Część 2: Czasownik

Part 2: The verb

Teil 2: Das Yerb
 Recenzent
DANUTA RYTEL-SCHWARZ

Tłumaczenie na język niemiecki

JULIA NESSWETHA
EMILIA STRZAŁEK

Tłumaczenie na język angielski

ADAM WOJTASZEK

Redakcja i korekta
ZESPÓŁ

Publikacja sfinansowana przez

UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH

Współfinansowano ze środków

Rzeczpospolita Polska
Ministerstwo
S p raw Zagranicznych

SENAT
RZECZYPOSPOLITEJ
POLSKIEJ

© Copyright by UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH. 2012

W szelkie prawa zastrzeżone

ISBN: 978-83-86089-31-8
 Marcin Maciołek

Tęczowa gramatyka języka polskiego

w tabelach
Rainbow Grammar
of the Polish Language
in Tables
Bunte Grammatik
der polnischen Sprache
in tabellarischer Übersicht
Część 2: Czasownik
Part 2: The verb
Teil 2: Das Yerb

Katowice 2012
Spis treści / Table of contents / Inhaltsverzeichnis

Wstęp / Introduction / Einfuhrung.........................................................................................................................4

Podział na koniugacje / Conjugation pattems / Konjugationstypen................................................................5
Koniugacja III / Conjugation pattern III / Konjugationstyp III..........................................................................6
Koniugacja II / Conjugation pattern II / Konjugationstyp II.............................................................................. 7
Koniugacja I / Conjugation pattern I / Konjugationstyp 1...................................................................................8
Czas przeszły / The Past Tense / Das Prateritum...............................................................................................10
Czas przyszły / The Futurę Tense / Das Futur.................................................................................................... 12
Tryb rozkazujący / The Imperative / Der Imperativ.......................................................................................... 14
Tryb przypuszczający (warunkowy) / Hypothetical (conditional) mood / Der Konjunktiv....................... 16
Imiesłów przymiotnikowy czynny / A ctive Adjectival Participle / Das Adjektiv-Partizip A ktiv............. 18
Imiesłów przymiotnikowy bierny / Passive Adjectival Participle / Das Adjektiv-ParUzip Passiv............ 19
Imiesłów przysłówkowy współczesny i uprzedni / Present and Anterior Adverbial Participle / Das
Adverbialpartizip der Gleichzeitigkeit und der Vorzeitigkeit.......................................................................... 21
Im iesłowy przymiotnikowe i przysłówkowe wybranych czasowników / Adjectival and Adverbial
participles o f selected verbs / Adjectiv-Partizipien und Adverbialpartizipien ausgewahltcr Verbcn........23
Strona bierna / The passive voice / Das P assiv................................................................................................. 24
Aspekt / Aspect / Der A spekt............................................................................................................................... 24
Małgorzata Smereczniak, Posłowie: czas, aspekt / Epilogue: tense, aspect / Nachwort: Zeit, Aspekt ...2 6
Wstęp
Przedkładana publikacja stanowi drugą część wydanej po raz pierwszy w 2009 roku, a następnie wzno­
wionej i uzupełnionej w 2010 roku książki o tym samym tytule. O ile część pierwsza dotyczyła wybranych
zagadnień fleksji imiennej, o tyle niniejsza edycja w całości poświęcona jest fleksji werbalnej. W książce
zaprezentowano m.in. modele odmiany polskich czasowników w czasie teraźniejszym, przyszłym i prze­
szłym, reguły tworzenia form trybu przypuszczającego i rozkazującego, a także imiesłowów przymiotniko­
wych czynnych i biernych oraz przysłówkowych współczesnych i uprzednich. Omówiono też najważniej­
sze zasady związane z użyciem imiesłowów przysłówkowych we współczesnej polszczyźnie oraz wybrane
kwestie dotyczące aspektu czasowników, jak na przykład: różne sposoby tworzenia form dokonanych czy
znaczenie i leksykalne wykładniki aspektu w tekście. Na temat kategorii aspektu oraz trudności związanych
z jej nauczaniem wśród cudzoziemców traktuje tekst Małgorzaty Smereczniak Czas i aspekt jako podstawo­
we kategorie czasowników. Wybrane zagadnienia w ujęciu glottodydaktycznym zamieszczony w posłowiu.
M. Smereczniak od lat zajmuje się polskim czasownikiem, jego formami i funkcjami. W posłowiu wskazuje
rozmaite m ożliwości interpretacji znaczenia form temporalnych polskich czasowników, co jest tym waż­
niejsze, że problem ten bywa zaniedbywany w podręcznikach do nauczania języka polskiego jako obcego.
W pracy przyjmuję zasadniczo powszechnie stosowany w glottodydaktyce polonistycznej —podział
czasowników na trzy koniugacje, przy czym przeglądu ich odmiany w czasie teraźniejszym dokonuję,
zgodnie z praktyką lektorską i porządkiem przyjętym w większości podręczników do nauczania języka
polskiego jako obcego, zaczynając od koniugacji III: -m, -sz. Choć odmiany polskich czasowników nie da
się ustalić na podstawie zakończenia bezokolicznika (tak podobne przecież czasowniki, jak pisać i czytać
czy woleć i szaleć odmieniają się według różnych modeli), to jednak—wychodząc naprzeciw oczekiwaniom
cudzoziemców - staram się wskazać typowe zakończenia bezokoliczników w obrębie poszczególnych
koniugacji, wydzielając także na tej podstawie pomniejsze grupy koniugacyjne. Zdaję sobie sprawę, że takie
postępowanie jest nieco upraszczające i odbiega od obowiązujących standardów, niemniej wydaje się ono
pożądane z dydaktycznego punktu widzenia, zwłaszcza na początkowych etapach kształcenia. Jest sprawą
oczywistą, że w przypadku koniugacji czasowników trudno mówić w ogóle o jakiejś stosunkowo dużej
regularności, w miarę przewidywalnym modelu odmiany, jak jest to w przypadku rzeczowników czy przy­
miotników. Zresztą, jak pisze Alicja Nagórko w kontekście rozważań o czasowniku. ..absolutna regularność
jest ideałem, do którego może zbliżyć się jedynie język sztuczny (np. esperanto). Żad en język naturalny tego
ideału nie osiąga: wystarczy porównać poi. b)'ć, ros. byt \ niem. sein czy ang. to be. We wszystkich językach
mamy tu do czynienia z nieregulamością najwyższego rzędu —z supletywizmem tematów bezokolicznika
i czasu teraźniejszego (poza językiem rosyjskim, w którym po prostu formy tego czasu zanikły)”1 .
Praca nie wyczerpuje całości zagadnień związanych z odmianą czasownika i tworzeniem różnych form
werbalnych, w iele kwestii (jak chociażby czasowniki modalne, czasowniki ruchu, odsłowniki) wymaga
osobnego opracowania.
Książkę dedykuję studentom cudzoziemcom oraz słuchaczom Podyplomowych Studiów Kwalifika­
cyjnych Nauczania Kultury Polskiej i Języka Polskiego jako Obcego prowadzonych przez Szkołę Języka
i Kultury Polskiej US, lektorkom i lektorom języka polskiego, którzy stale zachęcali mnie do napisania
kolejnej części Tęczowej gram atyki języka polskiego w tabelach, poświęconej czasownikowi.
Jednocześnie pragnę złożyć najserdeczniejsze podziękowania dla Pani Profesor Danuty Rytel-Schwarz
za cenne uwagi oraz pozytywną opinię o książce. Dziękuję również osobom, które podjęły się tłumaczenia
zawartych w pracy komentarzy oraz używanej przeze mnie terminologii na język angielski i niemiecki.

M arcin M aciołek

1A . N agórk o: Z a r y s g r a m a ty k i p o ls k ie j. W arszaw a 2 0 0 2 , s . 118.

 Piszę, mówię, Uczę i czytam po polsku.

KONIUGACJA I KONIUGACJA II KONIUGACJA III

CONJUGATION I CONJUGATION II CONJUGATION III
KONJUCATIOM I KONJUGATION II KONJLCATION III

I O

$
.

m r
pisać mówić liczyć czytać
1. ja pisz-ę mówj-ę licz-ę czyta-in
2. tv pisz-esz mów-isz licz-ysz czvta-sz
3. on, ona, ono pisz-e mów-i licz-y czyta-0
Pan, Pani
1. my pisz-emy mów-imj licz-vmy czyta-my
2. wy pisz-ecie mów-icie licz-ycie czyta-cie
3. oni, one pisz-ą mówi-ą licz-ą czytaj-ą
Państwo

Znam i rozumiem język... Piszę, mówię, Uczę i czytam ... Jak m ówisz.po.............. -u?
polski po polsku
+ + + bardzo dobrze
angielski po angielsku
+ + dobrze
hiszpański po hiszpańsku + trochę_______
francuski_ po francusku
rosyjski po rosyjsku Mówię bardzo dobrze po
chiński po chińsku polsku, dobrze po niemiecku
japoński po japońsku i trochę po angielsku. A ty?
arabski po arabsku
włoski po włosku
czeski po czesku
słowacki po słowacku
chorwacki
niemiecki
po chorwacku
po niemiecku
..A
turecki I po turecku

Jak często...? Ilon' o ften ...? Wie o ft...?

0% 10% 20 % 50% 80% 90% 100%

nigdy (nie) bardzo rzadko rzadko od czasu do czasu często bardzo często zawsze
(czasami)

Jak często biegasz? Nigdy. /N igdy nie biegam.

Jak często Karol wyrzuca śmieci? Bardzo rzadko. / Karol wyrzuca śmieci bardzo rzadko.

Jak często one pływają? Rzadko. / One pływają rzadko.

Jak często czytacie książki? Od czasu do czasu. / Czytamy książki od czasu do czasu.

Jak często Anna sprząta swój pokój? Często, i Anna sprząta swój pokój często.

Jak często słuchasz muzyki? Bardzo często. 1 Słuchani muzyki bardzo często.

Jak często mężczyźni śpiewają przy goleniu? Zawsze. 1 Mężczyźni zawsze śpiewają przy goleniu.
 Z n a m i r o z u m ie m j ę z y k p o ls k i. J u ż w ie m , t e j ę z y k p o l s k i n ie j e s t tr u d n y .

K O N IU G A C JA li la K O N IU G A C JA I llb

C O N J IJ G A T IO M I l i a C O N J U C A T IO N I llb

K O IS J U G A II O N l i l a K O N J U G A T IO IS I II b

zn a ć r o z u m ie ć w ie d z ie ć
L ja zn a-ra ro z u m ie -m w ic -m
_ 2 -ty z n a -s z ro z u im e-sz w ie - s z
3 . on , ona, ono z n a -o rozum ie-© w ie -0
P a n , P an i
1. m y z n a -m v ro z u m ie-m y w ic -m y
2. w v z n a -c ie ro z u m ie-cie w ie -c le
3 . o n i, o n e z n a j-ą ro z u m iej-ą w ie d z - ą
P a ń s tw o

SINCLLAK PLURAL
I. ja
i 2 ty
! -m
-sz
!. on, ona, ono ' -e
1 my
2 wy
3 . oni, one
-my
-dc
-j-ą/ -dz-ą
mieć

SIN G l i AR
i A'® PLURAL
pukać

A
Pan, Pani | Państwo ma-m 1 - my L ja puka-m 1 my I>uka-mv
1 ia ma-my
2 ty ma-sz 2 . \vj ma-cic 2 . ty puka-s? 1 2 wy [>uka-cie
3 on. ona, nno ma-o 3 oni, one niaj-ą 3 . on, ona. ono puka-O i . oni, one pukaj-ą
Pan/ Pani Państwo Pan. Pani Pańslwo

H
otwierać
zamykać
n
odkurzMĆ

S IN G l LAR PLL RAI. S lN C l I AR

1 Ja olwiera-m 1. my otwiera-mv 1-ia zamyka-m 1. iii) zamvka-mv 1 ja odkurza-m 1 my I odkuiza-mi
2 tv citvvicra-sz i 2 iw otwrcra-cic i 2 tv zamyka-sz 2 . wy zamvka-cie 2 - ty cdkurza-sz 2 vrv odkurza-cie
3 on, ona, ono olwiera-o 3 oni, one otwieraj-ą 3. on, ona, nno zamyka-o ’ oni, one zamykaj-ą 3. on, ona, ono odkuiza-o ' 3 oni, one odkurzaj-ą
Pan, Pani Państwo Pan, Pani Państwo Fan, Pani Państwo

zamiatać
wm
SIMIULAR PI l.R VL SINGULAR PLURAL
l.ja zamiata-m 1 . mv zamiata-niY* wycicra-m I my wycicra-mv 1 ja w \ rzuea-m 1 mv wMzuca-im
J*
2 tv zamiaŁł-sz 2 . wv zamiata-cie 2 ty wvcici»-sz 2 wv wvcicra-cie 2 . ty wyrzuea-sz 2 wv w viiiiŁa-cie
13 . on, ona, ono zamiala-o 3 . oni, one zamulaj-ą wycieraj-ą 3 . on. ona, ono wyrzuea-o 3. oni, one wyrzucaj-ą
3 on. oua, ono wyciera-o 3 oni, one
Pan, Pani Państwo Pan, Pani Państwo Pan, Pani Państwo

odpoczywać oglądać
sprzątać TySifcfy C '> w
wm ■

SINGl LAR PLURAL KINGI LAR PLUKAI

I ja odpoczy\va-m 1 mt odporz> wa-mi ogląda-m 1 my
1 ja 1 sprząla-m 1 - my fcpizdta-mv 1 ja otrlada-nn
odpnezywa-sz 2 w dpoc2v\vj-eic 2 . wv
2 ty 1 sprzijla-sz 2 - V}' spizt|ta-cie 2 ty Of&da-SZ OŁlada-cie
3. on, ona, ono odpuczywa-0 3. oni. one odpoczywaj-!) oglądaj-ą
3 cn , ona, ono sprząta-o 3 oni, one sprzątaj-ą 3 on, ona, ono Oglądj-O 3 oni, one
Pan, Paui Państwo Pan, Pani Państwo
Pan, Pani | Państwu

piym u biegać
8E W
k t*
SIN G l11AR PLURAL SIINGULAR PLIIR4I.
1 ja pływa-m 1 my plywa-m> l.ja bicea-m 1 my bi'e«uvinv
1 ja czyta-m 1 my czyta-my 1
2 tv pływa-sz 2 wv pływa-cie 2 . tv bicga-s* 2 wv breea-eie
2 ty czyta-sz 2. WV czvta -eie |
3 on, ona, ono p?ywa-0 3 oni, nne pływaj-ą 3 nn, oca. <inO biega-o 3 oni, one bicgaj-ą
3. on, ona, ono czyta -0 3. Oni, one czytaj-ą
Pan, Pani Państwo Pan, Pani Państwo
Pan, Pani Państwo

odbijać

SINGl LAR PLURAL

rzucać

SINGLLAR
At PI.UKAI
1 *umieć
SIN G l I AR
umic-m
A; Czy umiesz gotować?
B: W e umiem.

1. mv
PLURAL
urme-im
1 ]a odbija-m mv odbi|a-my < j» f7itca-m 1 mi rzuca-mł I L ja
2 tł 2 t> T7UCa-SZ 2 wy rznca-cie 2 . ty umte-sz 2 . wy uinie-cie
odbija-sz 2 wy odbna-eie i
3. on, ona, ono odbiju-o 3. oni, one odbijaj-ą J. 011, ona, ono rzuca-0 3 . oni, one rzucaj-a 3. on, ona, ono umic-e 3 oni, nne umiej-ą
Pan, Pani Państwo 1‘an, Pani Państwo Pan, Pani Państwo

A: Excuse tne. II here’s th epost ttfjice? A : Jak nazywa się stolica Francji'i *jeść
‘'rozumieć B : Ptzeptaszutn, nie rozumiem. **riedzieć B: A'je wiem.
1 SINGLLAR PLLR-\L SINCUI AR PI URAI
SINGULAR PLURAI
l.ja roztimie-m 1 . nu rozumie-my 1 ja | wic-m 1 . my wie-mv 1 -la )e-m 1 . my je-mj
2 . tv rozumie-sz 2 . wy rozunue-cic 2 . ty wie-sz 2. wv viie-eie
2 .IJ' |e-sz 2. w y je-cie
3 on, tum, uno rozuimc-e 3. oni, one rozumiej-ą 3. on, ona, ono ' wie-M 3. oni, one wiodz-ą
3 . on, ona, ono JC -O 3 oni, one jedz-ą
Pan, Pani Państwo Pan, Pani Pańslwo Pan, Pani Państwo
K o n iu g a c j a II / C o n j u g a t io n II / K o n j u g a t io n II
~ic, ~yć, ~ eć + spać, stać, b a ć się
G rupa 1 / G roup I / Gruppe 1 '.—nić. —Air. —pić, ~pieć, ~nnć. ~ m ć, ~m ć
s*
S IN C U L A R

& ®Ł
PLURAL

dzwonić grabić cierpieć plam ić

sil
baw ić sie k ro ić
l.j a
12 . ty -ls z // -y sz *
| 3 . o n , o n a , o n o - i // - y *
1. m y
2. wy
3 . o n i, o n e
- im y // - \ ttiV*
- ic ie / / -y m y *
(O ą //-ą
LICZBA P O JE D Y N C Z A /SIN GUI AR P an, Pani P a ń stw o
1 ja dzwom-ę grabi-ę cierpi-ę plami-ę bawi-ę sre kroj-ę *-ysz. -y , - y m y . - y c ie p o / cifter • n a t / i c z . s z , r z , -
7 ty dzwon-isz grab-is? cierp-isz plam-isz baw-isz się kro-isz
3 . o n , ona, ono dzwon-i grab-i cierp-i plam-i baw-l się kro-i
Pan, Pani
LICZBA M N O G A / PLURAI
1. my dzwon-imy grab-imy cierp-imj plam-imy baw -im ysię knt-imy
2 wy dzwon-icie grab-icic cieip-icie plani-icie baw -tciesię kro-icie
3 on i, one dzwoni-ą grabi-ą cierpi-ą plami-ij bawr-ą się kroj-ą C z a s o w n ik i / V e r b s / Y erb en : s p a ć . sta ć , b a ć s ię
Państwo
Grupa 2 / G roup 2 / G ruppe 2 - / « , -le ć , ~cić, ~cieć, ~dzić, ~dz>--ć

woleć
prefer
hevorzngen
V / DF

sp a ć s ta ć
9
b a ć s ię
g o lić sij p łacić
L IC Z B A P O J E D Y N C Z A / S l N C f l AR
LICZBA P O JE D Y N C Z A /S IN G l'1 AR
l.j a śp i-ę s to i-ę b oj-ę s ię
1 ja sol-e się w ol-ę plac-ę lec-e budz-ę się stedz-ę
2 . tv śp -isz sio -is z b o isz s ię
2 ty gol-lsz Się w ol-isz plac-lsz lec-isz budz-isz się sicdz-isz
3 . on , una, ono gul-1 się wol-i plac-1 lec-i 3 . o n , on a , ono śp -i sto -i b o -i s ię
budz-1 się siedz-f
Pan, Pani Pan, Pani
LICZBA M N O G A / PLURAL L IC Z B A M N O G A / PLL)R A L
1. m y giil-imy się t wol-im y I plac-imy lcc-im ; | lmd/.-imy się siedz-imy 1. m i śp -im v Slo-itny 1 b o -im y s ię
2 g o lic ie się . w ol-icie piac-Icie lec-icie budz-icie się sredz-icie 2. wy śp-icie slo -ic ic b o-icic s ię i
3 . on i, one gol-ą się w ol-ą plac-ą lec-ą budz-i} się siedz-ą 3 . o n i, o n e śp i-ą slo j-ą b o j-ą się
‘Państwo P a ń stw o

G rupa 3 / G roup 3 / Gruppe 3 : —t y i ; ■zei. -Szic, -rzy ć. - rzeć. -zy *ć, —zec

C i Ł
tańczyć milczeć suszyć sfysieć marzyć patrzeć wróży* leżeć
LICZBA POJEDYNCZA / SIN G U I.4 R
1 ja tańcz-ę niilez-ę susz-ę •iw inarz-ę palrz-ę wróz-ę lez-ę
2 «y tańcz-ysz nnlcz-ysz susz-ysz słysz-ysz marz-ysz patrz-ysz wróź-ysz lez-ysz
3. on, ona, ono tańcz-y imlcz-y susz-y stysz-y niaiz-y patrz-y wróż-y leź-y
Pan, Pani
LICZBA M N O G A /P I t / k A l.
1 my tańcz-ymy inilcj. ymy susz-ymy słysz-ymj ntarz-ymy patrz-ymy wróż-yiuy leź-ymy
2 . wy tańcz-veie milcz-vcie suszycie slysz-ycie inaiz-vae patrz-yclc wióź-ydc lez-ycie
3. oni, one tańcz-ą milcz-ij susz-ą slys2-q maiz-q patrz-ą wrńż-ą łcż-ą
Państwo

Depalatalizacje w 1 os. lp i 3 os. Im / Dcpalatalization in the l'1pers. sing- and the 3"1pers. pi.
DepalatalisicrunK in der 1. Pers. Sg- nnd in der 3 .1’ers. PL
-li- :-l- palić pdę, pala dzielić —dzielę, dzielą mylić się—mvlc się. mylą sk
ci --c- płacić p)ai.-e płacy swiecic —świece, świeca wieruć się - wiercę sur. wiercą sie
Alternacje w obrębie koniugacji II / Altcrnalions in the Conjugation pattern I I ' -dzi- dz chodzić chodzę, chudz^ widzieć—widzę, widzą budzić się—budzę się, budzą się
Alternationcn im Bereicli ilcr Konjugation II
Bezokolicznik / U w ag a / A tten tio n / A e h tu n g :
lnlinitive ! Infinilis
1 os. lp / l”
pers. sing. / PrzyUady/ hxamples / Beispiele Warunkiem wysiąpienia danycli alternacji jest obccnośc w bezokoliczniku
2,3 os. Ip / 2"\ takich głosek miękkich, jak tc wskazane w pierwszej kolumnie, tj.: [ś], [ź],
I.Pcrs. Sg.
prrs. sing. i 2 , J. Fers.Sg. [ć], [dź], [1‘], [ić], [zdź], [nTn] Przykładowo, podobne alternacjc nic
3 os. Im / 3,a
1,2 os. Im / P \ 2"a per*. pL 1i . zachodzą w czasownikach susni* (por susię, suszysz. suszy, suszymy,
pers. pl. / 1.. 2 .1’ers.PI. Pers. Pl. suszycie. suszą), kroczyć (por. krotce, kroczysz, kroczy, boczym y, kroizycte.
posil noszę, nosisz, nosi, Gnsimy, nosicie, noszą kroczą), wrzeszczeć [pen. wrzeszczę, wrzeszczysz, wrzeszczy, wrzeszczymy,
-si- -sz- kasie koszę, kosisz, kosi, kosimy, kosicie,koszą w /z o c z y c ie , wrzeszczą) czy miażdżyc fpor. miazdze, miuzdzysz, miażdży,
prosie, proszę, prosisz, prosi, pnisimy, prosicie, proszą miażdżymy, miażdżycie. miażdżą), bo społjdoski występujące w bezokoliczni­
wisieć, wiszę, wisisz, wisi. wisimv. wisicie, wisłj kach są twarde, tj„ [sz], [cz], [szcz], [źdź] The altcrnalions arc conditioncd by
nozii wuzę. wizisz, bozi, wozimy, wozicie, wożą
the presence o f such palatalized consonants in the infinitivc as [ś], [ż]. [ć], [dź],
-zi- -j- grcac giozę. grozisz, grozi, jjroznn}'- grozicie, gn>Aj
mrozić: mrożę, mrozisz, mrozi, mrozimy, mrozicie, mrożą [!’], [ścl. [źdź] or [tifii] Tliey do not occur in such verbs as, lbr ex,irople,
luzu łażę. łazisz, łazi, łazimy, łazicie, laźa suszy ć (suszę, suszysz, suszy, suszymy. iuszeae, suszą), kroczyć (kroczę,
placic plącę, płacisz, płaci, płacimy, płacicie, płacą kroczisz, kroczy, kroczymy kroczyi ie. kroczii), H w t a a i ' (nrrearesf.
-ci- -c- Icciec lecę, lecisz, Icci. kumy. lecicie, lecą OTTeccnisz, wrzeszczy, \vrzeszt~vniv, wrzeszczycie, Wrzeszcz)/) or miażdżyć
naeic Iracę, tracisz, traci, tracimy, tracicie, tracą (miażdżę, mwźdźvsz, miasdzv. imazdzymu. miażdżycie, mruzdzą), as the
kopcu kiipcę. kopcisz, kopci, kopcimy, kopcicie, kopę* consonants m the infimtive fonns o f thesc vcrbs arc not palalahzed.
radzie radzę, radzisz, radzi, radzimy, radzicie, radzą Rcdingunn £ur das Auflrctcn dci Alteruaiioncn ist das Vorkuuimen
-dzi- -dj- sądzić’ sądzę, sądzisz, sądzi, sądzimy, sądzicie, sądzą
bcsdnmiler, in der ersien Spalte aufgefubrtcr wciclicr I.autc' [s]. [źl, [ć], [dź],
słodzić: słodzę, słiidzisz, słodzi, słodzimy, słodzicie, słodzą
bredzić: bralzę. bredzisz, bredzi, bredzimy, bredzicie, breOzy i n , [sć]. [źdź], [in‘ńl Ahnłicbr Altcniationcn kommen richt iu den Verbcn
dzielić dzielę, dzielisz, dzieli, dzielimy, dzielicie, dzielą '■•u.fzij {suszę suszysz, sitszy. aiszimy suszycie, sttsztj). kruczeć (kroczę
myśleć: myślę, myślisz, myśli, myślimy, myślicie, mysią Ai«vs.k . krocze. kr^rzyun kracznie kii<czcj), w zeszczei (u rzesze zę
-li- -l-
sohc solę, solisz, soli, solimy, solicic, sola zczysz urzeszes. urzes u :iu ii « rzeszc^vcu.-. vrzt ■:czq\ oder
modlić się: inojlc się. modlisz się, modli się, modlimy się, modlicie się, mmJfcsit miażdż}.' (miażdżę nuaidżysz. ia.it i‘. : m itr ,!-* - nuazdz\-?tc. miażdżą)
czyście czj^czę. czyścisz, czyści, czyścimy, czyścicie, czyszczą 'DŁ denn die in diesen Ycrbcn \oilaniuuenden kiiiiMiiunleu -.md hjrl
-ści- -s*cz- pościć poszczę, ptiscisz, poseł, posemry, pościcie, poszczą
rnścicsię mszczę się, mscisz się, mści się, mścimy się, mścicie się, mszczą się
zluścic się złowczę się, złościsz się, złości się, zlovtmy się, złościciesię, zliszczi) f
-żi/i- -żdż- jezJzic |i'ż<lzę. jeździsz, jeździ, jeździmy, jeździcie, jeżdżą

