‫ ﺧﺎﮎ و ﻧﺒﺎت‬،‫راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺁب‬

S. P. Kovach

Kabul, Afghanistan
November, 2007

www.ifdc.org
 ‫ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﺧﺎﮎ‬

‫• ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎﮎ‬
‫• ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺧﺎﮎ‬
‫• ﮐﻮدﯼ ﺧﺎﮎ )زرع ﻳﺎ ﮐﺸﺖ(‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫ﺁب و ﺧﺎﮎ‬
‫ﻧﻮع ﺁب در ﺧﺎﮎ‬ ‫„‬

‫• ﺁب ﺟﺬزﺑﻪ اﯼ‪ :‬در ﻣﻨﻔﺰ هﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺧﺎﮎ از اﺛﺮ ﺟﺎذﺑﻪ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﺋﯽ‬
‫ﺑﻄﺮف ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻴﺮود‪.‬‬
‫• ﺁب ﻣﺸﻌﺮﻳﺮﯼ‪ :‬ﻣﻨﻘﺬ هﺎﯼ هﻮا ﺑﺰرگ ﭘﺮ ﺑﺎ هﻮا ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁب در‬
‫ﻣﻨﻘﺬ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮۀ ﺷﻌﺮﻳﻪ ﻳﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺁب ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺁب ﺁزاد ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ ﺁهﺴﺘﮕﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫• ﺁب ﻧﻢ ﮐﺶ‪ :‬ﺁب ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ در ﺧﺎﮎ در ﺳﻄﺢ ذرات ﺧﺎﮎ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺁب ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﺨﺎر ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫اداﻣﻪ ﺁب ‪ -‬ﺧﺎﮎ‬

‫• ﺣﺮﮐﺖ ﺁب در ﺧﺎﮎ‪ :‬ﺁب در اﺛﺮ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﺟﺎز ﺑﻪ و ﻗﻮۀ ﺷﻌﺮﻳﻪ‬

‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫• ﺁب ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﺧﺎﮎ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ :‬ﻗﻮۀ ﮐﻪ ﺁب ﺗﻮﺳﻂ ﺁن در ﺧﺎﮎ‬
‫ﻗﺮار دارد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺁب در ﺧﺎﮎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﻘﺪار ﮐﻤﺘﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫ﺁب ﺧﺎﮎ‬
‫ﺁب ﻣﻮﺟﻮد‪ :‬ﺗﻔﺎوت در ﻣﻘﺪار ﺁب ﺧﺎﮎ در ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺳﺎﺣﻪ و ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫„‬
‫ﺿﻌﻒ داﻳﻤﯽ‪.‬‬
‫• ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺳﺎﺣﻪ‪ :‬ﻣﻘﺪار ﺁب ﺑﻌﺪ از ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪن ﺁب ﺁزاد از ﺧﺎﮎ از ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﻗﻮۀ ﺟﺎزﻳﻪ ﻓﺸﺎر رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎﮎ از ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺳﺎﺣﻪ از ‪ 0.1‬اﺗﻮﻣﺴﻔﻴﺮ )ﺧﺎﮎ‬
‫هﺎﯼ رﻳﮕﯽ( ﺗﺎ ‪ 0.3‬اﺗﻮﻣﺴﻔﻴﺮ )ﺧﺎﮎ هﺎﯼ ﻣﺮﮐﺐ ﻗﻮﯼ ﻟﻮﻣﻨﺪ و ﮐﻠﯽ( ﻓﺮق‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ اﺗﻮﻣﺴﻔﻴﺮ ﻣﺴﺎوﯼ ﺑﻪ ‪ 14.7‬ﭘﻮﻧﺪ ﻓﺸﺎر ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﻧﻘﻄﻪ )ﭘﺮﻣﮋدﮔﯽ( داﻋﯽ‪ :‬رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎﮎ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻣﻴﺴﺎزد ﮐﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ رﻃﻮﺑﺖ ﮐﺎﻓﯽ را ﺑﺮاﯼ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﻧﺒﺎت از ﭘﺮﻣﮋدﮔﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ )ﭘﺮ ﻣﮋدﮔﯽ( داﻳﻤﯽ از ‪ 15‬اﺗﻮﻣﺴﻔﻴﺮ ﻓﺸﺎر رخ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫ﺁب ﺧﺎﮎ‬
‫• ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺁب ﻣﻮﺟﻮد‪:‬‬

