@— Ë —u ٤

٤٢
 ‫ﭼﺸﻤﻪﻫﺎى ﻧﻮر‬
‫ﻣﻰداﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﻮر ﻳﻜﻰ از ﺷﻜﻞﻫﺎى اﻧﺮژى اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻧﻮر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﻚ اﺳﺖ و ﻣﺎ ﺑﺪون ﻧﻮر ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﻴﻢ ﭼﻴﺰى‬
‫را ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاى اﻳﻦﻛﻪ ﺟﺴﻤﻰ دﻳﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ آن ﻧﻮر ﺑﺘﺎﺑﺪ‪ .‬ﻧﻮرى ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﻣﻰﺗﺎﺑﺪ‪ ،‬از ﺳﻄﺢ آن ﺑﺎزﺗﺎﺑﺶ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻮرِ ﺑﺎزﺗﺎﺑﺶ ﺷﺪه ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬آن ﺟﺴﻢ را ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﺸﻤﻪﻫﺎى ﻧﻮر آﺷﻨﺎ ﺷﺪهاﻳﺪ و ﻣﻰداﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻳﻚ ﭼﺸﻤﻪى ﻧﻮر ﻃﺒﻴﻌﻰ اﺳﺖ اﻣّﺎ ﺑﻌﻀﻰ از‬
‫ﭼﺸﻤﻪﻫﺎى ﻧﻮر ﻣﺼﻨﻮﻋﻰاﻧﺪ؛ ﻳﻌﻨﻰ‪ ،‬اﻧﺴﺎن آنﻫﺎ را ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﻊ‪ ،‬ﭼﺮاغﻫﺎى روﻏﻨﻰ و ﻧﻔﺘﻰ ﻗﺪﻳﻤﻰ و ﭼﺮاغﻫﺎى‬
‫ﺑﺮق اﻣﺮوزى‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ از ﭼﺸﻤﻪﻫﺎى ﻣﺼﻨﻮﻋﻰ ﻧﻮرﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٤٣‬‬
 ‫رﻧﮓﻫﺎى ﻧﻮر‬
‫آﻳﺎ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻧﻮر رﻧﮕﻰ دﻳﺪهاﻳﺪ؟ در ﻛﺠﺎ؟ ﺑﻪ ﭼﻪ رﻧﮓﻫﺎﻳﻰ؟‬
‫ﻧﻮرى ﻛﻪ از ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻰرﺳﺪ‪ ،‬از رﻧﮓﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻰ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫¬“‪bOM
gU‬‬

‫ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻟﻮﻟﻪى ﺑﻰرﻧﮓ ﺧﻮدﻛﺎر‪ ،‬ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﺎﻏﺬ ﺳﻔﻴﺪ و ﻳﻚ ﺟﻌﺒﻪ ﻣﺪاد رﻧﮕﻰ ّ‬
‫در ﻳﻚ روز آﻓﺘﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﺣﻴﺎط ﻣـﺪرﺳﻪ ﺑﺮوﻳﺪ‪ .‬ﻟـﻮﻟﻪى ﺧﻮدﻛﺎر را ﻃﻮرى در دﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﻧـﻮر ﺧـﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﺳﻄﺢ آن ﺑﺘﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪى ﻛﺎﻏﺬ را در ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻟﻮﻟﻪى ﺧﻮدﻛﺎر ﻃﻮرى ﻗﺮار دﻫﻴﺪ ﻛﻪ رﻧﮓﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠ‪ P‬را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ؛ ﭼﻪ رﻧﮓﻫﺎﻳﻰ‬
‫را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫رﻧﮓﻫﺎﻳﻰ را ﻛﻪ ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﻴﻖ‪ ،‬روى ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﺎﻏﺬ رﺳﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫آﻳﺎ وﺳﻴﻠﻪى دﻳﮕﺮى را ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ؟‬

‫‪٤٤‬‬
‫در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ‪ ،‬ﻧﻮر را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ وﺳﻴﻠﻪاى ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻰﺗﻮان ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﺮد؛ ﻳﻌﻨﻰ‪ ،‬رﻧﮓﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠ‪ P‬آن را از ﻫﻢ ﺟﺪا‬
‫ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻨﺸﻮر ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪى ﺷﻴﺸﻪاى ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫¬“‪bOM
gU‬‬