-mni- -mn- zupomnieć zapomnę, zapomnisz, zapomni, zapomnimy, zapomnicie, zapomnij

 S IN G U L A R PLURAL
lja -ę 1. m y em y
2 .t v -e sz 2. wy - c c ic
3 . on , ona, ono -e 3 . o n i, o n e '3
P an , Pani P a ń s tw o

G r u p a 1 / G r o u p 1 / G r u p p e 1 —o w a ć [-ow a- -*■ -m'-l 1

£ | — U w aga / A ttention / Aehtung: Ta grupa obejmuje

Ł Mm Ję*
fil m r
ponad 25% polskich czasowników i stale się powięk­
sza. przyjmując czasowniki zapożyczone z języków
obcych, por. e-niailować |{ m ejlow ać (od ang. email),
skanow ać (od ang. to sta n ), esemesować (od ang.
gotow ać prasow ać telefonow ać spacerow ać m filow ać kserow ać SU S), czatow ać (od ang. chat) Według tego modelu
LICZBA PO JE D Y N C Z A / SIN O I I 4I< odmieniają się czasowniki, których bezokolicznik
ł-ja gotuj-ę prai.uj-ę 1 telefonu j-ę spaceru j-ę grillu j-e kseru j-ę w swej podstawowej, tj. bczprcfiksalnej formie
2 tv gotuj-esz prdMij-esz telefon u j-e»#. spaceru j-es£ grillu j-esz kseru j-esz składa się z minimum trzech sylab. Dlatego nic
3 . on , o n a, on o gotu |-c prasuj-e teiefonuj-e spaccruj-e grilluj-e kseruj-e należy lu czasownik chow ać, który m a tylko dwie
Pan, Pani sylaby i odmienia się według koniugacji ITT'
L IC Z B A M N O G A / PLU R AL therwant, chowasz, chowa, chowamy, chowane,
ęotuj-cm y prasu j-ciny telefonu j-cm y spaceru j-emv grillu j-em y k seru jem y chow ają. The gioup encompasscs more Ihan 25° o o f
i- my
1 2 . w> golu j-ecie prasui-ecie telefonu i-ecie spaceru j-ccie ^rilluj-ecle kseru j-ecie all Polish vcrbs and il is slill growing as a result o f
3 . o n i, one gol uj-ą prasuj-ą lelefonuj-ą spacertij-ą g n llu j-ą kseruj-ą absorbing foreign languaae borrowmgs, e.g. e-mailo­
Państwo w ać " nicylowai {tu eniatl), skanować [to scan),
eseitiesou aó (to seat! an SMS). or czatow ać (to chat).

* ~ iw a e po' urn ch
G r u p a 2 / G r o u p 2 / G r u p p e 2: ~ y w a ć , —iw a ć * r_y w a - / / -iw a - -*■ -MJ-]
a fle r; k, g,
zapisyw ać zaw iązyw ać odgadyw ać oczekiwać obsłu giw ać w ym ach iw ać
The pattem applies to tliosc vcrbs w hose prefix-less
iiifiimive form conlains at least Ihree syllabłes. Thal
is w hy such two-syllable veibs as chow ać do noi
belong here and they arc conjugaled accordmg to the
n otę down b in d u p gitess aw ait serre w ave
Conjugalion pattem lik |)iescr Cruppe gehóren 25°'«>
anfschreiben zuhindeit crrafeti erwarten bedienen sch w in ęen
aller polnisher Vurben an und sie vcrgroBcrt sieli
L IC Z B A PO JE D Y N C Z A / S IN G l LAR
konsetjuem durch die Ubernałime fremdsprachlieher
J .ja zapisu j-ę za wiązu j-ę odjraduj-ę oczck u j-ę obsluguj-ę w ym achui-ę
Verben Dazu gehóren 7 B e-ntaihw M (e-inai/eii).
2 . t\ zapisuj-esz za wiązu f-esz odgadu j-esz oczeku j-esz obshigu j-esz w ym aehu j-esz
\kanoivac (\cannen). eseincw w at (smseni und
3 . on , ona, on o zapisuj-e z a w ią z u je odgaduj-e oczeknj-e obsluguj-c wym achuj-c
czatow ać (chatten). Nach diesem M odeli konjugiert
P a r, Pani
man Ycrbtn. dereń Infiniln m semer prafixloscn
LICZBA M M OCA/ PI LRAI
Grundfomi ans niindeslens 3 Silben bcstclil. I)as
1 iu> zapisu j-cim zawiąznj-cim odgaduj-emy oczekuj-em y obsiugu|-em v w yinachui-em t 1
\« r b ch ow ać (vcr.stccken. groBziehen) gehórl
2 wy zapisu j-ccic zawiazu j-ccic odgaduj-ecic oczekn j-ccie obsłueu j-etic w ym achuj-ecie 1
allerdmgs nicht dazu. denn e s wird nach der III
3 . on i, on e zapisuj-ą zawiązuj-ą odgaduj-ą oczek uj-ą obsłnguj-ą wymachuj-ą
Konjugalion gebeugt ih am u n <fiuwa^z. thnua.
Państwo
chan anty. c han at te. . hmi ajij
Uwaga I Altcntion / \chtung:
pizekunywdć —*ja przekonuję 11przekonywam, nie: ’
wykonywać —»ja wykonuję || wykonywam, nie- ’
oddziaływać —*•ja oddziałuję || oddziaływam, nie. *oddziaływu|g
porównywać—»ja poniwnuję || porównywam, nie: *porównywuję
dorównywać—*ja dorównuję || dorńtnnwam, me *dorownywuję

G r u p a 3 / G r o u p 3 / C r u p p e 3: - a w a ć [-w a— » -j~]
daw ać dodaw ać d o s ta w a ć po zn aw ać w s ta w a ć s p rz e d a w a ć
g iv e add np get g e t to k n o w g et up s e ll
geben d u zu g e b e n bekom m en k a m e n lerncn a u fste h e u v e rk a u fen
L I C Z B A P O J E D Y N C Z A / S IN G U L A R
l ja ! d a j-ę d o d a j-ę d ostaj-ę p ozn a j-ę w sta j-ę sprzed a j-ę
2 . t\' da j-esz d o d a j-e sz d osla j-esz p ozn a j-esz w sta j-e sz sprzed a j-esz
3 . o n , o n a , o n o d aj-e d odaj-c d o sta j-e p ozn a j-e w sta j-e | sprzed aj-e
P a n , P an i
L IC Z B A M N O G A / P L U R A L
1- m j d a i-e m y 1 d o d a i-e m y 1 d o sla j-em y p o zn a j-em y w sta j-em y 1 sprzeda j-em v
2. wy d a j-ecie 1 d o d a j-e cie d osta j-e cle fłozna j-ecie w sta j-ccic sprzeda j-ecie
3 . o n i, o n e d a j-ą | d odaj-ą d o stą j-ą p ozn a j-ą w sta j-ą sprzed aj-ą
P a ń stw o

G r u p a 4 / G r o u p 4 / G r u p p e 4: - n ą ć [-ną— ►-n - H -n i-]

c ią g n ą ć m oknąć k ic h n ą ć p ły n ą ć sun ąć m in ą ć
L I C Z B A P O .IL O Y N C Z A / S I N G l L A R
ll-ja ciap n -ę m ok n-e k tclu i-ę p h n -ę su n -ę m in -ę
1 2 . ty cią g n i-es* m ok m -esy k ich n i-esz p ly n i-esz su n i-e sz m in ie s z
3 . on, ona, ono c ią g n i-e in o k n i-e k ich n i-e p ły n i-e su n i-e m in i-e
P a n ,P a n i
Lj1V^£;DH IłlllU '-*™ 1 L U lv -\L
1. m y eiq g n i-em v m o k n i-em v 1 k ich n i-em \ p lyn i-em y su n i-em v m m i-e m y
2. w ciu g m -e cle tn ok m -ecle K ichni-ecie p ły m -ecie su n i-e cie m m i-e c ie
3 . o n i, o n e cią g n -ą m ok n-ą k ich n -ą p lyn -ą sun -ą m in -ą
P a ń s tw o
G r u p a 5 / G r o u p 5 / G r u p p e 5 : ~ ić , ~ y ć , ~ u ć [ -i— » - j j - , - y — ►- y j - f -u — » -u j-]
£

p ić b i ć s ie m yć szyć
sr W czu ć k łu ć
L I C Z B A P O J E D Y N C Z A /S 1 N G U L A R
1. ja P 'j-ę 1 bij ę sie m \j - ę s z y j-ę | cz u j-e k łu j-ę
2 . ty pij-esz bij-esz s ię rmj-esz s z v j-esz cz u j-esz k ) ui esz
3 . on, ona. ono p ij-e b i j e s ię m y j-c sz y j-e czuj-e kłuj-e
P a n . P an i
L IC Z B A M N O G A / P L U R A L
I . my p ij-e m y | b ij-e m v s ię m v j-e m v s z v j-e m j Cznj-cj>iV k łu j e m y
2. \w p ij-e c ie b ij-ec ie s ie m v j-ecic s z \ j-ecie c z u j-ecie k łu j-ecie
3 . o n i. o n e P 'j-3 b ij-ą s ię m y ją szjj-ą c z u j-ą k łu ją
P a ń s tw o

G r u p a 6 / G r o u p 6 / G ruppe 6 : ~eć, ~ać [-e— » -c j-, -a - —* -e j-]

s iw ie ć iy s ie ć s ta r z e ć s ię m d łe c ś m ia ć s ię s ia ć
to g r a y t o g o b a łd to g r o w o łd to f a i n t to la n g h to SOW
e rg ra u e ti k a b 1 w eriłen a lte m o h n m a c h tig la c h e ii scen
w e rd e n
L I C Z B A P O J E D Y N C Z A / S 1 N G L LA K
1. ja siw ie j-ę łv s ie j-ę starzej- ę się m d lej-ę Ś m iej-ę s ię sie j-ę
2 .h s iw ic j-esz W siej-esz s tarzej-esz s ię m d lej-e sz ś m ie j-e s z się s ie i-e sz
3 . on, ona. ono s iw ic j-e ły s ie j-e starzej - e s ię m d lej-e ś m ie j-e s ię s ie j - e
Pan. Pani
L IC Z B A M N O G A / P L U R A L
) mv s iw ie j e m y ły s ie j-e m ’ s ta rzej-em y się m d lcj-em y śm ie j-e m y s ię s ie j-e m y
2 . WY s iw ie j-ecie ły s ie j-e c ie sta rzej-e cie się m d lej-ecie ś m ie j-e c ie s ic s ie j-e c ie
3 . o n i, o n e s iw ie j-ą ły s ie j-ą sta rzej-ą s ię mdlej' -ą śm iej-łj s ię s ie ]-ą
P a ń stw o

Uwaga / Mtentinn / \cli(iin«: Do tej grupy należy wiele

czasowników nazywających procesy, por. / Tłus group cncompasscs
many vcrbs dcnolitią processcs, e g, Zu dieser Gruppe gehuren viele
V'erben. d ie V organsc bcrtcnncrt vul
siwieje = staje się siwy, -a, -e
łysieje = staje się łysy, -a, -c
starzeje się = staje się siary, -a, -c
pięknieje - staje się piękny, -a, -c
ładnieje = staje się ładny, -a, -e
sinieje = staje się siny, -a, -e
tanieje = staje się tani, -a, -e
dfuzuje —staje się drogi, -a, -e
jaśnieje —robi się jasno
ciemnieje = robi się ciemno,
ale również takie czasowniki, jak / but aK\i such i eibs as aber auch
•iulche Verben w le szaleć, grzać, lać. wiać, śmiać się, chwiać się.

G r u p a 7 / G r o u p 7 , G r u p p e 7 : ~ V a c ć , —\'z a ć , ~ X 'rać, ~ \ ' k a ć (V - sa m o g ło s k a / voweI / Voka|): [-s— » - s z - , - z — ►-Ż-, -k — > - c z - , -r— ►-rz-]

p is a ć
L I C Z B A P O J E D Y N C Z A / SIN G LI L A K
1. ja p is z ę c z e s z -ę s ię liż -ę k aż-ę k a r z -ę p ła c z ę s k a c z-ę
2 . ty p isz -e sz c z e s z -e s z s ię liż-esz k a ź-esz k a rz-esz p ła cz -esz s k a c z-esz
3 on. ona. ono p isz-e c z e s z -e s ię liż -c k aż-e k a rz-e p ła c /- e sk a c z-c
P a n , P an i
L IC Z B A M N O G A / P L U R A L
1- m \ p isz-em y c z e s / c m y się liź -e m y k a ż-em y k a rz-em y p ła cz -em y sk a c z-em v
2 .w v p is z e c ie c z e sz -e c fe s ię liź-ecie k a ż -e d e kar/.-ecie p ła cz -ecie s k a c z-ecle
3 . o n i, on e p isz-ą c z e s z -ą s ię liź-ą k a ż-ą k a rz-ą p ła cz-ą sk a c z-ą
P a ń stw o

G rupa 8 / G roup 8 G r u p p e 8 : ~ \ p a ć , ~X 'bać, ~ X m a ć ( V — sa m o g ło s k a ! v o w eI / V o k a l) [-p— » -p i-, -b— » -b i-, m —►-m i-]

fa:
V M
k ła m a ć
to łie
liig e n
kapać kopać skubać d łu b a ć ła m a ć
L IC Z B A P O J E D Y N C Z A /S 1N G l'L A R
1. ja k*?PK się k o p i-ę sk u b i-ę d łu b i-ę k ła m i-ę ła m i-ę
2 .n k jp i- e s z się k o p i-e sz s k u b i-esz d lu b i-e sz k la m i-esz ła m i-e s7
3 . on . ona. ono k a p i-e s ię k o p i-e sk u b i-e d !u b i-e k lam i-e ła m i-e
P a n . Pani
L IC Z B A M N O G A / PL U K A L
1. im b i - e m się k o p i-em y sk u b i-em y d łu b i-cm v k ła m i-e m v ła m i-em v
2 . w% t > e u e s ię k op i-ecie s k u b i-ec ie d iu b i-ecie k la m i-e cie ła m i-ecie
3 . o n i, o n e k ą p i-ą s ię k op l-ą sk u b i-ą d łu b i-ą k łam i-ą ła m i-ą
P a ń stw o
C z a s p r z e s z ł y / T h e P a s t T e n s e / D a s P r a t e r it u m
l)» iga / Atteiition I Achtung-. Formy 1 1 2 os. Ip r.n. opatrzono gwuzdką (*), gdyz są lo tzw. fbnny
Rodzaj / ”cn d tr / Gcnus
Liczba Osoba potencjalne, tzsL ze me występuj? w codziennym (powszechnym) obiegu komunikacyjnym, ale mogą
męski żeński | nijaki pojawić, np. w poezji, bajkach lub baśniach, jxir. Słoneczko drogie co nrzortijrobiłoś-Smec Hornihtea
numlier person
masculinc femminc j neuter ca/y, s u szo m rosę i fcvdziecięce A ty, tato. co robiłoś9 - Widauilom kłosy zbó=, rumiemłomjablka w
Numer us Person
Mac ciiiE u ii Kcnjiii4itn Nc*Ji'in sadach. Dzieci, mówiąc o sobie, używają odpowiednich fonn rodzajowych, chłopcy zakancceńrodzaju
I -leni -lam *-!otn męskiego, a dziewczynki - żeńskiego. Identycznie dzieje się, gdy ktoś zwraca się do dzieci. Rodzaj
POJEDYNCZA
2 -Icś -ła ś *-!ol nijaki ma więc w czasie przeszłym tylkojedną formę, tj 3 os. Ip, czyli zakończoną na -ter, używamyjej
SINGULAR
3 -I -la | -lo wtedy, gdy mówimy o dziecku, jx>r Tnrye dziecko nie było mesoraj w s io le . The Ibrms o f Ihc la and
tnęskoosobowy memęskoosobowy the 2odp a s. pl o f the neuter gender liave been mai ked witli an asterisk <*), smee they are only potential
masculme-personal** non-masculine-personal4'' foiTns włuch do nut occor m ewoyday languagc, but they miglii appear in the conlexl o f poems,
Pcrwnalfomi fiafbfonn fairy-talp and H ilo . c.g Słoneczko drogie, a i u*zoraj inhiłns —Sn ieciłom dueń cah ttisąłom iw ę i
1 -Iiśmy -Ijśm y fcł (Liecięce 4 n’. lato co lahtim* - Wyzłaudom kłosy zbóż. nimiemłoin jabłka n1sadach. In
MNOGA
2 -liście -h śc ie self-reference children employ arrwpnate gender fonns- boyt and girls use masculine and fenumne
PLURAL
3 -Ii suffixes, nspcctivcly. The same pnnciplc l s applied when childrcn are being addrcsscd by others. Thus,
-iy
** mascułine-personal = v!rilc; non-masculine-pcrsonal = non-virilc (w g J . Fisiak) tlie neuter gender in the past lense is maiked only in the 3 k I pers. sing in form o f the la Milfix. It is used
when we talk abuul a child, e.g. Twoje dziecku me było Werony w szkołę. Konncn der I und 2 Person
Neutnim wurden mil einem Stemcheu (*) maikiert, da dicsc ais ■soij poteitielle Fonuen gellen. d h. mc
treier «ii Alltapsją-biauchmclitaul^sindallerdingsz.B uidcrDic *nngoderin tvlarchenzu llndcn.1yl
■ i ,1mmf co mzoraj rni>lło\ - Śnhxił<rmd-ieii m 1' sitszvlom w s ę : A lt. kita co
Odm iana regularna (koniugacja 1,11, III) / ynf^U’ - U .■rłacałomllw z b o ż . rimuemloin jabłku u vidcicłi Wcnn Kinderiihcrsich sclb.st sprcclien
Regułar conjugation p atlerns I, II and III / vcntenden sic dabei die emsprcchcndLn Atlikelfoimcn’ Jungcn - (nastaliinc Fiidiuigen. Madchcn -
femimne Cndimgen. Das Gleiclic ucschiehl, u.cnajcinand Kuidcr anspricht Somil lial cŁls Ncutruin im
R egełnialttge K onjugation (K onjugałion i , I I , III)
Praicritum nur cine f-orm. d li dic 3. Perwm Singular. die mit -lo endet. lłiese wind angewendet. wcnn
p isa -ć iiberem Kuid js.spiot.hen wird, z.R_ Twoje dziecko •••:• 'a kt y-zoiaj u
. R odzaj/ gender/ Genus
O ol
męskt żeński nijaki
num ber person Odm iana czasow ników zakończonych na ~eć! Conjugation o f verbs ending in ~eef
masculme feminine neuter
\u m c r u s Person Konjugation d er V crbcn, d ic au f ~ e ć endcii: rozum ieć, chcieć, um ieć, wiedzieć,
Maskulinum Feminiriutn Nciilrum
widzieć, m ieć, m usieć ( - e - : -a-)
1 pisałem pisałam
i POJEDYNCZA
2 pisałeś pisałaś -
rozum ie-c
3 pisa) pisała pisało
m ęskoosobow y ' niem ęskoosobowy Rodzaj / gen d er/ Gcnus
Liczba Osoba
masculinc-personal . non-ma&culinc-pcrsonal męski żeński nijaki
num ber person
r \i sunallbrni SachTonn masculinc feminine neuter
ftum erus Person
pisaliśmy 1 pisałł'śmv MiH«ll|MI*l Feniinn jru Neutnim
I
pisaliście pisałyście 1 rozumiałem rozumiałam -
2 POJEDYNCZA
PLURAL 2 rozumiałeś rozumiałaś -
3 pisali | pisały SINGULAR
3 rozumiał rozumiała rozumiało
męskoosobowy metoęskoosobowy
m ó w i-i masculinc-pci sonał non-ma^cul inc-pcrsonal
Rodzaj / gender / C rnus Peiscinallorm Sfefjilbm)
Liczba Osoba

io;
1 rozumni lvśmv
num ber person męski żeński nijaki MNOGA
PLURAI
2 1
rozumieliście rozumiałyście
Numcriis Person masculine feminine neuter 3 rozumieli rozumiały
Maskulinum Fcmimrum Neutrinu
1 mówiłem mówiłam
POJEDYNCZA
2 mówiłeś mówiłaś -
S1MGUI AR O dm iana rzasow ników zakończonych na ~-(njąć: / C onjugation o f verbs ending in
3 m ów ił m ów iła i m ów iło
~(n)qć: / K onjugalion der V crben, dic a u f ~ (n)ąć enden: p łyn ąć, ciągnąć, m inąć,
m ęskoosobowy memęskoosobowy
wziąć, krzyknąć, stanąć itp. (-:}- : -ę-)
masculme-personal non-masculine-personal
Persona 1form Sacfifonn
p łyn ą -ć
I m ów iliśm y m ówiłyśmy
MNOGA R odzaj / gender ! Genus
2 m ówiliście mówiłyście Liczba Osoba
PLURAL męski żeński nijaki
3 mówili m ów iły num ber person
masculine feminine neuter
Nuiucrus Person
Maskulinum l-Yinininuni N eum an
1 płynąłem płynęłam -
czyta-<' POJEDYNCZA
2 plvr\ąłeś phTiełaś -
SINGLLAR
Rodzą / c e n d er/ G cnus 3 płynął płynęła płynęło
męski żeński nijaki m ęskoosobowy | memęskoosobowy
num ber persun
masculine femimne neuter masculme-personal non -inascul ine-personal
Numcrus Person
Maskulinum FeiiuŁuniun Neuirum Personalform | Sachfomi
1 czytałem czytałam -
1 płynęliśmy | płynęłyśmy
POJEDYNCZA MNOGA
2 czytałeś czytałaś - 2 płynęliście płynęłyście
SINGULAR PLURAI
3 czytał czytała czytało 3 płynęli | płynęły
męskoosobowy memęskoosobowy
maseulinc-personaj non-mascul me-personal
Uwaga / A ttention / Aclitung: Samogłoski ę i ą przed / 1 / wymawiamy odpowiednio
Piisonalfom i Sachtomi
jak [e] i [o], np. piszem y płynąłem , ale m ów im y [płynołem], piszerny płynęłam , ale
I czytaliśmy czy lałyśmy
MNOGA m ówim y [płynęłam]. The vo\vel>» ę and ą beforc /and / are pronounced as [c] and [o].
2 czytaliście czytałyście
PLURAL i cspcctivcly, e .g pfynąletma pronounced as [płytiolcmj anil płynęłam a s [płynęłam].
3 czytali czytały
D ic V okaleę und ą \ q t I und/werden ais [c] und [o] aiibgesprochen, z.B . es wird
/)/nf(;/(7ifgeschrieben, aber [plyrolem ] g( rigl, es wird p b n ęła m gcschiicben. aber
[płynęłam] gesagt

