Kahalagahan ng Pagsasalin

Ano ang kahalagahan ng pagsasalin? Bakit kailangang magsalin? Kung pagbabalikan natin ang
kasaysayan, makikita natin ang mahalagang bahaging ginagampanan ng pagsasalin kahit noon pa mang
unang panahon gaya ng sinabi ni Ramos sa kanyang artikulong Pagsasalin Tungo sa Pagpapayaman ng
Wikang Pambansa (1998). Ayon kay Ramos: Bago pa man dumating ang mga tagakanluran, sigurado
nang umiiral sa kapuluan impormal na pagsasalin sa oral na komunikasyon. Mahalaga rin siguro ito sa
kanilang kabuhayan tulad ng barter system o pagpapalitan ng mga kalakal hindi lamang sa pagitan ng
mga katutubo kundi sa mga taga-ibang bayan sa silangan, tulad ng mga Tsino na napadpad sa kapuluan
ng Pilipinas.

18

Nang dumating naman ang mga Kastila, kinakailangan ang pagsasalin para sa dalawang layunin – (1) ang
pananakop at (2) ang pagpapalaganap ng Kristiyanismo. Sa aklat ni Venuti (1998) ay kanyang sinabi sa
pamamagitan ng kanyang paliwanag na batay kay Rafael (1998) ay ganito ang isinaad: ang
mananampalataya na tumatanggap sa Diyos na Kristiyano ay nagpapasako[p din sa Haring Kastila na
banal na itinalaga, lalo na sapagkat iniuugnay ng mga misyonero ang pampulitikang pagpapasakop ditto
sa lupa sa kaligtasan sa kabilang buhay. Kaya, ayon pa rink ay Ramos. ‘’Bilang bahagi ng layuning
mapalaganap sa bansa ang Kristiyanismo, isinalin ng mga misyonaryong Kastila sa Tagalog (at iba pang
wika sa bansa) ang mga aklat-dasalan, katekismo, awit pansimbahan, sermon, pagsasanay sa mga
Gawain pangkabanalan.’’ Sa pamamagitan ng pagsasalin ay naitanim ng mga mananakop na kastila sa
isip at damdamin ng kanilang sinakop ang kanilang mga ideolohiya, paniniwala at pananampalataya.
Ayon pa kay Santiago (1994): ‘’ Batay sa kanilang karanasan (mga Kastila) sa timog at Hilagang Amerika,
higit na nagiging matagumpay ang pagpapalaganap ng Kristiyanismo sa pamamagitan ng mga wika ng
mga katutubo.’’ Ang panahong ito ng pananakop ng mga Kastila ayon na rin sa huli ang maituturing na
unang yugto ng kasiglahan sa pagsasalingwika sa Pilipinas. Mula sa mga nabanggit, makikita ang
kahalagahan ng pagsasalin, sa ugnayang pangkomersyo sa dalawa o mahigit pang bansa, sa pagpapairal
ng kapangyarihan at kamulatang parelihiyon. Bukod pa sa mga kahalagahang ito, may malaking
bahaging ginagampanan ang pagsasalin sa paglilipat at palitan ng kultura’t kaalaman sa buong mundo.
Sabi ni Almario sa kanyang artikulong Pagsulyap sa Kasaysayan ng Pagsasalin: ‘’Kung ang pagkaimbento
ng papel ay nagpakahalaga sa lansakan at matagalang pang-iimbak ng matatayog na karunungan at
dakilang panitikan, ang pagsasalin naman ang nagging mabisang kasangkapan sa pagkakalat at
pagtanggap ng mga naturang pamana ng sibilisasyon sa iba’t ibang lugar sa buong mundo.’’ Isang
halimbawa na ng dakilang panitikang naipamana dahil sa pagsasalin ang epikong Odyssey ni Homer na
sinasabing pinakamatandang nakaulat na salin. Ang mga karunungang isinulat nina Aristotle, Plato,
Galen, Hippocrates at iba pang mga dakilang Griyego ay naipamana rin sa daigdig dahil sa pagsasalin.
Mula pa rin sa artikulong huling binanggit ay sinabi ni Almario na ‘’Kasangkapan ang pagsasalin upang
ganap na makinabang ang using bansa o pook sa mga impluwensiyang mula sa isang sentro o sulong na
kultura’’. Ibinigay niyang halimbawa ditto ang pagsagap at pakikinabang ng mga kulturang Latin at Arabe
sa kulturang Griyego sa pamamagitan ng salin.

