7.

Vlažni gasovi

7.1 Uvod

- smeše realnog i idealnog gasa

- smeše kondenzujućeg i nekondenzujućeg gasa
- parno – gasne smeše
- najpoznatiji predstavnik – vlažan vazduh
- smeša – (suvog) vazduha – idealnog gasa i vlage – realnog fluida

• Na primeru vlažnog vazduha

- Jedna od komponenti, u običajenom opsegu radnih pritisaka i temperatura, ne menja
agregatno stanje
- (suv) vazduh je i sam smeša (idealnih) gasova
xN2 = 0, 78 , xO2 = 0, 21 , xAr = 1% , xCO2 = ... ,
(vC ) vaz = −140,5°C , ( pC ) vaz = 37, 71 bar

- vlaga (voda – vodena para), - druga komponenta „lako“ menja agregatno stanje u
kondenzacionom opsegu radnihtemp. i pritisaka
vtr = 0, 01°C vC = 374, 09°C
ptr = 0, 00611 bar pC = 221,15 bar

• Slično važi i za bilo koje druge kombinacije nekondenzujućih ( O 2 , N 2 , CO 2 )produkte

sagorevanja,...) i kondenzujućih (alkohol, amonijak, freon,...) gasova
• Ako je kondenzujući gas vlaga (voda-vodena para), takav gas nazivamo vlažnim, npr.
vlažan kiseonik, vlažan azot,...

60
• Dvokomponentna mešavina ⇒ 3 stepena slobode
- potrebno je definisati 3 veličine stanja da bi stanje vlažnog gasa bilo određeno
- trodimenzionalni prikaz
- dvodimenzionalni prikaz (obično p = idem )

7.2 Veličine stanja vlažnih gasova

• Posmatra se neki vlažan gas koji se nalazi u rezervoaru

• Masa vlažnog gasa ( mvg ) jednaka je zbiru mase suvog gasa ( msg ) i mase vlage ( mvl )

mvg = msg + mvl

• Po Daltonovom zakonu, pritisak smeše gasova - vlažnog gasa ( pvg ), jednak je zbiru
parcijalnih pritisaka komponenti ( psg )– suvog gasa i vlage ( pvl ) – pare ( pp )

pvg = psg + pvl = psg + pp

• Svaka od komponenti, a i sama smeša rasprostiru se po čitavoj zapremini rezervora ( Vr ).

Zato je zapremina vlažnog gasa ( Vvg ) ista je kao i zapreminna suvog gasa ( Vsg ), odnosno
zapremina pare ( Vp ).

Vr = Vvg = Vsg = Vp

• Gasna smeša se nalazi u termičkoj ravnoteži, pa sve komponente ( Tsg = Tp ), kao i sama
smeša imaju istu temperaturu ( Tvg ). Takođe, ukoliko usled promene temperature dođe do

61
 izdvajanja kondenzata - tečne faze ( Tt ), ili pak pojave leda – čvrste faze ( Tč ), i dalje će sve
komponente (faze) imati istu temperaturu.
Tvg = Tsg = Tp (= Tt = Tč )

• Definisanje sastav vlažnog gasa

• Apsolutna vlažnost gasa

mvl mp + mt + mc
x= = = xp + xt + xc
msg msr

mvg = msv (1 + x)
• Relativna vlažnost (samo za nezasićeno područje) – udobnost, subjektivan osećaj
vlažnosti
pp V
mvl mp Rp T pp,sat
ϕ =( )T = ( )T = =( )T
(mvl ) max (mp ) max pp,sat V pp,sat
Rp T
pp,sat = f (T ) samo od T !!!

• Između apsolutna i relativne vlažnosti vlažnog gasa u nezasićenom području postoji

medusobna zavisnost.
ƒ Predpostavka – ponašanje i kondenzujućeg i ne kondenzujućeg gas može se
opisati jednačinom stanja idealnoog gasa
pp V = mp Rp T i psv V = msg Rsg T

ƒ Apsolutna vlažnost vlažnog gasa

pp V
mp Rp T M p pp M H2O ϕ ⋅ pp,sat
x= = = =
msg psg V M sg psg M sg p − ϕ ⋅ pp,sat
Rsg T

ƒ Molarna masa vode i molarana masa najčešćeg suvog gasa – suvog vazduha
M H 2O = 18, 016 ⋅10−3 kg/mol i M sv = 28,964 ⋅10−3 kg/mol
pa je za vlažan vazduh
ϕ ⋅ pp,sat (T )
x = 0, 622 ⋅
p − ϕ ⋅ pp,sat (T )

