Professional Documents
Culture Documents
Chrząszcz - Listopad 2009 (NR 44)
Chrząszcz - Listopad 2009 (NR 44)
SZCZEBRZESZYN
CHRZĄSZCZ NR 11 (4)
powszechnie deklarowane dobro kraju, lecz żądza
Kłopoty z wolnością władzy i wyniszczenia przeciwników. Interesy
Dzień 11 listopada w 1989r. powrócił do kalendarza partyjne w widoczny sposób przedkładane są ponad
świąt państwowych jako Święto Niepodległości, choć dobro ogólne, przeraża obłuda wypowiedzi.
przez cały okres PRL władze starały się, by o nim Podobnie było w 1918r. , lecz wówczas znaleźli się
zapomniano. Dzień ten jest symbolem odrodzenia – eksperci wielu specjalności, wykształceni w różnych
odzyskanie niepodległości w r. 1918 nie było krajach Europy i oni stanowili prawdziwą elitę II
wydarzeniem jednodniowym : Polska wywalczyła RP, kierującą odbudową i przebudową państwa. Czy
wolność w wyniku długotrwałych działań zbrojnych, a okres komunizmu sprawił, że dzisiaj nie mamy
także dzięki uporczywym zabiegom dyplomatycznym. takiej elity? Ależ nie – mamy wielu ludzi mądrych,
Zawdzięczamy ją wielu ludziom; Józef Piłsudski, wybitnych.
Roman Dmowski, Wincenty Witos, Ignacy Paderewski Wydaje się, paradoksalnie, że po r. 1918 to brak
– to najczęściej wymieniani bohaterowie, choć demokracji umożliwił podjęcie działań, które
szczególną legendą obrósł ten pierwszy. Bez względu zaowocowały wieloma osiągnięciami w ciągu
na to, komu i w jakim stopniu zawdzięczamy zaledwie 20 lat.
niepodległość, jest to fakt, który musimy pamiętać i Odległa już przeszłość (w. XVII, XVIII) oraz
czcić. współczesność sugerują, że Polacy cieszący się
Na ogół nie wiemy, że w dwudziestoleciu pełną wolnością nie potrafią współpracować dla
międzywojennym nie od razu uznano ten dzień za wspólnego dobra, demokracja jest przeszkodą.
święto narodowe. Wybór daty 11 listopada Czy tylko katastrofa, klęska mogą zmobilizować nas
zawdzięczamy obozowi J. Piłsudskiego – wskazywała – Polaków do zgodnego wspólnego działania,
ona na decydującą rolę Marszałka w procesie wyzwolić nasze najlepsze siły? Niestety, obserwacja
wyzwolenia. Dopiero pod koniec międzywojnia, po historii Polski zdaje się na to wskazywać…
trwających lata sporach, uchwalono dzień 11 listopada
Świętem Niepodległości. Brak zgody odnośnie daty
święta spowodowany był podziałem Polaków wg J.D.
różnych orientacji politycznych, odmiennymi
interpretacjami wydarzeń 1918r. , wreszcie odmiennym
czasem wyzwalania polskich ziem znajdujących się pod
władzą trzech zaborców.
Mimo sporów i walki politycznej Poeta legionowy Józef Mączka -
dwudziestolecie międzywojenne może się pochwalić „ Zmartwychwstanie ”
wieloma osiągnięciami, np. reforma monetarna, rozwój
gospodarki, budowa przemysłu, wychowanie Pioruny biły na dziejów zegarze
społeczeństwa, szczególnie młodego pokolenia, w duchu godzinę Twoją o Polsko szczęśliwa -
patriotyzmu. Efekty tej edukacji widoczne były podczas pioruny kuły w Twych kajdan ogniwa,
kampanii wrześniowej, na różnych frontach II wojny że się rozpękły w płomiennym ich żarze…
światowej, w powstaniu warszawskim. Taką nam Ciebie wróżyli pieśniarze,
Rocznica wydarzeń sprzed 91 lat przywodzi na których duch ogniem w wyżyny porywa,
myśl kolejne wyzwolenie – to sprzed 20 lat, kiedy po że przyjdziesz ze krwi zrodzona
czerwcowych wyborach do parlamentu p. Joanna - krwią żywa -
Szczepkowska w bardzo spontanicznym wystąpieniu w szczęku oręża i w armat rozgwarze!
