Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 15

www.lawcommission.gov.

np

Gofo kl/ifb P]g, @)&#


k|df0fLs/0f / k|sfzg ldlt
@)&#.%.@&
@)&# ;fnsf] P]g g+=
Gofo kl/ifbsf] sfd, st{Jo / clwsf/ ;DaGwL sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f ug{ ag]sf] P]g

k|:tfjgf M GofofwLzsf] lgo'lQm, ;?jf, cg'zf;g ;DaGwL sf/jfxL, avf{;L / Gofo k|zf;g ;DaGwL cGo ljifodf
l;kmfl/; ug]{ jf k/fdz{ lbg] ;DaGwdf Gofo kl/ifbsf] sfd, st{Jo / clwsf/ ;DaGwL k|rlnt sfg"gnfO{ ;+zf]wg
/ PsLs/0f ug{ jf~5gLo ePsf]n],
g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @(^ sf] pkwf/f -!_ adf]lhdsf] Joj:yflksf–;+;bn] of] P]g agfPsf] 5 .

!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æGofo kl/ifb P]g, @)&#Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] P]g g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]s]sf] ldltb]lv k|f/De x'g]5 .
@= kl/efiff M ljifo / k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æcbfntÆ eGgfn] ;jf]{Rr cbfnt, pRr cbfnt / lhNnf cbfnt ;Demg' k5{ .
-v_ æcWoIfÆ eGgfn] Gofo kl/ifbsf] cWoIf ;Demg' k5{ .
-u_ æhfFra'em ;ldltÆ eGgfn] bkmf !( adf]lhdsf] hfFra'em ;ldlt ;Demg' k5{ .
-3_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t ag]sf] lgoddf tf]lsPsf] jf
tf]lsP adf]lhd ;Demg' k5{ .
-ª_ æGofo kl/ifbÆ eGgfn] ;+ljwfgsf] wf/f !%# adf]lhdsf] Gofo kl/ifb ;Demg' k5{ .
-r_ æGofofwLzÆ eGgfn] cbfntsf] GofofwLz ;Demg' k5{ .
-5_ æ;b:oÆ eGgfn] Gofo kl/ifbsf] ;b:o ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] Gofo kl/ifbsf] cWoIfnfO{
;d]t hgfpF5 .
-h_ æ;+ljwfgÆ eGgfn] g]kfnsf] ;+ljwfg ;Demg' k5{ .

#= clen]v tof/ ug]{ M -!_ Gofo kl/ifbn] ;+ljwfg adf]lhd GofofwLzsf] kbdf lgo'lQm x'g of]Uotf k'u]sf
g]kfnL gful/sx?sf] clen]v tof/ u/L /fVg' kg{]5 .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu Gofo kl/ifbn] ;jf]{Rr cbfnt, Gofo ;]jf cfof]u, sfg"g,
Gofo tyf ;+;bLo dfldnf dGqfno, dxfGofoflwjQmfsf] sfof{no, g]kfn sfg"g Joj;foL kl/ifb nufotsf
cGo pko'Qm ;+:yf ;d]taf6 ;+ljwfg adf]lhd GofofwLzsf] kbdf lgo'Qm x'g of]Uotf k'u]sf JolQmsf]
ljj/0f dfu ug{ ;Sg]5 .
1
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd k|fKt x'g] ljj/0fsf cltl/Qm Gofo kl/ifbn] ;fj{hlgs ;"rgf k|sfzg
u/L ;+ljwfg adf]lhd GofofwLzsf] kbdf lgo'Qm x'g of]Uotf k'u]sf JolQm / of] P]g k|f/De x'g' cufl8 s'g}
cbfntsf] GofofwLz jf k'g/fj]bg cbfntsf] cltl/Qm GofofwLz eO{ sfd u/]sf ;+ljwfg adf]lhd
GofofwLzsf] kbdf lgo'lQm x'g ;Sg] JolQmsf] ljj/0f ;Íng ug{]5 .
-$_ o; bkmf adf]lhdsf] clen]v Gofo kl/ifbsf] ;lrjsf] lhDdfdf /xg]5 .
-%_ o; bkmf adf]lhdsf] clen]v uf]Ko /xg]5 / Gofo kl/ifbsf] sfddf afx]s cGo sfddf k|of]u
ul/g] 5}g .
-^_ o; bkmf adf]lhd clen]v /fVg] ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

$= lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/; ug{] cjlw M -!_ Gofo kl/ifbn] pd]/sf] xbaf6 cjsfz x'g] ;jf]{Rr cbfntsf
GofofwLzsf] kb olsg u/L To:tf] kb l/Qm x'g'eGbf sDtLdf Ps dlxgf cufl8 lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/;
ug]{5 .
-@_ pd]/sf] xbaf6 cjsfz ePsf]df afx]s cGo sf/0faf6 ;jf]{Rr cbfntsf] GofofwLzsf] kb
l/Qm x'g cfPdf Gofo kl/ifbn] To:tf] kb l/Qm ePsf] ldltn] Ps dlxgfleq lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/;
ug]{5 .
-#_ pRr cbfntsf] d'Vo GofofwLz jf GofofwLzsf] kb l/Qm x'g cfPdf Gofo kl/ifbn] To:tf] kb
l/Qm ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/; ug]{5 .

%= lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/;sf cfwf/ M -!_ Gofo kl/ifbn] ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL ;dfg'kflts ;dfj]zL
l;4fGt adf]lhd b]xfosf cfwf/df s'g} g]kfnL gful/snfO{ GofofwLzsf] kbdf lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/;
ug]{5 M–
-s_ ;+ljwfg / o; P]g adf]lhd GofofwLzsf] kbdf lgo'Qm x'g of]Uotf k'u]sf],
-v_ jl/i7tf, cg'ej, ljifoj:t'sf] 1fg, sfo{s'zntf, OdfGbf/L, lgikIftf, k]zfut tyf g}lts
cfr/0f, ;fj{hlgs hLjgdf cfh{g u/]sf] Voflt, Gofo / sfg"gsf] If]qdf u/]sf] of]ubfg
;d]tsf b[li6sf]0faf6 GofofwLzsf] kbdf lgo'Qm ug{ pko'Qm ePsf],
-u_ bkmf # adf]lhdsf] clen]vdf gfd ;dfj]z ePsf],
-3_ ;+ljwfgsf] wf/f !$( sf] pkwf/f -@_ sf] v08 -v_ jf -u_ adf]lhd lgo'Qm x'g] lhNnf
GofofwLzsf] xsdf Gofo ;]jf cfof]un] ;f]xL wf/fsf] pkwf/f -#_ adf]lhd l;kmfl/;
u/]sf] .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf # adf]lhdsf] clen]vdf
gfd ;dfj]z gePsf] sf/0fn] dfq To:tf] JolQmnfO{ GofofwLzsf] kbdf lgo'Qm ug{ afwf kg{] 5}g .
-#_ GofofwLzsf] kbdf axfn /x]sf] jf s'g} cbfntsf] GofofwLz jf k'g/fj]bg cbfntsf] cltl/Qm
GofofwLz eO{ sfd ul/;s]sf] JolQm jf Gofo ;]jfsf] clws[tnfO{ ;jf{]Rr cbfnt jf pRr cbfntsf]
GofofwLzsf] kbdf lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/; ubf{ pkbkmf -!_ df n]lvPsf cfwf/sf cltl/Qm Gofo
kl/ifbn] b]xfosf s'/fnfO{ ;d]t ljrf/ ug{' kg{]5 M–

