Copyright by Wydawnictwo Edukacyjne WIKING 1 Spis tre˙ci

© Wszelkie prawa zastrze˝one 1. Dzia˘ania na wektorach '... 5

2. Ruch jednostajny .'.' 6
3. Ruch jednostajnie zmienny 7
4. Dynamika, równia pochy˘a 8
5. Zasada zachowania pÊdu 12
Sk˘ad komputerowy: Paulina Szwancar 6. Ruch jednostajny po okrÊgu 13
Grafika komputerowa: Paulina Szwancar 7. Pole grawitacyjne 15
Redakcja jÊzykowa: Barbara Surkont 8. Praca, moc i energia 17
9. Ruch z uwzglÊdnieniem tarcia 18
10. Swobodny spadek cia˘, rzut pionowy w górÊ i w dó˘ 20
11. Rzut poziomy i uko˙ny . 22
ISBN 83-7346-033-0 12. Zderzenia niesprÊ˝yste i sprÊ˝yste 23
Wroc˘aw 2003 13. Równowa˝no˙„ ciep˘a i pracy 25
Wydanie pierwsze
14. Gazy, przemiany gazowe 25
15. Ci˙nienie hydrostatyczne 27
16. Prawo Archimedesa 29
17. Ciep˘o w˘a˙ciwe cieczy 30
KorespondencjÊ i zamówienia prosimy kierowa„ pod adresem:
18. Rozszerzalno˙„ objÊto˙ciowa cieczy : 31
Wydawnictwa Edukacyjne Wiking 19. Prawo Hooke'a 31
54-618 Wroc˘aw, ul. PostÊpowa 2T
tel/faks: (071) 374 20 64; tel. (071) 351 60 33 20. Rozszerzalno˙„ liniowa cia˘ sta˘ych 32
21. Bilans cieplny. Ciep˘o topnienia, parowania i spalania 32
22. Pierwsza i druga zasada termodynamiki 35
23. Wilgotno˙„ powietrza 36
Pod powy˝szymi numerami telefonów udzielamy wszelkich informacji, a tak˝e
24. Elektrostatyka, prawo Coulomba, natÊ˝enie pola, potencja˘ i pojemno˙„
przyjmujemy zamówienia na podrÊczniki ze szkó˘, hurtowni i ksiÊgarÒ.
Hurtownicy oraz ksiÊgarze mog‡ odbiera„ ksi‡˝ki w uzgodnionym terminie elektryczna. Atom wodoru Bohra 38
pod adresem: 25. Kondensatory, ˘‡czenie kondensatorów 41
magazyn W. E. WIKING 26. Pr‡d elektryczny, ˘‡czenie oporów. Ÿ‡czenie Íróde˘ napiÊ„ ... ; 43
ul.- Bystrzycka 69c, 54-215 Wroc˘aw 27. Elektroliza, prawa Faradaya ...„ 46
28. Praca i moc pr‡du elektrycznego 47
29. Pole magnetyczne przewodnika z pr‡dem 48
30. Si˘a elektromotoryczna indukcji i samoindukcji 49
e-mail: wydawnictwa@wiking.com.pl 31. Ruch ˘adunku w polu elektrycznym i magnetycznym .,;•. 51
Adres internetowy: www.wiking.com.pl
32. Pr‡d przemienny 53
Druk i oprawa: Drukarnia i Oficyna Wydawnicza „Signum" 33. Ruch obrotowy bry˘y sztywnej ,....::;'.:; 55
ul. Wschodnia 19a, 56-400 Ole˙nica 34. Ruch drgaj‡cy prosty r. 56
T n
1. Dzia˘ania na wektorach
35. Wahad˘o matematyczne. Wahad˘o fizyczne* 57
36. Ruch falowy 58 •1.1. Ÿódka odbija od brzegu z prÊdko˙ci‡ ‡ = 3 2 ^ , prostopadle do prze-
37. Zjawisko Dopplera ....;... 60
38. Sk˘adanie drgaÒ ,..:.. 60 ciwleg˘ego brzegu. PrÊdko˙„ pr‡du rzeld wynosi v2 = 24-^p. Szeroko˙„ rzeki
39. Obwody drgaj‡ce '. 61 wynosi d = 100 m. Z jak‡ prÊdko˙ci‡ ˘ódka oddala siÊ od miejsca, z którego
40. Fotometria 62 wyp˘ynÊ˘a i jaki jest jej kierunek ruchu w stosunku do brzegu? Jak‡ drogÊ
przebÊdzie po dop˘yniÊciu do przeciwleg˘ego brzegu?
41. Zwierciad˘a p˘aslde. Zwierciad˘a kuliste ... 63
42. Prawo za˘amania. P˘ytka równoleg˘o˙cienna. Ca˘kowite wewnÊtrzne
odbicie. Pryzmat 64 1.2. Skoczek spadochronowy opada ze sta˘‡ prÊdko˙ci‡ ^ = 3 , 2 ^. PrÊdko˙„
43. Soczewki; 66
wiatru wynosi V2 = 2,4— . Z jak‡ prÊdko˙ci‡ porusza siÊ spadochroniarz i jak‡
44. Dyfrakcja, interferencja i polaryzacja :.., 67
45. Fotony '. .... ; 68 drogÊ przebÊdzie po czasie * ='20 s? O ile zmniejszy siÊ w tym czasie jego
46. Fizyka j‡drowa 69 wysoko˙„?
1.3. Prom ma przep˘yn‡„ w poprzek rzekÊ o szeroko˙ci d = 250 m. PrÊdko˙„
Wyniki i wzory koÒcowe 72
pr‡du rzeki wynosi l\ ~ 0,3 2*. Prom rozwija prÊdko˙„ v2 = 1 ® . W jakim kie-
runku ma wyp˘yn‡„ prom i jak d˘ugo bÊdzie p˘yn‡˘?

1.4. Podczas startu samolot oderwa˘ siÊ od ziemi maj‡c prÊdko˙„ z/= 50 —
i uniós˘ swój kad˘ub pod k‡tem a = 30° do poziomu. Oblicz prÊdko˙„ wznosze-
nia siÊ samolotu. Po jakim czasie znajdzie siÊ on nad miejscowo˙ci‡ oddalon‡
od lotniska o d = 2 km?

1.5. Tory padaj‡cych kropli deszczu tworz‡ z lini‡ pionu k‡t a = 30°. Gdy je-
dziemy poci‡giem z prÊdko˙ci‡ z> = 10® zgodnie z tóemnkiem wiatru, wydaje
siÊ nam, ˝e krople spadaj‡ pionowo. Z jak‡ prÊdko˙ci‡ wieje wiatr i jaka jest
wtedy prÊdko˙„ kropli? Z jak‡ prÊdko˙ci‡ spada˘aby kropla przy bezwietrznej
pogodzie?

1.6. Do przeciwleg˘ych ˙cian, na tej samej wysoko˙ci, przyczepiono linÊ, a na jej

˙rodku powieszono lampÊ o ciÊ˝arze P = 120 N. Linki tworz‡ ze sob‡ k‡t
a = 120°. Oblicz si˘Ê napiÊcia ka˝dej z linek.

1.7. Dwaj ch˘opcy, stoj‡cy od siebie w odleg˘o˙ci d = 10 m, trzymaj‡ na linkach

wisz‡cy w powietrzu balon. Linki s‡ tej samej d˘ugo˙ci i tworz‡ z sob‡ k‡t
a = 120°. Ka˝dy z nich dzia˘a si˘‡ F = 20 N. Ca˘kowity ciÊ˝ar balonu wynosi
P = 15 N. Oblicz si˘Ê wyporu powietrza.
~fm
2. Ruch jednostajny 3. Ruch jednostajnie zmienny

2.1. Z Ziemi wys˘ano wi‡zkÊ promieni radarowych w kierunku KsiÊ˝yca. Po jakim 3.1. Poni˝ej podane s‡ równania opisuj‡ce ruch w uk˘adzie SI. Odczytaj z tych
czasie wróci ona na ZiemiÊ? Odleg˘o˙„ KsiÊ˝yca od Ziemi wynosi 384 000 km, równaÒ dane dotycz‡ce opisanego ruchu:
a) s = 20 + 51;
prÊdko˙„ rozchodzenia siÊ wi‡zki promieni radarowych wynosi v - 300 000 S E . b)s = 20t;
c)s = 15t + 5t 2 ;
2
2.2. › miejscowo˙ci A do B jedzie samochód ze sta˘‡ prÊdko˙ci‡ vx = 60-^—. d)s = 51+ 6t ;
2
e)s = 12 + 4r ;
f)s = 10 + 5t + 3t ;
2

W miejscowo˙ci B zawraca i jedzie do A z prÊdko˙ci‡ v2 = 80 —^. Oblicz ˙redni‡ g)s = 5 + 6t + 2f ;2

prÊdko˙„ ruchu samochodu. h)s = 5r 2 .

2.3. Dwa budynki portu lotniczego po˘‡czone s‡ korytarzem, w którym znajduje 3.2. Cia˘o rusza ruchem jednostajnie przyspieszonym z przyspieszeniem a = 1SI
„2
siÊ ruchomy chodnik. Staj‡c na tym chodriilcu, pasa˝er doje˝d˝a do drugiego
budynku po czasie tx = 1 rninuta. Gdy chodnik jest nieruchomy, cz˘owiek id‡c Oblicz, po jakim czasie przebedzie ono drogÊ s = 8 m i jak‡ prÊdko˙„ bÊdzie mia˘o po
po nim przebywa ten odcinek drogi w czasie t2 = 3 minuty. Po jakim czasie czasie t - 12 s?
dotrze do drugiego budynku cz˘owiek, id‡c po ruchomym chodniku? .
3.3. Cia˘o msza mchem jednostajnie przyspieszonym z przyspieszeniem a = 0,5 ™.
2.4. Statek Inrrsuje po rzece rmÊdzy miastami A i B odleg˘ymi od siebie o s = 100 km.
Gdy p˘ynie z pr‡dem rzeki, pokonuje tÊ trasÊ w ci‡gu tx = 4 h. Pod pr‡d p˘ynie Jak‡ prÊdlco˙„ uzyska to cia˘o po przebyciu drogi s = 64 m?
w ci‡gu t2 = 10 h. Oblicz prÊdko˙„ przep˘ywu rzeki i prÊdko˙„ statku wzglÊdem
wody.
3.4. Cia˘o jad‡ce z prÊdko˙ci‡ v0 = 4 — zaczÊ˘o przyspiesza„ z a = l ™ . Jak‡
s .s
2.5t Poci‡g A o d˘ugo˙ci lx = 100 m jedzie z prÊdko˙ci‡ vx =20 — . Poci‡g 13 drogÊ przebedzie to cia˘o mchem przyspieszonym po czasie t - 10 s i jak‡ prÊd-
1
ko˙„ bÊdzie mia˘o po tym czasie?
o d˘ugo˙ci L = 75 m jedzie' z prÊdko˙ci‡ v2 - 30 "^. Jak d˘ugo bÊd‡ mija˘y siÊ te
3.5. Samochód jad‡cy z prÊdko˙ci‡ vx = 1 0 — nagle przyspieszy˘, zwiÊkszaj‡c
poci‡gi, gdy jad‡ w tÊ sam‡ stronÊ, a jak d˘ugo, gdy jad‡ w przeciwne strony?
swoj‡ prÊdko˙„ do v2 =20 — . l a zmiana prÊdko˙ci nast‡pi˘a na odcinku
2.6. MiÊdzy dwoma miastami, le˝‡cymi nad brzegiem rzeki, kursuje statek. Pryn‡c
z pr‡dem rzeki, odleg˘o˙„ miÊdzy miastami pokonuje w ci‡gu tx = 2 h, s = 150 m. Oblicz przyspieszenie samochodu.
a wraca w ci‡gu t2 = 4,5 h. Jak d˘ugo miÊdzy tymi miastami p˘yn‡˘by statek
z wy˘‡czonym silnikiem?
3.6. Samochód ma silnik takiej mocy, ˝e mo˝e osi‡gn‡„ prÊdko˙„ o = 25 m -
2.7. Dwaj ch˘opcy, stoj‡cy w pewnej odleg˘o˙ci od siebie, ruszyli jednocze˙nie
w czasie t = 15 s. Gdy samochód ten, jad‡c z prÊdko˙ci‡ vx =20 —, zacz‡˘
ku sobie. Jeden z prÊdko˙ci‡ vx = 2 —, a drugi z prÊdko˙ci‡ v2 - 0,75 — . Spntkali
S o
siÊ po t = 2 minutach. W jakiej odleg˘o˙ci stali od siebie, zanim ruszyli? przyspiesza„, po pewnym czasie osi‡gn‡˘ prÊdko˙„ v2 = 30 — . Jak‡ drogÊ prze-
by˘ mchem przyspieszonym?

;:7
/ d
4.5. Na spoczywaj‡ce cia˘o o masie m = 3 kg zadzia˘a˘a niezrównowa˝ona si˘a
3.7. Poci‡g jad‡cy z prÊdko˙ci‡ v = 72 ^p- zbli˝a siÊ do stacji. Wiedz‡c, ˝e pod-
F — 1 N. Na jakim odcinku drogi nada ona temu cia˘u prÊdko˙„ v = 12 °1 ?
czas hamowania poci‡g mo˝e porusza„ siÊ z opóÍnieniem a = 0,5™, oblicz,
• s 4.6. Oblicz masÊ cia˘a, które pod wp˘ywem dzia˘ania niezrównowa˝onej si˘y
w jakiej odleg˘o˙ci od stacji maszynista ma rozpocz‡„ hamowanie. F ~ 150 — przeby˘o w ci‡gu pierwszych t = 15 s drogÊ s = 37,5 m.

3.8. Samochód poruszaj‡cy siÊ z prÊdko˙ci‡ v = 30 f, zbli˝aj‡c siÊ do skrzy˝o-
wania odleg˘ego o s = 150 m, rozpocz‡˘ hamowanie. Oblicz opóÍnienie ruchu,
wiedz‡c, ˝e samochód zatrzyma˘ siÊ przed tym skrzy˝owaniem.
3.9. Cia˘o rusza ruchem jednostajnie przyspieszonym z przyspieszeniem
a = 0,2 " 1 . W której sekundzie przebÊdzie ono drogÊ s = 0,9 m?
3.10, Cia˘o, ruszaj‡ce ruchem jednostajnie przyspieszonym, w pierwszej sekun-
dzie ruchu przeby˘o drogÊ s^ = 0,25 m. W dwóch ostatnich sekundach ruchu
cia˘o to przeby˘o drogÊ s 2 = 7 m. MiÊdzy którymi sekundami ruchu zosta˘a prze-
byta ta droga?
3.11. Pasa˝er wbieg˘ na peron z prÊdko˙ci‡ » = 4 ^ , chc‡c wsi‡˙„ do wagonu
iii
stoj‡cego w odleg˘o˙ci d = 50 m od niego. Po czasie tt = 5 s od Chwili wbiegniÊ-
cia pasa˝era na peron poci‡g ruszy˘ ruchem jednostajnie przyspieszonym. Po
czasie t2 = 15 s od chwili wbiegniÊcia na peron pasa˝er dogoni˘ poci‡g. Z jakim
przyspieszeniem ruszy˘ poci‡g?
4. Dynamika, równia pochy˘a
4>7 . Samochód o masie m = 1200 kg, jad‡cy z prÊdko˙ci v = 25 f, rozpocz‡˘
hamowanie i po czasie t = 8 s zatrzyma˘ siÊ. Oblicz si˘Ê hamowania oraz drogÊ,
jak‡ przeby˘ on do momentu zatrzymania siÊ.
4.8. Samochód o masie m = 1,5 tony, jad‡cy z prÊdko˙ci‡ v = 15 —, po wy˘‡cze-
niu silnika przejecha˘ drogÊ s = 450 m. Oblicz si˘Ê oporu ruchu.
4.9. Z dzida wystrzelono pocisk o masie m = 5 kg. Jaki jest czas przelotu poci-
sku przez lufÊ o d˘ugo˙ci l - 2,5 m, je˝eli wiadomo, ˝e ˙rednia si˘a wybuchu
6
wynosi F = 10 N?
4.10. Na po˘‡czone ze sob‡ dwa cia˘a o masach m, m2 F
m
i = 2 k 8 i m 2 = 3 kg dzia˘a niezrównowa˝ona si˘a
F = 15 N (patrz rys. 4.10). Oblicz, z jakim przyspie-
Rys. 4.10
szeniem bÊdzie porusza˘ siÊ ten uk˘ad i ile wynosi
si˘a naci‡gu nici?
4.11. Na po˘‡czone ze sob‡ dwa cia˘a o masach
m1 = 3kgim 2 = 5]rgdzia˘aj‡si˘yl'1 = 6NiP 2 = 2N i
m2 m, _£
(patrz rys. 4.11). Z jakim przyspieszeniem bÊdzie
porusza˘ siÊ ten uk˘ad i ile wynosi si˘a naci‡gu nici? Rys. 4.11

4.1. Z dna naczynia z wod‡ puszczono kulkÊ drewnian‡. Porusza siÊ ona ru- 4.12. Na po˘‡czone ze sob‡ cia˘a o masach m1 = 2 kg, m2 = 4 kg i mz = 6 kg
chem jednostajnym. Oblicz si˘Ê-Oporu wody, wiedz‡c, ˝e si˘a wyporu wynosi dzia˘a si˘aFj = 3 N (patrz rys. 4.12). Ile wynosz‡ si˘y naci‡gu obu linek?
Fw = 10 N, a ciÊ˝ar kulki P = 7,5 N. .
m, m2 m3 F
4.2. Dwaj mÊ˝czyÍni, id‡cy po przeciwleg˘ych brzegach w‡skiego kana˘u wod- '
nego, ci‡gn‡ znajduj‡cy siÊ na wodzie jacht. Ka˝dy z nich dzia˘a si˘‡ F — 800 N, Rys.4.12
a liny tworz‡ ze sob‡ k‡t a = 60°. Oblicz si˘Ê oporu wody.
4.13. Na po˘‡czone ze sob‡ cia˘a o masach mx — 1 kg, m2 = 2 kg i m3 = 3 kg dzia˘aj‡
7
4.3. Jak‡ si˘‡ trzeba dzia˘a„ na cia˘o o masie m — 200 g, aby w czasie t = 5 s si˘y i ! = 3 Ni F2 - 5 N (patrz rys. 4.13), Ile wynosz‡ si˘y naci‡gu obu linek?
w, m3 m, p
nada„ mu prÊdko˙„ v = 4 — ? r

4.4. W jakim czasie si˘a F = 14 N nada cia˘u o masie m = 500 g prÊdko˙„ v = 7—? Rys. 4.13

w-^. T^f!-.^.- -- -- •
 4.20. Na jeden z dwóch równych ciÊ˝arków o masach mx = 120 g ka˝dy, za-
FfF 7R czepionych na koÒcach nici przerzuconej przez bloczek, po˘o˝ono dodatkowy
ciÊ˝arek o masie m2 = 60 g. Po jakim czasie przebÊd‡ one drogÊ s = 64 cm?

^> 4.21. Na poziomym stole stoi wózek o masie mx = 300 g, do m,

•m
którego przyczepiono nitkÊ. Drugi jej koniec przerzucono
przez bloczek znajduj‡cy siÊ na koÒcu sto˘u. Na koÒcu zwisa- tnrr FF
•m, m, j‡cej nitki zaczepiono ciÊ˝arek o masie m2 = 100 g. Z jakim
Rys. 4.14 Rys. 4.15
przyspieszeniem bÊdzie porusza˘ siÊ wózek? Z jakim przy-
spieszeniem porusza˘by siÊ ten wózek, gdyby zamiast ciÊ˝arka
4.14. Na rysunku 4.14 przedstawiono podno˙nik, np. do wyjmowania silnika m2 ci‡gn‡„ za ni„ si˘‡ równ‡ ciÊ˝arowi ciÊ˝arka m2? Patrz m.
z samochodu. Jak‡ si˘‡ trzeba ci‡gn‡„ za ˘aÒcuch, aby podnie˙„ silnik o masie rysunek 4.21. Rys. 4.21
m = 150 kg?
4.22*. Przez bloczek przerzucono ni„, na koÒcach której zawieszono ciÊ˝arki
4.15*. Rozpatrz sytuacjÊ przedstawion‡ na rysunku 4.15. Przyjmuj‡c, ˝e mx = 3 kg, o masach mx = 600 g i m2 = 800 g. Oblicz napiÊcie nici po obu stronach bloczka,
a m2 = 5 kg oblicz przyspieszenia obu cia˘ i si˘Ê naci‡gu linki. MasÊ bloczków gdy uk˘ad jest w ruchu.
zaniedbujemy.
4.23. Lokomotywa ci‡gnie si˘‡ Fx = 3 kN wagon o masie m - 30 ton. Si˘a oporu
ruchu wagonu wynosi F2 = 600 N. Jak‡ drogÊ przebÊdzie wagon po pierwszych
t = 20 s ruchu?

4.24. Lokomotywa ci‡gnie si˘‡ F = 15 kN trzy wagony, ka˝dy o masie m = 20 ton.

m7
m
D 'D W,
Rys. 4.16 Rys. 4.17 Rys. 4.18
4.16*. Rozpatrz sytuacjÊ przedstawion‡ na rysunku 4.16. Przyjmuj‡c, ˝e
mx - m2 = 2 kg, a m3 = 1 kg oblicz przyspieszenia cia˘ i si˘Ê naci‡gu linki. MasÊ
bloczków zaniedbujemy.
4.17. Rozpatrz sytuacjÊ przedstawion‡ na rysunku 4.17. Jak‡ warto˙„ wska˝e
si˘omierz S w sytuacji, gdy m1 = m2 = 2 kg, a jak‡, gdy mx = 2 kg, a m2 = 3 kg?
MasÊ kr‡˝ka zaniedbujemy.
4.18. Przez bloczek, którego masÊ mo˝na zaniedba„ (spadkownica Atwooda),
przerzucono ni„, a na jej koÒcach zaczepiono dwa ciÊ˝arki o masach mx = 300 g
i m2 = 200 g (patrz rys. 4.18). Z jakim przyspieszeniem bÊd‡ porusza„ siÊ te
ciÊ˝arki?
4.19. Na jednym z dwóch równych ciÊ˝arków, zaczepionych na koÒcach nici
przerzuconej przez bloczek, po˘o˝ono dodatkowy ciÊ˝arek o masie m - 4 g,
wskutek czego ciÊ˝arki te w czasie t = 4 s przeby˘y drogÊ s = 200 cm. Oblicz
masÊ ka˝dego ciÊ˝arka. MasÊ bloczka zaniedbujemy.
Oblicz si˘Ê dzia˘aj‡c‡ na ka˝dy z haków ˘‡cz‡cych wagony.
4.25. Nitka, na której zawieszone jest cia˘o o masie m = 500 g, wytrzymuje na-
prÊ˝enie równe F = 20 N. Przy jakim przyspieszeniu nast‡pi zerwanie nici?
4.26. Z równi pochy˘ej z wysoko˙ci h = 0,45 m zsuwa siÊ bez tarcia ldocek. Jak‡
prÊdko˙„ uzyska on u podnó˝a równi?
4.27. Z równi nachylonej pod k‡tem a = 30° do poziomu zsuwa siÊ bez tarcia
klocek. Po jakim czasie od momentu ruszenia przebÊdzie on drogÊ s = 62,5 cm?
4.28. Z jatóm przyspieszeniem porusza„ siÊ bÊdzie wózek
o masie mx w sytuacji przedstawionej na rysunku 4.28?
Masy obu klocków s‡ jednakowe i wynosz‡ 0,4,kg ka˝da,
a k‡t nachylenia równi do poziomu wynosi a = 30°.
Tarcie zaniedbujemy.
Rys. 4.28
4.29. Ma˘a kulka metalowa stacza siÊ z równi pochy˘ej z wysoko˙ci h = 1,8 m.
K‡t nachylenia równi do poziomu wynosi a - 30°. Po jakim czasie kulka znaj-
dzie siÊ u podnó˝a równi?

10 11
4.30. Ma˘‡ kulkÊ pchniÊto do góry po równi pochy˘ej nachylonej pod k‡tem
a =30° do poziomu. PrÊdko˙„ kulki u podnó˝a równi wynosi˘a v = 3 — . Jak‡
drogÊ przebiegnie ona po równi do momentu zatrzymania siÊ? Po jakim czasie
znajdzie siÊ znowu u podnó˝a równi?
4.31. Na kulkÊ o masie m = 10 g, le˝‡c‡ na poziomej powierzchni, zadzia˘a˘a
niezrównowa˝ona sita F =• 0,36 N. Gdy kulka przeby˘a drogÊ s = 50 cm, si˘a
przesta˘a dzia˘a„. Z uzyskan‡ prÊdko˙ci‡ kulka zaczÊ˘a wtacza„ siÊ na równiÊ
nachylon‡ do poziomu pod k‡tem a = 30°. Po jakim czasie prÊdko˙„ kulki na
równi stanowi„ bÊdzie n = 0,5 prÊdko˙ci, jak‡ mia˘a ona u podnó˝a równi?
5. Zasada zachowania pÊdu
5.1. Z karabinu o masie m 1 = 6 kg wystrzelono pocisk o masie m2 = 20 g. Pocisk
wylecia˘ z lufy z prÊdko˙ci‡ v = 600 ^ . Oblicz prÊdko˙„ wsteczn‡ karabinu.
5.2. Dwa wózki o masach mx = 200 g i m2 = 300 g, stoj‡ce na poziomym blacie,
po˘‡czone s‡ nici‡ przechodz‡c‡ przez ˙rodek sprÊ˝yny umieszczonej miÊdzy
wózkami. Po przepaleniu nici wózek o masie mx uzyska˘ prÊdko˙„ vx = 0,2 "^.
Oblicz prÊdko˙„ wózka o masie mr
5.3. Do drewnianego wózka o masie mx = 0,8 kg, stoj‡cego na poziomym torze,
wystrzelono pocisk o masie m2 = 3 g. PrÊdko˙„ pocisku wynosi˘a v = 400 —.
Pocisk ugrz‡z˘ w drewnie. Oblicz prÊdko˙„ wózka.
5.4. Za wózkiem poruszaj‡cym siÊ po poziomym torze z prÊdko˙ci‡ vx = 0,5 m
—
jedzie drugi wózek z prÊdko˙ci‡ v2 = 2 —. Po zderzeniu wózki z˘‡czy˘y siÊ i po-
ruszaj‡ siÊ dalej z prÊdko˙ci‡ z>3 = 1,7 —. Oblicz stosunek mas wózków.
5.5. Dwa wózld o masach mx - 600 g i m2 - 400 g jad‡ naprzeciw siebie po
poziomym torze. Wózld maj‡ prÊc˘ko˙ci vx - 3 21 i y2 = 5 —. Po zderzeniu po˘‡-
czy˘y siÊ ze sob‡. W któr‡ stronÊ i z jak‡ prÊdko˙ci‡ poruszaj‡ siÊ wózki po
zderzeniu?
12
5.6. Cz˘owiek o masie mx = 70 kg stoi na koÒcu ˘odzi o d˘ugo˙ci d = 4 m. Masa
˘odzi wynosi m2 - 210 kg. O ile przesunie siÊ ˘ódÍ, gdy cz˘owiek przejdzie na jej
drugi koniec?
5.7. Granat rzucony do góry rozerwa˘ siÊ na trzy równe czÊ˙ci. W jakim kierunku
w stosunku do siebie polecia˘y te od˘amki?
5.8. W ty˘ wózka o masie m = 900 g, poruszaj‡cego siÊ po poziomym torze
z prÊdko˙ci‡ vx = 0,5 —, uderzy˘a kula z plasteliny, lec‡ca z prÊdko˙ci‡
v2 = 0,8 —, przyklejaj‡c siÊ do niego. PrÊdko˙„ wózka wzros˘a do z>3 = 0,55 — .
Oblicz masÊ kuli z plasteliny. Jak‡ prÊdko˙„ mia˘by wózek, gdyby ta kula trafi˘a
w przedni‡ czÊ˙„ wózka?
5.9*. Na wózku poruszaj‡cym siÊ z prÊdko˙ci‡ vx' = 2 — i o ca˘kowitej masie
s
mx = 50 kg stoi cz˘owiek o masie m2 = 70 kg i trzyma kulÊ o masie m3 = 10 kg.
Oblicz, jak‡ prÊdko˙„ bÊdzie mia˘ wózek po wyrzuceniu przez cz˘owieka kuli
z prÊdko˙ci‡ v2 •• 2 — w lderunku:
s
a) zgodnym z kierunkiem ruchu wagonu;
b) przeciwnym do lderunku ruchu wagonu?
6. Ruch jednostajny po okrÊgu
6.1. Oblicz prÊdko˙„ liniow‡ Ziemi, wiedz‡c, ˝e ˙rednia odleg˘o˙„ Ziemi od S˘oÒca
wynosi 150 milionów kilometrów, a czas obiegu Ziemi wokó˘ S˘oÒca wynosi
365 dni. Wynik podaj w kilometrach na sekundÊ.
6.2. Odszukaj dane dotycz‡ce KsiÊ˝yca i oblicz jego prÊdko˙„ liniow‡. Wynik
podaj w kilometrach na sekundÊ.
6.3. Samochód porusza siÊ ze sta˘‡ prÊdko˙ci‡ v = 15 — na ko˘ach o promieniu
r = 30 cm. Oblicz prÊdko˙„ k‡tow‡ kó˘ samochodowych i czÊstotliwo˙„ ich obrotu.
6.4. Du˝e ko˘o ˘aÒcucha rowerowego ma promieÒ rx = 8 cm. Ko˘o ˘aÒcuchowe
zamocowane do tylnego ko˘a rowerowego ma promieÒ r2 •= 3 cm, a promieÒ
ko˘a rowerowego wynosi r3 = 30 cm. Wiedz‡c, ˝e rowerzysta obraca du˝e ko˘o
˘aÒcuchowe z czÊstotliwo˙ci‡ / = 1 Hz, oblicz stosunek prÊdko˙ci k‡towych kó˘
i prÊdko˙„ rowerzysty.
13
•!••
6.5. Samochód o masie m = 1,5 tony wjecha˘ z prÊdko˙ci‡ v = 15 — na wypuk˘y
most o promieniu krzywizny r = 100 m. Oblicz si˘Ê nacisku samochodu na most,
gdy samochód znajdowa˘ siÊ w najwy˝szym punkcie mostu.
6.6. Kulka uwi‡zana na sznurku o d˘ugo˙ci l = 90 cm zatacza okr‡g w p˘asz-
czyÍnie pionowej. Oblicz prÊdko˙„ liniow‡ kulki w najwy˝szym punkcie, wiedz‡c,
ze w tym momencie sznurek jest wyprostowany, lecz nie napiÊty.
6.7. Na kr‡˝ku, którego p˘aszczyzna ustawiona jest poziomo, znajduj‡ siÊ dwa
cia˘a o masach ml = 400 g i m2 = 200 g. Cia˘a te po˘‡czone s‡ nici‡, a odleg˘o˙„
miÊdzy ich ˙rodkami wynosi l - 60 cm. Jak nale˝y umie˙ci„ te cia˘a na p˘asz-
czyÍnie kr‡˝ka, aby nawet przy bardzo du˝ej czÊstotliwo˙ci obrotu kr‡˝ka nie
zmieni˘y swego po˘o˝enia?
6.8. Rowerzysta jad‡cy z prÊdko˙ci‡ v = 3 — zatacza na poziomym torze okr‡g
s w p˘aszczyÍnie poziomej z czÊstotliwo˙ci‡ / = 1 Hz. Oblicz moment pÊdu tej lmlki.
o promieniu r = 10 m. Oblicz k‡t nachylenia rowerzysty do poziomu.
6.9. Na poziomym placu jeÍdzi motocyklista po torze ko˘owym o promieniu
r = 40 m. Oblicz czas, w jakim motocyklista pokonuje jedno okr‡˝enie, wiedz‡c,
˝e podczas jazdy jest on nachylony pod k‡tem a - 45° do poziomu.
6.10. Pod jakim k‡tem do poziomu nale˝y pochyli„ powierzchniÊ jezdni na ˘uku
o promieniu krzywizny r = 100 m, je˝eli na tym odcinku drogi przewidziano
ruch samochodów z prÊdko˙ci‡ v = 72 Òpp- ?
6.11. Samochód ciÊ˝arowy porusza siÊ po ˘uku poziomej jezdni. PromieÒ krzy-
wizny jezdni wynosi r = 40 m. ⁄rodek ciÊ˝ko˙ci samochodu znajduje siÊ na
wysoko˙ci h = Im nad jezdni‡, a rozstÊp miÊdzy ko˘ami wynosi d = 2 m. Przy
jakiej prÊdko˙ci samochód przewróci siÊ na tym ˘uku?
6.12. Kulka wisz‡ca na nitce o d˘ugo˙ci i = l m zatacza okr‡g w p˘aszczyÍnie
poziomej. O jaki k‡t odchyli siÊ nitka od pionu, gdy kulka wiruje z czÊstotliwo˙ci‡
/ = 0,6 Hz? Spróbuj przeanalizowa„ wynik, gdy ^czÊstotliwo˙„ podstawimy
warto˙„ /\ < 0,5 Hz. f"'.'''
6.13. Kulka wisz‡ca na nitce o d˘ugo˙ci l = 1 m zatacza okr‡g w p˘aszczyÍnie
poziomej. Oblicz czÊstotliwo˙„ ruchu kulki, wiedz‡c, ˝e ni„ odchyli˘a siÊ od pionu
o k‡t a =30°.
6.14. Kulka o masie m = 100 g, zawieszona na nitce o d˘ugo˙ci l = 1,8 m, wiruje
w p˘aszczyÍnie poziomej. Ni„ odchyli˘a siÊ od pionu o k‡t a = 60°. Oblicz okres
obiegu kulki i si˘Ê napiÊcia nici.
14
6.15. Na czubku pionowej osi przyczepiono nitkÊ o d˘ugo˙ci l = 25 cm, a na jej
koÒcu zawieszono ma˘‡ kulkÊ. Gdy o˙ zacznie siÊ obraca„, kulka zatacza okr‡g
w p˘aszczyÍnie poziomej. Oblicz okres obrotu kulki, wiedz‡c, ˝e promieÒ okrÊgu
zataczanego przez kulkÊ wynosi r = 15 cm.
6.16. Kulka o masie m = 1 kg i promieniu r = 10 cm wiruje wokó˘ osi przecho-
dz‡cej przez jej ˙rodek. Oblicz okres obrotu tej kulki, wiedz‡c, ˝e jej moment
2
pÊdu wynosi b = 0,8 • 10~ — . Moment bezw˘adno˙ci kuli wynosi 1 = 4 mr .
2
6.17. Ÿy˝wiarz, krÊc‡c siÊ na czubku jednej ˘y˝wy (wykonuje piruet), ma rozsu-
niÊte rÊce i odchylon‡ nogÊ. Jak zmieni siÊ jego prÊdko˙„ k‡towa, gdy zbli˝y rÊce
i nogÊ do osi obrotu, zmniejszaj‡c swój moment bezw˘adno˙ci o n = ~ ?
6.18*. Kulka o masie m = 4 g, uwi‡zana na lince o d˘ugo˙ci l = 0,5 m, wiruje,
7. Pole grawitacyjne
7.1. Z jak‡ si˘‡ oddzia˘uj‡ na siebie dwa cia˘a o masie jednego kilograma ka˝de,
gdy odleg˘o˙„ miÊdzy ich ˙rodkami wynosi jeden metr? Sta˘a grawitacji wynosi
2
,-nN-m
G = 6,67 • 10 2
kg
7.2. Jaki jest ciÊ˝ar cia˘a o masie m = 70 kg na wysoko˙ci h = 130 km nad
powierzchni‡ Ziemi? PromieÒ Ziemi wynosi R = 6370 km.
7.3. Oblicz masÊ Ziemi, wiedz‡c, ˝e jej promieÒ wynosi 1? = 6370 km. Przyspie-
szenie ziemskie wynosi g = 10 °˘.
7.4. Oblicz promieÒ orbity, po której kr‡˝y wokó˘ Ziemi stacjonarny satelita tele-
komunikacyjny.
7.5. Oblicz masÊ S˘oÒca, wiedz‡c, ˝e okres obiegu Ziemi wokó˘ S˘oÒca wynosi
T = 365 dni, a ˙rednia odleg˘o˙„ Ziemi od S˘oÒca wynosi r = 150 milionów
kilometrów. "
7.6. Wiedz‡c, ˝e masa Ziemi jest n = 81 razy wiÊksza od masy KsiÊ˝yca, a promieÒ
Ziemi jest k = 3,67 razy wiÊkszy od promienia KsiÊ˝yca, oblicz przyspieszenie
na KsiÊ˝ycu.
15
 7.7. Oblicz przyspieszenie na powierzchni planety, wiedz‡c, ˝e jej gÊsto˙„ jest 7.16. Meteor o masie m = 50 kg wpad˘ w atmosferÊ ziemsk‡, spalaj‡c siÊ ca˘ko-
n = 2,25 razy wiÊksza od gÊsto˙ci Ziemi, a jej promieÒ jest k = 1,5 razy wiÊkszy wicie. Ile ciep˘a siÊ wydzieli˘o?
od promienia Ziemi.
7.17. Czy mo˝na umie˙ci„ satelitÊ stacjonarnego nad Wroc˘awiem?
7.8. Oblicz natÊ˝enie pola grawitacyjnego w punkcie le˝‡cym w po˘owie odle-
g˘o˙ci miÊdzy ˙rodkami Ziemi i KsiÊ˝yca. Odleg˘o˙„ ˙rodka Ziemi od ˙rodka
KsiÊ˝yca wynosi r = 380 000 km. Masa Ziemi wynosi M z = 6 -1024 kg i jest 8. Praca, moc, energia
n = 81 razy wiÊksza od masy KsiÊ˝yca.
8.1. Jak‡ pracÊ nale˝y wykona„, aby wci‡gn‡„ klocek o masie m = 1,5 kg po
7.9. Na jakiej wysoko˙ci nad powierzchni‡ Ziemi znajduje siÊ punkt, w którym idealnie g˘adkiej powierzchni równi nachylonej do poziomu pod k‡tem a = 30°?
natÊ˝enie pola grawitacyjnego równe jest liczbowo przyspieszeniu grawitacyj- Wysoko˙„ równi wynosi h = 2 m.
nemu na powierzchni KsiÊ˝yca? Masa Ziemi jest n = 81 razy wiÊksza od masy
KsiÊ˝yca, a promieÒ Ziemi jest k = 3,67 razy wiÊkszy od promienia KsiÊ˝yca. 8.2. M˘ot o masie tn = 2 kg spad˘ z wysoko˙ci h - 0,5 m na gwóÍdÍ i wbi˘ go
w drewno na g˘Êboko˙„ d = 2 cm. Oblicz ˙redni‡ si˘Ê oporu drewna.
7.10. Gdzie, na prostej przechodz‡cej przez ˙rodek Ziemi i ˙rodek KsiÊ˝yca,
znajduj‡ siÊ punkty, w których ci‡˝enia ku obu tym cia˘om s‡ jednakowe? Od- 8.3. Samochód o masie m = 1,5 tony, jad‡cy z prÊdko˙ci‡ V = 10—, po rozpo-
leg˘o˙„ miÊdzy ˙rodlcami Ziemi i KsiÊ˝yca wynosi r = 380 000 km. Stosunek
masy Ziemi i masy KsiÊ˝yca wynosi n = 81. czÊciu hamowania zatrzyma˘ siÊ na odcinku drogi s = 25 m. Oblicz ˙redni‡ si˘Ê
hamowania.
7.11. Jaki promieÒ, w porównaniu z promieniem Ziemi, musia˘by mie„ KsiÊ˝yc,
aby natÊ˝enie pola grawitacyjnego na jego powierzchni by˘o takie samo jak na 8.4. Pocisk o masie m = 5 g, lec‡cy z prÊdko˙ci‡ v1 = 400 — , przebi˘ deskÊ
kg
powierzchni Ziemi? ⁄rednia gÊsto˙„ Ziemi wynosi pz = 5,5 • 103 -¿, a KsiÊ˝yca
m o grubo˙ci d = 10 cm i wylecia˘ z prÊdko˙ci‡ v2 = 100—. Oblicz pracÊ wykona-
i.1
3
pK = 3,33 • 10 —§-. Jaka by˘aby wtedy gÊsto˙„ KsiÊ˝yca? n‡ przez si˘Ê oporu drewna i ˙redni‡ warto˙„ tej si˘y.

