Dysk twardy[edytuj]

Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania

Dysk twardy 3,5" widziany z góry (po lewej) i od dołu (po prawej)

Rozebrane dyski twarde: 3,5" (po lewej) i 2,5" (po prawej)

Film przedstawiający pracę dysku twardego

Dyski 3,2 i 30 GB obrazowane za pomocą MFM

Dysk twardy, dysk HDD, HDD (ang. hard disk drive, napęd dysku twardego) – dysk
komputerowy, pamięć masowa wykorzystująca nośnik magnetyczny do
przechowywania danych. Nazwa „dysk twardy” wynika z zastosowania twardego
materiału jako podłoża dla właściwego nośnika, w odróżnieniu od dysku miękkiego,
w którym nośnik magnetyczny nanoszono na podłoże elastyczne [1].
Pojemność dysków twardych w komputerach stacjonarnych wynosi od
5 MB (dawniej) do 30 TB[2], natomiast w laptopach od 20 do 4000 GB. Opracowano
również miniaturowe dyski twarde typu microdrive, o pojemnościach od kilkuset MB
 do kilku GB, przeznaczone dla cyfrowych aparatów fotograficznych i innych urządzeń
przenośnych.
Dla dysków twardych najważniejsze są następujące parametry: pojemność, szybkość
transmisji danych, czas dostępu do danych, prędkość obrotowa dysków
magnetycznych (obr./min) oraz średni czas bezawaryjnej pracy.
Kilka dysków twardych można łączyć w macierz dyskową, dzięki czemu można
zwiększyć niezawodność przechowywania danych, dostępną przestrzeń na dane,
zwiększyć szybkość odczytu/zapisu.

Spis treści

 1Historia
 2Budowa
 3Dysk RAM
 4Strategie szeregowania zadań
 5Sposoby adresowania danych na dysku
 6Producenci dysków
o 6.1Obecni
o 6.2Dawni
 7Dysk twardy 5,25
 8W przyszłości
 9Zobacz też
 10Uwagi
 11Przypisy
 12Linki zewnętrzne

Historia[edytuj | edytuj kod]

Jeden z modeli dysków twardych IBM do komputerów klasy mainframe

Użycie sztywnych talerzy i uszczelnienie jednostki umożliwia większą precyzję zapisu
niż na dyskietce, w wyniku czego dysk twardy może zgromadzić o wiele więcej
danych niż dyskietka. Ma również krótszy czas dostępu do danych i szybszy transfer.
Bardzo stare dyski twarde można było uszkodzić znacznie łatwiej niż dyskietki. Samo
używanie mocnych perfum w pobliżu mogło tego dokonać [3].
 4 września 1956 przedsiębiorstwo IBM skonstruowało pierwszy 24-calowy
dysk twardy o nazwie RAMAC 350. Miał on pojemność 5 MB.
 W 1980 przedsiębiorstwo Seagate wprowadziło na rynek pierwszy dysk 5,25",
ST-506 o pojemności 5 MB.
 W 1983 pojawiły się komputery IBM PC/XT z dyskami 5 i 10 MB.
 W 1986 został opracowany kontroler IDE (integrated drive electronics).
 W 1987 rozpoczęła się era dysków 3,5 cala.
 W 2003 dysk twardy w typowym stanowisku pracy mógł zgromadzić od 60 do
500 GB danych, obracać się z prędkością 5400 do 10 000 obrotów na minutę
(taka prędkość obrotowa jest możliwa dzięki zastosowaniu łożyskowania FDB). W
wydajnych serwerach i stacjach roboczych z wyższej półki stosowane były
dyski SCSI o prędkościach obrotowych na poziomie 15.000 obrotów na minutę.
 W 2006 dzięki technologii zapisu prostopadłego możliwe jest przetrzymywanie
na dysku ponad 1 TB danych. Standardem staje się złącze SATA i SAS oraz
technologia optymalizacji odczytu NCQ. Stacje dyskietek zaczęły przegrywać
z pamięciami USB do których złącza montuje się z przodu obudowy.
 W 2008 pojawiły się dyski półprzewodnikowe (SSD). Na początku technologia
ta była bagatelizowana przez dużych producentów, jednak stosunkowo duże
zainteresowanie rynku (mimo początkowo bardzo wysokiej ceny), duża
wydajność (dzięki minimalnemu czasowi dostępu do danych) oraz malejąca cena
za MB szybko zmieniła ich nastawienie.
 Na początku 2009 wyprodukowane zostały dyski o pojemność 2 TB.
Producent WD wypuścił serię dysków Green, czyli ekologicznych o dynamicznej
zmianie prędkości obrotowych. Rozwijany jest standard SATA 3 na potrzeby
dysków półprzewodnikowych.
 W październiku 2010 Western Digital wyprodukował dysk twardy Caviar Green
o pojemności 3 TB.
 Pod koniec 2011 Hitachi wyprodukowało dysk twardy o pojemności 4 TB.
 Od marca 2012 na rynku pozostało jedynie trzech producentów dysków
twardych: Western Digital, Seagate Technology i Toshiba.
 W marcu 2013 Seagate Technology uzyskiwało sprzedaż na poziomie nawet
ośmiu dysków na sekundę i jako pierwsza uzyskała całkowitą sprzedaż dysków
przekraczającą dwa miliardy sztuk[4][5].
 W listopadzie 2013 Western Digital pokazał dysk o pojemności 6 TB
wypełniony helem, który w porównaniu do dysku wypełnionego powietrzem
pobierał o 49% mniej energii, w przeliczeniu na jeden TB pojemności.
 W 2014 Western Digital zaprezentowało pierwszy dysk 10TB [6]
 W marcu 2017 Western Digital zapowiedział dyski o pojemności od 12 do 14
TB[7].
 W grudniu 2018 Seagate zaprezentował dysk o pojemności 16 TB [8] A w
czerwcu 2019 wprowadził do sprzedaży[9]
 We wrześniu 2019 WD zaprezentowało dyski twarde o pojemności 18 TB i 20
TB[10]
 We wrześniu 2020 firma TEAMGROUP zaprezentowała dysk ssd o
pojemności 15 TB[11]

