Pastrimi i

gjuhës
shqipe nga
fjalët e
huaja të
panevojshme
 Ç’janë fjalët e huazuara (huazimet)?
Në çdo kohë e në çdo vend, kur hyjnë sende ose koncepte të reja, huazohen nga gjuha
e atij vendi edhe fjalë a shprehje që i emërtojnë ato. Kështu, janë huazuar nga
anglishtja fjalët: basketboll, boks, gol, volejboll etj., apo nga italishtja fjalët: bankë,
buletin, sonet etj.

Huazimi leksikor është një nga rrugët për pasurimin e leksikut. Në leksikun e shqipes
kanë zënë vend edhe ndërkombëtarizmat (fjalët ndërkombëtare). Ndërkombëtarizmat
janë fjalë dhe shprehje që ndeshen në shumë gjuhë ose në gjuhët kryesore europiane,
p.sh: antikitet, gramatikë, astronomi, anatomi, gjeometri, zoologji, art, balet, dramë,
tragjedi, fabul, soprano, tenor, simfoni etj. Ato i takojnë më shumë terminologjisë,
janë përvetësuar më lehtë, kanë zënë vend më shpejt dhe janë më të qëndrueshme.

 Llojet e huazimeve
Sipas shkallës së ngulitjes në përdorim, huazimet ndahen në dy grupe: të ngulitura
dhe të pangulitura. Huazimet e ngulitura janë fjalët që kanë hyrë prej shekujsh në
gjuhën shqipe, si: baba, bukë, mjek, prind, qytet, rrugë, shëndet, xhaxha, xhep etj., të
cilat kanë zënë vend në leksikun e shqipes e nuk mund të hiqen prej tij. Ndërsa fjalët
angazhim, azhornoj, eksperiencë, influencë, parcial janë huazime të pangulitura.
Quhen kështu, sepse ato kanë gjegjëset e tyre në shqip, si: zotim, përditësoj, përvojë,
ndikim, i pjesshëm, që duhet të përdoren në vend të tyre.

Fjalët e huazuara janë të fushave të ndryshme të veprimtarisë

njerëzore:

 Të shkencës dhe të teknikës, si:

o flesh, gramatikë, gjeografi, histori, kompjuter, internet, mikroskop, teleskop,
telegraf, maus, internet, modem, monitor, printer, virus etj.
 Të jetës politiko-shoqërore, si:
o demokraci, diktaturë, kushtetutë, parti, azil, kredi, likuiditet, target etj.
 Të artit e të kulturës, si:
o dramë, komedi, poemë, portret, roman, teatër, teatër absurd etj.
 Të sportit, si:
o basketboll, bejsboll, gol, futboll, xhudo etj.
 Të mjekësisë, si:
o injeksion, epilepsi, autizëm etj.

 Qëndrimi ndaj fjalëve të huaja

Fjalët që merren prej gjuhëve të huaja u nënshtrohen rregullave të gjuhës shqipe. Për përdorimin e
tyre duhet të jemi të kujdesshëm. Kur përdoren pa nevojë, duke u zënë vendin fjalëve shqipe, ato e
dëmtojnë gjuhën. Nuk duhet të merren e të përdoren fjalë të huaja në gjuhë, kur kemi fjalët tona,
veçse në ato raste kur ato sjellin një kuptim të ri, një nuancë të re, një ngjyrim emocionues a stilistik
etj., që nuk e japin mjetet e vetë shqipes. Kështu, s’ka pse të përdoren fjalët e huaja: akoma për ende;
aktivitet për veprimtari; aktual për i sotëm, i tanishëm; akumuloj për grumbulloj; ambient për mjedis;
azil për shtëpia e të
moshuarve; biografi për
jetëshkrim; bulevard për
shëtitore; detaj për hollësi;
dimension për përmasë; elozh
për lavd; erosion për gërryerje;
esencial për thelbësor ose i
qenësishëm; fenomen për
dukuri e shumë të tjera. Po
kështu, nuk mund të largojmë
nga gjuha shqipe fjalë të huaja
të vjetra, si: fis, lajm, mjek,
mokër, nevojë, nip, presh,
qendër, xhezve, zakon etj., apo
më të rejat që kanë hyrë bashkë me sendet e objektet si: disko, eko, faks, kasetë, pab, skaner, teleks
etj.

Duhet të përpiqemi vazhdimisht të mbajmë të pasur gjuhën tonë. Ajo është një nga thesaret më të
vyera të popullit e të kombit.

 Fjalori i huazimeve dhe fjalëve të huaja

Media Politikë Biznes Art, Sport Shkencë

Supermarket Emigrim Fulltajm Detaj Kozmonaut

Eveniment Internacional Adaptoj Fasadë Eko

Glosar Dominoj Inaguroj Finishi Magnetoskop

Dekadë Elektoral Eksperiencë Gusto Dimension

Inerci Ekzekutoj Evidentoj Literaturë Fenomen

Civilizim Indipendencë Disponoj Basketboll Disproporcion

Indeks Demokraci Efikasitet Bejsboll Ekzakt

Kapitull Diktaturë Gradual Gol Frontespik

Mentalitet Kushtetutë Garant Futboll Ekuivalent

Neglizhencë Parti Gratis Xhudo Ekzemplar

Masmedia Azil Iniciativë Dramë Fragment

Kredi Likuidoj Komedi Koshiencë

Likuiditet Portret Promemorie

Target Roman

Teatër