῶν, εἰς τὸ θῆλυ τῆς ψυχῆς ἀνέφερεν καὶ τὴν ἄλο-
γον ζωὴν ἐκ τῶν οὐρανίων ἡμῖν προσπλασθεῖσαν. ὁ δὲ πε-
ρὶ τῶν γενῶν λόγος δεύτερος εἰς τὰς παντοίας μεταβολὰς
τῶν ἀνθρωπίνων ζῴων τὰς διὰ τὴν ἀναλογίαν ἐπεισελθούσας
ζώντων ἡμῶν, τοτὲ μὲν κατὰ λόγον, τοτὲ δὲ κατὰ τὸ ἄλο-
γον. ὁ δὲ αἶνος οὗτος τρίτος, παραίνεσίς τις ὢν καὶ
νουθέτησις ἐπικεκαλυμμένη πρὸς τοὺς κατὰ πάθος ζῶντας,
ἔνδειξίς ἐστι τῆς βιαίου καὶ πλεονεκτικῆς ζωῆς καὶ θη-
ριώδους κατὰ τῶν βιασθῆναι μὲν δυναμένων, ὅμως δὲ ἱερο-
πρεπεστέρων ὄντων. καὶ ὁ μέν γε ἱέραξ ἁρπακτικόν, ἡ
δὲ ἀηδὼν μουσικόν. παιδευτικὸς οὖν ὁ λόγος δεικνὺς οὗ
μὲν οἱ δωροφάγοι τεταγμένοι τυγχάνουσιν, οὗ δὲ οἱ Μουσῶν
θεραπευταί, καὶ τίνες οἱ ἄδικοι, τίνες δὲ οἱ θεοῖς φίλοι
διὰ τούτων τῶν εἰκόνων. καὶ γὰρ ἱέραξ φέρει τὴν ἀηδόνα
Σχόλια στον Ησίοδο. Scholia in opera et dies (scholia vetera partim

Procli et recentiora partim Moschopuli, Tzetzae et Joannis Galeni
Prolegomenon-scholion sch, page-verse 200, line 6
ΤΑ ΔΕ ΛΕΙΨΕΤΑΙ ΑΛΓΕΑ ΛΥΓΡΑ. Τὰ δὲ

ἄλγεα ἐναπολειφθήσεται μόνα τοῖς ἀνθρώποις. ΛΥΓΡΑ,
τὰ χαλεπὰ, παρὰ τὸ λίαν ὑγρὰ εἶναι· καὶ γὰρ ἐκ τῶν ὑγρῶν
καὶ ψυχρῶν φασὶν εἶναι πάντα τὰ λυπηρὰ, ὡς ἐκ τῶν θερμῶν
τὰ ἡδέα. ΑΛΚΗ νῦν ἀποσόβησις. TZETZES.
ΝΥΝ Δ' ΑΙΝΟΝ. Ὁ μὲν κατὰ τὴν Πανδώραν μῦ-
θος τὴν αἰτίαν τῶν ἐν ἀνθρώποις κακῶν εἰς τὸ θῆλυ τῆς ψυ-
χῆς ἀνέφερεν, καὶ τὴν ἄλογον ζωὴν ἐκ τῶν οὐρανίων ἡμῖν
προσπλασθεῖσαν. Ὁ δὲ περὶ τῶν γενεῶν λόγος δύο τὰς
παντοίας μεταβολὰς τῶν ἀνθρωπίνων ζωῶν, τὰς διὰ τὴν
ἀναλογίαν ἐπεισελθούσας ζώντων ἡμῶν, τοτὲ μὲν κατὰ λό-
γον, τοτὲ δὲ κατὰ τὸ ἄλογον. Ὁ δὲ αἶνος οὗτος τρίτος πα-
ραίνεσίς τις ὢν καὶ νουθέτησις ἐπικεκαλυμμένη πρὸς τοὺς
κατὰ πάθος ζῶντας, ἔνδειξίς ἐστι τῆς βιαίου καὶ πλεονεκτι-
κῆς ζωῆς καὶ θηριώδους κατὰ τῶν βιασθῆναι μὲν δυναμένων,
ὅμως δὲ ἱεροπρεπεστέρων ὄντων. Καὶ ὁ μέν γε ἱέραξ ἁρπακ-
τικόν· ἡ δὲ ἀηδὼν μουσικόν. Παιδευτικὸς οὖν ὁ λόγος·
δεικνὺς οὗ μὲν οἱ δωροφάγοι τεταγμένοι τυγχάνουσιν, οὗ δὲ
οἱ Μουσῶν θεραπευταί· καὶ τίνες οἱ ἄδικοι, τίνες δὲ οἱ θεοῖς
909
φίλοι, διὰ τούτων τῶν εἰκόνων. Καὶ γὰρ ἱέραξ φέρει τὴν
ἀηδόνα μεμαρπὼς, καὶ τοῖς ὄνυξιν εἰς αὐτὴν ἐμπεπηγόσι

Prolegomenon-scholion sch, page-verse 230quat, line 8
ἀντὶ τοῦ πάντως τὰ δένδρα, ἐν τῇ ἄκρῃ μὲν φέρουσιν ὀπώ-

ρας· ἐν τῇ μέσῃ δὲ, ἤτοι ἐν τοῖς κοιλώμασι τῶν στελεχῶν,
μελίσσας. TZETZES.
ΤΟΙΣΙ ΦΕΡΕΙ ΜΕΝ. Τούτοις τοῖς κατὰ δίκην
ζῶσιν, ἤγουν χάριν τούτων, φέρει ἡ γῆ πολὺν βίον, ἤγουν
καρποὺς πολλοὺς εἰς ζωάρκειαν· ἐν τοῖς ὄρεσι δὲ ἡ δρῦς,
ἀπὸ μέρους πάντα τὰ δένδρα δηλοῖ, κατὰ τὴν ἄκραν μὲν,
ἤγουν τὴν κορυφὴν, φέρει βαλάνους, ἤγουν ποιεῖ, γεννᾷ,
κατὰ τὴν μέσην δὲ μελίσσας, ἐκτρέφει δηλονότι· οὐ γὰρ δυνα-
τὸν λαμβάνεσθαι ἀπὸ κοινοῦ τὸ φέρειν κατὰ τὸ αὐτὸ σημαι-
νόμενον. Συνυπακούεται οὖν τὸ οἰκεῖον κατ' ἀναλογίαν τοῦ
προῤῥηθέντος. MOSCHOP.

Prolegomenon-scholion sch, page-verse 403quat, line 5
αὐτὸν, καὶ τὰ κτηθησόμενα. TZETZES.

ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΕ. Κτητὴν καὶ ὠνητὴν, οὐ γαμετὴν,
ἥ τις καὶ τοῖς βουσὶν ἕποιτο· κτᾶσθαί φησι κατὰ δεύτερον
λόγον· ὅπως τὰ τῆς ἀγροικικῆς οἰκίας συνέχῃ, οὐ παιδοποιὸς,
λάτρις δὲ οὖσα γυνή. TZETZES.
ΟΙΚΟΝ ΜΕΝ ΠΡΩΤΙΣΤΑ. Τὸ ποιήσασθαι ἀπὸ
κοινοῦ, οἶκον μὲν πρώτιστα παρακελεύομαί σε ποιήσασθαι, καὶ
γυναῖκα κτήσασθαι δηλονότι· οὐ γὰρ δύναται συνυπακούεσθαι
καὶ ἐπὶ τούτου τὸ ποιήσασθαι· συνυπακούεται οὖν τὸ οἰκεῖον
κατὰ ἀναλογίαν τοῦ προῤῥηθέντος. Τὸ δὲ ἑξῆς, γυναῖκά τε
κτητὴν, ἤγουν ὠνητὴν, οὐ γαμετὴν, ἤτοι οὐ γάμῳ συνημμέ-
νην σοι, ἀλλ' οὐδὲ παλλακὴν, ἀλλ' ἥτις καὶ τοῖς βουσὶν ἕποι-
το μετὰ τοῦ φυλάττειν τὸν οἶκον δηλονότι, ὁ γὰρ καὶ σύνδε-
σμος καὶ ἑτέρας ἐργασίας ἔμφασιν ποιεῖ, εἶτα βοῦν ἀροτῆρα
κτήσασθαι. MOSCHOP.
910

Prolegomenon-scholion sch, page-verse 555ter, line 12
τέστιν ἔκφυγε. Ὁ Ἰανουάριος γὰρ χαλεπώτατος οὗτος μὴν

χειμέριος· χαλεπὸς τοῖς προβάτοις, ἀντὶ τοῦ τοῖς βοσκήμασιν
ἁπλῶς· χαλεπὸς δὲ τοῖς ἀνθρώποις. Τότε τὸ ἥμισυ τῆς ἁρμα-
λιᾶς, ἤγουν τῆς τροφῆς, τῆς εἰωθυίας δηλονότι, εἴη, ἀντὶ
τοῦ ἔστω, τοῖς βουσὶν, ἐπεὶ ἀναπαύονται· ἐπὶ τῷ ἀνδρὶ δὲ
πλέον ἔστω τῆς συνήθους τροφῆς, ἴσως ὅτι πλέον καθικνεῖ-
ται τὸ κρύος τῶν σωμάτων τῶν ἀνθρωπείων, ὑφ' οὗ ἡ θερμότης
εἴσω καθειργνυμένη διὰ τὴν ἔξωθεν πύκνωσιν, πλείονα δα-
πανᾷ. Εἰ δὲ καὶ τοὺς βόας κατὰ τοῦτον τὸν λόγον ἡ τοῦ χει-
μῶνος πύκνωσις πλέον ἑαυτῶν ποιεῖ δαπανᾶν κατ' ἀναλο-
γίαν καθόσον αὐτῶν καθικνεῖται, ἀλλ' οὔπω ὁ χειμὼν μετὰ
τοῦ πάνυ ὀλίγον ἐργάζεσθαι πλείω τὴν δαπάνην ποιήσει, ἢ
καιρὸς ἕτερος μετὰ μόχθων τοσούτων, ἀλλ' οὐδὲ μὴ ἴσην,
οὐδ' ὀλίγῳ ἐλάττονα. Αἱ μακραὶ γὰρ εὐφρόναι, ἤγουν αἱ
ἐπιτεταμέναι νύκτες, εἰσὶν ἐπίῤῥοθοι, ἤγουν βοηθοὶ, τοῖς
βουσὶ δηλονότι, διόλου αὐτοῦς ἀναπαύουσαι. MOSCHOP.
ΧΑΛΕΠΟΣ ΠΡΟΒΑΤΟΙΣ, ΧΑΛΕΠΟΣ Δ' ΑΝ-
ΘΡΩΠΟΙΣ. Χαλεπὸς οὐ μόνον τοῖς μὴ ἔχουσι στέγας βοσκή-
μασιν, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἀνθρώποις, καίπερ ἱκανὴν πᾶσαν πρὸς
τὸν χειμῶνα κεκτημένοις τὴν ἀποσόβησιν.
Σχόλια στον Όμηρο, Ιλιάδα. (scholia vetera)

Book of Iliad 5, verse 887e, line of scholion 2
ὀξυντέον τὸ ζώς. Til

D ζώς: ἡ γενικὴ ζωοῦ· ἀπὸ γὰρ τοῦ ζωός ἐστιν ἡ συναί-
ρεσις. b(BCE3)T
D ἀμενηνός: ἀσθενής. Til
Hrd. {ἀμενηνὸς} ἔα: τὸ ἔα Ἰωνικόν ἐστιν, ἐκ τοῦ ἦ γεγονός·
διὸ συσταλτέον τὸ ἄλφα ὁμοίως τῷ “τοῖος ἔα ἐν πολέμῳ” (ξ 222)·
ὃ καὶ διὰ τοῦ η λέγεται “†τοῖς ἦα φιλοπτόλεμος†”. τὸ δὲ μέτρον οὐ
κωλύεται· ἀπήρτισε γὰρ εἰς μέρος λόγου καὶ ἐπέχει τόπον μακρᾶς
ὁμοίως τῷ “ἀμφηρεφέα τε φαρέτρην” (Α 45). A
Hrd. τυπῇσιν: ὡς “πληγῇσιν” (Β 264 al.). δοκεῖ δὲ ὡς πρὸς
τὴν ἀναλογίαν σημειοῦσθαι· τὰ γὰρ εἰς πη μονογενῆ δισύλλαβα
φιλεῖ βαρύνεσθαι. εἰ δέ τι ὀξύνεται, ἔχει πρὸ τέλους ἢ ι ἢ ο. πῶς οὖν
τὸ τυπή μόνον ὀξυνόμενον τῷ υ παρελήχθη; A
911
ex. ἔχθιστος δέ μοί ἐσσι θεῶν, οἳ Ὄλυμπον ἔχου-

σιν· / αἰεὶ γάρ τοι ἔρις τε φίλη: ἀπαλλάσσει ἡμᾶς τῶν τοι-
ούτων ὁ ποιητής, καὶ †πάτριόν τι† μεμισῆσθαι διὰ ταῦτα λέγων τῷ
Διῒ τὸν Ἄρεα. ἄχθεται δὲ αὐτῷ οὐχ ὅτι ἔριδι χαίρει – ἐπεὶ αὐτὸς
γελᾷ, “ὅθ' ὁρᾶτο θεοὺς ἔριδι ξυνιόντας” (Φ 390) – , ἀλλ' ὅτι ἀεὶ καὶ
πάνυ. καὶ οἰνόφλυξ λέγεται ὁ οἴνῳ χαίρων b(BCE3E4)T καὶ
σφόδρα καὶ ἀεί. τινὲς δέ, ἐπεὶ ὑποκατιὼν ὁ Ἄρης ἐπισκοτεῖ τῷ ἀστέρι
τοῦ Διός.
Σχόλια στον Όμηρο, Ιλιάδα. (scholia vetera) Book of Iliad 9, verse

150a1, line of scholion 4
οὐδὲ Νηρίκου (cf. ω 377)· φύσει γάρ εἰσι πολέμιοι τοῖς πορθήσασιν·
ἢ περὶ αὐτῶν φησιν, ἐν οἷς λέγει “Αἰγιαλόν τ' ἀνὰ πάντα καὶ ἀμφ'
Ἑλίκην εὐρεῖαν” (Β 575). T μεγάλη δὲ ἡ δόξα Ἀχιλλεῖ, ὅταν καὶ
τῶν πόρρω χωρίων ἄρχῃ, διὰ δὲ τῶν ἐπιθέτων σεμνοποιῶν μικροῦ
δεῖν τῆς Πηλέως ἀρχῆς μείζους φησὶν αὐτάς· διάφοροι μὲν γάρ εἰσι τοῖς
καρποῖς, ποικίλαι δὲ ταῖς φύσεσι τῶν ζώων, φιλάνθρωποι ταῖς κατοι-
κίαις, εὐνομώταται ταῖς ἀγωγαῖς (cf. Ι 154 – 6). b(BCE3E4)T
Hrd. Ἱρήν: Ἀρίσταρχος ὀξύνει ὁμοίως τῷ ἐπιθετικῷ τῷ
“ἱρήν” (Δ 416 al.). εἰσὶ δὲ οἳ βαρύνουσιν εἰς ἰδιότητα, ὥσπερ ἐδηλώ-
σαμεν (sc. ad Β 739; ad Β 646 non exstat) ἐπὶ τοῦ “Ῥίπην τε Στρατίην τε”
(Β 646), “Ὄρθην” (Β 739).
ἡ δὲ αὐτὴ ἀναλογία ἐχώρει καὶ ἐπὶ τῶν εἰς ος· καὶ πάλιν ἐπ' ἐκείνων
ἐλέγομέν τινα ὁμοτόνως μένειν, οὕτως καὶ ἐπὶ τούτων. καὶ ἔστιν ὁρί-
σασθαι τὰ μείναντα ὅτι ἐπαίνων ὀνόματά ἐστιν, οὐκ ἀντιστρέφον-
τος τοῦ κανόνος· οὐ γὰρ τὰ ἐπὶ ἐπαίνου μένει. καὶ τῶν μὲν τρεπόντων
ἀρητή, “Ἀρήτη” (η 54), τῶν δὲ μεινάντων Πινυτή· “μήτηρ πινυτή”
(υ 131), “Ἀγαυή” (Σ 42). οὕτως καὶ Ἱρή.
231a, line of scholion 2
ex. ὃς σάφα θυμῷ / εἰδείη τεράων: οἷον ὡς ἂν

μαντικὸς ἀνὴρ συμβάλοι, οἷον οὐκ ἐκ στοχασμοῦ, ἀλλ' ἐξ ἐφόδου
τεχνικῆς τὴν ἐξήγησιν ποιούμενος. T
Ariston. ὑποκρίναιτο: ὅτι ἀντὶ τοῦ ἀποκρίναιτο. Aint
D (?) ὑποκρίναιτο: ἀποκρίναιτο. Til
Ariston. τὸν δ' ἄρ' ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη κορυθαίολος
912
Ἕκτωρ: ὅτι Ζηνόδοτος γράφει “τὸν δ' ἠμείβετ' ἔπειτα μέγας

κορυθαίολος Ἕκτωρ”. βέλτιον δὲ τὸν δ' ἄρ' ὑπόδρα ἰδών·
εὐθέως γὰρ τὸ δυσάρεστον ἐμφαίνει διὰ τῆς ὄψεως. A
Did. Πουλυδάμα: αἱ Ἀριστάρχου χωρὶς τοῦ ν, παρὰ τὴν
ἀναλογίαν. Ζηνόδοτος δὲ καὶ Χαμαιλέων (fr. 16 We.) σὺν τῷ ν,
“Πουλυδάμαν”.
103c, line of scholion 13
“θηρῶν” (Θ 47 al.) καὶ “κυνῶν” (Κ 186 al.)†. οὕτως δὲ καὶ Ἀρίσταρ-

χόν φασι προφέρεσθαι. Διοκλῆς (fr. 64* H.) καὶ ὁ Θρᾷξ Διονύσιος (fr. 18
Schm. = 6 L.)
ὡς βαρύνοντα τὴν λέξιν τὸν Ἀρίσταρχον διαβάλλουσιν. Κάσσιος δὲ
ἀπολογούμενος ὑπὲρ τῆς βαρυτονήσεώς φησιν ὅτι τὰ μονοσύλλαβα,
ὅταν μὲν ἔχῃ τὴν πληθυντικὴν ἐπὶ τῆς τελευταίας συλλαβῆς μετὰ συμ-
φώνου λεγομένην, πάντως καὶ κατὰ τὴν γενικὴν περισπᾶται, οἷον
θῆρες, “κύνες” (Ν 623 al.), “χεῖρες” (Α 166 al.), ὅταν δὲ ἀπὸ φωνήεν-
τος ἀρχομένην, πάντως βαρυτονουμένην, οἷον “Τρῶες” (Α 256 al.),
“δμῶες” (δ 644 al.), “θῶες” (Λ 474 al.), λᾶες. ἀντίκειται δὲ αὐτῷ τὸ
“παίδων” (Θ 57 al.) καὶ “πάντων” (Α 78 al.). Χαῖρις (fr. 5 B.) δέ
φησιν οὐκ εἶναι ἐν †δισυλλάβοις† ἀναλογίαν. A
Did. πορδαλίων: οὕτως Ἀρίσταρχος “παρδαλίων”, ἄλ-
λοι δὲ πορδαλίων. Aint
ex. ἤϊα: τὰ τοῦ εἶναι αἴτια βρώματα ἢ τοῦ ἰέναι· οἱ γὰρ πει-
νῶντες “λάθρῃ γυῖα βαρύνονται” (Τ 165). b(BCE3E4)T
D {λύκων τ'} ἤϊα {πέλονται}: ἤϊα βρώματα, οὐ τὰ ἐν οἴκῳ
– κἀκεῖσε φέρεται. A
ex. ἠλάσκουσαι ἀν

Book of Iliad 16, verse 185a1, line of scholion 2
D κελαδεινῆς: κυνηγετικῆς, παρὰ τὸν – κέλαδον καὶ

ἀϋτήν. A
Ariston. {αὐτίκα δ'} εἰς ὑπερῷ' ἀναβάς: ὅτι οἱ τῶν θηλειῶν
θάλαμοι ὑπερῷοι, ἵνα μὴ εὐδίοπτοι ὦσιν. A
ex. εἰς ὙΠΕΡΩΙΑΝΑΒΑΣ: ὅτι ταῖς γυναιξὶν ἀνάγαιοι
θάλαμοι ἐγίνοντο πρὸς τὸ μὴ συντυγχάνειν τοῖς ἀνδράσιν. τὰ μετ-
έωρα δὲ τῶν οἰκημάτων ὦα Λακεδαιμόνιοι καλοῦσιν, ἃ νῦν ὑπερῷά
φαμεν. δύναται δὲ νῦν τοῦ ὑπερώϊον εἶναι ἀποκοπὴ ἢ τοῦ ὑπερῶια
913
συναλιφή. T
Hrd. ἀκάκητα: Ἀρίσταρχος προπαροξύνει. οἱ δὲ ἄλλοι ἀνα-
λογίᾳ πειθόμενοι προπερισπῶσιν. ἐπείσθη δὲ ἡ παράδοσις. Ail
οἱ δὲ {υἱὸν} “ἀκακῆτα” προπερισπωμένως, ὡς γυμνῆτα. T
Ariston. | {ἑρμείας} ἀκάκητα: ὅτι τῇ προσαγορευτικῇ ἀντὶ τῆς
ex.(?) | D ὀρθῆς κέχρηται, ἀντὶ τοῦ ἀκακήτης, ὡς “κυανοχαῖτα” (Ν 563.
Ξ 390)
ἀντὶ τοῦ κυανοχαίτης. | καὶ οὐκ ἀπὸ τοῦ ἐν Ἀρκαδίᾳ ἄντρου Ἀκα-
κησίου προσηγόρευται καθ' Ὅμηρον ὁ Ἑρμῆς Ἀκακήσιος, ἀλλὰ διὰ
τὸ κακοῦ μηδενὸς παραίτιος γίνεσθαι. | ἢ ὁ μὴ δυνάμενος κακωθῆναι
ὑπὸ ἑτέρου· ὅθεν καὶ “δοτὴρ ἑάων” (cf. θ 335), ὅ ἐστι τῶν ἀγαθῶν. A
ex. ἀκάκητα: “Ἑρμεία ... δῶτορ ἑάων” (θ 335). Ἑρμῆς
T πάντων ἀγαθῶν αἴτιος. καὶ οἱ μὲν θεοὶ κοινῇ “†δοτῆρες† ἑάων”
(θ 325), ὁ δὲ Ἑρμῆς ἰδίᾳ δώτωρ ἑάων· b(BE3)T ὅθεν καὶ υἱὸς
224b, line of scholion 2
(Σ 59 – 60), ὡς ἂν ἐπὶ τοῦ οἴκου μένουσα. A

ex. Θέτις – / θῆκε: οὐκ ἄρα κεχώρισται Πηλέως
μετὰ τὴν γένεσιν Ἀχιλλέως Θέτις, ἀλλὰ μέχρι γήρως συνῆν αὐτῷ.
δῆλον δὲ καὶ ἐκ τοῦ “πολλάκι γάρ σεο πατρὸς ἐνὶ μεγάροισιν ἄκουσα /
εὐχομένης” (Α 396 – 7). b(BCE3E4)T
Did. θῆκ' ἐπὶ νηὸς ἄγεσθαι: Ζηνόδοτος καὶ Ἀριστοφάνης
“θῆκ' ἐπὶ νηὸς ἰόντι”. Aim T
ex. οὔλων τε ταπήτων: εὐειλήτων διὰ μαλακότητα, ἀφ'
οὗ καὶ οὔλη θρίξ. b(BCE3E4)T
Hrd. οὔλων {τε ταπήτων}: οὔλων ὡς δούλων. προείρηται δὲ
ἡμῖν τὰ τῆς ἀναλογίας (sc. ad Κ 134). A
ex. | ex. τετυγμένον: εὖ πεποιημένον. | οὐ στρατιώτης δέ, ἀλλὰ
Πυθαγορικός τις δοκεῖ νεανίας εἶναι. T
ex. οὔτε τεῳ σπένδεσκε θεῶν ὅτε μὴ Διῒ πατρί:
Ἀρίσταρχος “ὅτι” διὰ τοῦ ι· οὐ γὰρ ὅτε Διΐ, καὶ τοῖς ἄλλοις ἔθυε.
καλῶς δὲ τῷ προπάτορι Διῒ ἀφώρισε μόνῳ τὴν φιάλην. b(BCE3E4)T
Did. ὅτι: οὕτως Ἀρίσταρχος ὅτι {μὴ διΐ}, ἄλλοι δὲ διὰ τοῦ
ε, “ὅτε”. Aim
Did. τό ῥα: οὕτως Ἀρίσταρχος τό ῥα διὰ τοῦ ἑνὸς ρ. Aim
τό ῥα: δι' ἑνὸς ρ αἱ Ἀριστάρχου. T
ex. θεείῳ: τοῦτο κατὰ ἔθος πάτριον. T
914

Book of Iliad 16, verse 390e, line of scholion 2
γραπτὰς δέδετο, γραπτὺς ἀλεείνων” (ω 228). T

κλίματα ὀρῶν. | μεμάκρυνται δὲ τὸ κλι καὶ περισπᾶται†,
ἐπεὶ ἀπὸ τοῦ κλιτύας, ὡς ὀσφύας ὀσφῦς. b(BCE3E4)
Ap. H. (?) σχόλιον· ἐν μέντοι τῇ Ὀδυσσειακῇ προσῳδίᾳ (Hrd. 2,
165,1) φανερῶς τὸ “γραπτῦς” περισπᾷ καί φησιν ὅτι εἴη εἰρηκὼς ὡς
καὶ τὸ “κλιτῦς” δεῖ περισπᾶσθαι. ἀμφίβολος οὖν ἐφ' ἑκατέρων ὁ τόνος·
εἰ γὰρ τοῖς ἐνταῦθα εἰρημένοις πεισθείημεν, ἐκεῖνο ἀνθέλκει, εἰ δὲ ἐκεί-
νοις, τοῦτο πάλιν ἀντίκειται. A
D(~) κλιτῦς: αἱ ἀποκλίσεις τῶν ὀρῶν. Aim
Hrd. χαράδραι: πρὸ τέλους ἡ ὀξεῖα, ὡς φαρέτραι. προείρηται
δὲ τὰ τῆς ἀναλογίας. οὕτως δὲ καὶ Ἀρίσταρχος. A
ex. χαράδραι: κυρίως οἱ κοῖλοι τόποι, παρὰ τὸ κεχαράχθαι.
νυνὶ δὲ αἱ ῥύσεις. b(BCE3E4)T
ex. ἄλλως· χαράδραι: χάραδρός ἐστιν ὁ ἐν γεωλόφοις κατερ-
ρηγμένος τόπος, χαράδρα δὲ ὁ ἐν ἐπιπέδοις b(BCE3E4)T ἐκ
ποταμῶν καὶ ὑετῶν ἐκρησσόμενος. T
Ariston. | D {ἐξ ὀρέων} ἐπικάρ: ὅτι ἐπὶ κάρα ἐστὶ κατὰ ἀποκοπήν.
σημαίνει δὲ τὴν ἄνωθεν καταφορὰν τοῦ ὕδατος. | οὐ λέγει δὲ ὁ ποιητὴς
– ἢ πληθυντικά. A
ex. ἐπικάρ: τὸ τέλειον ἐπὶ κάρα, ὅ ἐστιν ἄνωθεν κάτω. ἄμει-
νον δὲ †ἐπικρασίως† εἶναι τὸ τέλειον, διὰ τὸ σύνηθες τῶν ἀποκοπῶν.

