Kasaysayan ng linggwistika (1)

1. 1. Kasaysayan ngLinggwistika
2. 2. A. Kasaysayan ng Linggwistika
3. 3. • Masasabing nagsimula ang maagham napag-aaral sa wika mula nang magtanung-
tanong ang tao ng ganito: Bakit hindi magkakatulad ang mga wikang sinasalita ng tao?
Papaano nalikha ang unang salita? Ano ang relasyon ng katawagan at ng bagay na
tinutukoy nito? Bakit ganito o gayon ang tawag sa ganito o ganiyong bagay? … atbp.
4. 4. • Mga Teologo(Theologians)  Sa kanila nagbuhat ang mga unang sagot sa mga gayong
katanungan.  Sinasabing nilikha ng Diyos ang wika.  Sinasabing ang pagkakaroon ng
iba‘t- ibang wika sa daigdig ay parusa ng Diyos sa pagmamalabis ng tao (gaya ng natalakay
sa kabanata I).
5. 5. • Subalit ang mga palaaral nang unangpanahon, tulad nina Plato at Socrates, ay
hindinasiyahan sa mga ganong paliwanag ngsimbahan.• Nagsimula silang maglimi tungkol
sa wika.• Sa kanilang mga sinulat ay mababakas angkanilang halos walang katapusang
pagtatalu-talo tungkol sa pinagmulan at kakanyahan ngwika.
6. 6. • Mga mambabalarilang Hindu Kauna-unahang pangkat na kinilala sa larangan ng
linggwistika.
7. 7.  Nang panahong iyon, naniniwala ang mgatao na wika ng Diyos ang ginamit
samatatandang banal na himno ng Ebreo. Mahabang panahong hindi nila ginalaw angistilo
ng lenggwahe ng nasabing mga himnokahit nakaiwanan na ng panahon sapaniniwalang
paglapastangan sa gawa ngDiyos ang anumang isasagawang pagbabagodito.
8. 8. • Subalit nagpunyagi ang mga palaaral naHindu. Sinuri nila ang matandang wikangginamit
sa nasabing mga himno—sapalatunugan, palabuuan, palaugnayan, salayuning makatulong
sa pagpaliwanag ngdiwa ng halos di maunawaang mga himno.
9. 9. • Ang mga pagsusuring isinagawa ng mgamambabalarilang Hindu ay naging simula ng
mgapag-aaral sa ibang wika sa Europa.• Mapapatunayan ito sa mga terminolohiyangteknikal
na ginamit ng mga unangmambabalarilang Hindu na hangggang sakasalukuyan ay
ginagamit pa ng mga makabagongmambabalarila at linggwista.
10. 10. • Sa mga wikang Griyego at Latin,unang nagkaanyo ang wika sa tunay nakahulugan
nito, sapagkat ang mgawikang ito ang dalawang magkasunodna wikang unang nalinang
atlumaganap nang puspusan sa Europang panahong iyon.
11. 11. • Mapapansing kung saan unang nalinang angsibilisasyon ay doon din unang nagkaanyo
angkauna-unahang maagham na pagsusuri sa wika. Aristotle at ang pangkat ng mga
Stoics Ilan lang sa mga linggwistang laging nababanggit nang mga panahong yaon.
Itinuturing na syang nagsipanguna sa larangan ng agham –wika.
12. 12.  Panahon ng Kalagitnaang Siglo (Middle Ages) Hindi gaanong umunlad ang agham-
wika sapagkat ang napagtuunang-pansin ng mga palaaral noon ay kung papaanong
mapapanatili ang Latin bilang wika ng simbahan.
13. 13. Panahon ng Pagbabagong Isip (Renaissance) Dahil sa mabilis na pag-unlad ng
sibilisasyon atpaglaganap ng karunungan sa iba‘t-ibang panig ngdaigdig mula sa Gresya at
Roma, ay naging masusiat puspusan ang pagsusuring panlinggwistika sa mgawikang
Griyego at Latin dahil sa napakarami at iba‘tibang karunungang sa dalawang wikang ito
lamangmatatagpuan.
14. 14.  Ang pag-aaral sa mga wikang Griyego at Latin aynakaimpluwensya sa iba‘t-ibang wika
sa Europa. Wikang Ebreo orihinal na wikang kinasusulatan ng MatandangTipan.
pinaniniwalaang siyang wikang ‗sinasalita sa paraiso‘ kaya‘t inakalang lahat ng wika‘y dito
nag-ugat, pati na ang Griyego at Latin na syang unang mga wikang kinasalinan ng nasabing
Bibliya.
15. 15. Pagsapit ng ika-19 siglo… Nagkaroon ng malaganap na pag-unlad ang aghamwika.
Nagkaroon ng mga pananaliksik sa pinagmulan ng mga wika na humantong sa
 pagpapapangkat- pangkat ng mga ito ayon sa pinagmulang angkan. Ang pagsusuri sa mga
wika ay hindi lamang palarawan (descriptive) kundi sumasagot pa rin sa ‗bakit‘ ng mga
bagay-bagay tungkol sa wika. Lumitaw ang iba‘t-ibang disiplina sa linggwistika.
16. 16. • Sa panahong ito‘y nakilala ang tungkung-kalan sa linggwistika na labis
nanakaimpluwensya sa larangan ng linggwistikasa Europa: oBopp (Sanskrito) oGrimm
(Aleman) at oRask (Islandic)
17. 17. • Ang mga linggwistang ito‘y sinundan ng marami pang iba tulad nina: • Rappf •Madvig •
Bredsdorff •Muller • Schleicher •Whitney • Curtios •at marami pang iba.• Tinangka nilang
ihambing ang mga wikang tulad ng Sanskrito, Griyego, Latin, Italyano, Espanyol, Pranses,
atbp. sa wikang Ebreo na itinuturing ngang pinakasimula ng lahat ng wika sa daigdig ng mga
panahong iyon.
18. 18. • Ang mga pananaliksik sa larangan nglinggwistika sa teknikal na kahulugan nito,ay alam
nating karakarakang nauunawaan ngmga hindi linggwista. (1860-75) nagsikap na maging
payak ang pagtalakay sa mga prinsipyo at simulain at agham na ito upang mapakinabangan
ng mga paaralan.
19. 19. • Sa paglakad ng panahon, iba‘t-ibang modelo o paraanng paglalarawan sa wika ang
lumaganap sa daigdig.• Lumitaw ang itinuturing na makabagong pamamaraanngunit
masasabing nananatiling hindi nagagalaw angmakalumang pamamaraan.  Hal. Hanggang
sa ngayon ay wala pang kinikilalang pamamaraan na maaaring higit na mabuti sa
pamamaraan ni Panini sa paglalarawan ng gramatika ng Sanskrito.  Gayundin sa gramatika
ng Ebreo na nalinang noong Kaligatnaang Siglo at sa gramatika ng Klasikang Arabiko at
Intsik.
20. 20. (Historical Linguistics)Itinuturing na kauna-unahang disiplina sa linggwistika na
naglalayong magpatotoo na ang mga wika sa daigdig ay mula sa iba‘t-ibang angkan. Ang
ganitong simulain ay pinatunayan sa pamamagitan ng pag-alam sa mga salitang
magkakaugat (cognates) sa mga wika.Sa payak na pakahulugan, ang mga wikang
katatagpuan ng sapat na dami ng mga salitang magkakaugat, bukod sa malaking
pagkahawig sa palatunugan, palabuuan, at palaugnayan ay pinapangkat sa isang angkan.
21. 21.  Naging matagumpay ba ang linggwistikang historikal bilang isang disiplina sa
linggwistika?
22. 22. Oo…
23. 23. Naging matagumpay ang linggwistikang historikal kaya‘t noong
1970,masasabingnapangkat halosang lahat ng wikasa daigdig.
24. 24. • Blumentritt Isa sa nagpasimula sa pag-aaral sa angkang Malayo-Polinesyo na
pinagmulan ng iba‘t-ibang wika sa Pilipinas. Sinasabing sya ang nakaimpluwensya kay
Rizal upang magtangka ring magsagawa ng ilang pag-aaral sa mga wika sa Pilipinas, tulad
ng Tagalog.
25. 25. • Sumunod kay Blumentritt ang iba panglinggwistang tulad nina: Otto Dempwolf, Otto
Scheerer, Frank Blake, C. Douglas Chretien, Carlos Conant, Harold Conklin, Isidore Dyen,
Richard Howard McKaughan, at Cecilio Lopez ng Pilipinas. (cf. Gonzales, et. al., 1973)
26. 26. ( )Sinundan nito ang Linggwistikang Historikal.Nagbibigay diin sa pagsusuri sa
distribusyon ng mga ponema at morpema sa isang salita o pangungusap.Iba‘t-ibang
mahahalagang pag-aaral ang isinagawa sa mga diyalekto sa Asya, Australya at sa Amerika
sa ilaim ng disiplinang ito.
27. 27. • Ngunit sa pagsusuri sa balangkas ng mgapangungusap sa iba‘t ibang wika
aynangangailangan ang mga dalubwika ng mgasimbolong pamponetika at pamponemika
upangkumatawan sa iba‘t ibang tunog.• Taong 1870 lumitaw ang IPA (InternationalPhonetic
Alphabet) na gumamagamit ng hindikukulanging 400 simbolo.
28. 28.  Ang gayong dami ng simbolo ay naging suliraninhindi lamang sa mga dalubwika kundi
gayundin sabumabasa ng bunga ng kanilang pananaliksik. Nagsimulang umisip ang mga
 dalubwika kungpapaano nila magagawang payak ang kanilangisinasagawang paglalarawan
sa mga wikangkanilang sinusuri.