19
Ang sariling kulturang Pilipino ay sumagap at nakinabang din sa mga kultura ng mga kolonisador nito sa
pamamagitan ng mga salin. Ayon kay Ramos: Sa mga kolonisador nito, ang mga Kastila ang may
pinakamalaking impluwensiya sa bansa lalo na sa basehan ng unang wikang pambansa natin, ang
Tagalog.’’ Nalaman natin ang mga batayang aralin sa kristiyanismo sa pamamagitan ng Doctrina
Christiana en la lengua Espanola at mula sa iba pang mga salin tungkol sa simbahan o eklesyastik.
Nagkaroon tayo ng kaalaman sa pulitika dahil sa mga salin na pampulitika at nilalaman at layunin.
Kabilang ditto ang Huling Pahimakas na salin ni Andres Bonifacio ng Mi Ultimo ni Jose Rizal. Kung noong
panahon ng pananakop ng mga kastila ay krus o relihiyon ang nagging isa sa pangunahing kasangkapan
na pananakop ng mga kastila; ayon kay Santiago (1994) ‘’noong panahon naman ng Amerikano ay aklat
o edukasyon sa pamamagitan ng wikang Ingles.’’ Ipinaliwanag pa niya sa panahon ito nagsimulang
makapasok sa Pilipinas nang lansakan ang iba’t ibang uri ng genre ng panitikan at naging masigla ang
pagsasalin sa wikang pambansa lalo na ng mga akdang klasika. Ang pakikipag-ugnayan intelektwal ng
mga Pilipino sa ibang bansa ay nagging liberal ang iba’t ibang anyo at uri ng karunungan mula sa
kanluran.’’

Mahalaga din ang pagsasalin upang madaling maunawaan, matutuhan at sa gayon ay mapakinabangan
ng masang Pilipino ang mga bagong teknolohiya mula sa mga dayuhan. Ito ay mapatutunayan ng
karanasan ni Teo Antonio, isang manunulat at tagasalin sa Technology at Livehood Resource Center, na
kanyang inilahad sa artikulong Pagsasalin ng Kaalaman Panteknolohiya (1995). Sa artikulong ito ay
kanyang sinabi: ‘’Pinatunayan ng maraming tagasubaybay na mamamayan na dumagsa sa pagbili ng mga
babasahin gabay sa kaalamang panteknolohiya na sila ay natuto, nakinabang at nagamit sa kanilang pag-
unlad ang mga babasahin naisalin.’’

Hindi rin dapat kaligtaan ang kahalagahan ng pagsasalin sa pagsulong o pagyabong ng wikang pambansa
o sa intelektwalisasyon nito. Mula sa artikulo ni Fortunato na pinamagatang Pagsasalin: Instrumento sa
Intelektwalisasyon ng Filipino {1991} ay kanyang sinabi:

Napakahalaga ng pagsasalingwika upang mailapat ang mga ‘naimbak’ na karunungang nasa mga aklat
na nasusulat sa Ingles at iba pang intelektwalisadong wika. Tumutulong din ang pagsasalin na
magkaroon ng mga bagong impormasyong cultural ang mga iskolar na babasa ng salin. Ang pag-
introdyus ng mga bagong konseptong produkto ng pagsasalin ay nakatutulong sa intelektwalisasyon.
Yumayaman ang kultura ng Filipino sa pagdaragdag ng mga bagong leksikon. Sa ganitong paraan
napapayaman ang wikang Filipino at nabubuo ang kultura ng syensya at mga asignaturang abstrak sa
pamamagitan ng behikulong ginagamit.

Mula pa rin sa artikulong ito, inilahad na mayroon itinuturing na mahahalagang larangan na

ginagamitan ng diskursong intelektwal at elegante at nangangailangan ng mataas na kasanayang
pangawika lalo na sa pagbasa at pagsulat. Ang mga ito ay edukasyon (lalo na sa hayskul at unibersidad)
mas media , siyensya at teknolohiya , gobyerno, batas hukuman, komerdyo at industriya, propesyong
pangmedisina, abogasya, at literature. Ang mahalagang larangan ito ang dapat na gamitan ng
intelektwalisadong Filipino na naghahangad na makaganap na dominanteng midyum sa lahat ng
larangan ng paggamit nito at makatugon sa mga pangangailangan komunikasyon tulad ng kasapatan ng
Ingles, at gaya ng siniping pahayag sa itaas,makikita ang mahalagang bahaging ginagampanan ng
pagsasalin sa gawaing intelektwalisasayon