Budowa[edytuj | edytuj kod]
Sześć dysków o wymiarach 8″, 5,25″, 3,5″, 2,5″, 1,8″ i 1″

Dysk twardy po zdjęciu pokrywy

Schemat budowy dysku twardego

Ruch głowicy
Głowica z bliska
Dysk twardy składa się z zamkniętego w obudowie, wirującego talerza (dysku) lub
zespołu talerzy, wykonanych najczęściej z warstwy szkła pokrytej cienką warstwą
metalu, o wypolerowanej powierzchni, oraz nośnikiem magnetycznym o grubości
kilku mikrometrów, oraz z głowic elektromagnetycznych umożliwiających zapis i
odczyt danych. Na każdą powierzchnię talerza dysku przypada po jednej głowicy
odczytu i zapisu. Głowice są umieszczone na ruchomych ramionach i w stanie
spoczynku stykają się z talerzem blisko jego osi. W czasie pracy unoszą się, a ich
odległość nad talerzem jest stabilizowana dzięki sile aerodynamicznej powstałej w
wyniku szybkich obrotów talerza. Jest to najpopularniejsze obecnie rozwiązanie (są
też inne sposoby prowadzenia głowic nad talerzami) [potrzebny przypis].
Ramię głowicy dysku ustawia głowice w odpowiedniej odległości od osi
obrotu talerza w celu odczytu lub zapisu danych na odpowiednim cylindrze. Pierwsze
konstrukcje (do ok. 200MB) były wyposażone w silnik krokowy, stosowany uprzednio
w stacjach dyskietek. Wzrost liczby cylindrów na dysku oraz konieczność
zwiększenia szybkości dysków wymusił wprowadzenie innych rozwiązań.
Najpopularniejszym obecnie jest tzw. voice coil, czyli cewka wzorowana na układzie
magnetodynamicznym stosowanym w głośnikach. Umieszczona w silnym polu
magnetycznym cewka porusza się i zajmuje położenie zgodnie z przepływającym
przez nią prądem, ustawiając ramię w odpowiedniej pozycji. Dzięki temu czas
przejścia między kolejnymi ścieżkami jest nawet krótszy niż 1 milisekunda, a przy
większych odległościach nie przekracza kilkudziesięciu milisekund. Układ regulujący
prądem zmienia natężenie prądu, tak by głowica ustabilizowała jak najszybciej swe
położenia w zadanej odległości od środka talerza (nad wyznaczonym cylindrem).
Informacja jest zapisywana na dysk przez przesyłanie strumienia
elektromagnetycznego przez antenę albo głowicę zapisującą, która jest bardzo blisko
magnetycznie polaryzowalnego materiału, zmieniającego swoją polaryzacją
magnetyczną wraz ze strumieniem indukcji magnetycznej, informacja może być z
powrotem odczytana w odwrotny sposób, gdyż zmienne pole magnetyczne powoduje
indukowanie napięcia elektrycznego w cewce głowicy lub zmianę oporu w głowicy
magnetyczno-oporowej.
Ramiona połączone są zworą i poruszają się razem. Zwora kieruje głowicami
promieniowo po talerzach a w miarę rotacji talerzy, daje każdej głowicy dostęp do
całości jej talerza.
Zintegrowana elektronika kontroluje ruch zwory, obroty dysku, oraz przygotowuje
odczyty i zapisy na rozkaz od kontrolera dysku. Nowoczesne układy elektroniczne są
zdolne do skutecznego szeregowania odczytów i zapisów na przestrzeni dysku oraz
do zastępowania uszkodzonych sektorów zapasowymi.