29. 29. • Ponema
30. 30.  Hindi nagtagal ay lumitaw ang ponema (phonemes)na naging palasak na palasak
hanggang sakasalukuyan. Sa pamamagitan ng ponema ay naging payak angpaglalarawan
sa palatunugan ng isang wika sapagkatkakaunting simbolo na lamang ang ginagamit.
31. 31.  Sa I.P.A. ay binibigyan ng katumbas na simbolopati mga alopono ng isang ponema
kaya‘t lubhangnapakarami ang ginagamit na mga simbolo. Ang ponema ay itinuturing na
panulukang-bato nglinggwistikang-istruktural. Gumagamit din ang mga instrukturalista
ngkatawagang morpema (morpheme) sa pagsusuri sapalabuuan ng mga salita ng isang
wika.
32. 32.  Ang linggwistikang istruktural ay naging popularnoong 1925 hanggang 1955.
Namukod-tangi sa panahong ito ang pangalangLeonard Bloomfield ng Amerika. Subalit sa
paglakad ng panahon ay napansin ng mgadalubwika na hindi sapat na ilarawan lamang ang
mgabalangkas ng mga pangungusap. Inisip din nilang kailangan ding alamin kung ‗bakit‘
atkung ‗paano‘ nagsasalita ang tao.
33. 33. • Ang mga pantas (philosophers), mga sikologo(psychologists), antropologo
(anthropologists), atmaging mga inhinyero (engineers) aynangangailangan ng isang wikang
inilalarawan sapamamagitan ng isang maagham na pamamaraanupang kanilang higit na
maipahayag ang kanilangkarunungan sa isang mabisa, tiyak at teknikal naparaan.
34. 34. Pinabuti at pinayaman ni Zellig Harris na hindi nagtagal at nakilala sa tawag na
‗transformational‘ o ‗generative grammar‘.
35. 35. • Linggwistikang Sikolohikal (Psycho-linguistics) Sinasabing bunga o resulta ng
gramatika heneratibo upang lalong matugunan ang pangangailangan sa larangan ng
sikolohiya.
36. 36. Si Harris ang kinikilalang ―transitionalfigure‖ mula sa istruktural tungo salinggwistikang
heneratibo.
37. 37. • Anthropological Linguistics Pinangungunahan nina Boas, Sapir, Whorf,Malinowski,
Kroeber, at Trager.
38. 38. • Tagmemic Model ni Kenneth Pike Nagbibigay-diin sa pagkakaugnayan ng anyo
(form) at ng gamit(function). Ang isang anyo at gamit sa disiplinang tagmemiko ay
itinuturing naisang yunit na may sariling lugar o ‗slot‘ sa isang wika. Ang isang yunit ay
may iba‘t-ibang antas:  Antas ng Ponema (phoneme level)  Antas ng Morpema (morpheme
level)  Antas ng Salita (word level)  Antas ng Parirala (phrase level)  Antas ng Sugnay
(clause level)  Antas ng Pangungusap (sentence level) at  Antas ng Talakay (discourse
level).
39. 39. Phrase-Structure Transformational Generative Model• Masasabing nag-ugat sa
‗logical syntax‘.• Dito‘y namukod-tangi ang pangalan niChomsky.• May pagkakahawig sa
linggwistikangsikolohika- ang pagtarok sa ‗sinasabi‘ at ‗disinasabi‘ ng nasasalita sa
kanyang sariling wika.
40. 40. • Modelong Generative-Semantics Sinundan nito ang transformational-generative.
Kung ang una ay nagbibigay-diin sa form o anyo,ang huli naman ay sa meaning o
kahulugan. Dito‘y nakilala ang pangalang Lakoff, Fillmore,McCawley, Chafe, atb.
41. 41. Sa Pilipinas, masasabing ang pinakapalasak namodelo ay istruktural pa
rin.Bukambibig na din ang modelongtransformational-generative ni Chomsky at ngkanyang
mga kasamang tulad nina Jacobs atRosenbaum ngunit waring ang modelong ito‘y
hindimakapasok sa larangan ng pagtuturo ng wika sa mgapaaralan.
42. 42. Ang modelong generative-semantics aynagsisimula nang pumalit sa
modelongtransformational-generative, gayundin angmodelong Case for Case ni
Fillmore.Panahon lamang ang makapagsasabi kung alingmodelo ang sa dakong huli ang
totohanang papalitsa modelong istruktural.
43. 43.  Sa kasalukuyan, marami pang lumilitaw na modelo salinggwistika. Mathematical
Linguistics o Linggwistikang Matematikal  Ang pinakahuli at ang ipinapalagay na siyang
magiging pinakamalaganap at gamitin sa mga darating na araw .  Tinatawag din itong
‗computational linguistics‘.  Hindi man ito gaanong nalilinang sa ngayon, halos natitiyak na
ito‘y magiging palasak sa malapit na hinaharap dahil sa pagdatal ng ‗computer‘ sa lahat
halos ng larangan ng pag-unlad.
44. 44. • Ayon kay Constantino (1972; tingnan din ang Asuncion-Lande 1970: Ang pag-aaral
sa mga wika ay mapapangkat sa tatlong panahon:  Panahon ng mga Kastila  Panahon ng
mga Amerikano  Panahon ng Kalayaan o Kasalukuyang Panahon
45. 45. oPanahon ng mga Kastila
46. 46.  Nagsimula noong ika-16 na daantaon at natapos noong ika-19 na daantaon. Ayon
kay Scheerer, ang pag-aaral sa mga wika ay isinagawa ng mga misyonerong Kastila na
karamihan ay mga paring Heswita at Dominikano sa layuning mapabilis ang
pagpapalaganap ng Kristiyanismo sa dakong ito ng daigdig. Napatunayan ng mga
misyonerong Kastila na higit na madali na sila ang mag-aral sa mga katutubong wika kaysa
ang mga ‗Indios‘ ang turuan ng wikang Kastila. Ganito ang naging karanasan ng mga
misyonerong Kastila sa Timog at Hilagang Amerika. (c.f. Phelan 1955). Kaya‘t nang
dumating sa Cebu noong Pebrero 13, 1965ang 6 na paring Augustinian na kasama ni
Adelantado MiguelLopez de Legaspi, ay gayon nga ang kanilang isinagawa
sapagpapalaganap ng relihiyong Katoliko Romano.
47. 47.  Ang sabi ni Phelan: ―The friars had learned the necessity of preaching the Gospel to
the natives in their own tongues. Only thus could the message of Christianity could reach the
Indian‘s hearts. The natives were to be asked to repudiate their pagan cults but not their
mother tongues. In 1582, the Ecclesiastical Junta extended this axiom of Spanish missionary
procedure to the Philippines.
48. 48. • Ang mga pag-aaral sa wika na isinagawa ng mga prayle,kung sabagay, ay mga pag-
aaral na hindi sopistikado.• Natural lamang na magkagayon sapagkat ang linggwistikaay
hindi pa gaanong nalilinang ng mga panahong iyon, bukod samga prayleng nagsagawa ng
mga pag-aaral ay hindi nagkaroonng pormal na pagsasanay sa larangan ng aghamwika.•
Gayunpaman, ang isinagawang pag-aaral ng mga prayle ay maituturing na napakahalaga
bilang mga panimulang pag- aaral sa ating mga katutubong wika.
49. 49. • Sa larangan ng wikang Tagalog na nagingsaligan ng wikang pambansa,
masasabingbahagi ng kasaysayan ang sumusunod na mgaisinagawang pag-aaral ng mga
prayle at ilangnakapag-aral na Pilipino:
50. 50. Nauukol sa Gramatika
51. 51. 1. „Arte y Vocabulaŕio de la Lengua Tagala‟  ni Pari Juan de Quiñones.  Nilimbag
noong 1951.  Maraming naniniwala na ito ang kauna- unahang pananaliksik na isinagawa
ng mga prayle ukol sa wikang Tagalog. (cf. Phelan 1955)2. „Arte y Reglas de la Lengua
Tagala‟  ni Pari Francisco Balancas de San Jose, O. P.  Nilimbag ni Tomas Pinpin (Ama
ng Limbagang Pilipino) noong 1610.
52. 52. 3. „Arte de la Lengua Tagala‟  ni Pari Gaspar de San Agustin.  Nalathala nong 1703
at muling nilimbag noong 1787.4. „Nueva Gramatica Tagalog‟  ni Pari Juan Coria (1872).5.
„Ensayo de Gramatica Hispano-Tagala (1878)  ni Pari Toribio Minguella6. Pari San Juan
Plasencia  Sumulat ng isang gramatika sa Tagalog, isang diksyunaryo sa Tagalog, at isang
katesismo sa Tagalog na pinagtibay ng Ecclesiastical Junta noong 1852.
53. 53. Nauukol sa Talasalitaan
54. 54. • 1. „Vale-Mecum o Manual de la ConcervacionFamiliar Espanyol-Tagalog, Siglo de un
CuriosoVocabulario de Modismos Manileños‟ ni T.M. Abella (walang petsa)• 2.
„Vocabulario de la Lengua Tagala‟ ni Pari San BuenaVentura (1613). Sinasabing ito ang
kauna-unahang talasalitaan sa Tagalog.• 3. „Vocabulario de la Lengua Tagala‟ nina Pari
 Juan de Noceda at Pari Pedro de San Lucar (1754). Pinakamakapal ito sa mga nasulat
noong panahon ng Kastila.
55. 55. • 4. „Nuevo Diccionario Manual Español-Tagala‟  ni Rosalio Serrano, (walang petsa)• 5.