8.5. Pocisk lcarabinowy trafi˘ w deskÊ i wylecia˘ z prÊdko˙ci‡ n = 2 razy mniej-

7.12. Jak‡ pracÊ nale˝y wykona„, aby cia˘o o masie m = 1 tony przenie˙„ z po-
wierzchni Ziemi na wysoko˙„ czterokrotnie wiÊksz‡ od promienia Ziemi? Masa
Ziemi wynosi M z = 6 1024 kg, a jej promieÒ R = 6370 km.
7.13. Z jak‡ prÊdko˙ci‡ nale˝y wystrzeli„ z powierzchni Ziemi cia˘o o masie
m = 1000 kg, aby dotar˘o na wysoko˙„ dziewiÊciokrotnie wiÊksz‡ od promienia
Ziemi?
7.14. Oblicz potencja˘ grawitacyjny w po˘owie odleg˘o˙ci pomiÊdzy ˙rodkami
Ziemi i KsiÊ˝yca. Potrzebne dane znajdziesz w tre˙ci innych zadaÒ.
7.15. Oblicz potencja˘ grawitacyjny w punkcie A (patrz rys. 7.15). Masa
Ziemi jest « = 81 razy wiÊksza od masy KsiÊ˝yca i wynosi Mz = 6 1024 kg,
a odleg˘o˙„ pomiÊdzy ˙rodkami tych cia˘ wynosi
r = 380 000 km. Punkt A znajduje siÊ w odleg˘o˙ci frien«a
^ od ˙roc˘ka KsiÊ˝yca. KsiÊ˝yc
Rys. 7.15
sz‡. Jak zmieni˘a siÊ jego energia kinetyczna?
8.6. M˘ot o masie m = 1,5 kg uderzy˘ w gwóÍdÍ z prÊdko˙ci‡ v = 2— i odsko-
czy˘ na wysoko˙„ h = 10 cm. Oblicz pracÊ zu˝yt‡ na wbicie tego gwoÍdzia.
8.7. Cia˘o spadaj‡ce z pewnej wysoko˙ci traci podczas odbicia n = 20% swojej
energii. Jak‡ czÊ˙„ energii pocz‡tkowej bÊdzie mia˘o to cia˘o po m- 4 odbiciach?
8.8. Wagon pchniÊto po poziomym torze, nadaj‡c mu prÊdko˙„ v = 3 — . Jak‡
drogÊ przebÊdzie on do momentu zatrzymania siÊ? Wspó˘czynnik tarcia wynosi
/ = 0,01.
8.9. Ÿy˝wiarz wykonuj‡cy piruet obraca siÊ z prÊdko˙ci‡ k‡tow‡ w = 3 ^==. Przy-
ci‡gaj‡c rÊce do swojej osi obrotu zmniejsza on swój moment bezw˘adno˙ci
o n = 40%. Jak zmieni siÊ energia kinetyczna ˘y˝wiarza?
8.10. Oblicz masÊ cia˘a, wiedz‡c, ˝e jego energia kinetyczna wynosi Ek = 48 J,
j . • - o A k g • m
a jego pÊd ma warto˙„ p = 24 — — .
8.11. Jak‡ pracÊ nale˝y wykona„, aby satelitÊ o masie m = 3 tony, kr‡˝‡cego
wokó˘ Ziemi po orbicie o promieniu r = 6500 km, przenie˙„ na orbitÊ o promie-
niu wiÊkszym o po˘owÊ promienia orbity, po której kr‡˝y˘?
8.12*. Cia˘o o masie m1 = 10 kg poruszaj‡ce siÊ z pewn‡ prÊdko˙ci‡ zderzy˘o
siÊ niesprÊ˝y˙cie z nieruchomym cia˘em o masie m2 = 15 kg, ˘‡cz‡c siÊ z nim. Ile
procent energii kinetycznej zosta˘o straconej przy tym zderzeniu?
8.13. Poci‡g o masie m = 200 ton ma osi‡gn‡„ na poziomym torze prÊdko˙„
v = 10— w ci‡gu jednej minuty od wyruszenia ze stacji. Oblicz moc silnika
s 9.7. Cia˘o zaczÊ˘o zsuwa„ siÊ z równi nachylonej pod k‡tem a = 30° do pozio-
parowozu, wiedz‡c, ˝e wspó˘czynnik tarcia wynosi / = 0,01.
8.14. Jak‡ moc ma mie„ parowóz o masie m = 30 ton, aby na poziomym torze
móg˘ siÊ porusza„ z prÊdko˙ci‡ V = 15 — ? Wspó˘czynnik tarcia wynosi / = 0,01.
8.15. Jak d˘ugo dÍwig, którego silnik ma moc P = 9 kW, bÊdzie podnosi„ cia˘o
o masie m - 900 kg na wysoko˙„ h = 40 m?
8.16. Pompa o sprawno˙ci rj = 80% wypompowuje wodÊ ze studni o g˘Êboko˙ci
h = 4,8 m. Oblicz moc silnika pompy, wiedz‡c, ˝e w ci‡gu minuty dostarcza ona
100 litrów Wody.
8.17. W hydroelektrowni specjalnym kana˘em z wysoko˙ci h = 20 m sp˘ywa
woda na ˘opaty turbiny poruszaj‡cej generator. Moc tej hydroelektrowni wynosi
P = 20 MW Ile metrów sze˙ciennych wody przep˘ywa przez kana˘ w czasie
t = 1 s?
9. Ruch z uwzglÊdnieniem tarcia
9.1. Cz˘owiek ci‡gnie sanki, dzia˘aj‡c si˘‡ F = 60 N równoleg˘‡ do poziomego
toru. Poruszaj‡ siÊ one ze sta˘‡ prÊdko˙ci‡ V = 0,5—. Oblicz masÊ sanek, wie-
dz‡c, ˝e wspó˘czynnik tarcia wynosi/ = 0,1.
9.2. Z jak‡ si˘‡ musi cz˘owiek ci‡gn‡„ sanki o masie m = 100 kg po poziomym
torze, je˝eli linka z poziomem tworzy k‡t a = 60°, a wspó˘czynnik tarcia wynosi
f = 0,05.
i «
9.3. Cia˘o o masie m = 2 kg rusza pod wp˘ywem dzia˘ania na nie si˘y F = 20 N.
Jak‡ drogÊ przebÊdzie to cia˘o po czasie ( = 5 s . Wspó˘czynnik tarcia wynosi
f = 0,1.
9.4. Klocek pchniÊto po poziomym torze, nadaj‡c mu prÊdko˙„ v = 2 — . Po
jakim czasie zatrzyma siÊ on, je˙li wspó˘czynnik tarcia wynosi / = 0,1?
9.5. Cia˘o zsuwa siÊ ruchem jednostajnie przyspieszonym z równi nachylonej
pod k‡tem a do poziomu. Wspó˘czynnik tarcia wynosi f. Oblicz przyspieszenie
tego cia˘a.
9.6. Cia˘o pchniÊto od do˘u ku górze po równi nachylonej pod k‡tem a do pozio-
mu. Wspó˘czynnik tarcia wynosi /. Oblicz opóÍnienie ruchu tego cia˘a.
mu. Jak‡ prÊdko˙„ bÊdzie mia˘o to cia˘o po przebyciu drogi s = 2 m? Wspó˘-
czynnik tarcia wynosi / = 0,1.
9.8. Cia˘u nadano prÊdko˙„ & = 6,7— i skierowano na równiÊ pochylon‡ pod
k‡tem a = 30° do poziomu. Wspó˘czynnik tarcia wynosi f = 0,2. Po jakim czasie
cia˘o siÊ zatrzyma? Czy zacznie zje˝d˝a„ z równi?
9.9. Klocek zsuwa siÊ ruchem jednostajnym z równi nachylonej do poziomu
pod k‡tem a = 35°. Oblicz wspó˘czynnik tarcia.
9.10. Cia˘o pchniÊte z prÊdko˙ci‡ V = 4 — ku górze po równi pochy˘ej nachylonej
pod k‡tem a = 30° do poziomu przeby˘o drogÊ s = 90 cm. Oblicz wspó˘czynnik
tarcia.
9.11*. Cia˘o pchniÊto do góry po równi pochy˘ej, nadaj‡c mu prÊdko˙„ V - 4m
Równia nachylona jest pod k‡tem a = 25° do poziomu. Jak‡ drogÊ po równi
przebÊdzie to cia˘o do momentu chwilowego zatrzymania siÊ? Jak‡ prÊdko˙„
bÊdzie mia˘o u podnó˝a równi? Jak‡ drogÊ przebÊdzie po poziomym torze do
momentu zatrzymania siÊ? Wspó˘czynnik tarcia jest jednakowy na ca˘ej drodze
i wynosi f = 0,1.
9.12. Malutka kulka puszczona z równi przeby˘a po czasie t = 2 ˙ drogÊ s = 2 m.
Jak‡ drogÊ przebÊdzie w tym samym czasie po tej samej równi klocek drewnia-
ny, je˝eli wspó˘czynnik tarcia wynosi / = 0,08? Jak‡ warto˙„ musia˘by mie„
wspó˘czynnik tarcia, aby klocek nie zacz‡˘ zje˝d˝a„?
19
10. Swobodny spadek cia˘, rzut pionowy w górÊ i w dó˘
10.1. Cia˘o spada swobodnie z wysoko˙ci h"= 5 m. Z jak‡ prÊdko˙ci‡ uderzy
w ziemiÊ?
10.2. Cia˘o spada swobodnie z wysoko˙ci h = 50 m. Na jakiej wysoko˙ci bÊdzie
po czasie t = 3 s i jak‡ prÊdko˙„ bÊdzie mia˘o po tym czasie?
10.3. Cia˘o spada swobodnie z wysoko˙ci h = 20 m. Po jakim czasie spadnie na
ziemiÊ?
10.4. Cia˘o rzucono pionowo w górÊ z prÊdko˙ci‡ v - 30 ™. Na jak‡ wysoko˙„
cia˘o siÊ wzniesie?
10.5. Cia˘o rzucono pionowo w górÊ z prÊdko˙ci‡ u = 2 0 " i . Po jakim czasie
spadnie ono na ziemiÊ?
10.6. Cia˘o rzucono pionowo w górÊ z prÊdko˙ci‡ w = 20 21. p 0 jakim czasie
znajdzie siÊ ono na wysoko˙ci h = 15 m?
10.7. Z wysoko˙ci h = 60 m rzucono pionowo do góry cia˘o o masie m = 0,5 kg,
nadaj‡c mu prÊdko˙„ v = 40 —. Na jakiej bÊdzie wysoko˙ci i jak‡ bÊdzie mia˘o
prÊdko˙„ po czasie t = 3 s? Po jakim czasie bÊdzie na wysoko˙ci hl = 120 m?
Jak‡ bÊdzie mia˘o energiÊ po czterech sekundach lotu? Po jakim czasie spadnie
na ziemiÊ?
10.8. Z wysoko˙ci h = 7 m rzucono cia˘o pionowo w dó˘ z prÊdko˙ci‡ v0 = 2m
Z jak‡ prÊdko˙ci‡ cia˘o uderzy w ziemiÊ?
10.9. Z wysoko˙ci h = 25 m rzucono cia˘o pionowo w dó˘ z prÊdko˙ci‡ v0 = 20 21.
Po jakim czasie spadnie ono na ziemiÊ?
10.10. Cia˘o A spada z pewnej wysoko˙ci. Po czasie t0 = 1 s z punktu le˝‡cego
o h - 10 m ni˝ej zaczÊ˘o spada„ cia˘o B. Jak d˘ugo spada˘o cia˘o A, je˙li oba cia˘a
jednocze˙nie uderzy˘y w ziemiÊ?
10.11. Z wysoko˙ci h = 20 m spada cia˘o A. Po czasie t0 = 1 s z tej samej wyso-
ko˙ci zaczÊ˘o spada„ cia˘o B. Na jakiej wysoko˙ci bÊdzie cia˘o B, gdy cia˘o A
uderzy w ziemiÊ?
20
10.12. Cia˘o A spada z wysoko˙ci h = 90 m. Cia˘o B znajduje siÊ w po˘owie tej
wysoko˙ci. O ile wcze˙niej musi zacz‡„ spada„ cia˘o A, aby oba cia˘a jednocze-
˙nie uderzy˘y w ziemiÊ?
10.13. Cia˘o A rzucono pionowo w górÊ z prÊdko˙ci‡ v0 = 20 21. w tym samym
czasie z wysoko˙ci h = 50 m zaczÊ˘o spada„ swobodnie cia˘o B. Na jakiej wyso-
ko˙ci cia˘a siÊ min‡?
10.14. Z wysoko˙ci h - 120 m rzucono pionowo w dó˘ cia˘o o masie m = 2 kg
z prÊdko˙ci‡ v0 = 10 21. Oblicz:
s
1) z jak‡ prÊdko˙ci‡ cia˘o uderzy w ziemiÊ;
2) jak d˘ugo bÊdzie spada„;
3) na jakiej wysoko˙ci bÊdzie po czasie t = 2 s;
4) jak‡ bÊdzie mia˘o prÊdko˙„ po czasie t = 3 s;
5) jak‡ bÊdzie mia˘o energiÊ po jednej sekundzie lotu;
6) jak‡ bÊdzie mia˘o energiÊ na wysoko˙ci hx = 50 m;
7) jak‡ bÊdzie mia˘o energiÊ kinetyczn‡ po dwóch Sekundach lotu;
8) jak‡ bÊdzie mia˘o energiÊ potencjaln‡ po jednej sekundzie lotu.
10.15. Cia˘o o masie m = 800 g rzucono pionowo do góry z prÊdko˙ci‡ v0 = 60m
Oblicz:
1) po jakim czasie cia˘o spadnie na ziemiÊ;
2) na jak‡ wysoko˙„ siÊ wzniesie;
3) na jakiej wysoko˙ci bÊdzie po czasie t = 2 s;
4) jak‡ bÊdzie mia˘o prÊdko˙„ po czasie tx = 3 s i t2 = 10 s;
5) po jakim czasie bÊdzie na wysoko˙ci h1 = 55 m;
6) jak‡ bÊdzie mia˘o energiÊ po czterech sekundach lotu;
7) jak‡ bÊdzie mia˘o energiÊ na wysoko˙ci h2 = 50 m;
8) jak‡ bÊdzie mia˘o energiÊ kinetyczn‡ po piÊciu sekundach lotu;
9) jak‡ bÊdzie mia˘o energiÊ potencjaln‡ po o˙miu sekundach lotu.
10.16. Gdy w rzucie uwzglÊdnimy si˘Ê tarcia, to sytuacja wygl‡da„ bÊdzie inaczej
ni˝ w przyk˘adach rozwi‡zywanych poprzednio.
Dwie jednakowych rozmiarów kulki o masach mx i m2 = — rzucono w powie-
trzu pionowo w górÊ z jednakowymi prÊdko˙ciami. Która z nich osi‡gnie wiÊk-
sz‡ wysoko˙„? Jaki bÊdzie stosunek opóÍnieÒ tych kulek? UwzglÊdnij tarcie
powietrza.
21
11. Rzut poziomy i uko˙ny
11.1. Z wie˝y o wysoko˙ci h = 45 m rzucono poziomo cia˘o z prÊdko˙ci‡
v0 = 15 —. W jakiej odleg˘o˙ci od podstawy wie˝y cia˘o spadnie?
11.2. Z wysokiej wie˝y rzucono poziomo cia˘o z prÊdko˙ci‡ v0 = 20 ^~. Oblicz
kierunek i prÊdko˙„ tego cia˘a po czasie t = 5 s.
11.3. Z wie˝y o wysoko˙ci h = 60 m wystrzelono poziomo pocisk, nadaj‡c mu
prÊdko˙„ v0 = 40 —. Pocisk uderzy˘ w pionow‡ ˙cianÊ znajduj‡c‡ siÊ w odle-
g˘o˙ci d = 60 m od podstawy wie˝y. Z jak‡ prÊdko˙ci‡ i na jakiej wysoko˙ci
trafi˘ w ˙cianÊ?
11.4. Z wie˝y rzucono poziomo cia˘o, nadaj‡c mu prÊdko˙„ vQ = 20 ^ . Cia˘o
spad˘o w odleg˘o˙ci d = 40 m od podnó˝a wie˝y. Oblicz czas lotu cia˘a i wyso-
ko˙„ wie˝y.
11.5. Z jak‡ prÊdko˙ci‡ nale˝y wyrzuci„ cia˘o w kierunku poziomym z wie˝y
o wysoko˙ci h = 11,25 m, aby uderzy˘o w ziemiÊ pod k‡tem a = 45°?
11.6*. Zbiornik o wysoko˙ci h = 10 m, nape˘niany w sposób ci‡g˘y wod‡, posia-
da dwa otworki, z których wyp˘ywa woda. Pierwszy otwór znajduje siÊ w po˘owie
wysoko˙ci zbiornika, drugi na jednej czwartej jego wysoko˙ci, licz‡c od górnej
krawÊdzi. Na jakiej wysoko˙ci nad ziemi‡ przecinaj‡ siÊ strumienie wody?
11.7. Z wysoko˙ci h - 45 m rzucono poziomo z prÊdko˙ci‡ v = 20 — cia˘o o masie
m = 400 g. Oblicz energiÊ kinetyczn‡ tego cia˘a po czasie t = 2 s i prÊdko˙„, z jak‡
cia˘o uderzy w ziemiÊ.
11.8. Cia˘o rzucono pod k‡tem a = 30° do poziomu z prÊdko˙ci‡ v0 = 20 ^ . Na
jak‡ maksymaln‡ wysoko˙„ wzniesie siÊ to cia˘o?
11.9. Cia˘o wyrzucono pod k‡tem a = 30° do poziomu, nadaj‡c mu prÊdko˙„
v0 - 40 —. Po jakim czasie spadnie ono na ziemiÊ?
11.10. Cia˘o wyrzucono z prÊdko˙ci‡ v0 = 30 — pod k‡tem a = 45° do poziomu.
Po jakim czasie wzniesie siÊ ono na maksymaln‡ wysoko˙„?
11.11. Z jak‡ prÊdko˙ci‡ nale˝y wyrzuci„ cia˘o pod k‡tem a — 75° do poziomu,
aby trafi˘o w cel le˝‡cy na tym samym poziomie, w odleg˘o˙ci d = 80 m od punk-
tu, z którego cia˘o wyrzucono?
11.12. Pod jalrim k‡tem do poziomu nale˝y wyrzuci„ cia˘o, aby zasiÊg tego rzutu
by˘ dwa razy wiÊkszy od osi‡gniÊtej wysoko˙ci?
11.13. Aby trafi„ w cel, nale˝y wystrzeli„ pocisk pod k‡tem a ~ 45° do poziomu.
Pod jakim k‡tem nale˝y wystrzeli„ inny pocisk, z dwa razy wiÊksz‡ prÊdko˙ci‡,
aby trafi„ w ten sam cel?
11.14. Cia˘o wyrzucone z prÊdko˙ci‡ v0 = 60 — pod k‡tem a = 60° do poziomu
trafi˘o w pionow‡ ˙cianÊ oddalon‡ od miejsca wyrzutu od- 170 m. Na jakiej
wysoko˙ci cia˘o trafi˘o w ˙cianÊ?
11.15. Z wie˝y o wysoko˙ci h = 9,2 m wyrzucono cia˘o z prÊdko˙ci‡ v0 = 30 —
pod k‡tem a = 45° do poziomu. Po jakim czasie znajdzie siÊ ono na wysoko˙ci,
z jakiej zosta˘o wyrzucone? Jaki bÊdzie zasiÊg tego rzutu?
11.16*. Z wie˝y o wysoko˙ci h = 42 m rzucono poziomo cia˘o z prÊdko˙ci‡
vl = 20 —. Pod jakim k‡tem, z punktu le˝‡cego u podstawy wie˝y, nale˝y wy-
s
rzuci„ w tym samym czasie inne cia˘o z prÊdko˙ci‡ v2 = 40 —, aby cia˘a te zderzy˘y
siÊ w locie? Na jakiej wysoko˙ci nad ziemi‡ i w jakiej odleg˘o˙ci od podstawy
wie˝y nast‡pi zderzenie obu cia˘?
12. Zderzenia niesprÊzyste i sprÊ˝yste
12.1. Dwie niesprÊzyste kule o masach m1 ~ 160 g i m2 = 140 g, poruszaj‡ce siÊ
w przeciwnych kierunkach z prÊdko˙ciami vx = 0,6 — i v2 = 0,5 —, zderzy˘y siÊ
o S
centralnie i po˘‡czy˘y ze sob‡. Oblicz prÊdko˙ci kul po zderzeniu.
12.2. Dwie niesprÊzyste kule, poruszaj‡ce siÊ w tym samym kierunku, zderzy˘y
siÊ centralnie i po˘‡czy˘y ze sob‡. PrÊdko˙„ kuli o masie m1 jest n = 3 razy wiÊk-
sza od prÊdko˙ci kuli o masie m2. Oblicz stosunek mas tych kul, wiedz‡c, ˝e po
zderzeniu kula o masie m2 zwiÊkszy˘a swoj‡ prÊdko˙„ dwukrotnie.
23
12.3. Dwie niesprÊ˝yste kule, poruszaj‡ce siÊ w tym samym kierunku, zderzy˘y siÊ
centralnie i po˘‡czy˘y ze sob‡. Oblicz prÊdko˙„ pierwszej kuli przed zderzeniem,
wiedz‡c, ˝e masy kul wynosz‡ m, = 80 g i m2 = 60 g, prÊdko˙„ drugiej kuli przed
zderzeniem wynosi˘a v2 = 3 —, a ich prÊdko˙„ po zderzeniu wynosi v = 4 m
12.4. Kula niesprÊ˝ysta o masie m^ = 100 g, poruszaj‡ca siÊ z prÊdko˙ci‡
v1 = 2 21, zderzy˘a siÊ centralnie z drug‡ kul‡, poruszaj‡c‡ siÊ w kierunku prze-
ciwnym z prÊdko˙ci‡ v2 =0,5 — . PrÊdko˙„ obu kul po zderzeniu wynosi
v = 1,5 —. Oblicz masÊ drugiej kuli.
12.5*. Cia˘o o masie m^ = 10 kg, poruszaj‡ce siÊ z pewn‡ prÊdko˙ci‡, zderzy˘o
siÊ niesprÊ˝y˙cie z nieruchomym cia˘em o masie m2 = 15 kg, ˘‡cz‡c siÊ z nim.
Jaka czÊ˙„ ca˘kowitej energii kinetycznej zosta˘a stracona przy tym zderzeniu?
12.6. Dwie doskonale sprÊ˝yste kule poruszaj‡ siÊ po prostej w tym samym kie-
runku. Kula o masie m, = 90 g ma prÊdko˙„ vx = 0,5 —, kula o masie m2 = 150 g
ma prÊdko˙„ v2 = 0,3 —. Oblicz prÊdko˙ci kul po zderzeniu.
12.7. Rozwi‡˝ poprzednie zadanie, zak˘adaj‡c, ˝e kule zbli˝aj‡ siÊ ku sobie.
12.8. Kula bilardowa poruszaj‡ca siÊ z prÊdko˙ci‡ vx = 1,5 — trafi˘a centralnie
w tak‡ sam‡ kulÊ bÊd‡c‡ w spoczynlcu. Przyjmuj‡c, ˝e zderzenie by˘o doskonale
sprÊ˝yste, oblicz prÊdko˙ci tych kul po zderzeniu.
12.9. Kula o masie m1 = 0,5 kg, poruszaj‡ca siÊ z prÊdko˙ci‡ v1 - 2 —, zderzy˘a
siÊ idealnie sprÊ˝y˙cie z kul‡ o masie m2 = 0,3 kg, poruszaj‡c‡ siÊ z prÊdko˙ci‡
v2' = 1 — . Oblicz prÊdko˙ci tych kul po zderzeniu, gdy kule poruszaj‡ siÊ:
a) w tym samym kierunku;
b) w kierunkach przeciwnych.
12.10. Dwie kule o jednakowych masach zderzy˘y siÊ sko˙nie i doskonale sprÊ-
˝y˙cie. Pierwsza kula mia˘a prÊdko˙„ vr = 3 —, druga by˘a nieruchoma. W chwili
zderzenia wektor prÊdko˙ci pierwszej kuli tworzy˘ z p˘aszczyzn‡ zderzenia k‡t
a = 30°. Oblicz prÊdko˙ci kul po zderzeniu. Jaki k‡t tworz‡ ze sob‡ wektory
prÊdko˙ci tych kul po zderzeniu?
13. Równowa˝no˙„ ciep˘a i pracy
13.1. Samochód o masie m = 1,5 tony, jad‡cy z prÊdko˙ci‡ v - 20 —, rozpocz‡˘
hamowanie i zatrzyma˘ siÊ. Ile ciep˘a wydzieli˘o siÊ na tarczach hamulcowych?
13.2. Kulka o masie m = 0,5 kg spada˘a swobodnie z wysoko˙ci hi = 3 m. Po
odbiciu siÊ od pod˘o˝a wznios˘a siÊ na wysoko˙„ h2 = 2,5 m. Ile ciep˘a wydzieli˘o
siÊ podczas zderzenia?
13.3. Kula stalowa o masie m = 0,5 kg spada˘a na twarde pod˘o˝e z prÊdko˙ci‡
»! = 2 —. Po odbiciu siÊ wznios˘a siÊ na wysoko˙„ h = 0,1 m. Oblicz, o ile stopni
wzros˘a temperatura kuli, wiedz‡c, ˝e poch˘onÊ˘a ona n = 40% energii straco-
nej podczas odbicia. Ciep˘o w˘a˙ciwe stali wynosi c = 460 , .
14. Gazy, przemiany gazowe
14.1. Oblicz ˙redni‡ prÊdko˙„ cz‡steczek wodoru znajduj‡cych siÊ w warun-
kach normalnych. Ci˙nienie normalne wynosi p 0 = 101 325 Pa, temperatura
T0 = 273 K. GÊsto˙„ wodoru w tych warunkach wynosi p = 0,1-4.
m
14.2. Oblicz masÊ molow‡ gazu, wiedz‡c, ˝e w temperaturze T = 1727° C cz‡-
steczki tego gazu poruszaj‡ siÊ ze ˙redni‡ prÊdko˙ci‡ v - 2000 m
14.3. Jakie ci˙nienie wywiera tlen, którego cz‡steczki poruszaj‡ siÊ ze ˙redni‡
prÊdko˙ci‡ v = 2000 — ? W jednym metrze sze˙ciennym tego gazu znajduje siÊ
n = 4 TO24 cz‡steczek. Masa molowa tlenu wynosi u = 32 ^ . Liczba Avogadra
2 3
wynosi
J NA ^ Ó I O ^^.
mol
14.4. W naczyniu znajduje siÊ gaz pod ci˙nieniem p = 3 TO5 Pa i w temperaturze
t = 127° C. Ile cz‡steczek gazu znajduje siÊ w ka˝dym metrze sze˙ciennym?
14.5. Oblicz ˙redni‡ prÊdko˙„ cz‡steczek tlenu w temperaturze T = 320 K. Masa
kg J przemiany i opisz, jak zmieniaj‡ siÊ parametry gazu. Przed-
molowa tlenu wynosi p = 0,032 -^, stal‡ gazowa R = 8,31 m p | R .
14.6. W zbiorniku A o objÊto˙ci Vl = 3 m3 znajduje siÊ gaz pod ci˙nieniem
p x = 6 105 Pa. Zbiornik ten po˘‡czono cienk‡ rurk‡ z pustym zbiornikiem B.
W zbiorniku A ci˙nienie spad˘o do warto˙ci p 2 = 2 TO5 Pa. Oblicz objÊto˙„ zbior-
nika fi. Temperatura gazu nie uleg˘a zmianie.
14.7. W zbiorniku A o objÊto˙ci V1 = 1,5 m3 znajduje siÊ gaz pod ci˙nieniem
Pj = 8 TO5 Pa. W zbiorniku B o objÊto˙ci V2 = 2 m3 znajduje siÊ gaz pod ci˙nie-
niem p 2 = 5 105 Pa. Oblicz ci˙nienie gazu, gdy zbiorniki po˘‡czymy cienk‡ rur-
k‡. Temperatura gazu nie uleg˘a zmianie.
5
14.8. W cylindrze z t˘oczkiem znajduje siÊ gaz pod ci˙nieniem p = 1,5 TO Pa.
Jakie bÊdzie ci˙nienie gazu, gdy jego objÊto˙„ zmniejszymy o n = i ? Temperatura
gazu nie uleg˘a zmianie.
14.9. Podgrzewaj‡c gaz izobarycznie zwiÊkszyli˙my jego temperaturÊ o n = ^
temperatury pocz‡tkowej. Jak zmieni siÊ gÊsto˙„ gazu?
14.10. Gaz o objÊto˙ci V = 0,1 m3 ma temperaturÊ T = 27° C. Jaka bÊdzie objÊ-
to˙„ gazu, gdy podgrzejemy go izobarycznie, zwiÊkszaj‡c jego temperaturÊ dwu-
krotnie?
3
14.11. Gaz o objÊto˙ci V = 0,5 m i temperaturze T = 127° C podgrzewamy
izobarycznie. Jaka bÊdzie jego objÊto˙„, gdy zwiÊkszymy jego temperaturÊ
o Af = 100° C?
26
14.12. W zarnkniÊtym naczyniu znajduje siÊ gaz, którego ci˙nienie i temperatura
5
wynosz‡: p x = 3 -10 Pa i Tx = 27° C. O ile stopni trzeba zwiÊkszy„ temperaturÊ
gazu, aby ci˙nienie wzros˘o do p 2 = 4 TO5 Pa?
14.13. Na wykresie z rysunku 14.13 przedstawiono przemia-
nÊ cykliczn‡ w uk˘adzie wspó˘rzÊdnych V(T). Przedstaw tÊ prze-
mianÊ na tle rodziny izoterm. Nazwij kolejne przemiany i opisz,
jak zmieniaj‡ siÊ parametry gazu.
Rys. 14.13
14.14. Na wykresie z rysunku 14.14 przedstawiono przemia- P"
nÊ cykliczn‡ w uk˘adzie wspó˘rzÊdnych p(T). Nazwij kolejne
staw te przemiany na tle rodziny izoterm i izobar.
Rys. 14.14
14.15. Dwie baÒki szklane o jednakowych objÊto˙ciach po˘‡czone s‡ cienk‡ rurk‡
i zawieraj‡ gaz o temperaturze T = 300 K pod ci˙nieniem p = 3 105 Pa. Jakie
bÊdzie ci˙nienie gazu w baÒkach, gdy jedn‡ z nich umie˙cimy w naczyniu zawie-
raj‡cym wodÊ z lodem, a drug‡ w naczyniu z wrz‡c‡ wod‡?
15. Ci˙nienie hydrostatyczne
15.1. Jakiej wysoko˙ci s˘up wody zrównowa˝y ci˙nienie normalne, którego war-
to˙„ wynosi p 0 = 760 mm Hg, czyli 101 325 Pa? CiÊ˝ar w˘a˙ciwy wody wynosi
y = 104
m3
15.2. Jak‡ czÊ˙„ ci˙nienia atmosferycznego o warto˙ci p = 103 hPa stanowi ci˙nie-
nie hydrostatyczne na g˘Êboko˙ci h = 4 m pod powierzchni‡ wody?
15.3. W naczyniu o wysoko˙ci h = 20 cm znajduje siÊ rtÊ„. Pole podstawy naczynia
jest ko˘em o promieniu r = 2 „m. Oblicz si˘Ê nacisku, jak‡ wywiera rtÊ„ na dno
4
naczynia. CiÊ˝ar w˘a˙ciwy rtÊci wynosi y = 13,6 • 10 -^y.
15.4. Jakie parcie wywiera woda na ˘ódÍ podwodn‡ znajduj‡c‡ siÊ na g˘Êboko˙ci
h = 60 m pod powierzchni‡ wody? ZewnÊtrzne pole powierzchni ˘odzi wynosi
S = 2000 m2. GÊsto˙„ wody wynosi p = 103 - f .
27
15.5. Do rurki w kszta˘cie litery U nalano wody, a nastÊpnie z jednej strony
dolano nafty. Oblicz stosunek wysoko˙ci s˘upa nafty do wysoko˙ci stupa wody,
która wywiera takie samo ci˙nienie jak s˘up nafty: ym = 10" -^~, y„ = 0,8 • 104 —5-.
15.6. Do rurki w kszta˘cie litery U nalano wody, a nastÊpnie z jednej strony
dolano nieznanej cieczy. Wysoko˙„ s˘upa cieczy wynosi h = 22 cm, a ró˝nica
miÊdzy górnymi poziomami obu cieczy wynosi h1 ~ 8,8 cm. Oblicz gÊsto˙„ nie-
znanej cieczy.
15.7. RurkÊ szklan‡, jednostronnie zamkniÊt‡, zanurzono w rtÊci otworem do
do˘u tak, ˝e ponad rtÊ„ wystawa˘a n = ^ jej d˘ugo˙ci. Wysoko˙„ s˘upa powietrza
zamkniÊtego w rurce wynosi h = 60 cm. Oblicz d˘ugo˙„ rurki. CiÊ˝ar w˘a˙ciwy
5
rtÊci wynosi y = 13,6 • 10 -£y ci˙nienie zewnÊtrzne wynosi p 0 = 10 Pa.
4
15.8. Jednostronnie otwarte naczynie o wysoko˙ci Z = 25 cm zanurzono do po-
˘owy w rtÊci. Wysoko˙„ s˘upa powierza w zanurzonym naczyniu stanowi˘a
n = 0,8/wysoko˙ci naczynia. Oblicz ci˙nienie zewnÊtrzne.
15.9. Obustronnie otwart‡ rurkÊ o d˘ugo˙ci Z = 55 cm i ma˘ym polu przekroju
poprzecznego zanurzono pionowo w rtÊci do g˘Êboko˙ci h = 25 cm. Po zatkaniu
górnego otworu, utrzymuj‡c rurkÊ w pionie, wyjÊto j‡ z rtÊci. Wysoko˙„ s˘upa
rtÊci, która pozosta˘a w rurce, wynosi h1 = 17 cm. Oblicz ci˙nienie zewnÊtrzne.
15.10. Jednostronnie zamkniÊt‡ rurkÊ o d˘ugo˙ci Z = 72,5 cm zanurzono piono-
wo w wodzie otworem do do˘u. Górna czÊ˙„ rurki znajdowa˘a siÊ na g˘Êboko˙ci
h = 4 m pod powierzchni‡ lustra wody. Oblicz wysoko˙„ s˘upa powietrza za-
mkniÊtego w rurce. Ci˙nienie zewnÊtrzne wynosi p 0 = 105 Pa, ciÊ˝ar w˘a˙ciwy
wody wynosi y = 104 ~ .
15.11. Jednostronnie zamkniÊt‡ rurkÊ szklan‡ o d˘ugo˙ci Z = 1 m opuszczono
pionowo, otworem w dó˘, na dno jeziora. S˘up wody w rurce osi‡gn‡˘ wysoko˙„
h = 0,2 m. Oblicz g˘Êboko˙„ jeziora. Ci˙nienie zewnÊtrzne wynosi p 0 = 1.05 Pa.
15.12. Jednostronnie zamkniÊt‡ rurkÊ o d˘ugo˙ci Z = 1 m zanurzono w wodzie,
dnem do góry, do po˘owy jej d˘ugo˙ci. Woda wesz˘a do rurki, zajmuj‡c n = 0,1
jej d˘ugo˙ci. Oblicz ci˙nienie zewnÊtrzne.
15.13. Obustronnie otwart‡ cienk‡ rurkÊ o d˘ugo˙ci Z = 1 m zanurzono do po˘o-
wy w wodzie. Po zatkaniu górnego otworu rurkÊ wyjÊto z wody. Woda opad˘a
o n = 0,1 d˘ugo˙ci rurki. Oblicz ci˙nienie zewnÊtrzne.
28
16. Prawo Archimedesa
16.1. Oblicz si˘Ê wyporu dzia˘aj‡c‡ na kulkÊ ca˘kowicie zanurzon‡ w wodzie.
-TO"
PromieÒ kulki wynosi r = 20 cm. CiÊ˝ar w˘a˙ciwy wody wynosi 7 = 10 i !
m
16.2. Oblicz gÊsto˙„ cia˘a, wiedz‡c, ˝e po ca˘kowitym zanurzeniu w wodzie
ciÊ˝ar cia˘a stanowi n = ^ jego ciÊ˝aru w powietrzu. GÊsto˙„ wody wynosi
P=IO>4.
m
16.3. Oblicz ciÊ˝ar w˘a˙ciwy sze˙ciennego klocka drewnianego, wiedz‡c, ˝e p˘ywa
on w wodzie zanurzony do po˘owy.
16.4. KulkÊ drewnian‡ zanurzono w wodzie do g˘Êboko˙ci h = 0,5 m i puszczono.
Z jakim przyspieszeniem zacznie siÊ ona porusza„? CiÊ˝ary w˘a˙ciwe drewna
i wody wynosz‡ odpowiednio: yt = 0,6 • 104 -^j i y2 = 104 -^j.
m nr
16.5. KulkÊ stalow‡ zanurzono ca˘kowicie w wodzie i puszczono. Z jakim przy-
spieszeniem zacznie siÊ ona porusza„? CiÊ˝ary w˘a˙ciwe stali i wody wynosz‡
odpowiednio: 7. = 8 • 104 -5L
3 i y2 = 104 3 ¿:.
m m
16.6. Kulka drewniana spada do wody z wysoko˙ci h = 3,2 m. Jak g˘Êboko za-
nurzy siÊ kulka w wodzie? Wszelkie opory wody pomijamy. CiÊ˝ary w˘a˙ciwe
4
drewna i wody wynosz‡ odpowiednio: 7, = 0,6 • 10 -^j i y2 = 10 -^-.
4
m m
16.7. Kulka plastikowa wpada do wody, uderzaj‡c w jej powierzchniÊ z prÊdko-
˙ci‡ v = 5 — . Oblicz ciÊ˝ar w˘a˙ciwy kulki, wiedz‡c, ˝e zanurzy˘a siÊ ona na
g˘Êboko˙„ h = 5 m. Wszelkie opory pomijamy. CiÊ˝ar w˘a˙ciwy wody wynosi
7 = 10 4 4-
m
16.8. Jaka musi by„ objÊto˙„ balonu wype˘nionego wodorem, aby zawis˘ on
nieruchomo w powietrzu na wysoko˙ci h =10 m nad ziemi‡? Masa pow˘oki
balonu wynosi m = 3,6 kg, gÊsto˙ci powietrza i wodoru wynosz‡ odpowiednio:
=l,3-¿ip2=0,¿
P l
m m
29
 16.9*. Jaka musi by„ objÊto˙„ balonu wype˘nionego wodorem, aby wzniós˘ siÊ on
na wysoko˙„ h = 3 m w czasie Z = 5 s? Masa pow˘oki balonu wynosi m = 2 kg.
GÊsto˙„ powietrza i wodoru podano w poprzednim zadaniu. Tarcie pomijamy.
16.10. Jaki powinien by„ stosunek promienia wewnÊtrznego do zewnÊtrznego
kuli metalowej, wydr‡˝onej w ˙rodku, aby p˘ywa˘a ona w wodzie zanurzona do
po˘owy? CiÊ˝ar w˘a˙ciwy tego metalu wynosi y = 8 • 104 — .
16.11. Balon o czaszy kulistej wype˘niony wodorem wznosi siÊ w powietrzu
ruchem jednostajnym. Masa pow˘oki balonu wynosi m = 10 kg. Oblicz objÊto˙„
czaszy balonu, wiedz‡c, ˝e si˘a tarcia stanowi n = 20% warto˙ci si˘y ciÊ˝ko˙ci.
GÊsto˙„ powietrza i wodoru podano w zadaniu 16.8.
16.12. Balon o czaszy kulistej wype˘niony wodorem opada w powietrzu ruchem
jednostajnym. Masa pow˘oki balonu wynosi m = 10 kg. Oblicz promieÒ czaszy
balonu, wiedz‡c, ˝e si˘a tarcia stanowi n = 20% warto˙ci si˘y wyporu. GÊsto˙„
powietrza i wodoru podano w zadaniu 16.8.
; objÊto˙„ musi mie„ naczynie rozszerzalne, je˝eli temperatura wody w instalacji
17. Ciep˘o w˘a˙ciwe cieczy
17.1. Do wody o masie m1 = 3 kg i temperaturze tx = 20° C wlano m ? - 0,2 kg
wody o temperaturze Z2 = 80° C. Oblicz temperaturÊ koÒcow‡ mieszaniny.
I
i
Ciep˘o w˘a˙ciwe wody wynosi c = 4200 1 - - j 7 . Pomijamy ciep˘o pobrane przez
tg-• IV
Kg
kalorymetr.
17.2. Do wody o masie mx = 2 kg wlano m2 = 0,8 kg rtÊci o temperaturze
tx = 80° C. RtÊ„ och˘odzi˘a siÊ do temperatury t2 = 40° C. O ile stopni
podgrzeje siÊ woda? Ciep˘a w˘a˙ciwe wody i rtÊci wynosz‡ odpowiednio:
- 4200 T - L i = 138,3 r-J--. Pomijamy ciep˘o pobrane przez kalorymetr.
c 1 2
kg • K c
kg • K
17.3. W jakim stosunku nale˝y ze sob‡ zmiesza„ dwie masy wody o temperatu-
rach ij = 20° C i t2 = 90° C, aby temperatura mieszaniny wynosi˘a Z3 = 50° C?
to
18. Rozszerzalno˙„ objÊto˙ciowa cieczy
2
18.1. W przykrywce walcowatego naczynia o polu podstawy S3 = 10 cm i wyso-
2
ko˙ci h = 10 cm wmontowana jest rurka o polu przekroju S2 = 2 mm . Naczynie
jest ca˘kowicie nape˘nione wod‡ o temperaturze tx = 20° C. Oblicz wysoko˙„ s˘upa
wody w rurce, gdy wodÊ w naczyniu podgrzejemy do temperatury t2 = 80° C.
Wspó˘czynnik rozszerzalno˙ci objÊto˙ciowej wody wynosi a = 2 • 10"4 -^.
3
18.2. W zbiorniczku termometru znajduje siÊ rtÊ„ o objÊto˙ci V = 10 mm .
Termometr jest tak wyskalowany, ˝e mo˝emy odczyta„ temperaturÊ z dok˘ad-
no˙ci‡ do 1° C. Z jak‡ dok˘adno˙ci‡ mogliby˙my odczyta„ temperaturÊ, gdyby
zbiorniczek mia˘ objÊto˙„ n = 5 razy wiÊksz‡?
18.3. Jak zmieni siÊ gÊsto˙„ wody, gdy podgrzejemy j‡ o AZ = 60° C? Wspó˘czyn-
nik rozszerzalno˙ci objÊto˙ciowej wody wynosi a = 2 • 10"4 i .
K..
3
18.4. W instalacji centralnego ogrzewania znajduje siÊ V = 3 m wody. Jak‡
zmienia siÊ w zakresie temperatur At = 80° C?
19. Prawo Hooke'a
19.1. Na koÒcu stalowego drutu o d˘ugo˙ci Z = 1 m i polu przekroju poprzecznego
S = 1 mm2 zawieszono ciÊ˝arek o masie m = 2 kg. Oblicz naprÊ˝enie wewnÊtrzne
i przyrost d˘ugo˙ci przewodu. Modu˘ Younga wynosi E = 2 • 10 u -^L.
m
19.2. Drut ze stali miÊkkiej poddano próbie na wytrzyma˘o˙„. Przelcrój poprzeczny
drutu jest ko˘em o promieniu r = 0,6 mm. Zaobserwowano, ˝e przy sile rozci‡-
gaj‡cej F = 226 N drut uleg˘ rozerwaniu. Oblicz wytrzyma˘o˙„ stali miÊkkiej.
19.3. Szyna kolejowa bezstykowa zmienia swoj‡ temperaturÊ w granicach
4
AZ = 60° C. Zmiana ta powoduje kurczenie siÊ wzglÊdne szyny ~ = 6 • 10" .
'o
Ja˘t‡ wytrzyma˘o˙„ powinna mie„ szyna? Mocuj‡ce j‡ ˙ruby nie pozwalaj‡ na
jej kurczenie siÊ. Modu˘ Younga podany jest w zadaniu 19.1.
31

