Professional Documents
Culture Documents
KIMISIINJI
KIMISIINJI
KHUKHWAANTSULA
Ikanisa ye Ba’Adiventi niyo iye bafukiilisi babaliindiilila khukhwiitsa khwa Yesu Kristo, lundi
babesaaya khu shifukhu sha Sabato, sheesi Bayudaya nabo baliinda. Ikanisa yino ifukiilisa i
Bayibuli nga niyo yonyene mumwaama byeesi khufukiilisilamo byoosi. Ikanisa yino yaama mu
bafukiilisi ba ‘Sola Scriptura’ – namwe, i Bayibuli yonyene niyo ipiima bye khufukiilisilamo ni
khuukhola bye BaKristaayo.
Khuli ni kimisiinji 28 nga nikyo kiilimo khuumanya khwe kanisa lundi ni khuuleekela khwe
bibyaronebwa. Khukhwiilamo khukhwimenielesa kimisiinji kino shinyala khuukholibwa ni
buraangirisi buukhulu (General Conference) inga ikanisa khuubira mu khuraangirirwa
khw’Omwoyo Umukhosefu yokesibwile khuumanya khukhwooleleele khwe bwaŋali namwe ta
nga yanyoolile biilomo bibiifuura khuukhwokesa buulayi byeesi Wele aleekela mu Lomo yeewe
Ingwalaafu.
Khuusiima khutsya isi Wele Paapa lwe buuliindi. Isi Umwaayi Julius Wangokho ni
Umusaakhulu Charles Machese, mwaanyala shishambaaso she khuura kimisiinji kino mu
LuMasaaba, n’Umwaayi George Wamalwa lwe khhkibiramo.
Bishuusibwile ni,
Fred Musungu Mulokwa
fmyoungstar@gmail.com
www.adventist.org
INOONDEKHANA YE BIBIILIMO
1. Bibyaronebwa Bikhosefu
2. Bwa’Wele Butaru
3. Paapa
4. Umwaana
5. Umwoyo Umukhosefu
6. Bubuumbi
7. Busaalikhana Bwo Muundu
8. Busoolo Bwe Kamaani
9. Buulamu, Khuufwa ni Khuulamukha khwa Yesu
10. Bye Buwonesi
11. Khuutsowa Mu Kristo
12. Ikanisa
13. Ikanisa Iyaramawo Ni Kumulimo Kwayo
14. Buutweela mu Mubili kwa Kristo
15. Khuubatisibwa
16. She Ashilo Sh’Omukasya
17. Biwaanwa Bibyaama isi Umwoyo Umukhosefu Ni Bubwakaanisi
18. Shiwaanwa she Buŋoosi
19. Kamakaambila ka Wele
20. I Sabato
21. Bubiikhi
22. Tsisaambo Tse ShiKristaayo
23. Bukhwaale ni Intsu
24. Bubwakaanisi Bwa Yesu m Shifwo Shifuura Bukhosefu She Mwikulu
25. Khukhwiitsa Khwe Kristo Khwe Khaabili
26. Khuufwa ni Khuulamukha
27. Kimiiko Shiikana Shitweela ni Intsakamo Ye Shiibi
28. Shibala Shishaakha
1. Bibyaronebwa Bikhosefu
2. Bwa’Wele Butaru
3. Paapa
Wele Paapa uubawo lubeelela niye Umubuumbi, Ukaba bulamu, Umuliindi, lundi
ali hangaaki e bibuumbe byoosi. Niye Uwa ŋali lundi Umukhosefu, uwitsuule shiisa ni
bubweela, saakhalala khaangu ta, lundi weetsuule khuukana khukhweene ni
bubwiyiikinwa. Tsisaambo ni kamaani bibiibonekha m’Umwaana n’Umwoyo
Umukhosefu byookesa Paapa nga naali. [Khuurakikha 1:1; Khubiimbulilwa 4:11; 1
Korinso 15:28; Yokana 3:16; 1 Yokana 4:8; 1 Timosewo 1:17; She Lukyeendo 34:6, 7;