„Diccionario de Terminos Communes Tagalo-Castellano‟ ni Pari Juan Coria (1869)• 6.
„Diccionario Hispano-Tagalog‟ ni Pedro Serrano Laktaw (1889)
56. 56. Iba pang Pag-aaral:
57. 57. 1. „Memorial de la Vida Christiana en Lengua Tagala‟  ni Pari Balancas de San Jose
(1605)2. „Compendio del Arte de la Lengua Tagala‟  ni Gaspar de San Agustin (1703)3.
„Arte de la Lengua Tagala y Manual Tagalog‟  ni Sebastian de Totanes (1745)4. „Sobre La
Nueva Ortografia de la Lengua Tagala‟  ni Dr. Jose Rizal (1889)
58. 58. • Ang itinuturing na pinakadahilan kungbakit napabilis ang pag-aaral sa mgawikang
katutubo noong panahon ng Kastilaay ang pagkakahati-hati ng kapuluan saapat na Orden
noong 1594, bilangpagsunod sa kautusan ni Haring Felipe II.
59. 59. • Ang pagkakahati-hati ay gaya ng ss:  Ang Kabisayaan ay hinati sa mga Augustinian
at Jesuitas.  Ibinigay diin sa mga Augustinian ang Ilocos at Pampanga.  Ang mga Intsik at
ang mga lalawigan ng Pangasinan at Cagayan ay ibinigay sa mga Dominican.  Ang mga
Franciscan naman ang pinangasiwa sa Kabikulan.  Ang Katagalugan ay hinati rin sa apat
na Orden.
60. 60. • Sapagkat nagkaroon ng kanya-kanyang tiyak napangangalagaan ang bawat Orden,
nagkaroon ngsigla ang pag-aaral sa mga katutubong wika nahumantong sa paglilimbag ng
mga gramatika atdiksyunaryo.• Ngunit kapansin-pansin na sinadya man o hindiay
napakaraming naisagawang pag-aaral saTagalog.
61. 61. • Ayon kay Phelan: hindi kukulangin sa 24 na aklat ang nalimbag tungkol sa wikang
Tagalog, Samantalang 5 lamang sa mga wikang Bisaya. Ang dahilan marahil ay sapagkat
Tagalog ang wikang ginagamit sa Maynila na siyang pinakasentro ng pamahalaan.
62. 62. • Panahon ng mga Amerikano
63. 63.  Ang pagsakop ng mga Amerikano sa Pilipinas ang naging sanhi ng panibagong
pagtingin sa pag-aaral sa mga wikang laganap sa kapuluan. Ang mga linggwistang paring
Kastila‘y napalitan ng mga linggwistang sundalong Amerikano.
64. 64. Ano ba ang pinagkaiba nglayunin ng mga Kastila sa pag-aaral ng ating wika, sa
layuninng mga Amerikano?
65. 65.  Kung ang pangunahinglayunin ng mga MisyonerongKastila ay mapabilis
angpagpapalaganap ngKristiyanismo sa kapuluan,ang mga Amerikano namanay maihasik
sa sambayanangPilipino ang ideolohyangdemokratiko.
66. 66. • Ang naging suliranin ng mga prayleng Kastila at ngmga sundalong Amerikano ay iisa:
 Ang kawalan ng isang wikang magiging daluyan ng komunikasyon upang maisakatuparan
ang kani-kanilang layunin.• At tulad din ng mga Kastila, inisip ng mgaAmerikanong higit na
madali kung sila ang mag-aral ngmga pangunahing wika sa kapuluan kaysa kanilanghintayin
na matuto ng Ingles ang nakararaming Pilipino.
67. 67. • Isa pa, inisip din ng mga Amerikano na higit namagiging madali ang pagtuturo ng Ingles
sa mgaPilipino kung mauunawaan ng mga guro angpagkakatulad at pagkakaiba ng Ingles
sa iba‘t-ibang wika sa kapuluan.• Noon nagsimula ang pagsusuri sa mgapangunahing wika
sa kapuluan, lalo na sa Tagalog.
68. 68. • Ilan sa mga isinagawang pag-aaral noon ang mgass: ―Handbook and Grammar in
Tagalog” ni MacKinlay (1905) isang “Grammar of Ilocano” ni Henry Swift (1909) at isang
―Primer and Vocabulary of Maguindanao‖ ni R. S. Porter (1903).
69. 69. • May ilan ding pagsasaling-wika na isinagawa noontulad ng: pagsasalin ni C. C. Smith
(1906) sa Ingles ng isang aklat sa gramatika ng wikang Magindanao na sinulat sa Kastila ni
J. Juanmarti, at ang pagsasalin ni O. T. Mason sa Ingles ng isang pananaliksik na sinulat ni
F. Blumentritt sa wikang Aleman noong 1899 tungkol sa mga tribo sa kapuluan at ang kani-
kanilang wikang sinasalita. (c.f. Constantino 1972)
70. 70. • Ngunit hindi lubhang lumawig ang pagsusuring-wika naisinagawa ng mga dalubwikang
sundalong Amerikanodahil sa pagkakapalit ng pamahalaang sibil sapamahalaang militar
noong 1901.• Pumalit sa mga sundalong Amerikano ang mgadalubwikang may higit na
kakayahan at kasanayan sapagsusuring-wika dahil karamihan sa mga ito‘y propesorsa mga
unibersidad sa Estados Unidos at saUnibersidad ng Pilipinas na itinatag noong 1908.
71. 71. • Ayon kay Constantino, sa mga pangunahinglinggwista noong Panahon ng mga
Amerikano, aynangunguna ang mga ss:  Cecilio Lopez (isang Pilipino),  Otto Scheerer at
H. Costenoble (mga Aleman),  Morice Vanoberbergh (misyonerong Belhikano),  Carlos
Everett Conant, Frank R. Blake, at (mga Amerikano) Leonard Bloomfield• Karamihan sa mga
pagsusuring wika ay maituturingna historikal at deskriptiba (historical at descriptive)
72. 72. • Sina Conant, Costenoble, at Scheerer angkinilala sa disiplinang historikal.• Ngunit ang
higit na kilala ay si Conant.• Kung sabagay, hindi lamang sa larangan nglinggwistang
historikal nakilala si Conant. Isa rinsya sa mga unang nagsasagawa ng pag-aaral
sapagpapangkat-pangkat ng mga wika sa kapuluan.
73. 73. • Ang totoo, ang itinuturing na una nyang artikulo salinggwistika ay tungkol sa mga tunog
na f atv sa mgawika sa Pilipinas.• Sinabi nyang karamihan sa mga wika sa Pilipinas
aywalang f atv, mga tunog na karaniwan sa wikangMalay.• Ganunpaman ay nakatagpo sya
ng kataliwasan nito.
74. 74. • Sinabi nyang ang mga wika sa dulong timog at hilaga ngkapuluan, tulad ng:  Ibanag
(at mga diyalekto nitong Itawis),  mga wika ng Igorot sa Bontoc at Benguet.  sa gawing
Timog,  at ng Tiruray,  Bilaan at  Tagakaolo sa gawing hilaga … ay nagtataglay ng mga
tunog na f at v. Ito, anya, ay naiiba sa sinabi ni Brandstetter na ang wikang Malay lamang
ang nagtataglay ng f sa mga wikang kanluranin ng Malayo-Polinesyo. (cf. Conant 1908);
75. 75. • Conant • Maraming isinagawang pag-aaral si Conant tungkol sa mga wika sa Pilipinas,
• ngunit ang pinakakilala sa kanyang mga pananaliksik ay ang kanyang ―The RGH Law in
Philippine Languages‖ (1910) at • ―The Pepet Law in Philippine Languages‖ (1912) na
tumatalakay sa nagaganap sa pagbabago sa mga tunog ng iba‘t-ibang wika sa kapuluan. •
Hal. Ang tunog na r sa pagkakawatak-watak ng mga wikang mula sa Proto-Austronesian ay
nananatili sa ibang wika, samantalang sa iba ay nagiging g, h, y.
76. 76. • Ano nga ba ang RGH Law niConant?
77. 77.  Ang angkan ng wikang Malayo-Polinesyo (kilala rin sa tawag na Austronesian)
Pangalawang pinakamalaking angkan sa buong daigdig. (pinakamalaki ang Indo-
European) Lumaganap ito sa mga kapuluan sa Pasipiko at sa gawing kanluran ng
Madagascar. Sa mga wikang buhat sa angkang ito ay kabilang ang mga ss. na lumaganap
sa gawing kanlurang Pasipiko:  Malay- na lumaganap sa Sumatra, Malaya, Borneo at iba
pang karatig na pook;  Indonesyo-wikang opisyal ng Indonesya - sinasabing nakabatay sa
wikang Malay  Javanese -ng Java
78. 78.  Balinese- ng Bali  Dayak-ng Borneo  Makassar- ng Celebes• Ang mga wika sa
Pilipinas, (maliban sa Chavacano, lumaganap sa Cavite, Zamboanga, at Ermita, buhat sa
wikang Espanyol ng Angkang Romance) ay sinasabing nagmula sa wikang Indonesyo.• Sa
mga wikang ito ng Pilipinas na tinanatayang hindi kukulangin sa 80 (hindi kabilang ang mga
diyalekto), ay higit na kilala ang Tagalog, Bisaya, at Iloco.
79. 79. • Ang mga wikang ito ang karaniwang ginagamitng mga dalubwika sa kanilang pagsusuri
ng mgawika sa Pilipinas noong mga unang panahon ngating pagkabansa.
