Νεοελληνική Λογοτεχνία

Α Αρχές Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

Με τον ό ρο Νεοελληνική λογοτεχνία αναφερό μαστε στην λογοτεχνία του νέου ελληνισμού . Οι περισσό τεροι μελετητές
ανά γουν τις αρχές της νεοελληνική ς λογοτεχνίας στον 10ο αι περίπου
Κριτή ρια για αυτή τη διά κριση είναι:
 η γλώ σσα των κειμένων δηλαδή η νέα ελληνική δημώ δης γλώ σσα ( η ομιλού μενη γλώ σσα του λαού )
 η ύ παρξη των πρώ των δειγμά των εθνική ς νεοελληνική ς συνείδησης
 το γεγονό ς ό τι σε αρκετά από αυτά τα έργα εμφανίζονται στοιχεία που επιβιώ νουν και πολύ αργό τερα.
 η ανανέωση στη θεματολογία. (Όχι τα θρησκευτικά -βυζαντινά θέματα)
Λογοτεχνικά έργα με τα χαρακτηριστικά αυτά είναι:
 Τα ακριτικά δημοτικά τραγού δια
 Το έπος Βασίλειος Διγενή ς Ακρίτας
Το δημοτικό τραγού δι ανή κει στην προφορική λαϊκή ποίηση και συνδέεται με μουσική και χορό . Εκφρά ζει τα ιδανικά ,
τους πό νους και τις χαρές του λαού ακό μα και τις εντυπώ σεις και τις σκέψεις του για τη ζωή ή διά φορα ιστορικά
γεγονό τα.

Β Το δημοτικό τραγούδι
Τα Δημοτικά τραγού δια μπορού με να τα χωρίσουμε σε κατηγορίες.
1. Τα διηγηματικά: τραγού δια που έχουν αφηγηματικό χαρακτήρα, (σαν μπαλά ντες) επικό τό νο και
δραματική έκβαση. Διακρίνονται σε ακριτικά και παραλογές
2. Κυρίως άσματα: τραγού δια που αναφέρονται σε εκδηλώ σεις της ζωή ς ( π.χ. νανουρίσματα, νυφιά τικα,
μοιρολό για, αγά πης κλέφτικα κ.λ.π. ).
Τα γενικά χαρακτηριστικά των δημοτικώ ν τραγουδιώ ν είναι
 Έχουν στενή συνά φεια με τη μουσική (κά ποτε και με τον χορό )
 Επιβιώ νουν μέσα από αυτά ακό μα και έθιμα της αρχαιό τητας
 Ο δημιουργός και συνθέτης του δημοτικού τραγουδιού παραμένει άγνωστος.
 Ο ακριβής τόπος σύνθεσης δεν είναι γνωστός έστω και αν γνωρίζουμε τον τόπο αναφοράς
 Το ίδιο ισχύει και με το χρόνο σύνθεσης.
 Η γλώσσα είναι λαϊκή και ακολουθεί τοπικά ιδιώματα. Το δημοτικό τραγούδι αποδίδεται πάντα με χρονικό τοπικό,
γλωσσικό ιδίωμα.
 Φανερώνει την ψυχοσύνθεση τους καημούς ακόμη και τις ιστορικές περιπέτειες του λαού.
 Όσες περισσότερες παραλλαγές παρατηρούνται τόσο περισσότερο φέρεται καταξιωμένο.
 Αναφερόμαστε σε τραγούδι και όχι σε ποίημα, Το δημοτικό τραγούδι δεν απαγγέλλεται, αλλά τραγουδιέται και σε
κάποιες περιπτώσεις χορεύεται.
 Το μέτρο είναι χαρακτηριστικό. Συνηθέστερα ακολουθείται ο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, ή Ιαμβικός
δωδεκασύλλαβος καθώς και ο τροχαϊκός στίχος
 Τα εκφραστικά μέσα είναι λιτά, κυριαρχούν τα ρήματα και τα ουσιαστικά και η περιγραφή είναι ρεαλιστική
 Συνηθισμένα είναι μοτίβα όπως ο νόμος των τριών, τα άστοχα ερωτήματα, το θέμα του αδύνατου ενώ δεν
παρατηρείται το φαινόμενο του διασκελισμού.
 Στερεότυπες λέξεις και φράσεις επαναλαμβάνονται: σύνθετα («πρωτομάστορας », «γλυκοτραγουδούσαν»), ζεύγη
λέξεων, π.χ. βουνά-κάμποι («Βάλλω τον Ήλιο στα βουνά, τον αετό στους κάμπους»), μοτίβα εισαγωγικά («Σήμερα
μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα») ή μεταβατικά, από την αφήγηση στο διάλογο ή το αντίθετο («Από μακριά
τον χαιρετά κι από κοντά του λέει»), τυπικές σκηνές, π.χ. γλεντιού («κι εκεί που τρώγαν κι έπιναν και
γλυκοκουβεντιάζαν»), μάχης («στα έμπα του χίλιους έκοψε, στα ξέβγα δυο χιλιάδες») κ.ά.
 Τα περισσό τερα δημοτικά τραγού δια είναι γραμμένα σε μέτρο ιαμβικό και σε στίχο δεκαπεντασύλλαβο, που
χωρίζεται σε δύ ο ημιστίχια Π. χ Από μακριά τη χαιρετά//κι από κοντά της λέγει ·
o Πολύ συχνά το δεύ τερο ημιστίχιο αποτελεί επανά ληψη και νοηματική αναδίπλωση του πρώ του Π. χ Εδώ είσαι
σκλάβα του πασά, σκλάβα των Αρβανίτων
o Τα δημοτικά τραγού δια δεν έχουν ομοιοκαταληξία (σπά νια και μό νο σε ορισμένα μό νο είδη δημοτικώ ν
τραγουδιώ ν, ό πως λ. χ στα λιανοτράγουδα θα συναντή σουμε ομοιοκαταληξία)
o Ο κά θε στίχος εκφρά ζει κανονικά ένα πλή ρες και ολοκληρωμένο νό ημα, χαρακτηρίζεται δηλαδή από συντακτική
αυτοτέλεια και νοηματική πληρό τητα (αρχή της ισομετρίας) Π. χ Ο Χάρος έτρωγε ψωμί, κι η κόρη τον κερνούσε
3. Παραλογές
Οι παραλογές είναι πολύ στιχα αφηγηματικά τραγού δια. που εξιστορού ν μια δραματική περιπέτεια της ανθρώ πινης
ζωή ς. Η υπό θεσή τους αντλείται από αρχαίες μυθολογικές παραδό σεις και εμφανίζει έκδηλο παραμυθικό στοιχείο. Ο
ό ρος παραλογή φαίνεται να έγινε από το "λό γος" με το νό ημα έπος, κά τι ανά λογο με το παραμύ θι, παροιμία.
Χαρακτηριστικά :
 Εξιστορούν δραματικές κυρίως περιπέτειες της ζωής, πραγματικές (κάποιο μύθο, κάποιο περιστατικό, μια παράδοση) ή
φανταστικές (υπόθεση εντελώς πλαστή).
 Ως αφηγηματικά τραγούδια αναπτύσσουν ένα μύθο με αρχή – δέση του μύθου, σταδιακή εξέλιξη – κορύφωση και λύση.
 Έχουν γρήγορη δράση
 Παρουσιάζουν έντονα παραμυθικά και εξωλογικά στοιχεία
 Χρησιμοποιείται συχνά ο διάλογος που επιτείνει τη δραματικότητα Θεωρούνται (μαζί με τα ακριτικά) το παλαιότερο
στρώμα των δημοτικών τραγουδιών.