Yokana 14:9]
4. Umwaana
5. Umwoyo Umukhosefu
6. Bubuumbi
Khuubira mu buulamu bwa Yesu bwe khuukhola byeesi Wele akana byoosi, mu
khutsiinisibwa, khuufwa ni khuulamukha khwe, nimwo mwoonyene mweesi Wele aara
intsila ye babaandu khuunyoola bubwiyakhilo bwe shiibi, nio akila abo babaafukiilisa ni
khuufukiilila bubwiyakhilo buno banyoole buulamu bukhawawo ta, lundi bibuumbe
byoosi binyalise khuumanya buulayi khuukana khukwalaafu khw’Omubuumbi
khukhukhaakama ta. Bubwiiyakhilo bubwooleleele buno bwokesa buulayi bwe
bukwalaafu bwe kamakaambila ka Wele ni bubweela bwe saambo yeewe; lwekhuuba
bwikiitsa shiibi shefwe lundi bwareera khukhwiiyakhilwa. Khuufwa kwa Yesu aafwa
khulwefwe lundi khwe khuukhwiwaanayo lwe khuukhukobosa is Wele ni
khuukhushuusa. Khuulamukha khwa Kristo khwookesa bufuuri bwa Wele isi kamaani ke
shiibi, lundi isi abo babafukiilisa bubwiiyakhilo banyoola buukakafu bwabwe bwe
khuufuura shiibi ni khuufwa khuumaliilisi. Shino shookesa buwuli bwa Yesu
ng’Omukasya, isi buli muundu alifukhamila mu shibala ni mwikulu. [Yokana 3:16;
Isaaya 53; 1 Petero 2:21, 22; 1 Korinso 15:3, 4, 20-22; 2 Korinso 5:14, 15, 19-21;
Baroma 1:4; 3:25; 4:25; 8:3, 4; 1 Yokana 2:2; 4:10; Bakolosaayi. 2:15; Bafilipi. 2:6-11.]
10. Bye Buwonesi
12. Ikanisa
Ikanisa ili lituuli lye bafukiilisi babaarumbula bari Yesu Kristo Umukasya lundi
Umuwonesi. Mu khwiloosela ni babaandu ba Wele khukhwaama mu miboolo kye Ndakaano
Ikhale, khalaangibwa; lundi khwitubaasa atweela mu khwisaaya, mu butweela, mu khuleekela
khuuli mu Shilomo, mu khwiikhoya khwe khuulya she ashilo sh’Omukasya, khukhwakaanisa
babaandu boosi lundi ni khukhwoolisa kamakhuuwa kamalayi isi shibala shoosi. Ikanisa yaamisa
buunyala khu Kristo, uwakhuwonesa, lundi ni mu Byaronebwa Bikhosefu. Ikanisa ili intsu ya
Wele; babaalimo baakalusibwa khuuba babaana ba Wele nga babaawo khulwe ndakaano imbya.
Ikanisa ili kumubili kwa Kristo, lituusi ye bafukiilisi nga Yesu niye Kumurwe. Ikanisa ili
umweeha isi Yesu afiililila nio anyalise khukyikelisa ikhosefu lundi akyipyeluuse. Nga akobola
luundi nga umufuuri, akhakyakaanile nga baafukiilisi be shiriifwa, babeyikinwa be kimiiko
kyoosi, beesi aakula ni kamafuki ke, nga sibalikho likoondo lyoosi namwe khukhwifunyaka
khwoosi ta, ne nga bali bakhosefu luundi nga sibalikho likoondo ta. (Khuurakikha 12:3;
Buuraambi 7:38; Baefeso 4:11-15; 3:8-11; Matayo 28:19, 20; 16:13-20; 18:18; Baefeso 2:19-22;
1:22, 23; 5:23-27; Bakolosaayi 1:17, 18.)