telewizyjnym ogłosiła całej Polsce, że w czerwcu 1989 Taką nam byłaś w ojców obietnicy
r. zakończył się komunizm. To skojarzenie dwu kleconej w długie zimowe wieczory
wydarzeń wynika też z faktu, że w dn. 9 listopada z ciemnych objawień dziada Wernyhory
przypada rocznica zburzenia muru berlińskiego, o czym i w snach męczeńskich katorżnej ciemnicy
często przypominają media, podkreślając : „zaczęło się i w snach poległych – w smolnym kurhanie -
w Polsce”. Pojawia się nawet myśl o spełnieniu w snach, którym jedno imię :
mesjanistycznych haseł A. Mickiewicza, jakoby naród zmartwychwstanie!
polski przynosił wolność innym narodom. To już
megalomania…
Tymczasem rzeczywistość jest mniej
optymistyczna. Na polskiej scenie obserwujemy
skłóconych polityków, których celem nie jest
2
CHRZĄSZCZ NR 11 (4)
3
CHRZĄSZCZ NR 11 (4)
Październik 2009 r.
Jerzy Banaszkiewicz
7
CHRZĄSZCZ NR 11 (4)
„Jeszcze Polska nie zginęła.” Nad jej organizacją czuwał delegowany przez generała
Wtedy to wraz z Zienkowskim zaciągnęli się do Dwernickiego płk. Terlecki, zajmujący się też dostawami
polskiego wojska Fr. Kowalski, Skirmut i wielu innych zaopatrzenia gromadzonego w Zwierzyńcu i
uczniów. Szczebrzeszynie dla twierdzy Zamość. Wśród
,,Po świętach Bożego Narodzenia rozpoczęły się ruchy organizatorów Gwardii Ruchomej w Zwierzyńcu byli, w
wojsk rosyjskich. Do Szczebrzeszyna pierwsi wtedy weszli roli instruktorów, profesorowie Szkół im.
dragoni, których dzikie brodate fizjonomie odstraszające Zamoyskich:Adam Skirmut i Fraciszek Kowalski, który
nas robiły wrażenie. później uczestniczył w obronie twierdzy zamojskiej.
(…) Niedługo zaczęły dolatywać do nas wieści o F. Kowalski znany jest w literaturze polskiej jako
walnych bitwach stoczonych przez wojska polskie i pierwszy tłumacz dzieł Moliera, Wergiliusza, i Scotta. Był
dzielnych wodzów na polach Grochowa pod Wawrem. (…) on również autorem zbioru Piosenki żołnierskie i
A cóż dopiero wiosną ,gdy nasze wojska wtargnęły do powstańcze. Znana jest też piosenka jego autorstwa pt.
Litwy z Dębińskim, Giełgudem, gdy Chrzanowski i Tam na błoniu błyszczy kwiecie. Podanie głosi, że pewnego
Dwernicki wstąpili w Lubelskie, ciągnąc na Wołyń za Bug, razu w czasie obrony twierdzy stojąc na warcie przy
stoczywszy po drodze walne bitwy pod Stoczkiem i pod bramie szczebrzeskiej, zauważył idącą od strony wsi
Starym Zamościem. Na tym samym placu szkolnym w dziewczyną z koszykiem. Zgodnie z instrukcją zatrzymał
Wielki Czwartek rozłożyli się ułani Dwernickiego i ją i odprowadził do Komendy Placu. Dziewczyna po
Krakusy obstawiwszy plac kilku armatami, zdaje się wylegitymowaniu została puszczona wolno. Kowalski
zdobytymi, zdaje się pod Stoczkiem przez ułanów wrócił na swój posterunek pełnić wartę. Podczas tej warty
Dwernickiego. Z całą śmiałością przystąpiliśmy do ułożył piosenkę znaną i śpiewaną wówczas przez
naszych rycerzy, bawiliśmy się ich bronią, pałaszami i większość Polaków.