62
• Gustina nezasićenog vlažnog gasa
mvg msg + mp msg
ρ vg = = = ρsv + ρ p ili ρ vg = (1 + xp ) = ρsg (1 + xp )
Vvg Vvg Vsg

• Entalpija vlažnog gasa

H vg = H sg + H vl / : msg

H vg msg ⋅ hsg mvl ⋅ hvl

= + = hsg + xhvl
msg msg msg
N
Specifična entalpija vlažnog gasa (svedena na 1 kg suvog gasa ili vlažnog gasa)

h1+ x = hsg + xhvl  kg  ili  kJ 

 kg SG   (1 + x)kgVG 

7.3 Vlažan vazduh

• Važe sve relacije kao i za svaki drugi vlažan gas

• Indeksi – suv gas (sg) prelazi u suv vazduh (sv), vlažan gas (vg) u vlažan vazduh (vv),
npr.
msg → msv mvg + mvv ⇒
• Masa vlažnog vazduha
mvv = (1 + x) msv
• Pritisak vlažnog vlažnog
pvv = psv + pp
• Zapremima vlažnog vazduha, suvog vazduha i pare
Vvv = Vsv = Vp
• Temperatura vlažnog vazduha, suvog vazduha i pare
Tvv = Tsv = Tp
• Apsolutna vlažnost vlažnog vazduha
ϕ ⋅ pp,sat (ϑ )
x = 0, 622 ⋅
p − ϕ ⋅ pp,sat (ϑ )

63
• Pelativna vlažnost vlažnog vazduha
 p 
ϕ = p 
 pp,sat 
 ϑ

7.3.1 Entalpija vlažnog vazduha

ƒ po zonama u zavisnosti od stanja vlage

1. Nezasićen vlažan vazduh – I zona

h1+ x = hsv + x ⋅ hvl

 

idealn gas realan gas - para

• Prema dogovoru entalpija vode pri ϑtr = 0, 01°C ≈ 0 , ptr = 611, 2 Pa je jednaka nuli
hvode = 0 kJ/kg
• U zoni veoma niskih pritisaka svaki realni gas ponaša se kao idealan. To ujedno znači i
linearnu vezu između entalpije i temperature gasa, pa se entalpija vodene pare pri tako
niskim pritiscima može račinati preko izraza
hp = rsat + c p ,vp ⋅ϑ

Toplota promene faze na ptr ≈ 611, 2 Pa ( ϑtr = 0, 01°C ≈ 0 ) iznosi

rsat = 2501,3 kJ/kg ≈ 2500 kJ/kg
a pri malim pritiscima, specifični toplotni kapacitet vodene pare približno stalan, to jest
ima približno nepromenjivu vrednost
c p ,vp ≈ 1,86 kJ/(kg K) ,
pa se entalpija vlažnog vazduha

(
h1+ x ,sat = c p ,sv ⋅ ϑ + x ⋅ rsat + c p ,vp ⋅ ϑ
 

)
entalpija vode-vodene pare

može izračunati iz
h1+x = 1 ⋅ ϑ + x ⋅ (2500 + 1,86 ⋅ ϑ )

64
2. Linija zasićenja– II –zasićen vlažan vazduh

• Za vazduh zasićen vlagom ϕ = 1 ( x → xsat ), entalpija se određuje kao

(
h1+ x ,sat = c p ,sv ⋅ ϑ + x ⋅ rsat + c p ,vp ⋅ ϑ )
h1+ x ,sat = 1 ⋅ ϑ + xsat ⋅ (2500 + 1,86 ⋅ ϑ )

3. Područje obične magle – prezasićen vlažan vazduh –III zona

• Vlažan vazduh, temperature veće od ϑ = 0°C , prezasićen vlagom. Ona se u njemu nalazi u
vidu molekula vode (u maksimalno mogućoj koncetraciji ( xp = xsat )) i u molarnom obliku
(sitne lebdeće kapljice vode – magla)