O dm iana nieregularna / Irregular conjugation / L'nregelmafiigc Knujugation

*jeść *iśe

Rodzai / gender / Cienus Rodzaj /g e n d e r / Genus

Liczba O soba Liczba O soba
nijaki męski żeński nijaki
męski żeński num ber person
num ber person masculinc femimne neuter
masculine feminine neuter Numerus Person
INumerus Person Maskulinum Feniiuinum
Maskulnium Fcgłimmim Neutrinu
jadłem jadłam - I szedłem szlam -
1 POJEDYNCZA
POJEDYNCZA szłaś -
2 jadłeś jadła* - 2 szedłeś
i SINGLLAR
3 jadł jadła jadło 3 szedł s /la szło
męskoosobowy memęskoosobowy m ęskoosobowy | niemęskoosobowy
masculi ne-personal non-inasculinc-pcrsonał masculme-persoiial i iion-masculinc-personal
i > ' 'onn Sachfonn Peisonallorm 1 Snchfonn
I jedliśmy jadłyśmy 1 szliśmy lałyśm y
MNOGA MNOGA
2 jedliście jadłyście 2 szliście i./łyście
PLURAL
3 jedli jadłj1 3 szli 1szły
 Rodzaj i gender I Gcnus Kodza / gender/G cn u s
Liczba Osoba
number person męski żeński nijaki męski żeński nijaki
number person
Numer us Person masculme temnnne neuter masculine fcmiiime neuier
INumcrus Person
Maskulinum 1emiiimum Neutmm Maskulinum Feimninuni Neutrum
1 usiadłem usiadłam 1 niosłem niusłam
POJEDYNCZA POJEDYNCZA
SINGULAR 2 usiadłeś usiadłaś - 2 mosleś niosłaś
SINGLI AR
3 usiadł usiadła usiadło 3 mńsl niosła 1 II tu
męsKoosobowy niemęskoosobowy męskoosobowy memęskoosobowy
masculme-nersonal nun-mascul uie-persona 1 Tnawilwe-nersonal non-masculinc-petsonal
Sachtorm Sachform
1 usiedliśmy usiadłyśmy 1 nieśliśmy niosłyśmy
MNOGA MNOGA
PLURAL 2 iisirdłiście usiadłyście PLURAI 2 nieśliście niosłyście
3 usiedli usiadły 3 nieśli rk d y

*wieźć: -c- : -o- : -ó- *pleść (także: gnieść): - e - : - o - : -ó-

Osoba Rodzą l aentier / Genus Liczba Osoba

Rodzaj / gender/ Gcnus
Liczba
numliei męski żeński nijaki number person męski żeński nijaki
person
masculme feminine neuter Num eruj Person inasculmc feminine neuter
INumcrus Person
Maskułmtim Kemininum Neutrum Maskulinum Kemininum Neuirum
I wiozłem wiozłam 1 plotłem plotłam _
POJEDYNCZA POJF-DYNCZA
2 wiozłeś wiozłaś -
SINGULAR 2 plotłeś plotłaś _
SINGULAR
3 w iózł wiozła wiozło 3 plófl plotła plotło
męskoosobowy niemęskoosobowy męskoosobowy memęskoosobowy
masculinc-personal non-mascullne-persima1 mascul ine-personal non-masculine-pcrsonal
Psi »,njlform Sachforin i ... . Saclifoini
1 wieźliśm y wiozU śm y I pletliśmy plotłyśmy
MNOGA MNOGA
PLURAI 2 wieźliście wiozhfSeie PLURAL 2 pletliście plotłyście
3 wieźli wiozły 3 pletli plótł}

Odmiana czasowników zakończonych n a —c / Conjugation o f vcrhs ending in ~ c I Konjugation d er I 'erben. die a u j—c emfen

A. {pomóc, biec, strzyc, „trzeć) B. pie. c ^ /fac. „fec)

Kodza /t e n d e r / Gcnus Rodzaj / gender / Genus
Liczba Osoba
męski żeński nijaki lic z b a O soba
number person męski żeński ngaki
masculinc feminine neuter number person
iSumerus Person masculine feminine neuter
Maskulinum Fenuninum Neutmm Numeru* Person
Maskulinum Fcniininnni Neutmm
1 mogłem mDtilaiii _
1 piekłam -
POJEDYNCZA piekłem
2 | inoeleś m iałaś _ POJEDYNCZA
SINGULAR 2 piekłeś piekłaś
3 | mógł mo«la mogło SINGULAR
3 piekl pieklą piekło
męskoosobowy niemęskoosobowy męskoosobowy niemęskoosobowy
mascubnc-personal non-masc.uline-personał
inasculine-personal non-masculine-persora!
Personalfomi Saihfonn Persona1form Sachliirm
1 mogliśmy m ogił śmy piekliśmy piekłyśmy
MNOGA I
2 mogliście m ogljście MNOGA
PLURAI 2 piekliście piekłyście
3 moEli mogły PLURAL
3 piekli piekły
Uwaga / Atfention / Achtung:
Uwaga / Altention / Achtung: /noc, pom óc; -o ly/ec —►temat w lp w /ot- (3 os. r.m. w lókł i, temat w lin wlek-
wJet - * stem ni sing. włok- (3“*pers masc włóki), stem in pl u-fc/i-
n’let * Verbs.amm Sg —*■irInk- (3 Pers Maskulinum wlókł). Vcrt>stamin Pl. w lel
Odmiana czasowników drzeć, trzeć, umrzeć, oprzeć, przeć, żreć (ałternacja -rze- : -ar-, -re- : -nr)
Conjugation o f the verbs drzeć, trzeć, timi zeć, oprzeć, p tzeć , żreć (-tze - : -ar-, -re- : -ar- alternation)
Konjugation d er V ciłien drzeć, trzeć, umrzeć«oprzeć,przeć, żreć (Alternation -rze- : -ar-, -re- : -ar-)

Rodzą / gender / Gen us

Liczba Usoba
number męski żeński nijaki
person
Numcrus Person masculme feminine neuter
Maskulinum FcmimmiiYi Neutrum
1 tarłem tarłam _
POJEDYNCZA
SINGULAR 2 tarłeś tarłaś -
3 tarł taiła taiło
męskoosobowy memęskoosobowy
masculi nc-pcrsonal nnti-niasciiliue-persunal
Personalforni 'lachfonn
1 t liśm y t. łyśmy
MNOGA 2 i liście tarłyście
PLURAI 3 tarli t!-*ły

Ruchomość zakończeń czasu przeszłego / The niobility of the past tense suffixes / Die Bcwcgłichkeit der Endunscn im Pratmtum

LICZBA POJEDYNCZA / SINGULAR

1. Ale się dziś napracim item' Alem się dziś napracował.
2. Czy ty oszalałeś? Czyś ty oszalał?/ Czy tyś o u ila l? ! Czyś oszalał’
lJC.fc.BA MINOGA / PLURAL
1. 1My przeć/} taliśmy tę książkę. Myśmy przeczytali tę książkę
2. I Dobrze to zrobiłyście Dohrzeście to arobih./ Dobrze toście zrobiły.

Określenia czasu odnoszące s if do przeszłości / 1ime c.\prcssions reierring ło the past i Zeitausdriicke, die die Vergangenheit beschreibcii

sekunda minuta Sndzina dzień tydzień miesiąc rok wczorai yeslcrday sestem
sccand mmute Iwur Kcck
A Si Hunde Winnic Stunde
da}
tu g II oebe
month
Mmwi
yeur
Jahr
przedwczoraj tlic d ay befo rc >eslerday l'01!>CSłClll
przed tygodniem o n e iveck jp o \ o r cinci* W o d ic
(1) sekundę minutę godzinę dzień ryćizień miesiąc rok przed m iesiącem o n e montłi ago vov cuicin M ouat
2 ,3 .4 sekundy minuty uodziny dni tygodnie miesiące lala przed rokiem o n e y c a ra s o v o r cuicin Jalu
5-21 sekund minut godzin dni tygodni nuesiLcy lat w ubiegłym / zeszłym tygodniu last w cck letz' ' 1vorig£ W ochc
2 2 .2 3 ,2 4 sekundy minuty godziny dni tygodnie miesiące lata temu w iib ieg ły m ' zeszłym m iesiącu lasi montłi un lelztcn Monat
25-31 sekund minut godzin dni tygodni miesiecy lat vv ubiegłym / zeszłam roku last ecar un letzten Jahr
...2, ...3. ...4 sekundy minuty ondziny dni tygodnie miesiące lata daw no, daw n o tem u lo r-' jjto ’ rr łaaser. łange' it
...5-...1 sekund minut podzir dni tygodni miesiycy lai | w przeszłości 111 tli.- p.is! III ik l '■tlJJlIJCllIlJII
C z a s pr z y sz ł y / T h e F u tu r ę T e n se / D as F utur
Aspekt czasownika a forma czasu p r z y szłego / The v e r b a s p e t a n d th e fo r m o f t h e fu tu r ę t e n s e / D e r A s p e k t d e s V e r b s u n d s e in e F u tu r -F o r m

C zas przyszły (1 os. lp)

Czasow nik Aspekt F uturę T ense ( lstpers. sing.)
V erb Aspect F utur-F orm 1. Pers. Sg.
V erb Aspekt

H
i
1

niedokonany/ imperfective będę pisać

pisać
unvo11endet będę pisał będę pisała
dokonany/ perfective/
napisać napiszę
vollendet

niedokonany/ hnpeifective/ będę rzucać

rzucać
unvol1cndet będę rzucał będę rzucała
dokonany/ perfective/
rzucić rzucę
vo11endct

niedokonany/ imperfective/ będę spotykać się

spotykać się
unvollcndet będę spotykał się będę spotykała się

spotkać się dokonany/ perfective spotkam się

vollendet

niedokonany/ imperfective/ będę oglądać

oglądać
iinvollcndct będę oglądał będę oglądała
dokonany/ perfeclive obejrzę
obejrzeć
vollendcł

Uwaga / A tte n tio n / A c h tu n g : C za so w n ik i n ied o k o n a n e tw o rzą z ło ż o n e (a n a lity c zn e) fo rm y c z a su p r z y sz łe g o , a c z a so w n i­

k i d ok on an e m ają c z a s p r z y sz ły p ro sty (sy n te ty czn y ). Im p erfecliv c verbs reą u ire c o m p lc x (a n a ly tic) futurę ten se fo im s ,
w h e rea s p c r fc c tiv c v c r b s h a v e sim p lc (sy n tlietic) fu turc te n s e fo rm s. U iw o llc n d e te V e ib c n b ild en zu sa m in en g esely le
(a n a ly tisch c) Form eu d e s Futurs. \ o llcn d c t V e ib e n h aben d a g eg en ihrc c ig c n c n Futur-Form en (sy n th etisc h i.

Czas przyszły złożony (niedokonany) / C o m p Iex fu tu r ę t e n s e (im p e r fe c tiv e ) / Zusammengcsetztes Futur (unvołłendet)

MODEL I: odpowiednia forma osobowa

czasownika być w czasie przyszłym bezokolicznik
properły łnflected persouał form of the Infinitive
verb to be in the futurę tense Inflnith
die entsprechende Personslform des
Verbs san im Futur

MODEL łl: odpowiednia forma osobowa 3 os. lp czasu przeszłego (r.m./ r.ż.l r.n.)
czasownika być w czasie przyszłym 3 os. łm czasu przeszłego (r.mos./
properły infiected persouał lorm of the r.nmos.)
verb to be in the futurc tense + 3,d pers. sing. pasł tense (m, f, n)
die entsprechende Personałform des 3,(1pers. pl. past tense (v, n-v.*)
Verbs sein im Futur 3. Pers. Sg. im Praieritum (m., f., n.)
3. Pers. Pl. im Prateritum (maskułin,
Sachform)
c z y ta ć Uwaga / A tte n tio n / A c h tu n g : F orm y 11 2 o s. Ip
r.11. o p a trzo n o g w ia zd k ą (* ), g d y ż s ą t o tz w . fo rm y
M ODELI
p o ten cja ln e, tzn. ż e n ie w y stęp u ją w co d zien n y m
L IC Z B A P O JE D Y N C Z A (p o w sz e c h n y m ) o b ie g u k om u n ik a cy jn y m , a le
L IC Z B A M N O G A
S IN G U L A R PLURAL m o g ą p o ja w ić , n p. w b a jk a ch lub baśn iach .
1 1 b ęd ę 1 b od ziem y D z ie c i, m ó w ią c o so b ie , u ż y w a ją o d p o w ied n ich
2 ' b ęd zie sz c z y ta ć 2 b ę d z ie c ie i c z y ta ć fo rm ro d za jo w y ch : c h ło p c y za k o ń cze ń rodzaju
m ę s k ie g o , a d zie w c z y n k i ż e ń s k ie g o . Identyczn ie
3 | b ęd zie 3 b ed ą
d z ie je s ię , g d y k to ś zw ra ca s ię d o d z ie c i. R odzaj
n ijak i m a w ię c w c z a s ie p rzy szły m ty lk o jed n ą
fo rm ę, tj. 3 o s . Ip, c z y li za k o ń czo n ą n a -la ; u ży w a ­
M O D E L II
m y j e j w te d y , g d y m ó w im y o d zie ck u , p o r. M o je
R odzaj / gen d er / G cnus d z ie c k o n ie b ę d z ie c z y ta ło t e j n u d n ej k s ią ż k i T h e
L ic zb a O so b a
m ęsk i ż e ń sk i nijaki fo n n s o f th e l sl a n d th e 2 nd p ers. p l. o f th e neu ter
n um h er p erso n
m asctilin e fem in in e n eu ier g en d er h a v c b e e n m ark ed w ith an asterisk (* ) ,
N u m e iu s P erson
M askulinum h em in in u m N eu tn im s iń c e th e y are o n ly poten tia! Ibrm s w h ich d o not
1 b ę d ę cz y ta ł b ęd ę czytała ł bęflę CZvtatO o c c u r m c v c iy d a y la n g u a g e, but th e y in ig h t appear
P O JE D Y N C Z A
2 b ę d z ie sz cz y ta ł b ęd zie sz cz y ta ła * h ęd zie sz cz v ta lo in th e c o n tex t o f p o e m s , fa u y -ta le s a n d fa b les. In
S IN G U L A R
3 b ęd zie cz y ta ł b ę d z ie czytała b ę d z ie czy ta ło s e lf-re feren ce ch ildren e m p lo y appropriate g en d er
m ęsk o o so h o w y n iem ęsk oosobow 'y form s: b o y s a n d g ir ls u s e m a scu lin e and fem in in e
m ascu lm e-p erson al non-m ascu lm e-personal s u ffix e s , resp ectK ely . T h e sa m e p rin cip le is
P erson alfom i Sachfortn a p p lied w h e n ch ildren are h c in g ad drcsscd b y
1 b ęd ziem y czytali b ęd ziem y czytały o th ers T h u s, th e n eu ter g en d er in th e fiiture ten se
M NOGA
2 b ę d z ie c ie czytali h ęcb ie ele cz y ta ły i s m arked o n ly in th e 3 rd p ers. s in g . in fo rm o f th e
PLURAI
3 b ę d ą cz y ta li b ęd ą c z y ta ły - lo s u ffix . It is u se d w h e n w e talk ab o u t a ch ild ,
e .g . M o je d z ie c k o n ie b ę d z ie c z y ta ło t e j n u d n ej
k sią żk i. D ic F o m ien d er 1 und 2 P erson S ingular
C z a s p r z y s z ły prosty- (d o k o n a n y ) / S im p le fu tu r ę t e n s e ( p e r f e c t h e ) / D a s ein fa c h i- ( w lle n d e t e ) F u tu r im N eu lru m w urden m it eiu e m S tcm ch cn (* )
m arkiert, d a d ie s c a is so g . p o tcn tielle Form en
K O N IU G A C JA I K O N I U G A C J A II K O N I U G A C J A (I I I a i b ) gol ten, d .h . s ic treten im A llta g sg eb ra u ch n iclit
a u f, sin d allcrd m g s z .B . in M arch en z u finden.
O so b a W en u K ind er u b e r s ie h se lb st sp rech en , v er w en -
p erso n
P erso n
n a p is a ć
% d en s ie dabet d ie entsprech en d cn A rlik e l form en:
Ju ngcn m a sk u lin e E ndungen, M adchcn
fem in in e F n d u n g en . D a s G le ic h e g esch ie h t, w eim
z a p ła c ić p o li c z y ć p r z e c z y ta ć z je ś ć
jem a n d K in d er a n sp rich l S o m it h at d as N cu tru m
L I C Z B A P O J E D Y N C Z A /S I N G L L A R
1 K opisz-ę zop tae-ę p o lic z -ę p i z e czvta -m im Futur n ur c in e Form . d .h . d ie 3 . Person Plura!,
zje-m
2 K«pi$7-eS2 zc/płac-is? p o lic z -y s z p t z e ezyta-sz z ] e -s z d ie a u f - lo en d et D ie s c w ird angew ren d et, w en n
3 H opisz-e zu p łac-i p o lic z -y w z e c z y ta -0 z ie -0 iiber ein K in d gesp ro ch cn w ird , z .B . M a je d z ie c k a
L IC Z B A M N O G A / PI U R A L n ie b c d z ie c z y ta ło te j n u d n ej k sią żk i.
1 « o p isz -e m y zo p h ic-im v /w lic z -y m y /j/"<.’cz y ta-m y r je -m y
2 w op isz-ecie z jp la c -ic ie /?t»licz-> c ie /» z e c z y ta -c ic zje-c ie
3 n o p isz-ą zop łac-ą ;>ylicz-i} jwr<?czytaj-ą zic-d z~ą

U w a g a / A tte n tio n / A ch tu n g :
k o ń có w k i cz a su p rzy szłeg o p ro steg o = k o ń c ó w k i cz a su teraźn iejszego
sim p le futurę te n se s u ffix e s prezent tc u se su fftx e s
E n duugen d es v o llen d e tcn Futurs Fn d u ngen d e s Prasens

O k r e śle n ia c z a s u o d n o s z ą c e s ię d o p r z y s z ło śc i / T im e e x p r e ss io n s r e fe r r in g to tb c fu tu r ę / Z c ita u s d r u e k e , d ie d ie Z u k u n ft b e sc h r c ib e n

sek u n d a m in u ta g o d z in a d z ie ń ty d zie ń m ie s ią c ro k
seco n d m in u tę h enr day n-eek num th year
S eku ndę M in u tę S tu n d e Tag W o ch e \i o n u t Jahr

(U sek u n d ę m in u tę g o d z in ę d zie ń tyd zień m tcsią c rok

2 , 3 ,4 sek u n d y m inuty podzinv dni ty g o d n ie m ie sią ce lata
5 -2 1 sek un d m in u t god zin dni ty {rodni m ie siecy lat
za 2 2 ,2 3 ,2 4 sek un d y m inuty go d zin y dni ty g o d n ie m ie sią ce lata
2 5 -3 1 sekund m inut go d zin dni ty g o d n i m ie się c y lat
...2 , ...3 . ...4 sek un d v m in u tv g o d zin y dni ty g o d n ie m ie sią ce lata
...5 -...1 sek un d m in u t god zin dni tygod ni m ie sięcy lat

M ó w im y / W e s a y / M a n s a g t:
za d w ie d\vad '/ieścia dwie sek u n d y, m in u ty, g o d zin y (rodzaj że ń sk i / fem in in e F em ininuni)
z a d w a d w a d zieścia dwa d n i, ty g o d n ie, m ie sią ce, lata (rodzaj m ę sk i / m ascu lin e / M askulinum )

r jutro tom oiT ow m orgen

pojutrze th e day after tom orrow u b a m o r g en
w k ró tce soon bald
w przyszłvm y następnym tygod niu n ex t w cck in der nachsten W o clie
w p rzy szły m / następn ym m iesią cu n e \ t m on lh im nachsten M onat
w p rzy szły m / następn ym roku n e x t \e a r im n ach sten Jalu
w p rzyszłości in tlie futurę in der Zukiinft
P o d s ta w a tw o r z e n ia tr y b u r o z k a z u ją c e g o / T h e b a se fo rm fo r th e im p e r a t h e c o n s tr u c tio n / D ie G r u n d la g e d e r lm p e r a liv b ild u n g

K O N IU G A C JA I K O NIU G A CJA II K O M IIG A C JA I lia K O N IU G A C JA l l l b

% m <8^
p is a ć lic z y ć c z y ta ć je ś ć
3 o s . lp c z . teraźn iejszego 3 o s . lp c z . teraźn iejszego 3 o s . Im c z . teraźn iejszego 3 o s . Im c z . tera źn iejszeg o
3 ,<l p ers. s iu g . p ic se n t t. 3 rd p ers. s in g . p icsetit t. 3rd p ers. p l. p resen t t. 3rd p ers. p l. p resen t t.
3. Pers. S g . Pra-. 3. Pers. S g Pras. 3 P ers Pl. Pras 3 . P ers. P l. Pras.
on i, o n e — czvtaj-;‘. on i, o n e - jed z-ą

l
on , o n a , o n o p isz -e o n , o n a , o n o —licz-y

1
p is /-
1
lic z -
1
c z y ta j- je d z -

B u d o w a lo r m o s o b o w y c h tr y b u r o z k a z u ją c e g o / C o n s tr u c tio n o f th e p erso n a ! T r y b r o z k a z u ją c y c z a so w n ik ó w k o n iu g a c ji I /
f o r m s o f t h e im p e r a tiv e / B ild u n g d e r P c r s o n a lfo n n e n d e s lm p e r a tiv s T h e im p e r a tiv e o f t h e v e r b s in th e c o n ju g a tio n p a ttern I <
Itn p e r a tń d e r V e r b e n d e r K o n ju g a tio n 1
L IC Z B A P O JE D Y N C Z A IJC Z B A M N O G A
S IN G I L A R PLU R AL p is a ć
1 - 1 - m y , * -ij-m y / -y j-m y L IC Z B A M N O G A
L IC Z B A P O JE D Y N C Z A
2 - 0 , ‘- t j - 0 / - i i - 0 2 -c ie , * -ij-c ie / -v j-c ic i S IN G U L A R P I .U R A L
3 n iec h + 3 o s . t p c z . te ra ź n ie jsz e g o 3 n iech + 3 os. Im c z . te ra ź n ie jsz e g o 1 . 1 p isz-m y !
3 rJ p ers. s in g . p resen l t. 3ld pers. p l p resen t t 2 p isz-o ' 2 p isz-cie!
J . f Vł>. ivin '. .7. Pi.
3 n iech pisze! 3 n ie c h piszą!

♦ ro zszerzen ie -ij-l -y j- p ojaw ia s ię czasam i, g d y tem a l cz a so w n ik a k o ń c z y

s ię n a gru p ę s p ó łg ło s e k -C C - ( C - sp ó łg ło sk a ), p or. / th e exp a n d cd suffbc
- ij - l - y j- is so in etim e s u sed w lien th e verb stem e n d s w ith a con so n a n t luster T r y b r o z k a z u ją c y c z a so w n ik ó w k o n iu g a c ji II /
-C C - (C con son an t), e .g . d ie zu satzlich cn -ij- - y j - w erd en h m /u g cfu g t, T b e im p e r a tn e o f t h e v e r b s in th e c o n ju g a tio n p a tie r n II /
w en n d er V erb stam m a u f d ic K onsonantengruppe -C C - ( C K onsonant) Im p e r a tiv d e r V e r b e n d e r K o n ju g a tio n II

en d et, v g l. z a p o m n ie ć —> za p o m n ij!, r w a ć —» r w ij! , tr z e ć —* trzyj!, p r z e ć —» lic z y ć

p r z y j! , a le / hut / aber: k o ń c z y ć —* ko ń cz!, m y ś le ć —» m yśl!, w ie r c ić —* n ie r ć ! , L IC Z B A M N O G A
L IC Z B A P O JE D Y N C Z A
p o ś c i ć —* p o ś ć ! S IN G L L A R PLURAL
1 _ 1 licz-m y !
2 Iic7-e! 2 lic z -c ie ! i
3 n iec h liczv* 3 n iec h liczaf

F rvb r o z k a z u ją c y cz a so w n ik ó w k o n iu g a c ji I I I ( a , b ) / T h e im p e r a tiv e o f t h e v e r b s rn th e C n n ju g a tio n p a ttern III ( a , b ) / I m p e r a tiv d e r V e r b e n d e r

K o n ju g a tio n III ( a , b )
c z y ta ć je ś ć

L IC Z B A P O JE D Y N C Z A L IC Z B A M N O G A L IC Z B A P O J E D Y N C Z A L IC Z B A M N O G A
S IN G U L A R PLU R AL | S IN G U L A R PLURAL
1 - 1 cz v ta j-m > ! 1 — I ied z-m y !
2 czytaj-cle! 2 jed z-u ! 2 jed z-cie!
cz y ta j-o ‘ 2
n ie c h e z U a ! n iec h czytają! n iec h jc! 3 n iec h jed'/ą!
3 3

T r y b r o z k a z u ją c y c z a so w n ik ó w , w k tó r y c h tw o r z ą s ię w y g ło s o ­
T r y b r o z k a z u ją c y c z a so w n ik ó w z g r u p ą sp ó łg ło s k o w ą -Cm- w b e z o k o lic z ­
w e g r u p y s p ó łg ło s k o w e p o d c z a s o d m ia n y w c z a s ie te r a ź n ie j­
n ik u / I m p e r a t n e o f th e v e r b s w ith a -C n - c o n s o n a n t c lu s te r in th e s te m o f
s z y m /l m p e r a t iv e o f th e v e r h s w h o s e s te m s e n d w ith c o n s o ­
t h e in fin itiv e / lm p e r a tiv d e r V c r h e n m it d e r K o n so n a n te n g r u p p e -C u - im
n a n t c lu s te r s in th e ir in fle c ttd p erso n a l lb rm s. in th e p resen t
ln fin itiv : b ie g n ą ć , c ią g n ą ć , k rzy k n ą ć , z a p o m n ie ć
te n se / łm p e r a tiv d e r Y e r b e n , b e i d e n e n in ilir e r B e u g u u g im
P r a se n s A u s la u t-K o n s o n a n tc n g r u p p e n en ts te h e n : c i ą ć —*• tnę,
b ie g n ą ć (= b ie c )
tn ie sz, tnie', d ą ć —* d m ę , d m iesz, d m ie ; o d p o c z ą ć —» o d p o czn ę,
L IC Z B A P O JE D Y N C Z A L IC Z B A M N O G A
o d p o c z n ie s z , o d p o c z n ie ; r w a ć —» rw ę , r w ie sz, r w ie , s p a ć -> śp ię ,
S I N G I I.A K P I IJR \ l
ś p is z , ś p i; tk w ić —» tk w ię, tlen isz. th v i. z a c z ą ć —> z a c z n ę , z a czn iesz,
1 _ 1 b ie g n ij-w y !
z a c z n ie
2 b ieją iij-s! 2 b ie e n ij-c ie !
3 n iec h h iegn ie! 3 n ie c h biegną! c ią ć
L IC Z B A P O J E D Y N C Z A L IC Z B A M N O G A
S IN G I LA R PUL KAI
1 - 1 tn ij-m y 1
2 m ij-o ! 2 tn ij-d e !
3 n iec h tn ie! 3 n iec h tną!
Tryb r o z k a z u ją c y c z a so w n ik ó w / Imperalivc o l the Tryb r o z k a z u ją c y c z a so w n ik ó w z z a k o ń c z e n ie m / Imperative o f the verbs ending in /
verbs / I m p e r a tir d e r P c rb e n d tz e ć , tr z e ć , u n u z e ć , Impcratił der Verben mit der E n d u n g ~ z n a w a ć {p o z n a w a ć , p tz y z n a w a ć , u z n a w a ć itp .)
o p iz e ć , p r z e ć , ż r e ć o r a z / and /und c h c ie ć , d a ć , d a w a ć , m ie ć , s ta w a ć

d tz e ć d a -i
L IC Z B A P O JE D Y N C Z A L IC Z B A M N O G A L IC Z B A P O JE D Y N C Z A L IC Z B A M N O G A
S I N G l'L A R PLU R AI S IN G U L A R P L U I, \ R
1 - 1 d r z \ j-m y! 1 - d a j-m y !
1
2 d rzyj-o! 2 drz> j-cie! 2 d a j-s! 2 d a j-d e !
3 n iech drze! 3 n ie c h drą! 3 n iec h da! 3 n iec h dadza!

