Εισαγωγή στη Δραματική ποίηση

Στην αρχαία Ελλάδα αναπτύχθηκαν κυρίως τρία είδη ποίησης:

Είδος Αντικείμενο
Έπος Εκτενές ποίημα σε εξάμετρο στίχο που μπορούσε να απαγγελθεί με ή χωρίς τη συνοδεία
μουσικού οργάνου
 Ηρωικό Υμνεί τα κατορθώματα ηρώων και θεών, όπως τα διατηρεί η συλλογική μνήμη
 Διδακτικό Δίνει οδηγίες σχετικά με τις αγροτικές εργασίες, τη φύση και τον κόσμο
 Φιλοσοφικό Περιγράφει τη γέννηση των θεών και την αρχή του κόσμου
Λυρική ποίηση Εκφράζει προσωπικά συναισθήματα

 Μελική Τραγουδιέται με ή χωρίς συνοδεία μουσικού οργάνου

 Χορική Συνοδεύεται από χορευτικές κινήσεις
Δράμα Αναπαριστά γεγονότα επί σκηνής, προορίζεται για παράσταση όχι για απαγγελία

 Τραγωδία Έχει σοβαρά θέματα, εκφράζει την τραγική πλευρά της ανθρώπινης φύσης

 Σατυρικό δράμα Ασχολείται με την αστεία πλευρά της ζωής, χωρίς να σατιρίζει. Ο χορός του αποτελείται
πάντα από Σατύρους

 Κωμωδία Προκαλεί το γέλιο σατιρίζοντας και διακωμωδώντας τα ανθρώπινα ελαττώματα

Η δραματική ποίηση ως λογοτεχνικό είδος συνενώνει τα δύο προηγούμενα. Προοριζόταν όμως καθ’ όλη τη διάρκεια της
δημιουργίας του για παράσταση και όχι για απαγγελία ή τραγούδι όπως τα προηγούμενα δύο είδη. Τα είδη του δράματος
είναι τρία: η τραγωδία, η κωμωδία και το σατυρικό δράμα ( με υ και όχι με ι, γιατί προέρχεται από τους Σατύρους και όχι
από τη σάτιρα, όπως θα δούμε παρακάτω)

Από πού προήλθε η δραματική ποίηση;

Οι ερευνητές θεωρούν ότι πρόγονος του δράματος υπήρξαν τα δρώμενα. Τα δρώμενα ήταν ιερές συμβολικές πράξεις που
τελούνταν στις γιορτές του Διονύσου, ήταν σχετικές με τη βλάστηση και τη γονιμότητα. Στις γιορτές αυτές οι πιστοί του
Διονύσου έπιναν πολύ και μεθούσαν, φορούσαν στο κεφάλι στεφάνι κισσού (ιερό φυτό του Διονύσου), χρησιμοποιούσαν τη
μεταμφίεση σε τράγο (ιερό ζώο του Διονύσου) έβαφαν τα πρόσωπά τους με το κατακάθι του κρασιού (τρυγία) και έκαναν
πειρακτικά και πρόστυχα σχόλια μεταξύ τους. Θυσίαζαν τράγους στο Διόνυσο έτρωγαν μέρος από τα σφάγια και φορούσαν
το δέρμα του. Εκτελούσαν μιμητικές πράξεις που συμβόλιζαν την εναλλαγή των εποχών, με το θάνατο και την ανάσταση της
φύσης. Με τον τρόπο αυτό, δηλαδή με τη μέθη, τη μεταμφίεση και τη μίμηση πίστευαν ότι ερχόταν η ένωση με το θεό και ότι
τους καταλάμβανε το πνεύμα του Διονύσου.

Βασικά χαρακτηριστικά της διονυσιακής λατρείας ήταν:

 Έκσταση < εξίσταμαι = βγαίνω από τον εαυτό μου και επικοινωνώ με το θεό. Η έκσταση είναι αποτέλεσμα της ιερής
μανίας.

 Θεοληψία: ο πιστός ένιωθε ότι τον έχει κυριέψει το πνεύμα του Διόνυσου και ό,τι έκανε ήταν θεία έμπνευση.