(
 
)
h1+ x = c p ,sv ⋅ ϑ + xsat ⋅ rsat + c p ,vp ⋅ ϑ + xt ⋅ c p ,t ⋅ ϑ

 

molekule vode - para kapljice vode - magla

xt = x − xsat
c p ,t = 4,186 kJ/(kg K)

h1+x = 1⋅ ϑ + xsat (2500 + 1,86 ⋅ ϑ ) + xt 4,186 ⋅ ϑ

4. Područje susnešne magle – prezasićen vlažan vazduh – IV zona

• Vlažan vazduh, temperature jednake ϑ = 0°C , prezasićen vlagom. Ona se u njemu nalazi u
vidu molekula vode (u maksimalno mogućoj koncetraciji ( xp = xsat )) i u molarnom obliku
(i sitne lebdeće kapljice vode – xt , i sitni lebdeći kristali leda – ledena magla – xč )

(
 

)
h1+ x = c p ,sv ⋅ ϑ + xsat ⋅ rsat + c p ,vp ⋅ ϑ +
  

(
xt ⋅ c p ,t ⋅ ϑ + xč ⋅ − rliq + c p ,sol ⋅ ϑ
 

)
molekule vode - para kapljice vode - magla kristali leda - ledena magla
  

susnežna magla

Kako je ϑ = 0°C

( ) (
h1+ x = c p ,sv ⋅ ϑ + xsat ⋅ rsat + c p ,vp ⋅ ϑ + xt ⋅ c p ,t ⋅ϑ + xč ⋅ −rliq + c p ,sol ⋅ ϑ )
h1+ x = rsat ⋅ xsat − rliq ⋅ xč

Specifični toplotni kapacitet leda

c p ,sol = c p ,leda = 2, 04 kJ/(kg ⋅ K)
Toplota očvršćavanja (toploenja) leda
rliq = rč = 332, 4 kJ/kg
Specifična entalpija vlažnog vazduha u području susnežne magle
h1+ x = 2500 ⋅ xsat − 332, 4 ⋅ xč

x = xsat + xt + xč

65
5. Područje ledene magle – prezasićen vlažan vazduh – V zona

• Vlažan vazduh, temperature manje od ϑ < 0°C , prezasićen vlagom. Ona se u njemu nalazi
u vidu molekula vode (u maksimalno mogućoj koncetraciji ( xp = xsat )) i u molarnom
obliku (sitni lebdeći kristali leda – ledena magla – xč )

( ) (
h1+ x = c p ,sv ⋅ ϑ + xsat ⋅ rsat + c p ,vp ⋅ ϑ + xč ⋅ − rliq + c p ,sol ⋅ ϑ
 
 

)
molekule vode - para kristali leda - ledena magla

h1+x = 1⋅ ϑ + xsat ⋅ (2500 + 1,86 ⋅ ϑ ) + xč ⋅ (−332, 4 + 2, 04 ⋅ ϑ )

7.3.2 Molierov (Mollier) kosougli h1+x − x dijagram za vlažan vazduh

• ucrtavanje izotermi – definisanje zona)

1. Nezasićen vlažan vazduh

Entalpija
h1+x = 1 ⋅ ϑ + x (2500 + 1,86 ⋅ ϑ )
• Izoterma ϑ = 0°C
∂h1+ x 
(h1+x )ϑ =0 = 2500 ⋅ x ( tgα )ϑ =0 =   = 2500
 ∂x ϑ =0

• Izoterma v = 10°C
( h1+x )ϑ =10°C = 10 + x ⋅ 2518 ( tgα )ϑ =10°C = 2518
• Izoterma v = −10°C
( h1+ x )ϑ =−10°C = −10 + 2481⋅ x ( tgα )ϑ =−10°C = 2481

66
 • Apsolutna vlažnost

ϕ ⋅ pp,sat (ϑ )
x = 0, 622 ⋅ ⇒
p − ϕ ⋅ pp,sat (ϑ )
za ϑ1 > ϑ2 ⇒ psat1 > psat 2 ⇒ xsat1 > xsat 2

2. Linija zasićenja

3. Područje obične magle – III zona

Entalpija
h1+ x = 1⋅ ϑ + xsat ⋅ (2500 + 1,86 ⋅ ϑ ) + xt ⋅ 4,186 ⋅ϑ
• Izoterma ϑ = 0°C
 ∂h1+ x 
  =0
 ∂xt ϑ =0°C
• Izoterma ϑ = 10°C
 ∂h1+ x 
  = 41,86
 ∂xt ϑ =10°C
• Izoterma ϑ = −10°C
•

 ∂h1+ x 
  = −41,86
 ∂xt ϑ =−10°C
• uska zona nezasićenog područja u dijagramu
• prelazi sa pravouglog na kosougli dijagram

67
Nezasićeno područje Područje obične magle

Područje susnežne magle Područje ledene magle

68