lancami. A z miasta nieustannie przez kilka dni niesiono
różne potrawy i napoje, fetowano po bratersku. Tam na błoniu błyszczy kwiecie,
Młody wikary przy farze ks. Nowakowski ognisty zawsze, Stoi ułan na widecie
po każdym nabożeństwie ogłaszał zawsze o czynach A dziewczyna jak malina
naszych wodzów, o strasznej walce pod Ostrołęką, o Niesie koszyk róż.
Dębińskim i na Litwie, dodawał nadziei, gdy coś Stąd Moskale o pół mili,
dochodziło niepomyślnego. A głównie karcił z ambony i Może ciebie namówili
wytykał po imieniu z nazwiska tych z młodzieży, co Ja nieboga nie znam wrog
zwlekali z zaciągnięciem się do wojska. Nie widziałam nie!
Zamość, bliska forteca również jak inne punkty, została
zagrożona oblężeniem. Szczebrzeszyn był teatrem różnych Po powrocie do Królestwa Polskiego Kowalski
utarczek To wpadli Kozacy rabując i batożąc Żydów, i został rozpoznany przez służby carskie i aresztowany. Za
mieszczan, wybierając furaż, to w tej chwili znów wpadali ucieczkę z wojska i udział w powstaniu listopadowym sąd
ułani lub Krakusi od strony Zamościa. Jednego razu tak wojskowy skazał go na karę śmierci. Wyroku nie
napadnięci Kozacy – ponieważ młodzież miejska brała wykonano. Kara śmierci została zamieniona na dożywotnie
zawsze udział w takich utarczkach – postanowili się ciężkie roboty w nerczyńskich kopalniach na Syberii,
zemścić. Jakoś nocą podstąpili pod nasze miasto w celu gdzie skuty łańcuchami, jako niebezpieczny przestępca,
podpalenia i rzezi. Niemały był popłoch, pół miasta przepracował 17 lat.
wyludniło się kryjąc w okolicznych zaroślach i lasach. Już Szczebrzeska szkoła jako niebezpieczna kuźnia
dano pierwsze strzały przy wjeździe od strony Janowa. patriotyzmu została czasowo zamknięta. Na próżno władze
Lecz czego rozpacz nie dokaże, śmielsi uzbroili się a carskie domagały się od dyrekcji szkoły listy uczestników
miejski policjant Zawadzki – stary wojskowy wraz z powstania listopadowego. Dzięki temu, że takiej listy ani
dziadem kościelnym zarządzili alarm, bijąc w kościelny żadnej informacji Rosjanie nie otrzymali, wielu
bęben i komenderując głośno niby całym oddziałem uczestników powstania przeżyło, uniknęło zesłania na
wojska. Stojący już pod miastem Kozacy i dragoni sądząc, Syberię. Niektórzy z nich doczekali powstania
że w mieście znajduje się znaczna siła, cofnęli się, a ważne styczniowego, w którym znowu walczyli o niepodległość
późniejsze rozporządzenia odwiodły ich od strasznego Polski.
kroku zemsty.” Aleksander Przysada
Część profesorów i uczniów klas starszych Szkół im.
Zamoyskich aktywnie uczestniczyła w powstaniu: w
walkach lub pracach organizacyjnych związanych z
tworzeniem sił zbrojnych. W Zwierzyńcu szkolono w
szybkim tempie oddziały Gwardii Ruchomej składającej
się z włościan, która miała zasilać szeregi wojsk
regularnych.
9
CHRZĄSZCZ NR 11 (4)
10
CHRZĄSZCZ NR 11 (4)
11
CHRZĄSZCZ NR 11 (4)
12