Uwaga / Attention / Achtung: Podstawą tworzenia B e z o k o lic z n ik L IC Z B A P O J E D Y N C Z A L IC Z B A M N O G A

tiybii itizikazującego czasowników tej grupy jest lemat
In fin itw e S IN G U L A R PLURAL
bezokolicznika (poznawa-ć. pr^yznawa-ć, uznawu-ć,
In fin itiv 1 3 1 2 3
chcie-ć, da-i, dawu-ć, mie-c, tpstema-ć), do ktorego
dodajemy rozszerzenie -J-, a po nim końcówki osobowe p o z n a w a -ć p o zn a w a j- 0 ! n iec h poznaje! p o zn a w a j-m y ! p o zn a w a j-cic! m ech poznają!
ttybu rozkazującego, por. / The base fbrm for tlic p r z y z n a w a -ć przyznawaj-o< p tzy zn a w a j-m y !
u icc li p r zy z n a ć ! p rzy zn a w a j-d e! n iec h przyznają!
corstrucnon o f tlie lmperatuc in (his group o f vcibs is
the stein ot tlic mtinithe expjnded witli tlie -/-cxtension. u z n a w a -ć u zn aw aj-o! n iec h uznaje! u zn a w a j-m y i u zn aw aj-cic! n iec h uznają!
to which prnpcr personaI suffixcs o f tlic impcrative arc c h c ie -ć c h ciej-o ! n iec h ch cc! c h ciej-m y ! ch c ie j-c le ! n iec h ch cą!
added, e.g. •' Gruudlage lur die Imperativbildung der d aw aj-o!
d a w a -ć n iec h daje! d aw a j-m y ! d a w a j-c ie 1 n ie c h dają!
Verben diesc,- Cruppe ist der Veibslaimn im Infiniuv
dcm der Rucli*iabc -J- hinzugcdigi wird und danach dic m ie ć m ie j-o ! n iec h m a! m ic j-m v ! im cj-cie! n iec h mają!
Pcrsonalendungen des ImperalK1-. vf>t. w sta w a ć w sla w a j-o 1 n iec h w slaje! w sta w a j-m y ! w 'staw aj-cie! n iec h w stają!

Tryb njzk-izujący czasowników koniugacji II B e z o k o lic z n ik L IC Z B A P O JE D Y N C Z A L IC Z B A M N O G A

zakończonych w bezokoliczniku na: / Impcratiłc o f the ln lin ltiv e S IN G U L A R PLURAL
verbs in the conjugation pattem II whose infinitive ln lin itiv 2 3 1 2 3
sten tn tls in: / Impei atlv der Vcrben der Konjugation
II mit der Verbslammendung: ~o'tć (doić, h m ć, łoić, d o ić d -i-o i n iec h d o i! d ’ j-m y 1 d y j-cie ! n ie c h doją!
roić, stroić, zbroić) oraz / and / und bać się i stać k ro ić kr<jj-0i n iec h kroi! kro j-m y ! kro j-cie! m e c h kroją!
(altcrnacja l alternation Alternation o : ó)
ło ić ł j-o! n iec h ło i! M i-m y! it»j-d c! n iec h łoją!
stroić strój-o t m ech stroi! strS j-m y! s tn ij-cie ' n icc h stroją!
zb roić zb r *j-o! m ech zbroi! zb r j-m y ! zbr-i j-cie! n iech zbroją!
b a ć się się! n iec h b o i się! b t-j-m v się! b- ‘j-c ie sit;1 m ecb boj‘4 się!
stać s l- j - o ! n iech stoi* St;=j-my! St=:j-cic! n ie c h stoją!

llwaga / attention / Achiung: Altcmacja o . ó

1 rob ić rob -o! n iec h robi! m b -m y ! r 'b -c ie ! n icc h robią!
występuje również w trybie rozkazującym od
czasowników > o . o iltcm ation n c c iu s also in the 1pom óc pony-ż-o! n iec h p o m o że! pum ź-m y ! pom - z -cic! n iec h p om ogą!
lmpeialne form!, oft he vcil»s Solchc A ltcniattoii gibt
e s audi im ImperalK d e rV c ib c n robić oraz pomóc'

Tryb rozkazujący czasowników koniugacji I 1 II 3 o s . Ip L IC Z B A P O JE D Y N C Z A L IC Z B A M N O G A

z zakończeniami /T h e imperatne o f fhc \r rb \ in C z a s o w n ik
3 ri1 p e r s . s in g . S IN G U L A R PLURAL
conjugatinn patterns 1 and II ending in / V erb
Impcrath der Verbcn der Konjugation I und II 3 P ers. Sg. 2 3 1 2 3
ruit den F.ndungen —sic, ~si, ~zie, ~zi, ~cie, ~ci, n ieść o n , on a . o n o n ie s ie n ieś! n ic c h n iesie ! n ieśm y! n ieście! m e c h n iosą!
'-dzie, ~dzi, ~»ie, - ii i w formie bazowej, tj. 3 ©s.
p rosić on , o n a , o n o prosi proś! n iec h prosi! p rośm y! prościc! n iech proszą!
Ip cz. teraźniejszego / in their basc form, i_e. 31''
pers. sing. present tense / in der Basisform, d.h. 3. i gryźć on , on a , o n o gryzie g iy ź ! n iec h gryzie! gryźm y! gryźcie! m e c h gryzą!
Pers. Sg. im Priisens | w o z ić on , o n a , o n o w o z i w o ź! n ie c h w o zi! w o źin v ! w o źcie! n iech w o ża !
p le ś ć on , on a , o n o p lecie pleć,1 n iec h plcctc! plećm y! p lećcie! n iec h plota!
w ró cić on , on a , o n o w ró ci w róć! n iec h w róci! w róćm y! w ró ćcie! m e c h w rócą!
jech sć on , on a , o n o jed zie jedź! n ie c h jed zie! jed źm y! jed źcie! n iech jadą!
c h o d zić on , on a , o n o ch o d z i ch o d ź! n iec h ch o d zi! ch o d źm y ! chodź.cie! n iech chodzą!
p łyn ąć on , on a , o n o p h n ie p łvń ! m e c h p łyn ie! p łyń m y! p ty ń cic! n iech płyną!
g o n ić on , on a , o n o g o n i &oii! n ie c h goni! g oń m y! g o ń cic ! n iec h gon ią!

Nieregularne formy trybu rozkazującemu B e z o k o lic z n ik L IC Z B A PO JE D Y N C Z A L IC Z B A M N O G A

i Irrcgular fornis o f the im peratiłe i
ln fin itiv e S IN G U L A R PLU R AL
L.nregelmaliige I inperntK forinen
1 I n fin ith 2 3 1 2 3
i w z ią ć w e ź -o ! n icc h w eźm ie ! w c ź-m v ! w e ż -c ie ! n iec h w ezm ą !
1 być b a jź -o ! n iech b ęd zie! b ądź-m y! b adź-cie! n ie c h będą!
T r y b p r z y p u s z c z a j ą c y (w a r u n k o w y ) / H y p o t h e t i c a l (CO n d i t i o n a l ) m o o d /

D er K oinjunktiy
Budowa form osobowych trybu przypuszczającego / The construction o f the persouał Ibrnts in the
hypothetical mood I Bildung der Pcrsoualformen des konjunklhs

L IC Z B A PO JE D Y N C Z A
SIN G U L A R
1 -b ym
3 os. lp cz. p rze szłe g o
7 -b yś
(r. ni., r . ż„ r. n.)
3 -b y
3’ p e n . sing. p a s t t.
fm asculine, Jem inine
neułerj
i . P ers S g Pralcritw n
tM askulinum. Femmimnti.
urn)
L IC Z B A V]INC!CiA
PL U R A L
1 -byśm y
3 o s Im c z p rze szłe g o
2 -b y ście
(r. m os., r. nm os.)
3 -b y
3 rdp e r s . p l. p a s ł l. (vtrtle.
non-vit ile)
i Pers. P l. P ra łen tiu n
(iiiashi/ine
Per\o rta l/a n n Sachform)

Trvh przypuszczający czasowników koniugacji I / The hypothetical mood of the verbs in Tryb przypuszczający czasowników koniugacji II / The hypothclical mood of the ycrbs in
the conjugation pattern I / Konjunktic der \ erben der Konjugation 1 (na)pisać (3 os lp the coujugation pattern II / Konjunklit der Ycrhen der Konjugation 11 (po)liczyć(3 os. lp
przeszłego: on (na)pisal, ona (na)piiata, ono (nafptsalo, 3 os. Im cz. przeszłego' om cz. prziszłego' on (pofhtsyi, ona (po)bczvło. ono (poNiczrlo: 3 os. Im c z przeszłego, oni
tna)pisałi. one (na)pisałv) (po)Rczyłi, one (po)ltezyłv)

Rodzaj / gender / Gcnus Koflzai / cender / Genus

Liczba Osoba Liczba Osoba
męski żeński nijaki męski żeński nijaki
number person number person
masculine feminine neuter mascnline feminine neuter
Numerus Person Numerus Person
Maskulinum t-cniininuni Neutrum Maskulinum Femininum Neutrum
(na)pisałbvm (na (pisałaby m _ 1 (po)licz>Ibym (fłO)Iiczylabym -
l POJEDYNCZA
PO JED Y N C E
2 (na (pisał bvś (na)pisałabyś _
SIN G I LAR 2 fpii)llC2vIb\Ś (podliczyłabyś
SlKGCL \R
3 (rai pisałby (na)pisalaby (na)pisałoby 3 fpoHiczylbt , (poiliczyłatoy (podliczyłoby
męskoosobowy niemęskoosobowy męskoosobowy niemęskoosobowy
masculine-pei sonal non-masculine-personal masculinc-personal non-masculine-personal
niJskuline Personalform Sachform maskuline Personalfonn Sachform
1 (na)pisałibvśmv (nadpisałybyśmy 1 1policzylibyśmy (FOlIicz\ łvbvśmv
MNOGA MNOGA
2 (na)pisalibvscie (nadpisałybyście 7 (po)hczvlib%ścic (polliczyh-byśeic
PLURAL PLL KAL
3 (nalptsalib> (nadpisałyby 3 (po)liczyliby <po)liczylvby

Tryb przypuszczający czasowników koniugacji III (a, b) / The hypothetical mood o f the
\irh s in the conjugation pattern III (a, b) / konjiinkli\ der Verbeu der koiijiigalion III
(a, li) (ptzełczflctć (3 o s lp cz. przeszłego, on (prze)cz)4ał. ona (przc)czftała, ano (zfjeść (3 os lp c z przeszłego on z/ju d ł, onuz jadła o n o ja d ło ;3 o s Im cz. przeszłego oni
(prze)czylało: 3 os lin cz. przeszłego, oni (prze)czytałi. one (pr=e)czytały) jedli, one jadły)

Rodzaj / gender / Genus Rodzaj / gender / Genus

Liczba Osoba Liczba Osoba
męski żeński nijaki męski żeński nijaki
number person number person
masculine feminine neuter masculine feminine neuter
Numerus Persone ISumerns Person
Maskulinum hemininum Scutrum Maskulinum Pcmininum Neulrum
I (przeczytałbym (0izc)c7>1alal>y m - I (z)jadlbvm (Siadłabym
POJEDYNCZA
2 (pr/clczviaib\ś (prze)czvłalab> ś 2 Iz) |adłbvś (zjiadłabyś -
SINGULAR SINGLI AK
3 (™r7.e)czvtałb\ (prze)czvtałaby (lvrze)cz\talob’I 3 (z)iadtt»y (z)jadlaby (z)jadloby
męskoosobowy niemęskoosobowy męskoosobowy niemęskoosobowy
maseuline-personal non-masculine-pei sonal masculine-personal non-masculinc-personal
maskuline Personalform SachTorm maskuline 1'ersonalform Sachform
I (prze)czytalibyimv (pr/.e)i_/ytalv bvśm v 1 <z)jedlibvśmy (z)|acHvbysmy
MNOGA MNOGA
2 ( prze)cr>1 al ibvście (prze le/yialvbv ście 2 (z)icdl)bvście (z) jadłybyście
PLURAL P L l. RAI
3 | pr/ey^y laliby (prze)czytałyby 3 (z)iedliby (z)jadlvby

Zasady akcentowania form trybu przypuszczającego / Stres* patterns o f the verbs in the h> pothetica I mood I Akzentniernng im Kolljunktiy

3 l LICZBA P O JE D Y N C Z A /S IN G I'1 AR
F 2
1 . 2 .3 o s o b a l p + 3 o so b a Im / 1", 2"\ 3 rup e rs s i r g + 3 M 4 3 1Ł 1 I 5 14 | 3 12 | 1 5 | 4 |3 12 i 1
1 p e rs. p |./ ł .. 2 .. 3 P e rs S ? + 3 . P l t s Pl I. prze—B —tał bvm prze —czy 1 ła bym

1 1 , 2 o s o b a 1. m n y l " , 2 ,1<, p e rs. pł./ 1., 2 P e is P l

2.
3. F e
—t a ł- b v ś
—la l—by
prze —czy —1 - ł a -b y ś
prze—c z y —I - l a _ky
LIC ZBA M NOG A i PLURAI
41 3 | 2 | I I 6 | 5
prze—czy B —l o —by

1H L
prze—cz y - [ li b y ś—my prze c z y —■ —ly —byś - my
pr/e —czy —u —li b y ś - c ie czy —B - k f —byś—ctc
prze —czy 30 J pize czy—B —iy — by

Tryb przepuszczający wyrazów modalnych (bczosobnyyych) / Hypothetical mood o f modal Tryb przypuszczający czasownika ntodalnego/ Hjpotlietical mood o rihe modal verb /
words (impersonat) /kon.junktiy der Moda Uerben (unpersonlich) KonjnnktiY des Modaherbs powinien (3 os lp cz przeszłego- on powinien, ona powinna,
ono powinno; 3 os Im lz . przeszłego" oni powinni, one powinny)

można Można />^ zrobić zakupy. Rodzaj / gender / Genus

Liczba Osoba
trzeba bezokolicznik Trzeba bv bvło ihusc do sklepu. number person żeński nijaki
męski
warto podstawowego Warto hv porozmavviAĆ o UTn Numeru* Persone mascnline neuter
leminine
wolno by/ by bvło czasoyynika Wolno b\- bvło śpiewać, )idvby mc cisza nocna. Maskulinum Femininum Neutrum
nie sposób Jnfimtivc o f the Nic sposob br zapomnieć o tym I powinien b\ ni powinna bym _
szkoda main verb Szkoda bv btlo nic pojccliac w jpry POJEDYNCZA
2 powinien byś pou inna bvś
żal Inlinitiy des Żal b v me iść z nią do kma. SINGI. LAR 3 powinien bv powinaa by powinuo h>
przykro 1Iaupt\cibs Frzrkro b v było. gdybyś to purtiedzial. męskoosob<m y niemęskoosobowy
masculinc-personal non-masculinc-personal
Uwaga /A ttentioii / \chtung: Cząstkę by z formami meosolHiWymi (wyidzami modalnymi) maskuline Personalform Sachform
piszemy rozdzielnie / Particie b y i s spcllcd separaiely m connctlmn-i w uh unpervooaI forrns ł powinni bysmv powinny byśmy
I

(modal words) / Uiis Lleniem in wird b a unpcrsónlichon Tonucn iModalworlcrl yeucnni 2 powinnv byście
PL U R \I
i

gesclii id vii 3 powinni by powinuY by

I'ryb przy puszczając}’ czasowników modalnych / Hypothetical mood o f the moda) ycrhs / Kon junktK der ModalYerben chcieć, móc
chcieć (3 os Ip c z przeszłego- on chciał, ona chciała, ona chciało, 3 os. Im cr przeszłemu oni móc (3 os. łp cz. przeszłego: on mógł, ona mogła, ono mogło, 3 w łm 12 . przaszłeg)
chcieli, one chcuiły) oni mogli, one mogły}

Rodzaj / gender / Genus Liczba Rodzaj / gender / Genus

Liczba Osoba Osoba
number person męski żeński nijaki number person męski żeński nijaki
Numerus Persou masculinc feminine neuter \u m cn is Person masculine Feminine neuter
Maskulinum Femininum Neutrum iWaękiiliiium Femininum Neutrum
POJEDYNCZA 1 | chciałbym chciałabym _ i mógłbym mogłabym
SINGL LAK 2 | chciałbyś chciałabyś
SINGLLAR 2 mógłbyś moftłabyś
3 chciałby chciałaby chciałoby
męskoosobowy niemęskoosobowy 3 mógłby mogłaby mogłoby
masculme-personal non-masculine-personal męskoosobowy niemęskoosobowy
i u s iiJ i ic l>«Minalform Sarhform masculine-persona] non-masculine-personal
ł <_hcK-libvśmv (.hciałybtśm? mas ku lilie Fersonalform Sachform
MNOGA
2 chcielibyście 1 moglibyśmy mogłybyśmy
PLURAL choałvbvście MNOGA
3 chceiłiby chciałyby PLURAL 2 moglibyście muliłybyście
3 mogliby moulyby

Uwaga / Attention / Achtuiig: Używając form liybu przypuszczającego czasownika clicie
możesz wyrażać swoje życzenia lub mówić o swoich marzeniach, np ■/ I he hypothetical mood
form o f tlie verb chcieć may be used to express wishes or desires, e.g.: / Beim Verwendi:n der
Koojunktivfoniien des Ylodalicrbs <In icc kami lrun seinc Wunschc nder Traume ausdriickcn,
z.B : Chciałbym napić się -wody. Wprzvszło.tci chciałbym mieć duzr dom
Uwaga / Alientiou / i\cłiuin<>: Używając ftirm rybu popuszczającego czasownika móc w
zdaniu pytającym, mozesz w uprzejmy sposób wyrazić su,i>ją prośbę, por ■/ The hypolheticał
mood form o f the verb móc in an interrogativc clause may be lisetl as a polite form o f a
rcqucst: / Mu der Koniinkli\ form des Verbs moi m Fiagesatzen kann man auf eme hoflichc
Art semen Wiuiscli ausdriicken. vjrl: Czy mógłbym usiąść? (= Chciałbym usiąść / Piosze
pozwolić mi u s ą ń ), Czy mogłabyś podać m i cukier* {= Padaj mi cukier/ Priiszę podać mi
cukier), CSi1mógłby pan otworzyć akae9 ( —Niifch pan otworm okno / Proszę otworzyć okno).

Ruchomość zakończeń trybu przypuszczającego / The mobiłity o f the hypothetical mood suffises / Die
Bem-glichkeit der F.iidunjjcn im HonjunktiY

LICZBA POJEDYNCZA / SIN G in AR

1 Chętnie poszedłbym z loba na spacer Chemie bym poszedł 7 tobą na spacer.
2 Czy poszlabyś ze mną na spacer’’ Czy I>yś poszła ze mną na spacer"5
3 Twoje dziecko chętnie poszłoby 2 nami na spacer Twoje dziecko chętnie bv poszło z nami na spacer.
LICZBA M N O G A/ PLURAL
ł Chętnie poszlibyśmy z wami na spacer. Chętnie byśrav poszli z wami na spacer.
2 Czy poszlybyście z naim na spacer? Czy byście poszły z nami na spacer?
3 Oni chętnie pos/lihy 7 nami na spacer. Oni chctnie by poszli z nami na spacer

Użycie tty b u przypuszczającego w zdaniach okoliczniko wych w arunku / The use o f the hypothetical
mood in conditional clauses / Die Yerw endung des K onjunktivs in K onditionalsatzen

LICZBA POJEDYNCZA / SINGULAR

zdanie podrzędne / subordinate clause / Nebensatz zdanie nadrzędne / main clause /
iibergeordneter Satz
Gdybym
czasownik w formie ciąg dalszy zdania
Gdybyś
3 os. Ip cz. przeszłego podrzędnego
Gdyby
r. m., r. ż.. r. n.
the remaining part of czasow nik w fo rm ie trybu przypuszczającego
verb in 3,ldpers. sing.
the subordinate verb in the hypothetical m ood form
past t., masc., fem.,
clause Verb im K onjunktiv
neut.
Vcrb in der 3. Pers. Sg. der Rest des
Pratcritum, Nebensatzcs
Maskulinum,
Femininum, Neutrum
LICZBA MNOGA / PLURAL
zdanie podrzędne / subordinate clause / Nebensatz zdanie nadrzędne / main clause /
ubergeordneter Satz
Gdybyśmy
czasownik w formie ciąg dalszy zdania
Gdybyście
3 os. Im cz. przeszłego podrzędnego
Gdyby
r. mos., r. nmos.
the remaining part o f
vcrb in 3,d pers. pł. past czasow nik w fo rm ie trybu przypuszczającego
the subordinate
t., maasculine-personal, verb in the hypothetical m ood fo rm
clause
non-masculine-personal Verb im K onjunktiv
Verb in der 3. Pers. PI. der Rest des
Prateritum, Nebensalzes
maskuline
Personalform, Sachform
Gdybym interesował się komputerami, studiowałbym infonnatykę.
G dybyś uczył się system atycznie, zdałbyś egzamin bez problemów,
Gdyby pojechała z nami. n ie nudziłaby się teraz w domu.
G dybyśmy m ieli dużo pieniędzy, kupilibyśm y duży dom.
Gdybyście pracow ali w banku, m ielibyście dużo pieniędzy,
Gdyby była ładna pogoda. pojechalibyśm y w góry.
I m ie s ł ó w p r z y m io t n i k o w y c z y n n y / A c t i v e a d j e c t iv a l p a r t i c i p l e / D a s

A d j e k t iy - P a r t iz i p A k t iy
Reguły tworzenia imiesłowów przymiotnikowych czynnych KONIUGACJA I KONIUGACJA II K O m UG AC JA lila KONIUGACJA IHb
! H ic construction o f the acticc adjectival participle CONJUGATION I CONJUGATION II CONJUGATION Ilia CONJUGATION IHb
Bildung des Adjckth-Partizips A ktn. Imiesłów przymiotni­ KONJ l G A I ION I KO *iH *i • ION ll KONJUGATION U la KONJUGATION Hlb
kowy czynny twongrmy tylko od czasowników niedokona­
nych! I Aclive adjedival participle can bc constructed ordy
on the hasi_s o f liriperleclhc vcibs! Das Adjcktiv-Panizip
Ak(iv wird nur aus unwllendelcn Ycrbcn ; cbildct1
p ts a e liczyć czyta ć je ś ć
3 o s . Im c z . teraźniejszego 3 o s . Im cz. teraźniejszego 3 o s . Im c z . teraźniejszego 3 o s . lm c z . teraźniejszego
V 1' pers. p l. pres. l 3rd pers. p l. pres. t. 3rdpers. pl pn:s. i. 3™ pers. p l. pres. t.
3 Pers. Pl. Pras 3. Pers. Pl. Pras 3 . Pers. Pl. Pras 3 . Pers. Pl. Pras.
om , o n e — pisz - ą o m , o n e —liczbą oni, o n e —czytaj-ą oni, o n e — jedz-ą

p isz-ą c-y (r. m .) lic z -ą c -y (r m .) czy ta j-ą c-y (r. m .) je d z -ą c -y (r. in.)

p isz-ą c-a (r. ż.) licz-ą c-a (r. ż .) czy ta ]-ą c-a (r. ż.) jed z-ą c-a (r. ż.)

p isz-ąe-e (r. n.) licz-ą c-e (r. n .) cz y ta j-ą c -e (r. n.) jed z -ą c -e (r. n.)