‫در ﻳﻚ روز آﻓﺘﺎﺑﻰ‪ ،‬در ﺣﻴﺎط ﻣـﺪرﺳﻪ ﻳﺎ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺑﻪ آﻓﺘﺎب ﺑﺎﻳﺴﺘﻴﺪ و ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﻢﭘﺎش ﻳﺎ ﮔـﻼبﭘـﺎش‪ ،‬در ﻫـﻮا آب‬
‫ﺑﭙﺎﺷﻴﺪ‪ .‬ﺳﻌﻰ ﻛﻨﻴﺪ ﻗﻄﺮهﻫﺎى آب آن ﻗﺪر رﻳﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ در ﻫﻮا ﻏﻮﻃﻪور ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﻳﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﺪ رﻧﮕﻴﻦﻛﻤﺎن درﺳﺖ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫ﺑﺮاى اﻧﺠﺎم دادن اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮاﻧﻴﺪ از ﺷﻴﻠﻨﮓ آب ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﺪ اﻣّﺎ ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻛﺎر درﺳﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪) .‬ﭼﺮا؟(‬

‫ذرهﻫﺎى رﻳﺰ آب ﻛﻪ ﻫﻨﻮز در ﻫـﻮا وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻰﺗﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﭘﺲ از ﺑﺎران ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫـﻮا آﻓﺘﺎﺑﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻮر ﺧـﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ ّ‬
‫ذرهﻫﺎى رﻳﺰ آب ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﻣﻨﺸﻮر‪ ،‬ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﻴﺪ را ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ و رﻧﮕﻴﻦﻛﻤﺎن را ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻰآورﻧﺪ‪.‬‬
‫ّ‬
‫‪٤٥‬‬
 ‫¬“‪bOM
gU‬‬

‫ذرهﺑﻴـﻦ را ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎى ﻛﺘﺎب ﻧـﺰدﻳـﻚ و‬

‫ذرهﺑﻴـﻦ را ﺑﺮدارﻳﺪ و ﺑﺎ آن ﺑﻪ ﻧـﻮﺷﺘﻪﻫﺎى ﻛﺘﺎب ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴـﺪ‪ّ .‬‬
‫ﻳﻚ ّ‬
‫ﺳﭙﺲ از آنﻫﺎ دور ﻛﻨﻴﺪ؛ ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮى را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ؟‬

‫ذرهﺑﻴﻦ را آنﻗـﺪر‬
‫ذرهﺑﻴﻦ را ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻮر ﺧـﻮرﺷﻴﺪ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و در ﻃـﺮف دﻳﮕﺮ آن‪ ،‬ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﻛﺎﻏﺬ ﻗـﺮار دﻫﻴﺪ‪ّ .‬‬
‫ّ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ و دور ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﻧـﻮر ﺧـﻮرﺷﻴﺪ در ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺘـﻤـﺮﻛﺰ ﺷﻮد‪ .‬دﺳﺖ ﺧـﻮد را ﺑﺮاى ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ در آن ﻧﻘﻄـﻪ ﻗـﺮار‬
‫دﻫﻴﺪ؛ ﭼﻪ ّاﺗﻔﺎﻗﻰ ﻣﻰاﻓﺘﺪ؟‬

‫ذرهﺑﻴﻦ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ّ‬
‫ﻻ ذرّه ﺑﻴﻦﻫﺎ را از ﺷﻴﺸﻪ و ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻋـﺪس‬
‫ﻣﻌﻤـﻮ ً‬
‫ﻣـﻰﺳــﺎزﻧـﺪ‪ ،‬از اﻳـﻦ رو‪ ،‬ﺑـﻪ آنﻫـﺎ ﻋـﺪﺳـﻰ ﻧــﻴــﺰ‬
‫ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٤٦‬‬
 ‫اﺣﺘﻴﺎط‪ :‬ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻧﮕﺎه ﻧﻜﻨﻴﺪ؛ ﻧﮕﺎه ﻛﺮدن ﺑﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺷﻤﺎ آﺳﻴﺐ ﻣﻰرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﻧـﻮر ﺧـﻮرﺷﻴﺪ ﺑـﻪ ذرّهﺑﻴﻦ ﻣﻰﺗـﺎﺑـﺪ‪،‬‬