2
www.lawcommission.gov.np

-s_ ;jf]{Rr cbfnt jf pRr cbfntn] dftxtsf cbfntsf] cfjlws jf cfsl:ds lg/LIf0f
u/L k]z u/]sf] d"NofÍg k|ltj]bgdf lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/; ug{ vf]lhPsf] JolQmsf]
;DaGwdf pNn]v ePsf s'/fx¿,
-v_ ;DalGwt JolQmsf] h]i7tf, of]Uotf / sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg,
-u_ pRr cbfnt jf lhNnf cbfntsf] axfnjfnf GofofwLz jf s'g} cbfntsf] GofofwLz jf
k'g/fj]bg cbfntsf] cltl/Qm GofofwLz eO{ sfd ul/;s]sf] JolQm ePdf lghn] jflif{s
¿kdf km};nf u/]sf] d'2fsf] cg'kft / km};nf u/]sf] d'2fsf] cg'kftdf dflyNnf] cbfntdf
clGtd lg0f{o x'Fbf ;b/ jf cf+lzs jf k"/} ab/ ePsf] ljj/0f .
t/ GofofwLz jf k'g/fj]bg cbfntsf] cltl/Qm GofofwLz eO{ sfd ul/;s]sf]
JolQmsf] xsdf jflif{s ¿kdf km};nf u/]sf] d'2fsf] cg'kft sfod ubf{ lghn] GofofwLzsf]
¿kdf sfd ubf{sf] cjlwdf km};nf u/]sf] d'2fsf] cg'kft sfod ug{' kg{]5 .
-$_ Gofo kl/ifbn] s'g} sfg"g Joj;foL jf Gofo / sfg"gsf] If]qdf sfd u/]sf] JolQmnfO{
GofofwLzsf] kbdf lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/; ubf{ pkbkmf -!_ df n]lvPsf] s'/fsf] cltl/Qm Jofj;flos
lg/Gt/tf tyf Gofo / sfg"gsf] If]qdf u/]sf] of]ubfgsf] d"NofÍg / lghsf] cl3Nnf] ;]jf ;DaGwL s'g}
ljj/0f eP ;f] ;d]tnfO{ ljrf/ ug{' kg]{5 .
-%_ Gofo kl/ifbn] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ / pkbkmf -#_ sf] k|of]hgsf] nflu lg/LIf0f k|ltj]bg,
sfo{ ;Dkfbg ;DaGwL k|ltj]bg jf d"NofÍg tyf ;]jf ;DaGwL cGo ljj/0f ;DalGwt cbfnt jf
sfof{noaf6 lemsfO{ x]g{ ;Sg]5 .

^= ;+;bLo ;'g'jfO{sf] nflu n]vL k7fpg] M -!_ Gofo kl/ifbn] s'g} JolQmnfO{ ;jf{]Rr cbfntsf] GofofwLzsf]
kbdf lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/; u/]df Gofo kl/ifbsf] ;lrjn] ;+ljwfgsf] wf/f @(@ adf]lhd x'g] ;+;bLo
;'g'jfO{sf] nflu To:tf] l;kmfl/; Joj:yflksf–;+;b ;lrjfnodf k7fpg' kg{]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;+;bLo ;'g'jfO{sf] nflu k7fO{Psf]df ;+;bLo ;'g'jfO{ eO{ Joj:yflksf–
;+;b ;lrjfnoaf6 ;jf{]Rr cbfntsf] GofofwLzsf] kbdf lgo'lQmsf] nflu of]Uo 7xl/Psf] egL n]vL cfPsf]
jf To:tf] ;'g'jfO{ ;DaGwL lg0f{o x'g g;s]sf] cj:yfdf k|rlnt sfg"g adf]lhd lgo'lQmsf] nflu afwf gkg{]
cj:yfdf ;jf{]Rr cbfntsf] GofofwLzsf] kbdf lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/; u/]sf] JolQmnfO{ Gofo kl/ifbsf]
;lrjn] lgo'lQmsf] nflu /fi6«klt ;dIf k]z ug{ /fi6«kltsf] sfof{nodf k7fpg' kg{]5 .

&= GofofwLz kbdf lgo'Qm x'g g;Sg] M b]xfosf] JolQm GofofwLzsf] kbdf lgo'Qm x'g ;Sg] 5}g M–
-s_ e|i6frf/, hj/h:tL s/0fL, dfgj a]rljvg tyf cf];f/k;f/, nfu' cf}ifw laqmL ljt/0f
jf cf];f/ k;f/, ;DklQ z'4Ls/0f, /fxbfgL b'?kof]u, ckx/0f jf g}lts ktg b]lvg] cGo
kmf}hbf/L s;"/df cbfntaf6 ;hfo kfPsf],
-v_ Jofj;flos cfrf/ ;+lxtf pNn‹g u/] jfkt ;DalGwt lgsfoaf6 ;hfo kfPsf] b'O{ jif{
k"/f gePsf],
-u_ eljiodf ;/sf/L jf ;fj{hlgs ;+:yfsf] ;]jfsf] lgldQ cof]Uo 7xl/g] u/L kbaf6 avf{:t
ug]{ u/L ljefuLo ;hfo kfPsf],

3
www.lawcommission.gov.np

-3_ ;DalGwt ;]jf ;DaGwL sfg"g adf]lhd gl;xt kfPsf]df To:tf] gl;xt kfPsf] Ps jif{
k"/f gePsf] jf a9'jf /f]Ssf jf tna j[l4 /f]Ssf ePsf]df ;f] /f]Ssf ePsf] cjlw k"/f
gePsf],
-ª_ ;+ljwfgsf] wf/f @(! adf]lhd cof]Uo ePsf],
-r_ k|rlnt ;+3Lo sfg"g adf]lhd lgnDagdf /x]sf],
-5_ bkmf !$ adf]lhd ;r]t u/fOPsf] ldltn] b'O{ jif{ k"/f gePsf],
-h_ k|rlnt sfg"g adf]lhd sfnf] ;"rLdf k/]sf],
-em_ lgo'lQm x'Fbfsf avt s'g} /fhgLlts bnsf] ;b:o /x]sf],
-`_ bfdf;fxLdf k/]sf], jf
-6_ dfgl;s ;Gt'ng 7Ls gePsf] .
*= lhNnf GofofwLzsf] kbk"lt{ ;DaGwL Joj:yf M -!_ Gofo kl/ifbn] lhNnf cbfntdf l/Qm GofofwLzsf] kb
;+ljwfgsf] wf/f !$( sf] pkwf/f -@_ adf]lhd k"lt{ ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd kbk"lt{sf] nflu Gofo kl/ifbn] lhNnf GofofwLzsf] tTsfn l/Qm kb /
k|To]s jif{sf] r}q d;fGtleq l/Qm x'g cfpg] kb ;d]t olsg u/L ;+ljwfgsf] wf/f !$( sf] pkwf/f -@_
sf] v08 -s_, -v_ / -u_ adf]lhdsf] kbk"lt{sf] k|ltzt lgwf{/0f ug{]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd k|ltzt lgwf{/0f ePkl5 ;+ljwfgsf] wf/f !$( sf] pkwf/f -@_ sf] v08 -
v_ / -u_ adf]lhd kbk"lt{ ul/g] lhNnf GofofwLzsf] kbdf pko'Qm JolQm 5gf}6 u/L l;kmfl/; ug{ Gofo
kl/ifbn] Gofo ;]jf cfof]udf n]vL k7fpg]5 .
-$_ Gofo kl/ifb\n] k|To]s jif{sf] r}q d;fGt leq o; bkmf adf]lhd lhNnf GofofwLzsf] kbk"lt{
ug{] ;dotflnsf agfpg' kg{]5 .

(= pDd]bjf/ x'g g;Sg] M bkmf & adf]lhd GofofwLzsf] kbdf lgo'lQm x'g g;Sg] JolQm ;+ljwfgsf] wf/f !$(
sf] pkwf/f -@_ adf]lhd lhNnf GofofwLzsf] kbk"lt{ ubf{ lnOg] k/LIffdf pDd]bjf/ x'g ;Sg] 5}g .