80. 80.  Mga Wikang lumaganap sa gawing SilangangPasipiko na buhat sa Angkang Malayo-
Polinesyo karaniwang hinahati sa Micronesian, Polynesian,at Melanesian.Sa mga pangkat
na ito ay maibibigay na mgahalimbawa ang Hawaiian, Tahitian, Samoan, Maoriat Fijian.
81. 81.  Sa kasalukuyan, ang mga wikang kaangkan ng Malayo-Polinesyo ay binubuo na ng
napakaraming iba‘t-ibang wika. Ang mga wikang ito, bagama‘t buhat sa iisang angkan,
aynagkaroon na ng pagbabago sa pagdaraan ng maraming taon. Nagkaroon na ng
pagkakaiba ang mga ito sa palatunugan,sa palabuuan, sa palaugnayan. Halimbawa: Sa
 ibang salita, ang isang orihinal na tunog nabuhat sa inang-wika na Malayo-Polinesyo ay
nagkakaiba-ibana sa mga wikang kaangkan nito.
82. 82. • H. N. van der Tuuk - isang iskolar na Ulandes na syangunang nakapansin at napag-
aralan ang mga pagbabago sa mgawikang ito. – sinundan sya ng iba pang mga palaaralat
dalubwikang tulad nina:  Brandes  Kern  Adriani  Brandstetter  Conant  Dempwolff
at  Dyen
83. 83. • Halimabawa:Tingnan ang isang tunog na sa inang wikang Malayo-Polinesyoay may
tunog na *R. (mula rito ay tatawagin nating tunog naproto ang lahat ng tunog na may
tandang asteriko. Ang ibig sabihin ng tunog na proto ay ang tunog na ipinalalagay ng
dalubwikang nagsusuri, na syang orihinal na tunog sa pinakainang Malayo-Polinesyo.)
84. 84. • Ang Proto-Malayo-Polinesyong *R (PMP *) aymananatiling r sa ibang wika at maaaring
saibang wika naman ay naging g, h, o kaya‘y y.• Ang ganitong penomenon ay waring
isangbatas na nagaganap sa mga wikang Malayo-Polinesyo.(Dito hinango ang naging
kilalang ―RGH Law‖ ni Conant.)
85. 85. Halimbawa: vein (‘nerve, o sinew’) urat ugat uhat oya(Malay) (Tagalog) (Dakya)
(Lampong)
86. 86. Nangyayari rin na kung minsan ay nawawala ang *R, tulad sa uat ng Javanese.
87. 87. • Naniniwala ang mga dalubwika na ang mga salitangurat, ugat, uhat, at oya, pati na rin
ang uat ay buhatlahat sa iisang salitang Malayo-Polinesyo.• Sa ibang salita, ang mga ito ay
magkakaugat(cognates).• Nagkaroon lamang ng pagbabago ang mga ito sapagdaraan ng
panahon dahil sa pagkakawatak-watakng mga taong gumagamit nito.
88. 88. • Ayon kay Conant, (nanatili sya sa Pilipinas mulanoong 1903 hanggang 1936 bilang
tagapagsalingwikang pamahalaan), ang mga wika sa Pilipinas ay maytunog na g sa RGH na
katinig, na ang ibig sabihin aynagiging g sa karamihan ng mga wika sa Pilipinas angPMP* R,
bagama‘t ang ilan ay nagiging r, l, o kaya‘y y.• Kaya‘t ang ginawa ni Conant ay pinangkat
nya angmga wika sa Pilipinas ayon sa kinauwian ng RGH nakatinig.
89. 89. • Sa pagsusuri ni Conant, ay lumabas na ang Tagalog,Bicol at mga wikang Bisaya, tulad
ng Cebuano,Hiligaynon, Waray, Kinaray-a, at ang Romblomanon,ay mga wikang g.• Ang
Ilocano ay wikang r, gayundin ang Tirurai.• Ang Pangasinan ay wikang l, gayundin ang
Kankanai,Ibaloi, Bontoc, at Calamian.• Ang Pampango ay wikang y, gayundin ang Ivatan
atSambal.
90. 90. • Ang mga ss. ay ang ibinigay nahalimbawang patibay ni Conant naipinakikita ang
kinauwian ng RGH nakatinig sa mga pusisyong inisyal,medyal, at pinal:
91. 91. • Mga Wikang G Inisyal Medyal Pinal Tagalog gamót ugát íkog Bisaya gamút ugát íkog
Bicol gamót ugát íkog Ibanag gamút ugát (niúg‘coconut) Magindanao gamút ugát íkug Sulu
gamút ugát íkog Bagobo ramót ugát íkog
92. 92. • Mga Wikang RIloco ramút urát bibír ‗lip)Tiruray Irohok ‗rib‘ urat igor• Mga Wikang
LPangasinan lamót ulát íkolKankanai lamót uwátInibaloi damót ulát íkolBontoc lamót (darála
‗girl‘) (bibíl ‗lip)
93. 93. • Mga Wikang Y Inisyal Medyal Pinal Pampango yamút uyát íki? Ivatan yamót úyat (itiói
‗egg) Sambal (yábi ‗night‘) búyas (‗rice‘) (tolói ‗sleep‘)
94. 94. • Sa mga halimbawa sa Ibanag na gamut at ugat,ang t sa posisyong pinal ay hindi
binibigkas, tuladdin naman ng iba pang walang boses na istap na k atp na pawang
napapalitan ng tunog na impit o glotalstap.• Ngunit lumilitaw ang mga ito kapag ang
mgasalitang nagtatapos sa alinman sa ganitong mgatunog ay hinuhulapian. • Hal.
yubú? /‘ask‘, ngunit nagiging yubutan
95. 95. • Sa pagtunton sa pinagmulan ng tunog na g sa mga wikasa Pilipinas ay sinuri naman ni
Conant ang mga tunog na r-l-d-g na nagmula sa tunog na j sa Proto-Austronesian.•
Pagkatapos ay muli na naman niyang pinangkat angnasabing 17 wika ayon sa tunog na
kinauwian ng isa‘t-isa.• Ang Waray at Bicol ay mga wikang r , gayundin angTirurai, Ibatan,
 Cuyonon; ang Tagalog, Kapampangan,Cebuano at Hiligaynon ay l, kasama na ang Tausog
atMagindanao; ang Ilocano at Pangasinan ay g , gayundin angIbanag.
96. 96. • Batay sa kanyang mga natuklasan, nagbigay ngkonklusyon si Conant na ang tunog na
g na taglayngayon ng mga wika sa Pilipinas ay mahahati satatlong klase ayon sa
pinagmulan– orihinal na g,(2) g sa RGH, at (3) g sa RLD. (cf. Conant 1911)• Samantala ,
may kahabaan ang pagtatalakay niConant sa ―Peppet Law‖.
97. 97. • Kinuha nya ang kanyang mga dataps sa 34 nawika sa Pilipinas at higit sa 10
wikangAustronesian.• Ang ebolusyon ng patinig na pepet (Proto-Austronesian - ə) ay
tinunton ni Conant sa 7 uring kaligiran, tulad ng mga ss: (1) AP-class (mga salitang may ə sa
unang pantig ng dadalawahing pantig na salita at ang ikalawang pantinig ay pepet, e.g. atəp)
98. 98. (2) PA-class (mga salitang may pepet sa unangpantig at a sa ikalawang pantig; e.g.
bəgas)(3) IP-class (mga salitang may I sa unang pantig atpepet sa ikalawang pantig, e.g.
ngipən)(4) PI-class, e.g. bəli,(5) UP-class, e.g. pusəd).(6) PU-class, e.g. pənu), at PP-class,
e.g. ləbəng(cf. Conant 1912)
99. 99. • Pagkatapos ay pinangkat nya ang mga wika ayonsa kinauwian ng patinig na pepet.•
Lumabas sa kanyang pagsusuri na ang Tagalog,halimbawa: wikang i; ang Ilocano at
Pangasinan ayə; ang Kapampangan ay a; at ang mga wikangBisaya at Bicol ay u.
100. 100. • Pansinin ang mga ss. na halimbawa: Tag. –atip; Iilk. & Png. -atəp, Kap. – atap;
Bicol (at karamihan ng wikang Bisaya- atup.
101. 101. • Blake • Sa mga palarawan (desciptive) namang pag-aaral ay nangingibaw ang
dalawang linggwistang Amerikano (Blake at Bloomfield, sa kabila ng katotohanang hindi sila
nagkaroon ng pagkakataong magtungo rito sa Pilipinas kahit minsan) at isang linggwistang
Pilipino (Cecilio Lopez).
102. 102. • Sa pag-aakala ng mga Amerikanong ang Pilipinas aymananatiling isang
kolonya ng Amerika, noong 1900,ay sinimulan sa Unibersidad ng John Hopkins
angpagsusuri at pag-aaral sa iba‘t-ibang wika sa Pilipinas.• Si Blake, nagtapos sa nasabing
unibersidad aynaatasang magsagawa ng pagsusuri sa mga wika saPilipinas sa
pamamagitan ng mga impormante upangituro sa mga Amerikanong may balak magtungo
saPilipinas.
103. 103. • Noong aralang-taong 1901-1902 ay sinimulan nya angpagtuturo ng Tagalog
sa isang klase na may 8 mag-aaral.• Nang sumunod na taon ay Cebuano naman ang
kanyangitinuro.• Bagama‘t hindi gaanong pinahahalagahan ng pamahalaanng Estados
Unidos ang proyektong isinasagawa saUnibersidad ng John Hopkins ay nagpatuloy pa rin
siBlake sa pagsusuri sa mga wika sa Pilipinas na tumagal nghalos 50 taon.