‫ﻋﺪﺳـﻰ‪ ،‬ﻧـﻮر ﺧـﻮرﺷـﻴـﺪ را در ﻳﻚ ﻧـﻘـﻄـﻪ ﺟـﻤـﻊ‬
‫ﻣﻰﻛﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻧﻘﻄـﻪ ﮔـﺮﻣـﺎى‬
‫زﻳﺎدى ﺑـﻪوﺟﻮد ﻣﻰآﻳﺪ؛ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧـﻘـﻄـﻪ‪ ،‬ﻛﺎﻧـﻮن‬
‫ﻋﺪﺳﻰ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﺎﻏﺬ را روى‬
‫ﻛﺎﻧﻮن ﻋـﺪﺳـﻰ ﻗـﺮار دﻫﻴـﻢ‪ ،‬ﮔـﺮﻣـﺎى ﺧـﻮرﺷﻴـﺪ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آن را ﺑﺴﻮزاﻧﺪ‪.‬‬

‫○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○‬ ‫«‪bOM
ÈdOÖ Á“«b‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﺪ و ﻓﺎﺻﻠﻪى آن را ﺗﺎ ذرّهﺑﻴﻦ اﻧﺪازه ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫ّ‬ ‫ﺑﺎ اﻧﺠﺎم دادن آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻛﺎﻧﻮن ﻳﻚ ذرّهﺑﻴﻦ را‬

‫‪bOM
dJ‬‬

‫ﺑﻴﻦ ﻛﻮرهى آﻓﺘﺎﺑﻰ )ﻛﻪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﺎ آن آﺷﻨﺎ ﺷﺪﻳﺪ( و ذرّهﺑﻴﻦ ﭼﻪ ﺷﺒﺎﻫﺘﻰ وﺟﻮد دارد؟‬

‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻋﺪﺳﻰﻫﺎ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺟﺴﺎم را روى ﻳﻚ ﭘﺮده ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﻴﻢ‪ .‬آزﻣﺎﻳﺶ ﺻﻔﺤﻪى ﺑﻌﺪ را اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ و‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٤٧‬‬
 ‫¬“‪bOM
gU‬‬

‫ذرهﺑﻴﻦ‪ ،‬ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﺎﻏﺬ‪ ،‬ﻳﻚ ﺧﻂﻛﺶ ﻳﺎ ﻣﺘﺮ ﺧﻴّﺎﻃﻰ آﻣﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻤﻊ‪ ،‬ﻛﺒﺮﻳﺖ‪ّ ،‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺷﻤﻊ را روﺷﻦ ﻛﻨﻴﺪ و روى ﻣﻴﺰ ﻧﮕﻪدارﻳﺪ‪.‬‬
‫ذرهﺑﻴـﻦ )ﻋﺪﺳﻰ( را ﺑﻴﻦ ﺷﻤﻊ و ﺻﻔﺤﻪى ﻛﺎﻏﺬ ﻗﺮار‬
‫ّ‬
‫دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺪﺳﻰ را ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﻪى ﻛﺎﻏﺬ و ﺷﻤﻊ آنﻗﺪر ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﻌﻠﻪى ﺷﻤﻊ ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ روى ﺻﻔﺤﻪى‬
‫ﻛﺎﻏﺬ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫آﻳﺎ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺎ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻛﺮدن ﺷﻤﻊ ﻳﺎ ﺻﻔﺤﻪى ﻛﺎﻏﺬ‪،‬‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ را ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫در ﻫﺮ ﺑﺎر آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﻌﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﻌﻠﻪى اﺻﻠﻰ ﺷﻤﻊ ﭼﻪ ﺗﻔﺎوﺗﻰ دارد؟‬

‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪى ﻋﺪﺳﻰﻫﺎ ﻣﻰﺗﻮان ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺟﺴﺎم را روى ﻳﻚ ﭘﺮده ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪.‬‬

‫‪٤٨‬‬