!)= sfo{Ifdtfsf] cefj M b]xfosf] cj:yfdf GofofwLzdf sfo{Ifdtfsf] cefj /x]sf] dflgg]5 M–
-s_ plrt sf/0f lagf sfg"gåf/f lgwf{l/t cjlwleq d'2fsf] sf/jfxL / lsgf/f gu/]df,
-v_ d'2fdf Ps} k6s ug{ ;lsg] cfb]z jf lg0f{o Ps} k6s gu/L jf sfg"g adf]lhd d'ntjL
/fVg' gkg{] d'2f d'ntjL /fvL jf d'ntjL /x]sf] d'2f ghufO{ c;fGble{s jf sfg"g k|lts"n
sf/jfxL jf cfb]z u/L d'2fnfO{ cgfjZos ¿kdf nDAofPdf,
-u_ d'2fsf] sf/jfxL / lsgf/f ubf{ :jefljs ¿kdf eGbf sd dfqfdf sfo{;Dkfbg u/]df,
-3_ d'2fsf] sf/jfxL / lsgf/f ubf{ c;fGble{s sfg"gsf] k|of]u u/L jf sfg"gsf] :ki6 /
c;+lbUw JofVof jf cy{nfO{ pk]Iff u/L cs{} JofVof jf cy{ u/L] sf/jfxL / lsgf/f u/]df,
-ª_ Ps} lsl;dsf] sfg"gL k|Zg /x]sf] leGg leGg d'2fdf leGg leGg /fo sfod u/L sf/jfxL
jf lg0f{o u/]df,

4
www.lawcommission.gov.np

t/ s'g} d'2fdf klxn] JoQm u/]sf] /fo q'l6k"0f{ /x]sf] 7fgL cfwf/ / sf/0f v'nfO{
/fodf kl/jt{g u/]sf]df of] v08 nfu" x'g] 5}g .
-r_ d'2fsf kIfnfO{ pkl:yt u/fPsf] jf tfl/vsf lbg dgfl;a sf/0f lagf ug{' kg{] sfd
gu/L kG5fPsf]df,
-5_ k|df0f a'‰g] cfb]z ubf{ kIfx¿sf] d'v ldn]sf] / gldn]sf] tYo jf k|Zg :ki6 gu/L k|df0f
a'em\g] dfq cfb]z u/]df,
-h_ ;jf]{Rr cbfntaf6 k|ltkflbt sfg"gL l;4fGtsf] k|lts"n lg0f{o u/]df, jf
t/ ;jf]{Rr cbfntaf6 k|ltkflbt sfg"gL l;4fGtdf Ps¿ktf jf lglZrttf
sfod eO{ g;s]sf] cj:yfdf of] v08 nfu" x'g] 5}g .
-em_ kbLo bfloTj lgjf{x ug{sf nflu ck]lIft :t/sf] sfo{Ifdtf g/x]sf] k'li6 x'g] cGo s'g}
sfd u/]df .

!!= v/fj cfr/0f jf cfrf/ ;+lxtfsf] uDeL/ pNn+3g M -!_ b]xfosf] cj:yfdf GofofwLzn] v/fa cfr/0f
u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ e|i6frf/, hj/h:tL s/0fL, dfgj a]rljvg tyf cf];f/k;f/, nfu' cf}ifw laqmL ljt/0f
jf cf];f/ k;f/, ;DklQ z'4Ls/0f, /fxbfgL b'?kof]u, ckx/0f jf g}lts ktg b]lvg]
cGo kmf}hbf/L s;"/ u/]df,
-v_ nfu" cf}ifwsf] ;]jg u/]df,
-u_ cbfntsf] ;dodf dfbs kbfy{ ;]jg u/]df,
-3_ ;fj{hlgs :yn jf ;df/f]xdf clzi6 jf pR5[ª\vn Jojxf/ u/]df,
-ª_ /fhgLltdf efu lnPdf,
t/ sfg"g adf]lhd dtflwsf/sf] k|of]u u/]sf] ljifonfO{ /fhgLltdf efu
lnPsf] dflgg] 5}g .
-r_ cg'lrt k|efjdf k/L jf sfg"g ljk/Lt d'2fdf sf/jfxL / lsgf/f u/]df,
-5_ ;/sf/L jf ;fj{hlgs ;DklQ jf cfkm"nfO{ k|fKt s'g} ;'ljwfsf] b'?kof]u u/]df, jf
-h_ Ohnf;df /xFbf cbfntsf] dof{bf eË x'g] jf kbLo cg'zf;g jf dof{bfsf] k|lts"n x'g]
s'g} cfr/0f u/]df .
-@_ GofofwLzn] o; P]g adf]lhd agfPsf] cfrf/ ;+lxtfsf] uDeL/ pNn+3g x'g] sfo{ u/]df jf
To:tf] cfrf/ ;+lxtfsf] k6s k6s pNn+3g u/]df cfrf/ ;+lxtfsf] uDeL/ pNn‹g u/]sf] dflgg]5 .

!@= OdfGbf/Lk"j{s st{Jo kfng gu/]sf] jf ab\lgot k"j{ssf] sfd sf/jfxL M b]xfosf] cj:yfdf GofofwLzn]
cfˆgf] st{Jo OdfGbf/Lk"j{s kfng gu/]sf] jf ab\lgotk"j{s sfd sf/jfxL u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ d'2fnfO{ kG5fpg], nDAofpg] jf cg'lrt ¿kdf k|efj kfg{] dg;fon] s'g} sfd u/]df,

-v_ dgfl;j sf/0f lagf lgwf{l/t ;dodf Ohnf;df ga:g] jf d'2fsf] ;'g'jfO{ gu/]df,
5
www.lawcommission.gov.np

-u_ dgfl;j sf/0f lagf lgwf{l/t ;doleq km};nf jf cfb]z gn]v]df,


-3_ labf :jLs[t gu/fO{ k6s k6s cbfntdf cg'kl:yt x'g] u/]df, jf
-ª_ dflyNnf] cbfntn] lbPsf] cfb]z jf k|zf;sLo ljifodf k|wfg GofofwLz, pRr cbfntsf]
d'Vo GofofwLz jf lg/LIf0f ug]{ GofofwLzn] lbPsf] lgb]{zgsf] dgfl;a cjlwleq kfng
gu/]df .

!#= sfo{ ;Dkfbg ug{ c;dy{ dflgg] M -!_ s'g} GofofwLz ;+ljwfgsf] wf/f !#! sf] v08 -3_, wf/f !$@ sf]
pkwf/f -!_ sf] v08 -3_ jf wf/f !$( sf] pkwf/f -^_ sf] v08 -3_ adf]lhd zf/Ll/s jf dfgl;s
c:j:ytfsf] sf/0fn] ;]jfdf /xL sfo{ ;Dkfbg ug{ c;dy{ /x] g/x]sf] olsg ug{ Gofo kl/ifbn] g]kfn
;/sf/åf/f ul7t d]l8sn af]8{df n]vL k7fpg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd n]vL k7fOPsf]df d]l8sn af]8{n] s'g} GofofwLznfO{ zf/Ll/s jf dfgl;s
sf/0fn] sfo{ ;Dkfbg ug{ c;dy{ ePsf] egL l;kmfl/; u/]df To:tf] GofofwLz zf/Ll/s jf dfgl;s ¿kn]
sfo{ ;Dkfbg ug{ c;dy{ ePsf] dflgg]5 .
-#_ s'g} GofofwLzn] o; bkmf adf]lhd d]l8sn af]8{af6 zf/Ll/s jf dfgl;s cj:yfsf] k/LIf0f
u/fpg OGsf/ u/]df lgh zf/Ll/s jf dfgl;s ¿kdf sfo{ ;Dkfbg ug{ c;dy{ ePsf]
dflgg]5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd zf/Ll/s jf dfgl;s ¿kn] sfo{ ;Dkfbg ug{ c;dy{ ePsf]
GofofwLznfO{ kbd'Qm ug{ Gofo kl/ifbn] k|wfg GofofwLz ;dIf l;kmfl/; ug{]5 .
t/ ;jf{]Rr cbfntsf] GofofwLzsf] xsdf ;+ljwfgsf] wf/f !#! sf] v08 -3_ adf]lhd ul/g]5 .

