Professional Documents
Culture Documents
Sach Han Nom Cong Giao Tai Vien Han Nom PDF
Sach Han Nom Cong Giao Tai Vien Han Nom PDF
LÃ MINH HẰNG
Viện Nghiên cứu Hán Nôm
Cho đến nay, công giáo đã có lịch sử gần 400 năm truyền giáo vào Việt Nam. Để thúc đẩy công việc truyền giáo đạt kết
quả, các Giáo sĩ phương Tây không thể không tìm hiểu về đất nước và con người Việt Nam; không thể không thông thạo Tiếng
Việt. Nhờ nắm vững Tiếng Việt, biết chữ Nôm, các Giáo sĩ đã có nhiều thuận lợi hơn trong công cuộc truyền giáo của mình.
Trong quá trình truyền giáo và giảng đạo, các Giáo sĩ đã để lại rất nhiều tư liệu có giá trị bằng chữ Hán và chữ Nôm. Theo thống
kê của Nguyễn Hưng, con số này lên tới 308 ấn phẩm Hán Nôm thuộc đủ các thể loại.
Đã có nhiều bài viết giới thiệu kho tư liệu Hán Nôm công giáo ở các trung tâm lưu giữ trong và ngoài nước. Bài viết lần
này tập trung giới thiệu thư tịch Hán Nôm công giáo (HNCG) hiện đang được lưu giữ tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm (VNCHN).
Các vấn đề được khảo cứu gồm: tình trạng văn bản, phân loại, nơi tàng trữ... của các văn bản đó.
1. Các cơ sở tàng trữ thư tịch Hán Nôm công giáo
Hiện nay, thư tịch HNCG được lưu giữ ở các thư viện, trung tâm lưu giữ ở trong và ngoài nước, hoặc nằm trong tay các cá
nhân, tập thể ở các địa phương. Các tư liệu đó được lưu trữ, bảo quản dưới các hình thức như: sao lưu thêm phụ bản; dịch ra
tiếng Việt; scan thành file ảnh, được bảo quản dưới dạng in microfilm, hoặc đã ấn hành các đĩa CD...
1.1. Tại các trung tâm lưu giữ ở nước ngoài
Ở Hoa Kì: các nhà nghiên cứu chữ Nôm ở Houston, Texas (Hoa Kỳ) đã ấn hành các đĩa CD tài liệu tham khảo về công
giáo viết bằng chữ Nôm, như Tuồng Gie-Su và Truyện Ông Thánh Y-na-xu.
Ở Pháp: từ năm 1953, sau khi tìm thấy trong thư khố ở Paris những tài liệu chữ Nôm viết về công giáo Việt Nam, Hoàng
Xuân Hãn và những cộng sự của ông đã có những khảo cứu công phu về kho tư liệu này. Dưới sự hướng dẫn của GS Hoàng
Xuân Hãn, M.R. Seguy đã làm luận án Tiến sĩ về Catalogue du fonds Vietnamien, tập thư mục này chia thành 3 phần: sách Hán,
tự điển và sách Nôm. Trong đó, có 12/19 sách Nôm được giới thiệu trong tập thư mục này, theo ý kiến của GS Hoàng Xuân
Hãn(1), là của tác giả Maiorica. Nguyễn Hưng cũng có nhiều quan tâm đến nhóm sách Nôm công giáo, ông công bố 31 văn bản
Nôm của Maiorica.
Tại Thư viện Vatican có lưu giữ các tư liệu chữ Nôm do Thừa sai Maiorica đem về châu Âu. Tư liệu này đã được Thanh
Lãng nghiên cứu, khai thác trên phương diện ngôn ngữ học.
Một số bản thư của Thừa sai gửi về Roma: khối tư liệu này đã được Vũ Văn Kính khảo cứu các vi phiếu và cho xuất bản
Bảng tra chữ Nôm thế kỉ 17 và hai cuốn sách: Học chữ Nôm, Đại tự điển chữ Nôm.
1.2. Tại Việt Nam
Theo khảo sát sơ bộ, tại Việt Nam, thư tịch HNCG được lưu giữ tập trung tại: VNCHN, Đại học Sư phạm Huế(1), nhóm
Hán Nôm công giáo tại thành phố Hồ Chí Minh(2).
Ngoài ra tại các cơ sở lưu giữ cá nhân, tại các địa phương cũng có lưu giữ một số ít các thư tịch HNCG: thư viện Tổng
hợp Hải Dương: có 4 văn bản; Bảo tàng Tổng hợp Hà Tây: 6 văn bản(3).
2. Thư tịch Hán Nôm công giáo hiện lưu giữ tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm
Căn cứ vào nội dung ghi chép, các thư tịch HNCG được chúng tôi nhận định là những thư tịch có nội dung liên quan đến
công giáo, như: kinh thánh, truyện các thánh, sách giảng về đạo đức cho giáo dân, sách có nội dung phục vụ nghiên cứu, học tập
về đạo công giáo.