‫ﺁب ﻣﻮﺟﻮد )‪ = (AW‬ﻣﻘﺪار ﺁب در ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺳﺎﺣﻪ )‪ – (FC‬ﻣﻘﺪار‬

‫ﺁب از ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ )ﭘﺮ ﻣﮋدﮔﯽ( داﺋﻤﯽ )‪(PWP‬‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫ﺁب ﺧﺎﮎ‬
‫)ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺗﺮﮐﻴﺐ و رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎﮎ(‬
‫ﺁب ﻣﻮﺟﻮد‬
‫)ﻋﻤﻴﻖ ‪(cm/30 cm‬‬ ‫ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺧﺎﮎ‬
‫‪1.9 – 1.0‬‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر درﺷﺖ )رﻳﮓ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر درﺷﺖ(‬
‫‪3.2 – 1.9‬‬ ‫ﺗﺮﮐﻴﺐ درﺷﺖ )رﻳﮓ درﺷﺖ‪ ،‬ﺧﻮب و ﻟﻮﻣﯽ(‬
‫‪4.5 – 3.2‬‬ ‫ﺗﺮﮐﻴﺐ درﺷﺖ ﻣﻴﺎﻧﻪ )ﻟﻮم هﺎﯼ رﻳﮕﯽ ‪ ،‬ﻟﻮم هﺎﯼ رﻳﮕﯽ ﺧﻮب(‬
‫‪5.8 – 3.8‬‬ ‫ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂ )ﻟﻮم هﺎﯼ رﻳﮕﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب ‪ ،‬ﻟﻮم هﺎ ‪ ،‬ﻟﻮم ﻻﻳﯽ(‬
‫ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺧﻮب )ﻟﻮم هﺎﯼ ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﻟﻮم هﺎﯼ ﮐﻠﯽ ﻻﻳﯽ‪ ،‬ﻟﻮم هﺎﯼ ﮐﻠﯽ رﻳﮕﯽ( ‪6.4 – 4.5‬‬
‫‪6.4 – 4.1‬‬ ‫ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺧﻮب )ﮐﻠﯽ هﺎﯼ رﻳﮕﯽ‪ ،‬ﮐﻠﯽ هﺎﯼ ﻻﻳﯽ‪ ،‬ﮐﻠﯽ هﺎﯼ(‬
‫‪7.6 – 5.1‬‬ ‫ﭘﻴﺖ هﺎ و ﮐﻮدهﺎ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﮐﺘﺐ هﺎﯼ ﻣﻠﯽ اﻧﺠﻴﻨﺮﯼ ‪ ، SCS‬ﻓﺼﻞ ‪ ،15‬ﺁﺑﻴﺎرﯼ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ‪ ،1‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺧﺎﮎ – ﻧﺒﺎت – ﺁب‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺁب ﺧﺎﮎ‬
‫ﮐﻠﯽ ﺧﺎﮎ‬ ‫ﻟﻮﻣﯽ ﺧﺎﮎ‬ ‫رﻳﮕﯽ ﺧﺎﮎ‬
5.7 3.8 1.9 ‫ﻣﻘﺪار ﺁب ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﺎت ﻣﻬﻴﺎ اﺳﺖ‬
(cm/30-cm depth)

60 40 20 liters water/0.3
cubic meter depth

‫ﻣﻨﺒﻊ‬: Maynard, D. N. and G.J. Hochmuth, 2007, Knott’s Handbook for

Vegetable Growers, Fifth Edition

www.ifdc.org
 ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺁب ﺧﺎﮎ‬
‫ﺧﺎﮎ ﮐﻠﯽ‬ ‫ﺧﺎﮎ ﻟﻮﻣﯽ‬ ‫ﺧﺎﮎ رﻳﮕﯽ‬

‫‪%35‬‬ ‫‪%20‬‬ ‫‪%10‬‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎﮎ –‬