!$= sf/jfxL ug{] M -!_ Gofo kl/ifbn] bkmf !) jf !@ adf]lhdsf] cj:yfdf klxnf] k6s ;DalGwt
GofofwLznfO{ ;r]t u/fpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;r]t u/fpFbf klg bkmf !) jf !@ adf]lhdsf] cj:yfdf ;'wf/ gePdf
jf bkmf !! adf]lhd v/fa cfr/0f jf cfrf/ ;+lxtfsf] uDeL/ pNn+3g u/]df To:tf] GofofwLz pk/ Gofo
kl/ifbn] ;+ljwfgsf] wf/f !$@ sf] pkwf/f -!_ sf] v08 -u_ jf wf/f !$( sf] pkwf/f -^_ sf] v08 -u_
adf]lhd sf/jfxL ug{' kg{]5 .
t/ ;jf{]Rr cbfntsf GofofwLzsf] xsdf ;+ljwfgsf] wf/f !#! adf]lhd x'g]5 .

!%= lg/LIf0f ;DaGwL Joj:yf M -!_ pRr cbfntsf] d'Vo GofofwLzn] k|To]s jif{ ;DalGwt pRr cbfnt jf
dftxtsf lhNnf cbfntsf GofofwLzsf] sfd sf/jfxLsf] ;DaGwdf lg/LIf0f u/L Gofo kl/ifbdf k|ltj]bg
lbg' kg{]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|ltj]bgdf cGo s'/fsf cltl/Qm b]xfosf ljj/0f pNn]v ug{' kg{]5 M–
-s_ ;DalGwt GofofwLznfO{ v6fOPsf] :yfgdf /x]sf] jflif{s ?h' xflh/Lsf] ljj/0f,
-v_ ;DalGwt cbfntdf /x]sf] d'2fsf] cg'kftdf jif{el/df GofofwLzn] u/]sf] km};nfsf]
ljj/0f,
-u_ ;DalGwt GofofwLzn] u/]sf] km};nf dflyNnf] cbfntaf6 ;b/ jf ab/ ePsf]df ;f]sf]
ljj/0f,
6
www.lawcommission.gov.np

-3_ cbfnt Joj:yfkg tyf ;~rfng ;DaGwL cGo sfd sf/jfxLsf] ljj/0f .
-#_ Gofo kl/ifbn] GofofwLzsf] d"NofÍg jf lgh pk/ sf/jfxL ubf{ pkbkmf -!_ adf]lhdsf]
k|ltj]bgnfO{ cfwf/ lng ;Sg]5 .
-$_ lg/LIf0f ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

!^= cg'udg tyf lgu/fgL ;DaGwL Joj:yf M -!_ Gofo kl/ifbn] GofofwLzsf] sfd sf/jfxL tyf cfr/0fsf]
lgoldt cg'udg ug{ jf lgu/fgL /fVg Gofo kl/ifbsf] s'g} ;b:osf] ;+of]hsTjdf Ps jf tLg ;b:oLo
Goflos cg'udg tyf lgu/fgL ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-@_ Gofo kl/ifbsf] ;lrjn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;lrjsf] ¿kdf sfd ug]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul7t ;ldltn] ;+ljwfg / sfg"g adf]lhd GofofwLzn] kfng ug{' kg]{
st{Jo jf kbLo cfr/0f kfng u/] jf gu/]sf] ljifodf jf Gofo kl/ifbn] tf]ss
] f] cGo sfd sf/jfxLsf]
cg'udg ug{ jf lgu/fgL /fVg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ sf] k|of]hgsf] nflu cfjZostf cg';f/ ;DalGwt pRr cbfntsf d'Vo
GofofwLz, ;DalGwt GofofwLz axfn /x]sf] cbfntsf] cGo GofofwLz, sd{rf/L, To:tf] cbfntdf sfg"g
Joj;fo ug{] sfg"g Joj;foL jf ;]jfu|fxL;Fu ;DalGwt GofofwLzsf ;DaGwdf /x]sf] wf/0ff a'‰g ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -#_ adf]lhd cg'udg tyf lgu/fgLsf] sfd ubf{ Goflos cg'udg tyf lgu/fgL
;ldltn] cfjZostf cg';f/ Gofo kl/ifbsf /fhkqflÍt sd{rf/Lsf] ;xof]u lng ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -#_ adf]lhd cg'udg tyf lgu/fgLsf] sfd ubf{ uf]Ko ¿kdf ug{' kg]{5 .
-&_ Goflos cg'udg tyf lgu/fgL ;ldltn] cfkm"n] ;Dkfbg u/]sf] sfd sf/jfxLsf] k|ltj]bg Gofo
kl/ifbn] tf]s]sf] cjlwleq Gofo kl/ifb ;dIf k]z ug{' kg]{5 .
-*_ Gofo kl/ifbn] GofofwLzsf] d"NofÍg ubf{ jf lgh pk/ sf/jfxL ubf{ pkbkmf -&_ adf]lhdsf]
k|ltj]bgnfO{ cfwf/ lng ;Sg]5 .

!&= ph"/L;Fu ;Da4 d'2fsf] cWoog M -!_ s'g} d'2fsf] ;DaGwdf s'g} GofofwLz lj?4 Gofo kl/ifbdf ph"/L
k/]df Gofo kl/ifbn] To:tf] d'2fsf] cWoog ug{ s'g} ;b:onfO{ tf]Sg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu ;DalGwt cbfntn] ;b:on] dfu u/]sf] sfuhft jf kmfOn
pknAw u/fpg' kg{]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] ;b:on] ph"/L;Fu ;Da4 d'2fsf] cWoog u/L Gofo kl/ifbn]
tf]s]sf] cjlwleq cfˆgf] /fo ;lxtsf] k|ltj]bg Gofo kl/ifbdf k]z ug{' kg{5
] .

!*= k|f/lDes 5fglag M -!_ Gofo kl/ifbdf k|fKt ph"/L jf cg'udg jf lg/LIf0f k|ltj]bgsf] cfwf/df jf Gofo
kl/ifb cfkm}n] pRr cbfnt jf lhNnf cbfntsf] s'g} GofofwLzsf] lj?4df 5fglag ug{ cfjZos b]v]df
Gofo kl/ifbn] s'g} ;b:o jf ;jf]{Rr cbfntsf] s'g} GofofwLznfO{ To;sf] k|f/lDes 5fglag ug{sf] nflu
tf]Sg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]s]sf] ;b:o jf GofofwLzn] ;DalGwt GofofwLz jf cGo ;Da4
JolQm;Fu ;f]wk'5 ug{ ;Sg]5 .

7
www.lawcommission.gov.np

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]s]sf] ;b:o jf GofofwLzn] k|f/lDes 5fglagsf] ljifo;Fu ;DalGwt
s'g} sfuhft dfu ug{ ;Sg]5 . To;/L dfu ul/Psf] sfuhft pknAw u/fpg' To:tf] cbfnt jf lgsfosf]
st{Jo x'g]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]s]sf] ;b:o jf GofofwLzn] Gofo kl/ifbn] tf]s]sf] cjlwleq cfkm\gf]
/fo ;lxtsf] k|f/lDes 5fglag k|ltj]bg Gofo kl/ifbdf k]z ug{' kg{]5 .