Bilang pagwawakas,mainam na malaman natin ang sinabi ni Theodore H. Savory (1959) tungkol sa
unibersal na gawain ng pagsasalin .Ganito ang kanyang sinabi na isinalin ni G.Almario “ Sa lahat ng dako,
isinagawa ang mga salin alang-alang sa mga dalisay na layunin utilitaryo at walang ibang nasa tagasalin
maliban sa pag-aalis ng hadlang na naghihiwalay, dahil sa pagkakaiba ng mga wika sa manunulat at sa
mambabasa .”

1.3 Pagsasalin: Agham ba o Sining ?

Kung ang mga awtor at dalubhasa sa larangan ng pagsasalin ay nagkakaisa sa pagsasabing

diwa,kahulugan o mensahe ang isinalin sa ibang wika , tila nagkakaiba naman ang kanilang opinion sa
katanungang kung agham ba ito o isang sining.Tingnan na lamang halimbawa ang pamagat ng mga
sumusunod na aklat: Toward a Science of Translating ni Eugene Theories ( 1964) ,The Art of translation
ni Theodore Savory ( 1959) at Sining ng Pagsasaling –wika ni Alfonso O. Santiago (1994)

Inilihad ni Gentzler (1959) sa kanyang aklat na Contemporary Translation Theories na ang pagdevelop ni
Nida ng agham ng pagsasalin ay udyok ng personal na hindi pagkagusto sa nakikita niyang classical
revival sa ikalabinsiyam na dantaon pagbibigay-diin sa katumpakang teknikal ,pagsunod sa anyo , at
literal na pagpapakahulugan kaugnay ng kanyang gawaing pagsasalin ng bibliya na noong una ay
‘practice-oriented’ ang kanyang sistemang sinusunod.Ayon pa kay Gentzler batid ni Nida ang walang
sistemang katangian ng lapit na practice-oriented kaya tinangka niyang maagham na ivalideyt ang
kanyang metodolohiya at gamitin ito sa pagsasalin sa kalahatan.Inilahad pa rin ni Gentzler na ang
Toward a Science of Translating na naging ‘Bibliya’ hindi lamang para sa pagsasalin ng bibliya kundi para
sa teoryang pagsasalin sa kalahatan mga tuntuning transformasyunal at ng kanyang terminolohiya

Ito ang ipinahayag ni Nida (1964) : “…..though no one wii deny the artistics elements in good
translating,linguists ang philologist are becoming increasingly aware that the process of translating area
amenable to rigorous description .”

Ang pahayahag na ito ni Nida ay may pagpapaliwanag sa aklat ni Santiago na ganito:Ipinaliwanag pa niya
(Nida) na kapag pinag-usapan ang agham ng pagsasaling-wika (science of translating), hindi natin
maiiwasang pamasuong sa aspekto ng paglalarawan .Kung ang linggwistika, aniya ay mauuring “
description science ‘. ang paglilipat ng mensahe mula sa isang wika tungo sa ibang wika ay maaari ring
ituring na isang syentipiko o makaagham na paglalarawan.

Ipinaliwanag pa niya na ang isang taong nagpipilit na ang pagsasaling-wika ay isang sining at wala nang
iba pa ay maaaring nagiging paimbabaw ang kanyang pagsusuri sa kanyang ginagawa.Hindi siya
lumalalim nang husto upang malimi niya ang mga makaagham na aspekto ng pagsasalin na kalimitang
nakatago sa ilalim ng lantad ng mga simulain at prinsipyo.Gayunpaman, tinatanggap din niya ang
katotohanan na ang isang taong yumayakap naman sa paniniwalang ang pagsasaling-wika ay isang
agham at wala nang iba pa ay hindi marahil napag-aralan nang husto ang kanyang ginagawa upang
mapahalagahan ang makasining na aspekto ng pagsasalin- isang di dapat mawalang sangkap sa isang
mabuting salin,lalo na sa mga obrang pampanitikan

Sinasabi pa ng mga hindi naniniwala na ang pagsasaling-wika ay isang sining na kung may sining man ng
pagsulat, sa pagsasaling-wika ay wala sapagkat isinalin lamang ang isang likhang-sining.