Book of Iliad 19, verse 117b, line of scholion 3
Πέλοπος Ἀμφιτρύων· Ἠλεκτρύων, οὗ καὶ Λυσιδίκης τῆς Πέλοπος

Ἀλκμήνη· †αἴλιος†, ἀφ' οὗ πόλις τῆς Λακωνικῆς Ἕλος· Μήστωρ, οὗ
Ἱπποθόη ἡ Πτερελάῳ γαμηθεῖσα· Σθένελος, οὗ καὶ Μενίππης Εὐ-
ρυσθεύς. T
πέντε γὰρ παῖδες γεγόνασι Περσέως, Ἀλκαῖος Ἠλε-
κτρύων Μήστωρ Ἕλειος Σθένελος, οὗ Εὐρυσθεύς. b(BCE3)
Did. μείς: ἐν τῇ Χίᾳ “μής”. Aint
ex. μείς: Ἰωνικόν ἐστι· κλίνεται δὲ ὡς τὸ μήν. b(BCE3)T
D μείς: μὴν Αἰολικῶς. ὥσπερ δὲ ῥίς ῥινός καὶ θίς θινός, οὕτως
καὶ μείς μεινός κλιθήσεται κατὰ τὴν ἀναλογίαν. A
Ariston. ἐκ δ' ἄγαγε πρὸ φόως δὲ καὶ ἠλιτόμηνον ἐόν-
915
τα: ὅτι νῦν ὑγιῶς γράφεται σὺν τῇ προθέσει πρὸ φόως· πρὸ γὰρ
τῶν μηνῶν τῶν καθηκόντων ἐγεννήθη· διὸ ἠλιτόμηνος. ὁ δὲ Ζηνόδο-
τος καὶ ἐπ' ἄλλου (sc. Π 188) οὕτως γράφει. A
ex. πρὸ φόως δέ: ἡ πρό δηλοῖ τὸ πρὸ τοῦ δέοντος.
b(BCE3)T
ex. ἠλιτόμηνον: τῶν δεόντων ἡμαρτηκότα μηνῶν. T
καὶ ἠλιτόμηνον δὲ καλεῖ τὸν ἡμαρτηκότα τῶν δεόντων
μηνῶν. b(BCE3)
D Ἀλκμήνης δ' ἀπέπαυσε τόκον: Ζεὺς μιγεὶς –

Book of Iliad 22, verse 473d, line of scholion 2
τῇ συμφώνου προηγουμένου τοῦ ω τρίτη ἀπὸ τέλους εὑρέθη ἡ ὀξεῖα.

τοῦτο δέ φημι πρὸς τὸ παρ' Ἀττικοῖς φιλόγελως καὶ δύσερως. T
ex. γαλόῳ τε καὶ εἰνάτερες: γαλόῳ οὕτω τῇ γυναικὶ αἱ
τοῦ ἀνδρὸς ἀδελφαί. εἰνάτερες δὲ αἱ τῶν ἀδελφῶν γυναῖκες πρὸς ἀλλή-
λας. AT
rec. (?) | ex. γαλόῳ: μετὰ τοῦ ι γραπτέον· ἔστι γὰρ πληθυντικὴ
εὐθεῖα Ἀττική, ὡς οἱ Μενέλεῳ. b(BCE3E4) | σημαίνει δὲ τὰς τοῦ
ἀνδρὸς ἀδελφάς. εἰνάτερες δὲ αἱ γυναῖκες τῶν τοῦ ἀνδρὸς ἀδελφῶν.
b(BCE3)
Hrd. εἰνάτερες: ὡς Δημήτερες. οὕτως πάντες, καὶ τὰ τῆς
ἀναλογίας ἐπικρατεῖ οὕτως ἔχοντα, ὡς ἐδείχθη. A
Did. (?) ἅλις ἔσταν: γράφεται “ἅλις ἦσαν”. Aint
Hrd. αἵ ἑ μετὰ σφίσιν εἶχον: ὀρθοτονητέον τὴν σφίσιν·
εἰς γὰρ σύνθετον ἡ μετάληψις. AT ἔφαμεν (sc. ad Α 368b. Δ
2 c) δὲ ὡς οὐκ ἀντιστρέφει τὰ τοῦ λόγου. A
ex. ἀτυζομένην: ταρασσομένην, ἄτῃ συνεχομένην. ἢ ἑαυτὴν
ἀπορρῖψαι τοῦ τείχους θέλουσαν· ἔλεγε γάρ· “ἐμοὶ δέ κε κέρδιον
εἴη / σεῦ ἀφαμαρτούσῃ χθόνα δύμεναι” (Ζ 410 – 1). ἔστι δὲ ἰδεῖν
οἰκτροτάτην ὄψιν, ἐκεῖθεν μὲν Πρίαμον κατεχόμενον, ἐξελθεῖν θέλοντα
ἐπὶ Ἀχιλλέα b(BE3E4)T καὶ θανατῶντα τὸν γέροντα (cf.
Χ 412 – 29), T ἐντεῦθεν δὲ τὴν Ἀνδρομάχην ὑπὸ τῶν γυναικῶν

Book of Iliad 24, verse 202a, line of scholion 7
916
ex. ὤ μοι: γυναικεία ἡ ἀναφώνησις ἐξισταμένης ἐπὶ τῶν

τηλικούτων τολμῶν. T
ex. ᾗς τὸ πάρος περ: ἐφ' αἷς πρώην. T
Hrd. ἔκλεο: τὴν κλε συλλαβὴν ὀξυτονεῖ ὁ Ἀσκαλωνίτης (p.
60 B.), ἡγούμενος τὸ πλῆρες εἶναι ἐκλέου. οὐκ ἔστι δέ, ἀλλ' ἐκλέεο
τετρασυλλάβως. καὶ δῆλον ὅτι, εἴτε συγκέκοπται ἡ ὀξεῖα εἴτε ἡ
βαρεῖα ἡ μετὰ τὴν ὀξεῖαν, ὀφείλει πάλιν τρίτη ἀπὸ τέλους ἡ ὀξεῖα
φυλάττεσθαι· οὐδὲ γὰρ χαρακτὴρ κωλύει. τὸ μέντοι “σὺ δέ μ'
αἴδεο καί μ' ἐλέησον” (Φ 74) καὶ τὰ τοιαῦτα, πρώτης ὄντα συζυγίας
τῶν περισπωμένων, ἄλλης ἀναλογίας ἔχεται, ὡς ἐν ἑτέροις (sc. παθ.
2,246,12 L.) εἴρηται. A
ex. (Hrd.) ἔκλεο: ἐκλεόμην ἐκλέεο καὶ κατὰ συγκοπὴν ἔκλεο, προ-
παροξυτόνως. T
ex. (Hrd.) | ἔκλεο κατὰ συγκοπήν, | ἀντὶ τοῦ ἐδεδόξασο. b(BCE3
ex.(?) Ε4)
Did. (?) ἐξενάριξε: τινὲς “ἐξήλασσε”, τῆς ἀρχῆς ἐξέβαλεν. T
Ariston. σιδήρειόν νύ τοι ἦτορ: ὅτι ὑποτάσσουσι στίχον ὡς
ἐλλείποντος τοῦ λόγου “ἀθάνατοι ποίησαν Ὀλύμπια δώματ' ἔχον-
τες” (= Ω 205 a). πλείων δέ ἐστιν ἔμφασις μὴ προσκειμένου αὐτοῦ. A
{σιδήρειόν νύ τοι ἦτορ:} τινὲς μετὰ τοῦτον γράφουσιν
Σχόλια στον Όμηρο, Ιλιάδα. (scholia vetera et recentiora e cod.

Genevensi gr. 44)
Book of Iliad 13, verse 103, line of scholion 10
* [ἁμάς] τὸ ἁμάς – κατέληγεν.

[ἤϊα] τὰ τοῦ εἶναι αἴτια, ἢ τοῦ ἰέναι· οἱ γὰρ πεινῶντες λάθρα
τὰ γυῖα βαρύνονται.
* κυρίως δὲ τὰ ἐν τῇ ὁδῷ ἢ ἐν τῷ πλῷ ἐπιτήδεια, ἐφόδια, οὐ
τὰ ἐν οἴκῳ ἐσθιόμενα· «δεῦτε φίλοι ἤϊα φερώμεθα» (Od. II, 410)
– φέρεται.
* [θώων] οἱ θῶες ζῷον ἄλκιμον καὶ εὐκίνητον. ἔνιοι δὲ τὸ παραπλή-
σιον ὑαίνῃ. καὶ ἔνιοι περισπῶσιν, ἵνα ὁμοτονῇ τῷ θηρῶν καὶ κυνῶν.
οὕτως δὲ καὶ Ἀρίσταρχός φησι προφέρεσθαι. Διοκλῆς δὲ καὶ ὁ Θρᾷξ
Διονύσιος ὡς βαρύνοντα τὴν λέξιν τὸν Ἀρίσταρχον διαβάλλουσι. Κάς-
917
σιος δὲ ἀπολογούμενος – ἀναλογίαν.

[ἀκεώμεθα] θεραπεύσωμεν ἢ τὴν τοῦ Ἀχιλλέως μῆνιν, ἢ τὴν
ἀμέλειαν ἣν αὐτοῖς ὀνειδίζει. ῥᾷστον γὰρ πρὸς ἐπανόρθωσιν τὸ ἁμαρ-
τηθὲν τοῖς ἐναρέτοις ἀνδράσιν.
[αἰδῶ καὶ νέμεσιν] τὴν αἰδῶ καὶ τὴν ἐξ ἄλλων ἀκολουθοῦσαν
μέμψιν.
[γαιήοχος] ἢ ἐπὶ γῆς ὀχούμενος, ἢ ὁ τὴν γῆν ὀχῶν ἤτοι ἡνιοχῶν,
ἢ ὁ συνέχων καὶ βαστάζων τὴν γῆν· φασὶ γὰρ ἐπὶ ὕδατος αὐτὴν ἐστη-
ρίχθαι. ἐννοσίγαιος δὲ ὁ κινῶν – ὁ σεισμός.
[λαοσσόος] ἡ ὁρμητικὴ, ἢ σώζουσα τοὺς συμμάχους ἢ σοβοῦσα
τοὺς ἐναντίους.
Σχόλια στον Όμηρο, Ιλιάδα. (scholia recentiora Theodori Meliteniotis)

(e cod. Genevensi gr. 44)
παίδων οὖσαν καὶ αὐτὴν μίαν ἀδελφὴν, τιμιωτάτην μετὰ τὴν τῶν
Οὐρανίων θεῶν μάχην καὶ τῶν λεγομένων Τιτάνων εἶναι συν-
έβη διὰ τήνδε τὴν αἰτίαν· οἱ περὶ Κρόνον Οὐρανοῦ παῖδες ἀρχαῖοι
Τιτᾶνες τοῖς ἀμφὶ τὸν Δία νεωτέροις θεοῖς πόλεμον ἤραντο καὶ τοῦτο
πράττειν δι' ἐπιβουλῆς ἔγνωσαν. οἱ δὲ τῆς Στυγὸς παῖδες ἐλθόντες
σὺν τῇ μητρὶ εἰς τὸν Ὄλυμπον δηλοῦσι τοῦτο Διὶ καὶ ἀξιοῦσιν αὐτοῖς
συγκροτεῖσθαι τῷ τούτου τοῦ πολέμου καιρῷ, ὥστε Δία τιμῆσαι τὴν
Στύγα καὶ τὸ τῆς Στυγὸς ὕδωρ ὅρκον θεῶν ποιῆσαι. ἡ ἱστορία παρ'
Ἡσιόδῳ ἐν Θεογονίᾳ.
ἰφθίμην ἄλοχον] τὴν Θεσσάλου – Λευκίππη.
εἱστήκει μείς] μὴν Αἰολικῶς – κατ' ἀναλογίαν.
* [ἠλιτόμηνον] τὸν διημαρτηκότα τοῦ καθήκοντος μηνὸς εἰς τὸ
τεχθῆναι· ἁλιτεῖν γὰρ τὸ ἁμαρτεῖν καὶ ἀποτυχεῖν.
ἄλλως· διημαρτηκότα τοῦ τελείου ἀριθμοῦ τῶν ἐννέα μηνῶν·
ἑπταμηναῖος γὰρ ὁ Εὐρυσθεὺς ἦν.
Ἀλκμήνης δ' ἀνέπαυσε] Ζεὺς μιγεὶς – μετέλαβεν.
[ἀργικέραυνε] λαμπρὸν ἔχων κεραυνόν, ἢ ταχύν.
[Σθενέλοιο πάϊς Περσηϊάδαο] ὁ Εὐρυσθεύς· ἦν γὰρ Περσέως
ἔγγονος, ὅθεν Περσηϊάδην αὐτόν φησι.
[οὔ οἱ ἀεικὲς] οὐ δεινὸν καὶ ἀεικὲς καὶ ἀπεοικός, οὐ χαλεπὸν
αὐτῷ.
918
Scholia In Homerum, Scholia in Odysseam (scholia vetera)

Book 6, hypothesis-verse 152, line 3
φανερὰν καθιστὰς τὴν αἰτίαν δι' ἣν ἅψασθαι παρῃτήσατο. καὶ τὸ

μὲν ἄντικρυς ὡς θεῷ διαλέγεσθαι κολακείας ὑποψίαν ἐμποιήσειν
ἔμελλεν, ἐπιδιστάζων δὲ ἀξιοπιστότερον τὸν λόγον καθίστησιν, ὡς
ἂν καθελκόμενος ὑπὸ τῆς δόξης. καλῶς δὲ καὶ τῇ τάξει· ἐπὶ πρώ-
την γὰρ ἧκε τὴν τῆς θεότητος ὑπόνοιαν, ὡς ἐπὶ τοῦτο μᾶλλον ῥέπων.
H.Q.
τὸν η ὁ Ἀσκαλωνίτης περισπᾷ ἐρωτηματικὸν νομίζων· ὃ καὶ χα-
ριέστερον. οἱ δὲ ἐνέκλιναν ὡς εἰ ἔλεγεν, εἴτε θεὸς εἴτε ἄνθρωπος. P.
εἶδός τε μέγεθός τε] ἐκ τριῶν πεποίηται τὸν ἔπαινον, κάλ-
λους, μεγέθους, εὐεξίας σώματος. φυὴ γάρ ἐστιν ἡ ἐκ πάντων μελῶν
ἀναλογία· “φυήν γε μὲν οὐ κακός ἐστι μηρούς τε κνήμας τε” (od.
θ, 134.). P.Q.
αἰὲν εὐφροσύνῃσι] γρ. ἐν εὐφροσύνῃσι, κακῶς. οὐδέποτε γὰρ
Ὅμηρος ἀδιαιρέτως τὴν εὐφροσύνην φησὶ τὸ ὀνοματικόν. τὰ γὰρ
ἐπιρρήματα διαφόρως. P.Q.
τοιόνδε θάλος] ἐμφαντικῶς ἄγαν καὶ αὐτὸς θαυμάζων. πάν-
τα γὰρ συμπεριέλαβε διὰ τῆς δείξεως. P.Q.
χορὸν εἰσοιχνεῦσαν] εἰσερχομένην εἰς χορὸν ἤτοι εἰς συνάθροισιν
καὶ ὁμόνοιαν λαοῦ. B.
ὅς κέ σ' ἐέδνοισι βρίσας] ἄμεινον ἐγκλίνειν τὴν σε. H.
Scholia In Homerum, Scholia in Odysseam (scholia vetera)

Book 18, hypothesis-verse 195, line 1
ἀλοιφῇ] ἐλαίῳ. H.V.

ἀγλαΐην] νῦν ἀντὶ τοῦ καλλωπισμόν. H.
ἀνώχθει] γρ. ἄνωχθι. H.
οὐ κεῖσ' εἶμι] τὸ πλῆρες, ἐκεῖσε εἶμι. τινὲς δὲ, εἴσειμ'.
ἄμεινον δὲ τὸ πρῶτον. H.
ἀγγελέουσα] λέγουσα. V.
νέεσθαι] γρ. ἔσεσθαι. H.
919
κάλλεϊ] νῦν τὰ μύρα. V. μυθικῶς θείῳ τινὶ χρίσματι. Q.

Κυθέρεια] ἢ ἀπὸ τοῦ κεύθειν ἢ ἀπὸ τοῦ κύειν ἔρωτα. B.
ἱμερόεντα] γρ. ἐρόεντα. Vind. 56.
πάσσονα] παχυτέραν πρὸς ἀναλογίαν τοῦ μήκους. H.
πριστοῦ] γρ. λευκοῦ. M.
δῖα θεάων] Ζηνόδοτος γράφει, δῖ' Ἀφροδίτη. H. Vind. 133.
φθόγγῳ ἐπερχόμεναι] σὺν φθόγγῳ, οὐ σιωπῇ βαδίζουσαι πρὸς
αὐτήν. B. μετὰ φωνῆς ἐπιοῦσαι. V.
ἀπομόρξατο] ὃ συνήθως οἱ διυπνισθέντες ποιοῦσιν. H.
αἰνοπαθῆ] τὴν δεινοπαθῆ. H.
φθινύθω] φθείρω. V.
ἔθελχθεν] ἠλλοιώθησαν. Q.V.
ἔρῳ δ' ἄρα θυμὸν ἔθελχθεν] γράφεται, ἔρως δ' ἄρα θυμὸν ἔθελγεν.
B.M.
Σχόλια στον Όμηρο, Ιλιάδα. (scholia vetera) (= D scholia)

Ῥίον. Ὄρους ἀκρω- τήριον.

Ἰφθίμην ἄλοχον. Τὴν
Θεσσαλοῦ γυναῖκα. ἰφθίμην λέγει ἐπιθε-
τικῶς ἀντὶ τοῦ ἀγαθήν. τὸ γὰρ κύριον
αὐτῆς ὄνομα ἦν Λευκίππη.
Ἐκύει.
Κατὰ γαστρὸς εἶχεν. Μείς. Καὶ μὴν
Αἰολικῶς, ὥσπερ ῥὶς ῥινὸς, καὶ θὶς θινός.
οὕτω καὶ μεὶς μεινὸς κλιθήσεται κατὰ
τὴν ἀναλογίαν.
Ἠλιτόμηνον.
Διημαρτηκότα τοῦ τελείου ἀριθμοῦ τῶν
ἐννέα μηνῶν. ἑπταμηνιαῖος γὰρ Εὐρυσθεὺς
ἦν. ἀλιτεῖν οὖν τὸ ἀποτυχεῖν.
Ἀλκμήνης δ' ἀπέπαυσε. Ζεὺς μιγεὶς τῇ
Ἠλεκτρυόνος Ἀλκμήνῃ, ὃν τρόπον εἴρηται
ἐν τῇ ξ, ἔγκυον κατέστησε. μελλούσης
δὲ τίκτειν, ὤμοσεν ἐν θεοῖς τὸν ἐκείνῃ τῇ
ἡμέρᾳ γεννηθέντα τῶν ἐξ αὐτοῦ βασι-
λεύσειν. Ἥρα δὲ ζηλοτύπως διατεθεῖσα,
Scholia In Iamblichum Philosophum, Scholia in librum Iamblichi in

920
Nicomachi arithmeticam introductionem (scholia vetera et recentiora) P.

39, scholion 25, line 2
τοῦ παρωνύμου τουτέστι τῆς μονάδος.

ταῦτα διεξοδικῶς καὶ ἀποδεικτικῶς παρ'
Εὐκλείδῃ ἐν τῷ αῳʹ στοιχείῳ τῆς Ἀριθμητικῆς.
ὅτι κατ' εἰκόνα τῆς ταυτότητος καὶ ἑτερότη-
τος οἱ τετράγωνοι καὶ ἑτερομήκεις ὑφίστανται, οἵτινες ὡς
ἀπὸ πυθμένων τῆς μονάδος καὶ δυάδος ἀπαριθμοῦνται.
αὐτοὺς τοὺς Πυθαγορείους.
ὅτι ἡ μὲν διάστασις πάντως σχέσις, ἡ
σχέσις δ' οὐ πάντως διάστασις.
ἀνάλογον ἐνταῦθα κατὰ ἀριθμητικὴν ἀνα-
λογίαν ἐκληπτέον.
ἀνάλογον ὧδε κατὰ τὴν γεωμετρικὴν ἀνα-
λογίαν λέγει.
τὸ γραμμικὸν σχόλιον ἄνω (?) παράκειται.
ἰστέον ὅτι ἑτερόμηκες νῦν καλεῖ κοινότερον
καὶ τοὺς προμήκεις κατὰ τὸν καθόλου γεωμετρικὸν κανόνα
τὸν νῦν ἡμῖν δεδειγμένον γραμμικῶς.

Nicomachi arithmeticam introductionem (scholia vetera et recentiora) P.
39, scholion 27, line 2
Εὐκλείδῃ ἐν τῷ αῳʹ στοιχείῳ τῆς Ἀριθμητικῆς.