Odmiana imiesłowów przymiotnikowych czynnych / The Rodzaj / gender / G en u s

irłleetion o f activc adjectival participlcs / Die Bcu®ung des Liczba Przypadek męskoosobowy męskożywotny męskomezywolny nijaki żeński
Adjcktń-Parłizips A ktn. Imiesłowy przymiotnikowe czynne Number Casc masculinc-personal niasculiuc-animate masculinf-inaninialc neuter femrnme
tak samo jak przymiotniki odmieniają się przez przypadki, Numerus Kasus Ylaskulmum Maskulinum (belebi) Mjskulinuni (unhrlcbt) Neutrum t-ciniiiinum
liczby i rodzaje. Jusł liku adjectives, active adjcctiva| (maskulin ;vrsonal)
participlcs arc inflcclcd for case, number and gender Gcnan
win Adjcklivc. haben Adjcktfv-Parii7ipien Aktiv ihren Kasus
Numerus und ihr Gcnus
M NI
WŁ-:;& pisząc-y pisząc-e
f *
pisząc-a
DG pisząc-ego pisząc-ej
pojedyncza CD pisząc-em u pisząc-ej
singular BA piszau-i-cc pisząc-v pisząc-e pisząc-y
Sineular NI pisząc-ym pisząc-ą
M s 1. niszac-vm piszjjc-ei
MN pisząc-y pisząc-e
DG p is/ą c-y ch
mnoga CD pisząc-ym
plural pisząc-e
BA pisząc-ych
Plural
NI pisząc-ym i
Vls L pisząc-ych

L IC Z B A P O J E D Y N C Z A / S IN G U I .AR
Imiesłowy przymiotnikowe czynne
M N ' To jest... piszący stadem pisząca studentka piszące dziecko
tworzą związek zgody z rzeczownikami,
do ktoiych się odnoszą, tzn identycznie DG N ie m a tu... piszącego studenta piszącej studentki piszącego dziecka
jak przymiotniki zgadzają się z określa­ CD P rz\‘aladam się... piszącem u studentowi piszącej studentce piszącem u dziecku
nym rzeczownikiem pod względem BA Widzę... piszącego studenta ^ piszącą studentkę piszące dziecko
przypadka, liczby oraz rodzaju Acti\c N 1 R ozm aw iam z. piszącym studentem piszącą studentką piszącym dzieckiem
adjeclieal pariiciplcs (tn the same way as M s I, M yślę o... p iszącym studencie 1 piszącej studentce piszącym dziecku
adjecuyes) exhibh agrccracnt with the
L IC Z B A M N O G A / PL L RAI
nouns they modify in tertns o f casc.
MIN T o sa ... piszący studenci piszące studentki piszące dzieci
number and gender. Dic Adjckm-Partizi-
D N ie m a tu.. piszącvch studentów piszących studentek piszących dzieci
picn Aknv \ind wic Adjcklivc mit den
Bezugssubstantiven kongruenr Das CD P izyglądcan sie... p iszącym studentom piszącym studentkom p iszącym dziecioiu
bedeulet, dass -»ic. wic Adjcktivc BA W id zę .. piszących studentów piszące studentki piszące dzieci
denselben Kasus, Numerus und dasselbe NI R ozm awiam z... p iszącym i studentam i piszącym i studentkami p iszącym i dziećm i
Genus haben M s L M yślę o... p iszących studentach piszących studentkach piszących d zieciach

Transformacje z użyciem imiesłowów przymiotniko­

wych czynnych / 1 ransorinations with the application
o f active adjectivat participles I Transl«rmationcn mit den
Vdjektiv-Partizipicn Akliv. Imiesłów przymiotnikowy
czynny zastępuje zdania podrzędne przydawkowc luzpoczy-
nającc się od zaimka względnego ktfay, która, które, którzy,
które / Acnvc adjeciival participle can replace subordinatc
rclalivc ciauscs starung with tłic relative pronnun który, która,
które, którzy, które Das Adjck«v-Pattizip Akhv ersetzt ilic
saibordimerten Allnbuti\ satze. die mit den Rdaiuproiiumcn
który, która, które, którzy. które beginncn
Dziennikarz, k tó r y p is z e ta k d o b r e aitykuh-, m usi dobrze zarabiać.
Dziennikarz p is z ą c y tak dobi e artykuły m usi dobrze zarabiać.
N ic znam studenta, k tó r y p is z e pam iętniki.
N ie znam studenta p is z ą c e g o pamiętniki.
K o b ietą k tó ra p is z e te sen sa cyjn e a ttyk u ły, pracuje w naszej redakcji.
Kobieta p is z ą c a te sensacyjne artykuły pracuje w naszej redakcji.
M yśla ł o k obiecie, k tó ra p is a ła te książki.
M yślał o k obiecie p is z ą c e j te książki.

D zieck o , k tó r e często p is z e n a p ra co w a n ia , n ie tna k łopotów z orogratią.

D zieck o często p is z ą c e wypracowania n ie m a k łopotów z ortografią.

Profesor przyglądał s ię studentom , k tó rzy p is a li egzam in.

Profesor przyglądał s ię studentom p is z ą c y m egzam in.

M ężczyźni, k tó rzy p ts z ą rom an se, są popularni w śród kobiet.

M ężczyźni p is z ą c y rom anse są popularni w śród kobiet.

Podziw iam dziew czyny, k tó r e p is z ą w iersze.

Podziw iam dziew czyn y p is z ą c e w iersze
I m ie s ł ó w p r z y m io t n i k o w y b i e r n y / P a s s i v e a d j e c i w a l p a r t i c i p l e /

A d j e k t i y - P a r t i z i p P a s s iy

Reguły tworzenia imiesłowów przymiotnikowych biernjch / The construction o f lhe passHe 1 -n- i
adjcctival participle / Dic Bildunj; des Adjektiv~Partizips Passiy. Imiesłów przymiotnikowy bierny temat czasownika -y (r. m. / masc. i m.), -a (r. ż. / fcm. f),
-fln-
tworzymy od czasowników niedokonanych i dokonanych, ale mających stronę czynną i bierną, czyli ■^(r.n /neuL/n.)
\ erb stem -ł-
przechodnich (tranzytywnycb) / Passiye adjectiyal participic is constructcd on the basis o f liiiprtfectiye - i (r. mos. i masc.-pers. / Pers -Fonn),
and perfective transiliyc verbs (i.e which can be uscd both in aclive and passive voicc) Das Adjekliy-
-Partizip 1'assK wini voii unyollendctcn sowie yollcndctcn Verben gebildet. die einc Aktiv- und
\erbstnmm ęt
|. -e(r. nm osinon-ma.se -pers / Sachfomi) .
Passiyfonu liaben d h, dtc zu den transitivcn Verben eehoren.

Imiesłowy przymiotnikowe bierne z sntiksein -n- / Passivc

adjectiyal participle with - 11- suftix ' \djekth-Parti»ip C za so w n ik i za k o ń czo n e n a ~ a ć , ~ e ć* w b ezo k o liczn ik u —» -n -
Passiv mit dem Sul'fix -n- V erb s en d in g in ~ e ć * in in ltn itiy e —> -n -
V crb en m it d er L ndunj’ —a ć , ~ e ć * im Infin itiy —> -n -
*bcz czasowników z zakończeniem / not with vctbs ending in /
tihtw 11 1 Inn nul Endiwg —rzec 3 o s . Ip r- m . im iesłów 3 o s . Ip r . ni. im ie słó w p rzy m io t,
b ezok oliezn ik b ezo k o liczn ik
c z . p rzeszłeg o p rzy m io t, b iern y c z . p rzeszłeg o b iern y
in lin if h e 3 r" p ers. sin g. p a ssiv c a d je c th a l in lin itn e 3 r,s p ers. sin g . p a sstv e ad jectiyal
Inlin itiy m asc. p a st t. p articip le m a sc. p a st t. p a rticip ic
Infinitiy
3 . P e rs. S n. n i. P a rtizip P a ssiv 3 . P ers. S g . m . P a r ti/ip Passiy
P ra ł. Priit.
p isać on pisa-l pisany, -a , -e napisać o n napisa-1 napisany, -a , -e
czytać on czyta -1 czy ta n y , -a, -e przeczytać on piztczyla-J przeczyiany, -a , -e
sły szeć on slysza-ł sły sza n y , -a , - e u sły szeć on usłysza-l usły sza n y , -a, -e
oglądać o n ogląda I ogląd an y, -a , -e obejrzeć on obejrza-1 obejrzany, -a, -e

Imiesłowy przymiotnikowe bierne z sufiksem -nu- /

Passiyc adjectiyal participic with -t>«-suflix C za so w n ik i za k o ń czo n e n a ~ ić, - y ć , ~.vć, ~źć, ~ e w b ezo k o liczn ik u
Adjektiy-Parti/ip Passiv mii dem Suffix -im- V e r b s e n d in g in ~ić, ~jy5, ~.vc, ~źć, ~ c in in fin ittvc —> -o n -
Y erb en m it d e r E n d u n g ~ ić , - s ć , - ź ć , ~ c im ln tin itiv —» -o
Uwaga / Attention / Achtung: *tt/kraić —►ty
u/kradni-esz —* u/kradziony, -a, -e b ezok oliczn ik 2 o s . Ip cz. im iesłó w 2 o s. Ip im iesłó w
b ezo k o liczn ik
tera źn iejszeg o p rzy m io t, b iern y c z . p rzy szłeg o p rzy m io t, b iern y
in fin itiye 2 nd p ers. sin g. p a ssiy e a d jectiv a ł in fin itive 2 '“' p e r s. sing. p a ssiv e a d jectiy a l
Infinitiy p res. t. p a rticip le rut. t. p a rticip le
Infinitiy
2 . P ers. S g . P a rtizip Passiy 2 . P ers. PI. P a r tizip P assiv
P r a s. Futur
płacić tv p ła c-is/ płacon y, -a . -e zapłacić f y zapłac-isz zapłacony, -a . -e
liczy ć Ą’ licz-y sz liczo n y , -a , -c p o liczy ć /)■ p o licz-v sz p o liczo n y , -a, - e
m esc t y m esi-esz n iesio n y , -a, - e zan ieść t y zan iesi-esz za n iesio n y , -a , -e
gryźć ty g ryzi-esz s rv zio n y -a , - e ugryźć t y u gryzt-fsz ugryziony -a , -c
piec t y p iecz-csz p ieczo n y , -a , -e upiec /v u p ic c z -e sz u pieczony, -a, - e

Imieslinw przymiotnikowe bierne z sufiksem -ęi- i C zasoyvniki za k o ń czo n e n a ~ n q ć yv b ezo k o liczn ik u —> -ęt-
Passiye adjecthal participle with tlic-ff- suftix / V c r b s e n d in g in - n ą ć in in lin itiv e —> -ę t-
Partizip Passiv mit dem Suffis -fl-
Y erb cn m it d e r E n d u u g ~viąć im Infinitiy > -ęt-

2 o s . łp cz. im iesłów 2 o s . łp im iesłó w

b ezok oliczn ik b ezo k o liczn ik
tera źn iejszeg o p rzy m io t, b iern y c z . p rzy szłeg o p rzy m io t, b ie r n y
in fin itive 2 "d p ers. sin g. p a ssiv e a d jcctiv a l in fin itive 2 "d p e r s. sin g . p a ssiv e a d jectiy a l
Infinitiy p res. t. p a rticip ic ln iin itiv fu t. t. p a rticip ic
2 . P ers. S g . P a rtizip Passiy 2 . P ers. S g . P a r tizip Passiy
Pras. Futur
ciągnąc t y ciągm -esz ciągn ięty, -a . -e pociągnąć ty pociągni-esz pociągn ięty, -a , - e
pchnąć /)• p chni-esz pchnięty, -a , - e popchnąć fy popclini-esz popchnięty, -a , -e
zam knąć t y 7anikni-ł‘sz zam knięty, -a , -e
ty zm arzm -esz zm arznięty, -a, -e
m ok nąć t y m okni-esz ------ zm o k n ą ć fi* zm okm -esa zm ok n ięty -a , -e

Imiesłowy przymiotnikowe bierne z sufiksem / Passive

C za so w n ik i z a w ie ra ją ce rd ze n n e sa m o g ło sk i -i-, -y -, -u -, -ą - w b ezo k o liczn ik u (p ić , m y ć ,p lu ć , c ię ć )
adjectiyal participle with ~t- suffix I 4djektiy-l’arti/ip
Passiy mit dcm Suftis -I- + cza so w n ik i ty p u : d tz e ć , tr z e ć —> -t-
V erb s co n ta in in g ro o t c o n so n a n ts - j s . -u -, - ą - in in lln itiv e {p ić, m y ć ,p lu ć , cią ć)
llwaga / Attention t Achtung: Istniejądwie wariamywne postaci + v er b s o f rhc ty p e: d rze ć, tr z e ć —> -t-
imiesłowu przymiotnikowego hieniego od czasownika dokonane­ \ erb en m it d en V'okalen -y -, - ą - im V erb sta m m d es In lin itiy s (p ić , m y ć , p lu ć , cig ć)
go otwuryćz oftmrawły oraz otvaitv. Pierwsza z nieb została + Y erhen d er C ru p p e drzeć, tr z e ć >-I-
utworzona na bazie tenutu czasu przyszłego tego czasownika, 3 o s . Ip r . ni. im iesłó w 3 o s . Ip r . m . im iesłó w
b ezok oliczn ik b ezo k o liczn ik
czyli 2 os lp: otworzysz —» otvcr:-on-y, natomiast druga c z . p rzeszłeg o p rzy m io t, b ier n y c z . p rzeszłeg o p rzy m io t, b iern y
powstała w oparciu o temat czasu przeszłego, tj. 3 os. Ip r m in fin itive 3 r(1 p e r s. sin g . p a ssiv e a d jectiy a l in lin itiv c 3 rd p ers. sin g . passiy e ad jectiy al
o!nw -i —» ofimr-i-y. Tliere are two vanaiits o f lhe passive m a sc. p a st t. particip le
Inlin itiy In lin itiy m a s c . p a st t. p a rticip ic
adjeiliyal paniiiple o f the perfectivc vcrt> ofrm rzw atwoi-om 3 . P ers. S g . m. P a r tizip Passiy 3 . P e rs. S g . m . P a r tizip Passiy
and otniirlr. I'he fonner is constructcd on the basis ot rhc futurę
Prat. Prat.
tense stem o f Ihis vcfb. ie . 2n<j pers smg. «finrjj---isz —>
pic on pi-ł pit-v, -a , -c \V\’piĆ o n w ypt-ł vvypil-y, -a, -e
ttiwonrony, whereas lhe latter is fonned on the bjsis o f the past
tense stein, i e.3rd pershing, masc olwar-ł —wtfiira-i-i: Fs gibt m yć on my-1 m yt-y, -a , -e um yć o n um y-l u m yt-y. -a , -e
z\vei zulassige hirmen des Partizips Passiy d n V «bs ofira/^w- pluć on plu -1 plut-y, -a , -e opluć o n oplu-l o p lu t-y . -a . -e
.>ftiw. -m imd Die ersłe entstand auhand des \ c■'r-ta11 c ią ć on cią-ł cię t-y . -a , - e w y cią ć o n w ycią-l w y c iit-y , -a , -e
ras der Hitur-Fomi dics .ł V u te also der 1 Pen.. Sg iMhtot-Mc drzeć o n dar-l dart-y, -a , -e podrzeć on podar -1 podart-y, -a , -e
-■» olm»--m!-j. dic- zwene hin^cgcn cnbrand anhand de*- t!2£Ć o n tar ł ta r l-\, -a , -e potrzeć on potar-1 potart-y, -a , -e
Vcrt)stamno der Pratcrituniform also der 3. Pers. Sg
V1jskulunun ntirur-1 —»otum-i-i
Altcrnacje w mianowniku liczby mnogiej form męskoosobowych / Imiesioyv przym iotnikow y' b ie rn y / p assiy e ad jectiy al p a rtic ip le / A d je k tiy -P a rliz ip
ilternations in the nnminative plural virile forms I Alternation im Passiy
Noniinativ Plural lici den maskulinen PerlonaIformcn R o d zaj / g e n d e r / G e n u s
B ezokolicznik męski żeński nijaki niem ęskoosobowy męskoosobowy
in fin itiy c masculine Feminine neuter non-masculinc-persmial mascnlinc-pcrsond
Inliniliy Masładinum r cmininum Ncutnun S.iehforrp ■aaskulinc
Versi n ljH m
ITT
W W
t
« «
- n u - : -cii- —/Mit’ ~nna ~one ~nne -tu i
[Kwłiczyc po/liczony poi liczona po/liczone p o 'b czo n c pcvUczeni
po/prosić po/pioszony po/proszoca po/proszone po/proszone po.'proszeni
za/niesc za/niesiony za/niesiona z an iesio n e za/m csionc za-inesicm
po/gryźć po/giyziony po/grvziona p a'eryzione po/gryzione p o srcziem
z/gniesc z/j*meciony z/jsnieciona z/j;niccionc z/gntccionc z-'enic: cni
zau-iesc zawiedziony zawiedziona zawiedzione zawiedzione zavwci-:eni
-1-: -c- ~*y ~ta ~te ~te •■ci
pc/bić pe/bity po/bita po/bite podbite po/bici
u/myc u/myty u/myta u/myte u/myte u.;nivci
o'p lu ć o/pluty o/pluta o/plnte o/plute i>'jiłuti
po/drzeć pa/darty po/darta po/darte po'darte p,i.‘darci
otworzyć otwarty otwarta otwarte olwarte otwarci
- i t - : -cc- —ęty —eta ~fte ~ fte - eci
po/ciąpntfć po/cią^nięty po/cią^męta po/ciąi-niętc po/ciągnięte Pt-/cij»nięci
po'pchnąc po'pchnięty po pchnięta p o p ch n ięte p o p ch n ięte pcffidinieci
zamknąć zamknięty' zamknięta zamknięte zamknięte zamknięci
zmarznie zmarznięty zmarznięta zmarznięte zmarznięte zmarznięci
zmokngć zmoknięty zmoknięta zmoknięte zmoknięte zmoknięty

Odmiana imiesłowów przymiotnikowych biernych / Inflcction o f passivc Rodzaj / t-uder / Gcschlccbt

adjeclreal participles I Beugung des Arijekth-Parlizips P assa. Imiesłowy 1 iczlta Przypadek męskoosobowy męskiizyuolny męskuniezywolny nijaki żeński
przymiotnikowe hienie tak samo jak przymiotniki odmieniają się przez Number Casc masm1ine-peisundl masculine-ammate maścilihic- neuter feminine
przypadki. liczby i rodzaje. Jusł like adjectues, passive adjectiv.il participles are Numerus Kasus Maakulinuni Masknlunira inammate Ncutnim rcinininum
iiifleUcd for case. number and gender Das Adjcktu-Partizip Passiy » ird, genau ■■■■••skiilui pcrsonal) iKlebi) M.Lskiilmum
(unhelebt)
wie Adjikli\c, durch Kasus Numeru.1; '•w ie Gcnus bczcichnct
s
W
m
z/mar/riięlj z^marzmęt -c z/marziuęt-a
DG z/mar/TDęt-tgci z/marznięt-ci
pojedyncza Cl> zimarznięl-emu zinarzmęt-ej
singular B ■ Z/'inarznięt-ego 1 z/marznięt-y | z^marzmęl-e z/niarznięt-ł
SmeuLit
N1 z/marznivi-'*n z/marznięt-a |
Vls 1 z/inaiznięt-ym z'marznięl ej
MN z/marznięc-i | marzł ięt-e
DC. z/marznięt-ycli
mnoga CD z'marzmęt-ym
plural BA z/marznięt-jch | z/marznitt^
Plmal Ni z/marznięl->mi
Ms L z'marzoift-jch

imiesłowy przymiotnikowe bierne tworzą związek LICZBA POJEDYNCZA/ SINGI'LAK

zgody z rzeczownikami, do których się odnoszą, tzn. MN To test zmarznięty studeru zmarznięta studentka zmarznięte aziecito
tak samo jak przymiotniki zgadzają się z określanym DG Nie ma tu. zmarzmęteRił studenta zmarznięte) studentki zmarzniętemu dziecka
rzeczownikiem pod względem przypadka. liczby oraz CD Pr.y^lodan: sie .. zmarzniętemu studentowi zmarzniętej studentce zmarzniętemu dziecku
rodzaju Active adjectival participlcs (in the same way BA Widit- zmarzni^eao studenta zmarznięl^ studentkę ymarznięlc dziecko
as adjectives) exhibit igretrueni with the nouns ihey NI Hfiztnawiam z zmarzniętym sludeutem zmar^nięla studentkj zms ■-inęK m dzieckiem
Ms 1 Myślę o.. zmarziuętym srudencic zmarzniętej studentce zmarzniętym dz.iecku
niodify in terms o f casc, number and gender. Dic
LICZBA MINOGA; PI 1"RM
Partizipien P issiv smd mit den Substantiycn. dic m c
MN To vy zmarznięci studeuei zimrznicte studentki zinarzitięte dzieci
bezeichnen, kongment d h sie stimnien im Kasus, DG Nie ma tu zmarzniętych studenińw zmarzniętych sludcnlek ziiiarznictych dzieci
Numerus und Genus mit den Substantivcn uberem C l» Przygladam się... zmarzniętym siudentom zmarzniętym studentkom zmarzniętym dzieciom
B \ Widzę zmarzniętych studenlów zmirzaiete studentki zmarznięte dzieci
MI Rozmawiam z zmarzniętymi studentami zmarzniętymi studentkami zmarzniętymi dziećmi
Ms L Myślę o zmarzniętych studentach zmarzniętych studentkach zmarzniętych dzieciach

Transformacje ł użyciem imiesłowtm przymiotnikowycli biernych i

fransormations with the appUcation o f passivc adjcctiyal participles /
'i ransfbmiationen mit dcm Adjektiv-Partizip Passiy. Imiesłów przyimnt-
mkowy bierny zastępuje zdania podrzędne przydawkowe rozpoczynające
się od zaimkj względnego który, która, które i zawierające czasownik
w czasie przeszłym. Passivc adjcclival participle can rcptacc nubordmatc
rclativc clauses starting with the rclativc pronoun który, która, które,
containing a veib in the past tense / Das Parttzip Passiy erselzt subordinicrtc
Allnbuhvsatze, dic mu den Rclativpronomen który, która, które bcginncn
und cin Vcib im Pratcritum bcuiliabcn.
Jan i Mana kopili na aukcji obraz, który immułował Vincent van Gogh.
Jan i Maria kupili na aukcji obraz namalowany przez Vincenta van Gogha.
Mieszkamy w domu, który wybudował moj dziadek.
Mieszkamy w domu wy bud owanym przez mojego dziadka.
Pamiętnik, który czytała, kładła na nocnym stoliku.
Czytany pamiętnik kładła na nocnym stoliku.
Książka, którą kupiła Ewa, lezala na biurku.
Książka kupiona przez Ewę, lezala na biurku.
Spróbuj babki, którą upiekła moja mama.
Spróboj babki upieczonej przez moją mamę
Jan czylfll artykuł, który napisuIjego przyjaciel
Jan czytał artykuł napisany przezjego przyjaciela
Uczniowie dbali o książki, które w}pi>życra!i z biblioteki
Uczniowie dbali o książki wypożyczane z biblioteki.
Garnki, które umyła, kładła na suszarce do naczyń
Umyte garnki kładła na suszarce do naczyń.
1. Aby dokonać transformacji zdania złożonego z podrzędnym przydawkowyin względnym na zdanie
pojedyncze zawierające imiesłów pizyiniotnikowy bierny, czasem konieczne jest wskazanie wykonawcy
czynunsci, konotowanego w zdaniu wyjściowym przez końcówkę osobową czasownika / in order to
Iransform a complex sentcncc containing a suboidinate rełatiyc elause into a simplc sentence with a passive
adjcctivał participle. somenmes it is ncccssary to point to the perftimcr o f the action, cncodcd in Ihe mput
elause by ihe persouał suffix o fth e verb. ■ Vm die Transforiiiation cincs komplcxcn Satzcs mit einem
subordinierien Altribntii satz zu ctiicm einlauien Satz mit Partizip Passiv zu vollziclicn, ist das Bestimmen
des Suhjcktes notwendig. der lin Ausgaii” - j t z durch die Penjonalendima des Verbs angegeben v\ ird
Nie umicni otworzyć okna, które zamknąłeś przed chwilą. {= ty)
N ie umiem otworzyć okna zamkniętego przez ciebie przed diwilą.
Czy książka, którą pizynieśłiście. jest dla mmc’ {= wy)
Czy przyniesiona przez was kaiążkajest dla mmc?
2 . Imiesłów przymiotnikowy bierny wykorzystywany jest przy tworzeniu strony biernej. / Passive adject ival
participle is uscd in tlic construcnon o f the passive voice / Das Paitizip Passn wird zur Blldung des Passn s
angewendet.
Marysia gotuje zupę, a Jan vm«"y lairczaka.
Zupaje n gotowana przez Marysię, a kuiczakje s t smażony przez Jana
Marysia ugotuje zupę, a Jan usmaży kurczaka.
Zupa będzie (//‘zostanie) ugotowana przez Marysię, a kurczak zosianie (/fbęd-je) usmażony
pizez Jana
Maiysia ugotowała zupę, a Jan usmatył kurczaka.
Zupa została (//była) ugotowana przez Marysię, a kurczak b ył (//został) usmaż/my przez Jana
I m ie s ł ó w p r z y s ł ó w k o w y w s p ó ł c z e s n y i u p r z e d n i / P r e s e n t a n d a n t e r io r

ADVERBI AL PARTICIPLE / D a S A d \ ERBIALPARTIZIP DER G l EICHZEITIGKEIT UND

DER V ORZEITIGKEIT
Reguły tworzenia imiesłowów przysłówkowych współczesnych / 1 he KONIUGACJA I KONIUGACJA II KONIUGACJA Ilia 1 KONIUGACJA Illb
eonstruL-łion o f tlie present advcrbfel participles / R ild u n g der Adterbial- CONJ l.GATION I CONJIGAI lOiN It CONJUGATION Ula CONJUGATION m b
p a rlizip icn der C ltitliz eitig lic il. Inuestów przysłówkowy współczesny KONJl G \TIOIV I KO=UI GATION II KOVU'CMION UH) _|_ K<>NJlX;\TION Itlh
tworzymy tylko od czasownikow niedokonanych Imiesłów te n nie odmienia
się. / T h e present advcrbial participle is eunstmeted only on lhe basis o f m iperłcc-
live vcibs. This lypc o f participle is not inflecled. / Pas Adverbialpartizip der
Gleichzeitigkeil vyird n u r v on umollcndcien Yerbcn ęcbildet Ihese Fonu wird
nichl gebeugi. pisać J ic z y ć czytać
4 jeść
3 os. Im cz. teraźniejszego 3 os. Im cz. teraźniejszego 3 os. Im cz. teraźniejszego | 3 os. Im cz. teraźniejszego
3rt pers. pl pres Ł pers. pl. pres. t 3tJ pers. pl. pres. 1 . i 3ri pers pl. pres l
3. I t a . Pl. Pr^. 5 Pers Pl. |,ia*-- • Pers Pl P 'f . | \ Pers Pl "ras
om. one —pisz-q om. one ncz-ą oni OMg-czytaj-a _ oni, one - jedz-ą

pisz-ąc licz-ąc czyta|-ąc jedz-t,.

