BAHAGI

ANA
SEJARAHMALAYSI
A
Senar
aiGur
uPeny
edi
aModulBahagi
anA[Sej
arahMal
aysi
a]

TNHJMOHDSOKRIBI
NSA’
AD PN.VI
MALAA/PKRI
SNASAMY
SMKPENANTI SMKDESAMURNI
CIK.FAUZIAHBINTII
SHAK PNSITIHAJARBI
NTIISMAIL
SMKAAL- I
RSHAD SMKSERIBALI
KPULAU
EN.SHANMUGANATHANA/ L ZATIMASTURAHBINTISANUSI
KALLI
DASON SMKDESAMURNI
SMKTELOKAI RTAWAR
PNNORAI NIBI
NTIHARON PNRUDI
ANABINTIRAMLI
KOLEJTI NGKATANENAM SMKSEBERANGJAYA
HAJIZAINULABIDI
N
PNNOORAI SHAHBI NTIABUHASSAN
SMKDESAMURNI
 TEMA1:
MASYARAKAT
Soal
an1:
Tema1[I
nst
it
usi
Pemer
int
ahan]

TAJUK BI
NCANGKANKONSEPDANPERANANRAJASEBELUM TAHUN1874

PENDAHULUAN Sebelum campurt anganBr i

ti
shdiNeger i
-negeriMelayupadat ahun
1874,Negeri
-neger
iMel ay
udiperi
ntaholehRaja-
rajaMelay
u.Sultandan
raj
a mendudukihei rar
kit er
ti
nggidalam sistem pemer i
ntahan dan
pentadbi
rannegeri
masi ng-masi
ng.
Mengikutsistem pemerint
ahandanpent adbir
ant radi
sionalseseorang
raj
aber kongsikuasadanper anandengangol onganpembesardal am
menjalandanmel ici
nkanjenterapent
adbiranNamundemi kian,semua
Raja-
rajaMelayuinisebenar
ny amempuny aiperananluasdal am poli
ti
k,
ekonomi dansosialsehi
nggacampurt anganInggerispadat ahun1874.

FAKTA KonsepRaj
a

HURAI
AN/ Perkat
aan raja merupakan i stil
ah y ang berasaldari
pada bahasa
CONTOH sanskri
t.I
nst
itusiber
ajaber mulasei r
ingdengankemasukanpengar uh
Hindu-
Buddhakeal am Mel ayu.Konsepr aj
adalam masyarakatMelayu
tr
adisi
onaldigubalberasaskansi stem feudal,i
ait
uraj
amenj adiketua
negaray ang mendudukiper ingkatt erti
nggidalam hierarkisosial
sesebuahkerajaanat
aunegar a.
Sistem pemer intahan ber aj
a,merupakan sat u si
stem pemer i
ntahan
yangmel etakkanr aj
asebagaiket uapemer intahdisesebuahneger i
,
berkuasamut lak.Konsepr aj
adiper kuat
kandengankonsep“ Daulatdan
Derhaka.”Sel epas kedat angan I slam gelaran raja di
gantidengan
gelaransul
t an,Bagi ndamul adi anggapsebagaipemi mpindanket ua
agamaI sl
am mel alui konsepAmi rul Mukminin.
Bagimengukuhkankedudukanr ajay angl uhurdansucii ni,beber apa
aspek khas di amal kan bagimembezakan r aj
a dengan gol ongan
pemer int
ahy angl ain.Raj
amempuny aibeber apakei stimewaanseper t
i
bahasa, war na, al at kebesaran dan l ambang kebesar an.Antara
pemi l
ikanperalatankhasi al
ahseperticopmohor ,keris,l
embi ng, kendi
,
keturdansebagai nya.AlatmuzikDir
aj aseper tinobat ,warnai sti
mewa
sepertipayungkuni ngunt ukraj
adanpay ungput i
hunt ukanakr ajadan
kel
uar gaDiraj
a.Raky atdi
kehndakimencur ahkant aatset i
at erhadapaj a
mer ekay angdianggapsebagaiKhal if ahAl l
ahdimukabumi .Sesi apa
yangmel angarper intahraj
adiangapmengi ngkariperintahAl l
ahSWT.

PENEGASANI
SI Semuay angterkandungdal
am konsepi
nimenj
adi
kanr
ajaseor
ang
yangsangatdi
hormati.

FAKTA Pol
i
tik-Ket
uapemer
int
aht
ert
inggi
neger
i
1
HURAI
AN/ Rajabereperanansebagaipemerint
aht eri
nggisesebuahnegaraatau
ker
ajaan. Bagi nda ber t
anggungj
awab dal am semua ur usan
CONTOH pemer i
ntahandanpentadbi
annegara.Rajahanyaberkuasadikawasan
Dir
ajanya.Selainitu,bagi
nda juga mer upakan ket
ua negeriyang
berkuasamut l
ak.

PENEGASANI
SI Oleh yang demiki
an,r
aja adal
ah mer
upakan l
ambang keagungan
sesebuahkeraj
aanpadamasadahul
u.