!(= hfFra'em ;ldlt M -!_ bkmf !& jf !* adf]lhd k|fKt k|ltj]bgaf6 jf Gofo kl/ifb cfkm}n] pRr cbfnt jf
lhNnf cbfntsf] s'g} GofofwLzsf] lj?4df hfFra'em u/fpg cfjZos b]v]df Gofo kl/ifbsf] s'g} ;b:o jf
;jf{]Rr cbfntsf] GofofwLzsf] cWoIftfdf ;DalGwt If]qsf] lj1 ;lxtsf] tLg ;b:oLo hfFra'em ;ldlt
u7g u/L tt\;DaGwL ;"rgf g]kfn /fhkqdf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-@_ hfFra'em ;ldltn] Gofo kl/ifbn] tf]s]sf] cjlwleq hfFra'em ;DkGg u/L Gofo kl/ifbdf
k|ltj]bg k]z ug{' kg{]5 .
-#_ hfFra'em ;ldltsf] sfof{no Gofo kl/ifbsf] ;lrjfnodf /xg]5 / hfFra'em ;ldltsf] nflu
cfjZos kg]{ sd{rf/L / ;|f]t ;fwg Gofo kl/ifbn] pknAw u/fpg]5 .
-$_ hfFra'em ;ldltsf] ;lrjsf] sfd Gofo kl/ifbsf] ;lrj jf Gofo kl/ifbn] tf]s]sf] ;+3Lo Gofo
;]jfsf]] /fhkqf+lst sd{rf/Ln] ug{]5 .

@)= hfFra'em ;ldltsf] clwsf/ M -!_ hfFra'em ;ldltn] pRr cbfnt jf lhNnf cbfntsf] hfFra'em ug{
nfluPsf] GofofwLznfO{ ;"rgf lbg], ;"rgf tfd]n ug]{, aofg u/fpg] jf ;fIfL k|df0f a'‰g] ;DaGwdf
hfFra'em cfof]u P]g, @)@^ adf]lhd ul7t cfof]un] k|of]u ug]{ clwsf/ k|of]u ug{ ;Sg]5 .
-@_ o; bkmf cGtu{t x'g] hfFra'em ;ldltsf] sfd sf/jfxL uf]Ko x'g]5 .
-#_ hfFra'em ;ldltn] hfFra'emsf] sf/jfxL ePsf] 7fpFdf cf/f]k nfu]sf] pRr cbfnt jf lhNnf
cbfntsf] GofofwLz, ;DalGwt sfg"g Joj;foL tyf ph"/jfnf afx]s c¿ s'g} JolQmnfO{ pkl:yt x'g] jf
sf/jfxLdf efu lng] cg'dlt lbg] 5}g .
-$_ hfFra'em ;ldltn] lbPsf] cfb]zsf] cjx]ngf ug]{ jf hfFra'emsf] sf/jfxLdf afwf k'¥ofpg]
JolQmnfO{ hfFra'em ;ldltn] tLg xhf/ ¿k}ofF;Dd hl/jfgf jf Ps dlxgf;Dd s}b jf b'a} ;hfo ug{
;Sg]5 .
-%_ hfFra'em ;ldltn] pkbkmf -$_ adf]lhd ;hfosf] cfb]z glbb} ;DalGwt JolQmn] hfFra'em
;ldlt ;dIf Ifdf dfUg ;Sg]5 . To;/L Ifdf dfu]sf] s'/fdf hfFra'em ;ldlt ;Gt'i6 ePdf hfFra'em
;ldltn] s'g} ;hfo ug{] 5}g .
-^_ pkbkmf -$_ adf]lhd hfFra'em ;ldltn] ;hfo u/]sf] JolQmn] hfFra'em ;ldltnfO{ ;Gtf]if x'g]
u/L Ifdf dfu]df hfFra'em ;ldltn] cfk"mn] u/]sf] ;hfo sfof{Gjog gug{ ;Sg]5 .
-&_ hfFra'em ;ldltn] hfFra'emsf] sfd ;dfKt ePkl5 cfˆgf] /fo ;lxt hfFra'emsf] k|ltj]bg /
tt\;Fu ;DalGwt sfuhft Gofo kl/ifbsf] ;lrjfnodf a'emfpg' kg]{5 .

8
www.lawcommission.gov.np

@!= ;kmfO{sf] df}sf lbg] M -!_ bkmf !&, !* jf !( adf]lhd k|fKt k|ltj]bg cWoog ubf{ cf/f]lkt pRr cbfnt
jf lhNnf cbfntsf] GofofwLznfO{ ;+ljwfg, o; P]g jf cGo k|rlnt sfg"g adf]lhd sf/jfxL ug{' kg{]
b]lvPdf Gofo kl/ifbn] sf/0f / cfwf/ v'nfO{ dgfl;j cjlw tf]sL ;kmfO{ k]z ug{] df}sf lbg' kg{]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlwleq ;kmfO{ k]z gu/]df jf k]z u/]sf] ;kmfO{ ;Gtf]ifhgs
gb]lvPdf cf/f]lkt GofofwLznfO{ o; P]g adf]lhdsf] s'g} ;hfo ug{ jf Gofo kl/ifbn] pRr cbfnt jf
lhNnf cbfntsf] cf/f]lkt GofofwLznfO{ ;+ljwfgsf] wf/f !$@ sf] pkwf/f -!_ sf] v08 -u_ tyf wf/f
!$( sf] pkwf/f -^_ sf] v08 -u_ adf]lhd ug{ k|wfg GofofwLz ;dIf l;kmfl/; ug{]5 .
t/ k|rlnt sfg"g adf]lhd d'2f rnfpg' kg{] /x]5 eg] sfg"g adf]lhd d'2f bfo/ ug{ ;DalGwt
lgsfodf n]vL k7fpg' kg{]5 .

@@= e|i6frf/sf] s;"/df cg';Gwfg tyf d'2f bfo/ M -!_ ;+ljwfgsf] wf/f !%# sf] pkwf/f -^_ adf]lhdsf]
ljifodf cg';Gwfg ug{ Gofo kl/ifbn] ;jf{]Rr cbfnt jf pRr cbfntsf] s'g} GofofwLznfO{ cg';Gwfg
clws[tsf] ¿kdf sfd ug{ tf]Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cg';Gwfg clws[tn] pRr cbfntsf] GofofwLz jf lhNnf cbfntsf]
GofofwLz pk/ cg';Gwfg ubf{ e|i6frf/ lgjf/0f P]g, @)%( adf]lhdsf] cg';Gwfg clwsf/Ln] k|of]u ug]{
clwsf/ k|of]u ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] cg';Gwfg ubf{ cg';Gwfg clwsf/Ln] pRr cbfnt jf lhNnf
cbfntsf] s'g} GofofwLz pk/ e|i6frf/ u/L clVtof/sf] b'?kof]u u/]sf] cleof]udf d'2f rnfpg' kg]{
b]v]df ;f]xL Joxf]/fsf] k|ltj]bg Gofo kl/ifbdf k]z ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd k|fKt ePsf] k|ltj]bgsf] cfwf/df Gofo kl/ifbn] d'2f rnfpg' kg]{ b]v]df
To:tf] ljifodf lg0f{o u/L e|i6frf/ ;DaGwL d'2fsf] sf/jfxL / lsgf/f ug{ k|rlnt sfg"g adf]lhd g]kfn
;/sf/n] tf]s]sf] cbfntdf Gofo kl/ifbsf] tkm{af6 d'2f bfo/ ug{ Gofo kl/ifbsf] ;lrj jf Gofo kl/ifbsf]
s'g} /fhkqf+lst clws[tnfO{ tf]Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd d'2f bfo/ ug]{ lg0f{o ug{' cl3 Gofo kl/ifbn] To:tf] ljifodf
dxfGofoflwjQmf;Fu k/fdz{ lng ;Sg]5 .
-^_ o; bkmf adf]lhd bfo/ ePsf] d'2fdf dxfGofoflwjQmf jf dftxtsf] ;/sf/L jsLnaf6
k|lt/Iff x'g]5 .
-&_ o; bkmf adf]lhd d'2f rn]sf] ljifodf GofofwLz afx]s cGo JolQm ;d]t ;+nUg ePsf]
b]lvPdf Gofo kl/ifbn] To:tf] JolQm pk/ k|rlnt sfg"g adf]lhd d'2f rnfpg ;DalGwt lgsfodf n]vL
k7fpg]5 .