104. 104. • Ayon pa rin kay Constantino, sa pagitan ng 1902at 1950, ay nakasulat si Blake
ng hindi kukulanginsa 27 artikulo tungkol sa iba‘t-ibang wika saPilipinas.• Ang ilang
halimbawa ay ang mga ss: (1) Ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga wikang Bisaya (2)
Ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga wikang Bisaya at ng Tagalog (3) Ang mga salitang
hiram ng Tagalog sa Sanskrito
105. 105. (4) Ang pag-aaral na isinasagawa ng Unibersidad ngJohn Hopkins tungkol sa
iba‘t-ibang wika saPilipinas.(5) Ang tungkulin ng pamahalaan ng Estados Unidossa
paglinang ng aghamwika sa Pilipinas sa wika(6) Pagsusuring-basa sa pagsusuring
isinagawa niBloomfield tungkol sa Tagalog(7) Pagtitipon ng mga pagsusuring isinagawa sa
mgawika sa Pilipnas
106. 106. (8) Isang aklat tungkol sa gramatika ng Tagalog(9) Isang monograp tungkol sa
sistema ng mga diin saTagalog.• Pinangkat din ni Blake sa tatlo ang mga wika sa Pilipinas:
 Pangkat Timog, na kinasasamahan ng Ilocano at Pangasinan  Pangkat Sentral, na
kinasasamahan ng Tagalog, Bicol at mga wikang Bisaya. Ang Kapampangan ay nasa
pagitan ng dalawang pangkat na ito.  Sa Pangkat Hilaga ay kasama ang Magindanaw at
Maranaw
107. 107. • Ngunit ang itinuturing na pinakamahalagang ambag niBlake sa linggwistika sa
Pilipinas ay ang kanyang aklattungkol sa gramatika ng Tagalog (1925).• Sa paraan ng
 paglalahad ni Blake sa gramatika ngTagalog ay malinaw na makikita ang impluwensya
ngmga pinakamahusay na mambababalarilang Kastila,tulad ni Totanes (1865).
108. 108. • Ang mga kategorya ng kanyang gramatika at mgakatawagang ginamit ay tulad
ng ginamit ng mgamambabalarilang Kastila na naimpluwensyahannaman ng mga
tradisyunal na mambabalarilangEuropeo.• Sa pagsusuri ni Blake sa Tagalog at iba pang
wikasa Pilipinas ay labis nyang napag-uukulan ng pansinang tatlong magkakaugnay na mga
yunit sa mgagramatika:
109. 109.  Verb Voice Case• Sinabi nya na bilang alituntuning
pangkalahatan,masasabing ang lahat ng salita sa Tagalog, maginganumang uri, ay
maaaring gawing pandiwa.• Sinabi nyang ‗The verbalizing power of Tagalog andgenerally
speaking of other Philippine langages, andindeed of Malayo-Polynesian languages in
general has soto speak run wild.‘
110. 110. • Ngunit hindi sang-ayon dito si Constantino, sa dahilang angkonklusyon ni
Blake ay hindi salig sa masusing pananaliksik.• Sinabi ni Constantino na hindi lahat ng salita
sa Tagalog o saalinmang salita sa Pilipinas ay maaaring kabitan ng makadiwangpanlapi.•
Gayunpaman, naniniwala si Constantino na ang kakayahan saberbalisasyon ng Tagalog at
ng iba pang wika sa Pilipinas aymalinaw na isang natatanging kakayanhan ng mga wika
saPilipinas; na ang kakanyahang ito ang isa sa ikinaiiba ng mgawika sa Pilipinas sa ibang
kaangkang wika ng Austronesya.
111. 111. Bloomfield.• Ang pagsusuring isinagawa ni Bloomfield sagramatika ng
Tagalog ang higit na kilala hanggangsa kasalukuyan.• Ang totoo, may mga palaaral, tulad
nina Lopez atConstantino, ang naniniwala na hanggang sa ngayonay hindi pa nahihigitan
ang pagsusuring isinagawani Bloomfield sa Tagalog.
112. 112. • Ang pagkakalahathala ng aklat ni Bloomfield namay pamagat na ―Language‖
noong 1933 nakinapapalooban ng mga mahahalagang pag-aaral sagramatikang Tagalog at
ang kaalinsabay napaglaganap ng linggwistikang Bloomfieldianpagkatapos ng Ikalawang
Digmaang Pandaigdig angnaging dahilan upang ang pamamaraan ni Bloomfielday gamiting
modelo ng mga ss. na palaaral sa wika.
113. 113. • Ang pagsusuri sa gramatikang Tagalog ni Bloomfielday lumikha ng rebolusyon
sa pagsusuri ng mga wika saPilipinas sa dalawang kadahilanan:(1) Ang sapilitang paggamit
ng mga impormante sa pagtitipon ng mga datos, at ang(2) Paggamit ng mga bagong
katawagang panggramatika na kapalit ng mga katawagang tradisyunal upang bigyang-diin
ang pagkakaiba sa ibang wika (hindi ang pagkakatulad) ng wikang sinusuri.
114. 114. • Ang gramatika ni Bloomfield ay naiiba kay Blakehindi sa lawak kundi sa
paraan ng pagkakaayos ngmga yunit panggramatika, gayundin ang mgakaisipang ginamit.•
Kaiba sa pagsusuri ni Blake, ang pagsusuri niBloomfield sa gramatikang Tagalog ay
masasabinghigit na maagham.
115. 115. • Hinati ni Bloomfield sa tatlong bahagi ang kanyangpagsusuri sa Tagalog:
Bahagi I- kinapapalooban ng mga salitang Tagalog na nasusulat sa transkripsyong
pamponemika. Kasunod ang katumbas sa Ingles Bahagi II- Kinapapalooban ng kanyang
pagsusuri sa Tagalog na hinati nya sa phonetics, syntax at morphology. Bahagi III-
katatagpuan ng talaan ng mga pormasyon at ng glossary.
116. 116. • Halimbawa: • Sa seksyon ng ponemika ay inilarawan ni Bloomfield ang mga
makahulugang tunog ng Tagalog, ang pagpapantig at ang sistem ng diin. Sinabi nya na ang
mga tunog na i at e, gayundin ang o at u ay hindi maituturing na ponema, maliban sa mga
salitang hiram. Inilarawan nya ang dalawang uri ng diin, malakas at mahina, sa mga salitang
Tagalog, na hindi matatagpuan sa magkatulad na kaligiran, maliban sa ilang salita na
maaaring bigkasin sa dalawang paraan. Inilarawan din nya ang pagtaas ng tono at ang
paghaba ng patinig na nagpapalangkap sa bawat diin.
117. 117. • Ang pagtalakay ni Bloomfield sa sintaksis ng Tagalogay di-gaanong masusi,
isang patotoo sa kanyangpagkakaroon ng ‗PHONETIC BIAS‘, gaya ng ibinibintangsa kanya
 ng kanyang mga kritiko.• Pinangkat nya ang kanyang talakay sa apat:(1) Sentence and
Word,(2) Subject and Predicate,(3) Attribute at(4) Serial Relation
118. 118. • Sa morpolohiya naman ng Tagalog ay binigyan-diinni Bloomfield ang
pagagamit ng mga panlapingACTIVE at PASSIVE , ang relasyon sa isa‘t-isa ngmga ito at sa
iba pang panlapi na nagbubunga ng (1) Mga salitang waring GERUND na tinawag nyang
‗ABSTRACTS OF ACTION,‘ o (2) Mga NOMINALS na tinawag nyang ‗SPECIAL STATIC
WORDS‘
119. 119. • Maliban sa kanyang natalakay sa kahalagahan ngdiin at paglilipat ng diin sa
pagbubuo ng salita, angtalakay ni Bloomfield sa morpolhiya ng Tagalog aymaituturing na
hindi gaanong nakadagdag sa mgapagsusuring isinagawa ni Blake at ng
mgamambabalarilang Kastila.
120. 120. Lopez Kinilalang kauna-unahang linggwistang Pilipino. Noong 1970 ay
kinilala sya at pinarangalan ng Pambansang Samahan sa Linggwistikang Pilipino bilang
―AMA NG LINGGWISTIKANG PILIPINO.‖ At noong 1975 lumabas ang isang Festschrift
na may pamagat na Parangal kay Lopez na handog ng Linguistic Society of the Philippines
bilang pagkilala sa kanya sa larangan ng linggwistika. Nagsimula bilang isang mag-aaral ni
Scheerer sa Unibersidad ng Pilipinas.
121. 121.  Mula roon ay ipinadala sya sa Unibersidad ngHamburg. Sa nasabing
unibersidad nya natapos nya angkanyang titulo sa pagkadoktorado sa linggwistikanoong
1928. Ang kanyang disertasyon ay tungkol sapahambing na pagsusuri ng Tagalog at
Ilocano sapamamatnubay ni Dempwolff.
122. 122.  Ang mga unang pananaliksik ni Lopez ay masasabingnaimpluwensyahan ng
mga sinulat ni Blake. Ang ilan sa mga ito ay tumatalakay sa mgakakanyahan ng mga wika
sa Pilipinas, tulad ng paglalapisa Tagalog, at ang mga salitang-hiram ng Tagalog saKastila.
Marami rin syang sinulat at ipinalathalang mgaartikulo tungkol sa pahambing na pagsusuri
na mgawika sa Pilipinas sa paraang singkroniko at dayakroniko(cf. Gonzales, et al, 1973 at
Constantino 1972).