ὅτι κατ' εἰκόνα τῆς ταυτότητος καὶ ἑτερότη-
τος οἱ τετράγωνοι καὶ ἑτερομήκεις ὑφίστανται, οἵτινες ὡς
ἀπὸ πυθμένων τῆς μονάδος καὶ δυάδος ἀπαριθμοῦνται.
αὐτοὺς τοὺς Πυθαγορείους.
ὅτι ἡ μὲν διάστασις πάντως σχέσις, ἡ
σχέσις δ' οὐ πάντως διάστασις.
ἀνάλογον ἐνταῦθα κατὰ ἀριθμητικὴν ἀνα-
λογίαν ἐκληπτέον.
ἀνάλογον ὧδε κατὰ τὴν γεωμετρικὴν ἀναλογίαν λέγει.
ἐὰν δύο συνεχεῖς ἑτερομήκεις λάβωμεν πάντως
921
ἄρτιοι ἔσονται, διὰ τὸ τὴν ἑτέραν πλευρὰν ἔχειν αὐτοὺς

ἀρτίαν.
διέμ. ἡ περισσότης τῶν τετραγώνων δηλονότι.
γαμμοειδῶς κατὰ γεωμετρικὴν ἀναλογίαν.
πρόλογοι οἱ μείζονες, οἷον τριπλάσιος,

Nicomachi arithmeticam introductionem (scholia vetera et recentiora)
P. 40, scholion 13, line 1
ἀνάλογον ὧδε κατὰ τὴν γεωμετρικὴν ἀνα-

λογίαν λέγει.
ἐὰν δύο συνεχεῖς ἑτερομήκεις λάβωμεν πάντως
ἄρτιοι ἔσονται, διὰ τὸ τὴν ἑτέραν πλευρὰν ἔχειν αὐτοὺς
ἀρτίαν.
διέμ. ἡ περισσότης τῶν τετραγώνων δηλονότι.
γαμμοειδῶς κατὰ γεωμετρικὴν ἀναλογίαν.
πρόλογοι οἱ μείζονες, οἷον τριπλάσιος,
ὑπόλογοι οἱ ἐλάσσονες, οἷον τριτημόριος.
παρ' οὐδὲν ἀντὶ τοῦ ἐφεξῆς.
ἐλάχιστοι γάρ εἰσι τῶν τὸν αὐτὸν λόγον
ἐχόντων αὐτοῖς. ταῦτα δὲ Εὐκλείδης γενναιότατα δέδειχεν.
ταῦτα Εὐκλείδης αἰτιολογικώτατα (///τιο-
λογι///ώτατα F) ἐν τοῖς στοιχείοις.
Σχόλια στον Λουκιανό. (scholia vetera et recentiora Arethae)

Lucianic work 24, sec.9, line 8
διαπαίζει. ~
ἕτερος – πόλεμον τῶν ὅλων πατέρα] Ἐμπεδοκλέα μω-
κᾶται. ~ . Addunt φΔ: διὰ τὸ νεῖκος. ~
922
ἀριθμός τις ὁ θεός] Πυθαγόραν λέγει. ~

κατὰ κυνῶν – ἐπώμνυντο] Σωκράτην φησίν. ~
ἑνὶ μόνῳ τὴν τῶν ὅλων ἀρχήν] εἰς Μωσέα ἀποτείνεται
τάχα. ~ ΓVΦΩΔ. Addit φ: ὁ ἐπίτριπτος. ~
τὸν μέν τινα πρῶτον θεόν] Ἀριστοτέλην διαγελᾷ. ~
οἱ μὲν ἀσώματόν τι] τὸν Πλάτωνα· καὶ γὰρ αὐτὸς τὸν

θεὸν καὶ τὴν ὕλην ἀσώματον ἔφασκεν ἐξ ἀναλογίας τοῦτο
κατασκευάζων. ~ VΦΔ
οἱ δὲ ὡς περὶ σώματος] τοὺς Στωικοὺς λέγει. ~
προνοεῖν – οὐ πᾶσιν ἐδόκουν οἱ θεοί] Ἐπικουρείους
φησί. ~ ΓVΦΩΔ. Addit Ω: καὶ αὐτὸς τοιοῦτος ὤν. ~
παρηβηκότας*] γεγηρακότας. ~

ἀνθελκόμενος. ~
ὑπανείς: ὑποχαλάσας. ~ φΔ
Ὤτου* πέρι καὶ Ἐφιάλτου] Ὦτος καὶ Ἐφιάλτης ἠθέλη-
σαν θεομάχοι ὄντες εἰς τὸν οὐρανὸν ἀνελθεῖν καὶ δὴ ὄρη
ἐπάνω ἀλλήλων βάλλοντες ἀνέβαινον, ἕως ὅτε τούτους
ὁ Ἀπόλλων ἐτόξευσεν. καὶ ὁ μὲν μῦθος οὗτος. ἡ μέντοι
ἀλληγορία· Ὦτος καὶ Ἐφιάλτης φυσικοὶ φιλόσοφοι Θεσσα-
λοὶ Ἀλωέως παῖδες πρῶτοι ἀναμετρεῖν ἐπειράθησαν τὰ
διαστήματα σελήνης ἀπὸ τῆς γῆς καὶ ἡλίου ἀπὸ σελήνης.
καὶ ἐπεὶ τοῦτο ἀπὸ ὀπτικῆς συμβαίνει ἐπιστήμης, αὕτη
δὲ ἐξ ἀναλογίας θηρᾷ τοῦτο καὶ ἀπὸ σκιᾶς τῆς ἀπὸ τῶν
ὑψηλῶν ὀρῶν ἡλίου ἀνίσχοντος ἀπορρεούσης, τοιαῦτα δὲ
κατὰ Θετταλίαν ὑψηλότατα ὄρη ἡ Ὄσσα, τὸ Πήλιον,
ὁ Ὄλυμπος, ἀφ' ὧν τῆς σκιᾶς ἐδόκουν ἀναλογίαν τινὰ
τῆς ἀναμετρήσεως λαμβάνειν, καὶ δὴ πρὸς τοῖς ἀκρωτη-
ρίοις γενόμενοι τῶν ὀρῶν τούτων ἐπὶ τῷ ἀναλογίζεσθαι
τὴν σκιὰν κατακρημνισθέντες ἀπώλοντο, κατεφήμισαν τοῦτο,
ὡς τὰ ὄρη ταῦτα συντιθέντες, ὡς ἀναβατὸν ποιήσαιεν τὸν
οὐρανόν, κατετοξεύθησαν ὑπὸ τοῦ Ἀπόλλωνος ἤτοι τοῦ
ἡλίου.

923
σαν θεομάχοι ὄντες εἰς τὸν οὐρανὸν ἀνελθεῖν καὶ δὴ ὄρη

ἐπάνω ἀλλήλων βάλλοντες ἀνέβαινον, ἕως ὅτε τούτους
ὁ Ἀπόλλων ἐτόξευσεν. καὶ ὁ μὲν μῦθος οὗτος. ἡ μέντοι
ἀλληγορία· Ὦτος καὶ Ἐφιάλτης φυσικοὶ φιλόσοφοι Θεσσα-
λοὶ Ἀλωέως παῖδες πρῶτοι ἀναμετρεῖν ἐπειράθησαν τὰ
διαστήματα σελήνης ἀπὸ τῆς γῆς καὶ ἡλίου ἀπὸ σελήνης.
καὶ ἐπεὶ τοῦτο ἀπὸ ὀπτικῆς συμβαίνει ἐπιστήμης, αὕτη
δὲ ἐξ ἀναλογίας θηρᾷ τοῦτο καὶ ἀπὸ σκιᾶς τῆς ἀπὸ τῶν
ὑψηλῶν ὀρῶν ἡλίου ἀνίσχοντος ἀπορρεούσης, τοιαῦτα δὲ
κατὰ Θετταλίαν ὑψηλότατα ὄρη ἡ Ὄσσα, τὸ Πήλιον,
ὁ Ὄλυμπος, ἀφ' ὧν τῆς σκιᾶς ἐδόκουν ἀναλογίαν τινὰ
τῆς ἀναμετρήσεως λαμβάνειν, καὶ δὴ πρὸς τοῖς ἀκρωτη-
ρίοις γενόμενοι τῶν ὀρῶν τούτων ἐπὶ τῷ ἀναλογίζεσθαι
τὴν σκιὰν κατακρημνισθέντες ἀπώλοντο, κατεφήμισαν τοῦτο,
ὡς τὰ ὄρη ταῦτα συντιθέντες, ὡς ἀναβατὸν ποιήσαιεν τὸν
οὐρανόν, κατετοξεύθησαν ὑπὸ τοῦ Ἀπόλλωνος ἤτοι τοῦ
ἡλίου. ~ ΓVφΩΔ. Addit Δ: ὡς ἱστορεῖ Δημώ. ~
χρηματίσαντες*] διοικήσαντες. ~

μηδέ γε τὴν τῶν ἀριθμῶν, ἥτις φύσις αὐτοῖς, τοῦτο γοῦν

ἐπίστασθαι ἀπαρεγκλίτως, ὡς μία καὶ μία δύο καὶ δὶς δύο
τέσσαρα. ὥστε οὐ πάνυ γενναῖος ὁ διατρέπων τὸν τοιοῦτον
λόγον, ὡς, εἰ μὴ τὸ καθόλου τις εἰδείη, οὐδὲ τὸ κατὰ μέρος·
τοὐναντίον γὰρ ἀπὸ τῶν μερῶν τὸ ὅλον συλλογίζεται καὶ
ἡ τῶν κατὰ μέρος ἅθροισις πρὸς γνῶσιν τὸ καθόλου ὑφί-
στησιν· ἐπεὶ μηδέ τις φύσις τοῦ καθόλου λεγομένου καθ'
ἑαυτὴν ὑφισταμένη. ταύτῃ καὶ ὁ σοφὸς ὑμῶν Ἀριστο-
τέλης [Anal. post. A 22. 83 a 33] τερετίσματά που τῶν
ἑαυτοῦ λόγων φησὶ τὰ καθόλου. ὥστε καὶ ὁ τοῦ λέοντος
ὄνυξ αὐτὸ τὸ μέρος γνωσθὲν τῷ Φειδίᾳ ἐξ ἀναλογίας, εἰ
καὶ μὴ τὸ εἶδος, τὸ γοῦν μέγεθος παραστῆσαι τοῦ θηρίου
οὐδὲν πεποίηκεν ἐμποδών. εἰ δὲ καὶ ἀναλογίαν ἀναιρή-
σεις, τί ἂν ἄλλο ἢ πρὸς ἄλογον σαυτὸν συνωθήσεις καὶ
τῶν ὄντων ἁπάντων ἀνεπαίσθητον ζωήν; καὶ φθόνος
οὐδείς σοι τῆς σοφῆς ταύτης ἐμπληξίας, δι' ἣν καὶ πρὸς
τοὺς λύκους ἀποπεμφθήσῃ ὡς Λυκῖνος τῷ ὄντι καὶ ὢν
καὶ καλούμενος. ~
924

τέσσαρα. ὥστε οὐ πάνυ γενναῖος ὁ διατρέπων τὸν τοιοῦτον

λόγον, ὡς, εἰ μὴ τὸ καθόλου τις εἰδείη, οὐδὲ τὸ κατὰ μέρος·
τοὐναντίον γὰρ ἀπὸ τῶν μερῶν τὸ ὅλον συλλογίζεται καὶ
ἡ τῶν κατὰ μέρος ἅθροισις πρὸς γνῶσιν τὸ καθόλου ὑφί-
στησιν· ἐπεὶ μηδέ τις φύσις τοῦ καθόλου λεγομένου καθ'
ἑαυτὴν ὑφισταμένη. ταύτῃ καὶ ὁ σοφὸς ὑμῶν Ἀριστο-
τέλης [Anal. post. A 22. 83 a 33] τερετίσματά που τῶν
ἑαυτοῦ λόγων φησὶ τὰ καθόλου. ὥστε καὶ ὁ τοῦ λέοντος
ὄνυξ αὐτὸ τὸ μέρος γνωσθὲν τῷ Φειδίᾳ ἐξ ἀναλογίας, εἰ
καὶ μὴ τὸ εἶδος, τὸ γοῦν μέγεθος παραστῆσαι τοῦ θηρίου
οὐδὲν πεποίηκεν ἐμποδών. εἰ δὲ καὶ ἀναλογίαν ἀναιρή-
σεις, τί ἂν ἄλλο ἢ πρὸς ἄλογον σαυτὸν συνωθήσεις καὶ
τῶν ὄντων ἁπάντων ἀνεπαίσθητον ζωήν; καὶ φθόνος
οὐδείς σοι τῆς σοφῆς ταύτης ἐμπληξίας, δι' ἣν καὶ πρὸς
τοὺς λύκους ἀποπεμφθήσῃ ὡς Λυκῖνος τῷ ὄντι καὶ ὢν
καὶ καλούμενος. ~
Scholia In Oppianum, Scholia et glossae in halieutica (scholia vetera et

recentiora)
Hypothesis-book 1, scholion 259, line 3
Ὀφρύς· ἀπὸ τοῦ τὸν ὦπα ῥύεσθαι καὶ φυλάτ-

τειν ἀπὸ κακοῦ· τρέπεται γὰρ τὸ ω μέγα ποιητικῶς
εἰς ο μικρόν. ἠερόεσσα· διαυγὴς, ἢ μελανοειδὴς ἀπὸ τοῦ
ἀερῶδες τὸ σκοτεινόν· ὁ γὰρ ἀὴρ φύσει σκοτεινὸς ἄνευ
τοῦ ἡλίου. ἠερόεσσα· λεπτὴ, σκοτώδης, μαυρά. περί-
δρομος· κυκλοειδὴς, κυκλοτερὴς, σκοτώδης. ἐστεφάνω-
ται· ἐπίκειται δίκην στεφάνης, κεκύκλωται.
Δοιώ· δυσὶ, διπλοῖς. Δοιοί· δύο ἰχθύες, σχῆμα
γλυκύτατον. Δοιὼ ὄνομα, ἡ εὐθεῖα τῶν ἑνικῶν δοιός·
οἱ γὰρ Δωριεῖς τὴν ἐν τοῖς ῥήμασιν ἀναλογίαν φυλάς-
σουσι καὶ ἐν τοῖς ὀνόμασι πλεονασμῷ τοῦ ι, γίνεται
δ' ἐκ τοῦ δέω τὸ δεσμεύω δοὸς, καὶ πλεονασμῷ τοῦ ι
δοιὸς, ἡ γενικὴ δοιοῦ, ἡ εὐθεῖα τῶν δυϊκῶν δοιώ· ἢ ἐκ
τοῦ δύω τοῦ διὰ τοῦ υ ψιλοῦ γίνεται κατὰ διάλεξιν
πλεονασμῷ τοῦ ο καὶ τροπῇ τοῦ υ εἰς ι, ἐκ δὲ τῆς δοιὸς
γίνεται δοιὴ καὶ δοιαὶ, καὶ λέγεται (Il. ι. 230)·
925
Σχόλια στον Πίνδαρο. Scholia et glossae in Olympia et Pythia (scholia

recentiora Triclinii, Thomae Magistri, Moschopuli, Germani) (col
Ode-treatise O 1, scholion-sec.18, line 9
τὸν Δία. – πλουσίαν. μακαρίαν.

Germ. Ἀμφέπει τὸ περιέπει, οἱονεὶ θεραπεύει ἢ ἀντὶ
τοῦ βασιλεύει τῆς εὐδαίμονος Σικελίας· ἡ γὰρ πολύμηλος εὐδαί-
μων ἀπὸ μέρους νοοῖτο.
Germ. Θεμιστεῖον] ὅτι τὸ σκῆπτρον τῆς Θέμιδος τοῖς
βασιλεῦσιν ἐδέδοτο.
M. Ὃς ἀμφέπει] ἀντὶ τοῦ διέπει. περιέπειν γάρ ἐστι τὸ
φίλον τινὰ κυβερνᾶν καὶ θάλπειν, διέπειν δὲ τὸ διοικεῖν· ἐνταῦ-
θα δὲ ὁ λόγος τὸ δεύτερον ἀπαιτεῖ.
M. Θεμιστεῖον] τοῦτο ἡ μὲν ἀναλογία προπαροξύνει,
ἡ συνήθεια δὲ περισπᾷ. ἐπικρατεῖ δὲ ἡ συνήθεια, ὡς καὶ ἐν τῷ
χάριεν. κἀκεῖνο γάρ, ὅσον κατὰ τὴν ἀναλογίαν, ἐπὶ τῆς παραλη-
γούσης ἂν εἶχε τὸν τόνον, ἀλλ' ἡ συνήθεια προπαροξύνασα αὐτὸ
ἐπεκράτησε.

τοῦ βασιλεύει τῆς εὐδαίμονος Σικελίας· ἡ γὰρ πολύμηλος εὐδαί-

μων ἀπὸ μέρους νοοῖτο.
Germ. Θεμιστεῖον] ὅτι τὸ σκῆπτρον τῆς Θέμιδος τοῖς
βασιλεῦσιν ἐδέδοτο.
M. Ὃς ἀμφέπει] ἀντὶ τοῦ διέπει. περιέπειν γάρ ἐστι τὸ
φίλον τινὰ κυβερνᾶν καὶ θάλπειν, διέπειν δὲ τὸ διοικεῖν· ἐνταῦ-
θα δὲ ὁ λόγος τὸ δεύτερον ἀπαιτεῖ.
M. Θεμιστεῖον] τοῦτο ἡ μὲν ἀναλογία προπαροξύνει,
ἡ συνήθεια δὲ περισπᾷ. ἐπικρατεῖ δὲ ἡ συνήθεια, ὡς καὶ ἐν τῷ
χάριεν. κἀκεῖνο γάρ, ὅσον κατὰ τὴν ἀναλογίαν, ἐπὶ τῆς παραλη-
γούσης ἂν εἶχε τὸν τόνον, ἀλλ' ἡ συνήθεια προπαροξύνασα αὐτὸ
ἐπεκράτησε.
δίκαιον, ἔννομον. – διεξάγει, περιέπει.
M. Θεμιστεῖον σκῆπτρον] σκῆπτρον ἡ βασιλικὴ
ῥάβδος. ἀπὸ ταύτης δὲ ἐνταῦθα τὴν βασιλείαν θέλει δηλοῦν.
τοῦτο δὲ καὶ παρὰ τῷ πεζῷ λόγῳ ἐστὶν ἐν χρήσει.
Tr. Σκᾶπτον κατὰ Δωριεῖς τὸ σκῆπτρον, ἀποβολῇ τοῦ ρ
926
γινόμενον.
Germ. Πολυμάλῳ] ἤγουν τῇ πολυθρεμμάτῳ, ἢ ἀπὸ
τοῦ καρποῦ τῶν μήλων· ἐκεῖ γὰρ περισσῶς λέγεται φυῆναι· ἢ

Ὁμήρῳ ἡ Πηνελόπη. ** εἶπεν. – τῇ θυγατρὶ Θόαντος.

εἰς. – ἐλθὼν πρὸς αὐτόν.
τοιοῦτος. – ποδῶν ὠκύτητι.
M. Χεῖρες δὲ καὶ ἦτορ ἴσον] τὸ τοιοῦτο καὶ παρὰ
τοῖς κοινοῖς δύναται εἶναι ἐν χρήσει· οἷον, σὺ καὶ ὁ πατὴρ ὁ σὸς
ὅμοιος. ἔχει δὲ ὁμοίως τῷ· Δαμοίτας καὶ Δάφνις ὁ βουκόλος
(Theocr. VI, 1), πλὴν ὅτι ἐκεῖ μὲν τὸ βουκόλος ἀπὸ κοινοῦ
λεγόμενον ἀρκοῦν ἦν ἐντελῆ ποιῆσαι τὸν λόγον, ἐνταῦθα δὲ
λέγεται μὲν ἀναγκαίως τὸ ἴσον ἀπὸ κοινοῦ κατὰ ἀναλογίαν τοῦ
προῤῥηθέντος, μένει δὲ ἔτι ἀτελὴς ὁ λόγος. τὸ γὰρ ἴσον ἀεὶ
πρὸς ἕτερον λεγόμενον ἀπαιτεῖ τὴν ἑαυτοῦ σχέσιν καὶ ἐλλιπῶς
ἔχει ἕως ἂν ᾖ μόνον· ἀποδεδομένης δὲ αὐτῆς ἐντελὴς ὁ λόγος
γίνεται ἔχων οὕτως· αἱ χεῖρες δὲ ἴσαι τῇ προθυμίᾳ καὶ ἡ προ-
θυμία ἴση ταῖς χερσίν. ἐξ ἀνάγκης γὰρ ἡ ἰσότης ἑκατέρων περὶ
ἑκάτερα αὐτὰ ταῦτα χωρεῖ μὴ κειμένου ἑτέρου, ἐφ' ὃ ἂν αὐτῆς
ἡ ἀπόδοσις γένοιτο.

Ode-treatise O 6, scholion-sec.117g, line 3
Διὸς ἑορτὴ καὶ τῶν ἄλλων ἕνδεκα θεῶν ἦν, ὡς ἔφαμεν τὸ Ἑορ-
ταῖς θεῶν μεγίσταις, ἐν τῷ Ψαύμιος Ὀλυμπιονίκει (V. 11).
τὸ δὲ κτίσῃ ἀντὶ τοῦ ποιήσῃ· ὁ γὰρ κτίζων οἰκίαν ποιεῖ
ταύτην.
* τῷ Διῒ· – ** τοῦ Διός. – τὴν Ὀλυμπιακὴν
πανήγυριν. – καταστήσῃ. – ἐν ᾗ πλεῖστοι συνάγονται.
Germ. Τεθμόν τε] θεσμόν, νόμον. ἔστι δὲ ἱερὸν
Διὸς ἐκεῖ καὶ μαντεύονται ἀπὸ τῶν γινομένων θυμάτων.
927
*† νόμον. – † θείη δηλονότι. οὐ γὰρ δύναται τὸ

κτίσῃ ἀπὸ κοινοῦ λέγεσθαι· συνυπακούεται δὴ τὸ οἰκεῖον κατ'
ἀναλογίαν τοῦ προῤῥηθέντος. – ἀγώνων.
Germ. Ἤτοι τῷ μεγίστῳ τέρατι τῶν ἄλλων βωμῶν
καὶ ἐν ἄλλαις γὰρ πόλεσιν ὑπῆρχον βωμοὶ τοῦ Διός.
** τοῦ Διός. – * τῷ ὑψηλῷ. – ὅτε Ἡρακλῆς τὸν
ἀγῶνα θήσει.
Σχόλια στον Πλάτωνα. (scholia vetera)

Dialogue Grg, Stephanus p. 506c, line 8
λικλεῖ, ὥσπερ ὁ Ἀμφίων τῷ Ζήθῳ τὸν ὑπὲρ μουσικῆς παρὰ τῷ

Εὐριπίδῃ.
ἐξ ἀρχῆς.
ἐξ ἀρχῆς, οὐ τοῦ διαλόγου φησί, τοῦ δὲ τελικοῦ αἰτίου τῶν ἠθικῶν
ἀρχῶν. εἰ δὲ περὶ τοῦ τέλους μάλιστα προκειμένης τῆς ζητήσεως, περὶ
τῆς ποιητικῆς αἰτίας καὶ τοῦ εἴδους ἐνδιέτριψεν, θαυμάζειν οὐ χρή. τὸ
γὰρ ἀγαθόν, ὅπερ τὸ τέλος ἐστίν, ἄρρητον καθ' αὑτό. διόπερ ἐνταῦθα
μὲν διὰ τῆς ἀποφάσεως, ὧν δοκεῖ εἶναι, ὅτι οὐκ ἔστιν ἡδονή, δηλοῦται·
ἐν Παρμενίδῃ δὲ τελεώτερον οὐ περὶ ἀγαθοῦ τινος ἀλλ' ἁπλῶς περὶ
τἀγαθοῦ ποιεῖται τὸν λόγον, ἐν Πολιτείᾳ δὲ δι' ἀναλογίας τινός. νυνὶ
δ' ἐνταῦθα διὰ τῆς ἐπιστήμης καὶ τοῦ εἴδους, ὃ μόνως καὶ ἐξ ἀνάγκης
παραγίνεται. τοιοῦτον δέ τινα τρόπον καὶ ἐν Φιλήβῳ· διὰ νοῦ γὰρ καὶ τῆς
ἀληθοῦς ἡδονῆς. ποιητικὴν δέ φαμεν αἰτίαν τὴν ἐπιστήμην τῶν καλῶν
καὶ ἀγαθῶν καὶ δικαίων, εἰδικὴν δὲ αὐτὰ ταῦτα, τελικὴν δὲ τἀγαθόν.
ἆρα τὸ ἡδὺ κτλ.
τὸ ἀγαθὸν διὰ τῆς οἰκείας ἕκαστον ψυχή
ἀρετῆς παραγίγνεται
κόσμος καὶ τάξις πρᾶγμα ψυχή
ἀρετή
ἀγαθὴ σώφρων δικαία κοσμία κόσμον ἔχουσα ψυχή
Σχόλια στον Πλάτωνα. (scholia vetera) Dialogue Grg, Stephanus p.

507d, line 3
εἰ μὴ πρὸς ἀρετὴν καὶ εὐδαιμονίαν φέροιεν.

