Εισαγωγή στη Δραματική ποίηση

Τραγωδία
Πολλά έχουν γραφτεί για την τραγωδία από την αρχαιότητα έως σήμερα. Φαίνεται όμως ότι ο Αριστοτέλης έδωσε έναν από
τους πληρέστερους ορισμούς για το τι είναι τραγωδία.

Ἐστὶν οὖν τραγωδία Είναι, λοιπόν η τραγωδία

μίμησις πράξεως, Μίμηση μιας πράξης
σπουδαίας Σημαντικής
καὶ τελείας Και ολοκληρωμένης (με αρχή, μέση και τέλος)
μέγεθος ἐχούσης, Έχει ευσύνοπτο μέγεθος
ἡδυσμένῳ λόγῳ, Εκφράζεται με ευχάριστο λόγο
χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδὼν ἐν τοῖς μορίοις, Διαφορετικό για τα δυο μέρη της (το διαλογικό και το χορικό)
δρώντων Με πρόσωπα που δρουν (υποδύονται ρόλους)
καὶ οὐ δι’ ἀπαγγελίας, Και δεν απαγγέλλουν
δι’ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα Και προκαλώντας στους θεατές τη συμπάθεια (για τους ήρωες) και το
φόβο (μήπως βρεθούν σε παρόμοια θέση)
τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν Φέρνει στο τέλος την κάθαρση (λύτρωση, εξαγνισμό) από παρόμοια
παθήματα
Τα μέρη της τραγωδίας
Οι μελετητές χωρίζουν τα μέρη της τραγωδίας με δύο τρόπους:
Α. Τα κατά ποσόν μέρη της τραγωδίας: εξωτερική μορφή και έκταση του έργου:
 τα διαλογικά / επικά: σε αττική διάλεκτο και σε ιαμβικό τρίμετρο ή τροχαϊκό τετράμετρο. Είναι ο πρόλογος, τα
επεισόδια και η έξοδος
 Τα λυρικά/ χορικά: με συνοδεία αυλού, σε δωρική διάλεκτο, σε διάφορα λυρικά μέτρα .Είναι η πάροδος, τα στάσιμα,
οι μονωδίες, οι διωδίες, οι κομμοί
Η δομή της τραγωδίας έχει ως εξής:
 Πρόλογος: εισάγει στο θέμα, μπορεί να είναι μονόλογος ενός υποκριτή ή διάλογος ή και τα δύο. Στις παλιότερες
τραγωδίες δεν υπάρχει καθόλου.
 Πάροδος: Άσμα που ψάλλει ο χορός και σηματοδοτεί την είσοδό του στην ορχήστρα με ρυθμικό βηματισμό
 Επεισόδια: στα επεισόδια εξελίσσεται το δράμα. Είναι τα διαλογικά μέρη αντίστοιχα με τις σημερινές πράξεις του
θεάτρου. Μπορούν να είναι από δύο έως πέντε.
 Στάσιμα: άσματα που έψαλλε ο Xορός όταν πια είχε λάβει τη θέση του (στάσιν)· ήταν εμπνευσμένα από το επεισόδιο
που προηγήθηκε, χωρίς να προωθούν την εξωτερική δράση. Συνοδεύονταν από μικρές κινήσεις του Xορού. Έχουν τον
ίδιο αριθμό με τα στάσιμα.
 Έξοδος: Η αποχώρηση από τη σκηνή των υποκριτών. Το τέλος και η λύση της τραγωδίας. Αρχίζει αμέσως μετά το
τελευταίο στάσιμο και ακολουθείται από το εξόδιο άσμα του Xορού.
 Οι μονωδίες και οι διωδίες παρεμβάλλονταν στα διαλογικά μέρη. Τα έψαλλαν ένας ή δυο υποκριτές. Οι κομμοί
(κοπετός < κόπτομαι = οδύρομαι) ήταν θρηνητικά άσματα που έψαλλαν ο Xορός και ένας ή δυο υποκριτές, εναλλάξ .

Β. Τα κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας: αφορούν την ανάλυση, την ποιότητα, το περιεχόμενο του έργου και είναι:
 Μύθος: η υπόθεση της τραγωδίας, το σενάριο. Μόνο στην αρχή είχαν σχέση με τη διονυσιακή παράδοση. Αργότερα, οι
υποθέσεις αντλήθηκαν από τους μυθικούς κύκλους όπως το έπος κυρίως από τον Αργοναυτικό, το Θηβαϊκό και τον
Τρωικό, οι οποίοι αποτελούσαν ζωντανό κομμάτι της παράδοσης του λαού. Θέματα στις τραγωδίες έδιναν επίσης τα
ιστορικά γεγονότα.
 Ήθος: είναι ο χαρακτήρας και η συμπεριφορά, τα συναισθήματα των προσώπων
 Λέξις: η γλώσσα της τραγωδίας, τα εκφραστικά μέσα και το ύφος.
 Διάνοια: οι ιδέες, οι σκέψεις, οι αξίες και τα επιχειρήματα των προσώπων.
 Μέλος: η μελωδία, η μουσική επένδυση των λυρικών μερών και η οργανική συνοδεία (ενόργανη μουσική) Δεν μας
σώζονται στοιχεία ώστε να ανασυνθέσουμε τη μουσική της τραγωδίας.
 Όψις: η σκηνογραφία και η σκευή, δηλαδή όλα όσα φορούσε ή κρατούσε ο υποκριτής : ενδυμασία (ποδήρης χιτώνας),
προσωπεία (μάσκες), κόθορνοι (ψηλοτάκουνα παπούτσια που έδιναν ύψος και επιβλητικότητα στους ηθοποιούς).
Οι τρεις μεγάλοι τραγικοί και τα έργα τους
Πρόδρομοι των τριών μεγάλων τραγικών Χοιρίλος ο Αθηναίος, Πρατίνας από το Φλειούντα της Πελοποννήσου, Φρύνιχος ο
Αθηναίος: Τιμωρήθηκε με πρόστιμο 1000 δραχμών και απαγορεύτηκε η επανάληψη του έργου του «Μιλήτου Άλωσις» (492
Εισαγωγή στη Δραματική ποίηση ~1~
π.Χ), επειδή λύπησε τους θεατές, υπενθυμίζοντας «οικεία κακά» στους Αθηναίους.