123. 123.  Ang itinuturing na pinakamahalagang ambag ni Lopezsa larangan ng
linggwistikang Pilipino ay ang kanyangipinalimbag na manwal na nauukol sa gramatika
ngwikang pambansa (1941). Nang sulatin ang nasabing manwal ay kapoproklamapa
lamang sa Tagalog bilang batayan ng wikangpambansa ng Pilipinas. Ang manwal ni Lopez
ay isang maagham na pagtalakaysa gramatika ng Tagalog na angkop gamitin ng mga
gurosa pagtuturo ng wikang pambansa.
124. 124.  Madarama sa manwal ni Lopez ang nagingimpluwensya ng isinagawang
pagsusuri ni Bloomfieldsa Tagalog at ng PHILOSOPHY OF GRAMAR niJespersen. Hinati
ni Lopez ang kanyang manwal sa apat nabahagi: isa sa ponetika dalawa sa morpolohiya
at isa sa sintaksis
125. 125.  Ang talakay ni Lopez sa sintaksis ng Tagalog ay makabagoat higit na masusi
sa ginawang talakay ni Bloomfield. Sa mga sinulat ni Lopez na nalathala bago matapos
angIkalawang Digmaang Pandaigdig ay mababanggit ang mga ss.:(1) Pagsusuring
sikolohikal sa morpolohiya ng Tagalog,(2) Pahambing na pagsusuri sa mga leksikograpiya
ng Tagalog at ng Malay (1939),(3) Isang artikulong nasusulat sa wikang Aleman tungkol sa
pagkakaugnayan ng Tagalog at ng Malay (1930), at(4) Isang artikulong tumatalakay sa
kakanyahan ng mga wika sa Pilipinas(1931).
126. 126.  At habang nagtuturo ng linggwistika sa UP, paminsan-minsan ay
nagpapalathala si Lopez ng mga artikulo. Ang mga sumusunod ay ilan lamang sa kanyang
mga sinulat:  ‗Origins of the Philippine Languages‘, 1967; ‗Contributions to Comparative
Philippine Syntax‘, 1965; ‗Some New Morphemes in Philippine Languages‘, 1970; ‗The
Spanish Overlay in Tagalog‘, 1965; ‗Paghahambing sa mga Wika sa Pilipinas‘, 1972; at
ang isa sa pinakahuli ay ang kanyang ‗A Comparative Philippine Word-list‘ na inilathala ng
The Archieve ng UP na pinamatnugutan nina Constantino, Cruz at Paz,,
127. 127. 3. Panahon ng Kalayaan
128. 128. • Nagsimula ang panahong ito pagkatapos ng IkalawangDigmaang Pandaigdig
at makamit ng Pilipinas angkalayaan noong 1946.• Sa panahong ito ay masasabing dumami
na nangdumami ang pagsusuri sa mga wika sa Pilipinas (cf. Constantino1972)• Ayon kay
Constantino, ang pag-unlad ng aghamwika saPilipinas pagkatapos ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdigay naimpluwensyahan ng tatlong mahahalagangpangyayari:
129. 129. (1) Ang una ay ang pagtatag sa Pilipinas ng ‗SummerInstitute of Linguistics‘
noong 1953.• Mula noon ay marami nang mga linggwistang misyonerona kasapi sa
nasabing organisasyon ang nagtungo rito saPilipinas at nagsagawa ng mga pagsusuri sa
mga iba‘t-ibang wika at wikain sa kapuluan.• Ginamit ng mga linggwistang ito ang kanilang
natutuhansa mahigit na maunlad na paaralan ng linggwistika saEstados Unidos.
130. 130. (2) Ang ikalawa ay ang paggamit ng makalinggwistikangpamamaraan sa
pagtuturo ng Ingles sa mga Pilipino nalumikha ng malaganap na pagnanais upang suriin
angmga wika sa kapuluan.• Ang ganitong interes ay humantong sa pagtatagnoong 1957 ng
‗Philippine Center for Language Study‘sa ilalim ng pangangasiwa ng Departamento
ngEdukasyon ng Pilipinas at ng Unibersidad ng Californiasa LA.
131. 131. • Ang ikatlo ay ang gradwal na pagdami ng mgalinggwistang Pilipino, lalo na
pagkaraan ng 1960.• Masasabi hanggang noong matapos ang 1950 ay iisaang Pilipinong
maituturing na linggwista sa tunay nakahulugan nito.• Ngunit pagkaraan ng ilang taon dahil
sa patuloy nanagiging impluwensya ng Amerika sa Pilipinas aynaragdagan na nang
naragdagan ang mga linggwista sakapuluan.
132. 132. • Ang mga linggwistang Pilipinong ito ay mahahatisa dalawang pangkat:(1) Mga
nagsipagtapos sa mga unibersidad ng EstadosUnidos at ng Canada. Mababanggit dito ang
ilangkilalang mga linggwista sa kasalukuyan, tulad ninaConstantino at Casambre ng UP,
Sibayan at Otanes ngPNC, Gonzales ng De la Salle, Llamzon at Pascasio ngAteneo,
Natividad ng DEC, atbp.;
133. 133. (2) Mga nagsipagtapos sa Pilipinas. Sa Ateneo-PNC Consortium for a Ph.D. in
linguistics,halimbawa ay mayroon ng walong nakatapos- Ma.Lourdes Bautista, Elvira
Vergara, Gloria Chan-Yap, Rosa Soberano, Sis. Ma. Isabelita Riego deDios, Casilda
Luzares, Teresita Rafael at EmmaS. Castillo.
134. 134. • Mapapansin na ang Pilipinas ay nagiging laboratoryo olarangan ng mga
linggwistang dayuhan na karamihan aymga Amerikano.• Sa katotohanan, di-iilang wika sa
Pilipinas angginagamit upang subukin ang mga modelong pangwika,prinsipyo o pamaraan.•
Sa kasalukuyan ang pag—aaral sa mga wika saPilipinas ay masasabing isinasagawa ng
iba‘t-ibangpangkat ng mga linggwista.
135. 135. Ang pinakamalaki at pinakamalaganap sa mga ito ay ang sangay sa Pilipinas
ng ‗Summer Institute of Linguistics‘.• Masasabing higit na pinag-uukulan ng pansin
ngpangkat na ito ang mga wikang di gaanong malaganap.• Isinasalin sa mga wikang ito ng
nasabing pangkatang Bibliya at iba pang babasahing panrelihiyon.
136. 136. • Halimbawa: ‗Overt Relation Markers in Maranao‘ - isa sa mga pag-aaral na
isinagawa ni McKaughan (cf. McKaugha 1972)• Nagbigay ng konklusyon si McKaughan na
isa sa mgakatangian ng Maranao (at ng iba pang wika sa angkang Malayo-Polinesyo) ay ito:
o Ang binabanghay na pandiwa ay nagsasaad hindi lamang ng panahon, uri ng kilos, at
iniisip na sikolohikal ng nagsasalita kundi pati na rin ng relasyong gramatikal ng pandiwa at
ng paksa ng pangungusap; na ang relasyong gramatikal ng aktor, layon, di tuwirang layon at
gamit ay nakikilala sa Maranaw sa pamamagitan ng katagang o, sa at ko.
137. 137. • Ang, primary relation ay isinasaad ng katagang so.• Sa bahaging ito‘y
masasabing malaki ang nagingkontribusyon niya sa pagkakatuklas ng ngayo‘ypalasak na
palasak nang pokus sa Pilipino.
138. 138. Ang isa pang pangkat ng mga linggwista sa Pilipinasay matatagpuan sa
Departamento ng Wikang Oryentalat Lingwistika sa Unibersidad ng Pilipinas.• Sa
katotohanan, ang pangkat na ito ang maituturingna pinakamatanda sa lahat ng pangkat.•
 Itinatag ang nasabing departamento noong 1923upang magsagawa ng pahambing na
pagsusuri sa iba‘t-ibang wika sa kapuluan.
139. 139. • Mababanggit dito ang isinasagawang proyekto ngnasabing pangkat sa huling
limang taon- angpagtitipon ng mga datos na leksikal at gramatikalmula sa lahat ng wika at
wikain sa kapuluan upanggamitin sa pahambing na pagsusuri sa ponolohiya,morpolohiya at
sintaksis ng nasabing mga wika.• Maaari ring magamit ang matitipong mga datossa pagsulat
ng mga diksyunaryo sa bawat wika.
140. 140. • Ayon kay Constantino ay hindi kukulangin sa2,000 pangungusap na
naglalarawan ng hulwarangmorpo-sintaktikal at mahigit na 4,000 salitang-ugat ang natitipon
na mula sa 300 mga wika atwikaing sinusuri.• Ang mga manuskrito at tapes ay iniingatan
ng‗Archieves of Philippine Languages and Dialects.‘
141. 141. Ang iba pang pangkat ng mga linggwista aymatatagpuan sa ‗Language Study
Center‘ ngDalubhasang Normal ng Pilipinas, sa Ateneo deManila, sa De la Salle, sa
Unibersidad ng San Carlos,at sa ‗Interchurch Language School‘.• Ang ‗New Tribes Mission‘
sa Pilipinas ay may isa omga dalawang linggwista.
142. 142. • Sa ‗Language Study Center‘ ng PNC ay nagsasagawa ngmga pagsusuring-
wika sa linggwistikang pamamaraanupang iangkop sa pagtuturo ng wika.• Taun-taon ay
nagpapadala ang UCLA ng mga linggwistaupang makatulong sa mga proyekto ng LSC.• Sa
mga naipadala na ng UCLA ay mababanggit angpangalan nina Dr.Tommy Ray Anderson (S.