15. Khuubatisibwa
Wele akaba isi ba memba boosi mu kanisa Yeewe mu miboolo kyoosi biwaanwa
by’Omwoyo byeesi buli memba ali ni khuurambisa mu bwakaanisi lwe shitsiilililwa
shitweela she kanisa ni babaandu. Nga biweebwa n’Umwoyo Umukhosefu, uukabila buli
memba nga naakana, biwaanwa bino bireera buunyali bwoosi ni bubwakaanisi bwoosi
buuukanibwa ikanisa khukhwoolelesa kumulimo ni bubwakaanisi bwayo. Khukhwaama mu
Byaronebwa Bikhosefu, biwaanwa bino bilimo bubwakaanisi nga khufukiilila, khuwonesa
balwaale, buŋoosi, khuboola kamakhuuwa kamalayi, khuuleekela, buraangirisi, khuutubaasa,
shiisa, ni khukhwiwaanayo khukhwakaanisa, ni khuyeeta lundi ni khukhwisamo babaandu
kamaani. Baalala baalaangibwa lundi baweebwa n’Umwoyo Umukhosefu biwaanwa byeesi
ikanisa iraambisa mu bwaayi, mu khuboola kamakhuuwa kamalayi, mu burume, ni mu
khuleekela nio banyalise rekekha ba memba babaandi lwe bubwakaanisi, lundi ni
khukhwoombekha ikanisa inyalise khuutsowa, nalundi ni khureera butweela mu khufukiilila
ni khumanya Wele. Nga ba memba baraambisile biwaanwa bino nga babakaanisi
babeyikinwa be bubweela bwa Wele, ikanisa iliindibwa khukhwaama isi khukhwonekisibwa
ni indeekela iye bubeeyi, itsowa ni khuutsowa khukhwaama isi Wele, lundi yoombekhebwa
mu khufukiilila ni khuukana. (Baroma 12:4-8; 1 Korinso 12:9-11, 27, 28; Baefeso 4:8, 11-16;
Buuraambi 6:1-7; 1 Timosewo 3:1-13; 1 Petero 4:10, 11.)
20. I Sabato
Wele Umubuumbi lwanyuma lwe bifukhu biseesaba bye bubuumbi, awola khu
shifukhu she Kumusaafu lundi washirawo nga i Sabato isi babaandu nga
shekhuukhebulilakho bubuumbi. Likaambila lye khaane mu Makaambila ka Wele
kakakhashuukha ta lilaakila khuuliinda i Sabato ye khu shifukhu she kumusaafu nga
shifukhu she khuuwola, khukhwisaaya ni bubwakaanisi buuli mu butweela ni
khuuleekela ni buuraambi bwa Yesu, umukasya we Sabato. Sabato ili shifukhu she
khukhwakaanana mumwiikhoyo ni Wele lundi ni basheefwe. Ili khaabonelo khe
khuuwonesebwa khweefwe mu Kristo, lundi khe khukalusibwa khukhwikyesebwa
bakwalaafu, shookyesa naanu isi khwisaaya, lundi shikhuwa khuukhoombakho khu
bulamu bwe mu buyiinga bwa Wele. I Sabato ili khaabonelo khe ndakaano ya Wele khe
biilo ni biilo akari a Wele ni babaandu Beewe. Khuuliinda ni kumwikhoyo inyaanga
ikhosefu yino khukhwaama angoloobe khukhwoolisa angoloobe, nge nyaanga ikwa
khukhwoolisa nge nyaanga ikwa, shili she kumwikhoyela bubuumbi bwa Wele ni
buuraambi Bweewe buureera buwonesi. (Khuurakikha 2:1-3; She Lukyeendo 20:8-11;
Luka 4:16; Isaaya 56:5, 6; 58:13, 14; Matayo 12:1-12; She Lukyeendo 31:13-17; Ezekeli
20:12, 20; Kamakaambila 5:12-15; Baheburaniya 4:1-11; Ba Levi 23:32; Mako 1:32.)