19.4. Wiedz‡c, ˝e wytrzyma˘o˙„ na zerwanie dla aluminium wynosi w = 2 • 107 2
m
oblicz d˘ugo˙„ drutu, który zerwie siÊ pod wp˘ywem w˘asnego ciÊ˝aru. GÊsto˙„
kg
aluminium wynosi p = 2,6 10 3 —y.
20. Rozszerzalno˙„ liniowa cia˘ sta˘ych
20.1. Jaka musi by„ przerwa dylatacyjna pomiÊdzy szynami stalowymi o d˘ugo˙ci
l = 20 m ka˝da, je˙li podlegaj‡ one zmianom temperatury At = 50° C? Wspó˘-
czynnik rozszerzalno˙ci liniowej stali wynosi X = 10"5 ^ .
20.2. O ile wiÊcej wyd˘u˝y siÊ dwumetrowy drut mosiÊ˝ny od drutu stalowego,
tej samej d˘ugo˙ci, gdy podgrzejemy je o At = 100° C? Wspó˘czynniki rozszerza˘-
no˙ci liniowej wynosz‡ odpowiednio: ^ = 1,9 • 10"5 ^ i ^ = 10"5 ^ .
20.3. Ogrzanie miedzianego i aluminiowego drutu, o tej samej d˘ugo˙ci i tym
samym polu przekroju, spowodowa˘o wyd˘u˝enie siÊ drutu aluminiowego
o AtŸ = 7 mm. O ile wiÊcej wyd˘u˝y˘ siÊ drut aluminiowy od miedzianego? Wspó˘-
czynniki rozszerzalno˙ci liniowej aluminium i miedzi wynosz‡ odpowiednio:
A,=2,3 1 0 ^ ^ i A 2 =l,4 10-5 l
K'
21. Bilans cieplny. Ciep˘o topnienia, parowania i spalania
21.1. W naczyniu znajduje siÊ mx = 3 kg wody o temperaturze tx = 20° C. Ile
wody o temperaturze t 2 = 100° C nale˝y dola„, aby temperatura koÒcowa wody
wynosi˘a t3=L60° C? Ciep˘o pobrane przez naczynie pomijamy.
21.2. Do mx = 2 kg wody o temperaturze tx = 30° C wrzucono m2 = 300 g ˝elaza.
Temperatura wody wzros˘a do t = 35° C. Oblicz temperaturÊ pocz‡tkow‡
˝elaza. Ciep˘a w˘a˙ciwe wody i ˝elaza wynosz‡ odpowiednio:
c, = 4200 T - L i c22 = 5 0 0 r - L . Ciep˘o pobrane przez naczynie pomijamy.
kg-K kg-K
32
21.3. W mosiÊ˝nym kalorymetrze o masie m1 = 150 g znajduje siÊ m 2 = 600 g
nafty o temperaturze i1 = 20° C. Do nafty wrzucono m3 = 400 g ˝elaza o tempe-
raturze t2 = 100° C. Oblicz temperaturÊ koÒcow‡ nafty. Ciep˘a w˘a˙ciwe
mosi‡dzu, nafty i ˝elaza wynosz‡ odpowiednio:
J
Cj = 400 c,=2100 r-~ i c 33= 7 5 0 - j - L
kg-K' kg • K kg • K
21.4. W celu wyznaczenia temperatury p˘omienia umieszczono w nim stalow‡
kulÊ o masie mx - 200 g. NastÊpnie kulÊ wrzucono do miedzianego kalorymetru
o masie m2 = 200 g, w którym znajdowa˘o siÊ m3 = 500 g wody o temperaturze
t = 20° C. Po chwili temperatura wody podnios˘a siÊ do tx = 50° C. Oblicz tempe-
raturÊ p˘omienia. Ciep˘a w˘a˙ciwe stali, miedzi i wody wynosz‡ odpowiednio:
JLw , C 2 = 4 0 0 r - L , 0 3 = 4 2 0 0 ^ - 1 ^
500 , —
kg • K ' 2 kg • K •' kg • K
21.5. Do mx = 350 g wody o temperaturze tx = 60° C wrzucono m2 = 100 g lodu
o temperaturze t0 = 0° C. Oblicz temperaturÊ koÒcow‡ wody. Pomijamy ciep˘o
pobrane przez kalorymetr. Ciep˘o topnienia lodu wynosi L = 34 • 104 y-, ciep˘o
Kg
J
w˘a˙ciwe wody wynosi c = 4200
kg-K'
21.6. Do mx = 0,6 kg wody o temperaturze tx = 50° C wrzucono bry˘kÊ lodu
o temperaturze t2 = -10° C. Po stopieniu siÊ lodu temperatura wody wynosi˘a
t3 = 30° C. Oblicz masÊ wrzuconego lodu. Pomijamy ciep˘o pobrane przez kalo-
rymetr. Ciep˘o w˘a˙ciwe wody wynosi cx = 4200 . ' , a lodu c2 = 2100 ' .
21.7. W mosiÊ˝nym kalorymetrze o masie mx - 200 g znajduje siÊ m2 = 0,7 kg
wody o temperaturze tx = 60° C. Do wody wrzucono m3 - 0,2 kg lodu o tempera-
turze t2 = -5° C. Oblicz temperaturÊ koÒcow‡ wody. Ciep˘a w˘a˙ciwe mosi‡dzu,
wody i lodu wynosz‡ odpowiednio:
= 400 J , Cj=4200 r-l-jjr, c3 3 = 2 1 0 0 r - L .
kg-K kg-K' kg-K
21.8. Ile lodu o temperaturze f0 = 273 K stopi kilogram p˘ynnego cynku bÊd‡ce-
go w temperaturze topnienia? Ciep˘a topnienia cynku i lodu wynosz‡ odpo-
wiednio: L, = 105 X i L, = 34 • 1 0 4 1 - , ciep˘o w˘a˙ciwe cynku: c = 400. ' . . ,
1
kg ? kg kg-K
temperatura topnienia cynku wynosi t = 693 K.
33
21.9. Z jak‡ prÊdko˙ci‡ z wysoko˙ci h = 50 m nale˝y rzuci„ bry˘kÊ lodu o tem-
peraturze t = 0° C, aby uderzaj‡c w ziemiÊ stopi˘a siÊ? Ciep˘o topnienia lodu
wynosi L = 34 • 104 J - .
21.10. Jak‡ minimaln‡ prÊdko˙„ musi mie„ kula o˘owiana o masie m = 3 g, aby
w chwili trafienia w stalow‡ p˘ytÊ stopi˘a siÊ? Kula przejmuje n = 80% ciep˘a,
które wytworzy˘o siÊ w chwili zderzenia. W chwili uderzenia temperatura kuli
wynosi˘a tx = 27° C, temperatura topnienia o˘owiu wynosi t2 = 327° C, ciep˘o
5
topnienia o˘owiu wynosi L = 0,2 • 10 J - , a jego ciep˘o w˘a˙ciwe c = 126 ,—-^.
21.11. Do mx = 2 kg wody o temperaturze tt = 30° C wrzucono m2 = 800 g lodu
o temperaturze t 2 = -5° C. Okre˙l fazÊ koÒcow‡ mieszaniny. Potrzebne dane
odczytaj z tabel lub poprzednich zadaÒ.
21.12. Ile ˙niegu o temperaturze t 0 = 0° C mo˝e stopi„ m = 0,1 kg pary wodnej
o temperaturze t = 100° C? Ciep˘o parowania wody wynosi R = 2,26 • 106 -j-,
ciep˘o topnienia lodu L = 34 • 104 J - , ciep˘o w˘a˙ciwe wody c = 4200 - j - ^ _ .
21.13. W naczyniu znajduje siÊ m1 = 3 kg wody i m2 = 0,4 kg lodu bÊd‡cych
w równowadze cieplnej. Ile pary wodnej o temperaturze t = 100° C nale˝y wpu-
˙ci„ do tej mieszaniny, aby koÒcowa temperatura wody wynosi˘a tx - 30° C?
Potrzebne dane odczytaj z poprzednich zadaÒ. Ciep˘o pobrane przez naczynie
pomijamy.
21.14. W naczyniu znajduje siÊ mx = 1,5 kg wody i m2 = 0,8 kg lodu o tempera-
turze r0 = 0° C. Do tej mieszaniny wpuszczono m3 = 0,6 kg pary wodnej o tem-
peraturze ij = 100° C. Okre˙l stan koÒcowy. Ciep˘o pobrane przez naczynie
pomijamy.
21.15. Ile wody o temperaturze tx = 20° C mo˝na podgrza„ do temperatury
t2 = 100° C, zu˝ywaj‡c m = 2 kg gazu o warto˙ci opa˘owej q = 1,7 • 107 -j— ?
21.16. Ile gazu trzeba zu˝y„ do zagotowania m = 3 kg wody o temperaturze
t = 20° C, wiedz‡c, ˝e sprawno˙„ kuchenki wynosi 77 = 70%? Ciep˘o spalania
(warto˙„ opa˘owa) gazu wynosi q = 1,7 • 107 T— .
21.17. Przez piec gazowy do podgrzewania wody przep˘ywa m = 1 kg wody
w czasie tx = 10 s. Piec podgrzewa wodÊ o AT = 40° C, a jego sprawno˙„
wynosi r\ = 80%. Ile metrów sze˙ciennych gazu zu˝ywamy podczas k‡pieli pod
ka
prysznicem trwaj‡cej f, = 10 minut? GÊsto˙„ gazu wynosi p = 0,9 —%, ciep˘o
m
spalania gazu podane jest w zad. 21.16.
22. Pierwsza i druga zasada termodynamiki
22.1. W naczyniu znajduje siÊ m = 2 kg tlenu o temperaturze tx = 30° C. Oblicz
zmianÊ energii wewnÊtrznej tego gazu, wiedz‡c, ˝e po podgrzaniu jego tempe-
ratura wzros˘a do t2 = 50° C. Ciep˘o w˘a˙ciwe tlenu przy sta˘ej objÊto˙ci wynosi
J
c„ = 660
kg-K'
22.2. O ile stopni zwiÊkszy siÊ temperatura azotu o masie m = 0,8 kg, gdy pod-
grzejemy go izobarycznie, dostarczaj‡c ciep˘a Q = 8400 J; c„ = 1050 . ' v">
kg • K
22.3. W zamkniÊtym naczyniu znajduje siÊ m = 0,2 kg argonu o temperaturze
Tj = 300 K i pod ci˙nieniem p x = 1,5 -105 Pa. Ile ciep˘a trzeba dostarczy„, aby
ci˙nienie gazu wzros˘o do p 2 = 1,7-105 Pa? O ile zwiÊkszy siÊ jego energia we-
wnÊtrzna? Ciep˘a w˘a˙ciwe argonu przy sta˘ej objÊto˙ci wynosi c„ = 320 J
kg-K"
3
22.4. W zamkniÊtym naczyniu o objÊto˙ci V = 1 m znajduje siÊ tlen w warun-
kach normalnych. O ile stopni wzro˙nie jego temperatura, gdy dostarczymy mu
ciep˘o Q = 4620 J? GÊsto˙„ tlenu wynosi p 0 = 1,4 -—, a cv = 660 J^F •
22.5. W zanuoiiÊtym naczyniu znajduje siÊ m = 300 g wodoru o temperaturze
t = 27° C. Po podgrzaniu gazu jego ci˙nienie wzros˘o dwuloTjtnie. Oblicz zmianÊ
energii WewnÊtrznej gazu. Ciep˘o w˘a˙ciwe: c0 = 10,2 • 103 I
kg K
22.6. Wodór o masie m = 0,3 kg sprÊ˝ono, a nastÊpnie och˘odzono o At = 20° C,
aby ci˙nienie by˘o takie samo jak na pocz‡tku. Oblicz zmianÊ energii we-
wnÊtrznej wodoru. Ciep˘o w˘a˙ciwe wodoru przy sta˘ym ci˙nieniu wynosi
cp = 14,3 • 103 r , a masa molowa u = 2 g.
35
 22.7. Trzy mole tlenu podgrzano izobarycznie, co spowodowa˘o zmianÊ tempe-
ratury gazu od t1 = 20° C do t2 = 120° C. Jak‡ pracÊ wykona˘ gaz? Sta˘a gazowa
wynosi R = 8,31 J L .
22.8. Silnik termodynamiczny w wyniku spalania mieszanki otrzymuje gaz
o temperaturze tl = 1800° C. Po wykonaniu pracy do ch˘odnicy oddawany jest
gaz o temperaturze t2 = 700° C. Oblicz sprawno˙„ silnika.
23.3. Temperatura powietrza wynosi t1 - 16° C, a wilgotno˙„ wzglÊdna
w - 65%. Oblicz wilgotno˙„ wzglÊdn‡, gdy temperatura powietrza wzro˙nie do
t2 = 25° C. GÊsto˙„ pary nasyconej w temperaturach tx i t2 wynosi odpowiednio:
4=13,6-^- id2=23¿.
m m
23.4. Wyznacz punkt rosy, wiedz‡c, ˝e przy temperaturze t = 20° C wilgotno˙„
wzglÊdna wynosi w = 60%. GÊsto˙„ pary nasyconej w tej temperaturze wynosi

22.9. Silnik termodynamiczny o sprawno˙ci r; = 40% wykona˘ pracÊ W = 105 J.
Oblicz ilo˙„ ciep˘a pobranego przez ten silnik.
4 23.5. Na dnie zamloiiÊtego naczynia o objÊto˙ci V = l m 3 znajduje siÊ m = 4,8 g
22.10. Silnik cieplny pobiera ze Íród˘a ciep˘o Q = 10 J i wykonuje pracÊ
3
W = 1,5 10 J. Oblicz temperaturÊ Íród˘a ciep˘a, wiedz‡c, ˝e jest ona wiÊksza
od temperatury ch˘odnicy o Ar = 60° C.
22.11. Silnik termodynamiczny pobra˘ ze Íród˘a ciep˘o Q1 = 3 10* J i odda˘ do
ch˘odnicy ciep˘o Q2 = 1,2 104 J. Oblicz temperaturÊ ch˘odnicy, wiedz‡c, ˝e tem-
peratura Íród˘a wynosi Tx = 900 K.
22.12. W ch˘odnicy silnika cieplnego znajduje siÊ m = 2 kg lodu w temperaturze
topnienia. Po wykonaniu przez silnik pracy W = 17 104 J lód w ch˘odnicy stopi˘
siÊ. Oblicz temperaturÊ Íród˘a ciep˘a.
d = 17,2 J_3
m
wody o temperaturze tx = 10° C. Naczynie podgrzano do temperatury t2 = 20° C.
Oblicz wilgotno˙„ wzglÊdn‡ po podgrzaniu. GÊsto˙„ pary nasyconej w tempera-
turach tx i r2 wynosi odpowiednio: fl\ = 9,4 -\ i „^ = 17,2 - Ÿ . Jaki by˘by stan
m nr1
koÒcowy, gdyby na dnie by˘o tn1 = 8 g wody?
23.6. Wieczorem temperatura powietrza wynosi˘a tx = 15° C, a wilgotno˙„ wzglÊd-
na w = 80%. W nocy temperatura spad˘a do t2 = 5° C. Czy powsta˘a rosa? Je˙li
tale, to ile pary wodnej skropli˘o siÊ z ka˝dego metra sze˙ciennego powietrza?
GÊsto˙„ pary nasyconej w temperaturach tx i t2 wynosi odpowiednio:

22.13. Silnik cieplny zu˝ywa m = 3 kg wÊgla w ci‡gu godziny. Oblicz jego moc, ^=12,8-21- i dj =6,8-^-.
wiedz‡c, ˝e sprawno˙„ tego silnika wynosi rj = 25%. Ciep˘o spalania wÊgla m m
S.' wynosi <z = 3 107 J - .
23.7*. Powietrze o masie m = 5,2 109 ton, temperaturze t = 15° C i wilgotno˙ci
wzglÊdnej w = 80% zetknÊ˘o siÊ z zimnym polarnym powietrzem. W wyniku
•:'•": och˘odzenia siÊ powietrza spad˘ deszcz. Ile ciep˘a siÊ wydzieli˘o, przy za˘o˝eniu,
!.'•• ˝e skropli˘o siÊ n = 25% pary wodnej zawartej w ciep˘ej masie powietrza?
23. Wilgotno˙„ powietrza
3
GÊsto˙„ powietrza wynosi p = 1,3 - ^ , ciep˘o skraplania wody JR = 2,26 • 106 fh.
23.1. W zamkniÊtym naczyniu o objÊto˙ci V = 2 dm znajduje siÊ m = 14 mg m kg
pary wodnej o temperaturze t = 20° C. Oblicz wilgotno˙„ bezwzglÊdn‡ i wzglÊdn‡.
Jak zmieni‡ siÊ te wielko˙ci, gdy temperatura zwiÊkszy siÊ do f, = 25° C? GÊsto˙„ GÊsto˙„ pary nasyconej w temperaturze 15° C wynosi d = 12,8 -¿-.
2 g
nr

pary nasyconej wynosi: dj = 17,2 m

-^ w temperaturze 20° C, dj = 23 — T w tem-
peraturze 25° C.
23.2. W pomieszczeniu panuje temperatura t = 20° C, a higrometr wskazuje
wilgotno˙„ w = 60%. Oblicz zawarto˙„ pary wodnej w jednym metrze sze˙cien-
nym powietrza. GÊsto˙„ pary nasyconej w temperaturze 20° C wynosi

d = 17,2^-.
m
36 37
24. Elektrostatyka, prawo Coulomba, natÊ˝enie pola, potencja˘ i pojemno˙„
elektryczna. Atom wodoru Bohra
24.1. Z jak‡ si˘‡ oddzia˘uj‡ na siebie w pró˝ni dwa ˘adunki punktowe o warto-
˙ciach Qx = 3 mC i Q2 = 6 mC odleg˘e od siebie o r = 3 m? Przenikalno˙„
2
elektryczna pró˝ni wynosi k = 9 • 10'N-m
24.2. Która z si˘ oddzia˘ywania miÊdzy elektronem i protonem w atomie wodoru
jest wiÊksza: si˘a kulombowska czy grawitacyjna? Przenikalno˙„ elektryczna
u N
pró˝ni podana jest w zad. 24.1, sta˘a grawitacji wynosi G = 6,67 • 10"
Warto˙„ ˘adunku protonu i elektronu wynosi e = 1,6 -l(r19 C, masa elelctronu
31 27
me = 9,1-10- kg, masa protonu mp = 1,67-lG" kg.
24.3. W wierzcho˘kach trójk‡ta równobocznego o d˘ugo˙ci boków a = 10 cm
umieszczono jednakowe ˘adunki o warto˙ci Q = 3 uC ka˝dy. Jak‡ si˘‡ na ka˝dy
z ˘adunków oddzia˘uj‡ dwa pozosta˘e?
24.4. Na jedwabnych nitkach o d˘ugo˙ci l = 0,5 m, zaczepionych w tym samym
punkcie, zawieszone s‡ dwie jednakowe kulki metalowe o masie m = 0,2 g ka˝da.
Jaki ˘adunek trzeba dostarczy„ uk˘adowi, aby kulki odepchnÊ˘y siÊ na tak‡ odle-
g˘o˙„, by nitki tworzy˘y ze sob‡ k‡t a = 60°?
24.5. Oblicz natÊ˝enie pola elektrycznego w odleg˘o˙ci r = 6 m od ˘adunku punk-
towego o warto˙ci Q = 18 uC.
24.6. Oblicz natÊ˝enie pola elektrycznego w ˙rodku dipola elektrycznego. Odle-
g˘o˙„ miÊdzy ˘adunkami wynosi d = 0,5 m, a warto˙„ ka˝dego z ˘adunków wynosi
Q = 5nC.
24.7. Oblicz natÊ˝enie pola elektrycznego na symetralnej osi dipola w punkcie
odleg˘ym o d = 0,7 m od ˘adunku, którego warto˙„ wynosi Q = 64 pC. Odle-
g˘o˙„ miÊdzy ˘adunkami dipola wynosi a = 50 cm.
24.8. W wierzcho˘kach trójk‡ta równobocznego o d˘ugo˙ci boków a ~ 0,6 m
umieszczono ˘adunki o tej samej warto˙ci Q = 6 mC, lecz jeden z nich ma prze-
ciwny znak ni˝ dwa pozosta˘e. Oblicz natÊ˝enie pola elektrycznego w ˙rodku
trójk‡ta.
38
24.9. W wierzcho˘kach trójk‡ta równobocznego o d˘u-
go˙ci boków a = 50 cm umieszczono ˘adunki o tej
samej warto˙ci q = 21 nC, lecz jeden z nich ma
przeciwny znak ni˝ dwa pozosta˘e i rozmieszczone
s‡ jak na rysunku 24.9. Oblicz natÊ˝enie pola elek-
trycznego w punkcje A le˝‡cym w po˘owie odleg˘o˙ci
miÊdzy ˘adunkami q1 i q2.
Rys. 24.9
m
24.10. W jednorodnym polu elektrycznym o natÊ˝eniu £ = 2 0 ^ umieszczono
_ •.
˘adunek o warto˙ci Q = 6 C. Oblicz si˘Ê dzia˘aj‡c‡ na ten ˘adunek.
24.11. Jak‡ pracÊ nale˝y wykona„, aby w jednorodnym polu elektrycznym o na-
tÊ˝eniu £ = 6 1 | przesun‡„ wzd˘u˝ linii si˘ pola ˘adunek q = 3 C na odleg˘o˙„
d = 2m?
24.12. Jak‡ pracÊ nale˝y wykona„, aby w jeómorodnym polu elektrycznym o natÊ˝e-
niu £ = 12 ^ przesun‡„ ˘adunek q = 2 C z punktu A do £ odleg˘ego o d = 20 cm?
Wektor przesuniÊcia tworzy z ldemnkiem linii si˘ pola k‡t a = 60°.
24.13. W odleg˘o˙ci r1 = 20 cm od siebie znajduj‡ siÊ dwa ˘adunki o warto˙ciach
qx = 8 mC i q2 = -3 mC. Jak‡ pracÊ trzeba wykona„, aby rozsun‡„ je na odle-
g˘o˙„ r2 = 2 m?
24.14. Jak‡ pracÊ wykonuje elektron, wykonuj‡c n = 100 obrotów wokó˘ j‡dra?
24.15. Ile energii trzeba dostarczy„ atomowi wodoru, aby elektron przeskoczy˘
z pierwszej orbity na drug‡? PromieÒ drugiej orbity jest n = 4 razy wiÊkszy od
promienia pierwszej orbity. Ÿadunek elektronu i protonu wynosi e = 1,6 10"19 C,
10
promieÒ pierwszej orbity wynosi r = 0,53 10" m.
24.16. Jak‡ pracÊ trzeba wykona„, aby ˘adunek q = 3 uC przenie˙„ z nieskoÒ-
czono˙ci do puriktu odleg˘ego o r = 2 m od ˘adunku Q = 2 C?
24.17. W atomie wodoru promieÒ pierwszej orbity wynosi r = 0,53 -10~10 m.
Oblicz energiÊ potencjaln‡ elektronu znajduj‡cego siÊ na pierwszej orbicie.
24.18. Oblicz" potencja˘ elektryczny w punkcie odleg˘ym o r = 3 m od ˘adunku
punktowego o warto˙ci Q = 9 mC.
39
F

24.19. W jakiej odleg˘o˙ci od ˘adunku punktowego o warto˙ci Q = 4 uC poten- 24.27. KulkÊ o promieniu rx = 2 cm na˘adowano do potencja˘u 17, = 40 V,
cja˘ elektryczny wynosi V = 3 V ? a kulkÊ o promieniu r2 = 3 cm na˘adowano do potencja˘u V2 = 25 V. Oblicz
potencja˘ kulek po ich zetkniÊciu.
24.20. Oblicz potencja˘ elelctryczny w punktach A i B le˝‡cych na prostej prze-
chodz‡cej przez dwa ró˝noimienne ˘adunki o war- +
24.28. KulkÊ o promieniu rx = 6 cm na˘adowano do potencja˘u Vx = 60 V
<7 i zetkniÊto z drug‡, nienaelektryzowan‡ kulk‡ o promieniu r2 = 4 cm. Jaki ˘adu-
to˙ci liczbowej q - 4 nC ka˝dy. Odleg˘o˙„ miÊdzy ˘a-
dunkami wynosi l = 40 cm. Punkty A i B s‡ oddalone — < t > nek przep˘yn‡˘ na drug‡ kulkÊ i jaki jest jej potencja˘?
—I-
od najbli˝szego ˘adunku o jedn‡ trzeci‡ odleg˘o˙ci Rys. 24.20
miÊdzy ˘adunkami (patrz rys. 24.20). 24.29. Na plastikowym talerzyku znajduje siÊ n = 8 kuleczek rtÊciowych o promie-
niach r = 0,5 mm ka˝da. Ka˝da z kulek ma ˘adunek q = 2 pC. Oblicz potencja˘
24.21. W wierzcho˘kach trójk‡ta równobocznego o bokach kulki rtÊciowej, która powstanie po po˘‡czeniu siÊ ma˘ych kuleczek w jedn‡.
a = 20 cm znajduj‡ siÊ ˘adunki o warto˙ciach liczbo-
wych q = 8 nC ka˝dy. Rozmieszczone s‡ jak na rysun-
ku 24.21. Oblicz potencja˘ w punk„je A le˝‡cym w po- Atom wodoru Bohra
˘owie odleg˘o˙ci pomiÊdzy ˘adunkami qx i q2.
24.30. WyprowadÍ wzór na promienie orbit, po których mo˝e kr‡˝y„ elektron
w atomie wodoru.
Rys. 24.21
24.31. WyprowadÍ wzór na ca˘kowit‡ energiÊ elektronu w atomie wodoru.
24.22. W trzech wierzcho˘kach kwadratu o boku a = 20 cm rozmieszczono ˘a-
dunki (patrz rys. 24.22a i 24.22b) o warto˙ci q = 5 nC ka˝dy. Oblicz potencja˘ 24.32. Który foton emitowany przez atom wodoru ma wiÊksz‡ energiÊ i ile razy:
i natÊ˝enie pola w punkcie A w przypadku a i b. czy przy przej˙ciu elektronu z orbity trzeciej na drug‡, czy z czwartej na trzeci‡?
*! -<«

i,
24.33. Wiedz‡c, ˝e seria Balmera le˝y w zakresie widma widzialnego, okre˙l,
gdzie le˝y seria Paschena (w ultrafiolecie czy w podczerwieni).
<'•
......
24.34. Atomy wodoru pobudzono tak, ˝e elelctrony mog‡ znaleÍ„ siÊ na orbicie M.
Ile pr‡˝ków i jakiej serii otrzymamy?

Rys. 24.22a Rys. 24.22K

24.23. Jak‡ pracÊ nale˝y wykona„, aby przenie˙„ ˘adunek q = -2 pC z punktu
o potencjale Vx = 12 V do punktu o potencjale V2 = 3 V?
24.24. Jak‡ pracÊ nale˝y wykona„, aby w jednorodnym polu elektrycznym
o natÊ˝eniu E = 12 ^ przesun‡„ równolegle do linii si˘ pola ˘adunek o warto˙ci
q = 2 pC na odleg˘o˙„ d = 12 cm?
24.25. Kulce metalowej dostarczono ˘adunek Q = 4 pC, co spowodowa˘o wy-
tworzenie potencja˘u V = 5 V. Oblicz pojemno˙„ elektryczn‡ tej kuli.
24.26. Oblicz promieÒ kulki, wiedz‡c, ˝e po dostarczeniu jej ˘adunku Q = 2 nC
wytworzy˘ siÊ na niej potencja˘ V = 300 V.
25. Kondensatory, ˘‡czenie kondensatorów
25.1. Oblicz pojemno˙„ p˘askiego kondensatora pró˝niowego, którego ka˝da
z p˘ytek, odleg˘ych od siebie o d = 5 mm, ma powierzchniÊ S = 5 cm2. Bez-
wzglÊdna sta˘a dielektryczna pró˝ni wynosi g0 = 8,85 • 1(T12 —.
25.2. Jaki promieÒ musia˘aby mie„ kulka, aby mia˘a tak‡ sam‡ pojemno˙„ elek-
tryczn‡ jak p˘aski kondensator pró˝niowy o polu powierzchni ka˝dej z p˘ytek
S = 3 cm2, odleg˘ych od siebie o d = 0,5 mm, je˙li:
£0 = 8,85-lCT12£, fe = 9 1 0 9 ^ 42^ - ?
m c

AD .'41
 25.3. Kondensator p˘aski zanurzono w nafcie. P˘ytki kondensatora odleg˘e s‡ od
2
siebie o d = 2 mm, a powierzchnia ka˝dej z p˘ytek ma S = 10 cm . Oblicz pojem-
no˙„ kondensatora. Sta˘a dielektryczna nafty wynosi e = 2. Jak zmieni˘a siÊ
pojemno˙„ tego kondensatora w porównaniu z pojemno˙ci‡, jak‡ mia˘by, gdyby
znajdowa˘ siÊ w pró˝ni?
^2Jjj4\Dwa kondensatory o pojemno˙ciach C1 = 15 nF i C2 = 25 nF po˘‡czono
równolegle i pod˘‡czono do baterii o napiÊciu U = 6 V. Oblicz ˘adunki zgroma-
dzone w ka˝dym z kondensatorów oraz pojemno˙„ zastÊpcz‡ uk˘adu. . .
26. Pr‡d elektryczny, ˘‡czenie oporów. Ÿ‡czenie Íróde˘ napiÊcia
26.1. Jaki ˘adunek przep˘ywa w czasie t - 10 s przez poprzeczny przekrój prze-
wodnika, w którym p˘ynie pr‡d o natÊ˝eniu I = 4,5 A?
26.2. W przewodniku ó polu przekroju poprzecznego S = 0,1 cm2 p˘ynie pr‡d
0 natÊ˝eniu / = 1 A. Oblicz prÊdko˙„ przemieszczaj‡cych siÊ w przewodniku elek-
tronów, wiedz‡c, ˝e w objÊto˙ci V = 1 cm3 przewodu znajduje siÊ n = 1023 elektro-
nów swobodnych. Warto˙„ ˘adunku elementarnego wynosi e = 1,6 -10-19 C.

25.5. Rozwi‡˝ poprzednie zadanie, ˘‡cz‡c kondensatory szeregowo. 26.3. Jakiej d˘ugo˙ci przewód chromonikielinowy o polu przekroju poprzeczne-
2
i go S = 1 mm trzeba nawin‡„ na ebonitow‡ laskÊ, aby w ten sposób zrobiony
25.6. Oblicz pojemno˙„ zastÊpcz‡ uk˘adu miÊdzy _ C_ opornik wmontowa„ w obwód, zastÊpuj‡c spalony rezystor o oporze R = 200 Q.
punktami J3 i D, A i C oraz E i C. Pojemno˙ci Opór w˘a˙ciwy chromonikieliny wynosi p = 10"4 Q-m.
kondensatorów wynosz‡:
Cj = 1 fiF, C2 = 2 uF, 26.4. Oblicz opór w˘a˙ciwy konstantanu, wiedz‡c, ˝e przez przewód o d˘ugo˙ci
2
> √3 = 3 uF.-C, = 4 uF, 1 = 8 m i polu przekroju poprzecznego S = 1 mm , który pod˘‡czono do Íród˘a
C5 = 5 uF. napiÊcia o napiÊciu U = 12 V, p˘ynie pr‡d I = 30 mA.
Patrz rysunek 25.6.
26.5. Jakie napiÊcie trzeba przy˘o˝y„ dó koÒców przewodnika o oporze R = 15 Q.K
aby p˘yn‡˘ przez niego pr‡d nie wiÊkszy ni˝ I = 1,5 A? -
25;?^ P˘aski kondensator pró˝niowy, którego ka˝da z p˘ytek ma powierzchniÊ
2
S =""3 cm , na˘adowano ˘adunkiem Q = 6 nC. Oblicz natÊ˝enie pola elektrycznego 26.6. W ˝arówce znajduje siÊ w˘ókno wolframowe (zwiniÊte w spiralÊ) o d˘ugo-
˙ci l = 10 cm. Oblicz ˙rednicÊ w˘ókna, wiedz‡c, ˝e po pod˘‡czeniu ˝arówki do
miÊdzy p˘ytkami tego kondensatora; £0 = 8,85 • 10"12 —. Íród˘a o napiÊciu U = 220 V p˘ynie przez ni‡ pr‡d o natÊ˝eniu I = 450 mA.
Opór w˘a˙ciwy wolframu wynosi p = 5,5 -10"8 Q-m.
25.8. Oblicz energiÊ kondensatora o pojemno˙ci C = 7 uF po od˘‡czeniu go od
baterii o napiÊciu U = 6 V. '26.7. Dwa rezystory o oporach R1 = 5 O. i R2 = 7 O, po˘‡czono szeregowo i pod˘‡-
czano do baterii o napiÊciu U = 24 V. Oblicz natÊ˝enie pr‡du w obwodzie.
25.9. P˘aski kondensator pró˝niowy na˘adowano i od˘‡czono od baterii. Prze-
analizuj w oparciu o wzory i uzasadnij, jak zmieni siÊ ˘adunek Q, napiÊcie U, 26.8. Dwa rezystory o oporach Rl — 3 Q i R2 = 5 Q po˘‡czono równolegle do
pojemno˙„ C, natÊ˝enie pó˘a E i energia kondensatora £, gdy miÊdzy ok˘adki baterii o napiÊciu U = 6 V. Oblicz natÊ˝enie pr‡du p˘yn‡cego w obwodzie.
w˘o˝ymy dielektryk.
26.9. Oblicz opór miÊdzy punktami B i D, E i B oraz A i C (patrz rys. 26.9).
25.10. P˘aski kondensator pró˝niowy pod˘‡czono do baterii. Jak zmieni siÊ jego Rezystory maj‡ opory Rx = 1 D, R2 - 2 O, R3 = 3 D, R4 = 4 Q, R5 = 5 Q.
˘adunek Q, potencja˘ U, pojemno˙„ C, natÊ˝enie E i energia £, gdy ok˘adki zbli-
˝ymy do siebie? SprawdÍ wyniki swoich rozwa˝aÒ, dokonuj‡c obliczeÒ. O ile
zmieni‡ siÊ te warto˙ci? Do obliczeÒ przyjmij napiÊcie baterii U = 12 V, pole
2
powierzchni ka˝dej z ok˘adek S = 4 cm , odleg˘o˙„ miÊdzy p˘ytkami zmieniono
od dj = 3 irirrrdo d2 = 1 mm, e0 = 8,85 • 10
m Rys. 26.9