Uwaga / Attention / Achtung: być —* oni, one - będą (cz. piz>'szly!) —* będ-ąc

Reguły tworzenia imiesłowów przysłówkowych uprzednich / The construc­ KONIUGACJA 1 KONIUGACJA Tl KONIUGACJA Ulu KONIUGACJA Illb
tion i)l'the anterior advcrbial participle / Rildung der Adrerbialpartizipieu CONJUGATION 1 CONJUGATION II COISJIIGA1ION Ula CONJUGATION Illb
der Voi zciligkeil. Imiesłów przysłówkowy uprzedni tworzymy tylko od KONJt G \ l lO!N 1 KONJUG VTION 11 M )N Jl(.\T IO N Ula MJMliC_ A IIO \ Illb
czasowników dokonanych Imiesłów ten nie odmienia się. / The anterior &
adverbial participic is constructed only on the basis o f pcrfcclivc vcrbs This
type o f participle is not inflcetcd. i Das Adterbialpnrtizip der Vorzeitigke«i wird
nur vuu vollcndctcn Yerticn gcbildet. Diese łon u wird mclit gcbcugi.
napisać fiiiliczvć przeczytać Zieść
3 os. Ipr- in cz. przes7l , 70 3 os Ip r. m. cz. przeszłego 3 os Ipr. m. cz przeszłego 3 os. Ip r m cz, przeszłego
3"1 pers. sing. masc past 1 3,J pers. sing. masc. past t 3rt pers. smg. inasc. past L 3rtpcrs sing. masc. pasł t
3. Plp- Sjj. in PraL i . Pd> ‘Jw 111 Prpt ? Por' Vg 111 Prał. 3. Pers. Sg. m Pral
on - napisa-ł on polk/v~ł on - przeczyta -1 on yjad-ł

1 1 l l
napisa-wszy pollczy-wszj przeczyta-wszy zjad-łszy

Uwaga / Attention / Achlung;

temat zakończony na samogłoskę. / verb stem ending with a vowcl: / Vcr iMamm endet auf Vokal: (-V-) + - i o , t
temat zakończony na spółgłoskę. / veib stem ending with aconsonam I Yctbstamnr endet auf Konsonant. (-C-) + -ftry

Zasady użycia i znaczenie imiesłowów przysłówkowych współczesnych i uprzednich / The use and meaning o f present and anterior adverbial participles
Anwendung und Bedeutung der Adtcrhialparlizipicn der Cleichzeiligkeir und der Vorzeitigkeit

1. Kons-tiukcje 2 imiesłowami przysłówkowymi nigdy nic wysiępują samodzielnie, zawsze

wchodzą vy skład wypowiedzenia złożonego, które nazywamy wtedy wypowiedzeniem
złozonym z imiesłowawyin rórnw m olikiem zdania. t Constiuctions with adverbial
participles ne\cr occur independentły: tłicy alwats cunslilntc a part o f compłex forms o f C ofając książjkę, pileni herbatę z cyttyag.
expre"«ion, and w e refer lo them as participial clause equivalentsJ Konsrniklionen mit Przeizflutrszy kiiifitcę, poszedłem do kina.
den Advcrhialpartizpipien trUeii nicmals allcnle au! s il %ind immer liii Teil einer
koniplcxcn Aussi|;e.dic wirdannal' .- ■-wplc.--: .. mit partizipcllcm ‘%)tzaqui\alent
be/eicliticn

2. Oba imiesłowy pizysłówkowe mają znaczenie czynne, tzn. wsknaiją na czynność lub stan
tego. co oznacza podmiot (wykonawca czynności, subiekt). / Both advcibial participles
have an activc incjtiing. i.e they dcnoic tlie action or the siatc o f tlic scntcncc siibjecl. <
Bcidc Partizipten liaben eine aklice Bedeutung. d.h. sie bezuchncn dic Tangkeit oder den
Aisland desseu. was das Siibsljnliy bezeidinct.

3. Imiesłów pizydówkowy współczesny oznacza czynność (akcję), któni odbywa się

równocześnie z lonączynnośctą (akcją), o której mowa w zdaniu a wyrażaną przez
osobową fonnę czasownika. / The prcscnl advcibial participle denotes an activily 9 Jadła chipsy, oglądając telewizję. ||—^ ja(j|a ch]pSy , (jgjądałd telewizję jednocześnie

%
perfarmed simułtaneously wilh lhe activity cncodwł by lhe pwionał form o f a vctb. / Das t I Jedząc chipsj', osiadała telewizję. 1 r
AdvcibiJlpdrtmp der Gleichzcitigkeit bczeichnctcinc I Shgkeil (I Luidlung). dic glcichze-
itig mit cincr anderen Tatigkeii gcscluchl. dic im Satz an^eueben wird und dic durch die
Pcisonallorm des Vcrt>s bezekhnet wird

4. Imiesłów przysłówkowy uprzedni oznacza czynność (akcję), która odbyła się wcześniej
rnż inna czynność (akga), o której nx>wa w zdaniu i wyraśnią osobową formą czasowni­
ka. / Tlie anterior advcibtal participic dcnolcs an activity pcrfoimed prior lo lhe activily
encodcd by lhe pcisoual form o f a vcrt> Das Advcit)ialparti-'"3 der Vorzeiligkcit
bezeichnet eine Tangkeit (Handluiig). dic vur eincr anderen la:,ikeit (Haiidking)
slaitthnd. die un SŁitz "cnaruit wird und die ton der Pcita.malfhmi des Verbs bezeichnct
wird.

5. Imiesłów przysłówkową- współczesny może oznaczać czynność (akcję) teraźniejsza,

przeszłą lub przyszłą. / Tlie present adverbiai participic may refer to a past. present or C zkając książkę, robię notatki. 1— czas teiaźniejszy / picserit icnsc i Pniscnt
x f5 K
łuture actwity. Das Adverbialpaitizip der Cieichzcitigkeit kann cinc ■■--.icilwarlige. Czytając książkę, robiłem notatki. d^> czas jwzeszły / past lense / Pratenluni
\ crjian^cnc oder ziikuntV :nthicie Tjugkcu (Handlungl bczcichncn Czytając książkę, będę robił notatki. l= > czas przyszły / fiiturc Icusc / Futur

6. Imiesłów przysłówkowy uprzedni oznacza czynność zakończoną w przeszłości. / The

A
anterior adverbiał participlerefers lo anadivity complclcd in lhe past. / Pas Adveibialpar-
lizp der Ytrzeitiukol bc^eielmei n ne in der Wigangcnliiit sibHpschlissr-n^ Tjiigkoit. Pizcczytmrszy książkę, robiłem notatki C=> czas przeszły / past tense Prati >.111111

7. Imiesłów' przj^lówkowy wsp^czcsny i uprzedni muszą odnosić się do te^o samego

podmiotu (wykonawcy czynności) co osobowa torina czasownika. Jest lo e-isjda
tożsamości podmiotu. Reguła ta wyklucza użycie strony biernej w zdaniu nndrzędnym.
/The present and anlcrtoradvcrbial participlemust rełerto lhe same subjecl (performer o f Oglądając telewizję. Anna jadła chipsy to Anna oglądała teleu irję i Anna jadła chipsy .
action) as lhe inflcetcd fomi o f lhe verb. This is lhe principlc o f sameness o f the subjecl. Przeczptuifszf' książkę. Jerzy poszedł d o kina d^> lo Jerzy przeczytał książkę i Jerzy poszedł do kina
This principłe excludcsthcuse orpassive voice m lhe niani clause. / Das Adveibialpanizip
der Gleicli7citigkeit nod das A \ erbu [partizip der Yorzcitigkeit mii1 .n sk,h auf dassclbe
Snbjckl (Agcnsl bczichcn. wic dic Pi-naiiialłtimi des Vcrbs Dicsc Reg.' sthliclk d^
V'er\vcndunb des P i < s s iv s im Hiupis u / h i s
Transform acje z użyciem imiesłowów przysłówkowych współczesnych / Transłorm ations with the appłication of present adverbial
participłes / Transformationen mit d er Adverbialpartizipien d er GIcichzeitigkeit

Imiesłów przysłówkowy współczesny wraz z odnoszącymi się do niego

wyrazami zastępuje zdanie podrzędne okołicznikowe czu* a (rozpoczynające
się od spójników kiedy, gdy itp ),p n ycq ,n y (rozpoczynające się od spójnika
pontenor), rzadziej sposobu lub jedno ze zdań tvspółrzędnych lą c a m h
połączonych spójnikami i, oraz. a lub bezspójnikowych. /
fhc present adverbia! participle, logelher wiih the related words, replaces
adicihial elauses o f hme (starting with kiedy. gdv. eic.ł, clauses or cause
(siarting willi less £rcqucntly also clauses o f manner or one o f
coordinated elauses, connecicd willi coDjunctions i, oraz. a , or without a
conjunclion. ■'
Das Advcrbial|wrtizip der Clcichzeiliykcn zusammen mit den bezeicl,-
nenden Wortcrn ersctzt den Tcmporah».ł>cn5alz (der mit b n!\. gdi u a.
beginnt). Kaiisalncbcnsatz (dir mit ponieważ heginnt). seltener den Modalsaiz
oder eine der komplcxcn SatztsTbinditnuen mu den Konjmiktionen i. oraz. a
oder konjuktionslose Sal -t
I Sprzątałam pokój i słuchałam muzyki (zdame współrzędne łączne / coordinatc elause kopulatke
, S.i" -i i*ł-- -1^• ) . . . ,
i Sprzątając pokój, słuchałam muzyki. (imiesłowowy równoważnik zdania wspolnzcdnego / participial
equivalcntof the coordmatc elause ■'łjdizvciirctcr mil Partizip der G le ic h z w ^ e it m einei S»Wcibindunę)
Kiedy czytał książkę, rahił notatki. (zdame podrzędne okołicznikowe czasu / subordmatc adverbial elause oł
linie i Satzgcfuge mit Iunporalsatz)
Czvtając książkę, robił notatki (inuesłowowy równoważnik zdania okolicznikowego czasu / participial
cquivaient ofth e advcrbiał elause o ftim e / Satzvcnreter mit Partizip der Glcicbzeitigkeit im Tcmporalsaiz)
Ponieważ nie m ógł znaleźć pracy, wyjechał za granicę, (zdanie podrzędne okoliczniko w e przyczyny /
’ subordmatc adverbial elause o f cause / Satzgclugc mit Kausałsatz)
N ie m ogąc znaleźć pracy, wyjechał z a granicę, (imiesłowowy równoważnik zdania okolicznikowego pizyczyny /
participial cquivalent o f the advcrbial elause o f cause Sdi/vcrlretcr mit Parti/ip der (Jciclizciiigkeii im
K a u s a ls a p )

Rolnicy protestowali w ten sposób, z e blokowali drogi, (zdanie podrzedne okołicznikowe sposobu /
subordinale adverbial elause i>f manner / Saupciuge mit Modalsat?)
Rolnicy protestowali, blokując drogi, (imiesłowowy równoważnik zdania okolicznikowego sposobu /
participial cquivalent o f the advcrbial elause o f manner ’ Sauvcrii«.tcr 11111 Paiwip Cjlciclizciii|j™=& mi
MoAiKiU/)

Transformacje z użyciem imiesłowów przysłówkowych uprzednich
/ Transłormations witli the applicatiun o f auterior advorbial
participlcs / "i ransformationen mit den \ d \ crbialparti/ipien der
Vor7.eitigkeil
Innebtów przysłówkowy uprzedni wraz z odnoszącymi się do mego
tvyrazanu zastępuje zdanie podizędue okołicznikowe czasu (rozpoczynające
się od spójników kiedy-, gdy itp ) lubjedno ze zdań współrzędnych zawierają­
ce określenia wskazujące na nierównoczesniKĆ czynności (akcji), o
którym innwa w zdaniach składowych, typu: potem, później, następnie, po
czym; przy czymprzy transformacji na imiesłowowy równoważnik zdania
określenia te wraz z towarzyszącymi im ewentualnie spójnikaon podlegają
ehzji, tj. usunięciu) /
Ih e a n te n o r adverbial participle togeflicr w ith related w ords rcplaccs
advcrbial elauses o f tim e (startm g w ith kied\ g d \\ e h . ), o r o a c o f
conrdinated elauses containing expressions potnting ro non-sim ułtaneit) Oi
th e a u io iis m cntioncd in them . such a s potem, później, następnie, po czym,
durm g such a transforination Ihnsc cxprc.ssion» lo g eih er witii collocated
conjunctions, undergo elision (dclction).
D as A dverbialparti7ip d e r Y nrzeitiukeii m it d en c s bezcichnenden W ortem
crsctzt d en Tem poralnebensatz (beginnnt m it kiedi. p i i l o d e r a n c J e r
kom plcxcn Satz\erbindungen m it 7citbcstnnm onjiirvorteni. d ic a n f dic
U ngeichzciugkcit m clircrer Tatigkeiten hinw cist w ie potem, porwę,
niisrcoHit'. po izym Dabei w erden dicsc Bezeicluiungen mtolj:-.- d e r T ransior-
m ation ina parlizipi.ile Sa(ziiqui\ alente zusam m en m it d e n ■h: bczcichnenden
Konjunktorcn ausgelassen
Gdy usłyszał pukanie, podszedł d o drzw i (zdanie podrzędne okołicznikowe czasu / subordinale adverbial
elause oftim e i i'JŁfjęeliiL>e nut Tcmporakatz)
Usłyszawszy pukanie. poiJszedł d o drzwi, (imiesłowowy równoważnik zdania okolicznikowego czasu /
participial equivalcnt o f the adyerbial elause o f time / Satzyertretcr mit Partizip der Voi zcitigkcit im
T empoiak atz)
Zjadła kolację, p o czvm poszła spać (zdanie współrzędne łączne / coordinale elause ' ko]julative
S .: ■-” iirvJa«g)
Zjadłszy kolację, poszła spać (imiesłowowy równoważnik zdama współrzędnego łącznego / participial
equivalent ol the coordinatc elause Satziertretei mit Partizip der Vorzciligkcit in emer kopulativen
Sameihindung)
Z djął kapelusz, a następnie ukłonił się wszystkim (zdanie współrzędne łączne / coordinale elause /
kt -r. l 11 .- S t7 wrtiindung)
Zdjąwszy kapelusz, ukłonił się wszystkim, (imiesłowowy równoważnik zdania współrzędnego łącznego i
participial equivalent ot the coordinatc elause .< Saix\cnrcicr mit Faidzip der Voi/:citigke,i m emei kcpnlativcn
S a(/v icbinduiig.)
Wziął prysznic i później ogolił się. (zdame współrzędne liczne 1 coordinale elause 1 kopulativc
Sai/"n:rtindxitt)
Wziąwszy prysznic, ogolił się. (imiesłowowy równoważnik zdama współrzędnego łącznego / participial
cquivalcnt o f the coordinale elause SatzveiuiA.i.r u... -,',ar.l<.ip Jer Vor/j,:igkcit u. einer lnpu[ativcn
Salzverbintlunu)

U w aga / A tten tin n / A ilitu n g ;

Imiesłowowy równoważnik zdania połączony jest z drugim zdaniem
składowym zawsze bezspojnikowo, dlatego dokonując transformacji
zdania złozonego podrzędnie lub współrzędnie na wypowiedzenie z
imiesłowowym równoważnikiem zdama, trzeba pamiętać o usunięciu
spójnika Ponadto, należy pamiętać, że imiesłowowy równoważnik zdania
zawsze oddzielamy od reszty wypowiedzenia przecinkiem, a gdy ma on
postać wtrącenia wydzielamy go przecinkami z obu stron, por.: Kiedy niedźwiedź poczuł zapach miodu, oblizał się łakomie (zdanie podrzędne
Participial elause equivalent is alway» cunncctcdto the othercomponent elause okołicznikowe czasu / subordmato adverbial elause ofnmc< SatzgclTige imi Tempur.ilsat?)
withont the use o f a conjonction, so 111 transforming o f a subordinated or Niedźwiedź poczuł zapach miodu * oblizał się łakomie, (zdanie współrzędne łączne /
coordinated elause mto an adverbial elause equivalent wc have to remember cuordinate elause kopulatne <'al/vcrbindong)
to delcie the conjunclion Moreover. it hus to bc remembered that ihe
participial elause equivalents must be scpuralcd firom the other elause wilh a _k Począwszy zapach miodu, niedźw iedź oblizał się łakomie
comma. and in situahons w hen it lias a form o f an inscrtion. coninias must Ntedżuiedż, począwszy zfipach miodu, oblizał się Inkomie
be used on both sides, c g .
Das partizipialc Satzaqui\alcn» w ird mit dem zweitcn Sal z immcr konjunk-
tionslns wrbonden, daher muss 1n.u1 bei jcglicheu Transtormationcn immcr
die Konjunktion hinzuRigen. AuBcrdcm wird das Partizipialsatzgeliige von
Jem anderen Salz immcr mit einem Komma abąctrenra oder cs mus* von
bciden Seilen init Koimuata abgelreniil werden wenn cs ais tinschub 1111 Sat/
voikonunt
I m i e s ł o w y p r z y m io t n i k o w e i p r z y s ł ó w k o w e w y b r a n y c h c z a s o w n i k ó w

A d j e c t iv a l a n d a d v e r b i a l p a r t i c ip l e s o f s e l e c t e d v e r b s

A d JEK TIV ~PA R TIZ IPIEN UND A d v e r BIALPARTIZIPIEN AUSGEW AHLTER V E R B E N

Imiesłów przymiotnikowy Imiesłów przysłówkowy

adjectival participle adverbial participle
bezokolicznik Ad jektiv-Partizi p Adyerbialpartizip
lnfinitive / Infinitiy czynny bierny współczesny uprzedni
active passive present anterior
Aktiv Passiv Glcichzeitigkeit Yorzeitigkeit
pisać (ndk) piszący pisany pisząc —

napisać (dk) - napisany napisawszy

czytać (ndk) czytający czytany czytając
przeczytać (dk) — przeczytany - przeczytaw s/y
jeść (ndk) jedzący jedzony jedząc —

zjeść (dk) - zjedzony - zjadłszy

robić (ndk) robiący robiony robiąc —

zrobić (dk) - zrobiony zrobiwszy

gotować (ndk) gotujący gotowany gotując -

ugotować (dk) - ugotowany - ugotowawszy

myć (ndk) myjący myty myjąc -

umyć (dk) - umyty - umywszy

kupować (ndk) kupujący kupowany kupując —

kupić (dk) kupiony kupiwszy

rzucać (ndk) rzucający rzucany rzucając
rzucić (dk) rzucony rzuciwszy
zamykać (ndk) zamykający zamykany za mykapie
zaniknąć (dk) - zamknięty zamknąwszy
mówić (ndk) mówiący mówiony mówiąc —

powiedzieć (dk) - powiedziany —

powiedziawszy
jechać (ndk) jadący jadąc —

pojechać (dk) — - pojechawszy

iść (ndk) idący - idąc —

pójść (dk) - - - poszedłszy

chodzić (ndk) chodzący chodzony chodząc -

wiedzieć (ndk) wiedzący - wiedząc -

mieć (ndk) mający - mając -

być (ndk) będący będąc -

S t r o n a b i e r n a / T h e p a s s i v e v o ic e / D a s P a s s iv

O gólna struktura stron y biernej / G enral stru etu rc o f th e p assivc v o ic c / A llgeracine S tru ktu r d es Passiv:

czasow nik p osiłk ow y w form ie osobow e] im iesłów przym iotnikow y bierny d opełnienie
podm iot
au xiliary vcrb {persona! form ) p a ss h e a d jecth a l p arliciple o bjcct
subjcct
llilis \e ib ( Persona 1form) A .djekłi\-P ait izip Passiv O bjekt
Subjckt
b y ć (bywać), zo sta ć (.zostawać) p r ze z + B

Chory pacjent jest operowany przez dobrego specjalistę

Ta książka bywa czytana przez m łodzież.
Pan Tadeusz został wyreżyserowany przez Andrzeja Wajdę.
N a sz dom zostanie 1 zaprojektowany przez architekta. i

A spe k t / a spe c t / A spe k t

Z n a c z e n ie a s p e k t u n ie d o k o n a n e g o i d o k o n a n e g o / T h f , y ie a n in g o f i m p e r f ł c i i v e a n d p ł r f ł o n e a spect / Be d e iit i n c des »o l le \ d eten i n d i w o l l ł m if t f n A spek tes

W tzorajpisałem artyh ił na konferencję. Wtzuraj napisałem artykuł na konferencję

Pan P iotr będzie budowa! nowy dom.
Mankiet powoli zdf owieje.
Adam spal przez cały film.
czasowniki niedokonane ujmują czynności,
procesy, stany w trakcie ich dziania się, Irwama
w czasie / iinperfeci ivc vcrbs denote actions
and pioccsscs in prognss as w ell as tcmporaiy
states i impcrfcktive Verben bcschrcibcn
Tatigkeitcn. Prozesse. /ustandc. dic
andaucm
Pan Piotr zbuduje nvwi-dom.
Mary.smju z wyzdrowiała
Adam przespał cały film
czasowniki dokonane sygnalizują, że dana
czynność, proces czy slan zostały zakończone
w przeszłości lub zakończą się w przyszłości /
pcrfcctivc vcibs signal that a given acnvny,
proccss or statc havc rcached complction in lhe
past or tliai Ihcy will bc cornplcicd in the futurę
/ pcrfektivc Ycrben signalisicrcn. dass die
jew eilige 1Ltndlung. der Pmzess oderZustand
in der Vei giingenhcii abgcschlosscn wiudc .
bzw in der Zukunft beendel wird 1

Sposoby iw o r ?em a fo r m a spektu d o ko n a neg o / M e t h o d s o f p e r f e c t iv e a s p e c t c o n s t u u c iio n / b u d u n c d e .s \ o l l e \ d e ie n A sffk tfs

Sposób tworzenia niedokonany dokonany

Method o f conslruetion im perfcctivc perfective
Bildunsjsart um ollendet yollcndet

Prefiksacja pisać napisać

Prctixation
Prafigicrung czytać przeczytać

wymiana sufiksu tematycznego

kupować kupić
modification o f the stem suffix
Anderung im Verbstammsiiffi\
altemacja (modyfikacja tematu) rzucać rzucić

altcmation (mtcmal modification o f the stem) nazywać nazwać

A Itemation ( Modi fi/ierung des
Ycibslamnis) spotykać spotkać

supletywizm (zmiana tematu) mówić powiedzieć

suppleiion (stem repljcemeut)
Supplctivisnius (Anderung des
widzieć zobaczyć
Ycrbstamins)