ὡς ἔχει ποδῶν.
ἀντὶ τοῦ ὅσον δυνάμεθα ὀφείλομεν φυγεῖν τὰς κακὰς πράξεις. κατ'
ἀναλογίαν οὖν εἶπεν πόδας ὥσπερ πόδας Ἴδης τοῦ ὄρους φαμέν. κατὰ
928
ζωὴν οὖν φεύγωμεν τὰ κακά, μὴ ποσίν, ἐπεὶ καὶ ὁ Πλωτῖνος ἀνάγεσθαι

λέγει τὰς ψυχὰς οὐ ποδὶ ἀλλὰ ζωῇ.
ὁ σκοπός.
σκοπὸς καὶ τέλος τῇ σχέσει μόνῃ διαφέρουσιν. σκοπὸς μὲν γάρ
ἐστιν ἡ ἀρχή, τέλος δὲ σκοπὸς εἰς ἐνέργειαν ἀχθείς. ἢ σκοπὸς τέλος
ἀνέκβατον, τέλος δὲ σκοπὸς ἐκβεβηκώς.
οἱ σοφοί.
σοφοὺς ἐνταῦθα τοὺς Πυθαγορίους φησί, καὶ διαφερόντως τὸν
Ἐμπεδοκλέα, φάσκοντα τὴν φιλίαν ἑνοῦν τὸν σφαῖρον, ἑνοποιὸν εἶναι.
τοῦτο δὲ πρὸς τῇ μιᾷ ἐστι τῶν πάντων ἀρχῇ.

508a, line 2
λέγει τὰς ψυχὰς οὐ ποδὶ ἀλλὰ ζωῇ.

ὁ σκοπός.
σκοπὸς καὶ τέλος τῇ σχέσει μόνῃ διαφέρουσιν. σκοπὸς μὲν γάρ
οἱ σοφοί.
ἡ ἰσότης ἡ γεωμετρική.
(1) τουτέστιν ἡ δικαιοσύνη. ταύτην δὲ τὴν γεωμετρικὴν ἀναλογίαν
Διὸς κρίσιν ἐν Νόμοις (757 b) ἐκάλεσεν, ὡς δι' αὐτῆς τῶν πάντων
κεκριμένων τε καὶ ὡρισμένων.
(2) ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν εἶναί φασιν, ὅταν τριῶν ἀριθμῶν
ἀνίσων ὁ μέσως ὑπερέχῃ τε τῷ ἴσῳ καὶ ὑπερέχηται, οἷον βʹ δʹ ϛʹ,
γεωμετρικὴν δὲ ὅταν τριῶν ἀριθμῶν ὄντων ἀνίσων, ὃν ἔχει λόγον ὁ
πρῶτος πρὸς τὸν δεύτερον, τοῦτον καὶ ὁ δεύτερος πρὸς τὸν τρίτον,
οἷον δʹ ϛʹ θʹ, ἁρμονικήν δὲ ὅταν τριῶν ἀριθμῶν ἀνίσων, εἰ ὡς ὁ μέγιστος
πρὸς τὸν ἐλάχιστον, οὕτως ἔχει καὶ ἡ τῶν μειζόνων διαφορὰ πρὸς τὴν
τῶν ἐλαττόνων, οἷον βʹ γʹ ϛʹ.

508a, line 5
929

οἱ σοφοί.
ἡ ἰσότης ἡ γεωμετρική.
(1) τουτέστιν ἡ δικαιοσύνη. ταύτην δὲ τὴν γεωμετρικὴν ἀναλογίαν
Διὸς κρίσιν ἐν Νόμοις (757 b) ἐκάλεσεν, ὡς δι' αὐτῆς τῶν πάντων
κεκριμένων τε καὶ ὡρισμένων.
(2) ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν εἶναί φασιν, ὅταν τριῶν ἀριθμῶν
ἀνίσων ὁ μέσως ὑπερέχῃ τε τῷ ἴσῳ καὶ ὑπερέχηται, οἷον βʹ δʹ ϛʹ,
γεωμετρικὴν δὲ ὅταν τριῶν ἀριθμῶν ὄντων ἀνίσων, ὃν ἔχει λόγον ὁ
πρῶτος πρὸς τὸν δεύτερον, τοῦτον καὶ ὁ δεύτερος πρὸς τὸν τρίτον,
οἷον δʹ ϛʹ θʹ, ἁρμονικήν δὲ ὅταν τριῶν ἀριθμῶν ἀνίσων, εἰ ὡς ὁ μέγιστος
πρὸς τὸν ἐλάχιστον, οὕτως ἔχει καὶ ἡ τῶν μειζόνων διαφορὰ πρὸς τὴν
τῶν ἐλαττόνων, οἷον βʹ γʹ ϛʹ.
Σχόλια στον Πλάτωνα. (scholia vetera) Dialogue R, Stephanus p. 473a,

line 5
λιμοῦ γενομένου Ἀθήνῃσιν οἱ πένητες τὰ προφερόμενα ἄλευρα διήρπα-

ζον· ἐλέχθησαν οὖν οἱ τοὺς ἀλοῦντας ἐπιτηροῦντες ἀλιτήριοι, διέτεινε
δὲ τὸ ὄνομα, ὥστε καὶ ἐπὶ πάντων τῶν μετὰ βίας τί ποιούντων ἢ
ἁμαρτανόντων λέγεσθαι.
μὴ διάτριβε.
μὴ καθ' ὑπέρθεσιν λέγε.
ἆρ' οἷόν τε κτλ.
ὁ νοῦς οὕτως· ἆρα ἀκριβῶς, ὡς ὁ λόγος ἀπαιτεῖ, ἐνδέχεται τοὺς
ἀνθρώπους πράττειν, ἢ ἡ πρᾶξις κατὰ φύσιν ἧττον ἅπτεται ἀληθείας
ἤπερ ἡ λέξις καὶ ὁ λόγος· ἀλλ' ἐν μὲν τῷ οὐρανῷ εὑρίσκομεν καὶ
κύκλον ἐν σώματι καὶ σφαίρας καὶ τάξιν καὶ ἁρμονίαν καὶ ἀναλογίαν
καὶ ὁμοιότητα καὶ ἰσότητα καὶ ἁπλῶς πάντα σύμφωνα τῷ λόγῳ, ἐν
δὲ γῇ τοῦτο γενέσθαι δυσχερές;
φύσιν ἔχει.
ἀντὶ τοῦ πέφυκέ τις· πρᾶξις ἅπτεσθαι μᾶλλον τῆς λέξεως, ἧττον δὲ
τῆς ἀληθείας ὅπερ ἐστὶν ἧττον εἶναι ἢ ὡς λέγεται.
ἐὰν μή κτλ.
σημείωσαι τί λέγει, ὅπερ ἐπὶ Μάρκου τοῦ φιλοσόφου, βασιλέως
Ῥωμαίων, ἀπέβη.
930
σημείωσαι τὸ πολυθρύλληται (sic) τοῦ Πλάτωνος.

τῷ ἀνθρωπίνῳ γένει.
Σχόλια στον Πλάτωνα. (scholia vetera)

Dialogue R, Stephanus p. 534a, line 10
ΓΕΝΕΣΙΣ
δʹ εἰκασία
γεωμετρικὴ ἀναλογία
σύνθεσις λόγου
διαίρεσις λόγου
τὸν λόγον ἑκάστου κτλ.
τίς ὁ διαλεκτικός.
ἐπικαταδαρθάνειν (sic A2 F D M: ἐπικαταδαρθεῖν Burnet e
Stobaeo).
ἐπικατακοιμίζεσθαι.
θριγκός.
περίφραγμα, στεφάνη, τειχίον, περίβολος.
διανομὴ τοίνυν κτλ.
Σχόλια στον Πλάτωνα. (scholia recentiora Arethae)

Dialogue Grg, Stephanus p. 461a, line 2
καὶ παρὰ τὸν σκοπὸν τῆς οἰκείας ἐπιστήμης ποιεῖ, δειλητήρια (sic)
διδοὺς καὶ κατ' ἐκεῖνο ἀνίατρος ὤν, ὁ δὲ κατ' ἐπιστήμην τὰ δίκαια εἰδὼς
ἐξ ἀνάγκης δίκαιος. εἰ γὰρ καὶ οἱ δύο ἐπιστήμονες, ἀλλὰ τῷ τρόπῳ
διαφέρουσιν, ὁ μὲν περὶ σῶμα ὁ δὲ περὶ ψυχὴν ἀσχολούμενος, καὶ
ἑαυτὸν γινώσκων καὶ ταὐτὸν ἔχων γινῶσκον καὶ γνωστόν· ὁ δὲ ἰατρὸς
ἄλλο ἔχει τὸ γινῶσκον καὶ ἄλλο τὸ γινωσκόμενον.
ὡσαύτως δὲ οὕτως.
ἡ ἐκ παραλλήλου χρῆσις τῶν ἐπιρρημάτων Ἀττική, ὡς τὸ ἐγὼ εἰμί,
καὶ ὡς τὸ ὃς καὶ αὐτὸς τῶν σπουδαίων καὶ φίλων.
ἐκείνους εἶπον τοὺς λόγους.
ἀναλογία ἀριθμητικὴ καὶ γεωμετρική.
ῥητορικόν.
ὁ πολιτικὸς φιλόσοφος κρειττόνως ἐπίσταται τὰ εἴδωλα τῆς ἐν
αὑτῷ νοερᾶς ἕξεως.
μὴ οὐχί κτλ.
931
τὰ δίκαια ὁ μὲν Γοργίας καὶ ἀγαθὰ εἶναι ἐδόξαζεν, ὁ δὲ Πῶλος

καλὰ μέν, οὐκ ἀγαθὰ δέ, ὁ δὲ Καλλικλῆς οὔτε καλὰ οὔτε ἀγαθά.
διὰ τοῦτο οὖν ὁ Γοργίας συγχωρεῖ τὸν τὰ δίκαια εἰδότα δίκαιον, ὡς
ἀγαθῶν ὄντων καὶ διὰ τοῦτο ἐφετῶν.
ἐναντίον τι συνέβη.
Σχόλια στον Πλάτωνα. (scholia recentiora Arethae)

Dialogue Grg, Stephanus p. 464e, line 4
τοῦ κολακευομένου προαιρέσεως στοχάζηται καὶ ἀνδρείως ὑπομένῃ

καὶ λανθάνειν βούλοιτο.
πολιτικῆς μορίου.
ἐν Πολιτικῷ (305 b) ὁ Σωκράτης τὴν δικαστικὴν ὄργανόν φησιν
εἶναι τῆς πολιτικῆς, ἐνταῦθα δὲ μόριον, καὶ ῥητέον ἐκει..........
ὅπου μὲν γὰρ συμπληρωτικός ἐστι τοῦ πολιτικοῦ συνυπάρχων τῷ
νομοθέτῃ, ὅπου δὲ μὴ μ(?)..........
κολακείαν μὲν οὖν κτλ.
schol. mutilum.
v. 1 (lac. c. 30 litterarum) ἐν δὲ (lac. c. 14 litterarum) τὴν ἀνα-
λογίαν πρὸς ψυχὴν, ὡς ἰατρικὴ ἐν σώματι· εἰ δὲ τοῦτο, δῆλον ὅτι
v. 2 εἰς ταὐτὸν ῥητορικὴν ........... δικαστικὴν τέταχεν
ἀνάλογον πρὸς ψυχὴν ὡς ἰατρικὴν ἐν σώματι.
ἐγὼ δὲ τέχνην κτλ.
Scholia In Sophoclem, Scholia in Sophoclis Oedipum tyrannum (scholia

recentiora)
Source of scholion sch mos, scholion 42-43, line 7
νομένων, ὅταν αὐτά τις ἀνορθοῖ.

περιφραστικῶς ἀντὶ τοῦ ὦ κράτιστε παρὰ πᾶσιν Οἰ-
δίπους.
πρόστροποι] πρὸς σὲ τετραμμένοι.
ἀλκήν] ἀντὶ τοῦ βοήθειαν. εὑρεῖν] ἀντὶ τοῦ ἐξευ-
ρεῖν, ἐπινοῆσαι. ἡμῖν] χάριν ἡμῶν. του θεῶν] τινὸς
ἀπὸ τῶν θεῶν. φήμην] χρησμόν. ἀκούσας] οἶσθα δη-
λονότι. εἴτ' – που] εἴτ' ἀπ' ἀνδρός τινος ἀκούσας, μαν-
τείαν δηλονότι, οἶσθα. ἐπὶ μὲν τῶν θεῶν ἀπαντᾷ ὁ χρη-
σμὸς οἰκείως· ἐπὶ δὲ τοῦ ἀνδρὸς προσυπακούεται ἡ μαντεία
οἰκείως κατ' ἀναλογίαν.
932
ὡς] ὅτι. τοῖσιν ἐμπείροισι] τῶν ἐν πείρᾳ πολλῶν

γεγονότων. τὰς ξυμφορὰς] τὰς συντυχίας· τὰ συναντήματα.
ζώσας] ἀντὶ τοῦ ἀσφαλεῖς, ἀδιαπτώτους. μάλιστα] κατὰ πολύ.
Scholia In Sophoclem, Scholia in Sophoclis Oedipum tyrannum (scholia

recentiora)
Source of scholion sch mos, scholion 1337, line 2
διήγειρεν. δαιμόνων] ἀπὸ τῶν δαιμόνων.

Ἀπόλλων ἦν ὁ τὰ ἐμὰ κακὰ πάθη τάδε τελῶν, ἀντὶ
τοῦ τελέσας.
ἔπαισε] ἔπληξεν· ἐκέντησεν. νιν] αὐτάς, τὰς
ὄψεις. οὔτις] οὐδείς, ἄλλος δηλονότι. τλάμων] ὁ ἄθλιος.
τί ... ἔδει] κατὰ τί, ἤγουν κατὰ ποῖον σκοπόν,
πρέπον ἦν.
μηδὲν] οὐδέν. ἰδεῖν] εἰς τὸ ἰδεῖν.
ἦν] ἐστί.
κατ' αἰτιατικὴν λέγεται τὸ τί, προσυπακούεται
δὲ ἐν τούτοις τὸ οἰκεῖον κατ' ἀναλογίαν τοῦ προσρηθέντος,
οἷον· τί δῆτ' ἐμοὶ προσήγορον, ἤγουν προσαγορευτικόν,
ἀπὸ τοῦ νῦν ἐστὶν ἐμοὶ ἀκούειν σὺν ἡδονῇ; ἢ τί βλεπτόν,
ἤγουν ὁρατόν, ἐστὶν ἐμοὶ ὁρᾶν σὺν ἡδονῇ; ἢ τί στερκτόν,
ἤγουν ἀγαπητόν, ἐστὶν ἐμοὶ ἀγαπᾶν σὺν ἡδονῇ;
ἀντὶ τοῦ ἐκτοπίσατε τὸν φθαρτικώτατον.
ἔτι] ἐπὶ τούτοις. ἐχθρότατον] μάλιστα μεμισημένον.
Scholia in Maximum Confessorem, Scholia

Sec.54, line 93
δουλείαν παθῶν κεκρατημένους λογισμούς, τὸν δὲ Δαρεῖον

τὸν φυσικὸν νόμον, τὸν δὲ Ζοροβάβελ τὸν γνωστικὸν νοῦν,
τὴν Ἰουδαίαν δὲ τὴν ἀρετήν, τὴν Ἱερουσαλὴμ δὲ τὴν ἕξιν
τῆς ἀπαθείας, τὸν δὲ ναὸν τὴν δεκτικὴν τῆς σοφίας
γνῶσιν, τὴν δὲ πρὸς τὴν Ἰουδαίαν ἐκ Βαβυλῶνος ἀνάβασιν
τὴν ἀπὸ τῶν σωματικῶν εἰς τὰ πνευματικὰ διὰ μετανοίας
τῆς διανοίας μετάθεσιν.
11. Αἴτιον εἶναι λέγει τῆς τῶν θείων διανομῆς ἀγαθῶν τὸ
μέτρον τῆς ἑκάστου πίστεως· καθὼς γὰρ πιστεύομεν, καὶ
τὴν ἐπὶ τὸ πράττειν τῆς προθυμίας ἐπίδοσιν ἔχομεν. Ὁ
γοῦν πράττων κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πράξεως ἐπιδείκνυ-
933
ται τὸ μέτρον τῆς πίστεως, δεχόμενος, ὡς ἐπίστευσεν, τὸ

μέτρον τῆς χάριτος. Ὁ δὲ μὴ πράττων κατὰ τὴν ἀναλογίαν
τῆς ἀπραξίας ἐπιδείκνυται τὸ μέτρον τῆς ἀπιστίας, δεχόμε-
νος, ὡς ἠπίστησεν, τὴν τῆς χάριτος στέρησιν. Οὐκοῦν
κακῶς ποιεῖ βασκαίνων τοῖς κατορθοῦσιν ὁ φθονερός, ἐπ' αὐ-
τῷ σαφῶς ἀλλ' οὐκ ἐπ' ἄλλῳ κειμένης τῆς τοῦ πιστεύειν
τε καὶ πράττειν καὶ πρὸς τὸ μέτρον τῆς πίστεως ἐρχομένην
δέξασθαι τὴν χάριν ἐπιλογῆς.
12. Καλῶς ἐδείχθη τῇ ἀληθείᾳ συμβαίνων ὁ τύπος. Ὥσπερ
γὰρ ὁ Ζοροβάβελ οὐ γέγονεν αἰχμάλωτος, ἀλλ' ἐκ τῶν
Scholia in Maximum Confessorem, Scholia Sec.54, line 95
τὴν Ἰουδαίαν δὲ τὴν ἀρετήν, τὴν Ἱερουσαλὴμ δὲ τὴν ἕξιν

τῆς ἀπαθείας, τὸν δὲ ναὸν τὴν δεκτικὴν τῆς σοφίας
γνῶσιν, τὴν δὲ πρὸς τὴν Ἰουδαίαν ἐκ Βαβυλῶνος ἀνάβασιν
τὴν ἀπὸ τῶν σωματικῶν εἰς τὰ πνευματικὰ διὰ μετανοίας
τῆς διανοίας μετάθεσιν.
11. Αἴτιον εἶναι λέγει τῆς τῶν θείων διανομῆς ἀγαθῶν τὸ
μέτρον τῆς ἑκάστου πίστεως· καθὼς γὰρ πιστεύομεν, καὶ
τὴν ἐπὶ τὸ πράττειν τῆς προθυμίας ἐπίδοσιν ἔχομεν. Ὁ
γοῦν πράττων κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πράξεως ἐπιδείκνυ-
ται τὸ μέτρον τῆς πίστεως, δεχόμενος, ὡς ἐπίστευσεν, τὸ
μέτρον τῆς χάριτος. Ὁ δὲ μὴ πράττων κατὰ τὴν ἀναλογίαν
τῆς ἀπραξίας ἐπιδείκνυται τὸ μέτρον τῆς ἀπιστίας, δεχόμε-
νος, ὡς ἠπίστησεν, τὴν τῆς χάριτος στέρησιν. Οὐκοῦν
κακῶς ποιεῖ βασκαίνων τοῖς κατορθοῦσιν ὁ φθονερός, ἐπ' αὐ-
τῷ σαφῶς ἀλλ' οὐκ ἐπ' ἄλλῳ κειμένης τῆς τοῦ πιστεύειν
τε καὶ πράττειν καὶ πρὸς τὸ μέτρον τῆς πίστεως ἐρχομένην
δέξασθαι τὴν χάριν ἐπιλογῆς.
12. Καλῶς ἐδείχθη τῇ ἀληθείᾳ συμβαίνων ὁ τύπος. Ὥσπερ
γὰρ ὁ Ζοροβάβελ οὐ γέγονεν αἰχμάλωτος, ἀλλ' ἐκ τῶν
αἰχμαλώτων ἐν Βαβυλῶνι τότε δεδουλωμένων ἐγεννήθη καὶ
γέγονεν αὐτῶν λυτρωτής, οὕτως καὶ ὁ κύριος, ἀναμάρτη
Doctrina Patrum, Doctrina patrum (fort. auctore Anastasio Sinaïta vel

Anastasio Apocrisiario)
P. 162, line 6
ἢ πῶς τὸ ὅλον οὐκ ἐν τοῖς μέρεσιν; εἰ γὰρ μήτε τὸ ὅλον ἐν τοῖς

μέρεσι μηδὲ τὰ μέρη ἐν τῷ ὅλῳ, λείπεται, ὡς προείρηται, ἢ μηδα-
934
μοῦ μηδ' ὅλως εἶναι ταῦτα ἢ ἐν ἑτέρῳ παρὰ τὸν Χριστὸν θεωρεῖσθαι
τὴν θεότητα τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν ἀνθρωπότητα, καὶ ἐν ἑτέροις τὸν
Χριστὸν καὶ οὐκ ἐν τῇ κατ' αὐτὸν θεότητι καὶ ἀνθρωπότητι θεωρεῖσθαι.
τοῦτο δὲ οὐ τῆς κατ' αὐτὸν ἀνθρωπότητος μόνον, ἀλλὰ καὶ αὐτῆς
τῆς τοῦ λόγου θεότητος τὴν ὕπαρξιν ἀναιρεῖ.
κθʹ Τὸ ποσὸν τῶν πραγμάτων παρίσταται οὐ μόνον ἐξ
ὡρισμένου ἀριθμοῦ, οἷον τοῦ δύο ἢ τρία ἢ τέσσαρα, ἀλλὰ καὶ ἐξ
ἀορίστου, οἷον τοῦ πολλὰ καὶ ὀλίγα καὶ πλείονα καὶ ἐλάττονα καὶ
εἴ τι ὅμοιον· καὶ ἐξ ἀναλογίας, οἷον μεῖζον, ἧττον, ἴσον, πρός τι· καὶ
ἀπὸ τῆς δεκτικῆς φωνῆς, οἷον τῆς τοῦτο κἀκεῖνο καὶ ταῦτα καὶ ἄλλα
καὶ ἕτερα· καὶ ἀπὸ τῆς τάξεως, οἷον πρὸ τοῦδε καὶ μετ' ἐκεῖνο καὶ ἀπ'
ἀρχῆς καὶ ὕστερον· εἰκὸς δὲ καὶ καθ' ἑτέρους τρόπους. εἰ μὲν οὖν
ἅπαντας τοὺς δηλωτικοὺς τρόπους τῶν πραγμάτων διαιρετικοὺς ἴσασι
τῶν δηλουμένων, αὐτόθεν αὐτοῖς τῆς ἀτοπίας ὁ ἔλεγχος. καὶ γὰρ καὶ
αὐτοὶ μίαν καὶ μίαν λέγουσι καὶ φύσεις ἀορίστους καὶ ἰδιότητας τοῦτό
τε κἀκεῖνο καὶ ἄλλο καὶ ἄλλο καὶ ἕτερον καὶ ἕτερον καὶ μεῖζον καὶ ἧττον
καὶ ἴσον καὶ πρός τι καὶ πρὸ τοῦδε καὶ μετ' ἐκεῖνο καὶ ἀπ' ἀρχῆς
καὶ ὕστερον. εἰ δὲ μὴ πάντας τοὺς τρόπους, τὸν δὲ ὡρισμένον μό
Anonymi In Aristotelis Librum Alterum Analyticorum Posteriorum

Commentarium, Anonymi in analyticorum posteriorum librum alterum
p. 98a13 Νῦν μὲν οὖν κατὰ τὰ παραδεδομένα κοινὰ ὀνόματα.
Φησὶ μὴ μόνον ἐπὶ τῶν κοινὸν καὶ ἕν τι ἐχόντων ὄνομα κατηγορού-