L. N.),Dr.Richard Tucker, Dr. Henry Feenstra, at Dr. RobertGardner.
143. 143. • Nag-aanyaya rin ang LSC ng mga kilalang linggwistangtulad nina Isidore
Dyen, Eugene Nida, Howard McKaughan,Clifford Prator, Donald J. Bowen, atb. upang
magbigay ngpanayam sa mga mag-aaral at guro sa linggwistika.• Bukod dito ay
nagpapadala pa rin ang LSC ng mgaiskolar sa Estados Unidos at sa Canada
upangmagpakadalubhasa sa aghamwika.• Ang aklatan ng LSC ay masasabing isa sa
pinakamayamansa mga aklat panlinggwistika sa buong kapuluan.
144. 144. • Ang mga panaliksik-wika sa iba‘t-ibang wika saPilipinas ay mapapansing
isinasagawa hindi lamangng mga linggwista sa Pilipinas kundi gayon din ngmga linggwista
at mag-aaral sa mga unibersidad saAmerika, tulad ng Unibersidad ng Yale,Unibersidad ng
Michigan, Unibersidad ngCalifornia sa Los Angeles, at Unibersidad ngHawaii.
145. 145. • Masasabi rin na ang mga isinasagawang pag-aaral sa wika ay mauuri sa tatlo:
(1) pag-aaral na nauukol sa pagkaklasipika ng mga wika sa Pilipinas, at(2) mga pagsusuring
historikal, at(3) mga pagsusuring palarawan.
146. 146. • Iilan-ilan lamang ang nagsagawa ng pananaliksikna historikal.• Dyen –mula sa
Unibersidad ng Yale naitinuturing na pinakakilala sa mga mananaliksik.–nakapagpalathala
siya ng isang monograp atmaraming artikulo tungkol sa rekonstruksyon ngilang ponema at
salita sa Proto-Austronesian natinawag niyang Malayo-Polinesian.
147. 147. - Isa sa kanyang mga artikulo ay tinalakay nya ang kanyang teorya na ang D ng
Proto- Austronesian ay naging d sa Tagalog sa mga pusisyong inisyal at kapag
pinangungunahan ng katinig, at hindi nagiging l na tulad ng sabi ni Dempwolff.
148. 148. • Fr. Llamzon (1966)- sumulat ng isang artikulo natumatalakay sa kanyang
isinagawang mulingpagsusuri sa ə ng Proto-Austronesian (PA).- Nagbigay sya ng
konklusyon na ang ə ng PA ay regular na nagiging i at di-regular na nagiging a o kaya‘y u sa
Tagalog.- Mapapansing gayon din ang konklusyon ni Costenoble noong 1940.
149. 149. • Masasabing higit na napakiling ang mga linggwista sapagsusuring palarawan
pagkaraan ng IkalawangDigmaang Pandaigdig.• Masasabi ring karamihan sa mga pag-aaral
naisinagawa noon ay nakalundo sa ponolohiya ng isang wika.• Ngunit nang mga dakong
1960 ay dumami na nangdumami ang mga pagsusuring tumutugon sa gramatika osintaksis
ng isang wika.
150. 150. • Mga Modelo sa Paglalarawang-Wika Tatlong modelo ang nangibabaw sa
paglalarawan ng mgawika sa Pilipinas pagkatapos ng digmaan.(1) Modelong ginamit ni
Bloomfield sa paglalarawan sa Tagalog at Ilocano.(2) Tagmemic Model na nilinang ni
 Kenneth L. Pike na syang karaniwang ginagamit ng mga linggwista ng SIL(3)
Transformational-Generative Model ni Chomsky na syang higit na pinaniniwalaan ng mga
linggwista ng UCLA at sa UP (cf. Constantino 1972).
151. 151. Ano ang pagkakaiba-iba ng tatlong modelosa isa‘t-isa?
152. 152. • Masasabing hindi gaanong nagkakaiba-iba angtatlong modelong nabanggit,
lalo na ang dalawanguna,tungkol sa kung papaano sinusuri ang mgadatos.• Nagkakaiba-iba
lamang sila sa paraan ng pag-aayos o paglalahad at sa pagbibigay-ngalan saresulta ng
pagsusuri.
153. 153. • Tagalog -masasabing higit na napagtutuunan ng mga linggwista, gaya rin ng
nangyari noong panahon ng Kastila.• Kaunti lamang kung mayroon mang mahahalagang
naisasagawang pag-aaral sa ibang pangunahing wika.• Marahil dahil Tagalog ang batayan
ng wikang pambansa.
154. 154. • Si Constantino ay may sinulat noong 1965tungkol sa mga padron ng
pangungusap sa 26 nawika sa Pilipinas, kasama na ang walong pangunahin.• Inilahad sa
nasabing artikulo ang ‗immediateconstituent (IC) analysis‘ na sinundan ng‗transformational-
generative analysis‘ ng mgapangungusap sa wika.
155. 155. • Pinangkat ni Constantino ang mga pangungusapna predikatibo (predicative
sentences) ayon samga balangkas ng kanilang mga IC sa tatlong uri:1. Definite2.
Indefinite3. Situational• Bawat isa sa mga IC ng pangungusap na tiyak ay pinangungunahan
ng ‗particle‘ o ‗marker‘.
156. 156. • Kinilala ni Constantino ang mga unang IC ng mgapangungusap na tiyak at di-
tiyak at ang pangalawangIC ng mga pangungusap na sitwasyonal bilang simunong mga
pangungusap, at ang pangalawang mga IC ngmga tiyak at di-tiyak na mga pangungusap at
angunang IC ng pangungusap na sitwasyonal bilang mgapanaguri.
157. 157. Simuno IC1 IC2<tiyak at di-tiyak <pangungusap napangungusap> na
sitwasyonal>
158. 158. Panaguri IC2 IC1{Tiyak at di-tiyak na pp.} {pangungusap na sitwasyonal}
159. 159. • Masasabing ang pagsusuri ni Constantino sa mgasimuno at panaguri ng mga
wika sa Pilipinas ay maymalaking pagkakaiba sa tradisyunal na pagsusuringsinunod nina
Blake, Bloomfield, Lopez at iba panglinggwista.• Sa Tradisyunal na pagsusuri, ang unang IC
ngalinmang pangungusap na ‗predicative‘ sa normal naayos ang syang panaguri at ang
pangalawang IC angsimuno maging anuman ang uri ng pangungusap.
160. 160. • Hindi kukulangin sa tatlo ang naisagawa nangpagsusuri sa ponolohiya ng
Tagalog simula nang mataposang Ikalawang Digmaang Pandaigdig.(1) Ang sinulat ni
Remedios Cayari noong 1596. Hindi kinilala ni Cayari na magkaibang ponema ang /e/ at /i/,
gayundin ang /o/ at /u/ sa Tagalog kahit na may mga salitang hiram o katutubo sa Tagalog
na magagamit upang ikontrast ang mga ito. Ang Matandang Tagalog ay walang mga tunog
na /e/at /o/. Ang mga ito‘y hiram lang natin sa Kastila.
161. 161. (2) at (3). Ang dalawa pang pag-aaral saponolohiya ay ang kina Robert
Stockwell (1957)at Teodoro Liam-zon (1966).• Sa dalawang pag-aaral nito ay kinilala ng
mga awtor ang pagkakaiba ng mga ponemang /e/ at /i/, gayundin ng /o/ at /u/ sa Tagalog,
gayundin ang mga klaster at mga padron ng intonasyon ng Tagalog.
162. 162. (4). Ang pinakahuling pagsusuring isinagawa tungkol sapalatunugan ng Pilipino
ay ang kay Andrew Gonzalez(Acoustic Correlates of Accent, Rhythm and Intonationin
Tagalog) na nalathala sa PHONETICA. Sinuri ni Gonzales ang diin, ritmo, at intonasyon ng
Tagalog sa pamamagitan ng paggamit ng makabagong instrumentong pangwika sa
Unibersidad ng California, Berkeley, California, tulad ng ‗Linc-8 Computer, Trans-
Pitchmeter, Kay Sanograph, at Pitch Extractor.‘
163. 163. • Lumitaw sa pag-aaral ni Gonzales na angtono, lakas, at haba ay hindi
nagiging resultalamang ng diin o ‗stress‘ at hindi ng haba o‗length‘ na tulad ng lumabas sa
pagsusuri ninaSchachter at Otanes (cf. ‗Tagalog ReferenceGrammar‘ 1973).
164. 164. • ‗Restatement of Tagalog Grammar‘ niElmer Wolfenden ng SIL (1961) Isa sa
mga isinagawang pag-aaral sa gramatika. Ayon kay Wolfenden, dalawa ang kanyang
layunin sa pagsasagawa ng nasabing pag-aaral: (1) ‗To realign Bloomfield‘s gramatical
categories, esp. the verbal ones; and (2) To modify Bloomfield‘s nomenclature.‘
165. 165. • Sina Paul Schachter at Fe Otanes, sa ilalim ngpangangasiwa ng ‗Philippine
Center for LanguageStudy‘ ay may sinulat na Tagalog ReferenceGrammar. Ang nasabing
aklat, sa kasalukuyan, aykabana-kabanatang isinasalin sa Tagalog ng mganagsisisulat ng
tesis sa Pilipino sa PNC.
166. 166. • Sa UP ay mababanggit ang apat na tesis na tumatalakay saiba‘t-ibang aspeto
ng gramatika ng Tagalog.(1) Kay Silverio ( 1962) na sumusuri sa mga pandiwa at
pangungusap na ‗passive‘ sa Tagalog;(2) Kay Gonzales (9162) na tumatalakay sa mga
pandiwa at pangungusap na ‗active‘;(3) Kay Cayari (1963) na nagkaklasipika ng mga
pandiwang pamanahon (time adverbs) ng Tagalog ayon sa distribusyon;(4) Kay Paz (1967)
na nagsusuri sa morpolohiya at sintaksis ng mga pangalan at pang-uri sa Tagalog.