:
ir
42 43
 26.10. W celu wyznaczenia oporu wewnÊtrznego woltomierza i amperomierza
po˘‡czono je szeregowo i pod˘‡czono do baterii o napiÊciu U - 12 V. Woltomierz.^
wskaza˘ napiÊcie U = 11,5 V,- a amperomierz pr‡do natÊ˝eniu 1 = 5 mA.'Oblicz
opór wewnÊtrzny obu mierników. . .%
26.11. Dwa oporniki o oporach R1 = 300 Q i JR2 = 700 £2 po˘‡czono równolegle'
i pod˘‡czono do baterii. W obwodzie pop˘yn‡˘ pr‡d o warto˙ci 7 = 200 rnA.
Oblicz warto˙„ pr‡dów p˘yn‡cych przez oporniki. " ' • : • . , '
26.12. Amperomierz o oporze wewnÊtrznym r = 0,2Q mierzy˘ pr‡d p˘yn‡cy przez
rezystor o oporze R = 14 O. Warto˙„ pr‡du wynosi˘a 7 = 0,3 A. Oblicz sj˘Ê elelctfo-
motoryczn‡ £ ogniwa, wiedz‡c, ˝e jego opór wewnÊtrzny wynosi r = 0,8 O.
26.13. Do baterii o sile elektromotorycznej £ = 1,2 V i oporze wewnÊtrznym
r = 0,8 £2 pod˘‡czono opór R =10 £2. Oblicz pr‡d p˘yn‡cy w obwodzie i pr‡d
zwarcia.
26.14. Samochód ma wmontowany akumulator o napiÊciu L* = 12 V i pojemno˙ci
Q = 45 Ah (amperogodzin). Kierowca w˘‡czy˘ ˙wiat˘a pozycyjne, tj. n = 4 ˝a-
rówki o mocy P = 5 W ka˝da. Po jakim czasie alcumlilator ulegnie roz˘adowaniu?
;
Ÿ‡czenie Íróde˘ napiÊcia
;• •.:-.
26.15. Dwa Íród˘a napiÊcia o si˘ach elektromotorycznych £x = 1,4 V i £2 ••
1,2 V
i oporach wewnÊtrznych rx = 1,2 £2 i r2 = 0,8 £2
f r
po˘‡czono jak na rysunku 26.15. Oblicz warto˙„ C"]F —C
pr‡du p˘yn‡cego przez opory wewnÊtrzne i si˘Ê
elektromotoryczn‡ tej baterii. A
, Rys. 26.15
26.16. Dwa Íród˘a napiÊcia o si˘ach elektromotorycznych £x = 1,2 V i £2 = 1,4 V
i oporach wewnÊtrznych rx = 1 £2 i r2 = 0,8 £2 po˘‡czono jak na rysunku 26.16.
Oblicz si˘Ê elektromotoryczn‡ tej baterii i ustal, gdzie bÊdzie biegun dodatni.
Rys. 26.16
44
26.17. Dwie baterie o si˘ach elektromotorycznych £x = 1,5 V i £2 = 1,8 V i oporach
wewnÊtrznych rx = 0,6 £2 i r2 = 0,4 £2 po˘‡czono równolegle plus z plusem.
Oblicz si˘Ê elektromotoryczn‡ tak utworzonej baterii. Jaka bÊdzie si˘a elektro-
motoryczna tak po˘‡czonej baterii, gdy £x = £2 = 1,6 V?
26.18. Dwie baterie o si˘ach* elektromotorycznych £x =1,4 V, i £ 2 = 1,6 V i opo-
rach wewnÊtrznych rx = 1,2 £2 i r2 = 0,8 £2 po˘‡czono szeregowo i tak utworzon‡
bateriÊ po˘‡czono z oporem zewnÊtrznym
R = 28 £2. Oblicz warto˙„ pr‡du p˘yn‡ce-
£,
go przez opór R i napiÊcie na zaciskach -tzzi-
baterii. Patrz rysunek 26.18.
•'.*••• R
"* Rys. 26.18-
26.19. Dwie jednakowe baterie o sile elektromotorycznej £ = 1;5 V i oporze we-
wnÊtrznym r = 0,5 £2 po˘‡czono szeregowo. Oblicz si˘Ê elektromotoryczn‡ tak
otrzymanej baterii. Jakie bÊdzie napiÊcie miÊdzy zaciskami tej baterii, gdy pod-'
˘‡czymydo niej opór zewnÊtrzny o warto˙ci R = 5 £2?
26.20. Dwie baterie o si˘ach elektromotorycznych £x = 1,6 V i £2 = 1,4 V i oporach
wewnÊtrznych r, = 0,8 £2 i r2 = 1 £2 po˘‡czono równolegle i do tak utworzonej
baterii pod˘‡czono odbiornik o oporze R = 14 £2 (patrz rys. 26.20). Oblicz pr‡dy
p˘yn‡ce przez opory rv r2 i R.
£; n
-czLy
R
Rys.26.20
26.21. Dwa Íród˘a o si˘ach elektromotorycznych £x = 1,5 V i £2 = 1,6 V i oporach
wewnÊtrznych rx = 1,2 £2 i r2 = 0,8 O po˘‡czono równolegle. Do tak utworzonej
baterii pod˘‡czono opór zewnÊtrzny o warto˙ci 7? = 10 £2. Oblicz natÊ˝enia pr‡du
p˘yn‡cego przez poszczególne Íród˘a i przez opór 7? oraz napiÊcie na zaciskach
baterii.
26.22. Po rozwi‡zaniu poprzedniego zadania oblicz, przy jakiej warto˙ci oporu
zewnÊtrznego przez opór wewnÊtrzny rx nie bÊdzie p˘yn‡˘ pr‡d.
45
26.23. Dwie baterie o si˘ach elektromotorycznych ^ = 1,2 V i £ 2 = 1,4 V i opo-
rach wewnÊtrznych r1 = 1 O i r2 = 0,8 O po˘‡czono szeregowo i tak utworzon‡
bateriÊ po˘‡czono z oporem zewnÊtrznym R = 11,2.11. Oblicz warto˙„ pr‡du
p˘yn‡cego w obwodzie, spadki napiÊ„ na oporach wewnÊtrznych oraz napiÊcie
na ka˝dej baterii. '.'.•'
27. Elektroliza, prawa Faradaya
27.1. Oblicz równowa˝nik elektrochemiczny srebra, wiedz‡c, ˝e podczas prze-
p˘ywu przez elektrolit pr‡du o warto˙ci 7 = 5 A w czasie t = 10 min wydzieli˘o
siÊ m = 3,35 g srebra.
27.2oJaki ˘adunek przep˘yn‡! przez elektrolit, je˙li po czasie t = 1,5 h wydzieli˘o
siÊ m = 6,58 g miedzi? Równowa˝nik elektrochemiczny miedzi wynosi
k = 0,329 • 10~6 -^ . Jaka by˘a ˙rednia warto˙„ pr‡du p˘yn‡cego przez elektrolit?
27.3. Jak dlugo\ma trwa„ galwaniczne pokrywanie niklem /p˘ytki o ca˘kowitej
powierzchni S = 3 cm2, je˝eli przez elektrolit ma p˘yn‡„ pr‡d 7 = 2 A, a grubo˙„
warstwy niklu ma wynosi„ d = 0,1 mm? Równowa˝nik elektrochemiczny niklu
wynosi k = 0,3 • 10"6 ^ , gÊsto˙„ niklu p = 8,5 • 103 -f.
C m
27.4. Oblicz warto˙„ pr‡du p˘yn‡cego przez wodny roztwór H 2 S0 4 , wiedz‡c, ˝e
3
po czasie t = 10 h wydzieli˘o siÊ V = 0,112 m wodoru. Elektroliza przeprowadzana
by˘a w warunkach normalnych. ObjÊto˙„ mola gazu w warunkach normalnych
wynosi V0 = 22,4-10-3 m3, masa cz‡steczkowa wodoru u = 2 g, równowa˝nik
6 kg
elektrochemiczny wodoru k = 10~ -£.
27.5. Podczas elektrolizy na jednej z elektrod wydzieli˘o siÊ m = 6 g tlenu. Ile
wodoru wydzieli˘o siÊ na drugiej elektrodzie? Równowa˝niki elektrochemiczne
tlenu i wodoru wynosz‡: kt 0,083^1^=0,014^.
27.6. Jaki ˘adunek przep˘yn‡˘ przez elektrolit, je˙li podczas elektrolizy wydzieli˘a
siÊ ilo˙„ substancji równa liczbowo jednej pi‡tej warto˙ci gramorównowa˝nika
chemicznego tej substancji? Jak d˘ugo trwa˘a elektroliza, je˝eli wiadomo, ˝e ˙red-
nia warto˙„ pr‡du wynosi˘a 7 = 5A? Sta˘a Faradaya wynosi F = 96 500 C.
46
27.7. Podczas przepuszczania pr‡du przez wodny roztwór kwasu siarkowego
wydziela siÊ wodór. Jak d˘ugo musi p˘yn‡„ przez ten roztwór pr‡d o natÊ˝eniu
I = 1,5 A, aby wydzieli˘y siÊ dwa litry wodoru? Równowa˝nik elektrochemiczny
m2
wodoru wynosi k = 0,0105 -==, a jego gÊsto˙„ p ••
= 0,09-^|.
nr.
28. Praca i moc pr‡du elektrycznego
28.1. Jak‡ pracÊ wykona˘ pr‡d w czasie t = 10 min, przep˘ywaj‡c przez grza˘kÊ
pod˘‡czon‡ do napiÊcia U = 220 V, je˝eli natÊ˝enie pr‡du wynosi˘o 7 = 4 A?
•128.2. Grza˘kÊ o oporze R = 25 Q pod˘‡czono do napiÊcia U = 220 V. Jak‡ pracÊ
v
wykona pr‡d w ci‡gu jednej godziny?
28.3. Ile kilowatogodzin energii zu˝ywaj‡ dwie ˝arówki o nomina˘ach P = 500 W
,?i U = 220 V, pod˘‡czone równolegle do Íród˘a o napiÊciu U = 220 y gdy bÊdzie
> p˘yn‡˘ przez nie pr‡d przez pó˘torej minuty?
28.4. Jaka moc wydzieli siÊ na ˝arówce o mocy P = 100 W przystosowanej do
zasilania napiÊciem U = 220 y gdy napiÊcie zmniejszymy o po˘owÊ?
28.5. ›elazko o mocy P = 1 kW przystosowane jest do pracy przy napiÊciu
[7j = 110 V. Jak i jakiej wielko˙ci opór nale˝y w˘‡czy„, aby moc ˝elazka nie uleg˘a
zmianie, gdy pod˘‡czymy je do instalacji o napiÊciu U2 = 220 V?
28.6. Jak d˘ugo musi p˘yn‡„ pr‡d przez grza˘kÊ w pralce, aby wodÊ o masie
m = 15 kg podgrza„ o At = 70° G? Moc grza˘ki wynosi P - 2 kW i przeznaczona
jest ona do pracy pod napiÊciem U = 220 V.
28.7. W instalacji domowej zamontowany jest bezpiecznik niepozwalaj‡cy na
przep˘yw pr‡du o warto˙ci wiÊkszej ni˝ 7 = 10 A. Jaki pr‡d p˘ynie przez bez-
piecznik, gdy w domu ˙wiec‡ siÊ trzy ˝arówki o mocy P1 = 100 W ka˝da i w˘‡-
czone jest ˝elazko o mocy P2 =1000 W? Co siÊ stanie, gdy w˘‡czymy suszarkÊ
do w˘osów o mocy P 3 = 1200 W?
28.8. Ile ˝aróweczek o nomina˘ach P = 1,5 Wi U = 12 V ka˝da trzeba pod˘‡czy„
szeregowo, aby zrobi„ ˘aÒcuch lampek choinkowych przeznaczonych do pracy
przy napiÊciu Ux = 220 V?
28.9. Kuchenka elektryczna o mocy P = 800 W ma sprawno˙„ r/ = 80%. Jak
d˘ugo musi ona pracowa„, aby doprowadzi„ do wrzenia wodÊ o masie m = 3 kg
i temperaturze t = 20° C?
47
28.10*. Dwie ˝arówki o nomina˘ach P x = 40 W i U = 220 V oraz P2 = 100 W
i U = 220 V po˘‡czono szeregowo i pod˘‡czono do napiÊcia U = 220 V. Jaka móc
wydziela siÊ na ka˝dej ˝arówce?
29. Pole magnetyczne przewodników z pr‡dem'
. . . i o d = 50 cm, p˘yn‡ pr‡dy o warto˙ciach l1 = 5 A i I2 = 3 A. Z jak‡ si˘‡ ka˝dy
29.1. Oblicz natÊ˝enie pola magnetycznego w odleg˘o˙ci d = 0,5 m od umieszczo-
nego w pró˝ni prostoliniowego przewodnika, w którym p˘ynie pr‡d 7 = 6,28 A.
29.2. Z przewodnika utworzono okr‡g o promieniu r = 30 cm i przepuszczono
przez niego pr‡d / = 6 A. Oblicz natÊ˝enie pola magnetycznego w ˙rodku okrÊgu.
29.3. W dwóch bardzo d˘ugich równoleg˘ych przewodach, odleg˘ych od siebie
o d = 0,8 m, p˘yn‡ pr‡dy 7X = 2 A i 72 = 3 A. Oblicz natÊ˝enie pola magnetycznego
w punkcie le˝‡cym pomiÊdzy przewodnikami w odleg˘o˙ci r = 4 od ka˝dego
z nich w przypadkach, gdy pr‡dy p˘yn‡ w tych samych kierunkach i gdy p˘yn‡
w kierunkach przeciwnych.
29.4. Dwa izolowane d˘ugie i proste przewodniki le˝‡ce w jednej p˘aszczyÍnie
tworz‡ ze sob‡ k‡t a = 90° jak na rysunku 29.4.
Oblicz natÊ˝enie pola magnetycznego w punktach A,
B i C, maj‡c dane: 7X = 6 A, I2 = 4 A, rx = 1 cm,'
r2 = 4 cm, r3 = 2 cm, r4 = 4 cm, r5 = 5 cm, r6 = 2 cm. i
-<. •
'5!
Rys. 29.4
29.5*. MiÊdzy dwoma równoleg˘ymi przewodnikami, odlegrymi od siebie od = 0,8 m,
w których w tych samych kierunlcach p˘yn‡ pr‡dy o warto˙ciach 7x ==J2 = 3,14 A,
umieszczono skierowany: prostopadle do nich trzeci przewoclnik, le˝‡cy w po˘owie
odleg˘o˙ci miÊdzy nimi, W przewodzie tym p˘ynie pr‡d o warto˙ci 73 = Iy Oblicz
natÊ˝enie pola magnetycznego pomiÊdzy przewodami w punkcie le˝‡cym na
linii przechodz‡cej przez trzy przewody, odleg˘ym odl = 0,25d od przewodnika,
w którym p˘ynie pr‡d 7 r
29.6. Na tekturow‡ rurkÊ o'd˘ugo˙ci l = 30 cm nawiniÊto n = 600~zwojów cien-
kiego drutu jeden przy drugim. Przez tak utworzon‡ zwojnicÊ przepuszczono
pr‡d o natÊ˝eniu 7 = 6 A. Oblicz natÊ˝enie pola magnetycznego wewn‡trz tej
cewki. Ja˘cie bÊdzie natÊ˝enie tego pola, gdy do cewki w˘o˝ymy rdzeÒ ˝elazny?
Przenikalno˙„ magnetyczna ˝elaza wynosi u = 5000.
48
29.7. Oblicz natÊ˝enie i indukcyjno˙„ pola magnetycznego w odleg˘o˙ci d = 2 m
od prostego przewodu, w którym p˘ynie pr‡d sta˘y o warto˙ci 7 = 10 A. Przeni-
kalno˙„ magnetyczna pró˝ni wynosi u0 = An • 10' 2
A
29.8. W dwóch d˘ugich równoleg˘ych przewodnikach, odleg˘ych od siebie
z przewodów oddzia˘uje na metr bie˝‡cy drugiego? Przenikalno˙„ magnetyczna
pró˝ni podana jest w zadaniu 29.7.
29.9. Oblicz si˘Ê elektrodynamiczn‡ dzia˘aj‡c‡ na przewodnik o d˘ugo˙ci l = 2 m,
w którym p˘ynie pr‡d o natÊ˝eniu 7 = 6 A, je˝eli jest on umieszczony w polu
magnetycznym o indukcyjno˙ci B = 2 T.
29.10. Kwadratow‡ ramkÊ o bokach a = 10 cm, mog‡c‡ obraca„ siÊ wokó˘ osi
przechodz‡cej przez ˙rodki przeciwleg˘ych boków, umieszczono w polu magne-
tycznym o indukcyjno˙ci B = 21. Jak nale˝y ustawi„ tÊ ramkÊ, aby po przepusz-
czeniu przez ni‡ pr‡du o warto˙ci 7 = 3 A zadzia˘a˘ maksymalny moment si˘?
Oblicz warto˙„ tego momentu si˘.
29.11. PrÊt o masie m = 300 g i d˘ugo˙ci l =. 20 cm zawieszono poziomo na
dwóch cienkich przewodach przyczepionych do jego koÒców i umieszczono
w jednorodnym polu magnetycznym o indukcyjno˙ci 73 = 6 T. Linie si˘ pola
skierowane s‡ pionowo. Jakiej warto˙ci pr‡d trzeba przepu˙ci„ przez ten prÊt,
aby przewody, na których wisi prÊt, odchyli˘y siÊ od pionu o k‡t a = 45°?
29.12. Prostok‡tn‡ ramkÊ o bokach a = 6 cm i b = 4 cm umieszczono w polu
magnetycznym o indukcji 73 = 0,6 T. Oblicz maksymalny strumieÒ indukcji
"" magnetycznej obejmowany przez tÊ ramkÊ. Jaka zmieni siÊ warto˙„ strumienia,
gdy ramkÊ obrócimy o k‡t a = 45°?
29.13. Solenoid ma n = 300 zwojów, a jego d˘ugo˙„ wynosi l = 25 cm. Pole
2
przekroju poprzecznego solenoidu wynosi S = 12 cm . Wewn‡trz umieszczono
rdzeÒ z niklu, którego przenikalno˙„ magnetyczna wynosi u = 200, przenikal-
no˙„ magnetyczna pró˝ni podana jest w zadaniu 29.7. Oblicz strumieÒ indukcji
magnetycznej przechodz‡cej przez poprzeczny przekrój rdzenia tego solenoidu,
gdy przepu˙cimy przez niego pr‡d o warto˙ci 7 = 4 A.
30. Si˘a elektromotoryczna indukcji i samoindukcji
2
30.1. RamkÊ o polu powierzchni S = 20 cm umieszczono w polu magnetycz-
nym o indukcji 73 = 3 T tak, aby linie si˘ pola by˘y równoleg˘e do pola powierzchni
famki. RamkÊ obrócono o k‡t a = 90° w czasie t = 0,5 s. Oblicz ˙redni‡ warto˙„
wyindukowanej si˘y elektromotorycznej.
49
UF;
30.2. Solenoid zbudowany z n = 200 zwojów, tworz‡cych okrÊgi o promieniu
r = 5 cm, umieszczony jest w polu magnetycznym, elektromagnesu tak, ˝e o˙
solenoidu jest równoleg˘a do linii sil pola. Po wy˘‡czeniu pr‡du w elektroma-
gnesie indukcja magnetyczna zmala˘a do zera w czasie t = 0,001 s. Spowodo-
wa˘o to wytworzenie w solenoidzie ˙redniej si˘y elektromotorycznej -indukcji
o warto˙ci £ = 3,14 V. Oblicz warto˙„ indukcji magnetycznej pola wytworzonego
przez elektromagnes.
30.3. PrÊt stalowy o d˘ugo˙ci Z = 70 cm porusza siÊ z prÊdko˙ci‡ v = 3 — prosto-
padle do linii sil pola magnetycznego o indukcji B - 3 T. Oblicz ró˝nicÊ potencja-
˘ów, jaka wytworzy siÊ na jego koÒcach i wska˝, gdzie bÊdzie,potencja˘ ujemny.
30.4. RozpiÊto˙„ skrzyde˘ samolotu pasa˝erskiego wynosi Z = 20 m. Jakiej war-
to˙ci ró˝nica potencja˘ów wytworzy siÊ na koÒcach jego skrzyde˘ podczas po-
ziomego lotu z prÊdko˙ci‡ # = 7 2 0 ^ ? Sldadowa pionowa ziemskiego pola
magnetycznego wynosi H = 20 —. Przenikalno˙„ magnetyczna pró˝ni podana
jest w zadaniu 29.7.
30.5. Cewka zawieraj‡ca n = 300 zwojów znajduje siÊ w polu magnetycznym.
Jakiej warto˙ci ^trumien magnetyczny przenika przez ka˝dy zwój cewki, je˝eli
wiadomo, ˝e podczas równomiernego zaniku pola magnetycznego w czasie
t = 0,05 s w cewce indukuje siÊ si˘a elektromotoryczna o warto˙ci £ = 12 V?
30.6*. Przewodnik prostoliniowy p d˘ugo˙ci Z = 0,5 m mo˝e wirowa„ dooko˘a
jednego z jego koÒców.;Gdy umie˙cimy go w jednorodnym polu magnetycznym
o natÊ˝eniu H = 103 — i spowodujemy jego ruch w p˘aszczyÍnie prostopad˘ej
do linii si˘ pola magnetycznego, to na jego koÒcach wytworzy siÊ si˘a elektromo-
toryczna. Przy jakiej prÊdko˙ci k‡towej bÊdzie ona mia˘a warto˙„ £ = 0,5 V?
30.7. Oblicz wspó˘czynnik samoindukcji zwojnicy, wiedz‡c, ˝e zmiana p˘yn‡cego
przez ni‡ pr‡du o Al = 6 A w czasie t = 0,5 s powoduje wytworzenie siÊ si˘y
elektromotorycznej samoindukcji o warto˙ci £ = 30 V.
30.8. Przez solenoid p˘ynie pr‡d o natÊ˝eniu / = 4 A. Po przerwaniu obwodu
pr‡d zanika w czasie t = 1 ms. Oblicz si˘Ê elektromotoryczn‡ samoindukcji,
jaka wytworzy siÊ w miejscu przerwania obwodu. Wspó˘czynnik samoindukcji
w˘asnej solenoidu wynosi L = 0,5 H.
50
2 3
30.9. Ramka o polu powierzchni S = 6 cm i indukcji w˘asnej L = 10~ H znajduje
siÊ w jednorodnym polu magnetycznym o indukcyjno˙ci B = 3T. Linie si˘ pola
s‡ prostopad˘e do powierzchni ramki. W któr‡ stronÊ pop˘ynie pr‡d i jaka bÊdzie
jego ˙rednia warto˙„, gdy zniknie pole magnetyczne? Opór ramki zaniedbujemy.
30.10. W zwojnicy o indukcyjno˙ci L = 3 H nast‡pi˘ wzrost natÊ˝enia pr‡du od
•"ij = 2 A do /2 = 16 A. Oblicz zmianÊ strumienia magnetycznego przechodz‡cego
przez powierzchniÊ przekroju poprzecznego zwojnicy.
30.11. Pier˙cieÒ o promieniu r - 80 cm i grubo˙ci d = 3 mm obraca siÊ wokó˘
-1
w˘asnej osi symetrii ze sta˘‡ prÊdko˙ci‡ k‡tow‡ co = 15 s . Pier˙cieÒ ten umiesz-
czony jest w polu magnetycznym o indukcji B = 4 TbLinie si˘ pola s‡ równoleg˘e
do osi symetrii. Oblicz natÊ˝enie pola elektrycznego wewn‡trz pier˙cienia i ró˝nicÊ
potencja˘ów pomiÊdzy wewnÊtrzn‡ i zewnÊtrzn‡ powierzchni‡ pier˙cienia.
30.12. Na pierwotnym uzwojeniu transformatora, pod˘‡czonego do sieci o na-
piÊciu U = 220 V, nawiniÊte jest zx = 1100 zwojów. Ile zwojów musi by„ na
uzwojeniu wtórnym, aby otrzyma„ napiÊcie Ÿ72 = 12 V?
30.13. Transformator ma zx = 550 zwojów na uzwojeniu pierwotnym i z2 = 100
zwojów na uzwojeniu wtórnym. Uzwojenie pierwotne pod˘‡czono do sieci
o napiÊciu Ux = 220 V. Jaki pr‡d pop˘ynie przez uzwojenie wtórne, gdy pod˘‡-
czony jest do niego opór o warto˙ci R = 20 £1? .
30.14. Transformator ma by„ przeznaczony do zasilania odbiornika pracuj‡ce-
go przy napiÊciu U = 12 V pobieraj‡cego moc P = 55 W. Jaki pr‡d p˘ynie
w uzwojeniu pierwotnym i wtórnym tego transformatora, je˝eli pod˘‡czony jest
pn do sieci o napiÊciu Ux = 220 V? ° •.
30.15. Transformator o sprawno˙ci TJ = 80% zasila„ ma odbiornik o mocy
P - 20 W, przez który p˘yn‡„ ma pr‡d o natÊ˝eniu I = 1 A. Na uzwojeniu wtór-
nym jest z = 50 zwojów. Ile zwojów musi mie„ uzwojenie pierwotne tego trans-
formatora, je˙li pod˘‡czony ma on by„ do sieci o napiÊciu U = 220 V?
31. Ruch ˘adunku w polu elektrycznym i magnetycznym
31.1. MiÊdzy p˘ytkami p˘askiego kondensatora umieszczono py˘ek o masie
m = 3 mg i-˘adunku q = 6 raC Odleg˘o˙„ miÊdzy p˘ytkami kondensatora wynosi
d = 50 cm. Jakie najpiÊcie trzeba przy˘o˝y„ do tych p˘ytek, aby py˘ek zawis˘ nie-
ruchomo?
31.2. MiÊdzy poziomo ustawionymi p˘ytkami p˘askiego kondensatora umiesz-
czono py˘ek o ˘adunku q — 6 uC i masie m = 5 mg. Z jakim przyspieszeniem
bÊdzie siÊ on porusza˘? Odleg˘o˙„ miÊdzy p˘ytkami kondensatora wynosi
d = 30 cm, a napiÊcie U = 3 V.
51
 31.3. Py˘ek o masie m = 3 mg i ˘adunku ‡ = 6 nC opada ruchem jednostajnym
z prÊdko˙ci‡ v = 5 — miÊdzy p˘ytkami p˘askiego kondensatora. P˘ytki ustawione
s‡ poziomo i oddalone od siebie o d = 20 cm. Do p˘ytek przy˘o˝ono napiÊcie
7/ = 12 V. Po jakim czasie prÊdko˙„ py˘ku zwiÊkszy siÊ w = 3 razy? W jakiej mini-
malnej odleg˘o˙ci od ok˘adki musia˘by on siÊ znajdowa„, aby mog˘o siÊ tak sta„?
31.4. MiÊdzy p˘ytkami kondensatora p˘askiego, w odleg˘o˙ci (| od p˘ytek, wlecia˘a
wi‡zka elektronów prostopadle do linii si˘ pola elektrycznego kondensatora. O ile
odchyli siÊ ona od pierwotnego kierunku ruchu w chwili wyj˙cia z kondensatora?
NapiÊcie miÊdzy p˘ytkami wynosi U = 1V, odleg˘o˙„ miÊdzy p˘ytkami d = 2 cm,
6
d˘ugo˙„ p˘ytek s = 3 cm, prÊdko˙„ elektronów v = 10 —. Masa elektronu
31 19
wynosi m = 9,1-lfJ- kg, a jego ˘adunek e = 1,6 -lO" C. •
31.5. Py˘ek o masie m = 20 mg i ˘adunku q = 5 pC wpada w pole p˘askiego
kondensatora, którego p˘ytki ustawione s‡ pionowo. Przy jakiej maksymalnej
d˘ugo˙ci p˘ytek kondensatora spadaj‡cy py˘ek nie uderzy w ˝adn‡ z nich?
Odleg˘o˙„ miÊdzy ok˘adkami wynosi d = 15 cm1, a napiÊcie miÊdzy p˘ytkami
kondensatora U = 1,5 V.
=: •
:
• 31.6*. Proton wpada z prÊdko˙ci‡ v = 25 • 105 — w pole elektryczne kondensatora
• •-.: • p˘askiego tak, ˝e jego wektor prÊc˘ko˙ci tworzy z liniami si˘ pola k‡t a = 30°. Linie si˘
•:-:• :• pola elektrycznego skierowane s‡ pionowo, a warto˙„ natÊ˝enia pola wynosi
..::- •: 3
E = 2 • 1 0 1 | .Jaka musi by„ minimalna odleg˘o˙„ miÊdzy p˘ytkami i d˘ugo˙„ p˘y-
.:•:
,i... ;.•-: tek, aby proton wylecia˘ w punkcie le˝‡cym na tym samym poziomie co punkt
;•
' ;:••-• wlotu? Masa protonu wynosi m - 1,67 -I0r21 kg, a jego ˘adunek e = 1,6 -lO"19 C.
; 31.7. Proton wlecia˘ z prÊdko˙ci‡ v = 5 • 107 — prostopadle dolinii,si˘ pola ma-
gnetycznego. Oblicz si˘Ê dzia˘aj‡c‡ na ten ˘adunek i okre˙l jej kierunek dzia˘a-
,. : : nia. Indukcja magnetyczna wynosi B = 102 T, ˘adunek protonu podany jest
w zadaniu 31.6. ,.
26 19
>;; 313. Cz‡stka o masie m - 9,6 10" kg i ˘adunku q• = 9,6 -Kr C wpada
z prÊdko˙ci‡ v = 20 • 106 — prostopadle do linii si˘ pola magnetycznego o indukcji
B = 0,4 T. Oblicz promieÒ krzywizny toru, po którym bÊdzie porusza„ siÊ ta
cz‡stka.
52
3ld). Proton ielektron, poruszaj‡ce siÊ z t‡ sam‡ prÊdko˙ci‡, wpadaj‡ w pole
magnetyczne prostopadle do linii si˘ tego pola. Oblicz stosunek promieni krzy-
wizn ich torów. Masy protortu i elektronu wynosz‡ odpowiednio:
27 31
mp = 1,67-lU- kg, me = 9,110- kg.
31.16. Proton porusza siÊ w polu magnetycznym prostopadle do linii si˘ pola.
Obszar pola jest na tyle du˝y, ˝e torem cz‡steczki jest okr‡g. Oblicz okres obiegu.
Masa protonu podana jest w zad. 31.9, a indukcja pola magnetycznego wynosi
B = 3,14-10-3T.
31.11. Oblicz energiÊ ldnetyczn‡ protonu poruszaj‡cego siÊ po ˘uku o promieniu
r = 37,5 cm w p˘aszczyÍnie prostopad˘ej do linii sil pola magnetycznego
1
o indukcyjno˙ci B = lCr' T. Masa protonu i jego ˘adunek podane s‡ w zadaniu 31.6.
31.12. Elektron przyspieszony ró˝nic‡ potencja˘ów U = 14,1 kV wpad˘ w pole
magnetyczne prostopadle do linii sihpola. Indukcyjno˙„ pola magnetycznego
wynosi B = 10-2 T. Oblicz promieÒ krzywizny toru, po jakim porusza„ siÊ bÊdzie
elektron. Masa elektronu i jego ˘adunek podane s‡ w zadaniu 31.4.
31.13. Elektron przyspieszony ró˝nic‡ potencja˘ów LZ-= 1137,5 V porusza siÊ
równolegle do d˘ugiego prostoliniowego przewodnika w odleg˘o˙ci r = 10 cm
od niego. Jaka si˘a zacznie na niego dzia˘a„, gdy przez przewodnik przepu˙cimy
pr‡d o warto˙ci / = 3 A? Przenikalno˙„ magnetyczna pró˝ni wynosi
"o = 4n•10" N
31.14. Proton wpada z prÊdko˙ci‡ V = 10 4 — w jednorodne pole magnetyczne
o indukcji B = 10-2 T tak, ˝e jego wektor prÊdko˙ci tworzy z liniami si˘ pola k‡t
a = 60°. Po ustaleniu, po jakim torze bÊdzie on siÊ porusza˘, oblicz skok linii
˙rubowej.
32. Pr‡d przemienny
.32.1. Oblicz warto˙„ napiÊcia w sieci pr‡du sinusoidalnie zmiennego po czasie
t = •= ms, licz‡c od chwili, gdy jego warto˙„ by˘a zerowa. NapiÊcie zmienia siÊ
wed˘ug funkcji U=UBax:sm((ot). Maksymalna jego warto˙„ wynosi Lrmax = 310 V,
a czÊstotliwo˙„ zmian / = 50 Hz.
32.2. Oblicz warto˙„ maksymaln‡ pr‡du przemiennego o czÊstotliwo˙ci / = 50 Hz,
•wiedz‡c, ˝e w chwili t = 17,5 ms jego warto˙„ wynosi 7. = 7A, a czas liczony jest od
.momentu, gdy warto˙„ natÊ˝enia pr‡du wynosi˘a 7 = 0.
53
 32.3. W domowej instalacji elektrycznej warto˙„ napiÊcia skutecznego wynosi
V = 220 V. Oblicz maksymaln‡ warto˙„ napiÊcia w sieci.
32.4. MiÊdzy jdcimi warto˙ciami waha siÊ natÊ˝enie i napiÊcie pr‡du, przemienne-
go, którego warto˙ci skuteczne natÊ˝enia i napiÊcia wynosz‡ / = 8,46 A i Ÿ7 = 220 V
-32.5. Jak‡ pracÊ wykona pr‡d przemienny o maksymalnej warto˙ci I = 6 A,
przep˘ywaj‡c w ci‡gu t = 1 min przez grza˘kÊ o oporze R = 30 Q?
32.6. W instalacji domowej o napiÊciu U - 220 V pod˘‡czone s‡ dwie ˝arówki,
o oporze R = 484 Q ka˝da. Oblicz natÊ˝enie pr‡du p˘yn‡cego w obwodzie. O ile
wzro˙nie natÊ˝enie pr‡du, gdy pod˘‡czymy grza˘kÊ o mocy P = 1100 W?
32.7. Oblicz reaktancjÊ kondensatora o pojemno˙ci C = 6 uF przy pr‡dzie prze-
miennym o czÊstotliwo˙ciach jx = 50 Hz i f2 = 1 kHz.
32.8. Oblicz reaktancjÊ cewki o indukcyjno˙ci L = 0,1 H przy pr‡dzie przemien-
nym o czÊstotliwo˙ciach jx = 50 Hz i f2 = 1 kHz.
32.9. Jakiej warto˙ci pr‡d pop˘ynie przez kondensator o pojemno˙ci C = 4 pF,
gdy pod˘‡czymy go do Íród˘a o napiÊciu U, = 220 V i czÊstotliwo˙ci / = 50 Hz?
32.10. CewkÊ o indukcyjno˙ci L = 2 H pod˘‡czono do sieci instalacji domowej
o napiÊciu U = 220 V i czÊstotliwo˙ci / = 50 Hz. Oblicz natÊ˝enie skuteczne
pr‡du p˘yn‡cego w obwodzie.
y 32.11*. CewkÊ o indukcyjno˙ci L = 50 mH po˘‡czono szeregowo z opornikiem
o oporze R = 40 O i w˘‡czono do instalaq'i domowej. CzÊstotliwo˙„ zmian napiÊcia
sinusoidalnego wynosi / = 50 Hz, a warto˙„ napiÊcia skutecznego wynosi Ÿ7 = 220 V.
Oblicz natÊ˝enie pr‡du p˘yn‡cego w obwodzie oraz napiÊcia na cewce i oporniku.
32.12. Opornik o rezystancji JR = 500 Q po˘‡czono szeregowo z kondensatorem
o pojemno˙ci C = 5 uF i pod˘‡czono do napiÊcia" sinusoidalnego o warto˙ci
!
• .: skutecznej U = 220 V i czÊstotliwo˙ci / = 50 Hz. Oblicz natÊ˝enie pr‡du p˘yn‡-
cego przez opornik oraz napiÊcia na oporze i kondensatorze.
:if.-
32.13. W obwód pr‡du zmiennego o czÊstotliwo˙ci / = 50 Hz pod˘‡czony jest
kondensator o pojemno˙ci C = 50 uF. O jakiej indukcyjno˙ci cewkÊ nale˝y pod-
˘‡czy„ w miejsce kondensatora, aby natÊ˝enie pr‡du w obwodzie by˘o takie samo?
32.14. Uk˘ad sk˘adaj‡cy siÊ z ˝arówki o oporze R = 600 Q, zwojnicy o indukcyj-
no˙ci L = 3 H i kondensatora o pojemno˙ci C = 30 uF po˘‡czono szeregowo
i pod˘‡czono do napiÊcia sinusoidalnego o warto˙ci skutecznej U = 110 V
i czÊstotliwo˙ci / = 60 Hz. Oblicz warto˙„ pr‡du p˘yn‡cego przez ˝arówkÊ. Jaki
warunek musi by„ spe˘niony, aby ˝arówka ˙wieci˘a najja˙niej?
i•
U
54
33. Ruch obrotowy bry˘y sztywnej
33.1. Oblicz energiÊ kinetyczn‡ kuli o masie m = 4 kg obracaj‡cej siÊ wokó˘ w˘a-
snej osi. Kula wiruje z czÊstotliwo˙ci‡ / = 5 Hz, a jej promieÒ wynosi r = 15 cm.
Moment bezw˘adno˙ci kuli wynosi / = ^mr2.
33.fl Kula o masie m = 1 kg i promieniu r = 3 cm toczy siÊ po poziomym torze
z''.prÊdko˙ci‡ v = 0,5 —. Oblicz j<jej energiÊ kinetyczn‡. Moment bezw˘adno˙ci
z'prÊdko˙ci‡
kuli podany jest w zadaniu 33.1.
33.3. Kula o masie m = 100 g i promieniu r = 1,5 cm leci z prÊdko˙ci‡ v = 50 m
i wykonuje n - 30 obrotów na sekundÊ. Oblicz jej energiÊ kinetyczn‡. Moment
bezw˘adno˙ci kuli podany jest w zadaniu 33.1.
33.4. Kula o masie m = 2 kg stacza siÊ z równi,pochy˘ej o wysoko˙ci h = 63 cm
pochylonej pod k‡tem a = 30° do poziomu. Oblicz jej prÊdko˙„ u podnó˝a równi.
33.5. Walec stacza siÊ z równi pochy˘ej. Która z energii i ile razy bÊdzie wiÊksza
u podnó˝a równi: energia kinetyczna ruchu postÊpowego czy obrotowego?
Moment bezw˘adno˙ci walca wynosi / =-Ÿ/nr .
2
33.6. Rozwi‡˝ poprzednie zadanie, zak˘adaj‡c, ˝e to kula stacza siÊ z równi.
33.7. Walec stacza siÊ z równi pochy˘ej o wysoko˙ci h = 1 m. Jak‡ czÊ˙„ ca˘kowi-
tej energii tego walca stanowi jego energia kinetyczna ruchu obrotowego?
2
33.8. Na walec o promieniu r = 25 cm i momencie bezw˘adno˙ci 7 = 2 kgm
nawiniÊto linkÊ. Walec mo˝e obraca„ siÊ wokó˘ w˘asnej osi bez tarcia. Jak‡ si˘‡
trzeba zadzia˘a„ w czasie t = 2 s, aby walec obraca˘ siÊ z czÊstotliwo˙ci‡ / = 5 Hz?
33.9. Na walcu o promieniu r = 20 cm, mog‡cym obraca„ siÊ bez tarcia wokó˘
w˘asnej osi, nawiniÊto linkÊ. Na koÒcu linki zawieszono ciÊ˝arek o masie
m = 0,2 kg. Oblicz si˘Ê naci‡gu linki i drogÊ, jak‡ przebÊdzie ciÊ˝arek po czasie
2
t = 2 s. Moment bezw˘adno˙ci walca wynosi/ = 0,46kgm .
33.10*. Przez walec o promieniu r = 40 cm i momencie bezw˘adno˙ci
- p-— 0,44 kg-m2, mog‡cy obraca„ siÊ bez tarcia wokó˘ w˘asnej osi, przerzucono
linkÊ. Na jej koÒcach zawieszono ciÊ˝arki o masach ml = 0,6 kg i m2 = 0,4 kg.
Jaka bÊdzie prÊdko˙„ k‡towa walca po czasie t = 3 s od chwili ruszenia z miej-
sca? Oblicz si˘Ê napiÊcia ka˝dej z linek.
55
 ;33.TŸ Na walec o promieniu r - 0,4 m i masie m = 5 kg dzia˘a stycznie do jego 34.7. Cia˘o o masie m = 10 g drga ruchem harmonicznym opisanym równaniem
powierzchni si˘a F = 3,14 N. Oblicz czÊstotliwo˙„ obrotów walca po t = 5 s,
licz‡c czas od momentu rozpoczÊcia ruchu obrotowego. x = 0,7sin| ^∆-t I m. Oblicz prÊdko˙„ i energiÊ potencjaln‡ cia˘a po czasie t = 3,25 s.

•i 33.12. Ÿy˝wiarz, krÊc‡c siÊ na czubku jednej ˘y˝wy (wykonuje piruet), ma roz- 34.8. Jaki jest stosunek energii kinetycznej do energii potencjalnej punktu drga-
suniÊte rÊce i odchylon‡ nogÊ. Jak zmieni siÊ jego energia kinetyczna, gdy zbli˝y
j‡cego ruchem harmonicznym, gdy wychylenie wynosi: * = •£, x = ^ ?
rÊce i nogÊ do osi obrotu, zmniejszaj‡c swój moment bezw˘adno˙ci o n = i ?
34.9. Jaki jest stosunek energii kinetycznej do energii potencjalnej punktu drga-
33.13. Z równi nachylonej pod k‡tem a = 30° do poziomu stacza siÊ bez po˙li-
zgu walec. Równocze˙nie z takiej samej równi ze˙lizguje siÊ bez tarcia drugi j‡cego ruchem harmonicznym po czasie t = T4/ ?
identyczny walec. Który z walców ma wiÊksze przyspieszenie i o ile? Moment i
2
bezw˘adno˙ci walca wynosi / = 0,5mr . • 34.10. Cia˘o drga ruchem harmonicznym. Jak‡ czÊ˙„ ca˘kowitej energii stanowi
: jego energia potencjalna, gdy wychylenie równe jest jednej trzeciej warto˙ci
.: amplitudy?
34. Ruch drgaj‡cy prosty (harmoniczny)

34.1. Punkt drga ruchem harmonicznym. Amplituda drgaÒ wynosi r - 20 cm, 35. Wahad˘o matematyczne. Wahad˘o fizyczne
4

a okres drgaÒ T = 6 s. Oblicz wychylenie punktu od po˘o˝enia równowagi po

••>••'' i czasie i = 2 s, t = 4 s i t = 6,5 s. 35.1. Oblicz okres drgaÒ wahad˘a matematycznego o d˘ugo˙ci l = 1,6 m. Przy-
34.2. Cia˘o drga ruchem harmonicznym. Oblicz prÊdko˙„ cia˘a po czasie spieszenie ziemskie wynosi w przybli˝eniu g = 10 ™.
:
V-;: ' t =. 1,875 s,'t = 4s i t - 6s, wiedz‡c, ˝e amplituda drgaÒ wynosi r = 10 cm,
a czÊstotliwo˙„ / = 0,2 Hz. 35.2. Oblicz d˘ugo˙„ wahad˘a sekundowego ziemskiego.
••}•-;•
. , ...-: 34.3. Cia˘o drga ruchem harmonicznym, który opisany jest równaniem:
• 35.3. Wiedz‡c, ˝e przyspieszenie na KsiÊ˝ycu jest n = 6 razy mniejsze ni˝ na
x = 15sin(^n cm. Oblicz wychylenie i prÊdko˙„ cia˘a po czasie t = 3 s. Co ile Ziemi, oblicz okres drgaÒ wahad˘a sekundowego ziemskiego na KsiÊ˝ycu.

sekund cia˘o osi‡ga maksymaln‡ prÊdko˙„? 35.4*. Oblicz okres drgaÒ wahad˘a matematycznego, wiedz‡c, ˝e wahad˘o n — A
razy krótsze wykonuje w ci‡gu selcundy o k = 4 wahniÊcia wiÊcej.
34.4. Cia˘o drga ruchem harmonicznym opisanym równaniem: # = rsin(^-r).
35.5. Wahad˘o zawieszone jest pod sufitem windy. Jak zmieni siÊ okres drgaÒ
Po jakim czasie wychylenie równe bÊdzie po˘owie amplitudy? wahad˘a, gdy winda zacznie porusza„ siÊ:
a) do góry z przyspieszeniem a, = 4 ^ ;
34.5. Ruch drgaj‡cy cia˘a opisany jest. równaniem: * = 30sinl jt-J cm. Oblicz s
przyspieszenie i prÊdko˙„ cia˘a po 3 i 5 sekundach ruchu, licz‡c czas ód chwili b) w dó˘ z przyspieszeniem a, = 6 "J ?
przej˙cia cia˘a przez po˘o˝enie równowagi. s .

35.6. Wahad˘o sekundowe ziemskie umieszczono na platformie na kó˘kach.

34.6. Cia˘o o masie m = 5 g drga ruchem harmonicznym opisanym równaniem Oblicz okres drgaÒ tego wahad˘a, gdy platforma zacznie zje˝d˝a„ z równi na-
r chylonej pod k‡tem a = 60° do poziomu.
x = 0,5sin( ^t) m. Oblicz energiÊ kinetyczn‡ cia˘a i warto˙„ si˘y dzia˘aj‡cej na
niego po czasie t = 4 s.