2.1. Tổng quan thư tịch Hán Nôm công giáo tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm
http://www.hannom.org.vn/detail.asp?param=2394&Catid=225 1/5
23/8/2018 Viện nghiên cứu Hán nôm
Di sản Hán Nôm Việt Nam - thư mục đề yếu là bộ thư mục ghi lại toàn bộ sách Hán Nôm hiện lưu giữ tại VNCHN và tại
Thư viện Quốc gia Pháp. Chúng tôi tiến hành khảo sát toàn bộ Di sản Hán Nôm, và cho kết quả: có 35 tác phẩm mang nội dung
công giáo. Chi tiết như sau:
Bảng 1: Sách Hán Nôm công giáo trong Di sản Hán Nôm Việt Nam - thư mục đề yếu
t Tên sách, kí hiệu Năm Nội dung
) (2) (3) (4)
Thiên chúa giáo tứ tự kinh gồm 748 câu thơ, mỗi câu 4 chữ, diễn tả nội dung Kinh
văn VHv.1883 1650 thánh của đạo Thiên chúa, nói về nguồn gốc, giáo lí và
tính chất mầu nhiệm của đạo.
Thiên chúa chân đạo dẫn Nói về vai trò, tác dụng của đạo Thiên chúa đối với đời
giải toàn thư A.825/1 - 2. Lê Cảnh sống con người: con người khi sống và linh hồn con
MF.1935. Hưng thứ 38 người sau khi chết đều do Chúa trời định đoạt. Chúa trời
Paris. EFEO. MF. II/6/980. (1777) là đấng tối cao của muôn loài.
Các nha môn câu sai Một số sắc lệnh của chúa Trịnh: sắc lệnh về việc khuyên
A.331. Hậu Lê dân biên giới tuân theo quốc tục, cấm người ngoại quốc
Paris, EFED. MF. I/1/31. dụ dỗ dân theo đạo.
Đại diện của 4 tôn giáo là Nho, Phật, Lão, Thiên chúa
Hội đồng tứ giáo Lê Cảnh trình bày về: nguồn gốc con người; cuộc sống của con
AB.305 và Hưng? người trong hiện tại; con người sau khi chết. Nhằm mục
VNb. 36 đích tuyên truyền đạo Thiên chúa, bài xích các đạo
khác: Nho, Phật, Lão.
30 bài kinh bằng chữ Nôm của đạo Thiên chúa nói về
Tháng cầu cho các linh 1896 nơi phát tích của ngọn lửa giải tội; các hình phạt nơi lửa
hồn nơi lửa giải tội, giải tội: không được nhìn mắt Chúa, bị giam cầm, bị
AB.434 thiêu đốt… Phải cầu Chúa để cứu vong linh tổ tiên thoát
khỏi nơi lửa thiêu, sớm được lên Thiên đường…
0 Truyện hai mươi ông Chuyện 22 ông Giáo sĩ phương Tây tử đạo năm 1798
thánh tử vì đạo VNv197. 1900 đến 1853.
Tháng ông thánh Khu Tra, In năm 1905 Kinh bằng chữ Nôm của đạo Thiên chúa dạy các con
AB.433 chiên làm việc trong tháng Thánh Giuse (Khu Tra).
3 Tân nghị cách thức, Duy Tân thứ Quy định mới về thi Hương, chính thức đưa quốc ngữ
VHv 566 3 (1909) vào thi cùng với chữ Hán.
4 Sách truyện các thánh, 1909 Tiểu sử và ngày lễ của các vị Thánh đạo Thiên chúa.
VNb.34
In lần hai: Sự tích và những phép lạ cứu giúp dân của đức Bà ở Lộ
5 Lộ Đức thánh mẫu, 1911 Đức, một tỉnh nhỏ thuộc miền Tây Nam nước Pháp, tiếp
VNb.33 giáp với nước Y Pha Nho.
http://www.hannom.org.vn/detail.asp?param=2394&Catid=225 2/5
23/8/2018 Viện nghiên cứu Hán nôm
6 Số thứ loại biên VHv.2964 Sách tra cứu thuật ngữ có mang chữ số về Nho, Phật,
và VHv.2965 1947 Gia tô.
7 Tây dương gia tô bí Những điều bí ẩn của đạo Gia Tô (Jésus) về nguồn gốc
lụcVHv. 2137. 1962 và sự truyền bá.
MF. 1565.
8 Bi nhu quận công hành Tập tư liệu về Giám mục Bá Đa Lộc (Bi Nhu, tên tiếng
trạng bị lục A.969. (-) Pháp Pigneau de Behaine).
9 Những ngày lễ trọng, (-)
quyển 1 (P)
0 Thái Tây tạp kí trích lục, (-) Sách trích ghi về tôn giáo… của các nước châu Âu.
VHv.967.
Thuật tích việc nước Nam, Tập thơ 6 – 8, nói về tình hình đạo Thiên chúa ở Việt
AB.196. (-) Nam dưới các thời Gia Long, Minh Mệnh, Thiệu Trị,
MF.1848. Tự Đức.