167. 167. • Pineda – Direktor ng Surian ng Wikang Pambansa ( cf. Pineda 1972), -
Sumulat ng ―An Introduction to Tagalog Transformational Syntax‖. - Ginamit nya sa
sintaksis ng Tagalog ang modelong 1957 ni Chomsky. -
168. 168. • Sa unang bahagi ng kanyang aklat ay nagbigaysya ng mga tuntunin sa
pagbubuo ng mgapangungusap sa Tagalog.• Sa ikalawang bahagi naman, naglahad sya
ngmga transportasyon at nagbigay sya ng mgahalimbawa kung papaanong magagamit ang
mga itosa pngungusap sa Tagalog.
169. 169. • Hindi kukulangin sa lima ang naisagawa nangpahambing na pagsusuri sa
Tagalog at Ingles.• Ang dalawa rito (cf. Stockwell 1957; Castelo 1964) ay naglalahadng
isang pagsusuri sa Tagalog na masasabing kahawig dinng kay Bloomfield.• Ang ikatlo ay
isang disertasyong nagsusuri sabalangkas ng Tagalog na ginamitan ng Tagmemic Model.
(Guanco 1963)• Ang huling dalawa ay ang disertasyon nina EmyPascasio (1960) at Fe
Otanes (1966).
170. 170. • Cebuano. Si Anderson, sa kanyang disertasyon sa pagdodoktorado noong
1965, ay nagsagawa rin ng paghahambing sa pagsusuri sa Cebuano at Ingles na ginamitan
naman ng ‗transformational model‘ ni Chomsky. Si John Wolff, (1966 at 1967), ay
magkasunod na nagpalathala ng dalawang bolyum ng mga aralin sa Cebuano. Ang
gramatika ng Cebuano ay inilarawan nya ayon sa modelo ni Bloomfield.
171. 171. • Ilocano. Ang unang deskripsyong isinagawa pagkatapos ng Ikalawang
Digmaang Pandagdig sa mga gramatika ng Ilocano ay inilahad sa ‗Intensive Course‘ nina H.
McKaughan at J. Forster (1952). Ang nasabing gramatika ay inihanda upang magsilbing
patnubay o modelo sa paghahanda ng katulad na mga gramatika sa ibang wika sa Pilipinas
sa darating na mga taon. Ibinatay ito sa ‗Outline of Ilocano Syntax‘ ni Bloomfield.
172. 172. Isa namang ‗transformational-generative grammar‘ ng Ilocano ang sinulat ni
Constantino (1959) para sa kanyang disertasyon sa Ph. D.Ang modelong ginamit dito ay
ang gramatikang inilahad ni Chomsky sa kanyang ‗Syntactic Structures‘.B. Sibayan-
nagsagawa ng isang pahambing na pagsusuri sa mga ponemang segmental ng Ilocano at
ng Ingles noong 1961 sa kanyang disertasyon sa Ph. D.,
173. 173. • Kapampangan.  Isang tesis sa M. A. ni Castrillo noong 1955 ang nasulat sa
UP na tumalakay sa balangkas ng mga pangungusap sa Kapampangan na ginamit ang
modelo ni Bloomfield;  isang disertasyon sa Ph. D. ni Clardy noong 1958 na sumusuri sa
mga ponema ng Kapampangan, ang kanilang mga alopono at distribusyon;  isang artikulo
ni Tabasondra noong 1962 na sumusuri sa mga ponema ng Kapampangan at pagkatapos
ay inihambing sa mga ponema ng Ingles.  Si Perez ng PNC ay sumulat ng tesis sa M.A. na
may pamagat na ‗Pampango ang Pilipino Cognates:Sound and Spelling Relationship‘
(1964).
174. 174. • Hiligaynon. Ang balangkas ng Hiligaynon ay sinuri at inihambing sa
balangkas ng Ingles nina Juntado (1961) at Ruiz (1963) sa kani-kanilang disertasyon sa Ph.
D.
175. 175. • Pangasinan.  Ang Pangasinan ay sinuri ni Schachter noong 1959 sa
kanyang disertasyon sa Ph. D. at pagkatapos ay inihambing niya sa Ingles.  Ang
paglalahad sa disertasyong ito ay batay sa modelong transpormasyonal ni Chomsky sa
kanyang ‗Static Structures‘ .  Hinati ni Schachter ang kanyang pag-aaral sa dalawang
antas: (1) Ponolohiya (2) Gramatika  Binansagan ni Schachter ang kanyang gawa ng
―From Pangasinan to English‖ sapagkat nilalayon ng pag- aaral na matulungan ang mga
mag-aaral na Pangasinan sa pag-aaral ng Ingles.
176. 176. • Waray. Sina J. at I. Wolff noong 1967 ay sumulat ng isang aklat, ―Beginning
Waray-waray‖. Batay din sa modelo ni Bloomfield ang kanilang pagkakasuri sa nasabing
wika.
177. 177. • At nitong mga huling araw, gaya na ng nasabi saumpisa, ay masasabing may
kasiglahan ang kilusan salinggwistika sa Pilipinas.• Tatlong pambansang samahang
pangwika angnakatutulong nang malaki sa pagpapaunlad ngdisiplinang ito – Linguistic
Society of the Philippines Pambansang Samahan sa Linggwistikang Pilipino  Philippine
Association for Language Teaching
178. 178. • Ang tatlong samahang ito‘y patuloy sa pagdaraos ng mga seminar pangwika
at pagpapalathala ng kani- kanilang journal na nagiging daluyan ng mga pag- aaral at
pananaliksik na isinasagawa sa larangan ng wika.• Ang pagkakaroon ng Consortium for a
Ph. D. in Linguistics ng Ateneo de Manila at Philippine Normal College ay isa pa rin sa mga
salik na nakapagpapasigla sa kilusang panglinggwistika.
179. 179. • Mga Nakapagtapos sa Consortium for a Ph. D. inLinggwistika at ang kanilang
mga paksa: Bautista, Ma. Lourdes S. ―The Filipino Bilingual‘sCompetence: A Model
Based on an Analysis of Tagalog-English Code Switching.‖  Inilarawan ni Bautista ang
paglilipat-lipat ng mga nagsasalita sa Ingles at Tagalog. Nagbigay sya ng mga tuntuning
tinatawag na ―phrase structure and transformational rules‖ batay sa modelong 1965 ni
Chomsky. Lumabas sa kanyang pag-aaral na ang ―Code- Switching‖ ay nagaganap sa iba‘t
ibang antas ng wika- salita, parirala, sugnay at pangungusap.
180. 180. Chan-Yap, Gloria. ―Hokien Chinese Loanwords in Tagalog.‖ 1975. Sinuri
nya ang mga salita saTagalog at inalam nya ang mga salitang mula sa Hokkien Chinese.
Inilarawan nya ang naganap na pagbabago sa tunog at sa kahulugan ng mga salita sa
Tagalog na hiram sa Hokkien Chinese.Soberano, Rosa P. ―The Dialect of Marinduque
Tagalog.‖ 1976. Isa sa kanyang mga layunin ay upang alamin ang pagkakatulad at
pagkakaiba ng Tagalog-Marinduque sa Tagalog-Maynila.
181. 181.  Vergara, Elvira C. ―Subcategorization and Selectional Restrictions of English
Words‖. 1975. Sinuri ni Vergara ang mga pandiwang iisahing salita na nakasama sa
General Service List ni West (1965). Ginamit nya ang Case Grammar Matrix ni Cook sa
subkategorisasyon ng mga pandiwa. Lumabas sa pagsusuri na ang mga pandiwang
iisahang salita ay mapapangkat ayon sa basic, experimental, benefactive, at locative; at
mapapangkat pa sa 16 na uri ng subkategorisasyon ayon sa kaligiran ng kaukulan o ‗case‘.
182. 182.  Luzares, Casilda. ―The Morphology of SelectedCebuano Verbs: A Case
Analysis .‖ 1975 . Ginamit ni Luzares ang modelong 1968 at 1970 ni Fillmore ngunit
pinasukan nya ng pagbabago ang mga ito. Lumabas sa pag-aaral nya na ang morpolohiya
hindi hiwalay sa sintaksis at semantika.
183. 183.  Rafael, Teresita C. ―Negativization in theBisayan Languages: A Case Study
of theEvolution of a Subsystem‖. 1976.  Pinagtuunan nya ng interes ang 6 na uri ng
pananggi na tinawag nyang NEG [Event]s‘, NEG [State]s‘, NEG NEG [Know]s‘,NEG
[Desiderative]s‘, NEG [Exixtantial], at prohibitives.
184. 184.  Castillo, Emma S. ―A Test of CommunicationCompetence in Pilipino for
Prospective Elementary SchoolTeachers‖. 1978.  Naghanda ng isang instrumento si
Castillo na susubok sa kakayahan ng pakikipagtalastasan sa Pilipino ng isang magiging guro
sa elementarya, batay sa hinuha na ang isang mahusay sa wika ay may kakayahang
magsabi ng at umunawa sa mga pananalitang angkop sa kontekstong sosyokultural. Riego
de Dios, Ma. Isabelita. ―Chavacano Dictionary.‖1977. (Wala pa sa aklatan ang kanyang
tesis)
185. 185. ArigatouGozaimasu!!! 