@#= :jtM lgnDag x'g] M e|i6frf/ lgjf/0f P]g, @)%( adf]lhd :jtM lgnDag x'g] cj:yfdf jf v/fa
cfr/0fsf] cfwf/df k|rlnt sfg"g adf]lhd pRr cbfnt jf lhNnf cbfntsf] s'g} GofofwLz lj?4 d'2f
bfo/ ePsf]df d'2f bfo/ ePsf] ldltb]lv To:tf] GofofwLz cfˆgf] kbaf6 :jtM lgnDag x'g]5 .

@$= lgnDagsf] ;dflKt M pRr cbfnt jf lhNnf cbfntsf] s'g} GofofwLz lj?4 o; P]g adf]lhd bfo/
ePsf] d'2fdf To:tf] GofofwLzn] ;kmfO{ kfPdf ;kmfO{ kfPsf] ldltaf6 lghsf] lgnDag :jtM ;dfKt
x'g]5 .
9
www.lawcommission.gov.np

@%= sfo{;Dkfbg ug{ gkfpg] M pRr cbfnt jf lhNnf cbfntsf] s'g} GofofwLz lj?4 hfFra'em ug{ hfFra'em
;ldlt u7g ePsf] jf bkmf @@ adf]lhd cg';Gwfg k|f/De ePdf To:tf] GofofwLzn] To:tf] sf/jfxLsf]
6'+uf] gnfu];Dd cfkm\gf] kbsf] sfo{;Dkfbg ug{ kfpg] 5}g .

@^= tfd]nLdf /fVg] M bkmf !&, !* jf !( adf]lhdsf] k|ltj]bgaf6 pRr cbfnt jf lhNnf cbfntsf] s'g}
GofofwLz lj?4sf] cf/f]k tYoxLg b]lvPdf kl5 k|df0f k|fKt ePsf] cj:yfdf sfg"g adf]lhd x'g] u/L Gofo
kl/ifbn] To:tf] sf/jfxLnfO{ tfd]nLdf /fvL ;f]sf] hfgsf/L ;DalGwt GofofwLznfO{ lbg' kg{]5 .

@&= GofofwLzsf] ;?jf tyf sfh M -!_ ;fwf/0ftof Ps cbfntdf b'O{ jif{sf] sfo{sfn k"/f u/L g;s]sf pRr
cbfnt jf lhNnf cbfntsf] GofofwLznfO{ ;?jf ul/g] 5}g .
-@_ pRr cbfnt jf lhNnf cbfntsf GofofwLznfO{ ;?jf ubf{ ;fwf/0ftof lxdfnL If]q, kxf8L
If]q, t/fO{ If]q / sf7df8f}+ pkTosfsf] cg'ej x'g] u/L ;'ud If]qsf] cbfntdf sfo{/t GofofwLznfO{ b'u{d
If]qsf] cbfntdf / b'u{d If]qsf] cbfntdf sfo{/t GofofwLznfO{ ;'ud If]qsf] cbfntdf kg]{ u/L ;?jf
ul/g]5 .
-#_ ;fwf/0ftof pRr cbfnt jf lhNnf cbfntsf] s'g} GofofwLznfO{ Pp6} cbfntdf Ps
k6seGbf a9L x'g] u/L ;?jf ul/g] 5}g .
-$_ k|wfg GofofwLzn] Gofo kl/ifbsf] l;kmfl/;df cfjZostf cg';f/ Ps pRr cbfntsf]
GofofwLznfO{ csf]{ pRr cbfntsf] GofofwLzdf sfhdf v6fpg ;Sg]5 .
-%_ k|wfg GofofwLzn] cfjZostf cg';f/ Ps lhNnf cbfntsf] GofofwLznfO{ lglZrt cjlwsf]
nflu csf]{ lhNnf cbfntsf] GofofwLzdf sfhdf v6fpg ;Sg]5 .

@*= j}olQms ljj/0f /fVg] M -!_ Gofo kl/ifbn] GofofwLzsf] j}olQms ljj/0f -l;6/f]n_ tf]lsP adf]lhd
cBfjlws u/L /fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu Gofo kl/ifbn] lghfdtL lstfavfgf nufot ;DalGwt
lgsfo;Fu ljj/0f dfu ug{ ;Sg]5 .
-#_ klxnf] k6s GofofwLzsf] kbdf lgo'Qm ePsf] JolQmn] cfkm" lgo'lQm ePsf] ldltn] Ps
dlxgfleq tf]lsPsf] 9fFrfsf] j}olQms ljj/0f kmf/fd -l;6/f]n_ e/L Gofo kl/ifb ;dIf k]z ug{' kg]{5 .
-$_ GofofwLzsf]] j}olQms ljj/0f ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

@(= ;DklQ ljj/0f k]z ug{' kg]{ M -!_ ;b:o / GofofwLzn] cfkm\gf] / cfˆgf] kl/jf/sf] gfddf /x]sf] ;DklQsf]
ljj/0f k|To]s cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ldltn] ;f7L lbgleq tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf Gofo kl/ifb
;dIf k]z ug{' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlw ;dfKt ePkl5
lgo'lQm ePsf] ;b:o / GofofwLzn] cfkm" lgo'Qm ePsf] ldltn] ;f7L lbgleq pkbkmf -!_ adf]lhd ;DklQ
ljj/0f Gofo kl/ifb ;dIf k]z ug{' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhdsf] ;DklQ ljj/0f uf]Ko /flvg]5 .

10
www.lawcommission.gov.np

-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlwleq ;DklQ ljj/0f k]z gug{] GofofwLzx?sf] ljj/0f Gofo
kl/ifbsf] ;lrjn] tof/ u/L Gofo kl/ifbdf k]z ug{]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlwleq ;DklQ ljj/0f k]z gug]{ GofofwLznfO{ Gofo kl/ifbn] kfFr
xhf/ ¿k}ofF hl/jfgf u/L ;DklQ ljj/0f k]z ug]{ cfb]z lbg]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd Gofo kl/ifbsf] cfb]z adf]lhd ;DklQ ljj/0f k]z gug]{ GofofwLzn]
bkmf !! adf]lhd v/fa cfr/0f u/]sf] dflgg]5 .
#)= PsLs[t clen]v tof/ ug]{ M -!_ Gofo kl/ifbn]] b]xfosf] ljj/0f ;lxt k|To]s GofofwLzsf] PsLs[t clen]v
tof/ u/L /fVg' kg]{5 M–
-s_ GofofwLz kbdf lgo'lQm ePsf] / cjsfz x'g] ldlt, lghsf] of]Uotf, cg'ej /
ljz]if1tf ;DaGwL ljj/0f,
-v_ lghdfly s'g} ph"/L k/]sf] eP To:tf] ph"/Ldf Gofo kl/ifbaf6 ePsf] lg0f{osf]
;+lIfKt ljj/0f,
-u_ ;+ljwfg / o; P]g adf]lhd lgh pk/ s'g} sf/jfxL ePsf] eP To;sf] ljj/0f,
-3_ lghn] u/]sf] km};nf jf cfb]z dflyNnf] cbfntaf6 ;b/ jf jb/ ePsf] ljj/0f,
-ª_ lghn] k|To]s cbfntdf u/]sf] km};nf / cfb]zsf] ;+VofTds ljj/0f,
-r_ tf]lsP adf]lhdsf] cGo ljj/0f .
-@_ Gofo kl/ifbn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] clen]v /fVg] k|of]hgsf] nflu cfjZostf cg';f/ 5'§}
;ˆ6j]o/sf] lgdf{0f u/L ;"rgf k|ljlwsf] ;d]t pkof]u ug{ ;Sg]]5 .