Dysk półprzewodnikowy

Dysk zewnętrzny
Obudowa chroni części napędu od pyłu, pary wodnej, i innych źródeł
zanieczyszczenia. Jakiekolwiek zanieczyszczenie głowic lub talerzy może
doprowadzić do uszkodzenia głowicy (head crash), awarii dysku, w której głowica
uszkadza talerz, ścierając cienką warstwę magnetyczną. Awarie głowicy mogą
również być spowodowane przez błąd elektroniczny, uszkodzenie, błędy produkcyjne
dysku.

Dysk RAM[edytuj | edytuj kod]

Dyski RAM to urządzenia emulujące dyski, w których do zapisu danych stosuje się
rozwiązania wykorzystujące popularne pamięci RAM, dzięki którym osiąga się krótki
czas dostępu i bardzo szybki transfer danych, którego wartości przekraczają
przepustowość oferowaną przez typowe interfejsy dla dysków twardych, takie jak
Ultra ATA czy Serial ATA. Dysków RAM nie należy mylić z coraz popularniejszymi
dyskami półprzewodnikowymi (SSD): różnica polega na rodzaju pamięci krzemowej
(Flash ROM vs dynamic RAM). Dyski RAM mają mniejsze pojemności i są
zdecydowanie droższe. Zasadniczą wadą takich dysków jest utrata zapisanych
danych przy zaniku napięcia (np. przy wyłączeniu komputera), dlatego też stosuje się
pomocnicze źródła prądu podtrzymujące pracę dysków: wbudowane akumulatory i
zewnętrzne zasilacze.
Dotychczas zaproponowane rozwiązania to:

 dysk zabudowany na karcie PCI (dysk iRAM)

 dysk w standardowej obudowie 5,25"
 dysk na karcie rozszerzeń ISA, zawierający własne akumulatory oraz gniazdo
niewielkiego zewnętrznego zasilacza podtrzymującego układy i ładującego
akumulatory.
Strategie szeregowania zadań[edytuj | edytuj kod]
 FIFO – (ang. first in, first out) żądania są przetwarzane sekwencyjnie wg
kolejki. Pierwsze żądanie w kolejce jest obsługiwane jako pierwsze. Sprawiedliwa
strategia nieprowadząca do zagłodzenia, ruchy głowicy losowe przy wielu
procesach, mała wydajność.
 Priorytet – mniejsze zadania uzyskują wyższy priorytet i są wykonywane
szybciej, dobry czas reakcji. Nie optymalizuje wykorzystania dysku, lecz
wykonanie zadań.
 LIFO – (ang. last in, first out) ostatni na wejściu i pierwszy na wyjściu. Ryzyko
zagłodzenia przy dużym obciążeniu, poprawia przepustowość i zmniejsza kolejki.
 SSTF – (ang. shortest service time first) najpierw obsługiwane jest żądanie,
przy którym są najmniejsze ruchy głowicy; dobra wydajność, ryzyko zagłodzenia.
 SCAN – ramię „skanuje” dysk, realizując napotkane na swojej drodze żądania,
a gdy dotrze do ostatniej ścieżki, wówczas zaczyna skanować dysk w drugą
stronę.
 C-SCAN – skanowanie tylko w jednym kierunku. Po osiągnięciu końca ścieżki
ramię wraca na przeciwny koniec dysku i zaczyna skanowanie w tym samym
kierunku.
 N-step-SCAN – żądania są ustawiane w podkolejkach od długości N. Każda
podkolejka jest przetwarzana zgodnie ze strategią SCAN. Dla dużego N zbliża się
do SCAN, dla N = 1 jest to FIFO.
 FSCAN – dwie podkolejki. Gdy skanowanie się rozpoczyna, żądania są
umieszczone w pierwszej podkolejce. Żądania pojawiające się w czasie
skanowania są ustawiane do drugiej podkolejki i przetwarzane po zakończeniu
skanowania zadań z pierwszej podkolejki.