21. Bubiikhi
Ifwe khuli babiikhii ba Wele, beesi aawa inyaanga ni tsiikhabi, khuunyalisa ni bye
buyiindifu, lundi ni tsikhabi tsye khu shibala ni bibiindu biilikho. Khuli ni
khuubiraambisa buulayi. Khwookyesa khuli byoosi bya Wele nga khwabeele
babeyikinwa isi Wele n’isi babaandu basheefwe, lundi nga khukobosa shitweela she
likhumi ni biwaanwa byeefwe binyalise khusalanisa kamakhuuwa ke kamalayi, lundi ni
khuyeeta ni khutsowisa ikanisa. Bubiikhi bukhuweebwa busa ni Wele khunyalise
khuutsowa mu khukana lundi ni khufuura butakha (burumaandu) ni khukhwikoomba bye
babaandi. Umubiikhi ekhoya khuubona nga bubwiyikinwa bweewe bwarereere babaandi
tsikhabi. (Khuurakikha 1:26-28; 2:15; 1 Bye Kimiboolo. 29:14; Hagayi 1:3-11; Malaki
3:8-12; 1 Cor. 9:9-14; Matayo 23:23; 2 Korinso 8:1-15; Baroma 15:26, 27; 1Petero 4:7-
11)
Iliwo shiifwo shiifwo shifuura bukhosefu mwikulu, I Tabenakulo iya ŋali isi Wele umweene
ombekha akhuba umuundu ta.. Muweene umwo Kristo araambamwo khulweefwe, khunyalisa
khuureerera bafukiilisi shishawaanibweyo shiwa bubwiyakhilo isi boosi lundi nga
shawaanibweyo lutweela khumusalaba. Areebwawo nga Umusaayi weefwe Umukhulu lundi
arakikha bubwakaanisi bwe khuukholoombela nga ni aniina mungaaki. Mu mwiiko kwa 1844,
ibumaliilisilo bwe inyaanga ye buŋoosi iye bifukhu 2300, engila mu shisiintsa she khaabili lundi
nga nisho shimaliilisi mu bwakaanisi Bweewe bwe khuukhupyeluusa. Kuli kumulimo kwe
khuukhalilamo kimisaango kwe khukhuwimienielesa, nga khuli shitweela khukhuruwao shiibi
khuumaliilisi, khwookyesibwa khaalekho ni khusiingibwa khwe shiifwo shifuura bukhosefu mu
lisaayilo lye Baheburaniya, khu shifukhu she khusiingibwilakho, namwe khuupyeluusibwa.
Ibweene iyo shiifwo shifuura bukhosefu shapyeluusibwa ni kamafuki ke bisolo
bibyawaanibweyo, ne bye mwikulu bipyeelusibwa ni kamafuki ka Yesu. Kumusaango kwe
khukhwimenielesa kuno kwookyese isi likulu naanu mu bafu babaafwa mu Kristo nga
bawonesebwa uwaakhila khuuba mu khulamusibwa khuukyiboole. Luundi khwookyesa mu baali
baalamu abo baali khuumenya mu Kristo, babaaliinda kamakaambila kaWele ni bujulisi bwa
Yesu, nga bali mu Niye lundi beerekekheele khuushuusibwa khukhwingisibwa mu buyiinga
Bweewe bubukhakama ta. Khuukhala kimisaango khuno khwookyesa Wele nga uwaŋali lundi
ukharomboola ta mu khuwonesa babaandu bafukiilila mu Yesu. Khukakasa khuli abo babarama
nga babeyikinwa isi Wele bakhaweebwe buyiinga. Intsakamo ye bubwakaanisi bwa Yesu buno
ikhaabe intsakamo ye nyaanga ye bububwiyakhilo nio Kristo akobole luundi. (Baheburaniya.
8:1-5; 4:14-16; 9:11-28; 10:19-22; 1:3; 2:16, 17; Danieli 7:9-27; 8:13, 14; 9:24-27; Khuubala
14:34; Ezekeli 4:6; Ba Levi 16; Khubiimbulilwa 14:6, 7; 20:12; 14:12; 22:12.)
Khukhwiitsa khwe Kristo khwe khaabili nikhwo khukhwiyikina khuukali khwe kanisa,
bumaliilisilo bwe kamakhuuwa kamalayi. Khukhwiitsa khw’Omuwonesi khukhaabe
khukhweene, ni Kristo umweene, lundi khuukhabonekhe mu shibala shoosi. Nga akoboole,
bakwalaafu babaafwa bakhalamusibwa, lundi atweela ni bakwalaafu babakhaabe baalamu mu
shiriifwa bayilibwe mwikulu, ne baboonaki bakhaafwe. Inyaanga ye buŋoosi iili aambi khuuwa
ni injeli yeesi shibala shilimo, byookyesa bili khuukhwiita khwa Kristo khuli aambi naabi.
Inyaanga ye khukhwiitsa khweewe mbaawo ukyimanya taawe, nashiry khureewulibwa
khukhwirekekha buli nyaanga yoosi. (Tito 2:13; Baheburaniya 9:28; Yokana 14:1-3; Buuraambi
1:9-11; Matayo 24:14; Khubiimbulilwa 1:7; Matayo 24:43, 44; 1 Basesalonika 4:13-18; 1
Korinso 15:51-54; 2 Basesalonika 1:7-10; 2:8; Khubiimbulilwa 14:14-20; 19:11-21; Matayo 24;
Mako 13; Luka 21; 2 Timosewo 3:1-5; 1 Basesalonika 5:1-6.)
Byaakamile hano