#!= kbdf g/x]sf] hfgsf/L u/fpg] M -!_ s'g} GofofwLz pd]/sf sf/0fn] cjsfz x'g] ePdf Gofo kl/ifbn] lgh
cjsfz x'g'eGbf sDtLdf ;f7L lbg cufj} ;f]sf] hfgsf/L ;DalGwt GofofwLz / lgsfonfO{ u/fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]s cGo sf/0faf6 s'g} GofofwLz kbdf g/x]df Gofo kl/ifbn]
;f]sf] hfgsf/L To:tf] GofofwLz / ;DalGwt lgsfonfO{ t'¿Gt u/fpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd cjsfz ;DaGwL hfgsf/L u/fpg] k|of]hgsf] nflu Gofo kl/ifbn]
b]xfosf] cfwf/df GofofwLzsf] pd]/ u0fgf ubf{ h'g pd]/af6 lgh klxn] cjsfz x'G5 ;f]xL cfwf/df pd]/
u0fgf u/L lghsf] pd]/ cBfjlws u/fO{ /fVg' kg]{5 M–
-s_ lghn] k]z u/]sf] lzIf0f ;+:yfsf] k|df0fkqdf lsl6Psf] hGdlbg jf jif{af6 x'g
cfpg] pd]/,
-v_ lghsf] gful/stfsf] k|df0fkqdf lsl6Psf] hGd lbg jf jif{af6 x'g cfpg] pd]/,
-u_ lghsf] j}olQms ljj/0fdf n]lvPsf] hGd lbg jf jif{af6 x'g cfpg]
pd]/ .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd GofofwLzsf] pd]/ u0fgf ubf{ z}lIfs of]Uotf jf gful/stfsf] k|df0fkq
/ j}olQms ljj/0fdf hGd ldlt, jif{, dlxgf / ut] ;d]t v'n]sf] / ;a}df Pp6} ldlt g/x]df lgh h'g
ldltaf6 klxn] cjsfz x'G5 ;f]xL ldlt cg';f/ lghsf] pd]/ u0fgf ul/g]5 .
-%_ s'g} GofofwLzsf] z}lIfs of]Uotf jf gful/stfsf] k|df0fkq / j}olQms ljj/0fdf jif{ jf ;+jt\
dfq pNn]v ePsf]df b]xfosf] cfwf/df hGd ldlt sfod ul/g]5 M–

11
www.lawcommission.gov.np

-s_ gful/stfsf] k|df0fkqsf] xsdf k|df0fkq k|fKt u/]sf] ldltsf] cfwf/df,


-v_ z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkqsf] xsdf k|df0fkq hf/L ePsf] ldltsf] cfwf/df,
-u_ j}olQms ljj/0fsf] xsdf z'? lgo'lQm ePsf] ldltsf] cfwf/df .
-^_ GofofwLzn] k]z u/]sf] s'g} k|df0fkqdf jif{ dfq pNn]v ePsf] / csf]{ k|df0fkqdf k"/f hGd
ldlt v'n]sf] ePdf / ;f] k|df0fkqdf plNnlvt hGd ldltx¿sf] aLrdf Ps jif{;Ddsf] cGt/ b]lvPdf k"/f
hGd ldlt v'n]sf]nfO{ cfwf/ lnOg]5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd 5'§f 5'§} k|df0fkqdf pNn]v ePsf] hGd ldltsf] cGt/ Ps jif{ eGbf
a9L b]lvPdf jif{ dfq pNn]v ePsf] k|df0fkqsf] cfwf/df pkbkmf -#_ adf]lhd hGd ldlt sfod ul/g]5 .
-*_ kl/ifbn] of] bkmf nfu" ePkl5 tLg dlxgfleq o; bkmf adf]lhd GofofwLzsf] pd]/ olsg u/L
clen]v Jojl:yt ug]{5 .
-(_ pkbkmf -!_ adf]lhd hfgsf/L glbPsf] ePklg s'g} GofofwLz cjsfz x'g] pd]/ k'u]kl5
To:tf] kbaf6 cjsfz x'g]5 .
#@= kbaf6 x6fpg] M -!_ s'g} JolQmn] cfkm\gf] of]Uotf jf cof]Uotf n'sfO{ GofofwLzsf] kbdf lgo'lQm ePsf]
s'/f hfgsf/Ldf cfPdf jf s'g} GofofwLz kbdf axfn /x]sf] cj:yfdf bkmf & sf] v08 -s_, -ª_, -h_, -
em_, -`_ jf -6_ adf]lhdsf] cj:yf ePdf Gofo kl/ifbn] To:tf] GofofwLznfO{ t'¿Gt kbaf6 x6fpg k|wfg
GofofwLz ;dIf l;kmfl/; ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd l;kmfl/; ePdf k|wfg GofofwLzn] cljnDa kbaf6 x6fpg' kg]{5 .
-#_ cfˆgf] of]Uotf jf cof]Uotf n'sfO{ GofofwLzsf] kbdf lgo'Qm ePsf] GofofwLz pkbkmf -@_
adf]lhd kbaf6 x6fOPdf To:tf] GofofwLzn] k|rlnt ;+3Lo sfg"g adf]lhdsf] ;~ro sf]ifsf] /sd / aLdf
afx]ssf] cGo s'g} klg ;'ljwf kfpg] 5}g .
-$_ kl/ifbn] cfˆgf] of]Uotf jf cof]Uotf n'sfPsf] sf/0f pkbkmf -@_ adf]lhd kbaf6 x6fOPsf]
GofofwLznfO{ k|rlnt ;+3Lo sfg"g adf]lhd e|i6frf/sf] s;"/df d'2f rnfpg ;DalGwt lgsfodf n]vL
k7fpg]5 .

##= Gofo kl/ifbsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M ;+ljwfg / o; P]gdf cGoq n]lvPsf sfd, st{Jo / clwsf/sf]
cltl/Qm Gofo kl/ifbsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ Gofo k|zf;g ;DaGwL ljifodf l;kmfl/; ug]{ jf k/fdz{ lbg],
-v_ Gofo k|zf;g ;DaGwL ljifodf cWoog tyf cg';Gwfg ug]{, u/fpg],
-u_ GofofwLzsf] tfnLd tyf k|lzIf0fsf ;DaGwdf ;DalGwt lgsfonfO{ kf7\oqmd nufotsf
ljifodf cfjZos lgb]{zg lbg],
-3_ GofofwLzn] kfng ug{' kg]{ cfrf/ ;+lxtf agfO{ nfu" ug]{,
-ª_ tf]lsP adf]lhd cGo sfd ug]{ .
#$= Gofo kl/ifbsf] ;lrjfno M -!_ Gofo kl/ifbsf] Pp6f 5'§} ;lrjfno /xg]5 .
-@_ Gofo kl/ifbsf] ;lrjfno sf7df8f}+ pkTosfdf /xg]5 .