 Έξαλλος ενθουσιασμός: αποτέλεσμα της έκστασης και της θεοληψίας

 Μίμηση: στις κινήσεις και τη φωνή των πιστών για να εκφράσουν συναισθήματα

 Μεταμφίεση: οι πιστοί μεταμφιέζονταν σε Σατύρους. Οι Σάτυροι ήταν φίλοι και ακόλουθοι του Διονύσου. Τους
φαντάζονταν τριχωτούς με πλακουτσωτή μύτη ενώ είχαν πόδια, αυτιά και ουρά τράγου. Οι Σάτυροι ήταν κυρίαρχοι στις
διονυσιακές τελετές ενώ οι ασχολίες τους ήταν ο χορός, το τραγούδι, το κρασί και η σεξουαλική δραστηριότητα. Οι Σάτυροι
έψελναν ένα τραγούδι το διθύραμβο.
Εισαγωγή στη Δραματική ποίηση ~1~
Διθύραμβος

 Θρησκευτικός και λατρευτικός ύμνος,

 Περιέγραφε επεισόδια από τη ζωή του Διονύσου

 Το τραγουδούσαν οι πιστοί του Διονύσου

 Έπαιζαν αυλό και χόρευαν γύρω από το βωμό του Διονύσου

 Το χορό τον αποτελούσαν 50 άνδρες, πιθανόν μεταμφιεσμένοι σε τράγους που χόρευαν σε κύκλο. Ο εξάρχων δηλαδή ο
αρχηγός του χορού τραγουδούσε τα επεισόδια ενώ ο χορός του απαντούσε. Στην αρχή ο διθύραμβος ήταν αυτοσχέδιος.
Αργότερα απέκτησε τυποποιημένη μορφή. Από αυτόν προήλθαν η τραγωδία, η κωμωδία και το σατυρικό δράμα.

 Ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι από το διθύραμβο ειδικά από τις αυτοσχέδιες διηγήσεις των εξαρχόντων προήλθε η τραγωδία.
Δύο πρόσωπα θεωρείται ότι συνέβαλαν στην τελική διαμόρφωση της τραγωδίας: ο Αρίων και ο Θέσπις

Αρίων: (6ος αι. π.Χ.) Ποιητής και μουσικός από τη Μήθυμνα της Λέσβου. Ο Αρίων πρώτος έδωσε ολοκληρωμένη μορφή στο
διθύραμβο και ανέβασε παράσταση στην αυλή του Περίανδρου, τυράννου της Κορίνθου. Η καινοτομία του Αρίωνα ήταν ότι
μεταμφίεσε τους χορευτές σε Σατύρους (ευρετής του τραγικού τρόπου)

Έγιναν έτσι οι μόνιμοι ακόλουθου του Διονύσου ενώ πριν ήταν γενικά θεότητες των δασών. Ονομάστηκαν τραγωδοί< τράγων
ωδή δηλαδή τραγούδι τραγουδισμένο από χορό ανδρών μεταμφιεσμένων σε Σατύρους

Θέσπις: (6ος αι. π.Χ.) Ο Θέσπις έζησε στην Ικαρία της Αττικής (σημερινός Διόνυσος). Η καινοτομία του Θέσπη ήταν ότι, ως
εξάρχων του χορού στάθηκε απέναντι από το χορό και αντί να τραγουδήσει, έκανε μαζί τους διάλογο με στίχους. Έτσι
συνδύασε το επικό μέρος (έπος =λόγος) με το λυρικό μέρος (τραγούδι, μουσική).Έτσι έγινε η μετάβαση από το διθύραμβο
στην τραγωδία. Στην αρχαιότητα η παράσταση τραγωδίας ονομάζεται διδασκαλία. Η πρώτη επίσημη διδασκαλία τραγωδίας
από το Θέσπη έγινε το 534 π.Χ. στη γιορτή των Μεγάλων Διονυσίων. Τότε την Αθήνα την κυβερνούσε ο Πεισίστρατος ο
τύραννος που, θέλοντας το λαό με το μέρος του, ενίσχυε τη λατρεία του Διονύσου εντάσσοντας στο πλαίσιο των Μ.
Διονυσίων τη διδασκαλία της τραγωδίας. Άλλωστε τα λαϊκά στρώματα είχαν ιδιαίτερη αγάπη στο θεό Διόνυσο.

Θρησκευτικός χαρακτήρας του δράματος

 Έχει τις ρίζες του στη λατρεία του Διονύσου (τα δρώμενα)

 Χρησιμοποιεί διονυσιακά στοιχεία (χορός, μεταμφίεση, σκευή)

 Διδάσκεται σε διονυσιακές γιορτές και σε χώρους λατρείας του Διόνυσου

 Οι ιερείς του Διονύσου έχουν τιμητική θέση

 Οι νικητές των δραματικών αγώνων στεφανώνονται με στεφάνι κισσού (ιερό φυτό του Διόνυσου)

 Το θέατρο του Διονύσου στη ΝΑ πλευρά της ακρόπολης είναι το πρότυπο για όλα τα μεταγενέστερα αρχαία θέατρα.

 ΟΜΩΣ τα θέματα της τραγωδίας δεν έχουν καμιά σχέση με το Διόνυσο.

Εισαγωγή στη Δραματική ποίηση ~2~