μενον χρήσιμον εἶναι τὴν προειρημένην ἐκλογὴν πρὸς τὴν τῆς ἐν τοῖς
προβλήμασιν αἰτίας ἀπόδοσιν, ἀλλὰ καὶ ἐφ' ὧν οὐκ ἔστι μὲν ἓν καὶ ταὐ-
τὸν τὸ κοινόν, κατ' ἀναλογίαν δὲ τὴν ταυτότητα ἔχει. τὰ γὰρ διαφέροντα
καὶ ἐν διαφέρουσιν ὄντα ὅταν τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν ἔχῃ, πάντα τὰ ἐν οἷς
ἐστι κοινά πως καὶ αὐτὰ γίνεται, οὐχ ἁπλῶς ἀλλὰ κατὰ ἀναλογίαν. οὐδὲ
γὰρ κοινὸν ἓν ἐπὶ τῶν ἐχόντων σήπιον καὶ ὀστοῦν καὶ ἄκανθαν,
ὥσπερ ἐπὶ τῶν κέρατα ἐχόντων ἓν ἦν τὸ κερασφόρον, ἀλλ' ἀναλογίᾳ τὸ
ἓν ἐπ' αὐτῶν λαμβάνεται· ὃν γὰρ λόγον ἔχει τὸ ὀστοῦν ἐν τοῖς τῶν ζῴων
ὑπόποσι, τοῦτον ἐν μὲν ἰχθύσιν ἄκανθα, ἐν δὲ σηπίαις τὸ σήπιον· ἕκα-
στον γὰρ αὐτῶν ἐν ἑκάστῳ τῶν ἐν οἷς ἐστιν ἔρεισμά τί ἐστι.
935

p. 98a24 Τὰ δ' αὐτὰ προβλήματά ἐστι τὰ μὲν τῷ τὸ αὐτὸ μέσον

ἔχειν.
Ποῖα τὰ αὐτὰ προβλήματα, ὅτι ἢ ὧν τὸ αὐτὸ αἴτιον καὶ μέσον ἐστί,

καὶ τοῦτο ἢ τῷ γένει μόνῳ ταὐτόν ἐστιν ἢ καὶ τῷ γένει καὶ τῷ εἴδει
ταὐτόν ἐστιν, ἢ ὧν τὸ αἴτιον ὑπὸ τὸ ἕτερον αἴτιόν ἐστι, τουτέστι τὸ
τοῦ ἑτέρου αἴτιον ὑπὸ τὸ τοῦ ἑτέρου αἴτιόν ἐστι. τίθησι δ' ἑξῆς καὶ
τὸ κατὰ ἀναλογίαν. διὰ τούτων δὲ διδάσκει ἡμᾶς, πῶς γνωσόμεθα
ὅσα ταὐτὰ ὄντα ἀλλήλοις προβλήματα μὴ δοκεῖ διὰ τὸ ἐπὶ διαφόρου
ὕλης ἐρωτᾶσθαι, ὡς δύνασθαι πρὸς ἓν αὐτῶν εὐπορήσαντας τῆς αἰτίας
ἔχειν καὶ περὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως λέγειν. καὶ Θεόφραστος δὲ ἐπραγματεύ-
σατο περὶ τὴν συναγωγὴν τῶν ὁμοίων προβλημάτων. ἀλλ' ἐκεῖνος μὲν
ἱστορεῖ ἐν ἐκείνοις τίνα ὅμοια ἀλλήλοις ἐστὶ τῶν προβλημάτων· Ἀριστο-
τέλης δὲ νῦν διδάσκει τίνι κρινοῦμεν τὰ ταὐτὰ ἀλλήλοις προβλήματα.
λέγει δὴ διχῶς ταὐτὰ εἶναι ἀλλήλοις· ἢ τῷ τὸ αὐτὸ μέσον ἔχειν,
οἷον ὅτι πάντα ἀντιπερίστασις. ἔστι δὲ [εἰ] ἐπὶ τῶν τοιούτων προ-
βλημάτων κοινὸν μέσον ἡ τοῦ θερμοῦ ἀντιπερίστασις, οἷον διὰ τί χειμῶ-
νος μᾶλλον πέττομεν; διὰ τί καθεύδοντες πυκνὸν ἀναπνέομεν;

p. 99a6 Εἰ δὲ μή, ὁμοίως ἕξει τὸ μέσον· εἰ μὲν ὁμώνυμα.
Εἰ δὲ μὴ καθ' αὑτὸ εἴη ἀποδεικνύμενον μηδὲ διὰ τῶν καθ' αὑτὸ
ὑπαρχόντων, ὁμοίως ἕξει τὸ μέσον, ὡς ἂν ἔχῃ καὶ τὸ οὗ ἡ αἰτία
ζητεῖται. τοῦτο δὲ προσέθηκεν, ἐπειδὴ ἔδειξεν ὅτι καὶ τὸ αἴτιον δύναται
μὴ καθ' αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς ἢ σημεῖον λαμβάνεσθαι καὶ τὸ οὗ
αἴτιον καὶ τὸ ᾧ. εἰπὼν δ', ὅτι μὴ δοκεῖ τὰ τοιαῦτα προβλήματα,
προσέθηκε τὸ εἰ δὲ μή, ἀντὶ τοῦ ‘εἰ δὲ καὶ ταῦτα ζητοῖτο ὡς
προβλήματα’,
ὁμοίως ἕξει τὸ μέσον, κἂν μὲν ὁμώνυμον ᾖ τὸ αἰτιατόν, τοιοῦτον
ἔσται καὶ τὸ αἴτιον, ἂν δὲ ὡς ἐν τῷ γένει, καὶ τὸ αἴτιον τοιοῦτον·
ὁμοίως καὶ εἰ κατὰ ἀναλογίαν.
936
p. 99a16 Ἔχει δ' οὕτω τὸ παρακολουθεῖν τὸ αἴτιον ἀλλήλοις.
Τὸ μὲν ἔχει δ' οὕτω τὸ παρακολουθεῖν εἶπεν ἀντὶ τοῦ ἔχει δὲ
οὕτω περὶ τὸ παρακολουθεῖν’. τῷ δὲ παρακολουθεῖν ἀντὶ τοῦ ἀντι-
στρέφειν κέχρηται. τὸ δὲ κατάλληλον τῆς λέξεως τοιοῦτον· ἔχει δὲ
οὕτω τὸ παρακολουθεῖν ἀλλήλοις τὸ αἴτιον καὶ οὗ αἴτιον καὶ
ᾧ αἴτιον. ἔστι δὲ τὸ μὲν ᾧ αἴτιον τὸ ὑποκείμενον, τὸ δὲ οὗ αἴτιον
τὸ τούτῳ ὑπάρχον. λέγει δὲ ταῦτα περὶ τῶν ἐν ταῖς ἀποδείξεσιν αἰτίων.
εἰπὼν δ' ἐν τοῖς πρὸ τούτου ὅτι τὸ τοῦ πράγματος ἀλλὰ μὴ τὸ τοῦ
συμπεράσματος αἴτιον καὶ τὸ οὗ αἴτιον ἀντακολουθεῖ ἀλλήλοις τῷ
εἶναι τὸ αἴτιον ὁρισμὸν τοῦ αἰτιατοῦ (φθάνει τε γὰρ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν
Σούδα. Alphabetic letter delta, entry 874, line 2
Δίδυμος, Ἀτήϊος ἢ Ἄττιος χρηματίσας, φιλόσοφος Ἀκαδημαϊκός.

Πιθανῶν καὶ σοφισμάτων λύσεις ἐν βιβλίοις βʹ. καὶ ἄλλα πολλά.
Δίδυμος, Διδύμου ταριχοπώλου, γραμματικὸς Ἀριστάρχειος,
Ἀλεξανδρεύς, γεγονὼς ἐπὶ Ἀντωνίου καὶ Κικέρωνος καὶ ἕως Αὐγούστου·
Χαλκέντερος κληθεὶς διὰ τὴν περὶ τὰ βιβλία ἐπιμονήν· φασὶ γὰρ αὐτὸν
συγγεγραφέναι ὑπὲρ τὰ τρισχίλια πεντακόσια βιβλία.
Δίδυμος νέος, Ἀλεξανδρεύς, γραμματικός, ὃς ἐσοφίστευσεν ἐν
Ῥώμῃ. ἔγραψε Πιθανά, Περὶ ὀρθογραφίας καὶ ἄλλα πλεῖστα καὶ
ἄριστα.
Δίδυμος, ὁ Κλαύδιος χρηματίσας, γραμματικός. Περὶ τῶν
ἡμαρτημένων παρὰ τὴν ἀναλογίαν Θουκυδίδῃ, Περὶ τῆς παρὰ Ῥωμαίοις
ἀναλογίας, Ἐπιτομὴν τῶν Ἡρακλέωνος· καὶ ἄλλα τινά.
Δίδυμος, ὁ τοῦ Ἡρακλείδου, γραμματικός, ὃς διέτριψε
παρὰ Νέρωνι καὶ ἐχρηματίσατο· μουσικός τε ἦν λίαν καὶ πρὸς μέλη
ἐπιτήδειος.
Δίδυμος, Ἀλεξανδρεύς· Γεωργικὰ ἐν βιβλίοις ιεʹ.
Δίδυμος καὶ ὁ ἀπόστολος Θωμᾶς.
Δίδυμοι: συνήθως ἡμῖν καὶ οἱ συμφυεῖς, ἰδίως οἱ μόνοι· ἢ δις-
σῶς· καί, αὐλοῖσι διδύμοις.
Διδυχμίας καὶ ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ Ἀσωπόδαρος ἐπὶ σμικρότητι
σώματος διεβέβληντο.
Σούδα. Alphabetic letter delta, entry 874, line 3
Πιθανῶν καὶ σοφισμάτων λύσεις ἐν βιβλίοις βʹ. καὶ ἄλλα πολλά.

Δίδυμος, Διδύμου ταριχοπώλου, γραμματικὸς Ἀριστάρχειος,
Ἀλεξανδρεύς, γεγονὼς ἐπὶ Ἀντωνίου καὶ Κικέρωνος καὶ ἕως Αὐγούστου·
937
Χαλκέντερος κληθεὶς διὰ τὴν περὶ τὰ βιβλία ἐπιμονήν· φασὶ γὰρ αὐτὸν
συγγεγραφέναι ὑπὲρ τὰ τρισχίλια πεντακόσια βιβλία.
Δίδυμος νέος, Ἀλεξανδρεύς, γραμματικός, ὃς ἐσοφίστευσεν ἐν
Ῥώμῃ. ἔγραψε Πιθανά, Περὶ ὀρθογραφίας καὶ ἄλλα πλεῖστα καὶ
ἄριστα.
Δίδυμος, ὁ Κλαύδιος χρηματίσας, γραμματικός. Περὶ τῶν
ἡμαρτημένων παρὰ τὴν ἀναλογίαν Θουκυδίδῃ, Περὶ τῆς παρὰ Ῥω-
μαίοις ἀναλογίας, Ἐπιτομὴν τῶν Ἡρακλέωνος· καὶ ἄλλα τινά.
Δίδυμος, ὁ τοῦ Ἡρακλείδου, γραμματικός, ὃς διέτριψε
παρὰ Νέρωνι καὶ ἐχρηματίσατο· μουσικός τε ἦν λίαν καὶ πρὸς μέλη
ἐπιτήδειος.
Δίδυμος, Ἀλεξανδρεύς· Γεωργικὰ ἐν βιβλίοις ιεʹ.
Δίδυμος καὶ ὁ ἀπόστολος Θωμᾶς.
Δίδυμοι: συνήθως ἡμῖν καὶ οἱ συμφυεῖς, ἰδίως οἱ μόνοι· ἢ δις-
σῶς· καί, αὐλοῖσι διδύμοις.
Διδυχμίας καὶ ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ Ἀσωπόδαρος ἐπὶ σμικρότητι
Σούδα. Alphabetic letter alpha iota, entry 326, line 31
φωτὸς ἢ ζόφου ἔφθειρε τὴν ὄψιν· ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων· τὸν
δὲ νοῦν τῶν μειζόνων νοητῶν ἡ ἀντίληψις ὀξυδερκέστερον ποιεῖ.
ζήτει καὶ ἄλλα περὶ αἰσθήσεως ἐν τῷ μήνιγξ. ὅτι κοινὰ αἰσθητὰ εʹ·
αʹ κίνησις, βʹ ἠρεμία, γʹ ἀριθμός, δʹ σχῆμα, εʹ μέγεθος. κοινὰ δὲ
ταῦτα εἶναι λέγονται, οὐχ ὅτι ἓν ἕκαστον αὐτῶν πάσαις ταῖς αἰσθήσε-
σιν ὑποπίπτει, ἀλλ' ὅτι ἕκαστον πλείοσι καὶ οὐ μιᾷ, τινὰ δὲ καὶ
πάσαις ἅμα. τὸ μὲν γὰρ μέγεθος κοινόν ἐστιν αἰσθητὸν ὄψεως καὶ
ἁφῆς· ὁρῶμεν γὰρ ὅτι μέγας ἐστὶ τυχὸν ὁ ἄνθρωπος, καὶ ἁπτόμενοι
αἰσθανόμεθα ὅτι μέγας ἢ μικρὸς ὁ προσπεσὼν ὄγκος, καὶ τὸ διάστημα.
ἤδη δὲ καὶ ψόφου λέγομεν ᾐσθῆσθαι μεγάλου ἢ μικροῦ, ἀλλ' ἐνταῦθα
κατὰ ἀναλογίαν τὸ μέγεθος εἴληπται, οὐ κυρίως. μέγεθος γὰρ νῦν
λέγομεν τὸ συνεχὲς τῶν κοινῶν εἶναι αἰσθητῶν· ὁ μέντοι μέγας
ψόφος ποσότητός ἐστιν ἐπιτεταμένης καὶ ἀνειμένης δηλωτικός, διὸ τὸ
ἀμυδρὸν ἢ σφοδρὸν κυριώτερον ἐπὶ τῶν ψόφων ἁρμόζει λέγειν. τὸ
δὲ σχῆμα κοινὸν ὄψεως καὶ ἁφῆς. σχῆμα δὲ οὐ τὸ τρίγωνον ἢ κύκλος
(τοῦτο γὰρ λόγου ἐστὶ τὸ εἰπεῖν ὅτι σχῆμά ἐστι τὸ ὑπὸ μιᾶς γραμμῆς
Σούδα. Alphabetic letter epsilon, entry 2625, line 3
Ἐπιστείβων: περιπατῶν.
Ἐπιστείριον: τὸ τῆς νηός.
Ἐπίστη: ἀόριστος δεύτερος. ἀντὶ τοῦ ἐπίστασαι. ἢ ἐπι-
τίθει.
938
Ἐπίστηθι: ἐπενέχθητι, ἐπιτέθητι.

Ἐπιστήματα: στῆλαι ἐπιτάφιοι. ἔθαψάν τε ἐκείνους αὐτόθι,
σεμνῶς τε καὶ σοβαρῶς ἐπιστήματα ἐπέστησαν. νεανία ἤστην, ὁ μὲν
ἤδη γενειῶν, ὁ δὲ αὐτοῖν γυμνὸς τὴν παρειὰν ἔτι.
Ἐπιστήμη καὶ αἴσθησις τῶν ἀνομογενῶν καὶ μὴ πολὺ διεστώ-
των· ἃ ἕτερα ἀλλήλων κατὰ γένος. τῆς μὲν γὰρ ἐπιστήμης ἡ ὑπό-
ληψις γένος, ἡ δὲ αἴσθησις οὐχ ὑπόληψις. κατὰ ἀναλογίαν μέντοι
ταὐτά ἐστιν· ὡς γὰρ αἴσθησις πρὸς αἰσθητά, οὕτως ἐπιστήμη πρὸς
ἐπιστητά, καὶ ἀμφότερα κριτικά· ἤδη γοῦν τινες διὰ τὴν ὁμοιότητα
αὐτῶν ταὐτὸν ἐπιστήμην τε καὶ αἴσθησιν εἶπον εἶναι. διαφέρει δὲ
ἀλλήλων· ἡ μὲν γὰρ αἴσθησις περὶ τὰ ἐνδεχόμενα ἄλλως ἔχειν,
ἐπιστήμη δὲ οὐδενὸς ἐνδεχομένου. καὶ ἡ μὲν ἐπιστήμη ἑκάστου τῆς
τῶν ἐπιστητῶν οὐσίας γνωστική, ἡ δὲ αἴσθησις οὐδενὸς τῶν αἰσθητῶν
τῆς οὐσίας ἐστὶ γνωστική. καὶ ἡ μὲν ἐπιστήμη ἐπίκτητος, ἡ δὲ ἐξ
ἀρχῆς. καὶ ἡ μὲν κοινὴ τῶν ἄλλων ζῴων, ἡ δὲ ἴδιος ἀνθρώπων ἢ
ὅλως λογικῶν· καὶ ἡ μὲν φύσει, ἡ δὲ διδασκαλίᾳ. καὶ ἐπὶ μὲν τῆς
αἰσθήσεως προάγει ἡ ἕξις τὰς ἐνεργείας· ὁρατικοὶ γὰρ ὄντες εἴδομεν·
Σούδα. Alphabetic letter mu, entry 352, line 5
κίνδυνον ὅλῳ τῷ τάγματι. καὶ Αἰλιανός· ὀλίγου χρόνου διελθόντος,

ἑάλω μέγα κακουργῶν· εἶτα μέντοι ἐν ὄψει πολλῶν κατεπρήσθη ζῶν.
ἀντὶ τοῦ ἐκαύθη. καὶ πάρδαλιν τοῦ αὐτοῦ μέγα τιμίαν διάλιθον.
καὶ αὖθις· γυνὴ εὐπάτωρ ἄνθρωπος καὶ μέγα πλουσία.
Μεγάβυζος: ὄνομα κύριον.
Μεγάθυμος: μεγαλόψυχος.
Μέγα καὶ Μικρὸν περὶ τὴν ἀκοὴν λέγεται· λέγεται δὲ καὶ
ἐπὶ τῶν ψόφων. καὶ τὸ μὲν ἐν ψόφοις μέγα καὶ μικρὸν ἡ ἀκοὴ
μόνη δύναται διακρῖναι, τὸ δὲ ἐν σώμασι τὸ συνεχὲς ἡ ἀφὴ καὶ ἡ
γεῦσις διακρίνουσιν. ὅτε δὲ λέγομεν λευκὴν φωνὴν ἢ μέλαιναν, κατὰ
ἀναλογίαν καὶ ὁμοιότητα τὴν ἀπὸ τῶν χρωμάτων φαμέν. καὶ τοῦ
μὲν ἐν ψόφοις μέγα καὶ μικρὸν οὐκ ἔστιν ἑτέρα τις ἀντίθεσις παρὰ
τὸν ὀξὺν καὶ βαρὺν φθόγγον, ὥσπερ ἐπὶ τῆς ἁφῆς παρὰ τὸ θερμὸν
καὶ ψυχρὸν ἑτέρα παντελῶς ἀντίθεσις τὸ βαρὺ καὶ κοῦφον ἢ τραχὺ
καὶ λεῖον καὶ τῶν ἄλλων ἑκάστη, ἀλλὰ τὴν ἄνεσιν ἢ τὴν ἐπίτασιν
δηλοῖ τῶν ψόφων· τοῦτο δὲ οὐκ ἔστιν ἑτέρας ἀντιθέσεως ἴδιον. τὸ
τοιοῦτο γοῦν μέγα καὶ μικρὸν εὑρεῖν ἐστίν, οἷον τὸν μὲν τοῦ μέλιτος,
εἰ τύχοι, μέγαν, τὸν δὲ τῆς ἰσχάδος μικρόν, ὅτι ἐπιτέταται ἡ γλυ-
κύτης ἐν τῷ μέλιτι, ἀνεῖται δὲ ἐν τῇ ἰσχάδι. ἀλλὰ καὶ τὸ μέλαν
χρῶμα τὸ μὲν κατακορὲς εἴποι τις μέγα, τὸ δὲ μὴ οὕτως ἔχον ἀλλ'
ὑφειμένον μικρόν, τὸ σφοδρὸν ἁπλῶς καὶ ἀμυδρὸν τῇ τοῦ μεγάλου
939
Σούδα. Alphabetic letter mu, entry 397, line 2
ταύτην ὑπὸ τοῦ Ἡφαίστου γενομένην, δῶρον Πηλεῖ σωφροσύνης ἕνεκα

ὑπὸ Ἡφαίστου δοθῆναι, ᾗ χρώμενος πάντα κατώρθου καὶ ἐν ταῖς
μάχαις καὶ ἐν ταῖς θήραις.
Μεγαίνετος: ὄνομα κύριον. αὐθάδης, καὶ τῶν στρατηγιώντων,
καὶ ἄλλως θρασύς.
Μεγαίνετος ὁ Μάνης καὶ Φορμίσιος, δούλων ὀνόματα. γνώσῃ δὲ
τοὺς τούτου κἀμοῦ μαθητάς. τούτου μὲν Φορμίσιος Μεγαίνετός θ' ὁ
Μάνης.
δούλων ὀνόματα.
Μεγαίρων: φθονῶν.
Μέγεθος: ὅτι διττὸν τὸ μέγεθος. κοινὴ αἴσθησις. δύναται δὲ
κατὰ ἀναλογίαν καὶ ἐπὶ ὀσφρήσεως λαμβάνεσθαι καὶ γεύσεως· εἰσὶ γὰρ
καὶ αὗται τοῦ οἰκείου μεγέθους ἀντιληπτικαί, ἡ μὲν τοῦ ἐν ὀσμαῖς,
ἡ δὲ τοῦ ἐν χυμοῖς· εἰ καὶ μὴ οἶδεν ἡ συνήθεια τὸ τοῦ μεγέθους
ὄνομα.
Μέγηρον: τὸ ἐπέραστον.
Μέγης: ὁ μέγας.
Μεγιστᾶνες.
Μέγιστος: ποταμὸς ἐν Αἰγαίῳ πελάγει εἰσβάλλων.
Μέδεσθαι: φροντίζειν. καὶ Μεδήσομεν, φροντίσομεν.
Μέδιμνον: μέτρον χοινίκων μηʹ. καὶ παροιμία· Μεδίμνῳ
ἀπομετρῶ παρὰ τοῦ πατρὸς ἀργύριον· ἐπὶ τῶν μεγάλην καὶ
Σούδα. Alphabetic letter nu, entry 21, line 5
Νακώλεια: ὄνομα τόπου. ἰστέον δέ, ὅτι κοινῶς μὲν τεθήλυνται ἡ

Φρυγιακὴ αὕτη πόλις ἀπὸ Νακώλης νύμφης· ἐξ ἧς καὶ Νακώλαιον, ἡ
αὐτή· ὡς
ἀπὸ νύμφης νύμφαιον. ἐθνικὸν αὐτῆς Νακωλεύς, ὡς Σελευκεύς. εὕρηται
δὲ καὶ
οὐδετέρως τὰ Νακώλεια.
Νακώνη: πόλις Σικελίας, κατὰ τὸν Ἐθνικογράφον.
Νάκος: ἔντριχον δέρμα, ἤτοι δορὰ προβάτου. κυρίως δὲ τὸ
τῆς αἰγὸς δέρμα. καὶ κῴδιον καὶ κῶος. κῶας δὲ τὸ τοῦ προβάτου.
Ἰώσηπος· ἕρπειν τὰ πολλὰ κελεύσας τοῖς εἰσιοῦσι καὶ τὰ νῶτα κα-
λύπτειν νάκεσιν, ὡς εἰ κατίδοι τις αὐτοὺς νύκτωρ, φαντασίαν παρέχοιεν
κυνῶν. ἡ δοτικὴ νάκει. ἡ ἀναλογία, ὡς βλάβη, βλάβος· δίψα, δίψος·
940
νάπη, νάπος· οὕτω νάκη, νάκος. ὥσπερ δέ, φασίν, ἡ ἀήτη, καὶ ἀρσενικὸν
ἀήτης,
ἀήτου· καὶ ἡ ἀράχνη, ἀράχνης, ἀράχνου, οὕτω καὶ ἡ νάκη, ὁ νάκος, τοῦ
νάκου.
τριχῶς οὖν ὁ νάκος, ἡ νάκη, τὸ νάκος.
Νακοτίλται: οἱ τῶν προβάτων κουρεῖς.
γάρ φασι παρὰ τὸ νέειν, ἤγουν ῥέειν, ἰλύν, ἵνα ᾖ Νέϊλος, Νεῖλος. ζήτει
περὶ
τοῦ Νείλου ἐν τῷ Βραχμᾶνες.
Νεῖν: κολυμβᾶν, καὶ τὸ νήθειν κρόκην. Ἀρριανός· ὅσοι
κουφότατοι καὶ κουφότατα ὡπλισμένοι καὶ τοῦ νεῖν δαημονέστατοι,
τούτους ἐκνήξασθαι κελεύει ἀπὸ συνθήματος. καὶ αὖθις· ὥσπερ γὰρ
οἱ ὄρνιθες ἵπτασθαι καὶ νεῖν ἰχθύες αἵ τε ἔλαφοι θεῖν, ἐπεὶ πεφύκασιν,
οὐδὲν τοῦ διδαχθῆναι προσδέονται. τοῦ δὲ νεῖν, ἤτοι νήθειν, χρῆσις
παρ' Ἡσιόδῳ ἐν τῷ, τῇ γάρ τοι νεῖ νήματ' ἀερσιπότητος ἀράχνης. τινὲς δὲ
τὸ
νεῖ νήματα διὰ τοῦ η ἔγραψαν, ὡς ἀποκοπὲν ἐκ τοῦ νήθει. πλὴν καὶ
οὕτως ἡ
ἀναλογία τὸ νῶ, νεῖς, νεῖ οἶδε πρωτότυπον· ἐξ οὗ παράγωγον τὸ νήθω· τὸ
κνῶ,
κνήθω, σῶ, σήθω.
Νειός: ἡ νενεασμένη γῆ. καὶ Νειοῖο.
Νεῖσθαι: κολυμβᾶν.
Νεῖται: ἀφίξεται, ἐλεύσεται. οὐδ' ἔτι νεῖται ἰξὸν ἐπ' ἀγρευ-
ταῖς χευάμενος καλάμοις.
Νείφω: τὸ βρέχω, διὰ διφθόγγου. Νιφόμενος δὲ χιονιζό-
μενος, διὰ τοῦ ι. Νήφων δὲ ἐγρηγορῶν, διὰ τοῦ η.
Νῆ: στερητικὸν ἐπίρρημα. ἔστι δὲ καὶ ἐπιτατικόν. ὅθεν νήχυτον ὕδωρ καὶ
νήχυτος ὄρπηξ.
ὁ σοφιστὴς Νοῦς ἐπεκαλεῖτο, ἐπειδὴ ὕλην καὶ νοῦν πάντων φρουρεῖν