56 57
 Wahad˘o fizyczne*
35.7. Cienki prÊt umocowano jednym koÒcem na poziomej osi i wychylono
z po˘o˝enia równowagi. Oblicz d˘ugo˙„ l tego prÊta, wiedz‡c, ˝e jego okres drgaÒ
wynosi T = 2 s. Moment bezw˘adno˙ci prÊta wzglÊdem osi przechodz‡cej przez
˙rodek ciÊ˝ko˙ci wynosi / = jkml2, a wzglÊdem osi przechodz‡cej przez jeden
z jego koÒców / = \ml . •
2
35.8. Cienki prÊt o d˘ugo˙ci l = 1,2 m waha siÊ wokó˘ osi oddalonej od jednego
z jego koÒców o d = 30 cm. Oblicz okres drgaÒ takiego wahad˘a.
35.9. Oblicz okres drgaÒ wahad˘a utworzonego z cienkiego prÊta o d˘ugo˙ci
d - 1 m, gdy o˙ obrotu znajduje siÊ w odleg˘o˙ci x od ˙rodka ciÊ˝ko˙ci prÊta.
Dokonaj obliczeÒ, przyjmuj‡c za a: ^ ; ^; j , •=; -JW-
35.10. Oblicz zredukowan‡ d˘ugo˙„ wahad˘a fizycznego zbudowanego z cien-
kiego prÊta o d˘ugo˙ci l = 0,45 m, je˝eli o˙ obrotu przechodzi przez jeden z jego
koÒców. Moment bezw˘adno˙ci wzglÊdem osi przechodz‡cej przez ˙rodek ciÊ˝-
ko˙ci takiego prÊta wynosi / = j^ml2.
35.11. PrÊt metalowy o d˘ugo˙ci l = 1 m ma by„ wahad˘em, którego okres drgaÒ
y tej, w których powstaje fala stoj‡ca o czÊstotliwo˙ci / = 680 Hz: Rury wype˘nio-
ma wynosi„ T = 2 s. W jakiej odleg˘o˙ci od ˙rodka ciÊ˝ko˙ci prÊta ma przechodzi„
jego o˙ obrotu?
36. Ruch falowy
36.1. W odleg˘o˙ci d = 3,75 m od brzegu wytwarza siÊ falÊ, zanurzaj‡c w wodzie
kij z czÊstotliwo˙ci‡ / = 2 Hz. Oblicz d˘ugo˙„ fali i czas, po jakim dotrze pierw-
sza fala do brzegu. PrÊdko˙„ rozchodzenia siÊ fali na wodzie wynosi v = 0,75 ™ .
36.2. W stalow‡ bojÊ p˘ywaj‡c‡ na wodzie uderzono m˘otldem. W odleg˘o˙ci
d - 100 m od boi umieszczono urz‡dzenie mog‡ce odebra„ falÊ biegn‡c‡
w powietrzu i w wodzie. PrÊdko˙„ dÍwiÊku w wodzie wynosi ^ = 1480 m
a w powietrzu v2 = 340 — . W jakim odstÊpie czasu fale dotr‡ do urz‡dzenia?
58
^"-^
36.3. Cz˘owiek zaobserwowa˘ wy˘adowanie atmosferyczne, a huk us˘ysza˘ po
czasie t = 7 s. W jakiej odleg˘o˙ci od cz˘owieka uderzy˘ piorun?
36.4. Wiedz‡c, ˝e cz˘owiek rozró˝nia dÍwiÊki docieraj‡ce do ucha w odstÊpach
czasu nie mniejszych ni˝ t = 0,1 s, oblicz, w jakiej najmniejszej odleg˘o˙ci od
˙ciany musi stan‡„ cz˘owiek, aby us˘ysze„ jednosylabowe echo? PrÊdko˙„ roz-
chodzenia siÊ dÍwiÊku w powietrzu wynosi v = 340 m
36.5. Fala dÍwiÊkowa przechodzi z powietrza do wody. Oblicz, jak zmieni siÊ
d˘ugo˙„ fali, wiedz‡c, ˝e prÊdko˙„ rozchodzenia siÊ fali w powietrzu wynosi
».1 = 340 —, a w wodzie v2 2 = 1480 m
s s
36.6. Jaka mo˝e by„ najmniejsza d˘ugo˙„ rury jednostronnie otwartej, aby za-
warty w niej s˘up powietrza wpad˘ w rezonans ze Íród˘em fal emituj‡cym dÍwiÊk
o czÊstotliwo˙ci / = 500 Hz. PrÊdko˙„ dÍwiÊku w powietrzu wynosi v = 340 —.
36.7. Oblicz czÊstotliwo˙„ drgaÒ kamertonu, wiedz‡c, ˝e spowodowa˘ on powsta-
nie fali stoj‡cej w obustronnie otwartej rurze o d˘ugo˙ci l = 1,2 m i ˝e
w rurze znajduj‡ siÊ trzy wÊz˘y. PrÊdko˙„ dÍwiÊku w powietrzu podana jest
w zadaniu 36.6.
36.8. Oblicz minimalne d˘ugo˙ci rur obustronnie otwartej i obustronnie zamlaiiÊ-
ne s‡ powietrzem.
36.9. Równanie fali poprzecznej ma posta„: y = 3 1 0 2 • sin(200>Ò) m. Odczytaj
amplitudÊ i czÊstotliwo˙„ tej fali.
36.10. Wytworzona na powierzchni wody fala ma amplitudÊ A = 50 cm i okres
drgaÒ T = 1 s. Oblicz wychylenie punktu odleg˘ego ox = 4,375 m od Íród˘a fali
po czasie t = 6 s. PrÊdko˙„ rozchodzenia siÊ fali wynosi v = 0,75 —.
36.11. Oblicz wychylenie punktu; odleg˘ego od Íród˘a fali liniowej o •= d˘ugo˙ci
fali. po czasie t = ^T. Amplituda drgaÒ wynosi A = 20 cm.
36.12.  rod˘o emituje falÊ, której okres drgaÒ wynosi T = 0,2 s. Oblicz ró˝nicÊ
faz pomiÊdzy punktami oddalonymi od Íród˘a o xx = 1,775 m i x2 = 1,8 m.
PrÊdko˙„ rozchodzenia siÊ fali wynosi 0 = 0,75 m
59
 ih'>J 36.13. Podaj w decybelach dÍwiÊki o natÊ˝eniach: 38.3. Dodaj graficznie dwa ruchy drgaj‡ce wzajemnie prostopad˘e. Drgaj‡ce
:!

.. io° w.. 2 W. punkty maj‡ jednakowe amplitudy i okresy drgaÒ, lecz ró˝ni‡ siÊ w fazie
10

m
z
nr* nr* o Ê = 60°. Po˘o˝enia zaznaczaj co y~ okresu.

37. Zjawisko Dopplera 38.4. Rozwi‡˝ zadanie 38.3, przyjmuj‡c pocz‡tkow‡ ró˝nicÊ faz równ‡ Ê = 90°.

38.5. Dodaj graficznie dwa ruchy drgaj‡ce wzajemnie prostopad˘e. Drgaj‡ce

m 37.1. Poci‡g zbli˝a siÊ do stacji z prÊdko˙ci‡ w = 5 — i daje sygna˘ ostrzegawczy punkty maj‡ jednakowe amplitudy i s‡ w zgodnych fazach. Ich okresy drgaÒ
gwizdkiem emituj‡cym dÍwiÊk o czÊstotliwo˙ci / = 1400 Hz. Jakiej czÊstotliwo- wynosz‡ Tx = 1 s i T2 = 2 s. Pocz‡tkowa ró˝nica faz wynosi Ê = 90°. Zaznacz
fil ˙ci dÍwiÊk odbieraj‡ podró˝ni stoj‡cy na peronie? PrÊdko˙„ dÍwiÊku w powie- po˘o˝enia wypadkowe co •' =• sekundy.
m trzu podana jest w zadaniu 36.6. o
M
ii 37.2. Nietoperz leci z prÊdko˙ci‡ u = 5 — w kierunku prostopad˘ym do piono-
5
wej ˙ciany, emituj‡c pisk o czÊstotliwo˙ci/ = 45 kHz. Jakiej czÊstotliwo˙ci dÍwiÊk
39. Obwody drgaj‡ce

-if•
' ;•.*.•. odbity od ˙ciany odbiera ten nietoperz? PrÊdko˙„ dÍwiÊku w powietrzu podana 39.1. Oblicz okres drgaÒ fali elektromagnetycznej emitowanej przez obwód drga-

II jest w zadaniu 36.6. j‡cy sk˘adaj‡cy siÊ z cewki o indukcyjno˙ci L = 25 uH i pojemno˙ci C = 1 pR

37.3. Dolin‡ po˘o˝on‡ miÊdzy dwiema pionowymi ska˘ami, wydr‡˝onymi w nich 39.2. Oblicz czÊstotliwo˙„ fali elektromagnetycznej emitowanej przez obwód
liii tunelami odleg˘ymi od siebie o d = 400 m, biegnie linia kolejowa. Gdy lokomotywa drgaj‡cy sk˘adaj‡cy siÊ z kondensatora o pojemno˙ci C = 8 nF i cewki o induk-

SI
cyjno˙ci L = 2 mH.
jad‡ca z prÊdko˙ci‡ u = 20 — znalaz˘a siÊ w po˘owie odleg˘o˙ci miÊdzy tunelami
39.3. Oblicz czÊstotliwo˙„ fali nadawanej przez radiostacjÊ, wiedz‡c, ˝e jej d˘u-
IM* maszynista uruchomi˘ sygna˘ dÍwiÊkowy lokomotywy, którego czÊstotliwo˙„ wy-
go˙„ wynosi A = 1500 m (zakres d˘ugich fal radiowych). PrÊdko˙„ rozchodze-
iii nosi˘a / = 1200 Hz. Ile dÍwiÊków i jakiej czÊstotliwo˙ci us˘yszy maszynista?
iii,j PrÊdko˙„ dÍwiÊku w powietrzu podana jest w zadaniu 36.6. nia siÊ fali elektromagnetycznej wynosi c = 3 • 108 —.
iii 37.4. Radar policyjny wysy˘a impuls fali elektromagnetycznej o czÊstotliwo˙ci fx
39.4. Obwód LC emituje falÊ o czÊstotliwo˙ci fx = 3 MHz. Jakiej pojemno˙ci
i odbiera falÊ o czÊstotliwo˙ci f2 odbit‡ od zbli˝aj‡cego siÊ samochodu. W jaki
sposób mo˝na obliczy„ prÊdko˙„ zbli˝aj‡cego siÊ samochodu? kondensator, w miejsce poprzedniego, trzeba wstawi„, aby czÊstotliwo˙„ emito-
wanej fali wzros˘a dwukrotnie?

39.5. Obwód drgaj‡cy sk˘ada siÊ z cewki o indukcyjno˙ci Lx = 15 uH i konden-

38. Sk˘adanie drgaÒ
satora o pojemno˙ci C| = 3 pF. Jakiej pojemno˙ci kondensator nale˝y wmonto-
38.1. Dodaj dwa ruchy drgaj‡ce o równych amplitudach, okresach i fazach. wa„ do innego obwodu zawieraj‡cego cewkÊ o pojemno˙ci L2 = 50 uH, aby
Drgania odbywaj‡ siÊ po prostych prostopad˘ych le˝‡cych w jednej p˘aszczyÍnie. nast‡pi˘ rezonans elektromagnetyczny?

Wychylenie punktów zaznaczaj co — okresu i ustal ich po˘o˝enia wypadkowe.
|3T
38.2. Dodaj graficznie dwa ruchy drgaj‡ce wzajemnie prostopad˘e. Drgaj‡ce
punkty maj‡ jednakowe amplitudy i s‡ w zgodnych fazach. Ich okresy drgaÒ
wynosz‡ Tx = 1 s i T2 2 s. Zaznacz po˘o˝enia wypadkowe co *- sekundy.
39.6. Jakiej d˘ugo˙ci prÊta nale˝y u˝y„ jako anteny nadawczo-odbiorczej radia
CB, je˝eli wiadomo, ˝e jego d˘ugo˙„ ma stanowi„ po˘owÊ d˘ugo˙ci fali emitowanej
przez to radio, pracuj‡ce na czÊstotliwo˙ci / = 15 MHz? PrÊdko˙„ fali elektroma-
gnetycznej podana jest w zadaniu 39.3.

FES 60 61
 f •'•''•.
40. Fotometria
40.1. Oblicz strumieÒ ˙wietlny wydobywaj‡cy siÊ z ˝arówki o ˙wiat˘o˙ci l ~ 100 cd.
40.2. Oblicz strumieÒ ˙wietlny wyp˘ywaj‡cy z latarki, je˝eli ˝arówka o ˙wiat˘o-
˙ci I = 10 cd umieszczona jest w odleg˘o˙ci d = 5 cm od otworu o promieniu
r = 3 cm.
40.3. Nad ˙rodkiem sto˘u, na wysoko˙ci h = 0,8 m, wisi ˝arówka o ˙wiat˘o˙ci
I = 100 cd. Oblicz natÊ˝enie o˙wietlenia ˙rodka sto˘u.
40.4. Ile razy natÊ˝enie o˙wietlenia po˘udniowego stoku wzgórza, nachylonego
m
•
'.•>
pod k‡tem a = 30° do poziomu, jest wiÊksze od natÊ˝enia o˙wietlenia s‡siadu-
j‡cej ze zboczem równiny w momencie, gdy S˘oÒce jest na wysoko˙ci h = 40°
nad horyzontem (wysoko˙„ to k‡t miÊdzy p˘aszczyzn‡ horyzontu a kierunkiem
:
Kit'
na dan‡ gwiazdÊ).
40.5. ›arówkÊ o ˙wiat˘o˙ci / = 100 cd umieszczono na wysoko˙ci h = 2 m nad
˙rodkiem kwadratowego sto˘u o bokach a = 2 m. Oblicz natÊ˝enie o˙wietlenia
˙rodka ka˝dej krawÊdzi.
40.6. Nad ˙rodkiem kwadratowego sto˘u, na wysoko˙ci równej d˘ugo˙ci krawÊ-
dzi sto˘u, wisi lampa. Ile razy natÊ˝enie o˙wietlenia ˙rodka sto˘u jest wiÊksze
ni˝ natÊ˝enie o˙wietlenia ˙rodka ka˝dej krawÊdzi?
40.7*. Nad ˙rodkiem prostok‡tnego sto˘u o krawÊdziach a = 2 m i b = 1,5 m na
s i A
wysoko˙ci h = 2 m zawieszona jest ˝arówka o ˙wiat˘o˙ci I = 75 cd. Oblicz, ile
111 razy natÊ˝enie o˙wietlenia ˙rodka sto˘u jest wiÊksze od natÊ˝enia o˙wietlenia
ka˝dego z naro˝ników sto˘u.
40.8. Gdzie nale˝y ustawi„ ekran miÊdzy dwiema ˝arówkami o ˙wiat˘o˙ciach
Jj = 100 cd i /2 = 25 cd, oddalonymi od siebie o d = 0,75 m, aby natÊ˝enia
o˙wietlenia obu stron ekranu by˘y jednakowe?
40.9. W jednej trzeciej odleg˘o˙ci miÊdzy dwiema ˝arówkami umieszczono ekran.
Jaki jest stosunek ˙wiat˘o˙ci obu ˝arówek, je˝eli wiadomo, ˝e natÊ˝enie o˙wietle-
nia jednej czÊ˙ci ekranu jest n - 3 razy wiÊksze ni˝ natÊ˝enie o˙wietlenia drugiej
jego czÊ˙ci? Promienie ˙wietlne padaj‡ prostopadle do p˘aszczyzny ekranu.
.rf
•' •.i• '••
;='•
!
\<
i-i: 62
i'
41. Zwierciad˘a p˘askie. Zwierciad˘a kuliste
Zwierciad˘a p˘askie
41.1. Jaka musi by„ minimalna d˘ugo˙„ zwierciad˘a p˘askiego, ustawionego pio-
nowo, aby cz˘owiek o wysoko˙ci H = 180 cm móg˘ zobaczy„ siÊ w ca˘o˙ci?
41.2. Na prÊcie wbitym prostopadle do ˙ciany zawieszone jest lustro kwadratowe
o krawÊdziach a = 20 cm mog‡ce obraca„ siÊ wokó˘ pionowej osi. P˘aszczyzna
lustra jest równoleg˘a do ˙ciany. Na wprost lustra, w odleg˘o˙ci d = 1 m od
niego, stoi ch˘opiec. Na linii równoleg˘ej do ˙ciany, w odleg˘o˙ci l = 4,2 m od
niego, stoi drugi ch˘opiec. O jald k‡t nale˝y obróci„ lustro, aby obaj ch˘opcy
widzieli siÊ wzajemnie w lustrze?
41.3. Na pionowej osi umieszczono, jedno nad drugim, dwa p˘askie zwierciad˘a
A IB, których p˘aszczyzny s‡ równoleg˘e do osi i tworz‡ ze sob‡ k‡t e. Na zwier-
ciad˘o A pada pod pewnym k‡tem promieÒ ˙wietlny. Po odbiciu siÊ od zwiercia-
d˘a trafia na inne zwierciad˘o p˘askie. Po odbiciu siÊ od niego promieÒ ˙wiat˘a
pada na zwierciad˘o 73; ZnajdÍ zale˝no˙„ miÊdzy k‡tem e i k‡tem, jald tworzy
promieÒ padaj‡cy na zwierciad˘o A i promieÒ odbity od zwierciad˘a B.
Zwierciad˘a kuliste
41.4. Przed zwierciad˘em kulistym wklÊs˘ym o promieniu krzywizny r = 10 cm,
w odleg˘o˙ci d = 30 cm, umieszczono przedmiot o wysoko˙ci h = 3 cm. Gdzie
nale˝y umie˙ci„ ekran, aby otrzyma„ na nim ostry obraz przedmiotu? Oblicz
powiÊkszenie i wysoko˙„ obrazu.
41.5. Oblicz ogniskow‡ zwierciad˘a, wiedz‡c, ˝e przy odleg˘o˙ci przedmiotu od
zwierciad˘a równej d = 12 cm daje ono obraz rzeczywisty powiÊkszony n — 3
razy.
41.6. Przed zwierciad˘em wklÊs˘ym o promieniu krzywizny r = 15 cm umiesz-
czono ekran, na którym powsta˘ obraz przedmiotu powiÊkszony n = 3 razy.
Oblicz odleg˘o˙„ przedmiotu od ekranu.
41.7. Odleg˘o˙„ przedmiotu od ekranu wynosi d = 20 cm. Gdzie i jakie zwiercia-
d˘o nale˝y umie˙ci„, aby otrzyma„ na ekranie obraz pomniejszony trzy razy?
41.8. Przed zwierciad˘em wklÊs˘ym o promieniu krzywizny r = 20 cm, w odle-
g˘o˙ci d = 8 cm od jego ˙rodka, umieszczono przedmiot o wysoko˙ci h = 4 cm.
Gdzie powstanie obraz i jaka bÊdzie jego wysoko˙„?
63
ra
41.9. Gdzie nale˝y umie˙ci„ przedmiot przed zwierciad˘em wklÊs˘ym o ognisko-
wej / = 20 cm, aby otrzyma„ obraz powiÊkszony n = 4 razy?
41.10. Przed zwierciad˘em wklÊs˘ym, w odleg˘o˙ci potrójnej ogniskowej, umiesz-
czono przedmiot. Jak zmieni siÊ wielko˙„ obrazu tego przedmiotu, gdy jego od-
leg˘o˙„ od zwierciad˘a zwiÊkszymy dwukrotnie?
41.11. Gdzie przed zwierciad˘em wklÊs˘ym o ogniskowej / = 25 cm nale˝y umie-
˙ci„ przedmiot, aby na ekranie, odleg˘ym od przedmiotu o d = 120 cm, powsta˘
ostry obraz tego przedmiotu?
•'Si::
•
; . i i dolnej krawÊdzi p˘ytki?
41.12. Gdzie przed zwierciad˘em wklÊs˘ym o ogniskowej / = 12 cm nale˝y umie-
8,⁄?M ˙ci„ przedmiot, aby otrzyma„ obraz odleg˘y od przedmiotu o d - 45 cm?
ii 41.13. Przed zwierciad˘em wypuk˘ym o promieniu krzywizny r = 15 cm, w odle-
'I g˘o˙ci d = 30 cm od niego, umieszczono przedmiot. Gdzie powstanie jego obraz?
Zadanie rozwi‡˝ rachunkowo i graficznie.
W 41.14. Oblicz promieÒ krzywizny zwierciad˘a wypuk˘ego, wiedz‡c, ˝e odleg˘o˙„
przedmiotu od obrazu wynosi d = 40 cm, a obraz jest pomniejszony cztery razy.
$*:
fi 42. Prawo za˘amania. P˘ytka równoleg˘o˙cienna. Ca˘kowite wewnÊtrzne od-
bicie. Pryzmat
•\:,vi':f.
Prawo za˘amania
42.1. Na szklan‡ p˘ytkÊ o wspó˘czyrrniku za˘amania n = 1,5 pada promieÒ ˙wietlny
iw pod k‡tem a—30°. Oblicz k‡t za˘amania.
•;' •'
42.2. Oblicz ró˝nicÊ prÊdko˙ci ˙wiat˘a w pró˝ni i w wodzie, wiedz‡c, ˝e wspó˘-
UH czynnik za˘amania ˙wiat˘a w wodzie wynosi n = 1,33.
8 8 Vii'
42.3. PromieÒ ˙wietlny przechodzi ze szk˘a do wody. Rozwa˝ teoretycznie, jak
zmieni siÊ k‡t za˘amania w stosunku do k‡ta padania (zwiÊkszy siÊ, czy zmaleje).
PotwierdÍ swoje wnioski, wyliczaj‡c k‡t za˘amania dla k‡ta padania a - 30°,
przyjmuj‡c wspó˘czynnik za˘amania ˙wiat˘a w szklei^ = 1,5, a w wodzie n2 - 1,33.
ii 42.4. W celu wyznaczenia prÊdko˙ci ˙wiat˘a w szlde zrobiono kr‡˝ek szklany
w kszta˘cie walca i przeciÊto go wzd˘u˝ osi przechodz‡cej przez jego ˙rodek.
NastÊpnie puszczono na niego promieÒ ˙wietlny pod k‡tem a = 65°. PromieÒ
skierowano doldadnie w punkt, przez który przechodzi o˙ symetrii walca. Po
wyj˙ciu ˙wiat˘a ze szk˘a odczytano k‡t za˘amania, który wyniós˘ 6" = 45°. Oblicz
prÊdko˙„ ˙wiat˘a w tym szlde. Wyja˙nij, dlaczego przy wyj˙ciu ˙wiat˘a ze szk˘a
kierunek promienia nie ulega zmianie.
'fi 64
f
P˘ytka równoleg˘o˙cienna
42.5. Na szklan‡ równoleg˘o˙cienna p˘ytkÊ o grubo˙ci d = 4 cm i wspó˘czynniku
za˘amania n - 1,5 pada promieÒ ˙wietlny prostopadle do jej powierzchni. O ile,
licz‡c wzd˘u˝ p˘ytki, przesunie siÊ punkt wyj˙cia promienia z p˘ytld, gdy k‡t
padania bÊdzie wynosi˘ a = 30°?
42.6. Na szklan‡ równoleg˘o˙cienna p˘ytkÊ o grubo˙ci d = 3 cm i wspó˘czynniku
za˘amania n = 1,5 pada promieÒ ˙wietlny pod k‡tem a = 45°. O ile, licz‡c wzd˘u˝
p˘ytki, przesuniÊty jest punkt wyj˙cia promienia w stosunku do punktu, który
otrzymaliby˙my z przeciÊcia siÊ przed˘u˝enia kierunku promienia padaj‡cego
42.7*. PromieÒ ˙wiat˘a pada prostopadle na p˘ytkÊ równoleg˘o˙cienna, a po przej-
˙ciu przez ni‡ pada na ekran. Gdy p˘ytkÊ przekrÊcimy o k‡t a = 45°, to plamka na
ekranie przesunie siÊ o h = 4 cm. Oblicz grubo˙„ p˘ytld, wiedz‡c, ˝e zbudowana
jest ona z cia˘a przezroczystego o wspó˘czynniku za˘amania n = 1,5.
Ca˘kowite wewnÊtrzne odbicie
42.8. Pod jakim k‡tem nale˝y pu˙ci„ promieÒ ˙wietlny spod powierzchni wody,
aby nie wydosta˘ siÊ on na zewn‡trz. Wspó˘czynnik za˘amania ˙wiat˘a w wodzie
wynosi n = 1,33.
42.9. Pod jakim k‡tem nale˝y skierowa„ promieÒ ˙wietlny na powierzchniÊ szkla-
nej p˘ytki równoleg˘o˙ciennej, aby promieÒ nie przeszed˘ przez ni‡?
42.10*. Pod jakim k‡tem i w jakiej maksymalnej odleg˘o˙ci od ˙cianki musi pada„
promieÒ ˙wietlny na powierzchniÊ wody w szklanym alcwarium, aby nie wyszed˘
przez boczn‡ ˙ciankÊ? Wysoko˙„ s˘upa wody w akwarium wynosi h = 20 cm.
Wspó˘czynnik za˘amania wody wynosi n1 = 1,33, a szlda n2 = 1,51.
42.11. Spogl‡daj‡c na powierzchniÊ wody z g˘Êboko˙ci h = 1,75 m widzimy
przestrzeÒ nad wod‡ w obrÊbie pewnego ko˘a. Oblicz promieÒ tego ko˘a.
Pryzmat
42.12. Na pryzmat szklany o k‡cie ˘ami‡cym Ê = 50° pada promieÒ ˙wietlny
pod k‡tem a = 30°. Oblicz k‡t wyj˙cia promienia z pryzmatu i jego odchylenie
od pierwotnego kierunku. Wspó˘czynnik za˘amania dla szlda wynosi n = 1,5.
42.13. Oblicz wspó˘czynnik za˘amania materia˘u, z którego zrobiono pryzmat,
wiedz‡c, ˝e jego k‡t ˘ami‡cy wynosi Ê = 60°, a najmniejszy k‡t odchylenia wy-
nosi e = 42°.
65
K
42.14. Wewn‡trz szklanej p˘ytki znajduje siÊ pÊcherzyk
i:. •:> •;, pró˝niowy w kszta˘cie pryzmatu. Narysuj dalszy bieg
promienia zaznaczonego na rysunku 42.14.'
Rys. 42.14
43. Soczewki
43.1. W jakiej odleg˘o˙ci od soczewki wypuldej o ogniskowej / = 20 cm nale˝y
ustawi„ przedmiot, aby na ekranie odleg˘ym od soczewki o d = 60 cm powsta˘
ostry obraz? Jakie bÊdzie jego powiÊkszenie?
43.2. Przedmiot o wysoko˙ci h = 3 cm znajduje siÊ w odleg˘o˙ci d = 40 cm od
soczewki o ogniskowej / = 15 cm. Gdzie powstanie obraz, jaka bÊdzie jego wy-
soko˙„ i ile wynosi powiÊkszenie?
43.3. Gdzie nale˝y umie˙ci„ przedmiot przed soczewk‡ skupiaj‡c‡ o ognisko-
wej / = 30 cm, aby otrzyma„ na ekranie obraz powiÊkszony n = 3 razy?
43.4. Przedmiot znajduje siÊ w odleg˘o˙ci d = 6 m od ekranu. Gdzie i jak‡ so-
czewkÊ nale˝y umie˙ci„, aby otrzyma„ obraz powiÊkszony n = 9 razy?
43.5. W jakiej odleg˘o˙ci od soczewki o ogniskowej / = 30 cm nale˝y umie˙ci„
przedmiot, aby otrzyma„ obraz powiÊkszony n = 3 razy?
43.6. Przedmiot znajduje siÊ w odleg˘o˙ci d = 4 m od ekranu. W jakiej odleg˘o˙ci
od przedmiotu nale˝y ustawi„ soczewkÊ o ogniskowej / = 0,75 m, aby na ekra-
nie powsta˘ ostry obraz?
43.7. Oblicz ogniskow‡ soczewki wypuk˘ej symetrycznej o promieniach krzy-
wizn r = 0,5 m, wiedz‡c, ˝e zbudowana jest ona ze szk˘a o wspó˘czynniku za˘a-
mania n = 1,5.
43.8. Oblicz promieÒ krzywizny soczewki p˘asko-wypuk˘ej zbudowanej ze szk˘a
MS o wspó˘czynniku za˘amania n = 1,5. Zdolno˙„ skupiaj‡ca tej soczewki wynosi
D = 2 dioptrie.
43.9. Jak zmieni siÊ zdolno˙„ skupiaj‡ca soczewki zbudowanej ze szk˘a, gdy
*
;f
zanurzymy j‡ w wodzie? Wspó˘czynnik za˘amania wody wynosi n1 = 1,33,
a szk˘a «2 = 1,5.
• i' 1 ''
-'••
' .'•:' 43.10. Ogniskowa soczewki szklanej wynosi / = 0,5 m. Oblicz ogniskow‡ tej
soczewki po zanurzeniu jej w wodzie.
fi 66
ta˘*
43.11. Soczewka p˘asko-wypuk˘a o promieniu krzywizny r = 10 cm, zbudowana
ze szk˘a o wspó˘czynniku za˘amania n = 1,5, daje na ekranie obraz powiÊkszony
p = 8 razy. Oblicz odleg˘o˙„ soczewki od ekranu.
43.12. Oblicz zdolno˙„ skupiaj‡c‡ uk˘adu soczewek o ogniskowych f1 80 cm
i/ 2 = -0,5m.
43.13. Krótkowidz widzi dobrze z odleg˘o˙ci d1 = 18 cm. Jakich soczewek musi
u˝ywa„, aby podczas czytania widzie„ dobrze z odleg˘o˙ci .d2 = 30 cm? Jakich oku-
larów musia˘by u˝y„ do ogl‡dania przedmiotów odleg˘ych o d3 = 2 m, np. telewizji?
43.14. Dalekowidz widzi dobrze z odleg˘o˙ci d1 = 0,5 m. Oblicz zdolno˙„ sku-
piaj‡c‡ soczewek, jakich powinien u˝ywa„ podczas czytania. Odleg˘o˙„ gazety
od okularów wynosi d2 = 30 cm.
43.15*. Spogl‡daj‡c przez okular lunety, której ogniskowa obiektywu wynosi
/ = 40 cm, widzimy ostry obraz przedmiotów bardzo odleg˘ych. W któr‡ stronÊ
i o ile nale˝y przesun‡„ okular, aby przez tÊ lunetÊ ogl‡da„ przedmioty odleg˘e
od = 160 m?
43.16. Oblicz ogniskow‡ soczewki spe˘niaj‡cej rolÊ lupy, wiedz‡c, ˝e daje ona
powiÊkszenie k‡towe p = 6, a odleg˘o˙„ dobrego widzenia wynosi d - 25 cm.
43.17. Oblicz ogniskow‡ obiektywu rnikroskopu, wiedz‡c, ˝e przy d˘ugo˙ci tubu-
sa l = 20 cm i ogniskowej okularu /ok = 10 mm daje on powiÊkszenie p = 3000.
Odleg˘o˙„ dobrego widzenia wynosi d = 25 cm.
43.18. Gdzie i jaki obraz otrzymamy, ustawiaj‡c przedmiot w odleg˘o˙ci x 30 cm
przed soczewk‡ o ogniskowej / = -10 cm?
43.19. mzecimiot znajduje siÊ w odleg˘o˙ci x = 30 cm od soczewki o zdolno˙ci
skupiaj‡cej D = -2 dioptrie. Gdzie powstanie obraz i jakie bÊdzie jego powiÊk-
szenie?
44. Dyfrakcja, interferencja i polaryzacja
44.1. Oblicz d˘ugo˙„ fali ˙wietnej emitowanej przez laser, wiedz‡c, ˝e po przej-
˙ciu wi‡zki laserowej przez siatk‡ dyfrakcyjn‡ maj‡c‡ 200 rys na milimetrze,
odleg˘o˙„ widma zerowego rzÊdu od widma pierwszego rzÊdu wynosi a = 30 cm,
a odleg˘o˙„ siatki od ekranu wynosi Z = 3 m.
44.2. Na siatkÊ dyfrakcyjn‡, o 400 rysach na milimetrze, pada ˙wiat˘o. Na ekra-
nie, oaUeglym o s = 2 m, odleg˘o˙„ pomiÊdzy dwoma widmami drugiego rzÊdu
wynosi a = 220 cm. Oblicz d˘ugo˙„ fali ˙wietlnej padaj‡cej na siatkÊ.
67
 44.3. Oblicz k‡t Brewstera dla szk˘a, którego wspó˘czynniku za˘amania wynosi 14
45.13. Oblicz pÊd fotonu o czÊstotliwo˙ci v = 510 Hz.
n = l,7.
26 k g I
45.14. Oblicz d˘ugo˙„ fali fotonu, którego pÊd wynosi p = 3,31-10~ ' °.
45. Fotony Wynik podaj w angstremach i mikrometrach.
45.1. Podaj w elektronowoltach energiÊ fotonu, lrtóremu odpowiada d˘ugo˙„
45.15. Oblicz d˘ugo˙„ fali de Broglie'a, która towarzyszy elektronowi poruszaj‡-
pi! fali X = 0,5 urn. PrÊdko˙„ ˙wiat˘a w pró˝ni wynosi c = 3 • 108 ^ , sta˘a Plancka cemu siÊ z prÊdko˙ci‡ stanowi‡c‡ n = 0,1 prÊdko˙ci ˙wiat˘a.
u? 34
h = 6,6210" Js. 45.16. Wyka˝, w oparciu o zasadÊ zachowania energii i pÊdu, ˝e swobodny elek-
mm tron nie mo˝e poch˘on‡„ fotonu.
UM 45.2. Oblicz czÊstotliwo˙„ fali, dla której energia fotonu wynosi E - 0,62 keV.
45.17. Oblicz d˘ugo˙„ fali promieniowania rentgenowskiego emitowanego przez
45.3. Oblicz d˘ugo˙„ fali fotonu o energii E = 2 eV. lampÊ pracuj‡c‡ przy napiÊciu U = 12 kV Wynik podaj w angstremach. Ÿadunek
-19
I !: elektronu wynosi e = 1.6-10 C.
45.4. Jakiej d˘ugo˙ci fale ˙wietlne wywo˘aj‡ w cezie zjawisko fotoelektryczne
zewnÊtrzne? Praca wyj˙cia dla cezu wynosi W.- 1,9 eV. 45.18. Oblicz czÊstotliwo˙„ fotonów promieniowania rentgenowskiego emito-
wanego przez lampÊ pracuj‡c‡ przy napiÊciu Ÿ7 = 20 kV, wiedz‡c, ˝e n = 30%
!0U 45.5. WyraÍ w elektronowoltach energiÊ fotoelektronu wybitego z cezu ˙wiat˘em energii elektronów bombarduj‡cych anodÊ zamienia siÊ w ciep˘o.