12
www.lawcommission.gov.np

#%= Gofo kl/ifbsf] a}7s M -!_ Gofo kl/ifbsf] a}7s cfjZostf cg';f/ cWoIfn] tf]s]sf] ldlt, ;do / 7fpFdf
a:g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b'O{hgf ;b:on] ;+o'Qm ¿kdf ljifo ;"rL
;d]t ;dfj]z u/L Gofo kl/ifbsf] a}7s af]nfpg cWoIf ;dIf lnlvt cg'/f]w u/]df cWoIfn] oyfzL3|
a}7s af]nfpg' kg]{5 .
-#_ Gofo kl/ifbsf] ;lrjn] Gofo kl/ifbsf] a}7s a:g] ldlt / ;do tf]sL a}7sdf 5nkmn x'g]
ljifo ;"rL ;lxtsf] ;"rgf a}7s a:g] ;do eGbf ;fwf/0ftof c7\rfnL; 306f cufj} ;a} ;b:ox¿n]
kfpg] u/L k7fpg' kg]{5 .
-$_ s'g} ;b:on] pkbkmf -#_ adf]lhd a}7sdf 5nkmn x'g] ljifo ;"rLdf plNnlvt ljifosf]
cltl/Qm cGo s'g} ljifodf 5nkmn u/fpg rfx]df To;/L 5nkmn ug{ rfx]sf] ljifo / sf/0f ;lxtsf]
;"rgf a}7s a:g' eGbf sDtLdf rf}aL; 306f cufj} Gofo kl/ifbsf] ;lrjnfO{ lbg' kg]{5 . To;/L ;"rgf
k|fKt x'gf;fy Gofo kl/ifbsf] ;lrjn] To:tf] ljifo 5nkmn x'g] ljifo ;"rLdf ;dfj]z u/L To;sf]
hfgsf/L ;b:ox?nfO{ lbg' kg{]5 .
-%_ pkbkmf -#_ / -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Gofo kl/ifbsf] a}7sdf pkl:yt ;a}
;b:osf] ;xdltn] ljifo ;"rLdf gk/]sf] ljifodf klg 5nkmn u/L lg0f{o ug{
;lsg]5 .
-^_ cWoIf / cGo b'O{hgf ;b:o pkl:yt ePdf Gofo kl/ifbsf] a}7ssf] nflu u0fk"/s ;+Vof
k'u]sf] dflgg]5 .
-&_ Gofo kl/ifbsf] lg0f{o ax'dtsf] cfwf/df x'g]5 / dt a/fa/ ePdf cWoIfn] lg0ff{os dt
lbg]]5 .
-*_ Gofo kl/ifbsf] lg0f{osf] clen]v Gofo kl/ifbsf] ;lrjn] tof/ u/L cWoIf tyf ;b:osf] ;xL
u/fO{ /fVg]5 .
-(_ Gofo kl/ifbsf] a}7s ;DaGwL cGo sfo{ljlw Gofo kl/ifb cfkm}+n] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
#^= Gofo kl/ifbsf] ;lrj M -!_ Gofo kl/ifbsf] k|zf;sLo k|d'vsf] ¿kdf g]kfn Gofo ;]jfsf] /fhkqf+lst
ljlzi6 >]0fLsf] Pshgf ;lrj /xg]5 .
-@_ o; P]gdf cGoq n]lvPsf sfd, st{Jo / clwsf/sf] cltl/Qm Gofo kl/ifbsf] ;lrjsf] cGo
sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ Gofo kl/ifbn] u/]sf] lg0f{o sfof{Gjog ug]{ u/fpg],
-v_ Gofo kl/ifbsf] ;lrjfnodf /xg] clen]v k|dfl0ft u/L cBfjlws, Jojl:yt / ;'/lIft
/fVg],
-u_ Gofo kl/ifbsf] sd{rf/LnfO{ sfo{ljefhg u/L sfddf nufpg],
-3_ Gofo kl/ifbsf] ;lrjfnosf] sfd sf/jfxLsf] cg'udg, lgoGq0f, ;'k/Lj]If0f ug{],
-ª_ Gofo kl/ifbsf] lg0f{o ;DalGwt JolQm jf lgsfonfO{ hfgsf/L u/fpg],
-r_ g]kfn ;/sf/ / cGo ;DalGwt lgsfo;Fu cfjZostf cg';f/ ;Dks{ / ;dGjo ug]{,
-5_ Gofo kl/ifbn] tf]s]sf] cGo sfd ug]{ .
13
www.lawcommission.gov.np

-#_ Gofo kl/ifbsf] ;lrjn] cfkm"nfO{ k|fKt clwsf/dWo] cfjZostf cg';f/ s'g} clwsf/ cfkm"
dftxtsf] s'g} /fhkqf+lst clws[tnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
#&= zky M ;+ljwfgsf] wf/f !%# sf] pkwf/f -!_ sf] v08 -3_ / -ª_ adf]lhdsf ;b:on] cWoIf ;dIf
cg';"rLdf tf]lsP adf]lhd zky lng' kg]{5 .
#*= jflif{s k|ltj]bg k]z ug{' kg]{ M -!_ Gofo kl/ifbn] k|To]s jif{ cfkm"n] u/]sf] sfd sf/afxLsf] jflif{s k|ltj]bg
cfly{s jif{ k"/f ePsf] tLg dlxgfleq /fi6«klt ;dIf k]z ug{' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k]z ePsf] k|ltj]bg /fi6«kltn] k|wfgdGqL dfkm{t ;+3Lo ;+;b ;dIf k]z
ug{ nufpg]5 .
#(= g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ M Gofo kl/ifbn] g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ /fVbf sfg"g, Gofo tyf ;+;bLo dfldnf
dGqfno dfkm{t\ /fVg' kg]{5 .
$)= lgod agfpg] clwsf/ M Gofo kl/ifbn] o; P]gsf] sfof{Gjogsf] nflu cfjZos lgod agfpg ;Sg]5 .
$!= lgb]{lzsf jf sfo{ljlw agfpg] clwsf/ M Gofo kl/ifbn] ;Dkfbg ug'{ kg]{ sfd ;'rf¿ ¿kn] ;~rfng ug{
jf u/fpgsf] nflu of] P]g tyf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgodsf] cwLgdf /xL cfjZos lgb]{lzsf jf
sfo{ljlw agfpg ;Sg]5 .
$@= vf/]hL / arfp M -!_ Gofo kl/ifb P]g, @)$& vf/]h ul/Psf] 5 .
-@_ Gofo kl/ifb P]g, @)$& adf]lhd eP u/]sf sfd sf/jfxL o;} P]g adf]lhd eP u/]sf]
dflgg]5 .

14
www.lawcommission.gov.np

cg';"rL
-bkmf #& ;Fu ;DalGwt_
zky
d===============================================d'n's / hgtfk|lt k"0f{ akmfbf/ /xL ;To lgi7fk"j{s k|lt1f
u5{'÷O{Zj/÷b]z / hgtfsf] gfddf zky lnG5' ls g]kfnsf] /fhsLo ;Qf / ;fj{ef}d;Qf g]kfnL hgtfdf
lglxt /x]sf] g]kfnsf] ;+ljwfg k|lt k"0f{ akmfbf/ /xL====================== kbsf] sfdsfh k|rlnt sfg"gsf]
cwLgdf /xL, s;}sf] 8/ gdfgL, kIfkft gu/L, s;}k|lt k"jf{u|x jf v/fa efjgf glnO{, Odfgbf/L;fy ug{]5'
/ cfˆgf] st{Jo kfngfsf] l;nl;nfdf cfk"mnfO{ hfgsf/L ePsf] s'/f d kbdf axfn /xFbf jf g/xFbf
h'g;'s} cj:yfdf klg k|rlnt sfg"gsf] kfngf ubf{ afx]s c? cj:yfdf s'g} lsl;daf6 klg k|s6 jf
;+s]t ug{]
5}g .

ldlt M– gfd M–
b:tvt M–

15

You might also like