εἶπεν.
Νοῦς· ὅτι ὁ νοῦς πάντων ἔχει τοὺς λόγους ἐν ἑαυτῷ, ἀλλὰ
τῶν μὲν πρὸ αὐτοῦ εἰκονικῶς, τῶν δὲ μετ' αὐτὸν παραδειγματι-
κῶς. λύσις ὀνείρου· ἀρθεὶς νόον γίνωσκε γῆν ναίειν ξένην. ὅτι
Πυθαγόρας
τὴν τοῦ ἀνθρώπου ψυχὴν διῃρῆσθαι ἔφη εἰς γʹ· νοῦν, φρένας καὶ
941
θυμόν. νοῦν μὲν καὶ θυμὸν εἶναι καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις ζῴοις, φρένας
δὲ μόνον ἐν ἀνθρώπῳ. εἶναι δὲ τὴν ἀρχὴν τῆς ψυχῆς ἀπὸ καρδίας
μέχρι ἐγκεφάλου. καὶ τὸ μὲν ἐν καρδίᾳ μέρος αὐτῆς ὑπάρχειν θυμόν,
φρένας δὲ καὶ νοῦν τὰ ἐν τῷ ἐγκεφάλῳ. ὅτι τῶν διανοουμένων τὰ
μὲν κατὰ περίπτωσιν ἐνοήθη, τὰ δὲ καθ' ὁμοιότητα, τὰ δὲ κατὰ ἀναλο-
γίαν, τὰ δὲ κατὰ μετάθεσιν, τὰ δὲ κατὰ σύνθεσιν, τὰ δὲ κατ' ἐναντίω-
σιν. καὶ κατὰ περίπτωσιν μὲν τὰ αἰσθητά, καθ' ὁμοιότητα δὲ τὰ ἀπό
τινος παρακειμένου, ὡς Σωκράτης ἀπὸ τῆς εἰκόνος· κατ' ἀναλογίαν
δὲ αὐξητικῶς μὲν ὁ Τιτυὸς καὶ ὁ Κύκλωψ, μειωτικῶς δὲ ὡς ὁ
πυγμαῖος· καὶ τὸ κέντρον δὲ τῆς γῆς κατ' ἀναλογίαν ἐνοήθη ἀπὸ
τῶν μικροτέρων σφαιρῶν· κατὰ μετάθεσιν δὲ οἷον οἱ ὀφθαλμοὶ ἐπὶ
τοῦ στήθους, κατὰ σύνθεσιν δὲ ἱπποκένταυρος, καὶ κατ' ἐναντίωσιν
θάνατος. νοεῖται δὲ καὶ κατὰ μετάβασίν τινα, ὡς τὰ λεκτὰ καὶ ὁ τόπος.
φυσικῶς δὲ νοεῖται καὶ ὄν τι καὶ ἀγαθόν, καὶ κατὰ στέρησιν, οἷον
ἄχειρος. ὅτι τοῦ νοῦ ἔργον ἐστὶν ἁπλαῖς προσβολαῖς καὶ κρεῖττον ἢ
τῶν μὲν πρὸ αὐτοῦ εἰκονικῶς, τῶν δὲ μετ' αὐτὸν παραδειγματι-

κῶς. λύσις ὀνείρου· ἀρθεὶς νόον γίνωσκε γῆν ναίειν ξένην. ὅτι
Πυθαγόρας
μὲν κατὰ περίπτωσιν ἐνοήθη, τὰ δὲ καθ' ὁμοιότητα, τὰ δὲ κατὰ ἀναλο-
γίαν, τὰ δὲ κατὰ μετάθεσιν, τὰ δὲ κατὰ σύνθεσιν, τὰ δὲ κατ' ἐναντίω-
σιν. καὶ κατὰ περίπτωσιν μὲν τὰ αἰσθητά, καθ' ὁμοιότητα δὲ τὰ ἀπό
κατὰ ἀπόδειξιν ἐπιβάλλειν τοῖς πράγμασιν. ὥσπερ ἡ αἴσθησις προσβα-
λοῦσα τυχὸν τῷ λευκῷ ἢ τῷδε τῷ σχήματι κρεῖττον ἢ κατὰ ἀπόδειξιν

942
μὲν κατὰ περίπτωσιν ἐνοήθη, τὰ δὲ καθ' ὁμοιότητα, τὰ δὲ κατὰ
ἀναλογίαν, τὰ δὲ κατὰ μετάθεσιν, τὰ δὲ κατὰ σύνθεσιν, τὰ δὲ κατ'
ἐναντίωσιν. καὶ κατὰ περίπτωσιν μὲν τὰ αἰσθητά, καθ' ὁμοιότητα δὲ τὰ
ἀπό
κατὰ ἀπόδειξιν ἐπιβάλλειν τοῖς πράγμασιν. ὥσπερ ἡ αἴσθησις προσβα-
λοῦσα τυχὸν τῷ λευκῷ ἢ τῷδε τῷ σχήματι κρεῖττον ἢ κατὰ ἀπόδειξιν
αὐτοῦ τὴν γνῶσιν ἔσχεν· οὐ γὰρ δεῖται πρὸς ταύτην συλλογισμοῦ. ἡ
δέ γε τοῦ νοῦ ἐνέργεια ἐκείνοις παραγίνεται, οἷς εἰς ἄκρον καθάρσεως
Σούδα. Alphabetic letter pi, entry 1586, line 2
γὰρ ἡμᾶς. καὶ παροιμία· Γέρων πίθηκος οὐχ ἁλίσκεται.

ἁλίσκεται μέν, μετὰ χρόνον δ' ἁλίσκεται. ἐπὶ τῶν δυστυχη-
σάντων.
Πίθηκος ἐν πορφύρᾳ: παροιμία. ὅτι οἱ φαῦλοι, κἂν καλοῖς
περιβληθῶσιν, ὅμως δ' οὖν διαφαίνονται πονηροὶ ὄντες.
Πίθηξ: ἡ μιμώ.
Πῖθι: ἀντὶ τοῦ πίε.
Πίθνης: ὄνομα κύριον.
Πίθος: ὄνομα κύριον, καὶ τὸ οἰνηρὸν ἀγγεῖον.
Πιθοῦ: περισπᾶται· ἔστι γὰρ βʹ ἀόριστος. τούτους Ἀττικοὶ
περισπῶσι, καὶ ἡ χρῆσις ἠκολούθησε τῇ διαλέκτῳ· ἡ γὰρ ἀναλογία
βαρύνει. πιθοῦ τί μοι· πρὸς σοῦ γάρ, οὐδ' ἐμοῦ φράσω.
Πιθών: ὀξυτόνως, διὰ τοῦ ι· βʹ γάρ ἐστιν ἀόριστος· λάθρα
γὰρ ἦλθεν ὁ πιθὼν τοὺς κυρίους. Ἀριστοφάνης.
Πιθῶνος: ὄνομα κύριον.
943
Πιθοίατο: πεισθεῖεν.
Πιθοιγία: ἡ τοῦ πίθου ἀνοιγή.
Πίθυλλος· οὗτος ἡδονικὸς ἦν, Τένθης καλούμενος· ὃς καὶ
περιγλωττίδα ὑμενίνην ἐφόρει, προσελυτρῶν τὴν γλῶσσαν πρὸς τὰς
ἀπολαύσεις· καὶ δακτυλήθρας εἶχεν, ἤσθιε τὸ ὄψον, ἵν' ὡς θερμότατον
ἀναδιδῷ τῇ γλώττῃ.
τῆς ἐκδημίας οὐκ ἐν βραχεῖ τινι καὶ ἠμελημένῳ, ἀλλ' ὅθεν αὐτοῖς ὁ
ἐφεξῆς βίος ἐς τὸ θυμῆρές τε καὶ ἥδιστον ἀπετελεύτησεν. ὡς γὰρ οἱ
Ῥωμαῖοι καὶ Πέρσαι σπονδὰς ἔθεντο καὶ συνθήκας, μέρος ὑπῆρχε τῶν
κατ' αὐτὰς ἀναγραμμένων τὸ δεῖν ἐκείνους τοὺς ἄνδρας ἐς τὰ σφέ-
τερα ἤθη κατιόντας βιοτεύειν ἀδεῶς τολοιπὸν ἐφ' ἑαυτοῖς, οὐδὲν
ὁτιοῦν πέρα τῶν δοκούντων φρονεῖν ἢ μεταβάλλειν τὴν πατρῴαν
δόξαν ἀναγκαζομένους.
Πρέσβις, πρέσβεως, προπαροξυτόνως. οὐχὶ δὲ ἀπὸ τῆς πρε-
σβεὺς εὐθείας· οἱ γὰρ λέγοντες ἁμαρτάνουσι. λέγεται δὲ καὶ
Πρέσβεων καὶ Πρεσβευτῶν, ἑκατέρως παρὰ τοῖς ῥήτορσιν. ἔστι
δὲ τὸ μὲν καθωμιλημένον καὶ Ἑλληνικὴν ἀναλογίαν σῷζον, ὅταν
εἴπωσι πρέσβεις. εὑρίσκομεν δὲ καὶ πρεσβευτάς.
Πρεσβυγένεια: παλαιοτέρα γένεσις. καὶ συγκριτικῶς.
μεγάλως ἐθαύμασεν, ὅτε τὴν Ῥόδον ἐπολιόρκησεν ὅλοις ἐν δυσὶν

ἔτεσι, χιλίας ναῦς ἐπαγόμενος καὶ στρατὸν ὁπλίτην μυριάδας ὑπὲρ
τὰς πέντε καὶ πεντακισχιλίους. Περὶ γραφικῆς καὶ σχημάτων βιβλία βʹ.
Πρωτοκλισία: ἡ πρώτη καθέδρα.
Πρωτόλεια: ἡ πρώτη λεία.
Πρωτόλειον: ἀπαρχήν.
Πρωτολογία. πάσης κατηγορίας αὐτοῦ ἀποφαίνει πρω-
τολογίαν.
Πρῶτον ἀποστόλους, δεύτερον προφήτας· ἐρώτησις·
πῶς τίθησι πρώτους τοὺς ἀποστόλους ὁ Παῦλος; πρώτους κατὰ ἀνα-
λογίαν τῶν ἀγώνων καὶ τὴν παρὰ τοῦ θεοῦ δόξαν, ἔσχατοι δὲ διὰ
τὸ εἰς τὰ τέλη τῶν αἰώνων καταντῆσαι. ὥστε εἶναι αὐτοὺς καὶ πρώ-
τους καὶ ἐσχάτους· ἵνα καὶ ἐν τούτῳ τὸν διδάσκαλον μιμήσωνται,
λέγοντα· ἐγώ εἰμι ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος.
Πρώτονος: πρῶτος νέος.
Πρωτόνεω: οἱ πρῶτον πλέοντες, ἢ πρῶτον εἴς τινα τόπον
καταπεπλευκότες. Πρωτόνεως καὶ ἀρχένεως καὶ ἄλλα πολλὰ ὁμοίως·
944
καὶ περίνεως Θουκυδίδης αʹ.

Πρωτοπαγῆ: πρώτως πεπηγότα.
Σούδα. Alphabetic letter sigma, entry 1691, line 3
ἔλεγον ἢ σκαφηφόρον. διὰ δὲ τὸ ἀπαρρησίαστον εἶναι, συστομώτερον

ποιήσειν ἀπειλεῖν σκάφης.
Συστρέμματα: στασιαστῶν πλήθη.
Συστροφή: ἡ ὁμόνοια, καὶ ἡ ἐπὶ κακῷ συμφωνία. Δαβίδ·
σκέπασόν με ἀπὸ συστροφῆς πονηρευομένων.
Συστοιχία. ὁ δὲ ἐν τῇ στάσει ἐγίνετο τῆς χείρονος συ-
στοιχίας, ἀποστὰς μὲν ἀπὸ τῶν πρώτων μαθημάτων, προσρυεὶς δὲ τοῖς
ἄλλοις.
Σύστοιχα· σύστοιχα καὶ παρώνυμα καὶ πτώσεις παρακεῖσθαι
μὲν ἀλλήλοις δοκοῦντα, διαφέροντα δέ. σύστοιχα λέγεται ἀλλήλοις
καὶ τὰ ὁμοίως ἔχοντα πρός τινα, ἃ καὶ κατὰ ἀναλογίαν εἴη ἄν· ὡς
ἐπιστήμη καὶ αἴσθησις· ἑκάτερον γὰρ αὐτῶν ὁμοίως ἔχει πρὸς τὰ ὑφ'
αὑτά. ὁμοίως καὶ τὸ αἰσθητὸν καὶ τὸ ἐπιστητόν· ἑκάτερον γὰρ αὐτῶν
ὁμοίως ἔχει πρὸς τὰ ὧν ἐστί. σύστοιχα λέγουσι καὶ πάντα τὰ ὁμοίως
παρωνομασμένα ἀλλήλοις τε καὶ ἐκείνῳ ἀφ' οὗ παρωνόμασται· οἷον
ἀπὸ τῆς δικαιοσύνης παρωνόμασται ὁ δίκαιος, τὸ δίκαιον, τὸ δι-
καίως. ταῦτα δὴ καὶ ἀλλήλοις ἐστὶ σύστοιχα καὶ αὐτῇ τῇ δικαιοσύνῃ.
παρώνυμα δὲ μόνα τὰ ἀπό τινος παρωνομασμένα ἐκείνῳ λέγουσιν,
ᾧ παρωνόμασται, ἀλλ' οὐκ ἀλλήλοις, οὐδὲ ἐκεῖνα τούτοις· τῇ γραμ-
ματικῇ ὁ γραμματικός, οὐκέτι δὲ ἡ γραμματικὴ τῷ γραμματικῷ.
Σύτο: ὡρμᾶτο, ἔτρεχε. σύτο δέμας ἀκέντητον ἐν δρόμοις.
Σούδα. Alphabetic letter tau, entry 185, line 3
ὑπ' ἄλλων, ἀλλὰ τοῖς αὑτῶν πτεροῖς: ὁ γὰρ Αἰσχύλος Λι-

βυστικὴν αὐτὴν καλεῖ παροιμίαν. ὁ δέ ἐστι μύθων τῶν Λιβυστικῶν
λόγος, πληγέντα ἀτράκτῳ τοξικῷ τὸν αἰετὸν εἰπεῖν ἰδόντα μηχανὴν
πτερώματος· τάδ' οὐχ ὑπ' ἄλλων, ἀλλὰ τοῖς αὑτῶν πτεροῖς ἁλισκό-
μεθα. καὶ ἡμεῖς οὖν, φησίν, οὐχ ὑπ' ἄλλων πάσχομεν ταῦτα, ἀλλὰ
τῇ αὑτῶν γνώμῃ. τοῖς αὑτῶν πτεροῖς, ἀντὶ τοῦ ἑαυτοῖς ταῦτα πε-
ποιήκαμεν.
Ταυτοέπεια. καὶ Ταυτοεπεῖν, ταυτολογεῖν.
Ταὐτόν: τοῦτο τριχῶς διαιρεῖ Ἀριστοτέλης ἐν τοῖς Τοπικοῖς.
πρὸς δὲ τούτοις τοῖς τρισὶ καὶ τέταρτόν τινα προστίθεται, κατ' ἀνα-
λογίαν, πορρώτερον ὄντα τῶν τριῶν. οἱ δὲ τρεῖς εἰσιν οὗτοι· ταὐτὸν
γὰρ τὸ μὲν κατ' ἀριθμὸν λέγεται, τὸ δὲ κατ' εἶδος, τὸ δὲ τῷ γένει.
ἀριθμῷ ταὐτά ἐστιν ἀλλήλοις ὧν ὀνόματα πλείω, τὸ δὲ πρᾶγμα τὸ
945
ὑπ' αὐτῶν σημαινόμενον ἕν, οἷά ἐστι τὰ πολυώνυμα· ἀριθμῷ γὰρ ἓν

τὸ λώπιον καὶ ἱμάτιον, ὅτι τοῦ αὐτοῦ καὶ ἑνὸς κατ' ἀριθμόν ἐστι
δηλωτικά. κἂν λόγος δὲ κἂν ὄνομα ταυτὸν σημαίνῃ, ἓν κατ' ἀριθμὸν
καὶ τοῦτο· κἂν λόγοι πλείους σημαίνωσι ταὐτό, καὶ ταῦτα ἀριθμῷ
ταυτά· τῷ γὰρ ἀριθμῷ τοῖς αὐτοῖς εἶναί ἐστιν, οὐ τοῖς ὀνόμασι ση-
μαντικοῖς. συνελόντι φάναι, κατ' ἀριθμόν, ὡς τὰ πολυώνυμα, λῶπος,
ἱμάτιον. κατ' εἶδος, ὡς Σωκράτης καὶ Πλάτων. κατὰ γένος, οἷον ἄν-
θρωπος, ἵππος· ζῷα γὰρ ἄμφω. κατ' ἀναλογίαν, ὡς καρδία καὶ πηγὴ
λογίαν, πορρώτερον ὄντα τῶν τριῶν. οἱ δὲ τρεῖς εἰσιν οὗτοι· ταὐτὸν

γὰρ τὸ μὲν κατ' ἀριθμὸν λέγεται, τὸ δὲ κατ' εἶδος, τὸ δὲ τῷ γένει.
ἀριθμῷ ταὐτά ἐστιν ἀλλήλοις ὧν ὀνόματα πλείω, τὸ δὲ πρᾶγμα τὸ
ὑπ' αὐτῶν σημαινόμενον ἕν, οἷά ἐστι τὰ πολυώνυμα· ἀριθμῷ γὰρ ἓν
τὸ λώπιον καὶ ἱμάτιον, ὅτι τοῦ αὐτοῦ καὶ ἑνὸς κατ' ἀριθμόν ἐστι
δηλωτικά. κἂν λόγος δὲ κἂν ὄνομα ταυτὸν σημαίνῃ, ἓν κατ' ἀριθμὸν
καὶ τοῦτο· κἂν λόγοι πλείους σημαίνωσι ταὐτό, καὶ ταῦτα ἀριθμῷ
ταυτά· τῷ γὰρ ἀριθμῷ τοῖς αὐτοῖς εἶναί ἐστιν, οὐ τοῖς ὀνόμασι ση-
μαντικοῖς. συνελόντι φάναι, κατ' ἀριθμόν, ὡς τὰ πολυώνυμα, λῶπος,
ἱμάτιον. κατ' εἶδος, ὡς Σωκράτης καὶ Πλάτων. κατὰ γένος, οἷον ἄν-
θρωπος, ἵππος· ζῷα γὰρ ἄμφω. κατ' ἀναλογίαν, ὡς καρδία καὶ πηγὴ
καὶ μονάς· ὡς γὰρ ἔχει ἡ πηγὴ πρὸς ποτόν, οὕτω καὶ μονὰς ἐν
ἀριθμῷ, καρδία ἐν ζῴῳ. ὄψις ἐν ὀφθαλμοῖς· νοῦς ἐν ψυχῇ. νηνεμία
καὶ γαλήνη ἡ αὐτή· ὃ γὰρ γαλήνη ἐν θαλάσσῃ, τοῦτο νηνεμία ἐν ἀέρι·
ἡσυχία γὰρ ἄμφω.
Ταυτὸν πέπονθα τῷ τῆς παροιμίας, τὸ σὸν ὄναρ σοι
διηγούμενος· ὅτι μὲν οὐχ ἑκόντες (ὀκνῶ γὰρ εἰπεῖν ὡς ἄκοντες),
τὸν καλόν τε καὶ ἀγαθὸν πρὸς ὀλίγον ἡμῶν ἐπετρέψαμεν χωρισθῆναι,
τεκμαίρῃ δήπουθεν. ἴσως δ' ἄν μοι καὶ σοὶ γένοιτο καὶ αὐτῷ δὲ πρὸς
παραμυθίαν μικρόν, εἰ σοὶ μὲν ἐκεῖνος, ἡμεῖς δὲ δι' ἐκείνου σοῦ τύχω-
μεν. ἔστι δέ μοι τούτων οὐδὲν ὑπὲρ αὐτοῦ πλέον πρός σε καθήκει
Τρυφιόδωρος· διάφορα ἔγραψε δι' ἐπῶν. Παράφρασιν τῶν

Ὁμήρου παραβολῶν· καὶ ἄλλα πλεῖστα.
Τρύφος ἄρτου: κλάσμα ἄρτου.
Τρυφῶ· αἰτιατικῇ.
Τρύφων, Ἀμμωνίου, Ἀλεξανδρεύς, γραμματικὸς καὶ ποιητής,
γεγονὼς κατὰ τοὺς Αὐγούστου χρόνους καὶ πρότερον. Περὶ πλεο-
νασμοῦ τοῦ ἐν τῇ Αἰολίδι διαλέκτῳ βιβλία ζʹ, Περὶ τῶν παρ' Ὁμήρῳ
946
διαλέκτων καὶ Σιμωνίδῃ καὶ Πινδάρῳ καὶ Ἀλκμᾶνι καὶ τοῖς ἄλλοις
λυρικοῖς, Περὶ τῆς Ἑλλήνων διαλέκτου καὶ Ἀργείων καὶ Ἱμεραίων καὶ
Ῥηγίνων καὶ Δωριέων καὶ Συρακουσίων, Περὶ τῆς ἐν κλίσεσιν ἀνα-
λογίας αʹ, Περὶ τῆς ἐν εὐθείᾳ ἀναλογίας, Περὶ ὀνομάτων συγκριτι-
κῶν αʹ, Περὶ τῆς ἐν μονοσυλλάβοις ἀναλογίας, Περὶ ὀνομάτων χαρα-
κτήρων αʹ, Περὶ ῥημάτων ἀναλογίας βαρυτόνων αʹ, Περὶ ῥημάτων
ἐγκλιτικῶν καὶ ἀπαρεμφάτων καὶ προστακτικῶν καὶ εὐκτικῶν καὶ
ἁπλῶς πάντων, Περὶ ὀρθογραφίας καὶ τῶν αὐτῇ ζητουμένων, Περὶ
πνευμάτων καὶ τρόπων· καὶ ἄλλα.
Ὁμήρου παραβολῶν· καὶ ἄλλα πλεῖστα.