‫ﻓﻴﺼﺪﯼ وزن ﺧﺎﮎ ﺧﺸﮏ‬

‫‪%19‬‬ ‫‪%10‬‬ ‫‪%5‬‬ ‫ﺿﻌﻒ )ﭘﺮﻣﮋدﮔﯽ( داﻳﻤﯽ‬

‫‪%16‬‬ ‫‪%10‬‬ ‫‪%5‬‬ ‫ﻓﻴﺼﺪﯼ ﺁب ﻣﻮﺟﻮد‬

‫‪: Maynard, D. N. and G.J. Hochmuth, 2007, Knott’s Handbook‬ﻣﻨﺒﻊ‬

‫‪for Vegetable Growers, Fifth Edition‬‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺁب ﺧﺎﮎ‬
‫ﺧﺎﮎ ﮐﻠﯽ‬ ‫ﺧﺎﮎ ﻟﻮﻣﯽ‬ ‫ﺧﺎﮎ رﻳﮕﯽ‬

‫‪28cm‬‬ ‫‪41cm‬‬ ‫ﻋﻤﻴﻖ ﺗﻘﺮﻳﺒﯽ ﺧﺎﮎ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ هﺮ ‪60cm 2.5cm‬‬

‫ﺁب ﻋﻼوﻩ ﺷﺪﻩ ﻣﺮﻃﻮب ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ‪50%‬‬
‫ﺁب ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪400m‬‬ ‫‪200m‬‬ ‫‪100m‬‬ ‫ﻃﻮل ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﯼ ﻃﺮﻳﻘﻪ هﺎﯼ ﺁﺑﻴﺎرﯼ‬

‫‪: Maynard, D. N. and G.J. Hochmuth, 2007, Knott’s Handbook for Vegetable Growers, Fifth‬ﻣﻨﺒﻎ‬
‫‪Edition‬‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺧﺎﮎ و اﻧﺪازﻩ ارﺗﺸﺎح ﺁب‬
‫ارﺗﺸﺎح‬
‫اﻧﺪازﻩ )ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ‪/‬ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺧﺎﮎ‬
‫‪5.1‬‬ ‫رﻳﮓ‬
‫‪4.6‬‬ ‫رﻳﮓ ﻻﻣﯽ‬
‫‪3.8‬‬ ‫ﻟﻮم رﻳﮕﯽ‬
‫‪2.5‬‬ ‫ﻟﻮم‬
‫‪1.3‬‬ ‫ﻻﯼ و ﻟﻮم ﮐﻠﯽ‬
‫‪0.5‬‬ ‫ﮐﻠﯽ‬

‫ﻳﮏ ﭘﻮش ﻣﮑﻤﻞ ﺑﺨﻮد ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺧﺎﮎ ﺑﺮهﻨﺪ اﻧﺪازﻩ را ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﺗﻘﻠﻴﻞ دهﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪: Maynard, D. N. and G.J. Hochmuth, 2007, Knott’s Handbook for‬ﻣﻨﺒﻊ‬