Ano naman ang sabi ni Savory (1959) na naniniwalang isang sining ang gawaing pagsasalin ? Ito ang
kanyang pahayag :

The contention that translation is an art will be admitted without hesitation by all who have had much
experience of the work of translating ; there may be others who will not so readily agree (but) a sound
method is to compare the task of translating in all its forms with the universally acknowledge arts of
painting and drawing.They wii bw found to be parallel.step by step.

Balikan natin ang akalat ni Santiago para sa paliwanag kaugnay ng pahayag na ito,Ganito ang kanyang
paliwanag:

At kanyang (Savory) ipinaliwanag na sa pagpipinta, ang maling kulay o laki ng isang guhit ay katumbas ng
isang maling sa dimension,sukat o proporsyon ng alinmang bahagi ng larawan ay katumbas ng
pagkakamali sa pagbibigay-kahulugan sa tunay na diwa ng isang parirala.

Kapag ang isang tula. Ayon sa kanya (Savory).ay isinalin ng isang karaniwang tagapagsalin sa paraang
tuluyan,katulad lamang ito ng sketch ng isang patakbuhing pintor na hindi naging matapat sa orihinal na
larawan.Ang diwa ng nasa orihinal subalit sa saling tuluyan at ang tanawin sa sketch ay tulad din san g
nasa orihinal subalit sa salitang tuluyan at ang masasabing nawala an gang “musika” na nadarama ng
mambabasa sa orihinal na tula.Gayundin naman, sa sketch ng pintor ay namodipika na rin ang “buhay”
na pumipinting sa orihinal na larawan; na kung may kulay ang orihinal ,ang sketch ay naging black and
white.

Gayunpaman , ang bihasang tagapagsalin ay maaaring makagawa ng isang saling tuluyan nang hindi
nawawalang lubusan ang himig o “musika” ng orihinal, tulad din naman ng isang pintor na nagbibigay-
buhay pa rin ang kinokopyang larawan kahit iba ang kanyang mga gamit at pamamaraan.Mababanggit
na ang salin ng mga larawan kuha ng isang litratista. Ito’y tiyak,sapagkat ang mahalaga sa mga ito ay ang
nilalaman o diwa at hindi ang estilo ng awtor.Gayundin, ang pagsasaling di-malaya ay maihahambing sa
matapat na paglalarawan ni Michaelangelo sa kanyang mga painting samantalang ang malayang
pagsasalin ay maitutupad naman sa pamaraan ni Picasso

Batay sa inilahad na mga pahayag at pagpapaliwanag ng mga dalubhasa masasabi natin na ang gawaing
parehong agham at sining.

1.4 Mga Katangian ng Tagasalin

Si Santiago sa kanyang librong Sining ng Pagsasaling-wika ay maglagom sa tatlong katangian

dapat taglayin ng nagsasalin ayon kina Nida at Savory.Ang mga ito ay : 1) Sapat na kaalaman ng
dalawang wikang kasangkot sa pagsasalin.2) Sapat na kaalaman sa paksang isasalin at 3) Sapat na
kaalaman sa kultura ng dalawang bansang kaugnay sa pagsasalin

Ang unang katangian binangggit ay nahahati sa dalawa- sapat na kaalaman sa gramatika ng

dalawang wikang kasangkot sa pagsasalin. At sapat na kakayahan sa pampanitikang paraan sa
pagpapahayag

Sakop ng unang katangiang binanggit ang pagkakaroon ng sapat na kaalaman sa gramatika ng

mga wikang sangkot.Kabilang ditto ang pagkakaroon ng kaalaman sa mga kakanyahan ng dalawang wika,
sa sistemana paglalapi at pagbuo ng mga parirala na hidni maaaring ilipat sa Filipino o sa anumang
wikang salinan

Kaugnay ng mga kakanyahan ng wika, may binibigay si Otanes na ilang kakayahan ng Filipino at
Ingles na may kinalaman sa pagsasalin sa kanyang panayam sa Seminar-Workship in Translation of
Instructional Materials from English kakanyahan tungkol sa mga pariralang pangngalan (noun phrases),
sa panghalip mga pang ukol. Mga ‘noun phrase complement’, mga pandiwa at ‘word order’ Ang mga ito
ay tatalakayin sa susunod na pahina.