Τρύφος ἄρτου: κλάσμα ἄρτου.
Τρυφῶ· αἰτιατικῇ. Τρύφων, Ἀμμωνίου, Ἀλεξανδρεύς, γραμματικὸς καὶ
ποιητής,
γεγονὼς κατὰ τοὺς Αὐγούστου χρόνους καὶ πρότερον. Περὶ πλεο-
νασμοῦ τοῦ ἐν τῇ Αἰολίδι διαλέκτῳ βιβλία ζʹ, Περὶ τῶν παρ' Ὁμήρῳ
διαλέκτων καὶ Σιμωνίδῃ καὶ Πινδάρῳ καὶ Ἀλκμᾶνι καὶ τοῖς ἄλλοις
λυρικοῖς, Περὶ τῆς Ἑλλήνων διαλέκτου καὶ Ἀργείων καὶ Ἱμεραίων καὶ
Ῥηγίνων καὶ Δωριέων καὶ Συρακουσίων, Περὶ τῆς ἐν κλίσεσιν ἀνα-
λογίας αʹ, Περὶ τῆς ἐν εὐθείᾳ ἀναλογίας, Περὶ ὀνομάτων συγκριτι-
κῶν αʹ, Περὶ τῆς ἐν μονοσυλλάβοις ἀναλογίας, Περὶ ὀνομάτων χαρα-
κτήρων αʹ, Περὶ ῥημάτων ἀναλογίας βαρυτόνων αʹ, Περὶ ῥημάτων
ἐγκλιτικῶν καὶ ἀπαρεμφάτων καὶ προστακτικῶν καὶ εὐκτικῶν καὶ
ἁπλῶς πάντων, Περὶ ὀρθογραφίας καὶ τῶν αὐτῇ ζητουμένων, Περὶ
πνευμάτων καὶ τρόπων· καὶ ἄλλα.
Σούδα. Alphabetic letter phi, entry 653, line 20
φαντασίας σωματικῆς ταῦτα κινηθῇ, τότε ὁ γινόμενος ὑπὸ τούτων

ψόφος φωνὴ καλεῖται. τρία δὲ ταῦτα θεωρεῖται περὶ τὴν τοῦ ἀνθρώ-
που φωνήν, ῥυθμός, ἁρμονία, λέξις. ἔχει δὲ ὁ μὲν ῥυθμὸς περὶ τὸν
χρόνον τῆς ἐκφωνήσεως τὸν μακρὸν καὶ τὸν βραχύν· διὸ καὶ τῶν
φωνηέντων τὰ μὲν ἐν πλείονι χρόνῳ ἐκφωνούμενα μακρὰ ὠνόμασαν,
τὰ δὲ ἐν ἐλάττονι βραχέα. ἐκ δὲ τῆς τούτων πρὸς ἄλληλα συνθέ-
σεως τὸ εὔρυθμον τῶν ἐπῶν γίνεται. ἡ δὲ ἁρμονία περὶ τὴν τοῦ
ὀξέος καὶ βαρέος συμμετρίαν ἔχει, ἡ δὲ λέξις περὶ τὴν διατύπωσιν τῶν
συλλαβῶν, ἐξ ἧς ἡ τῶν λεγομένων σημαίνεται ἔννοια. ἐπεὶ οὖν ταῦτα
μὲν ἔχει κυρίως ἡ τοῦ ἀνθρώπου φωνή, μιμοῦνται δέ πως ταῦτα καὶ
947
τὰ μουσικὰ ὄργανα, διὰ τοῦτο κατ' ἀναλογίαν λέγονται καὶ αὐτὰ

φωνεῖν. ὅτι διακρίνουσι τὴν φωνὴν ἀπὸ τοῦ ψόφου διχῶς, ἔκ τε
τοῦ τρόπου τῆς γενέσεως καὶ ἐκ τοῦ τέλους. ἐκ μὲν οὖν τοῦ τρόπου
τῆς γενέσεως, ὅτι ἡ φωνὴ γίνεται τοῦ εἰσπνευσθέντος ἀέρος ἐκθλιβο-
μένου τῇ συστολῇ τοῦ θώρακος κατὰ τὴν ἐνυπάρχουσαν αὐτῷ ψυχικὴν
δύναμιν καὶ προσπίπτοντος τῇ τραχείᾳ ἀρτηρίᾳ καὶ τῷ ἐναπειλημ-
μένῳ ἐν αὐτῇ ἀέρι, ὃς τῇ ἀθρόᾳ πληγῇ ἄθρυπτος ἀποπαλλόμενος ἀεὶ
τύπτει τὸν προσεχῆ ἀέρα ἕως τῆς ἀκοῆς. ἔστι γὰρ τὸ μὲν ἀχανὲς
τοῦ στόματος τὸ μέχρι τῆς ῥίζης τῆς γλώττης φάρυγξ· ἐκεῖθεν δύο
ἀγγεῖα φέρονται, τὸ μὲν ἐπὶ τὸν θώρακα, καὶ καλεῖται ἀρτηρία, τὸ δὲ
ἕτερον πρὸς τῷ τένοντι, καὶ καλεῖται οἰσοφάγος. γίνεται δὲ διὰ τῆς
Σούδα. Alphabetic letter chi, entry 210, line 1
οἱ δὲ ἀπὸ τοῦ τείχους πλῆθος χερμάδων καὶ βελῶν παντοίων κατέχεαν.

Χερμαστήρ: ἡ σφενδόνη. ῥινοῦ χερμαστῆρος ἐΰστροφα κῶλα
τιταίνων.
Χερνῆτις: χήρα, ἡ ἀπὸ χειρῶν ζῶσα, χειρόβιος. ὁ δὲ ὑπὸ
τῷ κνέφα σὺν τοῖς χερνήταις τοῖς ἐπὶ τοὺς ἀγροὺς ἰοῦσιν ὑπεξῆλθε.
καὶ Χερνήτης, ὁ πένης, ἀρσενικῶς. ἐν Ἐπιγράμμασιν· οἷς ἔσχον
χερνῆτα βίον δηναιόν, Ἀθάνα. ὁ δὲ τὰς θυγατέρας ἐπειρᾶτο ποιεῖν
ταλασιουργοὺς καὶ χερνήτιδας.
Χερνίβα: τὸ ὕδωρ. φησὶν Ἀριστοφάνης· τὸ κανοῦν αἴρεσθε καὶ
τὴν χερνίβα.
Χέρνιβα προπαροξυτόνως κατὰ τὴν ἀναλογίαν, παρὰ δὲ τοῖς
ποιηταῖς παροξυτόνως. καὶ αὖθις· χερνιπτομένους τε καὶ πρὸς
αὐτοῖς τοῖς βωμοῖς ἀπέκτειναν.
Χέρνιβος· λοιδορεῖσθαι βούλομαι κοινῇ δικαίως, οἳ μιᾶς τε χέρ-
νιβος βωμοὺς περιρραίνοντες ὥσπερ συγγενεῖς, Ὀλυμπιάσιν, ἐν Πύλαις,
Πυθοῖ· πόσους εἴποιμ' ἂν ἄλλους, εἴ με μηκύνειν δέοι;
Χερνίβων· Δημοσθένης φησί· καὶ χερνίβων καὶ κανῶν ἁψό-
μενον. εἴη δ' ἂν ἀπὸ ὀρθῆς τῆς χέρνιψ. τῆς δὲ χέρνιβος μέμνηνται
καὶ οἱ κωμικοί, ὡς παραλαμβανομένης εἰς τὰς θυσίας.
Χερνιπτομένους: τὰς χεῖρας νιπτομένους. χερνιπτομένους
πρὸς αὐτοῖς τοῖς βωμοῖς ἀπέκτειναν.
Arsenius Paroemiogr., Apophthegmata Centuria 1, sec.58a, line 1
καὶ μήτ' ἔχειν πλοῦτόν με μήτε πράγματα.

πᾶς γὰρ πένης ὢν μεγάλα κερδαίνει κακά⁝ Φιλήτου.
Ἀεὶ γὰρ τὰ ἐναντία τῶν ἐναντίων εἰσὶ φθαρτικά· ὡσαύ-
948
τως καὶ ὅμοια τούτοις.

Ἀεὶ τοῖς μικροῖς μικρὰ διδοῦσι θεοί: Καλλιμάχου.
Ἀετὸς εἰς θήραν: ἐπὶ τῶν ἐπιτηδείως περί τι ἐχόντων.
Ἀθάνατόν ἐστι κακὸν ἀναγκαῖον γυνή⁝ Φιλήμονος.
Ἀθανασία δ' οὐκ ἔστιν, οὐδ' ἂν συναγάγῃς
τὰ Ταντάλου τάλαντα ἱκανὰ λεγόμενα.
ἀλλ' ἀποθανῇ, καὶ ταῦτα καταλείψεις τινί⁝ Μενάνδρου.
Περὶ ἀναλογίας τῶν τεσσάρων στοιχείων. Αἰθὴρ τὸ καὶ
πῦρ ἀναλογεῖ τῷ θέρει, τὸ δὲ, τῇ ξανθῇ χολῇ. Ἀὴρ ἀναλογεῖ
τῷ ἔαρι, τὸ δὲ τῷ αἵματι. Γῆ ἀναλογεῖ τῷ φθινοπώρῳ, τὸ
δὲ τῷ φλέγματι. Ὕδωρ ἀναλογεῖ τῷ χειμῶνι, ὁ δὲ τῇ μελαίνῃ
χολῇ.
Stephanus Phil., In Aristotelis librum de interpretatione commentarium

P. 1, line 10
ΣΧΟΛΙΑ ΣΥΝ ΘΕΩΙ ΑΠΟ ΦΩΝΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ

ΕΙΣ ΤΟ ΠΕΡΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ
Ἀρχὴ τοῦ α τμήματος. Πρᾶξις α Πρῶτον δεῖ θέσθαι τί ὄνομα καὶ τί
ῥῆμα. ἔπειτα τί ἐστιν ἀπόφασις καὶ κατάφασις καὶ ἀπόφανσις καὶ
λόγος καὶ τὰ ἑξῆς.
Προοίμιον ἔχει ἡ παροῦσα πραγματεία διμερές. καὶ ἐν μὲν τῷ α

μέρει ποιεῖται τὴν ἀπαρίθμησιν αὐτῶν τούτων περὶ ὧν μέλλει
διαλέγεσθαι
ἐν τῷ α τμήματι, ἔτι δὲ καὶ θεώρημά τι παραδίδωσιν· ἐν δὲ τῷ β μέρει
ἀναλογίαν τινὰ τῶν φωνῶν πρὸς τὰ νοήματα διέξεισιν. τὴν μὲν
ἀπαρίθμησιν
λέγων ὅτι δεῖ πρότερον ὁρίσασθαι τί ὄνομα καὶ τί ῥῆμα, εἶτα τί ἐστιν
ἀπόφασις καὶ κατάφασις καὶ ἀπόφανσις καὶ λόγος. καὶ αὕτη μέν
ἐστιν ἡ ἀπαρίθμησις· τὸ δὲ θεώρημα τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι δ ὄντων, γραμ-
μάτων φωνῶν, νοημάτων πραγμάτων, δύο τούτων φύσει εἰσί, τὰ δὲ ἕτερα
δύο θέσει. τοῦτο δὲ δείκνυσι τοῦτον τὸν τρόπον· τὰ γράμματα καὶ τὰ ὀνό-
ματα οὐ παρὰ πᾶσιν τὰ αὐτά· τὰ δὲ μὴ παρὰ πᾶσιν τὰ αὐτὰ οὐ φύσει·
τὰ γράμματα ἄρα καὶ τὰ ὀνόματα οὐ φύσει.

949
P. 2, line 2
ἀλλὰ μὴν καὶ τὰ ὀνόματα τὸν αὐτὸν τρόπον ἔχουσιν· ἄλλοις γὰρ ὀνόμασι
κέχρηνται οἱ Ἕλληνες, φέρε εἰπεῖν ἐπὶ ἵππου καὶ κυνός, ἄλλοις δὲ
Αἰγύπτιοι
καὶ Ῥωμαῖοι, καὶ ἕτερον ἔθνος ἄλλοις. ὅτι δὲ τὰ μὴ παρὰ πᾶσι τὰ αὐτὰ
οὐ φύσει ἀλλὰ θέσει, καὶ τοῦτο πρόδηλον· εἰ γὰρ ἦσαν φύσει, ἔδει παρὰ
πᾶσιν τὰ αὐτὰ εἶναι· ἡ γὰρ φύσις πανταχοῦ τὸ αὐτὸ δημιουργεῖ. Ὅτι δὲ
τὰ νοήματα καὶ τὰ πράγματα παρὰ πᾶσι τὰ αὐτὰ καὶ διὰ τοῦτο φύσει
δῆλον· οὐ γὰρ ἕτερον νόημα ἔχει περὶ τοῦ ἵππου Αἰγύπτιος ἕτερον δὲ
Ἕλλην, ἀλλὰ τὸ αὐτὸ νόημα. καὶ πάλιν τὸ πρᾶγμα οὐκ ἔστιν ἕτερόν τι
παρὰ τοῖσδε ὁ ἵππος ἕτερον δὲ παρὰ ἄλλοις, ἀλλὰ παρὰ πᾶσι τὸ αὐτό.
ὥστε αὐτὰ μὲν φύσει, ἐκεῖνα δὲ θέσει. καὶ ταῦτα μὲν ἐν τῷ α μέρει
τοῦ προοιμίου διεξέρχεται· ἐν δὲ τῷ β μέρει, ὡς ἔφην, ἀναλογίαν τινὰ
παραδίδωσι τῶν φωνῶν πρὸς τὰ νοήματα, ὅτι ὥσπερ ἐστὶν ἐν τῇ ψυχῇ
ἁπλοῦν νόημα ἐν ᾧ οὐκ ἔστιν ἀληθεύειν ἢ ψεύδεσθαι, οἷον τὸ νοῆσαι
Σωκράτη χωρὶς ἐνεργείας τινὸς ἢ πάθους, ἔστιν δὲ καὶ σύνθετον νόημα,
ὅταν νοήσῃ ἐνεργοῦντα αὐτὸν ἢ πάσχοντά τι, ἐν ᾧ θεωρεῖταί πως ἢ τὸ
ἀληθὲς ἢ τὸ ψεῦδος, οὕτως καὶ ἐν ταῖς φωναῖς ἐστιν ἁπλῆ φωνή, εἰς ἣν
οὐκ ἔστι θεωρῆσαι τὸ ἀληθὲς ἢ τὸ ψεῦδος, ἐν δὲ τῇ συνθέτῳ πάντως θά-
τερον τούτων. ἐν οἷς καὶ τὸ δεύτερον μέρος τοῦ προοιμίου καὶ ἡ παροῦσα
θεωρία σὺν θεῷ πληροῦται.

P. 6, line 16
τὸ δὲ σύμβολον οὐχ οὕτως. ἐφ' ἡμῖν γάρ ἐστι ποιῆσαι σύμβολον πολέμου,
ὃ δ' ἂν θέλωμεν, οἷον καὶ πυρὸς ῥῖψιν καὶ δόρατος ἀνάτασιν καὶ τὰ
τοιαῦτα.
τὸ δὲ ὁμοίωμα οὐκ ἔστιν ἐν τῷ ζωγράφῳ ἄλλως καὶ ἄλλως ποιῆσαι, ἀλλ'
ὡς ἔχει τὸ παράδειγμα. εἰκότως οὖν καὶ ἐπὶ μὲν τῶν νοημάτων ὁμοίωμα
εἶπεν, διότι ἀδύνατόν ἐστιν ἄλλως καὶ ἄλλως νοῆσαι ἵππον, καὶ ἄλλως
ἐκεῖνον· τὰ δὲ ὀνόματα, ἐπειδὴ ἐνδέχεται ἄλλως μὲν καὶ δι' ἄλλου ὀνό-
ματος σημαίνειν ἐμὲ τὸ πρᾶγμα, καὶ δι' ἄλλου ὀνόματος ἐκεῖνον, εἰκότως
εἶπεν σύμβολα.
Ἔστι δὲ ὥσπερ ἐν τῇ ψυχῇ ὁτὲ μὲν νόημα ἄνευ τοῦ
ἀληθεύειν ἢ ψεύδεσθαι. ἐνταῦθα τὸ δεύτερον μέρος τοῦ προοιμίου,
ἐν ᾧ, ὥσπερ εἴπομεν, ἀναλογίαν παραδίδωσι τῶν φωνῶν πρὸς τὰ
νοήματα.
ἔστι δὲ ἀναλογία ἡ τῶν λόγων ὁμοιότης, οἷον ὡς τόδε πρὸς τόδε, ὡς
950
ἁπλοῦν
νόημα πρὸς τὴν ἁπλῆν φωνήν. ὥσπερ γὰρ ἐν τῷ ἁπλῷ νοήματι οὐκ ἔστιν
τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος, οὕτως καὶ ἐν τῇ ἁπλῇ φωνῇ· καὶ ὥσπερ ἐν
τῷ συνθέτῳ νοήματι πάντως ἐστὶν τὸ ἀληθὲς ἢ τὸ ψεῦδος, οὕτως καὶ ἐν
τῷ συνθέτῳ λόγῳ ἔστιν. ἐν τούτῳ καὶ αὕτη ἐστὶν ἡ ἀναλογία.
Περὶ γὰρ σύνθεσιν καὶ διαίρεσίν ἐστιν τὸ ψεῦδός τε
καὶ τὸ ἀληθές. ἰστέον ὅτι σύνθεσιν καλεῖ τὴν κατάφασιν, διότι συντί-
θεται τὸ κατηγορούμενον τῷ ὑποκειμένῳ, διαίρεσιν δὲ τὴν ἀπόφασιν,
διότι διαιρεῖται τὸ κατηγορούμενον διὰ τῆς οὔ ἀρνήσεως ἐκ τοῦ
ὑποκειμένου.

P. 6, line 17
ὃ δ' ἂν θέλωμεν, οἷον καὶ πυρὸς ῥῖψιν καὶ δόρατος ἀνάτασιν καὶ τὰ
τοιαῦτα.
τὸ δὲ ὁμοίωμα οὐκ ἔστιν ἐν τῷ ζωγράφῳ ἄλλως καὶ ἄλλως ποιῆσαι, ἀλλ'
ὡς ἔχει τὸ παράδειγμα. εἰκότως οὖν καὶ ἐπὶ μὲν τῶν νοημάτων ὁμοίωμα
εἶπεν, διότι ἀδύνατόν ἐστιν ἄλλως καὶ ἄλλως νοῆσαι ἵππον, καὶ ἄλλως
ἐκεῖνον· τὰ δὲ ὀνόματα, ἐπειδὴ ἐνδέχεται ἄλλως μὲν καὶ δι' ἄλλου ὀνό-
νοήματα.
ἁπλοῦν
Οἷον τὸ ἄνθρωπος ἢ τὸ λευκόν. ἰστέον ὅτι τὸ λευκὸν

P. 6, line 21
951
νοήματα.
ἁπλοῦν
Stephanus Alchem., De magna et sacra arte (sub nomine Stephani

Alexandrini philosophi) Vol.2, p. 229, line 24
ἐν τρισὶ τῆς προτάσεως ποιεῖται τὴν θεωρίαν· ἵνα δι' αὐ-

τῶν τῶν προλεχθεισῶν ἐννέα γραμμάτων τὰς πρώτας
τρεῖς συλλαβάς, μὴ παραδράμωμεν τὸ θαῦμα, δι' ἧς τὸ
πᾶν ἡμῖν ἀποδέδεικται μυστήριον. πῶς οὖν ἐν τρισὶ τμή-
μασι τῶν συλλαβῶν τὴν τοῦ γόνου ἀποδεικτικῶς ποιεῖται
μορφήν; πρῶτον μὲν γὰρ ἡ ἐπίτασις τοῦ σπερματικοῦ
σπόρου ἐκ θερμότητος οὖσα, συμπλακεῖσα δὲ τῇ τῆς μήτρας
ὑγρότητι, καὶ σηπτικὴ οὖσα, ὀκτὼ πεντάδων ὡρῶν ἐκταν-
θεῖσα τὴν μόρφωσιν τοῦ δημιουργοῦντος θεοῦ τῶν ὅλων.
ἐκ γὰρ θερμότητος καὶ ὑγρότητος τῷ σηπτικῷ τῆς ἀναλο-
γίας χρόνῳ προσομιλήσαντα τὴν τελείαν τῆς διατυπώσεως
εἰκόνα ἐργάζεσθαι ποιεῖ. ἔστι γὰρ ἰδεῖν καὶ ἐπὶ τῶν σω-
μάτων αὐτῶν διαιτητικὴν συμμετρίαν. ποιότητι γὰρ τὸ πᾶν
αὐτῶν ἐν συμμετρίᾳ εὐτακτοῦν τὴν εὔκρατον ἐξάνθησιν
τοῦ παντὸς σώματος ἀναφαίνει. τὸ γὰρ γεῶδες καὶ ὀστρα-
κῶδες τῆς τροφῆς, τοσοῦτον διὰ τοῦ ἀφεδρῶνος διαχωρῆ-
σαν, καὶ τοῦ ποτίμου αὐτῆς ὕδατος διὰ τῆς οὐρηδόχου
κύστεως ἐξουρηθὲν εἰς οὐδὲν ὅλως ἔσται. ὁ γὰρ ἄρτος
βρωθεὶς θερμότατος ὤν, ἑνωθεὶς δὲ τῇ τοῦ ποτίμου ὕδα-
952
τος ὑγρότητι οὐκ αὐτὰ ἐπὶ τῶν σωμάτων εἰσκρίνουσιν

ὅλως οὐδὲ διαμένουσιν, ἀλλὰ ἡ τούτων πεπτοτέρα ποίησις...
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟΝ
Analogie, 5, 11 332, 334, 336, 348, 364, 365, 373, 376,