Sposoby adresowania danych na dysku[edytuj | edytuj kod]

 CHS (cylinder, head, sector)
 ECHS (Extended cylinder, head, sector)
 LBA (Logical Block Adressing)
 MZR (Multiple Zone Recording)
 CKD Count Key Data (w komputerach mainframe)
 ECKD Enhanced CKD
Jako główną linię podziału można podać FBA (Fixed Block Address) – CKD (Count
Key Data), przy czym wszystkie komputery poza maszynami klasy mainframe
używają obecnie dysków FBA. Przez wiele lat dyski FBA miały jednakowy rozmiar
sektora wynoszący 512 bajtów (netto + 8 B na sektor ID), obecnie przy
pojemnościach terabajtowych, producenci przechodzą na większe rozmiary sektora,
które są obsługiwane przez relatywnie najnowsze wersje systemów operacyjnych.
Dyski CKD są nadal z powodzeniem używane przez instalacje mainframe, przy czym
od kilkunastu lat są to wyłącznie dyski emulowane przez macierze dyskowe.

Producenci dysków[edytuj | edytuj kod]

Obecni[edytuj | edytuj kod]
 Western Digital
 Seagate
 Toshiba
 Intel
Dawni[edytuj | edytuj kod]

 Samsung – dział dysków twardych został wykupiony przez

przedsiębiorstwo Seagate w 2011
 Hitachi Global Storage Technologies – przedsiębiorstwo Western
Digital zakupiło dział dysków twardych tego przedsiębiorstwa w marcu 2012
 Maxtor – dział dysków twardych został wykupiony przez
przedsiębiorstwo Seagate w 2006
 IBM – dział dysków twardych przejęty w 2003 przez Hitachi Global Storage
Technologies
 Fujitsu – dział dysków twardych został przejęty przez
przedsiębiorstwo Toshiba w 2009
 Quantum – dział dysków przejęty przez Maxtor w 2000
 NeXuS
 Thomson

Dysk twardy 5,25[edytuj | edytuj kod]

Quantum Bigfoot obok dysków 3,5".

Mimo powszechnego stosowania w drugiej połowie lat 90. dysków 3,5", dyski 5,25" były
produkowane i miały lepszy stosunek pojemności do ceny [12]
Chociaż w zastosowaniach profesjonalnych i domowych dominują dyski o rozmiarze
co najwyżej 3,5 cala to jednak myśli się poważnie o powrocie do dysków 5,25 cala.
Zasadniczo komputery stacjonarne są do tego przystosowane(mają zatoki na napędy
5,25), a do laptopów byłyby po prostu nieco większe kieszenie zewnętrzne. Za
powrotem do formatu 5,25 stoi ich pojemność - przy wykorzystaniu tych samych
technologii można by uzyskać dwa razy tyle danych co w dysku 3,5. O ile o powrocie
do jeszcze starszych dysków 8 cali się zasadniczo nie dyskutuje, o tyle wzrost
zapotrzebowania na magazynowanie danych w centrach obliczeniowych
uzasadniałby taki wybór(im większy dysk tym zazwyczaj niższa cena jednostki
danych). Wadą takiego rozwiązania jest problem ze zwiększonym hałasem oraz
konieczność opracowania technologii produkcji, podczas gdy ta jest opracowywana
dla dysków 3,5.[13]

W przyszłości[edytuj | edytuj kod]
 Seagate do 2020 roku dostarczy HDD o pojemności 20 TB, 50 TB w ciągu
dekady[14]
 Seagate zapowiada 100 TB dyski HDD dzięki technologii HAMR 2025/2026
roku[15]