2 Thượng dụ tập, A.371. (-) 37 bài dụ, chiếu, tấu, biểu… của vua quan nhà Nguyễn
đời Thiệu Trị và Tự Đức: chăm lo làm việc, mở khoa
thi, chọn hiền tài, sưu tầm sách cổ, kiểm tra nhân khẩu,
thờ cúng tổ tiên, nghiêm cấm đạo Gia Tô, định ngạch
quan chức…
3 Bản kinh tụng độc toàn Kinh của đạo Thiên chúa dùng cho giáo dân đọc vào
niên, AB.473 (-) buổi sáng tối hàng ngày trong mùa chay.
Theo bước chân của các Giáo sĩ phương Tây, các văn bản kinh quan trọng (được ghi bằng chữ Nôm) của đạo công giáo đã
xuất hiện ở Việt Nam. Rồi cũng theo gót chân của các Giáo sĩ, các văn bản này lại được đem về các cơ sở truyền giáo ở nước
ngoài. VNCHN không lưu giữ được các văn bản giáo lí căn bản, các văn bản truyện các thánh do các thừa sai hồi thế kỉ 17 viết.
Các văn bản này đều thuộc quyền sở hữu của TVQG Pháp. Đây là một thiệt thòi lớn cho đất nước, cho khoa học.
Lâu nay, thư tịch Nôm công giáo luôn là vấn đề ‘thời sự’ với các nhà nghiên cứu Tiếng Việt lịch sử. Muốn nghiên cứu chữ
Nôm và Tiếng Việt thế kỉ 17 qua tài liệu công giáo, điều quan trọng là phải sở hữu được văn bản Nôm công giáo của thế kỉ 17.
Khảo cứu thực trạng kho tư liệu HNCG tại VNCHN mới giải đáp được lí do tại sao công việc cần thiết này, lâu nay, vẫn chưa
được triển khai một cách có kế hoạch.
Chú thích:
(1). Girolamo Majorica, ses oeuvres en langue Vietnamienne conserves à la Bibliothèque Nationale de Paris.In ở đặc san
Achivium Historium societatis Jesu (Rome) - Tome XXII, 1953, tr. 203-204.
(2). Võ Long Tê trong Lịch sử văn học công giáo Việt Nam cho biết hiện ởPhòng Nghiên cứu văn chương và Văn học sử
Việt Nam của trường Đại học Sư phạm Huế có chụp hình một số tác phẩm chữ Nôm của Giáo sĩ Maiorica, đánh số từ B1 đến
B16.
(3). Theo khảo cứu của Nguyễn Thế Nam, thư tịch HNCG còn được lưu giữ lẻ tẻ tại Viện Sử học, Viện Thông tin Khoa
học xã hội, Thư viện Quốc gia Việt Nam.
(4). Số liệu của Nguyễn Tá Nhí, dẫn theo Nguyễn Thế Nam (sđd).
(5). Ba tác phẩm được các nhà nghiên cứu Việt Nam lựa chọn cho các chuyên khảo của mình là: Truyện các Thánh, Thiên
chúa Thánh giáo khải mông, và Kinh những lễ mùa phục sinh. Các tư liệu này đều không có trong kho tư liệu của VNCHN.
(6). Ba văn bản lưu giữ tại kho VNCHN được khai thác, công bố gồm: Tây Dương Gia tô bí lục, Hội đồng tứ giáo và
Thuật tích việc nước Nam.
Tài liệu tham khảo:
[1] Lã Minh Hằng, 2012, Jeronimo Maiorica và những tư liệu nghiên cứu Tiếng Việt lịch sử, tham luận Hội thảo Việt
Nam học lần thứ tư.
[2] Nguyễn Hưng, 2000, Sơ thảo thư mục Hán Nôm công giáo Việt Nam, lưu hành nội bộ.
[3] Nguyễn Thế Nam, 2011, Vài nét về tình hình nghiên cứu Hán Nôm công giáo, Thông báo Hán Nôm học (bản thảo).
[4] Trần Nghĩa-François Gros, 1993, Di sản Hán Nôm Việt Nam- Thư mục đề yếu, Viện Nghiên cứu Hán Nôm - Học viện
Viễn đông Bác cổ Pháp, Nxb. KHXH, Hà Nội.
[5] Trần Nghĩa, Một số sách liên quan tới chữ Hán, chữ Nôm và chữ Quốc ngữ hiện tìm thấy tại văn khố hội truyền giáo
nước ngoài, Paris, Tạp chí Hán Nôm, số 1 (34) năm 1998
[6] Võ Long Tê, 1965, Lịch sử văn học công giáo Việt Nam, Nxb. Tư duy.
[7] Chương Thâu, Một số sách chữ Nôm ở Thư viện Quốc gia Paris, Tạp chí Hán Nôm, số 2, 2001, tr. 75-78
[8] Trần Khắc Toàn, 2006, Một vài nhận xét về chữ Nôm công giáo in trong Nghiên cứu chữ Nôm, Kỷ yếu Hội nghị Quốc
tế về chữ Nôm, Hà Nội, 2006.
(Thông báo Hán Nôm học 2012,tr.250260-)
In
http://www.hannom.org.vn/detail.asp?param=2394&Catid=225 5/5