analogy, 5, 12, 13 394, 397, 398, 413, 414, 432, 434, 465,
Analogy, 5 490, 491, 504, 509, 510, 528, 529, 532,
Oxford English dictionary, 5 533, 538, 550, 551, 561, 564, 565, 566,
Plato, 5 567, 568, 576, 577, 578, 579, 592, 593,
Αθανάσιος θεολόγος, 40, 41, 332, 333, 594, 595, 597, 602, 603, 611, 612, 627,
334, 335 640, 641, 657, 670, 680, 685, 695, 731,
Αθηναίος Δειπνοσοφιστές, 76, 77, 78 750, 815, 845, 852, 854, 869, 870, 871,
Αιλιανός τακτικός, 173, 174 872, 894, 924
Αίλιος Ηρωδιανός., 127, 128, 129, 130, ἀναλογία δὲ αὐτοῦ κατὰ τὸ βῶν, 772
131, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, ἀναλογίᾳ καὶ ὁμοιότητι, 561, 562
140, 141 ἀναλογία μέν ἐστιν ἡ τῶν τεχνικῶν
Αμμώνιος, 502, 503, 504 κανόνων ἀπόδοσις, 868
ἀνάλογα, 106, 113, 479, 553 ἀναλογία μιμουμένη πάντα ἐν πᾶσι, 677,
αναλογία, 9, 10, 11, 12, 13 678
ἀναλογία, 5, 11, 13, 14, 16, 23, 24, 31, 32, ἀναλογίᾳ σκοπῶν, 84
35, 36, 59, 81, 88, 100, 106, 114, 122, ἀναλογία τῆς αἰσθητικῆς ψυχῆς, 552
125, 128, 132, 135, 136, 139, 150, 154, ἀναλογίᾳ τὸ ταὐτὸν σώζει, 576, 577
163, 166, 172, 173, 179, 203, 204, 227, Ἀναλογία. ἡ τῶν λεγομένων ὁμοιότης,
229, 233, 234, 235, 238, 243, 244, 252, 470
259, 268, 269, 274, 275, 279, 283, 284, ἀναλογία; ἡ τῶν ὁμοίων παράθεσις, 306,
291, 301, 305, 307,316, 319, 320, 322, 307
345, 348, 360, 364, 397, 398, 403, 450, Ἀναλογία· δηλοῖ τὸ ἀκόλουθον καὶ τὸ
459, 461, 462, 466, 468, 469, 470, 483, κατὰ λόγον, 811, 812
485, 486, 488, 501, 508, 513, 514, 515, ἀναλογίαι, 164, 173, 174, 182, 189, 277,
516, 517, 526, 528, 529, 530, 532, 533, 320, 386, 404, 433, 609, 629, 652, 668
537, 542, 543, 548, 549, 564, 565, 566, ἀναλογίαις, 24, 30, 32, 80, 124, 178, 179,
567, 568, 583, 585, 586, 588, 589, 590, 190, 246, 252, 258, 263, 331, 355, 474,
608, 612, 613, 616, 617, 649, 651, 670, 479, 611, 637, 638, 748
677, 678, 679, 681, 682, 685, 687, 692, ἀναλογίαν, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21,
697, 700, 701, 702, 704, 705, 736, 739, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32,
740, 741, 763, 765, 773, 775, 778, 790, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43,
797, 805, 806, 807, 808, 810, 811, 812, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 53, 54, 55, 56,
818, 819, 820, 821, 847, 849, 851, 853, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 68,
856, 858, 861, 864, 865, 866, 867, 868, 69, 70, 71, 74, 76, 77, 78, 79, 81, 86, 87,
869, 870, 874, 878, 880, 888, 889, 890, 88, 89, 90, 91, 93, 94, 95, 96, 97, 98,
892, 893, 901, 907, 914, 915, 919, 920, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107,
929, 932, 939, 940 108, 109, 110, 111, 112, 113, 115, 116,
ἀναλογίᾳ, 19, 20, 21, 23, 25, 26, 28, 40, 117, 118, 119, 120, 121, 123, 124, 126,
44, 51, 65, 70, 72, 83, 100, 111, 114, 127, 130, 131, 132, 135, 137, 138, 139,
115, 116, 122, 133, 136, 143, 144, 146, 140, 141, 142, 144, 145, 146, 147, 148,
149, 153, 173, 174, 175, 176, 177, 181, 150, 151, 152, 153, 155, 156, 158, 159,
193, 194, 199, 201, 203, 206, 215, 220, 160, 161, 162, 165, 167, 168, 169, 170,
222, 228, 247, 269, 271, 276, 277, 279, 171, 172, 173, 174, 177, 178, 179, 181,
281, 298, 299, 308, 317, 318, 321, 330, 183, 184, 185, 187, 188, 191, 192, 193,
953
194, 195, 196, 198, 200, 201, 205, 206, 806, 807, 809, 812, 814, 815, 816, 817,
207, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 819, 820, 821, 822, 823, 824, 825, 826,
215, 216, 217, 218, 219, 221, 222, 224, 827, 828, 832, 833, 834, 835, 836, 837,
225, 226, 227, 229, 230, 231, 232, 234, 838, 839, 840, 841, 842, 843, 844, 846,
237, 238, 241, 245, 246, 247, 248, 249, 848, 851, 854, 856, 857, 858, 859, 868,
250, 251, 255, 257, 260, 261, 265, 266, 874, 875, 876, 877, 878, 879, 880, 881,
267, 268, 269, 270, 271, 272, 273, 278, 882, 883, 884, 886, 887, 889, 890, 891,
280, 281, 282, 283, 285, 287, 289, 292, 893, 894, 896, 897, 898, 900, 901, 902,
293, 296, 298, 299, 300, 302, 303, 304, 904, 906, 907, 908, 909, 910, 911, 912,
306, 307, 308, 310, 311, 313, 314, 315, 913, 914, 915, 916, 917, 918, 919, 921,
317, 318, 320, 322, 324, 325, 326, 327, 922, 923, 924, 925, 926, 927, 928, 929,
328, 329, 330, 331, 333, 335, 336, 337, 930, 931, 933, 934, 935, 936, 937, 938,
341, 342, 343, 344, 346, 348, 349, 350, 940
351, 352, 353, 354, 355, 356, 357, 358, ἀναλογίαν γινομένους ἐναρμόνιον, 510
360, 361, 362, 364, 366, 367, 368, 369, ἀναλογίαν καὶ ἔνδειξιν ὑπερφυᾶ, 736
371, 372, 373, 374, 375, 377, 378, 379, ἀναλογίαν μερίζει, 361
380, 381, 382, 383, 384, 387, 388, 389, ἀναλογίαν οἱ χρόνοι τοῖς βάρεσι λέγονται,
390, 391, 393, 395, 396, 398, 399, 400, 484, 485
402, 403, 405, 406, 408, 409, 411, 412, ἀναλογίαν συμμέτρων, 481
413, 414, 415, 416, 417, 418, 419, 420, ἀναλογίαν ταῦτα θεωρεῖν, 704
421, 422, 423, 424, 426, 427, 428, 429, ἀναλογίαν τῆς ἀπιστίας καὶ τῆς ἀνομίας,
430, 431, 435, 436, 437, 438, 439, 440, 357
441, 442, 443, 444, 445, 446, 447, 448, ἀναλογίαν τῆς κατασκευῆς, 354
449, 450, 451, 452, 453, 454, 455, 456, ἀναλογίαν τῆς καταστάσεως ἑκάστῳ, 828
457, 458, 460, 461, 462, 463, 466, 471, ἀναλογίαν τῆς κράσεως φυλάττεσθαι, 525
473, 475, 476, 477, 478, 480, 481, 482, ἀναλογίαν τῆς πίστεως,, 46, 313, 438, 844
484, 485, 486, 487, 488, 489, 490, 491, ἀναλογίαν τῆς ποσότητος, 358, 824, 825
495, 496, 497, 498, 499, 500, 501, 502, ἀναλογίαν τῆς σχέσεως, 353
503, 505, 507, 514, 515, 521, 522, 524, ἀναλογίαν τὸ κοινὸν ἔχουσιν, 555
525, 526, 527, 529, 530, 531, 534, 538, ἀναλογίαν τῶν παθημάτων, 33, 356
539, 540, 541, 542, 543, 544, 545, 546, ἀναλογίαν ὠνόμασται, 740
547, 551, 555, 556, 557, 558, 559, 560, ἀναλογίας, 14, 15, 18, 22, 23, 28, 29, 30,
563, 564, 565, 567, 568, 569, 570, 572, 31, 32, 35, 38, 40, 44, 47, 48, 49, 51, 52,
573, 574, 575, 578, 580, 581, 582, 584, 53, 54, 55, 57, 60, 62, 65, 67, 72, 73, 74,
586, 587, 588, 589, 590, 591, 593, 594, 75, 82, 84, 91, 92, 93, 94, 98, 99, 102,
595, 596, 597, 598, 599, 600, 601, 604, 109, 119, 123, 129, 133, 134, 138, 142,
605, 606, 607, 608, 609, 616, 617, 619, 149, 155, 157, 163, 164, 166, 170, 172,
621, 623, 624, 625, 629, 632, 634, 636, 176, 180, 181, 182, 186, 194, 196, 197,
638, 639, 641, 642, 643, 644, 645, 646, 198, 199, 202, 207, 223, 225, 227, 233,
647, 648, 650, 654, 656, 660, 661, 662, 234, 237, 242, 243, 249, 251, 253, 256,
663, 664, 666, 667, 668, 670, 672, 675, 262, 265, 268, 269, 278, 283, 284, 285,
676, 680, 681, 683, 684, 688, 689, 690, 286, 288, 290, 294, 302, 304, 305, 312,
691, 693, 694, 695, 698, 706, 707, 708, 316, 317, 318, 319, 321, 322, 323, 324,
709, 710, 711, 712, 714, 715, 716, 717, 325, 333, 337, 339, 340, 350, 362, 363,
718, 719, 720, 721, 722, 723, 726, 728, 364, 375, 385, 388, 391, 392, 407, 410,
729, 730, 732, 733, 735, 736, 738, 740, 416, 420, 434, 439, 447, 450, 464, 467,
741, 743, 744, 746, 748, 751, 753, 754, 474, 476, 479, 481, 483, 489, 491, 492,
755, 757, 760, 762, 767, 768, 769, 770, 493, 494, 495, 499, 500, 511, 512, 513,
774, 776, 779, 782, 785, 786, 787, 788, 514, 517, 518, 519, 520, 522, 523, 524,
789, 790, 791, 792, 793, 794, 795, 796, 525, 527, 532, 533, 535, 536, 537, 539,
797, 798, 799, 801, 802, 803, 804, 805, 548, 551, 553, 554, 559, 571, 578, 579,
954
584, 585, 587, 588, 589, 595, 596, 597, Αριστόξενος, 141
598, 603, 604, 605, 606, 608, 609, 610, Αριστοτέλης, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20,
611, 612, 613, 614, 615, 616, 617, 618, 21, 22, 23, 24, 25, 100, 101, 102, 103,
620, 621, 622, 623, 626, 628, 630, 631, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111,
633, 634, 635, 637, 639, 640, 641, 644, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 119,
646, 647, 648, 650, 651, 652, 653, 655, 120, 121, 122, 123, 126
657, 658, 659, 660, 661, 663, 664, 665, Αρκάδιος γραμματικός, 44, 384
666, 667, 668, 669, 671, 673, 674, 675, ἁρμονία, 82, 142, 164, 182, 243, 277, 340,
676, 677, 678, 679, 683, 684, 685, 686, 497, 498, 845, 880, 936
687, 696, 697, 699, 700, 701, 703, 724, ἁρμονίαν, 36, 73, 81, 150, 164, 165, 215,
727, 739, 747, 750, 752, 756, 758, 759, 236, 257, 280, 317, 318, 330, 371, 405,
761, 764, 766, 771, 773, 777, 783, 784, 497, 498, 510, 551, 603, 685, 687, 919
787, 788, 801, 847, 850, 852, 855, 856, ἁρμονίαν εἶναι καὶ ἀριθμόν, 510, 511
860, 861, 863, 867, 868, 873, 877, 879, ἁρμονίας, 82, 142, 149, 152, 165, 197,
883, 890, 892, 894, 895, 903, 905, 911, 199, 218, 315, 322, 330, 508, 510, 531,
912, 913, 917, 923, 926, 935, 937 678, 685, 687
ἀναλογίας ἅπασιν αἴτιον, 54, 664 ἁρμονίας,, 82, 330, 508, 685
ἀναλογίας διακοσμεῖ τὴν πολιτείαν,, 642 ἁρμονικὴ, 320, 508, 517
ἀναλογίας ἰσότητι, 84 ἁρμονικὴ μεσότης, 517
ἀναλογίας ἰσούμενα κανόνι, 84 ἁρμονικήν, 84, 268, 918
ἀναλογίας κοινωνίαν τῶν, 671 Ασκληπιός, 510, 511, 512, 513, 514, 515,
ἀναλογίας περὶ τῆς πρώτης ἀρχῆς, 626, 516
627 Βασίλειος θεολόγος, 349, 350, 351, 352,
ἀναλογίας σχέσις ἐγγινομένη τοῖς ὅροις 353
τῆς ἰσότητος, 679 Βασίλειος Καισαρείας, 41, 42, 43
ἀναλογίας τὴν ἄφραστον ἰδιότητα, 628 Γαληνός ιατρός, 85, 86, 87, 89, 158, 159
ἀναλογίας τῶν πολιτειῶν, 620 γεωμετρικὴν ἀναλογίαν, 594, 595
ἀναλογίας φύσις, 269 Γεώργιος Μοναχός, 59, 460, 461
αναλογίες, 9, 10, 11, 12, 13 Γεώργιος Χοιροβοσκός, 797, 798, 799,
ἀνάλογον, 15, 16, 17, 18, 24, 49, 67, 87, 800, 801, 803, 804, 805, 806, 807
101, 104, 106, 108, 109, 114, 115, 122, Γρηγόριος Ναζιανζηνός., 36, 37, 38, 39,
124, 142, 144, 149, 154, 163, 175, 176, 312, 313, 314
188, 222, 223, 224, 225, 269, 274, 287, Γρηγόριος Νύσσης, 288, 289, 290, 291
311, 317, 319, 321, 322, 332, 343, 360, Δαμάσκιος, 695, 696, 697, 698, 699, 700,
389, 393, 394, 430, 487, 489, 526, 541, 701, 702, 703, 704, 705, 707, 708, 709,
549, 554, 555, 556, 561, 564, 565, 566, 710, 711, 712, 713, 715, 716, 717, 718,
567, 568, 571, 572, 573, 580, 583, 585, 719, 720, 721, 722, 723, 724, 725, 726,
586, 588, 589, 600, 609, 611, 619, 622, 727, 728, 729, 730, 731, 732, 733, 734,
623, 632, 636, 639, 640, 641, 643, 645, 735, 736, 737, 738, 740, 743, 744, 745,
652, 655, 666, 667, 669, 675, 706, 739, 748
740, 750, 758, 779, 868, 875, 909, 910, Δημοσθένης, 79, 163, 183, 191, 261, 818,
921 864, 937
ἀνάλογον καὶ τοῦ δικαίου ἐστίν, 588, 589 Δίδυμος Καίκος, 43, 368, 369, 370, 372,
ἀνάλογον ὧδε κατὰ τὴν γεωμετρικὴν 373, 374, 375
ἀναλογίαν, 910 Διογένης Λαέρτιος, 63, 64
ἀνάλογος, 5 Διόδωρος Σικελός, 91, 92, 93
Απολλώνιος Δύσκολος, 28, 29, 96, 97, Διονύσιος Αλικαρνασσέας, 95, 96
98, 99 δυσαναλογία, 10, 12
ἀριθμητικῇ ἀναλογίᾳ καὶ ἐν τρισὶν ὅροις, ἐξ ἀναλογίας, 511, 512, 784
592, 593 Επίκουρος, 26, 27, 28, 160, 161, 162
ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν, 572, 585, 891, Επιφάνιος, 309, 310, 311, 312
918
955
Ερμίας, 48, 49, 50, 387, 388, 389, 390 Ιωάννης Χρυσόστομος, 44, 45, 46, 365,
Ευάγριος, 44, 827, 828, 832 366, 367
Ευκλείδης., 274, 275 Καινή Διαθήκη, 821, 822, 823, 824, 825,
Ευσέβιος, 38, 291, 292, 293, 294, 295, 826
296, 297, 298, 299 κατὰ ἀναλογίαν, 140, 147, 148, 266, 267,
Ευστάθιος. Σχόλια στην Ομήρου 326, 327, 328, 371, 446, 457, 472, 538,
Ιλιάδα, 751, 752, 753, 754, 755, 756, 556, 558, 559, 582, 600, 647, 648, 709,
757, 758, 759, 760, 761, 762, 763, 764, 710, 714, 721, 722, 790, 802, 808, 810,
765, 766, 767, 768, 769, 770, 771, 772 819, 854, 891, 896, 899, 924, 934
Ευστάθιος. Σχόλια στην Ομήρου κατὰ τὴν ἀναλογίαν, 34, 107, 218, 297,
Οδύσσεια, 773, 774, 775, 777, 779, 303, 304, 311, 351, 354, 356, 357, 358,
781, 782 400, 438, 443, 624, 667, 804, 824, 825,
Ευστράτιος, 553, 554, 555, 556, 557, 558, 826, 827, 836, 914, 922, 923
559, 560, 561, 562 Κλαύδιος Πτολεμαίος, 30, 31, 153, 154,
Εφραίμ Σύρος, 836, 837, 838, 839, 840, 155
841, 842, 843, 844 Κλεομήδης, 31, 32, 251, 252, 253
Ηθικά Νικομάχεια, 16, 17, 18, 104, 105, Κλήμης Αλεξανδρινός, 176, 177, 179,
106, 107, 108, 109, 110, 557, 558, 559, 180
560, 561, 562, 563, 564, 565, 566, 567, Κλήμης Ρωμανός, 249, 250, 251
568, 569, 570, 571, 572, 573, 574, 575, Κοσμάς Ινδικοπλεύστης, 694, 695
581, 582, 583, 584, 585, 586, 587, 588, Κύριλλος, 47, 48, 437, 792, 793, 794,
589, 590, 591, 592, 593, 594, 595, 596, 795, 796, 797
597, 598, 599, 600, 601, 889, 890 Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος,
Ησύχιος, 785 452, 453, 454, 455, 456, 457, 458
Ηφαστίων, 359, 360, 361, 362 Λεξικόν Δημητράκου, 4
Θεμίστιος, 282, 284, 285, 286, 517 Μακάριος εκκλησιαστικός, 375, 376,
Θεόγνωστος γραμματικός, 466, 467 377, 378, 379
Θεοδόσιος γραμματικός, 301, 302, 303, Μάξιμος, 31, 57, 438, 439, 440, 441, 442,
304, 305, 306, 307, 308 443, 444, 445, 446
Θεοδώρετος, 46, 786, 787, 788, 789, 790, Μετά τα Φυσικά, 20, 21, 115, 116, 117,
791, 792 118, 144, 145, 146, 218, 219, 220, 221,
Θεόφραστος, 25, 26, 142, 143, 144, 145, 222, 223, 224, 225, 226, 505, 506, 507,
146, 147, 148, 925 508, 509
Θέων, 322, 323 Μιχαήλ Ψελλός, 60, 61, 402, 403, 404,
Ιάμβλιχος, 315, 316, 317, 318, 319, 320 405, 407, 408, 409, 410, 411, 412, 413,
Ιεροκλής, 259, 390, 391, 392, 393 414, 415, 416, 417, 418, 419, 420
Ιππόλυτος. εκκλησιαστικός, 381, 382, Νεμέσιος, 35, 36, 232, 233, 234, 235, 848
383 Νικηφόρος Γρηγοράς, 62
ἰσότης, 16, 66, 106, 109, 188, 192, 322, Ξενοκράτης, 70, 190
373, 404, 516, 530, 556, 557, 569, 584, Ολυμπιόδωρος, 56, 396, 433, 434, 435,
586, 679, 691, 889, 891, 916, 918 517, 518, 519, 520, 521, 522, 523, 524,
ἰσότης τῇ δικαιοσύνῃ, 889 525, 526, 527, 528, 529, 530
ἰσότητα, 17, 22, 84, 108, 119, 215, 309, Ὅμηρος, 183, 196, 264, 308, 398, 407,
495, 530, 570, 571, 572, 573, 585, 591, 605, 674, 761, 764, 772, 773, 774, 801,
600, 639, 640, 641, 665, 679, 759, 919 817, 852, 854, 908
Ιωάννης 6ος Καντακουζηνός, 476, 477 ὁμοιότατον, 124
Ιωάννης Δαμασκηνός, 57, 58, 59, 448, ομοιότητα, 10, 11, 666, 667
449 ὁμοιότητα, 19, 23, 63, 64, 71, 110, 111,
Ιωάννης Στοβαίος, 337, 339, 340, 341, 122, 167, 179, 222, 227, 248, 249, 250,
342, 343, 345, 346, 347 260, 309, 316, 317, 325, 329, 370, 384,
Ιωάννης Φιλόπονος, 491, 492, 493, 494, 517, 539, 575, 576, 614, 666, 667, 670,
495, 496, 497, 498, 499, 500, 501
956
675, 677, 678, 688, 689, 725, 754, 755, Σούδα, 925, 926, 927, 928, 929, 931, 932,
762, 768, 777, 780, 868, 882, 885, 893, 934, 935, 936
919, 927, 928, 930, 931 Στράβων, 151
ὁμοιότητος ἕνεκα τὸ ὑπόδειγμα συμμετρίαν, 70, 164, 190, 259, 389, 434,
παράγεται, 580 452, 453, 454, 455, 495, 498, 749, 789,
ὁμοταγὲς διὰ τὴν ἀνάλογον ὑπόστασιν, 936, 941
643 συμμετρίας, 73, 317, 318, 333, 432, 551,
Ορειβάσιος ιατρός, 208, 209 733
Παλλάδιος. εκκλησιαστικός, 380 Συμπλίκιος, 56, 57, 482, 483, 484, 485,
Πλάτων, 13, 14, 52, 66, 67, 70, 73, 74, 76, 486, 488, 489, 490
77, 79, 89, 90, 91, 95, 114, 150, 151, Σχόλια στον Αισχύλο, 881, 882, 883
163, 183, 188, 190, 220, 226, 247, 282, Σχόλια στον Αριστοτέλη, 889, 890
287, 294, 322, 499, 500, 505, 507, 513, Σχόλια στον Αριστοφάνη, 885, 886, 887,
514, 531, 540, 547, 601, 614, 619, 626, 888
628, 630, 631, 633, 634, 635, 638, 647, Σχόλια στον Ησίοδο, 896, 897, 898
648, 658, 660, 662,670, 672, 674, 677, Σχόλια στον Λουκιανό, 911, 912, 913
681, 683, 687, 698, 700, 701, 720, 737, Σχόλια στον Όμηρο, Ιλιάδα, 900, 901,
934, 935 902, 903, 904, 905, 906, 908
Πλούταρχος, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, Σχόλια στον Πλάτωνα, 916, 917, 918,
72, 73, 74, 75, 149, 150, 191 919, 920
Πλωτίνος, 276, 277, 278, 279, 280, 281 Σωφονίας, 547, 548, 549, 550, 551, 552,
Πορφύριος, 323, 324, 325, 326, 327, 328, 553
329, 330, 331, 332, 407, 627, 676 Σωφρόνιος γραμματικός, 845, 846, 847,
Πρόκλος, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 388, 603, 848, 849
604, 605, 606, 607, 608, 609, 610, 611, Τί ἔστιν ἀναλογία; ἡ παράδοσις τῶν
612, 613, 614, 615, 616, 617, 618, 619, ὁμοίων, 305
620, 622, 623, 624, 625, 626, 627, 628, Τί ἐστιν ἀναλογία; Ἡ τῶν ὁμοίων
629, 630, 631, 632, 633, 634, 635, 636, παράθεσις, 861
637, 638, 639, 640, 641, 642, 643, 644, Τίμαιος, 14, 269, 270, 271, 605, 635, 637,
645, 646, 647, 648, 650, 651, 652, 653, 638, 639, 645, 668, 671, 673
654, 655, 656, 657, 658, 659, 660, 661, Φίλων Ιουδαίος, 80, 81, 82, 83, 84
662, 663, 664, 665, 666, 668, 669, 670, Φλάβιος Ιουστινιανός., 420, 421, 422,
671, 672, 673, 675, 676, 677, 678, 679, 423, 424, 425, 426, 427, 428
680, 681, 682, 683, 684, 685, 686, 687, Φλάβιος Ιώσηφος, 155
688, 689, 690 Φλάβιος Φιλόστρατος, 192, 193, 194
Προκόπιος, 55, 56, 399, 400 Φώτιος, 59, 60, 690, 691, 692, 693
Σέξτος Εμπειρικός, 164, 165, 167, 168, Ωριγένης, 33, 34, 353, 354, 355, 356, 357,
169, 170, 171, 172 358
TLG Texts doing_search αναλογια tlg Go
UTF-8 search TLG Texts

Οδυσσέας Γκιλής. ΑΝΑΛΟΓΙΑ Αποσπάσματα Από Αρχαία Κείμενα 2019.

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Οδυσσέας Γκιλής. ΑΝΑΛΟΓΙΑ Αποσπάσματα Από Αρχαία Κείμενα 2019.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Αποσπάσματα από αρχαία Ελληνικά, Βυζαντινά και

Λεξικόν Δημητράκου, τόμος, Α΄. Σελίδα 412. Αναλογία.........................................................4

Λεξικόν Δημητράκου, τόμος, Α΄. Σελίδα 412. Αναλογία.

Oxford English dictionary analogy

Also 6 -gye, 6–7 -gie, (7 annalogy).

[ad. L. analogia, a. Gr. ἀναλογία equality of ratios, proportion (orig. a

1.1 Math. Proportion; agreement of ratios.

1557 Recorde Whetst. C ij, If any one proportion be continued in more

†2.2 Hence, Due proportion; correspondence or adaptation of one thing to

1577 tr. Bullinger's Decades 1018 Analogie is an aptnes, proportion

3.3 Equivalency or likeness of relations; ‘resemblance of things with

4.4 more vaguely, Agreement between things, similarity.

1605 Timme Quersit. i. iv. 18 A great Analogie or conuenience is

†5.5 As a figure of speech: The statement of an analogy, a simile or

7.7 Logic. a.7.a Resemblance of relations or attributes forming a ground

presumptive reasoning based upon the assumption that if things have

1602 in Thynne's Animadv. Pref. 107 By true Annalogie I rightly find.

8.8 Language. Similarity of formative or constructive processes; imitation

1659 B. Walton Consid. Considered 264 There [is]‥a particular

1814 Sir H. Davy Agric. Chem. 62 Linnæus, whose lively imagination

1. σχέση δύο ή περισσότερων μεγεθών μεταξύ τους, ο λόγος της

o Πρέπει να τηρούνται οι αναλογίες διαφορετικά χαλάει η

α)αναλογικά, ανάλογα, σε ανάλογα ποσοστά, μέρη

o Αντισυνταγματικές οι κατ' αναλογία προσλήψεις

β)ομοιότητα, μίμηση, κατά παρόμοιο τρόπο, ακολουθώντας κάτι

o Η φράση ντυμένος στην πένα μάλλον σχηματίστηκε κατ'

2006 - 2008 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας

αναλογία η : I1α.συγκριτική σχέση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα

 1) Όρος συμφωνίας, ποινική ρήτρα:

o εβάλαν αναλογίες εις το χάρτωμαν (Aσσίζ. 1177).

 2) Έκφρ. χωρίς αναλογίας = αδιαφιλονίκητα:

o είναι (ενν. ο πάπας) σ’ όλους κεφαλή χωρίς αναλογίας

[αρχ. ουσ. αναλογία. H λ. και σήμ.]

 ① proportion, symmetry, analogy (syn συμμετρία,

o (δεν) υπάρχει ~ μεταξύ του αγάλματος και του

o η μουσική βρίσκεται όπου υπάρχει αρμονία τάξη ή ~

 ② math etc ratio, proportion, of amounts or parts (syn

o νόμος των πολλαπλών αναλογιών law of multiple

o ~ μίγματος mixture ratio |

o ~ μίξεως proportion of mixture |

o ~ φύλων (στον πληθυσμό) sex ratio |

o η ~ καθηγητών προς φοιτητάς the faculty - student

 ③ math etc percentage, part (syn ποσοστό):

o (η Iνδία) με ~ πυκνότητας πληθυσμού 120 κατοίκους

o το μητρικό γάλα κλείνει μέσα του σε σοφά

 ④ counterpart, similarity (syn ανάλογο):

o υπάρχει κάποια μακρινή ~ στις τρεις ιστορίες |

o παρατηρούνται πολλές αναλογίες και κοινά

 ⑤ share, portion (syn μερίδιο):

o πήρε ο καθένας την ~ του |

o θα πληρώσω την ~ μου

o ο νόμος της αναλογίας the law of analogy

 ⓒ statist phr ~ αναστροφής proportion of overlapping

 ⑦ pl only αναλογίες measurements (syn διαστάσεις,

o οι αναλογίες του δωματίου, του σώματος |

o τους εντυπωσίασαν οι υπερβολικές αναλογίες των

o δεν υπάρχει σπάνια ομορφιά, που να μην έχει κάτι το

 ⓓ κατ' αναλογία(ν) proportionally, pro rata (syn

o πόσο είναι το πλάτος του (και ~το βάθος) μπορούμε

o ~ συμβαίνει το ίδιο και στην περίπτωση της

 ⓕ εξ αναλογίας rare, as a parallel:

o τα γεγονότα αυτά μας κάνουν να σκεφθούμε εξ