W y m ia w a SlIFTKM. t f m a t v c z n f c o ± A t TERN a C J a / m o d if ic a t i o n o f THE STEM M_FJ-1\ ±

FRFFIKSAC.IA /f K li l IXA'IION/ P R \ r i K I F R r V r A l T F R \A llf I> / \ l S I \ l SCH DES Y FR IiSI iM M M F F I \E S ±ALTFK% \ flON

Prefiks Forma | Forma Prefiks Forma Furma Sufiksy Forma niedokonana Fornia dokonana 41ternacjc
prefii niedokonana dokonana prefis niedokonana dokonana suffis' iniperfective perfeethe allernations
Prafi* imperlectite ptrftttive Friifix im perlecthe perfective SuftlK iiiiv<>lliiid(t vullendet Altcrnationcn
unrollcndet Millindil linvoltendei \nllendet trafiać irafic -

jeść zjeść pić wypić rzucać rzucić M ile ]

T. robić zrobić wy- prasować wyprasować chybiać chwycio ra u fl
rozumieć ZRizumieć thilnaczyć w» tłumaczyć puszczać puścić m r& i
chować schować czytac pizeczytać zarabiać zarobić M :W
s- kończyć skoncz\ć ptze- nocować przenocować wracać wrócić W :M
próbować spióbować orać przeorać odkurzać odkurzyć
napisać zaliczać zaliczyć _
czekać zaczekać pisać
płacić zapłacić na- rysować narysować -c i- : -y- powtarzać powtorzvć r « i . r« i
za-
lanczyć zatańczyć uczycsię nauczyc sie skakać skoczyć
liczyć policzyć budzić sie obudzić się otwierat Jtworzvc r v l : r v l,M : r o ] .M : m
po - malować pomalować o- jrolić się ogolić się wycierac wylrzec
znac poznać siwieć osiwieć umierać umrzeć !" | 1 : M , W • I®]- l i i g ]_
gotować ugotować przy- witać przywitać uśmiechać się uśmicchn*ć się
u- myć (się) umyć (się) TOZ- drobić rozdrobić 1 zamvkać zamknie [>•] M
uszyć nd- separować odsc patowa; dawać dat -
szyć
-in v a - : -a- sprzedawać sprzedać
stawać sie stać się
-nwa - : -i- kupuwać kupić [ P l: fp ]
-cw a - : -ą- przyj nmwa< przviąc |/n l • |0 l
-Vrea- : -a- odpntz\wai OdpOCZ^Ł _

- j w a - : -y- podszywać pudszvc _

-iw a - : -a- podsluchiwa- podsłuebać

 Alternacjc Forma Forma Alternacjc Forma rorma
alternations niedokonana dokonana alternations niedokonana dokonana
lltcrnationcn im perfecti\e pcrfcctive Alterniitioncn impcrfective pertectiye
untollendct vollcndet umolli-ndet
spotykać spotkać \‘e \ : \o\ przebierać
wysyłać wystać
[ v |: M
przerywać przerwać rozrywać rozerwać
porywać H : \e\, \ y \ : \»\
—„ porwać
_ rozpychac rozepchać |

Z m i an a t e m a i l f l e k s y j is e c o ( s u p l e t y w iz m ) / S i k m r e p i . a c f m e n t ( s i p p l e t i o * ) / A n d l k u n c d e s Y f r b s i a m m s (S u p p l l t iv is m i is )

Forma niedokonana Forma dokonana Forma niedokonana Fnrma dokonana

im p e rfc c tiv e p e rfe c tiy e im p c rfe c tiv e p e rfe c tiv e
u n v o llc n d e t y o lk n d e t lim ollfndet \ollcm k-t
b rać WZU|C siadać (LlłsiąŚĆ
ISC poise skfadać zło ży ć
ktasć położyć w chodzić
mowie pow iedzieć w idzieć zo b aczyć
oglądać o b e jiz e ć w yieżdżać w «]echać
p rzychodzić p rzyjść znajdow ać z n aleźć

FOKM AL\E (M KSYKAl \ E ) WYKŁAI1NIKI ASPEKrLT / FORMAL (LfcMCAt ) MARKERS OF ASPECT / FORM VLE ( l I \IK A LISf H F )Z E IC I|F \ OLS ASPFfc 11S

Czasownik Sygnał leksykalny w tekście / Icxkal m arker in ilie tcxt /

Verb Icsikalisches Ausdrucksmittcl im T ext
często, czasem, czasami, wciąż. ciągle, chwilami, momentami,
niedokonany zawsze, znykle. meraz, długo, krótko, całymi gadzinami
imperfectivc (dniami, latami, tygodniami), przez klika minut (gotLm, dm.
uuyollendet tygodni, miesięcy, kit),skońiz\'i. przestać, ncpoczęć, zacząć,
kontynuować
dokonanj nagle, nieoczekiwanie, zaraz, z a chwilę, nareszcie, wreszcie,
perfectiye natychmiast, wlirólcc
yolkndet

A s p e k t a c z a s g r a m a t y c z n y /A s p e c t a n d t e n s e / D e r A s p i k t u n d d ie c r a m m \ t i s c i i f Z e it f o r m

| Czasownik Czasownik C zas przeszły CVas Czas przyszły Czas przyszły

n iedokonany dokonany past tense terażuiejs/y złożony prosty
Lmperłective perfcctive Prateritum present tense complcs. futurę tense simple futurę
unvollendet vollendct Prasens zusammengesetztes tense
Futur

robie robileni' robiłam będę robił/ będę robiła

robię
będę robić

zrobić zrobiłem/ zrobiłam zrobię

rzucać - rzucałem/ rzucałam rzucam będę rzucał/ będęrzucjla

-
będę rzucać

- rzucić rzuciłem/rzuciłam rzucę

brać brałem/ brałam biorę będę brał/ będę brała

-
będę brać

wziąć wziąłem/ wzięłam wezmę

- --------------------------1

Czas przeszły C zas teraźniejszy | Czas przyszły

past tense present tense luture tense
Frateritum Prasens Futur
czasownik analityczny (złożony)
niedokonany complex futurę tense
imperfeeth-c + + zusaminciigeset/fcs
uuyollendet Tu tur
czasownik syntetyczny (prosty)
dokonany simple futurę tense
perfectiye + -----
cinfaehes Futur
yollendet

A s p e k t a im ie s ł o w y / A s p e c t a \ d t h e p a k i ic ip i e s / D f r A s pł k i un d d if P a r t iz ii -k n

Imiesłów prz imiiotnikoyyy Imiesłów przysłówkowy

Czasownik
Vcrh adjectiyal participle adverbial participle
A djcklii -Partizip \dverJ)ialpartizip

niedokonany dokonany czynny bierny współczesny uprzedni

imperfcetive activc passhc present anterior
perłectiyc
unuillendct yollcndit Aktiv Passiy Gleichzeitigkeit Yorzeitigkeii
robić - robiący robiony robiąc -
- zrobić - zrobiony - zrobiwszy
rzucać - rzucający rzucany rzucając -
rzucić - rzucony - rzuciwszy
brać biorący brany biorąc -

- wziąć wzięty - wziąyvszy

Posłowie / Epilogue / Nachwort
Małgorzata Smereczniak
Czas i aspekt jako podstawowe kategorie czasowników.
Wybrane zagadnienia w ujęciu glottodydaktycznym
W zasobie kategorii gramatycznych przysługujących
polskim czasownikom zarówno czas, jak i aspekt
zajmują ważne miejsce. Wynika to z faktu, że ich funkcja
i znaczenie ściśle wiążą się z wyrażaniem semantycznej
kategorii czasu, która w językach indoeuropejskich jest
w szczególny, choć nie wyłączny sposób związana z klasą
czasowników. Dodatkowo kategorie czasu i aspektu
czasownika są w języku polskim silnie ze sobą splecione,
czego dowodem jest przede wszystkim zależność między
jakością aspektową czasownika a możliwościami tworzenia
form odpowiadających poszczególnym wartościom
kategorii czasu (formy teraźuiejsze, przeszłe i przyszłe).
Kategoria czasu
Czas jesi dla czasowników kategorią flcksyjną1.
Ponadto gramatyczna kategoria czasu jako kategoria
nominatywna wiąże klasę leksemów czasownikowych (a
zaiem również konstytuowane przez nie wypowiedzenia)
z rzeczywistością pozajęzykową.
Problemy natury glottodydaktyeznej dotyczące
gramatycznej kategorii czasu koncentrują się przede
wszystkim wokół formalnych wykładników temporalnych
(czasowych) wartości kategorialnych. Zarówno
współczesne podręczniki (zwłaszcza dla początkujących),
jak i gramatyki przygotowane z myślą o uczących się
języka polskiego jako obcego prezentują strukturę
form czasu teraźniejszego, przyszłego i przeszłego.
Opracowania te można charakteryzować ze względu na
szczegółowe kryteria. W obrębie form czasu teraźniejszego
mogłyby to być np.: ilość wydzielanych typów odmiany
(ilość wzorców koniugacyjnych i podtypów w ich
obrębie)2, sposób graficznego ujęcia, kolejność prezentacji
wzorców koniugacyjnych (zwłaszcza w podręcznikach dla
początkujących). Jednak z perspektywy glottodydaktyeznej
również istotnym problemem, choć często traktowanym
marginalnie lub w ogóle pomijanym, jest zakres użycia
i semantyczno-pragmatyczna wartość temporalnych form
gramatycznych. Zagadnienie to nabiera szczególnej wagi
w kontekście ważnej dla nauczania języka polskiego
1 Kategoriafleksyjna w odniesieniu do kategorii czasu jest określeniem
utrwalonym w opisach gramatycznych, choć być może nie do końca
precyzyjnym- Biorąc pod uwagę budowę form czasu przeszłego,
stwierdzić bowiem można, że maję one charakter aglutynacyjny (nie:
fleksyjny). Stąd w literaturze językoznawczej gramatyczna kategoria
czasu określana bywa mianem kategorii modulującej lub kategorii
paradygmatycznej (Gruszczyński, Bralczyk 2002:125).
2 Chodzi nam przede wszystkim o praktykę wydzielania zwykle 3,
czasem 4 koniugacji.
(i języków obcych wogóle) przesłanki, by funkcjonalizow \
wszelką wiedzę, także gramatyczną.
Aby zaprezentować wskazany problem, posłużrnl
się przykładem form czasu teraźniejszego. Przy użycw
identycznych form zgramatykalizowanego czas*
teraźniejszego w polszczyźnie można - jak wiadomo - ri
różne sposoby wyznaczyć granice odcinka czasowegJ
(„obszaru”) określanego jako „teraźniejszość”. Funkc J
doprecyzowania, ścisłego czy jedynie ogólnego, graniJ
teraźniejszości pełnią środki leksykalne (np. zawsze, orfi
ranek, teras, w tej chwili) oraz szerszy kontekst werbalr l
(a także pozawerbalny). Odcinek „teraźniejszość” może wieJ
maksymalnie zbliżać się swymi granicami do czasu zdarzeni J
o którym mowa, zawężać się do momentu mówienia bąijJ
dowolnie rozciągać w stronę przeszłości lub przyszłości I
Z pierwszą sytuacją mamy do czynienia np. w zdaniu: W h I
chwili prasuję (w opozycji do: Często prasuję; Cały wieczćn
prasuję; Jutro prasuję cuły dzień; Wczoraj prasuję, a rut
Anka staje w drzwiach) - wyrażenie w tej chwili dookreśL 1
teraźniejszość, zamykając ją w małym odcinku czasowym. I
zbliżonym do momentu mówienia - przy założeniu, że zdanie I
zostało wypowiedziane rzeczywiście w trakcie wykonywania I
przez nadawcę czynności prasowania. Można zastanawiać I
się nad prawdopodobieństwem sytuacji, w której moment I
mówienia dokładnie pokrywałby się z przebiegiem czasowym I
temporalizowanego zdarzenia - trudność polega tutaj na I
skorelowaniu czasu trwania samego aktu mówienia z czasem I
potrzebnym na realizację akcji wyrażonej czasownikiem. I
Najbliższy spełnienia postulatu jednoczesności jest być może
metakomunikat: Mówię (‘rzeczywiście mówię w momencie,
kiedy mówię, że mówię’).
Na rozpiętość ram czasowych teraźniejszości może
wpływać znaczenie czasownika związane z charakterem
czynności (procesu, stanu), który ten czasownik nazywa.
Renata Grzegorczyków a (2001: 139) argumentuje, że tzw.
predykaty statyczne konstytuujące zdania typu: Jan jest
mężem Marii wyraźnie wyodrębniają granice czasowe, gdyż
opisują stany rzeczy ograniczone temporalnie, podlegające
ze swej istoty kategoriom czasoprzestrzennym ponieważ
można założyć, że w jakimś momencie w przeszłości stan
‘bycia mężem Marii' zaczął dotyczyć Jana.
Nietrudno stwierdzić różnice długości odcinków
czasowych „teraźniejszość” wyznaczonych w następujących
zdaniach: Jestem Japonką', Wysyłam właśnie e-mail:
Wracam z pracy do domu, Teraz wrzuccmi piłkę do kosza:
W tej chwili rozmawiam przez telefon'. Znam tę piosenkę
- akcja „wrzucanie piłki do kosza w tym -• i^ o c '
 wypełnia mniejszy odcinek czasowy niż „rozmawianie względem aktu mówienia. Stosunkowo często używany jest
przez telefon w tej chw ili”, wyznacza zaiem węższe granice jednak w znaczeniu sekundamym w odniesieniu do czynności
teraźniejszości, a w obydwu przypadkach mamy do czynienia przyszłych (zdania typu: Jutro idę do pracy.: Za rok zdaję na
z aktualnym użyciem form czasu teraźniejszego. Natomiast studia) - pełni wówczas funkcję czasu przyszłego (praesens
zdania informujące o znajomości piosenki i „byciu Japonką” profeticum), zwykle pojawia się także okolicznik czasu
odnoszą się do szeroko rozumianej teraźniejszości (nie lokalizujący zdarzenie w przyszłości wobec aktu mówienia.
łączą się bez zastrzeżeń z przysłówkiem właśnie, który Użyty w narracji, czas teraźniejszy może informować
jest rodzajem testu na czysto teraźniejsze znaczenie form 0 zdarzeniach minionych {praesens historicum), zapewniając
praesens) i przez Alicję Nagórko interpretowane byłybyjako większą obrazowość tekstu (np. Wczoraj jadę samochodem,
konstrukcje „z aktualnympraesens genetycznym” (Nagórko a tu za skrzyżowaniem stoipolicja)3.
2010: 136). Propozycję interpretacji form werbalnych czasowników
Formy czasu teraźniejszego użyte w funkcji nieaktualnej polskich, w tym także form czasu teraźniejszego, ze
mogą wyrażać czynność powtarzającą się, zwyczajową, względu na ich rzeczywiste (pragmatyczne) znaczenia
związaną z pewnymi predyspozycjami, właściwościami, temporalne zaw iera praca Jacka Perlina (1996). Autor za
upodobaniami, obowiązkami podmiotu (czas nieaktualny punkt temporalnego odniesienia obiera moment mówienia
habitualny), np.: Zapominam zamknąć drzwi na klucz; 1 na tej podstawie w następujący sposób zestawia dwie
Uczęszczam na kurs polskiego; Zawsze wrzucam piłkę do wartości: gramatyczną formę czasową i jej wartość
kosza; Czytuję „ Wiedzę i Życie”. temporalną (pragmatyczną):
Rozróżnienie aktualnych i nieaktualnych użyć czasów
gramatycznych odbywać się może na kilka sposobów'-, na Tabela I Forma gramatyczna czasownika i jej rzeczywista
podstawie informacji wnoszonych przez szerszy kontekst wartość tcmporalna (Perlin 1996: 109).
tekstowy oraz sytuacyjne wyznaczniki pozajęzykowe, a także
poprzez językowe środki systemowe. Należą do nich przede
wszystkim środki leksykalne (np. różnorodne przysłówki
j Użycie formy werbalnej Forma czasu Wartość
temporałna
czasu, temporalizujące frazy przyimkowe), które powodują, 1. Karol obecnie zasypia. teraźniejszy teraźniejszy
2. Wczoraj Henio zasłabł. przeszły przeszły
że czasowniki o podstawowym znaczeniu kursywnym
3. Wkrótce pozbędę się
używane są na oznaczenie serii zdarzeń. Na interpretacji gosposi. przyszł} przyszły
(aktualnej lub nieaktualnej) form gramatycznych ważyć też 4. Wszedłem do środka
może znaczenie czasownika (co wiąże interpretację form i cóż widzę: wszysej
teraźniejszy przeszły
temporalnych z tzw rodzajem czynności). System języka leżą pokotem. Idę sobie
wczoraj ulicą...
polskiego zawiera np. serię czasowników' itcratywnych,
5. Józio zawiadomił nas
które wyspecjalizowały się w funkcji oznaczania akcji wtedy, że boli go łydka.
teraźniejszy przeszły
powtarzalnych, np.: jadać, czytywać, pisywać, bywać (z 6. Jutro kończę projekt teraźniejszy przyszły
implikacją: przez pewien czas, od czasu do czasu, czasami). 7. Dopiero wtedy, kiedy
Przyjmuje się, że nieaktualne zastosowanie to już naprawdę zrobi,
przeszły przyszły
będzie mógł powiedzieć,
teraźniejszych form czasowych (a także form nieprzeszlych
że zrobił.
dokonanych) w odniesieniu do niektórych wypowiedzeń 8. W zeszłym tygodniu
nabiera znaczenia omnitemporalnego. Dotyczy to sytuacji, powiedział, że przez cały
przyszły teraźniejszy
gdy: obecny tydzień będzie
odpoczywał.
akcja ma charakier akcj i wszechczasowej (czy nawet pozaczasowej).
9. Zaraz w szystkim
jak np. Ziemia krąży wokół słońca, w zdaniach opisujących
opowiesz, że
formuły matematyczne (logiczne): Trzy do kwadratu je st dziewięć, przeszły teraźniejszy
rozmawialiśmy dziś ze
w zdaniach genetycznych: Pies je st ssakiem. Ryby nie mają głosu
sobą.
(Laskowski 1999: 174).
10. Nikt nas nie ostrzegł, żc
się upije jeszcze przed przyszły przeszł}
W powyższych przykładach dochodzi właściwie
zeszłym czwartkiem.
do neutralizacji wartości kategorialnej form czasu 11. Czy dowiedziałeś się.
teraźniejszego, gdyż brak w nich odpowiedzi na pytanie kiedy wyjeżdża? teraźniejszy nieokreślony
o wyznaczanie miejsca na linii czasu - kiedy? Krystyna 12.1 zaraz ci powie, że nigdy
przeszły nieokreślony
Pisarkowa mówi wręcz o „czasie zerowym”, który jest tego nie chciał.
„nieograniczony i nieokreślony” - mogą go wyrażać 13. Wywróżono mu. że będzie
często kłamał. przyszły nieokreśłony
zarówno formy czasu teraźniejszego, jak i predykaty
bezczasownikowe typu: sen mara —bóg wiara (Pisarkowa
1974: 143). 3 Zastanawiający jest takt, iż w podręcznikach do nauki języka
Czas teraźniejszy uznaje się za nienacechowany i w swej polskiego przeznaczonych dla cudzoziemców rzadko spotyka się
podstawowej funkcji wyspecjalizowany w informowaniu podane wprost informacje na temat tych dwu możliwości użycia
form czasu teraźniejszego (choć, oczywiście, takie użycia zdarzają się
o zdarzeniach równoczesnych (aktualnych i nieaktualnych) w podręcznikowych tekstach i dialogach).
 Swoje obserwacje w zakresie możliwości lokowania się brakiem reguł, które określałyby użycie określonego
zdarzeń na abstrakcyjnej osi czasu przez poszczególne prefiksu, np. jeść —zjeść, myć — umyć: pisać - napisał
formy czasowe autor podsumowuje następująco: (Grzegorczykowa 1995; Laskowski 1999); modyfikacja
musimy stwierdzić, że wszystkie bez wyjątku polskie formy znaczeniowa wyprowadzana często przez prefiks (np.
czasowe mogą oznaczać absolutnie dowolne temporalne pisać - napisać; dopisać, przepisać itd.); poszczególni
usytuowanie czynności w stosunku do momentu nadawania / człony wielu par aspektowych różnią się polisemi:
odbioru komunikatu (Perlin 1996: 109). (Grzegorczykowa 1995; Bańko 2005), np. w parz"
Jużnawetw^stępnaanalizaproblemów interprctacyjnyeh, rozrywać się - rozerwać się tylko człon dokonany moż'
jakie nierzadko miewają cudzoziemcy próbujący dociec być użyty w znaczeniu ‘oddać się rozrywce, miło spędzie
znaczenia zdań podobnych do tych zaprezentow anych przez czas’5. Roman Laskowski podaje ponadto kryteriun
Perlina. skłania do refleksji, że warto i ten składnik „wiedzy praktyczne (także o walorze dydaktycznym) wynikające
o czasie gramatycznym” szerzej uwzględniać w nauczaniu z dążności do spójnego opisu kategorii aspektu: chocia:*
języka polskiego jako obcego, wiążąc go na przykład sufiksy czasowników niedokonanych współtworzących
z leksykalnymi wskaźnikami relacji temporalnych. pary aspektowe (typu kupować - kupić) można uznać
za czysto fleksyjne wyznaczniki aspektu, korzystniej
Kategoria aspektu jest zrezygnować z takiego ujęcia, aby nie dopuścić dc
Kategorialność rozumiana jako regularność ujmowaniatej samej opozycji funkcjonalnej (jakąjestaspekt
w tworzeniu form językowych jest cechą przysługującą raz jako kategorii fleksyjnej, innym razem (w odniesienia
w niejednakowym stopniu różnym konstrukcjom do grupy czasowników o innych formalnych wykładnikac »
morfologicznym. Ze względu na stosunkowo niski perfektywności) jako kategorii słowotwórczej (Laskowski
stopień regularności (wr porównaniu np. z pozostałymi 1999:84).
morfologicznymi kategoriami werbalnymi) kategoria Ewolucja w kierunku leksykalnego ujmowam.]
aspektu rodzi wiele zastrzeżeń co do swego statusu i w aspektu, która poświadczona jest we współczesnycL
opisach lingwistycznych traktowana bywała różnie: jako pracach językoznawczych, współbrzmi z takim podejściem
kategoria fleksyjna (przynajmniej w odniesieniu do części w nauczaniu języka polskiego jako obcego, w ramacu
czasowników)4, jako kategoria słowotwórcza bądź jako którego czasownik niedokonany i odpowiadający tiU
zjawisko z pogranicza fleksji i derywacji słowotwórczej. dokonany traktow ane są jako oddzielne leksemy, który c l
Niemniej przeświadczenie o semantycznym charakterze cudzoziemiec musi się po prostu nauczyć (tak, jak ucr«
aspektu jest dziś częste w językoznawczej refleksji nad tą się innych słów). Ze względu na wielość sposobóv
kategorią. Henryk Wróbel ujmuje aspektjako czasownikową i swego rodzaju nicprzewidywalność (jeśli chod^
niefleksyjną klasyfikującąkategorię gramatycznąo podstawie o zastosowanie jednego z tych sposobów) w zakres -j
semantycznej, która wszystkie czasowniki polskie dzieli na tworzenia czasowników dokonanych osoby ucząc*
dokonane i niedokonane. O zaliczeniu aspektu do kategorii się języka polskiego jako obcego nierzadko po pros;:,
słownikowych decyduje fakt. iż-jak pisze badacz.-„wartość zapamiętują obydwa człony pary aspektowej wraz z iod­
aspektową czasownika przyswajamy sobie wraz z danym znaczeniem leksykalnym i aspektowym (dokonanym bąój
czasownikiem” (Wróbel 2001: 137). Do uznania każdego niedokonanym). Warto zauważyć, że również dekodowania
z członów pary dokonany-niedokonany za osobne leksemy wartości aspektualncj wielu czasowników (zwłaszcza
przychyla się też Mirosław Bańko (Bańko 2005). na początkowym etapie nauki, gdy brak jeszcze szerszej
Renata Grzegorczykowa, również wiążąc aspekt wiedzy i swego rodzaju „doświadczenia językowego"'
czasownika z jego znaczeniem, traktuje go jako zjawisko odbywa się na zasadzie odwołania do znajomości leksyki"
semantyczno-słowotwórcze i stwierdza: Dzieje sie tak dlatego, że wnioskowanie o znaczeniu
aspektowym na podstawie budowy niektórych konkretnych
W tym ujęciu aspektjest więc dla czasownika kategorią gramatyczną
klasyfikującą (tzn. każdy czasownik słowiański ma aspekt, tak jak form czasownikowych może być zawodne - na przykład
rzeczownik ma rodzaj, ale się przez aspekt nie odmienia), natomiast z perspektywy cudzoziemca czasowniki robię i kupk
wartości tej kategorii (dokonaność // niedokonaność) są wyrażane „wyglądają” tak samo, podczas gdy pierwszy z nich jest
leksykalnie, np. (brać - wziąć), bądź słowotwórczo - za pomocą niedokonany, a drugi dokonany.
prefiksów {pisać — napisać, sz\x- — uszy ć) lub sufiksów (dać -
dawać) (Grzegorczykowa 1997: 25—26). Dosyć powszechnym testem, stosowanym w celu
odróżnieniu form dokonanych od niedokonanych, jes:
Za leksykalnym charakterem aspektu przemawia kilka umieszczanie czasown ików w bezpośrednim kontekście tzw.
istotnych faktów- nieregularność deiywacji wyrażająca czasowników' fazowych o znaczeniu inicjalnym (zaczynać I