11 o d˘ugo˙ci X - 0,4 urn. Praca wyj˙cia dla cezu wynosi W = 1,9 eV

45.6. Oblicz prÊdko˙„ fotoelektronów wybijanych z cynku ˙wiat˘em o d˘ugo˙ci

o
45.19. Oblicz masÊ, pÊd i energiÊ fotonu o d˘ugo˙ci fali równej X = 5 A.
IM X - 0,2 um. Praca wyj˙cia dla cynku wynosi W = 4,2 eV, masa elektronu
•[ m = 9,110-" kg. 45.20. Elektron rozpÊdzony miÊdzy katod‡ i anod‡ lampy rentgenowskiej uzyska˘

45.7. Wiedz‡c, ˝e d˘ugo˙„ fali granicznej dla pewnego materia˘u wynosi pÊd p = 6.10~ 2 3 -8—. Oblicz minimaln‡ d˘ugo˙„ promieni rentgenowskich
XI = 0,5 urn, oblicz energiÊ kinetyczn‡ fotoelelctronów wybijanych z tego mate- emitowanych przez tÊ lampÊ.
ria˘u ˙wiat˘em o d˘ugo˙ci X2 = 0,3 um. Wynik podaj w elektronowoltach.
m 45.8. Ile fotonów o d˘ugo˙ci fali X = 0,2 um pada w ci‡gu sekundy na p˘ytkÊ 4 g F i z y k a
fafawa
if I < 2
I o powierzchni S = 3 cm , je˝eli wiadomo, ˝e strumieÒ ˙wiat˘a ma moc P = 2 — 2 ?
ilf 46.1. Rad ^ R a rozpada siÊ emituj‡c cz‡stkÊ a. Rozpisz reakcjÊ rozpadu radu
!li.;;vh' i okre˙l, jaki powsta˘ pierwiastek.
•i;'-•;>;•; 45.9. WyraÍ masÊ elektronu w megaelektronowoltach. Masa elektronu wynosi
me = 9.1-10-31 kg.
46.2. Okre˙l rodzaj promieniowania polonu 2g°Po, wiedz‡c, ˝e w wyniku jego
45.10.0 ile zmieni siÊ masa m = 1 tony wody, gdy podgrzejemy j‡ o At = 50° C? rozpadu powstaje izotop o˘owiu 20 ^Pb.
Ciep˘o w˘a˙ciwe wody wynosi cw = 4200 J
kg-K' 46.3. Okre˙l pierwiastek beta-promieniotwórczy, czyli okre˙l, jak siÊ nazywa˘
' (,j ' ? i opisz, jak by˘ zbudowany, wiedz‡c, ˝e po przemianie powsta˘ polon, którego
45.11. Przy jakiej prÊdko˙ci masa elektronu zwiÊkszy siÊ trzykrotnie? liczba atomowa wynosi Z = 84, a liczba masowa A = 210.

45.12. O ile wzro˙nie masa cz‡stki, w stosunku do masy spoczynkowej, gdy jej 46.4. Po przeanalizowaniu rozpadu pierwiastka beta-promieniotwórczego wy-
prÊdko˙„ bÊdzie równa po˘owie prÊdko˙ci ˙wiat˘a? ja˙nij, sk‡d w j‡drze atomowym bior‡ siÊ elektrony.
H»!i
68 69
" ^
m
nr? i;ii :

2
46.5. W wyniku rozpadu radu ggRa powstaje trwa˘y izotop o˘owiu "gPb.Ile 46.15. W wyniku bombardowania litu jLi neutronami otrzymujemy beta-pro-
podczas tej przemiany zasz˘o przemian a i d? mieniotwórczy izotop wodoru i cz‡stkÊ a. Rozpisz reakcjÊ powstania izotopu
wodoru i jego rozpad.
46.6. W wyniku przemian promieniotwórczych j‡dro uranu ^ U przechodzi
46.16. Bombarduj‡c ˝elazo ^Fe neutronami tworzy siÊ beta-radioaktywny izo-
w j‡dro bizmutu ^ B i . Ile zasz˘o przemian a i /3?
top manganu o liczbie masowej A = 56 zawieraj‡cy 31 neutronów. Napisz reakcjÊ
powstania radioizotopu i jego rozpad.
46.7. Czas po˘owicznego zaniku jodu »J wynosi T = 8 dni. Jak zmieni siÊ jego
aktywno˙„ po t = 32 dniach? 46.17. W wyniku bombardowania glinu 13AI cz‡stkami a powstaje promienio-
46.8. Wiedz‡c, ˝e czas po˘owicznego zaniku radu wynosi T = 1600 lat oblicz, twórczy fosfor i neutron. W wyniku rozpadu fosforu powstaje krzem H Si. Jaka
• -•; ile gramów tego pierwiastka pozostanie z dwóch gramów tej substancji po cz‡stka elementarna powstaje w wyniku tej przemiany?
'•<•.
t = 8000 lat? . ••'
•i-'.. 46.18. Wiedz‡c, ˝e dla otrzymania P - 1 W mocy w reaktorze musi nast‡pi„
46.9. Jaka by˘a pierwotna masa promieniotwórczego izotopu fosforu, którego n = 3-1010 rozszczepieÒ uranu 235 w ci‡gu sekundy, oblicz, ile uranu 235 zu˝ywa
okres po˘owicznego zaniku wynosi T = 14 dni, je˝eli wiadomo, ˝e po 42 dniach na dobÊ elektrownia atomowa o mocy P x = 10 MW? Liczba Avogadra wynosi
pozosta˘y 3 gramy tej substancji? 2 3
/1 = 6,023 1 0 ^^.
mol
46.10. Oblicz czas po˘owicznego zaniku pierwiastka, wiedz‡c, ˝e po 64 dniach
75% j‡der uleg˘o przemianie. 46.19. Przy rozszczepieniu j‡dra uranu 235 wydziela siÊ 200 MeV energii. Ile
j‡der uranu rozszczepia siÊ w ci‡gu sekundy w reaktorze o mocy P = 4 MW?
46.11. Ile by˘o j‡der pierwiastka promieniotwórczego, je˝eli wiadomo, ˝e po 24 He uranu zu˝ywa ten reaktor w ci‡gu doby?
dniach pozosta˘o n = 5-1012 j‡der? Czas po˘owicznego zaniku tego pierwiastka
wynosi T = 8 dni. 46.20. Ile energii wydzieli siÊ po rozszczepieniu 500 g uranu 235?
••
'.' '.it 46.12. Rozpisz reakcjÊ i okre˙l wyemitowan‡ cz‡stkÊ lub pierwiastek, który po-
m wsta˘ w wyniku przemiany:
: : •:' a) \U{n,a);
17
b) "*N(o,?) p;
; :
c) lhi(?,n) *Be;
d)-gSC?,p) » P.
: ..
• '•••-:.46.13. Mieszaj‡c beryl ^Be z pierwiastkiem alfa-promieniotwórczym, np. polo-
nem, otrzymujemy Íród˘o neutronów. Beryl poch˘ania cz‡stkÊ a i rozpada siÊ,
emituj‡c neutron. Rozpisz reakcjÊ powstawania neutronów.

46.14. Bombarduj‡c bor "B protonami otrzymujemy trzy jednakowe cz‡steczki.

Co to za cz‡stki?

! ...

• i
70 71
fi
3. Ruch jednostajnie zmienny
Wyniki i wzory koÒcowe

1. Dzia˘ania na wektorach m
3.1. a) s 0 = 2 0 m ; v0 = 5f b) p = 20 m

1.1.^ = ^ + ^ = 4 0 ^ ; tga = ^ = L33; 0)^=15°!; fl =

i 0 sm2 d ) » 0 = 5 i ‡ ; fl = 1 2m^

m
e) s 0 = 1 2 m ; a = 8±f f) s 0 = 1 0 m ; ^=5"^; a = 6m
p
= 53,05°; ^^^∆+t72=l25 m s
a S

•
! •»:,:
i
mm,
1.2.v = ^~+72=4f; s =>i2+y2 ' = 80 m; n = o1r = 64m
g) s 0 = 5 m ; v0=6f, fl = 4ni h) a = 10 "˘

m,
If 1.3.cosa = -˘- = 0,3; a = 72,54°; r = -====== = 263 s
3 . 2 . i 1 = > | C = 4 s ; r ; = af = 12 m -

II 3.3. r< = ^/2sfl=8 n ˘

m% 1 . 4 . , y = , . s i n « = 25«l; , . _ i L _ - • 46,5.

II 3.4. s = r J ( * + i y - = Q 0 m ; z; = z/,, + at = 14 C

m lAtv-r.dga-17.S2E; » 2
^ = 20?; ».-*-«»¥
mm
I#
3 5 > f l
1 - -^i s2
- 6 ^ = 2l&c7 = 120N

1.7. 7 4 = 2 c o s | + P = 35N 3.6. s

= ¿ f ^ - t = 150m
23)
mm
3.7. s = ^ = 400 m
2. Ruch jednostajny 2a
3 . 8 . 0 = 75- = 3 m
••—--•
2.1. t = 2 ^ = 2,56s
2s + g ^
3.9. t = : 5 s, gdzie r0 = 1 s.
km 2at„
2.2. vm = ^ = = - = 68,57 h
‡+Wj
3.10. t¿=t0 4^- + l = 8 s - miÊdzy szóst‡ a ósm‡ sekund‡
2 3 •*3 = _Ÿk_==lrrdn 4* j
, t, +1 2 4
2 n
3.11,fl = 7J_^___l
" - . x 2 /=
= 0 02 2 i
- 7J
s
(t2-kf '

2.6.(,=^V = 7,2h
*2 '1

2.7. * 0 = (‡ + » 2 ) ' = 330m

Sas,
miI. 73
72
li 1
 "+•:

4. Dynamika, równia pochy˘a

4 . 1 6 . r = g 5 2 3 - = - = 8N; a = 6g 2 ^ l ^ = 6 l2 |
2/‡ + m 3 2mi+W3 s
,Bi 4.1. T = Fa-P = 2,5N

4.2. F1 = 2 F c o s | = 1376N 4.17. Ft = 2m1g = 40 N; gdy uk˘ad jest w ruchu: F2 = ^HlŸ = 48 N

Wij + 7 ^

- U,iO IN .i8.fl r ? o j : ^ = 2m
*••*•r = t 4 = g

4.4. t = mv 0,25 s
F 4 . 1 9 . ^ = ^ - 1 1 = 78 g
2
4.5. s - mv = 216m
2F
4.20. * = S - - = - - - = i = 0,8 s
4.6. m Ff = 450 kg
2s
4.21. ‡ = g " ^ =2,5ffl; fl2=g^ = 3,33 n i
4.7. F = ^ = = 3750 N; s = % = 100 m 1
° m, + wi; s «! s

4.8. P = ^ - = 375N 4.22. T=2gnhm2 =6,86N

2s niy + irL,

\2lm __5 10" 3 s 4.23.s = ( F l I f 2 ^ 2 = 1 6 m

4.9. t 2m

4.10. fl = = 3 m. _i!?ifL.= 6N 4.24. rŸ = f F = 10 N; T2 = ^F = 5 N

T =
nu+rriL s ff^ +7M2
• •:•'
4.11. fl =
Fl
*» =0,5™-;
w f
i 2+"sf 4 .25.a = ^ ^ = 30 m
iiS>,V r = 1 = 4 5 N m
•)i.: my+ 702 s my + m2
:• 'i; 4.26. v = ^2gh=Z^
4.12. r 2 = F »V+>n2 = i 5 N ; ri = F -^ = 0,5N
2 1
m, + m, + m, m.+m, + m.

I:
„ i
4.27. * 2s = 0,5s
4.15.T2 =
Fl?n2+J2(mi + m3)
= 4,33N; T, = M ± M ? k ± ^ = 3,33N = / :g-sina

4.28. a = gi = 2,5^
4.14. F = m g _ 750 N
• i..
4.29. t = -J—J2˘˘ =1,2 s
4.15. T = - ! « ! _ = 26,47 N; ^ = 2g Ÿ | ^ -1,17 sina\ g
mj + 4 ? ^ ^ " ^ + 4/W! =

4.30. * = —=?— = 1,2s; s= ^ = 0,9m

• It f *;
"ŸzggL = _ 0 5 9 m g-sma 2g • sina
02 g U
m2+4mi ' s2
/2sF ( 1 - n )
Ujemne przyspieszenia oznaczaj‡, ˝e Íie przyjÊto kierunek ruchu ciÊ˝arków.

1
• -;:-!-••••
;'• 4.31. ty = = 0,6 s
g-sina

74 75
 I :
5. Zasada zachowania pÊdu
6.6. r/ = I g = 3 "2

5.1. 1
2
6.7. / , = — ^ 2 _ = 20cm
rr^ s Wi + m ,

5.2. , , =
^ L = 0 )
13m 6.8. ctga = =- = 0,09; a = 84,8°
nt, s 02

5.3. 6.9. T = Inl1-^- = 12,56 s

ttiy + nt2

5.4. I?i= 571^=0,25 6.10. tga = =- = 0,4; a = 21,8°

jm OT, Uj - V1
02
''•I
5.5. a g Ÿ Z a Ÿ , Q , 2 I B lub I!ŸrVim = 3,8 n l Irgd _

tt = 20 m
i:-,-.:.-.a'..iv
pa g = 6.11. V =
/Mj+fflj S ffli + fflj S

2
'MA' 5.6. s = — = Im 6.12. cosa = - f • a - 46°
&•
/Hj + wij 4?rZr
JM 5.7. Wektory prÊdko˙ci tworz‡ ze sob‡ k‡t a - 120°.
JM\ 6.13. / = j - J . g
MJ 2?r\Zcosa
= 0,54Hz
'
II 5.8. /7Ÿ, = —i-5 12 = 0,18 kg; •» = —1-2
»2-‡
2LJ 22 = 0,28"!
6.14. 7 = 2 ^ 2 2 2 ^ = i, 8 8s; ¿--2Ÿ = = 2N
lii 5 9 I _ ( " i + >«2 + ^ K ~»ii(Pi ± vi)..!
3
Wij + 77J2 '
83 m
s
cosa

II
§ij:Si:,|r
n 6.15. T = 2n ^ = 0,89s
» _( h + »h + "tj)«i - ^ ( P i - P 2 ) _ 2 17 m
II
4
"Ii + " 1 2 ' S
m‡ 6.16. r = ° ' 8 ? " r 2 = 3,14 s
tM
6. Ruch jednostajny po okrÊgu
li -i 6.17. SL = _ i _ = 1,5
a», 1-n ^
,˘", •„
6.1.v = ^ = 302==
s T -3 kg • m 2
6.18*. o = 2^7771 2
4,71 10
6.2. y = 2 ^ « l k S 4* f
T s

6
-3^ = 2 ^ = 7 ' 9 6 H z ; G , = 7 =5 0 i
11
i 6 . 4 . ^ = ^ = 0,375; v33 = * ^
a>2 rt r2
= 5^
s

"S
6.5. Fr = m f g - ^ 1= 11625N
ii
..; i;

M 76 77
i, i?;
 0
m
r~-
tO
II
4-——v
CS cs u
Ki
•a
! 4-*
O
C4 H

a OM
K
0
R|cs u
4-»
II
u^
hi es Eg
73 a-
O CO
73
5 co"
CO
m a 10 hf II co

i
to SI r-r 'ei- es
ea
2
II 1 11 ca'
11
hj
10
i-T O
O
• II E* "a
0
s 0
§1
CO CO
0 "Sb i-H 7773 0
hfK
C4 CM
S & 0
CO
•V
co 0 a co II 0 0
+
Nj-

i
s
0)
3
˘
11 a s 1 11
5? 1
co
al-*-. II Nj-
• 11
I—H

II

f
1 "al™ 1 II II
a R
f+
lh
R CN t—1 11 R "Sb-j-
1° a £|<N 1
CO
13 °"|CS
CN
11 R7° "al* 5 -H
II
60 [V £ fr
es" II l £ II li 1 '. II u u £ ^ 11 11
u •«
IN li II II 11
u* Et H

1
4 EtT RH RH . HOV
co RH
© i-i CS Ifi
c> i a iri cd t> od 03 lH TH
16
<* CO t>
lH iH
06 ad «5 oc3 00 od od od od 0!3 od od od od od
iH od . od. od
T-I

O
O
in
1--
-s-

H|00
II tu
•a
K
^ iH
K
-.1 °0 H5P 00
'U CO
TH
K
0
I-H
CO
CO CO
0
0 CS Ol
Z eh H 0 1—1 1

3 1
II
N„t m ^
00 co to
to to to -IR
Ol 00 O es II m CO
CD O en 0
t^ +
n 2
˘k

cu
o Bil. e
m
lc i-H
— 1 01
s +
e
co
co" R 3 CO
CO
r^
to"
1 R
R
Aj II
N
R
to
04 + CO
to | I-H
Ri II
"5 ,J*-|CS Rd N
II
I
II
R|R
II
R s
N * LR + 00
cs CS CS
"15"
CS k. J
es RH O R 0 I
t,
1
001 60 *t R7 II
1 11
II II u II

1
R>
og 60 K R
to 16 cd
1-1 CS 16 co t-^ od oi i-H

RH C-i 1^ t-i

^i^-^jc^
•im •;-;-.,. :...
-:•—-•
:; a y :: ..-;.•.••:• •••
:,•
.:•
•nr/:
 9. Ruch z uwzglÊdnieniem tarcia 10.4.ft= ^ - = 45m
2g
9.1. m = -^ = 60kg 10.5. r = ^ = 4 s
g/
fft
g
mg/
9.2. F = cosa + / • sina= 92,6N , P0 + v / pg-2gft_ 1 m v0-4vl-2gh _T
10.6. i• = _ls, t 2 = - -3
m n
10.7. y = /i + » t - = | - = 135m; pt =w-gt = 10 i
^ s
9.4. t = -^ = 2 s
g/ *i=2s; tj = 6s; £" = m ( ^ + gfc) = 700J; f 3 =9,3s
l§ 9.5. a = g(sina - / • cosa)
¥"¥ 2 m
¥¿ 10.8. 0 = V^'o +2grt = 12 •
9.6. a = g(sina + / • cosa)
m
«
9.7. v = >/2sg( sina - / • cosa) = 4 "-L
1O .9l,l=;-I!o±ygI^=1
1
lif-Ml g
9.8. t = —r-: =r r=1s zacznie zje˝d˝a„, bo P. > t
•Sli"1" 2/i + gi02
g(sma + / c o s a ) 10.10. t = = l,5s
Sit 9.9./ = tga = 0,7
2g^0
IM#

m 9.10. / = = — ^
2gscosa e
tg« = °-45
lÓJLl.ya-gtjr^-|j=15m

•••t-;: ' „2 „„ jsina - / • cosa _ , 9 9 m

:,!'
;:•M i: •
•.;!'• 10.12. t 0 = ^ | ( > / 2 - l ) = 1,24s
9.11. a = 2g(sina^ o l a T j = l > 5 7 m ; "2 = ^ s i n a + /cosa " 3 ' 2 2 s
•MlV
V(sina-/cosa)
i
17tTl 10.13. y = * i | l - A |= 18,75 m
^ 2g/(sina + / c o s a )

9.12. i-f-J^y-0,4m; / = ^ - 2 t g = 0,1; />0,1

+
10,14.1) v = yl^+2gh = 50,]-m 2) t _ - ^ o V z, o 2+2 g ft 4s
s
zt2
3) y = h-v0t-^-=80m 4) », = »0 + g< = 40m
10. Swobodny spadek cia˘, rzut pionowy w górÊ i w dó˘
5) E =m(⁄. + g
h = 2500) 6 ) £ = 2500J
10.1. v = J2gR = lO m
2 Q
n
7)‡"*<'>
( ( ) =f(^
~~ 2 0 +
g0 = ooj
10.2.y = / i - ^ - = 5m; t> = gr = 3 0 i

8) £ p W = m g h-v0t-C = 2100J
10.3. f = f=// = 2 s

80 81
lii
SMIM
 lii 11.6*.y=0,25rt=2,5m
10.15. 1) f = =-= = 12s
g 2
11.7. E* = f [ > + (gt) ] = 160 J;
2
» = V ^ + 2 g 5 = 36 m
s
2) A =-22- = 180 m
2g 11.8. 5 = - = ^ - = 5™
2g
3) y = p 0 t - s j = 1 0 0 m
11.9.t=2PoSina=4s
4) vy=v0-gt; vym= 30S; vy{2) = -40*1
11.10.1 = 5V-___ = 2,1 s

11.11. z , 0 =JlM_ = 40 m
6) E = ^ - = 1440J
11.12. tga = 2; a = 63,4°
7) E = 1440J
11.13. sin(2B) = 0,25; 5 = 7,24°; fi, = 82,75°
2
8)£K(()=f(fl0-gt) =40J 2
11.14. y = d • tga •• grf = 133,55 m
2v\ • cos 2 a
9)Ep(y)=mg(r;0f-=|-j=1280J
2 P s i n a
11.15. t = " = 4,2 s
g
i i•
;
m g + 2 r
10.16. i >K bo £ = ^ ± ^ ; > «,, & = '
fl2
2 , ,,
to r
P 0 • sina + yjz)2 -sin 2 a + 2g/z
/£ m.g + T ' * o, ff^g + r z = z>„ • cosa = 54,6m

p,
11. Rzut poziomy i uko˙ny 11.16. cosa = ^- = 0,5; a = 60° J 7
vi
V
11.1. z = z>o. . i — - 45 m yx=h 1- g« v,h
= 34,65 m; ^ = = 24,25 m
i
2(>2-‡2)
M-ti
11.2. v = Jv20+(gtf = 53,85 Ul; tga = ^ = 2,5; a = 68°

12. Zderzenia niesprÊzyste i sprÊ˝yste

11.3. v = J K +
2
My gd 2
42,72^; y = « - f \ = 48,75m
2n„ 2
»0 J 12.1. v = mzmi = cm
M /Bj+ffij
8)6
S
11.4.fc= M U 2 0 m ; t = -=- = 2s
2 ^o
i2.2. a - i
Wij
'•:::;->» 11.5. ^ / = ^ c i = 15=±
0 tga 12.3. ‡ K ± T _ i l p J ^ ^ = 4,75 m
= J
X TUI «
••
'• l i
14. Gazy, przemiany gazowe
v
12.4.7^= ; V /=25g
( 0 + P2)
14.1. v =. £ & . . 1743,5 IB
12.5*. x = l m, 0,6
m
777, +77Ÿ,
14.2. u = » = 0,012 iSL pamiÊtaj, ˝e n - m ^ = m g a m
2^
1 2 A « i - TK,
S ^+ŸTT˘,f t * + /TZ, + Tnj
n2 = 2 5 S Q
s
14.3. p = J ^ - = 0,28 MPa
771; - 7 7 ^ 2777,
"2 =
• v, = 45cm
777, +7712 m^ + m^
144 M _ P ^ A _ 5
, 1Q
25cz‡st.
(w 1 -˘˘i 2 )p 1 -2˘Ti 3 p 2 -(7n 2 -7W 1 )z) 2 +27n 1 ‡
•:-:':.' J, 1 2
-7-" , _
TT^T^ ' "* 771, +771,
''ll+W 14.5. v = 4 p S f = 50021
ii ^=-50^01; 1^*30 SB \ i" s

.: # : 14.6. V2 = V l ( p l
"P2)=6m3
v:H'K lub wzór jak w poprzednim zadaniu, ale za v2 wstawiamy -0,3 S p , bo zwrot P2
.. I.',';::;!;:

przeciwny do z>, Pl +
+%'• 14.7. p = ! ^ fr^ 2 = 6,3 • 105 Pa
•••i• »';.'•'! 12.8. u, = 0 ; u2=v1 = l,5^

ii Wzory jak w zadaniu 12.6. 14.8. p, = T - 2 - = 2,25 • 105 Pa

1
1-71

12.9. a) «,= 1,2521; ^ = 2,25 m b) u , = - 0 , 2 ;m.

5f; « 2 =2,75 m 14.9. p ^ p = 0,75p
S +> 1 = T

i' Wzory jak w zadaniu 12.6; porównaj z zadaniem 12.7.

fe;fy 14.10. V, •= 2V = 0,2 m3
™ •.;-•: 12.10. », = v • cosor = 2,6 —; m
v2 = v • sina = 1,5
s s 14.11. V, = V ^ i ^ = 0,625 m 3
Po zderzeniu kul wektory prÊdko˙ci tworz‡ k‡t a = 90°.
" ',1,

liii
14.12. At = T^?2~p^ = 100°C
13. Równowa˝no˙„ ciep˘a i pracy Pi
14.13.1-2 przemiana izotermiczna; V maleje, p ro˙nie
2-3 przemiana izobaryczna; T ro˙nie, V ro˙nie
77177
13.1. Q = = 3105 J 3-4 przemiana izotermiczna; V ro˙nie, p maleje
4-1 przemiana izobaryczna; T maleje, V maleje
13.2. Q = mg{hl-h2) = 2,5] Wykresy do zadaÒ 14.13 i 14.14 sa w tomie drugim.

13.3. At = "• • \¿ - g/z) = 8,7 • lO"4 °C 14.14.1-2 przemiana izochoryczna; T ro˙nie, p ro˙nie
2-3 przemiana izobaryczna; T maleje, V maleje
3-1 przemiana izotermiczna; V ro˙nie, p maleje

^ ^ ^ = ^ ^ = ^•10^,

li 84 85
 11.6*. y= 0,25/z= 2,5 m
10.15. 1) r = ^ 2 . = 12s
g 11.7. E„ = C [ BJ + {gtf ] = 160 J; r, = > 2 + 2 g A = 36
m
s
2) /z = - ^ = 180m ..2 „;„2,

2g
3)y = 0 o f - ^ - = l O O m
11.9.t = 2 z , » s i n a = 4s
g
4) vy=v0-gt; vym = 30ffi; p w a = -40S
11.10. , - - Ÿ J £ g , 2,1 s
P 2 / g
5)ti =
fW§ZM = ll S ; f - 0,-V^- g ' = 1.
11.11. »0= G f J T = 40 "I
0
\ sin(2a) s
6) £ = ^ 2 . = 1440J
11.12. tga = 2; a = 63,4°
7) £ = 1440J
11.13. sin(20) =0,25; 6 = 7,24°; ¿ = 82,75°
8 ) 4 ( 0 = f ( ^ - g 0 2 = 40J 2
11.14. y = d t g a = gd
2 2 = 133,55 m
2z> • cos a
gt2
9) Ep,y)=mg v0t-^- |=1280J 2 g s i n Q :
IM: 11.15. ,= o = 4,2s

10.16. * > * , , bo ^ ^ M l 2 ^ ,bo^ w

« + ^
g a > f l l
1 &„ • sina + Jv2 •sin2a + 2gh ' '
Aj "^g + r ""• " ' o, m.g + T
z = v0-cosa-2- JM 5_ = 54 6m
Wi g
II
!»»
;
11. Rzut poziomy i uko˙ny 11.16. cosa = ^- = 0,5; a = 60°
i;
sn;
11.1. z = v0Wi±45m y1=h 1- gA
lii:': = 34,65 m; ^ = -====== = 24,25 m
2( & 2 2 -r, 2 )

11.2. » = 4v20 + (gt)2 = 53,85 "*; tga = 2- = 2 ,5; a = 68°

12. Zderzenia niesprÊ˝yste i sprÊ˝yste
l l J . D = i k + f ^ ) =42,7221; y = « - M l = 48,75 m
% s 2z£ 12.1. g =
M2^ =
8,6 221
jTty + n^ s
11.4. A = 1 ^ = 20m; t = -=. = 2s
2v2n v„ 12.2.^ = 1
2
U.5.vn=^^/ A g=_ 15
1cm

12.5. P i , ( " A ^ ^ ) " - ^ =4,7521

1 *** "
 14. Gazy, przemiany gazowe
12.4. nu = 25g
14.1. p-.pBl-1743,5 "i
m, 0,6
12.5*. * • = ! -
n\ + n\ 3
14.2. u = 4 £ = 0,012-^ pamiÊtaj, ˝e « m cz‡st. = mgazu
mj -w^ 2m2
12.6. «! & = 25 cm v mol
m
1
n^+nu, n^ + m^ 2
14.3. p = | ^ = 0,28 MPa
mŸ-rnXv 2rru_ = 45Sn 3V7V.
, Wl1
r:.!;'ii i; ^ mj + mj
2
ff^ + wt. s
n _PN _X A 252 5 cz‡st.
(ml-m2)vl-2m2v2 _-(m2-ml)v2+2m1v1 14.4. £ = A A - 5 , 4 in10
V RT m
: Ÿ,
:. .'›+, C 12.7. J¿ «2 =
nu+m^ m, ˘ w i j
14.5. v= 1 ^ ^ = 500 ™-
^=_50cm; ^ = 30^ V P- s
'Uli ^ s ^ s
14.6.V2 = V ' ( P ' " P 2 ) = 6 m 3
;• lub wzór jak w poprzednim zadaniu, ale za v2 wstawiamy -0,3 ~ , bo zwrot P2
.'.•i:1!!-: •<?.
811 przeciwny do vx •
14.7. P = P l ! ; + P ^ 2 = 6 , 3 105Pa
M'Sv
12.8. Uj=0; ^=^=1,5^

Wzory jak w zadaniu 12.6. 14.8. p, = ^ - = 2,25-10 5 Pa

• 1
1- u
;i/Ÿ b) u, =-0,25 ∆ ; u, =2,75™-
m':+:- 12.9. a) u, = 1,25 S ; u2 = 2,25 "˘
:'+:r 14.9. p 1 = I - L p = 0 , 7 5 p
Sit'!:}:'"
Wzory jak w zadaniu 12.6; porównaj z zadaniem 12.7.
|4 V 14.10. V1 = 2V = 0,2 m 3
12.10. v. = v • cosa = 2,6 2˘ ; v - v . Sma = 1,5 S˘
i ' s s 14.11. Vt = V ^ - t M = 0,625 m 3
Po zderzeniu kul welctory prÊdko˙ci tworz‡ k‡t a = 90°.
14.12. At = ^hZJL\l =
IOO° C
5 13. Równowa˝no˙„ ciep˘a i pracy Pi
.ii I N 14.13.1-2 przemiana izotermiczna; V maleje, p ro˙nie
v,.l"
2-3 przemiana izobaryczna; T ro˙nie, V ro˙nie
S:i;!»
13.1. Q = S f - = 3 1 0 5 J 3-4 przemiana izotermiczna; V ro˙nie, p maleje
U: 4-1 przemiana izobaryczna; T maleje, V maleje
13.2. Q = mg(A -&,) = 2,5 J Wykresy do zadaÒ 14.13 i 14.14 sa w tomie drugim.