Αισχύλος Γεννήθηκε στην Ελευσίνα το 525 π.Χ Μεγάλωσε στην Αθήνα Έζησε το θαύμα των περσικών πολέμων, πολέμησε
και είδε στην ελληνική νίκη μια απόδειξη της θείας δικαιοσύνης. Πέθανε το 456 στη Γέλα της Σικελίας. Λέγεται ότι
σκοτώθηκε όταν δέχτηκε στο κεφάλι του μία χελώνα την οποία είχε ρίξει από ψηλά ένας αετός, προκειμένου να σπάσει το
καβούκι της και μετά να τη φάει. Απέσπασε 14 νίκες σε δραματικούς αγώνες Από τα 90, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές έργα
του, σώθηκαν μόνο επτά τραγωδίες του: Ικέτιδες, Προμηθέας Δεσμώτης, Πέρσαι, Επτά επί Θήβας, Αγαμέμνων,
Χοηφόροι, Ευμενίδες.
Οι καινοτομίες του:
 Πρόσθεσε τον δεύτερο υποκριτή.
 Αύξησε το διαλογικό μέρος
 Μείωσε την έκταση των χορικών και των μελών του Χορού από 50 σε 12.
 Παρουσίασε τη διδασκαλία μιας συνεχόμενης τριλογίας, δηλ. τριών τραγωδιών με κοινό μύθο.
 Βελτίωσε τη χορογραφία και τη σκευή

Σοφοκλής(496-406 π.Χ.) Γεννήθηκε στον Ίππιο Κολωνό από εύπορη οικογένεια και έλαβε αριστοκρατική αγωγή Το 480,
έφηβος, πήρε μέρος στον επινίκιο εορτασμό για την επιτυχία στη Σαλαμίνα. Δεν εγκατέλειψε ποτέ την Αθήνα, που του
επιφύλαξε πολλές τιμές: Ελληνοταμίας, στρατηγός, πρεσβευτής, ιερέας του Ασκληπιού. Σε ηλικία 29 ετών, το 468, νίκησε τον
Αισχύλο. Κέρδισε είκοσι φορές τα πρωτεία σε δραματικούς αγώνες. Από τις 123 τραγωδίες του σώθηκαν επτά: Αίας,
Αντιγόνη, Τραχίνιαι, Οιδίπους Τύραννος, Ηλέκτρα, Φιλοκτήτης, Οιδίπους επί Κολωνώ.
Οι καινοτομίες του
 Εισήγαγε τον τρίτο υποκριτή
 Περιόρισε τα χορικά δίνοντας μεγαλύτερη έκταση στο διάλογο.
 Αύξησε το Χορό από 12 σε 15 άτομα
 Δίδαξε πρώτος τρεις τραγωδίες με διαφορετική υπόθεση
 Καθιέρωσε την έγχρωμη σκηνογραφία.
Ευριπίδης: Γεννήθηκε το 485 π.Χ στη Σαλαμίνα Δέχτηκε επιδράσεις από τη φιλοσοφία και τη σοφιστική Απείχε από τα
κοινά, δεν ανέλαβε δημόσια λειτουργήματα. Ήταν εσωστρεφής και δυσπρόσιτος. Κατέφυγε στην αυλή του βασιλιά της
Μακεδονίας Αρχέλαου, στην Πέλλα, όπου και πέθανε το 406 π.Χ. Ο Σοφοκλής στον προαγώνα των Μεγάλων Διονυσίων της
χρονιάς εκείνης παρουσιάσθηκε με μαύρο χιτώνα και εισήγαγε αστεφάνωτους τους υποκριτές και το Χορό κάνοντας το κοινό
να δακρύσει. Κέρδισε μόλις τέσσερις νίκες, αν και του δόθηκε χορός για 22 τετραλογίες. Έγραψε 90 περίπου έργα αλλά
σώθηκαν 18 τραγωδίες : Ηρακλείδαι, Ικέτιδες, Ανδρομάχη, Εκάβη, Τρωάδες, Μήδεια, Ιππόλυτος, Άλκηστις, Φοίνισσαι,
Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Ίων, Ιφιγένεια εν Ταύροις, Ελένη, Ηρακλής, Ηλέκτρα, Ορέστης, Βάκχαι, Ρήσος και ένα σατυρικό
δράμα: Κύκλωψ

Οι καινοτομίες του:
 Ανέπτυξε τη δράση με τον αφηγηματικό πρόλογο και επίλογο
 Εισήγαγε τον «από μηχανής θεό»
 Διασκεύασε ελεύθερα τους μύθους
 Παρουσίασε με ρεαλιστικό τρόπο τους ήρωες
 Μείωσε τα χορικά και υποβάθμισε την παρουσία του Χορού ως δραματικού οργάνου 
 ΟΜΩΣ τα θέματα της τραγωδίας δεν έχουν καμιά σχέση με το Διόνυσο.

Εισαγωγή στη Δραματική ποίηση ~2~