4 Chodzi o tzw. czyste pary aspektowe: 1) pary sufiksalne (np. kupować
- kupić; przepisać - przepisywać), 2) kiedy wykładnikiem dokonaności
jest prefiks, który nie wnosi zmiany znaczenia (np. robić - zrobić) -
dodatkowym „sprawdzianem” jest niemożliwość utworzenia czasownika
niedokonanego od prefiksalnego dokonanego (por. Bańko 2005; Śmiech
1971).
5 Por. niepoprawne gramatycznie zdanie: *C,dzie się rozryw a
wieczorem?
6 Jest to obserwacja niepoświadczona jeszcze głębszvr.
i systematycznymi badaniami nad sposobami uczenia się aspektu* jeda^ł
potwierdzana wielokrotnie zarówno przez cudzoziemców uczących ‘-4
języka polskiego jako obcego, jak też przez ich nauczycieli.
 bądź terminalnym (kończyć). Łączą się z nimi - jak
wiadomo - wyłącznie czasowniki niedokonane, które niosą
znaczenie rozciągłości w czasie, dzięki czemu możliwe jest
w skazaniepoczątkowej lub końcowej fazy czynności (stanu)
nazywanego przez taki czasownik. Jest to jednak procedura,
która daje oczekiwane efekty, czyli pozwala określić aspekt
czasownika, przede wszystkim rodzimym użytkownikom
języka polskiego bądź cudzoziemcom z dobrą znajomością
języka polskiego i pewną intuicją językową. Okazuje się
jednak —z oczywistych względów - zupełnie nieefektywna
i nieprzydatna w nauczaniu języka polskiego jako obcego
na niższych poziomach zaawansowania. Skądinąd celowe
i potrzebne jest informowanie uczących się języka
polskiego jako obcego o blokadzie możliwość połączenia
czasownika fazowego z czasownikiem dokonanym. Taką
informację można napotkać w niektórych podręcznikach.
Podobnie nieefektywny- w przypadku osób, dla których
język polski nie jest językiem rodzimym - jest tzw. test
paradygmatyczny (kryterium paradygmatyczne). Polega
on między innymi7 na sprawdzeniu możliwości tworzenia
form czasu przyszłego złożonego (typu: będę pisać/pisul'
pisała) przez dany czasownik i określeniu na tej podstawie
aspektu tego czasownika. Test ten odwołuje się do zasady,
że czasowniki dokonane nic współtworzą poprawnych
form czasu przyszłego złożonego, nie łączą się bowiem ze
słowem posiłkowym być. Jednak osoby uczące się języka
polskiego jako obcego bez wcześniejszego opanowania
listy czasowników dokonanych i niedokonanych nie będą
w stanie ocenić (nie)poprawności połączeń typu *będę
napisać.
Ważnym punktem rozważań o aspekcie jest
sprecyzowanie pojęć „dokonany” i „niedokonany”, czyli
określenie funkcji semantycznej aspektu. W pracach
dotyczących aspektu znaleźć można liczne i oparte
na różnorodnych założeniach próby zdefiniowania tej
kategorii. Odpowiedzi na pytanie o semantykę aspektu
czasownika poszukiwano (zwłaszcza w badaniach
prowadzonych w duchu metodologii strukturalistycznej)
drogą wskazywania inwariantu aspektu, czyli tego, co
wspólne wszystkim czasownikom dokonanym w opozycji
do niedokonanych. Efektem poszukiwań inwariantu
było uznanie czasowników dokonanych za nacechowane
znaczeniowa człony opozycyjnych par aspektowych
dokonany niedokonany. Takie podejście do znaczenia
form aspektowych nie przyniosło jednoznacznych
rozwiązań, gdyż znalezienie definicji dokonaności, która
obejmowałaby wszystkie czasowniki, jest właściwie
niemożliwe. Witold Śmiech w pracy Funkcje aspektów
czasownikowych we współczesnym języku ogólnopolskim
w następujący sposób rozpoczyna rozważania nad
semantyką aspektu:
kategoria aspektu nie ma jednego, ogólnie uznanego, w pełni
zadowalającego określenia. Według pewnych autorów czasownik
7 Kryterium paradygmatyczne odnosi się też do zależności
między wartością aspektualną czasownika, a możliwością utworzenia
poszczególnych imiesłowów.
dokonany wskazuje na zakończenie czynności, według innych na
jej rezultat, jeszcze inni podkreślają charakter punktowy czynności
dokonanej itp. Funkcja czasownika niedokonanego według różnych
definicji polega na oznaczaniu procesu, rozciągłości, trwania itd.
(Śmiech 1971:7).
Diagnoza ta jest aktualna do dziś. Rozbieżności
i niejednoznaczności w określaniu czym jest, a czym nie
jest aspekt (nie)dokonany zauważalne są w wielu pracach,
także tych z zakresu glotlodydaktyki polonistycznej (np.
Lewiński 1993; Oberlan 2004; Karolczuk 2004,201 Of.
Jeden ze sposobów interpretacji aspektu, który może się
okazać istotny dla celów nauczania języka polskiego jako
obcego, eksponuje nadawcę komunikatu jako decydenta
w zakresie wyboru sposobu języków ego ujęcia akcji. Może
on przedstaw ić opisyw aną akcję jako całościową (aspekt
dokonany) lub niecałościową (aspekt niedokonany).
Określenia „całościowa” i „niecałościową” w odniesieniu do
akcji (zdarzenia) wydają się mało precyzyjne. Aby uściślić
ich znaczenie, Witold Śmiech proponuje własną definicję
aspektu, odwołując się do pojęcia granicy. Jego propozycja
brzmi następująco: „aspekt jest to zdolność czasownika do
ujmowania akcji w sposób całościowy z punktu widzenia
jakiejś granicy lub w sposób niecałościowy” (Śmiech
1971: 9). Pojęcie granicy - jak można wywnioskować
kluczowe dla wyjaśnienia znaczenia dokonaności - jest
tu utożsamiane z końcem czynności (pośrednio - także
z osiągnięciem celu):
Jeśli weźmiemy jakiś czasownik dokonany, np. napisał, to
oznacza on. że czynność pisania została zakończona osiągnięciem
zamierzonego celu, rezultatu W wypowiedzeniu takim, jak:
przez trzy łata napisał powieść. forma czasownika ze względu
na okolicznik czasu, wskazuje na czynność długotrwałą, zarazem
jednak podkreśla sam moment jej zakończenia. Formy tej nic
można byłoby użyć, gdyby czynność nie została doprowadzona do
samego końca, gdyby piszący nie postawił jeszcze ostatniej kropki
(Śmiech 1971: 8).
Granica nie jesi jednak tożsama z pojęciem
wyczerpania się czynności —zwłaszcza w odniesieniu do
wielu czasowników dokonanych użytych w kontekście, np.
pytanie iłe ju ż napisałeś?9 można zadać także wówczas,
kiedy autor nadal pisze powieść10. W odniesieniu do tego
przykładu Śmiech proponuje zawężenie pojęcia granicy
do momentu zakończenia tylko pewnego etapu czynności,
co czym pojęcie granicy nie dość ostrym kryterium
wyróżniania czasowników dokonanych —autor ogranicza
się do ogólnego stwierdzenia, że w odniesieniu do „pewnej
grupy czasowników” granica oznacza dowolny moment
czynności opisywanej przez czasownik (Śmiech 1971: 9).
8 Również współczesne podręczniki do nauczania języka polskiego
jako obcego w różny (nie zawsze wystarczająco jednoznaczny) sposób
wyjaśniają zależności znaczeniowe i możliwości użycia czasowników
dokonanych i niedokonanych.
9 Przykład podany przez W. Śmiecha.
10 Możliwość użycia czasownika dokonanego w odniesieniu do
akcji, która faktycznie (iako całość) nie osiągnęła jeszcze swego finału,
bywa trudna do zaakceptowania przez cudzoziemców uczących się
języka polskiego jako obcego. Chodzi zwiaszcza o osoby, które jako
pierwszym posługują się językiem pozbawionym takiej możliwości, lub
ks7lałtującyra relację perfektywność-imperfektywność w inny sposób.
W związku z tym nadal niezbędne jest odwołanie się do wątpliwości poprawnościowych łączliwość z określeniami
całościowego (kompleksowego) ujęcia akcji dokonanej. duratywnymi: Czytałem długo / krótko. Czytałem pizez
Ponadto —co stwierdza sam autor - granicę można wskazać godzinę. Dla czasowników dokonanych sam przebieg
w strukturze semantycznej tylko niektórych czasowników czasowy czynności jest mcrelcwantny, są one każdorazowa
dokonanych. Witold Śmiech wypowiada się na ten temat modelowane jako niepodzielny punkt sytuowany na linii
następująco: czasu dzięki gramatycznej kategorii czasu (przy względnym
Samo osiągnięcie granicy nie stanowi jeszcze o dokonaności, bo
lub bezwzględnym jej użyciu).
są czasowniki niedokonane, które wskazują także na przekraczanie Uwagi wysuwane wobec propozycji Kuryłowicza
granicy czynności, np. dochodził do domu. Jeśli ibrmę tę pojmie dotyczą przede wszystkim przypisywania leksemom
się jako jednokrotną, wówczas czynność polega na zmierzaniu dokonanym inherentnej cechy punktowość. Takie ujęcie
do osiągniętego celu. można jednak interpretować ją jako akcję
wielokrotnie osiągającą swoją granicę. Mimo tego dochodził jest okazuje się niewystarczające do opisu wielu czasowników'
niedokonane, ponieważ nie ujmuje czynności jako zamkniętej dokonanych, których wartości semantycznej nie można
całości (Śmiech 1971: 10). sprowadzić do komponentu „punkt”, np. posiwieć,
złagodnieć, postać (podkreśla to wielu badaczy, np. Śmiech
Należy dodać, że Śmiech odnosi się z rezerwą do
1971; Laskowski 1999). Ponadto zastrzeżenia budzi również
stanowiska, zgodnie z którym aspektjest kwestią wyłącznie
traktowanie wszystkich czasowników' dokonanych jako
subiektywną - przedstawienie akcji jako dokonanej lub
kompletywnych, przedstawiających akcję jako zakończoną.
niedokonanej nie jest - zdaniem badacza — wynikiem
W odniesieniu do niektórych konkretnych użyć leksemów'
wyboru nadawcy (jak się to czasem przyjmuje).
dokonanych nie sposób mówić o zakończeniu akcji
Z kolei Jerzy Kuryłowicz (1972,1977)'1opowiada się za
(procesu), np. Asia przesiedziałajiiż godzinę nad zadaniem
prymatem gramatycznej kategorii czasu (a szerzej -kategorir
i dalej nad nim siedzil2; Zjadłem ju ż prawie cały talerz zupy;
uprzedniości) nad kategorią aspektu. Kursywne widzenie
Przespała całe przedpołudnie i nadal śpi. Samo pojęcie
akcji charakterystyczne dla czasowników niedokonanych
zakończenia czynności - stosowane w semantycznych
przeciwstawione jest ujęciu kompletywnemu, które
interpretacjach aspektu - Witold Śmiech uważa za
cechuje czasowniki dokonane. Według Kuryłowicza na
nrejcdnoznaczne, gdyż —jak pisze - „może oznaczać tylko
językowe ujęcie akcji jako dokonanej lub niedokonanej
zaprzestanie akcji lub także osiągnięcie rezultatu” (Śmiech
wpływa usytuowanie obserwatora na osi czasu i wybór
1971:11) Na tej zasadzie o zaprzestaniu (zakończeniu) akcji
momentu obserwacji. Jeżeli obserwator za swój punkt
można mówić zarówno w odniesieniu do czasowników
widzenia przyjmie jeden z momentów trwania akcji,
ntedokonanych (Czytałem przez godzinę, ale jeszcze nie
ulokuje się niejako „wewnątrz” zdarzenia, wówczas
skończyłem tej książki), jak też do dokonanych (znaczenie
opisze je jako niedokonane (ujęcie kursywne). Natomiast
rezultatywne). Jak zauważa badacz - i należy się z nim
przedstawienie akcji jako dokonanej oznacza - zdaniem
zgodzrć — istnieją takie sytuacje, w których zakończenie
Kuryłowicza - że mówiący obiera jakąś perspektywę
akcji wyraża się wyłącznie czasownikiem niedokonanym,
czasową względem tej akcji, dystansuje się wobec niej
a na podstawie szerszego kontekstu wypowiedź traktowana
czasowo. „Zewnętrzna” lokalizacja obserwatora względem
jest jako informacja o procesie już zakończonym, np.
obserwowanej akcji umożliwia kompletywne jej widzenie
Uczyłem się w liceum.
jako czynności zamkniętej. Moment obserwacji zdarzenia
Opis semantyki aspektu werbalnego Roman Laskowski
nie może być przy tym wcześniejszy od akcji wyrażanej
(1999) opiera nafozowej strukturze semantycznej polskich
czasownikiem dokonanym. Można zatem stwierdzić,
czasowników' wchodzących w relacje aspektowe13. Każda
że - zgodnie z tym stanowiskiem każda czynność
akcja —zarówno niedokonana, jak i dokonana —wyrażana
wyrażona czasownikiem niedokonanym charakteryzuje
czasownikiem procesualnym bądź czynnościowym
się pewną rozciągłością czasowy i można ją przedstawić
może być przedstawiona jako sekwencja następujących
jako odcinek czasowy lokalizowany na osi czasu poprzez
po sobie faz (składników semantycznych), a na ich
formy czasu gramatycznego: Anta czyta / czytała /
liczbę i status komunikacyjny wpływa znaczenie
będzie czytała (dodatkowa może tu wystąpić leksykalny
leksykalne czasownika (przynależność do jednej z klas
wykładnik lokalizacji czasowej czynności (teraz /w czoraj
znaczeniowych wyróżnionych przez Laskowskiego).
/ jutro). W strukturze czasowników niedokonanych można
Czasowniki niedokonane poprzez możliwość wystąpienia
wydzielić poszczególne fazy czynności (jedna z nich
z czasownikiem fazowym łatwo poddają się interpretacji,
odpowiada perspektywie postrzegania akcji) i wyróżnić je
że na ich znaczenie składa się ciąg jednorodnych faz
poprzez połączenie bezokolicznikowej formy czasownika
denotowanej czynności (procesu) jednorodne fazy
niedokonanego z czasownikiem fazowym (Ania zaczyna
(jedna z nich) stanowią w tym przypadku asertoryczny
czytać. Ania skończy czytać.). O kursywnym charakterze
składnik znaczenia czasownikowego14. Strukturę
czasowników' niedokonanych świadczy też ich niebudząca
12 Przykład za: Laskowski 1999:159.
11 Koncepcję Kuryłowicza przedstawioną w pracy Problemes de 13 Za czasowniki zdolne tworzyć tzw. czyste pary aspektowe Laskowski
linguistiąue indoeuropeenne (1977) relacjonuję za: (Przybylska 1990: 20; uważa czasowniki teliczne (procesualne i czynnościowe).
Laskowski 1999:158-159). 14 „Informacja (...) o przebiegu procesu komunikowana jest
 semantyczną niedokonanych czasowników procesywnych blokuje użycie czasowników dokonanych w czasic
autor przedstawia jako układ trzech elementów: teraźniejszym aktualnym):
presuponowanego stanu początkowego, orzekanej akcji - skutki akcji minionej, dokonanej mogą dotyczyć
rzeczywistej, implikowanego stanu końcowego. momentu mówienia, np. Włuśnte umyłem samochód, faza
Jak wykazał Laskowski, również czasowniki dokonane TT (obejmująca sytuację, w której samochód jest czysty),
zawierają informację o co najmniej dwóch (a czasowniki która faktycznie zaistniała przed aktualnym momentem
teliczne-trzech) etapach modelowanej sytuacji. Znaczenie mówienia, jest „rozciągnięta” na moment obecny;
form dokonanych współtworzą niejednorodne fazy: - akcja opisywana jako dokonana w przyszłości może
„stan rzecz\ wstępujący przed zaistnieniem zdarzenia rozpocząć się / trwaćjuż w teraźniejszości, np. Za parę minut
wskazanego przez czasownik dokonany oraz stan rzeczy wysuszę włosy - taką informację można podać, będąc już
zaistniały w momencie tego zdarzenia (zauważmy, że w trakcie ich suszenia. Szczególnej wagi nabiera tu kontekst
czasowniki niedokonane, np. stać. pracować, czytać nie sytuacyjny oraz fraza limitująca akcję (za parę minut).
zakładają istnienia żadnego stanu poprzedzającego sytuację Odnosząc się do tego typu użyć czasowników dokonanych,
opisywaną przez dany czasownik)” (Laskowski 1999:159). Laskowski podkreśla, że punktem tcmporalnego odniesienia
Dla dokonanych czasowników telicznych autor proponuje (nietożsamym z momentem mówienia) jest moment
następujący układ sekwencyjny: stan początkowy antycypowany względem fazy oznaczającej skutki działania
(presuponowany), akcja (wymaganie realizacja tego (w tym przykładzie: włosy są suche);
składnika umożliwia powstanie stanu końcowego), - czasownik niedokonany użyty jest w odniesieniu do
stan końcowy (asercja). Na tej podstawie Laskowski zjawisk (akcji, stanów') ponadczasowych lub habitualnych
stwierdza, że istotą aspektu dokonanego jest zmiana (Zanim skończy pracę, zawsze robi porządek, Krak krukowi
stanu, która warunkuje pojawienie się nowej jakościowo oka nie nykole15) ■wówczas gramatyczne formy czasu
sytuacji. Wzajemne związki między kolejnymi fazami nieprzeszłego nie odnoszą się do aktualnego momentu
można przedstawić na osi czasu (graficzne prezentacje mówienia.
czasownikowych struktur semantycznych przedstawione Czasowniki niedokonane — ze względu na
przez autora również opierają się na chronologicznym, sfunkcjonalizowanie w tekstach - mogą reprezentować
linearnym uporządkowaniu poszczególnych składników). jeden z trzech typów znaczeń:
Można więc powiedzieć, że w ten sposób struktura - znaczenie kursywne - podstawowe dla czasowników
semantyczna czasownika (także dokonanego) ujmowanego niedokonanych. Sytuacja jest w stanie rozwoju
z perspektywy aspektu zasadza się na temporalnej relacji możliwym do zaobserwowania;
następstwa (uprzedniości). Czasowniki dokonane określa - znaczenie iteratywne (przy czym aktualność akcji
autor jako „inherentnie retrospektywne”, co oznacza, że w samym momencie mówienia nie jest konieczna):
mówiący - używając czasownika dokonanego - informuje Ania zawsze śpiewa (na iteratywne użycie czasownika
(pośrednio), że daną sytuację relacjonuje z pewnej niedokonanego wskazuje w tym przykładzie przysłówek),
perspektywy czasowej, późniejszej niż opisywana sytuacja. Grywam w siatkówkę (iteratywność wyrażona
Implikacją systemową retrospektywnego charakteru wyspecjalizowanym w tej funkcji czasownikiem
czasowników dokonanych jest brak możliwości ich użycia niedokonanym);
w funkcji czasu teraźniejszego aktualnego. - czasownik niedokonany użyty na oznaczenie
Wydaje się, że fazowe ujęcie dokonaność i pozwala zamkniętego faktu zastąpienie go formą dokonaną
bez ograniczeń interpretować czasowniki dokonane, nie zmienia znaczenia całej frazy: Czytałem tę książkę16
wyróżniając w ich strukturze dwa jakościowo różne etapy (Laskowski 1999:160-161).
(dwie fazy). Na tej zasadzie można opisać np. następujące Zaprezentowane tu skrótowo ujęcia kategorii aspektu
przykłady: Marekzgubił klucze - faza 1—‘Marek ma kluczę’, są jedynie wyborem dokonanym spośród wielu propozycji
faza II - ‘Marek nie ma kluczy’; Ania rozlała sok - w fazie opisu semantyki czasowników dokonanych i niedokonanych.
1 sok nie był rozlany, znajdował się w pojemniku, naczyniu, Każda z tych koncepcji, przynajmniej w pewnym zakresie,
w fazie IJ - poza naczyniem (np. na podłodze). Struktura może - zdaniem autorki tych słów - stać się inspiracją do
semantyczna niektórych czasowników' dokonanych pełniejszego opracowania problematyki aspektowej na
pozwala nawet obserwować proces przechodzenia potrzeby nauczania języka polskiego jako obcego.
z jednego stanu do innego (tak można interpretować na
przykład czasowniki procesualne typu wyblaknąć "mieć
intensywny kolor —blaknąć —utracić intensywny kolor).
Laskowski wskazuje również trzy następujące 15 Przykłady za: Laskowski 1999:160.
16 Jak wykazuje obserwacja praktyki językowej, perfektywne użycia
możliwości użycia aspektu dokonanego w odniesieniu do czasowników niedokonanych nie należą w polszczyźnie do rzadkości.
czynności związanej z teraźniejszością (system językowy Jednak perfektywna interpretacja czasowników niedokonanych sprawia
spory problem cudzoziemcom uczącym się języka polskiego. Dzieje się
tak zapewne m.in. dlatego, ?e w podręcznikach do nauki języka polskiego
bezpośrednio przez nadawcę - mówiący orzeka, że zachodzi proces jako obcego nie zawsze dość wyraziście zwraca się uwagę na ten problem
wskazany przez czasownik” (Laskowski 1999:162). (a najczęściej pomija się go zupełnie).
Bibliografia
Bańko M., 2005, Wykłady z polskiejfleksji, Warszawa.
Gruszczyński W., Bralczyk J., red., 2002, Słownik gramaty­
kijęzyka polskiego, Warszawa.
Grzegorczykowa R., 1997, Nowe spojrzenie na kategorię
aspektu w perspektywie semantyki kognitywnej, w: Seman­
tyczna struktura słownictwa i wypowiedzi, red. R. Grzegor­
czykowa, Z. Zaron, Warszawa, s. 25-38 .
Grzegorczykowa R.. 1999, Wykłady z polskiej składni,
Warszawa.
Grzegorczykowa R., 2001, Kategorie gramatyczne,
w: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin,
s. 453^67.
Karolczuk A., 2004, Sposoby nauczania aspektu czasow­
ników polskich, w: Wrocławska dyskusja o języku polskim
jako obcym. Materiały z Międzynarodowej Konferencji
Stowarzyszenia „Bristol”, red. A. Dąbrowska, Wrocław,
s. 203-209.
Karolczuk A., 2010, Teksty, „podteksty " z konteksty a przy­
swajanie aspektu, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształ­
cenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 17, Teksty i pod­
teksty w nauczaniu języka polskiego jako obcego —2, red.
G. Zarzycka, G. Rudziński, s. 251 -256.
Kuryłowicz J., 1972, Miejsce aspektu w systemie koniu-
gacyjnym, w: Symbolae Palonicae in honorem Stamslai
Jodłowski, red. J. Zaleski, Wrocław, s. 93-98.
Laskowski R.. 1999. Kategorie fleksyjne języka polskiego -
charakterystyka funkcjonalna, w: Gramatyka współczesnego
języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. La­
skowski, H. Wróbel, Warszawa, s. 151 221.
Lewiński P.H., 1993, Aspekt czasownikowy u1glottodydak-
tycejęzyka polskiego, w: Metodyka kształceniajęzykowego
Polaków ze Wschodu. Referaty i komunikaty z konferencji
nt. „ Metodyka nauczania języka polskiego dla Polaków z*
Wschodu i Polonii (ze szczególnym uwzględnieniem tzw.
roku zerowego) ”, wstęp i red. J. Mazur, Lublin, s. 57-63.
Nagórko A., 2010, Podręczna gramatyka języka polskiego.
Warszawa.
Oberlan E., 2004, Aspekt czasownika w nauczaniu począt­
kujących, w: Wrocławska dyskusja o języku polskim jako
obcym. Materiały z międzynarodowej konferencji Stowarzy -
szenia „ Bristol", red. A. Dąbrowska, Wrocław, s. 191—201
Perlin J., 1996, Opis kategorii czasu w systemach jednose-
ryjnych (na przykładzie polszczyzny), „Biuletyn Polskieą *
Towarzystwa Językoznawczego”, z. 52, s. 107—112
Pisarkowa K., 1974, O ekspresywnej funkcji czasu i aspekĄ
tu, „Język Polski”, R. 54, s. 358—363.
Przybylska R., 1990, Wyrażanie stosunków czasow y^
polskim zdaniu pojedynczym. cz. L. Kraków.
Śmiech W., 1971, Funkcje aspektów czasownikowych
współczesnymjęzyku ogólnopolskim, Łódź.
Wróbel H., 2001, Gramatykajęzyka polskiego, Kraków.
UNIWERSYTET ŚLĄSKI
W KATOWICACH

ISBN: 978-B3-B6089-31-8