‫‪Vegetable Growers, Fifth Edition‬‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫ﺿﺮورﻳﺎت ﺁب ﻧﺒﺎت‬
‫ﺑﺨﺶ ”اﻟﻒ“ ﭘﻦ هﺎﯼ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺑﺮاﯼ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺿﺮورت ﺁب ﻧﺒﺎت‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﺁب از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ )ﺗﺒﺨﻴﺮ( و از ﻧﺒﺎت‬
‫)ﻧﻔﻮد( اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺁب از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺗﺒﺨﻴﺮ و ﻧﻔﻮد ﺑﻨﺎم اﻳﻔﭙﻮ‪-‬ﺗﺮارﻧﺴﭙﺎﻳﺮﻳﺸﻦ ﻳﺎد ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫ﺑﺨﺶ ”اﻟﻒ“ ﭘﻦ ﺗﺒﺨﻴﺮ‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫ﺑﺨﺶ ”اﻟﻒ“ ﭘﻦ ﺗﺒﺨﻴﺮ‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﮏ ﻧﺒﺎﺗﺎت‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﺎت و ﭘﻮﺗﻨﺸﻴﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺒﺎﺗﺎت اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻮرﯼ ﺁب‪،‬‬
‫ﺁﺑﻴﺎرﯼ و ﺷﻮرﯼ ﻧﻤﮏ‬
‫ﻧﺒﺎت‬ ‫‪100%‬‬ ‫‪100%‬‬ ‫‪50%‬‬ ‫‪50%‬‬ ‫‪0%‬‬ ‫‪0%‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‬
‫‪EC,‬‬ ‫‪EC,‬‬ ‫‪EC,‬‬ ‫‪EC,‬‬ ‫‪EC,‬‬ ‫‪EC,‬‬
‫‪dS/m‬‬ ‫‪dS/m‬‬ ‫‪dS/m‬‬ ‫‪dS/m‬‬ ‫‪dS/m‬‬ ‫‪dS/m‬‬
‫)ﺧﺎﮎ(‬ ‫)ﺧﺎﮎ(‬
‫)ﺁب(‬ ‫)ﺁب(‬ ‫)ﺧﺎﮎ(‬ ‫)ﺁب(‬
‫ﮔﻨﺪم‬ ‫‪6.0‬‬ ‫‪4.0‬‬ ‫‪13.0‬‬ ‫‪8.7‬‬ ‫‪20.0‬‬ ‫‪13.0‬‬
‫‪(Triticum‬‬
‫)‪aestivum‬‬
‫‪,‬ﺑﺮﻧﺞ‬ ‫‪3.0‬‬ ‫‪2.0‬‬ ‫‪7.2‬‬ ‫‪4.8‬‬ ‫‪11.0‬‬ ‫‪7.6‬‬
‫ﺷﺎﻟﯽ‬
‫‪(Oriza‬‬
‫)‪sativa‬‬
‫‪,‬ﺟﻮارﯼ‬ ‫‪1.7‬‬ ‫‪1.1‬‬ ‫‪5.9‬‬ ‫‪3.9‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪6.7‬‬
‫ﻣﺎش‬
‫‪(Zea‬‬
‫)‪mays‬‬

‫‪www.ifdc.org‬‬
 ‫ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﺎت و ﭘﻮﺗﻨﺸﻴﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺒﺎﺗﺎت اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻮرﯼ ﺁب‪،‬‬
‫ﺁﺑﻴﺎرﯼ و ﺷﻮرﯼ ﺧﺎﮎ‬
‫ﻧﺒﺎت‬ ‫‪100%‬‬ ‫‪100%‬‬ ‫‪50%‬‬ ‫‪50%‬‬ ‫‪0%‬‬ ‫‪0%‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‬
‫‪EC,‬‬ ‫‪EC,‬‬ ‫‪EC,‬‬ ‫‪EC,‬‬ ‫‪EC,‬‬ ‫‪EC,‬‬
‫‪dS/m‬‬ ‫‪dS/m‬‬ ‫‪dS/m‬‬ ‫‪dS/m‬‬ ‫‪dS/m‬‬ ‫‪dS/m‬‬
‫)ﺧﺎﮎ(‬ ‫)ﺧﺎﮎ(‬
‫)ﺁب(‬ ‫)ﺁب(‬ ‫)ﺧﺎﮎ(‬ ‫)ﺁب(‬
‫‪,‬ﺗﺮو‬ ‫‪4.7‬‬ ‫‪3.1‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪6.7‬‬ ‫‪15.0‬‬ ‫‪10.0‬‬
‫‪Zuchini‬‬
‫‪(Cucurbita pepo‬‬
‫)‪melopepo‬‬
‫ﺑﺎدﺟﺎن روﻣﯽ‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪1.7‬‬ ‫‪7.6‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪13.0‬‬ ‫‪8.4‬‬
‫‪(Lycopersicon‬‬
‫)‪esculentum‬‬

‫ﮐﭽﺎﻟﻮ‬ ‫‪1.7‬‬ ‫‪1.1‬‬ ‫‪5.9‬‬ ‫‪3.9‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪6.7‬‬

‫‪(Solanum‬‬
‫)‪Tuberosum‬‬

‫‪www.ifdc.org‬‬