13.3. At = fi • ( ^ - - gfc) = 8,7 • 10" 4 °C 14.14.1-2 przemiana izochoryczna; T ro˙nie, p ro˙nie

2-3 przemiana izobaryczna; T maleje, V maleje
3-1 przemiana izotermiczna; V ro˙nie, p maleje

i<;:}:' 14.15. ft = JjT+T) = 3,15 • 105 Pa

IM
84 85
!&-'.,
^
 ?£»
15. Ci˙nienie hydrostatyczne
4
1 6 . 3 . y , =2^ = 0,5 1 0 nr4
i'::ii'.
15.1. n = -^Ÿ = 10,13 m
7
: 16.4. m
15.2. p r = 0,4p
15.3. F = rcy/zr2 = 3 4 , l N
16.5. a = = 8,75m
s2

15.4. F= pghS = 1,2 GN

16.6. s = -2=l- =4,8m
15.5. n = 2s- = 1,25 72 -Ti
11? 7„
167
1 5 , 7 , 7y 1
= gllZ 8000
15.fi. ^n -- n^ l -l - ^^ -I-O
^ fi- ^ _ fl2+2gfc m3
m
16.8. V = =3m 3
15.7? I = %h±M 0,856 m P1-P2
p0+hyn =

l f i .9. V = . .
v
2
. X , = 1,71m
15.8. p 0 = ^ ^ i l = 4,08-10^ Pa

15.9. p0 = ^ M l A l = 1,098 • 105 Pa 16.10. 4J = ^ | = 0,978

m 1 + W
mm 15.10. *, = - P ° - ^ W ( P o + ^ ) 2 + W y 16.11. V= i i = 10,17 m3
= p , - ( l + n)p2
i
2y
m 16.12. r = 3/. r , 1 3 m . ^ = 1,17 m
w. V4w[p1(l + w)-p 2 ]
P + l h
15.11. H = h- ° ^ - K2,7 m
K"1 '''

: n 15.1-2. p 0 = r . m - " ) q - 2 » ) = 3 ; 6 . 1 0 4 P a 17. Ciep˘o w˘a˙ciwe cieczy

2«
17.1. t = m
it1+m2t2=25j5°c
m^ +m2
15.13.p0 = Yj(±- n j = 2,4 • 104 Pa
17.2. At = T^UlZhl = o,52° C
16. Prawo Archimedesa miC,

1 7
_ B_=kzk=⁄L
16.1. F„ = Jzry m r 3 =335N "h h-t, 3

16.2. Pl = j±-p = 4p = 4 • 103-^f

K 3
1- n .
r
m
.'4,*!
ii 86 87
 18. Rozszerzalno˙„ objÊto˙ciowa cieczy
21.3. Z = "hCl+kJW+W) = 3 4 j 8 oc
/n, Cj + TT˘, c 2 + m, c 3
18.1. A, = l3_i—Li = 60 cm
^2 21.4. Z2 = C - O K ^ ^ ^ ) ^ ^ , = 7 0 4 o c
ffljC,

li 18.2. Z dok˘adno˙ci‡ do A° C.
21.5.Z2 = m i C V^ ( C V L 428,7°C
*M 18
-3-^=T^A7 =0'988^
18.4. AV=VaAt = 0,048 m 3 21.6. m, = "hcM-tÒ = 0,1 kg
Ÿ + c,(Z3-Z0) + c ! (Z 0 -Z 2 )

19. ˘?rawo Hooke'a 217 f _^(OTlCl+m2C2)-^[c3(<0-<2) + ^ - C 2 ^ o ] _ 2 s 7 £ o c

m1cx+c2(ms + m2)

19.1.AZ = ^ = 0,lmm; p = M = 2 - 1 0 7 4 _«1[l1+c(Z-t0)]

oh o m 21.8. m = = 0,788 kg

8
19.2. H/ = 4 - = 2 - 1 0 4 21.9. o = JUJL-gh) m 824-1
jer m s

; ' 19.3. za = -j-E = 1,2 • 108 4 teoretycznie; praktycznie - dwa razy wiÊksza /2fc(^-Z 1 ) + £,] ' m

••, nr 21.10. » = , - = — - — J = 380 -1

V n s
mi • 19.4. 1 = J⁄L = 769 m
1
M,: Pg 2i.il. A - ^ f t - ^ - ^ ^ - ^ ) - q 7 i 6 k g
m = m
L 2~mx =
°>084 k& m
m
- m
i + m
x
= 2,1\§ kg
•'i«' <: ' 20. Rozszerzalno˙„ liniowa cia˘ sta˘ych
\\ 7H(R + CZ) „.„.
20.1.AZ = dAAZ = l e m 21.12. mL = —i—pj i = 0,8 kg
1 20.2. Zj - 1 2 = AZ = At • /„(Aj - ^ = 1,8 mm

20.3. AZ! =
=ALI
AZ„(l-^]=2,t
1 - ^ - |=2,8mm
[i
21J4. m, - " ' Ÿ ˘ " ° ' + * ) C f t
- ^ . 0,55 tg
1
i# 5 ! w p = m 3 - m^ = 0,05 kg; m^ = m t + m2 + mx = 2,85 kg
21. Bilans cieplny. Ciep˘o topnienia, parowania i spalania
2 1 1 5 = = 1 0 1
- - ^ c ( ^ '2k8
21.1. ^ = ^ - ^ = 3kg
˘ ; -;3 '2 *3
21.16. m, = mc{
tt-V =
o,086 kg
• ;. :
, - . 1 21.2.*3=^ML_A2±1^ = 3150C A
?«2C2 21.17. T / = ^ £ I = o,82 m3
np?*i
88 89

^
 22. Pierwsza i druga zasada termodynamiki 23.4. Oko˘o 11,5° C.
23.5. a; = 82,56%; a/j = 100%, na dnie zostan‡ 0,2 g wody
22.1. AU = Q = mcv(t2 - tx) = 26,4 kj
23.6. tak, skropli siÊ 3,44 g wody z ka˝dego metra sze˙ciennego
_Q_ = 10°C
22.2. At =
nwdmR
mc„ 23.7. Q = - = 2,3 107GJ
P
22.3. AU = Q = mc„T1 P£Ÿ-1
2 =2,56kj
24. Elektrostatyka, prawo Coulomba, natÊ˝enie pola i pojemno˙„ elektryczna.
22.4. Ar= — ^ _ = 5°C Atom wodoru Bohra
c„p0V
22.5. AU = Q = mcvTx(n -1) = 918 kj 24.1. £ = « ^ & = 18 10 3 N
r
22.6. AU = mó¿ & - cp 1= -60,87 kj F hfi2
40
24.2. ± = -J±— = 0,2 10
22.7. W = nR(T2 - TJ = 2493 J
M.
24.3. F = 2^-cos30° = 14N
22.8. rj = ^ ^ - • 100% = 53% ar

22.9. Q = ^ = 250kJ 24.4. Q = 2Z • s i n | d ^-2- = 175 nC

i

11 22.10. £ = % ^ = 1 2 7 ° C
vv
24.5. E = kQ = 4,5-10 3 ^
: „i • r C
22.11. T 2 = ^ - = 360 K 24.6. £ = ^ £ = 14,4-lO 2 ^

22.12 341,25 K 24.7. £ = * % = 839,6-10 3 ^

••r-i&+*}
c c
22.13. P 1 = -H-. = 6,25 kW 24.8.£c=^=9108^

24.9. £ = ^ 7 3 7 =6131,4 £
23. Wilgotno˙„ powietrza 3*r *-
24.10. F = EQ= 120 N
23.1. d = \\ = l-^; tu\ = 4-• 100% = 40,7%; a>2 = 4- •100% = 30,4%
m 24.11.W = £od = 36J

23.2. a\
100% : 10,32 m
-A- X
24.12. W = M = j
cosa 9 6
'

23.3. z‡ = - | Ÿ = 38,4%
Oj
90 91
 b" • 2
24.30. r = w «
24.13. W = -ko,9 2 I _ i : 972 kj 4jrVfcn' r„
" = na
r, r,
a - to sta˘a liczbowo równa promieniowi pierwszej orbity
24.14. W =0,bor1 = r2
fee2 i fee2 1
e>(n-l) 24.31. E = -
24.15.W = k- = 32,6 10- J
19 2r„ n
2
2a n2
:':r. b - to sta˘a liczbowo równa energii elektronu na pierwszej orbicie

24.16. W = k ^ = 27kJ
J 24.32. ‡ ^ = 2 , 8 E 4 ^ 3
r
24.17. £„ = - — = -43,47 • 10" J
19
24.33. w podczerwieni

24.34. trzy pr‡˝ki: dwa z serii Lymana i jeden z serii Balmera

24.18. V = k ^ = 27-10 6 V
r
24.19. r = ^ = 12km 25. Kondensatory, ˘‡czenie kondensatorów

24.20. VA = ^ = 135 V; VB = - ^ = -101,25 V 25.1. C = e 0 1 =0,885 pF

_2kq
24.21. V 2—j= 1=1024,3 V 25.2. r = £ 0 M = 4 ; 7 c m
a

N;. •VV- = -22f- Rff

-•= 159,57 V 25.3. C„ = £ r e 0 ^ = 8,55 pF; er=y£- = 2 pojemno˙„ wzro˙nie dwukrotnie
24.22. a) E = 2_Ÿ>/l7 = 2317,5 S
a c0
: 1
2a 2 C /2
fl>
25.4. Qj = CJJ = 90 nC; Q 2 = C2Ÿ7 = 150 nC; C = C\ + C2 = 40 nF

25.5. Q = [ / ? ^%- = 56,25 nC; C ^ ^

2
= 9,37,5 nF
Cj + C 2 Oj + C 2
24.23. W = a(V2 - Vj) = 18 10-6 J

24.24. WK = Eqd- cos0° = 288 10"8 J; W = Eqd- cos 180° = -288 10-8 J

24.25. C = ^ = 0,8 p.F r _

C
5[C2C4+C3(C2+C4)] _130_n^.,C
C£ C
- -C2C4 + (C 4 + C 2 )(C 3 + C 5 ) - 56 - ° ' 4 3 ^
24.26. r = k S 10-2cm
t = 6
C2C3 + C 4 (C 2 + C 3 ) _ 26 _ e o ..t,
°B-D" C 2 + C3 " 5 -3'zu*
24.27. V = 2 j b ± M = 31 v
rx+r2
25.7. £ = - % = 2 , 2 6 - 1 0 6 ^
V r
= 36 V; Q = 7 ^ % T = 0,16nC £0S m
24.28. V = - Ÿ Ÿ 2
Ml+Jj)
25.8. 2 = ^ = 126 nj
24.29. y = - - t £ = 144 V

92 93
;rt
i
 25.9. Q = const.; U maleje, C ro˙nie, £ maleje, £ maleje 26.12. £ = 7(77 + r + rt) = 4,5 V
e £
26.13. 7 = r+77
- - H = 0,llA; 171 = - = 1,5A
r
25.10. U = const.; d maleje, C ro˙nie, Q ro˙nie, E ro˙nie, £ ro˙nie

AC = C 2 - C 1 = e o s [ i - i j = 2 , 3 6 p F ; AQ = Ue¿j--j-S = 28,32 pC 26.14. t = QM-=27h

n7˘_
£1r2+£2r1= g t €2 = 0 1 A
U 81 3 A£ £ 17n 26.15. g = 8

^ (i-^ ° rn= = C 4d7-d7)=°' J jj+r, ^¿ + r2

g
26.16. £ =
j ? ^ M = _oj24V lub £ = M ^ M = 0,24V
r, +r9 r,+r 9
26. Pr‡d elektryczny. Ÿ‡czenie oporów, ˘‡czenie Íróde˘ napiÊcia biegun dodatni bÊdzie w punkcie 73
B 26.1. Q = It = 45 C £,r2 + £ 2 r 1 = 1 6 8 V ; £ = £ = 1 6 V
26.17. £ =

3
26.2. » = ^ = 0,625 • 10" ^
26.18. 1= £
' + £ 4 = 0 , l A ; 77 = 77 £ l ^ £ 2 D = 2 , 8 V
r,+r 2 + 77 n+Ji+T?
26.3. i = ^ = 2m
26.19, £,=2£
1 = 3V; 7 / = - J ^ = 2,5 V
' 77 + 2r
26.4. p = ^ = 0,5 • l(r* £2;m
26.20. '= £ l
V ‡ r \ o = 104,6mA; 7, = £^2 + R) £
, "£ = 169,2mA
26.5. 77 = 77?= 22,5 V

26.6. d = 2 , E = 3,78 pm = £ 2 (r 1+ 77)-£ 1 77 =

i 26.7. 7 U = 2A fi,ra+‡n £ l ( r 2 H-7?)-££ ^

R, + Rz 26.21. 1
*^_ W+fa + rJR w+fa + rJR

i 26.8./ = ^ ^ ) = 3 , 2 A £2(r1 + R)-^R 5 . Ifte+EtWl y

2
K
l"2 r ^ ˘ (rj + r2)JR ^r, + (r2 + r2)77

'"• 26.9.£BD-^+i?2+J?3-2gt3 26.22. 77 = fc fifr _ 12Q

=
fi
fcj 2

R ^4(^2 + 775) + 775(774 +R2 ±M _ 72_Q £l + £z

26.23. 7= r + r +R D = 0,2A
=

Rt+Rz+R 9 t 2
*
i =
(‡+£2)r1= (£1+£2)r2= 6 y
R _ £ 2 ( £ 4 + £5) + £ 1 ( £ 4 + £ 3 + ^ 2 ) _ o 5 f , 1
r2 + r2 + 77 ' ' 2
7i + r2 + 77
AC 2
* ~ JR4 + i? 3 +it 2 ~V
|!1(
{/'= „ i v [/' = ^ = L2V
;
i'", iS.
26.10. 74 = ^ - = 2,3 kil; 77fl = Hz*Ÿ = 100 i i 1
IJ + r2 + 77 ' 2 rŸ + r2 + 77
J 7
26.11. 7, = p \ = 60 mA; 72 = J \ = 140 mA
A l + J<2 A + 4<2

94 95

:^^*r?F.r^?e I ˘?''^
 27. Elektroliza, prawa Faradaya A
28.9. T = ^ - = 1575s
T)P
27.1. * = ff = 1,118- l O " 6 ^ pp2
28.10. Polm = = 20,4Tv,W; io2
P02 •^2-M = 8,16 W
27.2. J = -g = 3,7A; Q = ^ = 2 4
10 C
~(p 1 Tp 2 y-'"'" • (p 1 + p a r

27.3. < = - S = 4,25- 10 s

2 29. Pole magnetyczne przewodnika z pr‡dem
fe7
.''>v'U
29.1. H = ^- = 2 A
" I , i' 2 7 A / =
iW
=27
'
8A
2/rr m
29.2. 77 = ,/-= 10 A
m/^_ 2r m
i • 27.5. m i = - ^ Ÿ = l g
2
29.3. H = . l = 0,4 — gdy pr‡dy p˘yn‡ w tym samym kierunku
27.6. t = ^ = 3860s; n = A; Q = nF = 19300C

77 _A±A
= = 2- gdy pr‡dy p˘yn‡ w przeciwnych kierunkach
27.7. t = ^f = 190,5 min V = 2 litry, czyli 2 10"3 m3 Ttd m

29.4. HAA = J - f / i _ fJL 1= 79 6 A H B =A.f/l + i 1,55,7 A

2;!^! r2 J m 2w^r4 r3 J m
; 28. Praca i moc pr‡du elektrycznego
1R1 28.1. W=UIt = 528 kj *-±f4-
ri_ij = U i 7 4 A
*•-•''!(• <;••.
28.2. W = ^ = 6,97MJ 29.5*. H 3 = ^ j V i 3 = 3 A
m 37rfl m
• , i..

28.3. W = 2PT = 0,025 kWh

2 - p ==«,in»A
29.6.77 = ^ = 12 10 A. wHj == M
:
6-107
m' m
28.4.P 1 = 0,25P = 2 5 W
7 / i 6
29.7. 77 = TJ -^0,8 A ; B = A l = 10- T
li- 28.5. RV=U1
U2
~
Ul
= 12,10, szeregowo
2/rd m 27rd
28.6. T = ^ ^ = 2205 s = 36,75 min /
29.8. FI2 = u 0
^ = 610-6N
.
i- 3P + P
2&.7.I1 = Ÿ J 2 = 5,9 A 29.9. F = 7377 = 24 N
iKtP 2
3ff + P 2 + P 3 = 11,36 A - wybije bezpiecznik 29.10. Mx = BI a = 610~ Nm; dwa boki musz‡ by„ równoleg˘e do wektora 73
2

/2 = 1/
29.11.7 = 2 ^ = 2,5 A
28.8. n = -jj- = 18,3 - minimum 19 29.12. 0 = Bab = 14,4-HT4 Wb; <‡ = 73ab • cosa = 10,08 • 10^ Wb
»;; 29.13. 0 = ^11 = ij45 m W
b
-iii!'
96 97
i ˘ i f{
-tó>fi*VjjK-:-'---!
 30. Si˘a elektromotoryczna indukcji i samoindukcji
2
SR? 31.3. t = ^ ^ ) = 0,83 s; rf, = ^ ^ - 8,33 • IO'm
30.1. £ = ^ = 12 mV
31.4. x
= _WesL«. 4. io- 3 m
3
30.2. B = - = I - = 2 1 0 - T 2dm^
nnr
30.3. 77 = 73 z> Z = 6,3 V 3l.5.Z = ^
2
= 6-10- m
30.4. £ = n0Hlv = 0,1 V
I 30.5. <P = & = 2 mWb
31.6. Z = ~ s i n ( 2 a ) = 0,28 m; d = | t g cos 2 a = 0,12 m
10
31.7.F = 73e» = 8 10- N
30.6. OJ = -2 £ -=- = 31,85 s-1
J"o#Z2 31.8. r = 4M = 5 m
Bq
30.7. L = | £ = 2,5H
31.9. ^• = ^ = 5 6.10- 4
rp m,
30.8. £ = L ^ . = 2kV
31.10. T = 2gZ« = 2-10"3
73a
30.9. 7 = ^ = 1,8 A
31.11. £ = = ^ 1 = 10,7 - IO"15 J
30.10. A0 = L(72 - 7X) = 42 Wb 2m '
30.11. £ = 73<or = 48 ^ ; 7/ = 73cord = 0,144 V 27/m
m 31.12. r v< = 410- m
2

73
30.12. ˘ = % ^ - = 60
31.13. F = " o ^ r ^ / C = 1>92 • IO"17 N

i 30.13. / , = I | = 2 A
51.14. y = 2 g W ˘ p p c o s a = 5,3 cm
III-
BIBI
30.14. 7 = 4^ = 4,6 A; ^ =-4°-= 0,25 A
e73 '

iii 30.15. ‡ = ^ = 440

32. Pr‡d przemienny
BRR? "
32.1. U = U • sin(27r/Z) = 155 V; wyka˝, ˝e a = 30°

31. Ruch ˘adunku w polu elektrycznym i magnetycznym 32.2. 7 = 10 A ; wyka˝, ˝e sin(2w/Z) = -sin 45°
sin(2a;/Z)
32 3 r
31.1. L7 = ^ = 2,5mV - - 4 m ,x=ŸZ s >/2 = 310A
9
32.4. 7 ^ = 7SV2 = ±8,46 A; [/_ = Us4l = ±310 V
31.2.a1=g + ^ =2 2 m ; «2=Jg--g =2 m
dm dm - s2

98 99
 33. Ruch obrotowy bry˘y sztywnej
32.5. W = 4j-Ri = 32,4kJ
33.1. Ek = Ofirtiffm = 17,75 J
32.6. J , = ^ = 0,9A; AJ = £ = 5 A
iv Ci 33.2. E = 0,7mv2 = 0,175 J

2lrIC=26'54 Q
=
32.7. 7 ^ = ^ = 530,8 Q; ^ 33.3. E = ^(u2 + l,6* 2 nV) = 125,162 J

32.8. RL1 = 2*7,7, = 31,4 O; RL2 = 2^//. = 628 Q gh

33.4. v = J ^ = 3^
0,7 s
;<˘hf;:
32.9. 7 = 2*7/7C = 0,276 A 33.5.£ p o s = 2E obr

1 = U • = 5,1 A; t/L ft)L[7 :80V

m v/R +(«L) 5
2
yfWT&Lf 33.6.E p o s = 2,5Eobr

33.7.Eobr=i£c
f/„ = . ^ 204 V
2
4R +{coLf
33.8. F = ^ # = 125,6N
>•'•: •32.10.
•. 7 = ^ ^ r = 0,35 A
: 33.9. s = W g r ¥
=0,34m; 7/ = - 3 S Ÿ _ = 1,9 N
'••• 32.11. / = -7 £ L = = 5,1A; 77,= , w U J
=80V 2(mr2 + J) m r
+/'
U- yJR2 + (wLf jR2+(wL)2
" 33.10.0,= ^ ^ - 2^ 1
,1, i U„ 7ZR = 204V (m1 + m 2 )r + /
= 4
s
2
i \jR + (coLf
Si 2
m i g ( 2 m 2 r + / ) = 5 6 8 N ; ,=/7M(g-?lil±›)=4,21N
1/ UR (m, + ff^jr + 7 (w^ + Wjjr + /
1 32.12. 7 = = 0,15 A; UR = = 1.6,5 V

¥' R2 +
ifflC) R2 +
Uc) 33.11. / = - i = - = 2,5 Hz
OTIT
t.¿
ri Ur U : 79,6 V
''i 33.12. ^ = 1 - K ‡=l,5E˘
»:•' wCJR + 2

(eoCJ
R 32 13 L 2H
33.13. Aa = i3 g • sina = 1,66 ff
- - -<sk=°' s

*f'l 32.14.1 = 7/ : 0,09 A 34. Ruch drgaj‡cy prosty (harmoniczny)

i*+(°> -k)2
Mi L
li 34.1. a, = 17,32 cm; * 2 = -17,32 cm; * 3 = 10 cm

34.2. Di = -8,8 acm. cm

a ; p2 = 3,7 £01; ^ = 3 > 7 HUi
s s
34.3. ac, = -15 cm, vy = 0; co dwie sekundy

100 101
 34.4. Z = 0,5 s; Zt = 2,5 s; Z2 = 3,5 s; Z3 = 5,5 s itd.
c 35.9. 7 „ = 2 f r J d ( " 2 0 + 1 2 ) ; * = ^ dla « = 2, 3, 4, 5, 12
34.5. ^ = - 1 6 , 4 8 5 ^ ; ^=-12,9^1; y2 =-16,485 £"•; a1=12,9 ^
" \ 12gn n
72 = 1,62 s; 7 3 = 1,51 s; 7 4 = 1,51 s; 7 5 = 1,56 s; 7 12 = 2,06 s
3 2
34.6. F = - ^jg-mr • sin60° = 4,77 • 10" N; £ = 4*rVm • cos 60° = m J
35.10. Zzred=|Z = 0,3 m
Q17

34.7. £ p = sm 2 30° = 2 , 7 • 1Q-3 J; p = 2^rcos30° a

m
2n2mr2
2 % 2 J
m
J J s
35.11. ¿ =
4*2 = 0,9m; 42=0,09m
34.8. n = I*- = l i _ i; yj, = 15; /tj = 3

34.9. T A = ctg2120° = 0,33 36. Ruch falowy

36.1. X = ∆ = 0,37m; Z = ^ = 5s
34.10.
f v
36.2. AZ = d-i__?l. = 0,226 s

35. Wahad˘o matematyczne. Wahad˘o fizyczne*

36.3. s = vt = 2380 m

35.1. 7 = 2 * 7 4 = 2,5 s 36.4. Z = 5j = 17m

36.5.  Lj = A, -2- = 4,35Aj wzros˘a 4,35 razy

35.2. Z—£i-
2 -0,25m "i

35.3. Tt = Tjn = 2,45 s 36.6. Z = 4^ = 0,17 m

4/
3 5 . 4 . 7 . - ^ 1 = 0,25 s
fe 36.7. / = 11 = 425 Hz

35.5. a) Tj = 7 . M - = 0,845s b) 72 = l i p - = 1,29 : 36.8. Z = 4L=0,25m

36.9. amplituda A = 310" 2 m; czÊstotliwo˙„ / = 100 Hz

3 5 . 6 . r , = 7 . f f ^ = 7>/2=l,4s
\cosor
36.10. y = -0,43 cm
35.7. Z = ^ C = 15m 36.11. y = -17,32 cm
8* 2
36.12. p = | = 60°
:?i
S d 2 +4z 2
2
35.8. 7 = 2* W 1 — = 1,66 s 36.13. 30 dB; 100 dB; 120 dB; 140 dB

102 103
 37. Zjawisko Dopplera
39.3. / = |- = 0,2MHz
37.1. /' = / - = - = 1420,9 Hz
y-u 39.4. C.' = -£• = §
2
n 4
37.2. f' = fE±H = 46,34 Hz
y-« 39.5. C 2 = ^ = 0 , 9 p F
37.3. /, = / = 1200 Hz
UAI = llTT. 1350 Hz
; /*» = /˘rr˘r = i 0 6 6 - 6 6 H 2 39.6. Z = £ = 10 m
y - « = y+u
/6(,3,=/7(M,=/=1200HZ

37.4. v = ¿^¿- 40. Fotometria

A + f2
40.1. 0> = 4ar/ = 1256 Im

38. Sk˘adanie drgaÒ 40.2. <P = ^ = 11,3 Im

dr

40.3. E =-4 = 156,25 lx

rr
˘ w i

R cosr90°-(/z + a)T . _
40 A4 =3- =
W 1 - ^ = 1 46
<
' ;••;• E2 cos(90°-Ò)
81/t = 17,9 lx
40.5. E =
Rys. 38.1 Rys. 38.2 Rys. 38.3 Rys. 38.4 (Ah2+a2)jAh2 + a'

38.1. Patrz rys. 38.1. 40.6. ^ - = 1 ^ = 1,4

E2 8
II 38.2. Patrz rys. 38.2. Ei .... (4Ò2 + a2 + o 2 > M 2 + a2 + b2 _,
40 3 66
8/z
38.3. Patrz rys. 38.3.

38.4. Patrz rys. 38.4. Z

2 _ nc™ ,..u w_
d
40.8. ^ = = 0,5m lub d>=- = o,25m
38.5. Patrz rys. 38.5. Rys. 38.5
1+ + .4
39. Obwody drgaj‡ce z

40.9. a) y-i _=«5 = 0,75, gdy ekran jest bli˝ej ^ i Ej > E2

*2 4
39.1. T = 2WIC = 31,4 ns
b) y- = 4n = 12, gdy ekran jest bli˝ej I2iE1> E2
4o
t' ; 39.2. / = = 40 kHz
2TT JLC

104 105
 41.13.
c) -j- = An = 12, gdy ekran jest bli˝ej I1iE2> E1
'i y= rd = - 6 c m ; gdy w równaniu zwierciad˘a u˝yli˙my znaku „ + " ,
"._

d) -j- = S = 0,75, gdy ekran jest bli˝ej 72 i £ j > E2 to y bÊdzie ujemne; za r podstawiamy -15 cm;
1% 4
rd = 6 cm; gdy w równaniu zwierciad˘a u˝yli˙my znaku „-",
y =
r^2d
to y bÊdzie dodatnie; za r podstawiamy -15 cm.
41. Zwierciad˘a p˘askie. Zwierciad˘a kuliste
Aby unikn‡„ pomy˘ki, najlepiej zastosowa„ klasyczne równanie zwierciad˘a, to
znaczy z plusem; za promieÒ krzywizny lub ogniskow‡ zawsze podstawiamy
41.1. /i = # = 0,9 m
warto˙„ ujemn‡.

41.2. tg(2a) = i = 4,2; a = 38,3°

41.14. r = - | = = - = -21,3 cm
41.3. 7 = 2 a n -1

41-4-y = ^ = 6cm; n - g ^ - J ; H =^ 0,6cm

7 =
42. Prawo za˘amania. P˘ytka równoleg˘o˙cienna. Ca˘kowite wewnÊtrzne
odbicie. Pryzmat
fi 41.5. f = -⁄H- = 9cm

r(
42.1. sin8 = ^ = 0,33; 8 = 19,3°
41.6. d = " ! ^ = 2 0 cm
2n 8
42.2. Av = c ^ i = 0,744 • 10 "1
41.7. « = T ^ - = 30cm; / = _ & - = 7,5 cm n s
l-« l-«2
42.3. sin8 = ^ - m f l o,564; 8 = 38,14°
: -40 cm; H -• rh
=
41.8. y = tri = 20 cm Th
2d-r 2d-r
ni; tn + l.= 25 cm 42.4. » = ^ £ = 2,33 10 8 n ±
"-f { 41.9. a) * =/t=±= sina s
.... .-. n
:•-..: '
' B i
d
42.5.1 = -sma = %¿1 c m
b) * = / = - - l = 15cm yrr2 - sin2 a
i''
n
42.6. x = d\ t g a - sina = 1,4 cm
. 41.10.-^ = 0,4
«i V«2-sin2a

h-Jn2 -sin 2 a \2 cm
41.11. a) a 1 2 = d + 2 ±
f ^d +¿
f . ^ 30 cm, a^ = -100 cm 42.7. d =
sinat{4t?
= 2 2
i vn - sin a - cosa)
_d + 2f±Jd2 + 4f 42.8. sina = ± = 0,75; a = 48,6°
b) xXŸ = x1 = 150 cm, *2 = 20 cm
n
42.9. a = 90°
41.12. wzory takie jak w poprzednim zadaniu; aŸ = 15 cm, x2 = 60 cm, x3 = 9 cm;
a 3 < / - o b r a z pozorny 42.10. sina = ^/wf - 1 = 0,877; a = 61,3°; x = ra-Jnf-1 = 17,54 cm

106 107

^^^'r^^^r^.^^r^^-"
 43.13. i = f * ,
1 2
42.11. d = 2m = -0,45 m, czyli D1 = -2,22 dioptrii

42.12. 5 = 19,5°; £=29,6°

f2 - J"1"*. = -0,2 m, czyli D2 = -5 dioptrii
<X\ — Oj
42.13. n = i ± ^ = 1,7
<P
42.14. Rysujemy k‡ty za˘amania zgodnie z prawem za˘amania. 43.14. A = ^ ^ - - 1 , 3 3 dioptrii

2
i
43.15. a = -/—7 = 1 mm; okular trzeba wyci‡gn‡„
43. Soczewki d-f
:
43.16. f = - l T = 5 cm
43.1. x = j^-j = 30cm; n = d-^- = 2 P-l

43.17./ ok = - d^Z- = 0,166 cm

43.2. y,-JL->
= -^-y = 24 cm; H = - - ^ = l,8cm; = -J-j=0,6 P/ok
~d-f n

43.18. y = -^-j = -7,5 cm; obraz pozorny

43.3. * = / ^ i ˘ = 40cm
n
: 43.19. y = - g ^ I j =-18,75 cm; n = = 0,625
i 4 3 . 4 . , = - f I = 0,6m; / = 7 ^ = 0 ) 54m Dx-\
. ./kto:.. (rt + l f

v 43.5. *,1 = / ^ ± i 40 cm; x22 = / ^ ± = 20 cm

7 n =
' n 44. Dyfrakcja, interferencja i polaryzacja

43.6 , = ^ = 3 , , 2 = ^J|EzW = 1m
44.1. X = d - = 0,5 mm
s
43.7. / 0,5 m
2(«-l) 44.2. X = d-f- = 0,6875 urn
4s
43.8. r = ^ i = 0,25m 44.3. tga = n = 1,7; a =59,5°
D

43.9 A _ " 2 ~ " l _ 0,25 - zmaleje czterokrotnie

A «!(«2-l) 45. Fotony

43.10. £ = fTh^h-A = 1 ) 9 5 m 45.1. £ / = ¥ = 2 .48 eV

; ;•
' ;••
43.11. y = lirl˝l) = i;8m 45.2.v = | = l , 5 1 0 1 7 H z
•m
43.12. d = ^ t l = -0,75 dioptrii 45.3. A = ^ = 0,6 urn
JCr

'1/2
'*-•; 45.4. As = ^ = 0,653 urn; X < Xg

108 109

^fhr1?^
 46. Fizyka j‡drowa
45.5. ‡ =%-W = l12eV
i 46.1. ^ R n
• ;?:•*•••••
ffitj = J—(¥ ~ w
) =
°' 83
• 1Q6
—
l¿l 46.2. polon jest alfa-promieniotwórczy
-i"
45.7..Eb = hc = l,65eV 46.3.A = 210; Z = 83
,, „»v
45.8-n = ^ g = 6-1015 46.4. z rozpadu neutronu

W' 4
.45.9. £ = mee? = 0,51 MeV 46.5. 5 przemian a i 4 przemiany 6
*•
'
46.6. 6 przemian a i 3 przemiany £-
H ˘ 5 . 1 0 . A m = l ^ = 2,
46 7 l = l*- = L\
• •> 45.11. v = % V2 = 2,82 • 108 ™-
• k-. 3 .. * » s
46.8. m = ^°- = 0,06 g
45.12. Am = r¿ 15m„; oko˘o 15%
2r

45.13. p = ˘&L = 46.9. m 0 = 2 7 m = 24g

c
,
45.14. A = ^ = 0,02 urn = 200 A 46.10. 7 = | = 32 dni
p
46.11. n o = / J - 2 r = 4 1 0 1 3
45.15. X = J*- = 0,24 • 10-10 m = 0,24 A
mnc 46.12. a) tryt; b) proton; c) deuteron; d) neutron
45.16.)jyte= 2c,\ p nie mo˝e by„ wiÊksze ró˝e
46.13. ? B + 4 a = 0 1 n + 1 2 C
45.17. A = 4A= = 1 A
Ÿ/e • 46.14. cz‡stki a
t/g(1 ) 18
45.18. v = ~" = 3,38 • 10 Hz
h 46.15. 8 Li + In = 24a + 3 H; 3
H = _?fl + 3 He

45.19. m = A = 4,4 • 10"31 kg; p = | = 1,32 • 10' 24 ^

46.16. * F e + In = gMn + Jp; * M n = _?d + gFe

£ , = £ £ = 3,97 • 10-15 J = 2,48 keV 46.17. pozyton

>:?
45.20. A = 2 t o = i0-10m = lA 46.18. m = 10 g
46.19. n = ^ = 1,25 • 10
17
; m = 4,60 g
^====
£ s
> v
46.20.z = 4 1 1 0 1 2 J
110 111
i
'^i .. .