FAKTA Ket
uaundang-
undangdankehaki
man

HURAI
AN/ Rajaberperanansebagaipenggubalundang- undangunt ukmemel i
hara
dan mengekal kan keamanan dal am neger i ser ta menj amin
CONTOH ksejaht
eraan hidup r akyat jel
ata.Semua r akyat waji
b memat uhi
memat uhisegal a undang-undang y ang di
tetapkan tanpa sebarang
persoal
an.Rajaber tanggungjawabmemast i
kansegalaundang- undang
yangdigubalinidikuatkuasakan.Bagindamenj adiKetuaHakim dalam
membi carakanpesal ahdanmenj atuhkanhukumant ermasukhukuman
bunuh.Bagi nda juga berhak untuk member ipengampunan kepada
sesiapasahajayangdi igi
nkan.
Rajaj ugaberkuasamelanti
kparapembesarnegeriuntukmembant u
baginda dalam menjal
ankan pemeri
ntahan dan meli
cinkan semua
urusanpentadbir
annegara.

PENEGASANI
SI Faktainimenj el
askanbahawakuasaraj
adal am per
undangant
idak
ter
batasdanseseor angr
ajaakanmenentukankeamanannegeridi
bawahjajahannya.

FAKTA Ket
uat
ent
era

HURAI
AN/ Sult
anmenj adiketuat enterabagineger imasi ng-
masing.Sekir
anya
berl
aku peper angan,sultan akan menget uaiangkatan tent
era dan
CONTOH membuatkeput usanbagimemper tahankannegar adari
padaserangan
musuhat aumenakl uknegar alai
n.Bagindabertanggungj
awabmenj aga
keamanannegar adar i
padaancamanl uar.Padat ahun1830an-1870an
diNegeri-negeriMel ayutidakterdapatpeperanganl uaryangser i
us
atauancamanper ang.
KedatanganBrit
ishjugatidakmenggunakant enterayangbesar ,hanya
menggunakant enter
aNeger i
-NegeriSelatsahaja.Olehy angdemi kian,
peranansultansebagaiket uat enteratidakmenonj olpadamasai ni.
Malahper angsaudaray angber l
akuant aratahun1865- 1875bany ak
melibat
kan perang saudar a antara pembesar -pembesar .Hany a di
Pahangber l
akupember ontakanseor angpembesart et
apisultant el
ah
mengarahkan pembesar l ai
n unt uk menamat kan pember ontakan
ter
sebut.

2
PENEGASANI
SI Tegasnya, kuasar
ajati
dakter
takl
ukdalam halehwalpent
adbi
ran
dal
amansahaj amalahmempunyaikuasayangluast
ermasukdal
am
halket
enter
aan.

FAKTA Per
anandal
am Ekonomi

HURAI
AN/ Raja mempunyai kuasa penuh dal am bi dang ekonomi dengan
menguasaisemuasumberekonomineger it ermasukper t
anian dan
CONTOH perl
ombongan.Rajabertanggungjawabmenent ukansist
em pungut an
cukai
.Bagi
ndaj ugabertanggungj
awabmel antikwakilkerajaanuntuk
mengurus khazanah negar a dan hasil mahsul ker ajaan serta
mengendal
ikanurusanperdagangandipel
abuhan.
Mel aluisi
stem ker
ah,r akyatdi
ker
ahmel aksanakansesuatupekerj
aan
untuksul t
ant anpadi bayarupahdalam tempohmasay angter
tentu.
Antara pekerjaan y ang t er
li
bat i
alah membi na istana, menjadi
tentera,
membi na jalan, membi na j ambatan, membi na benteng
pertahanan,member sihsungaidansebagainya.
Golonganbangsawandi kecuali
kandar ipadasi stem ini
.Orangbiasa
yangber st
atustinggijugadi kecuali
kandar isi
stem ini.Cont
ohnyadi
Kedahmer ekay angdi kecuali
kandar isi stem i
nii al
ahgolongansyed
(ket
urunan nabi)
,gol ongan bai k-bai
k seper tihaj i
,lebai
,penghulu,
kakit
anganmasj i
ddanor angsuruhani stana.Sistem inimenunj
ukkan
perbezaanstat
ussosial dalam kalanganr akyat

PENEGASANI
SI Hali
nij
elasmenunjukkanbahawakemakmuransesebuahneger
ijuga
bany
akbergant
ungkepadakebolehanr
ajay
angmemer i
ntah.

FAKTA Per
ananSosi
al

HURAI
AN/ Rajamendudukihi erarkiter
tinggidalam susunlapi
smasyarakat.Ketua
agamaI slam danadati sti
adatMel ayu.Selepaskemasukanpengar uh
CONTOH Isl
am dial am Melayu,r aj
abeper anansebagaiKet uaAgamaI slam.
Seiri
ngdengankedudukani ni bagi
ndasent i
asadihor
matidandisanjung
olehraky at.Ti
tahperi
ntahr ajati
dakbol ehdibant
aholehrakyatkerana
rajadianggapsebagai Khali
fahAl l
ahdi duni
a.
Bagindaj
ugamelanti
kparapemimpinagamauntukmembi mbingakyat
dal
am urusankeagamaansertamemast i
kanr
akyattaatset
iakepada
raj
ay ang memeri
ntah.Khal
if
ah All
ah dimuka bumi.Baginda j
uga
menjagakesel
amatandankebaj
ikanraky
at.

PENEGASANI
SI Secara kesel
uruhannya konsep t
aatkepada r
aja dan t
idakderhaka
menjadikan kedudukan raj
a darisegisosi
almant ap dan senti
asa
di
sanjungolehrakyat.

KESI
MPULAN SulSul
tanmemai
nkanper
anany
angcukupbesarsamaadadal
am bi
dang
3
 poli
ti
k,ekonomi mahupunsosi al
.Kedaul atandankedudukanseseor ang
raj
amenj adi
kanseseor angr aja/sult
anmempuny aihaky angmut l
ak
untukmembuatsemuakeput usan.Pengenal ansistem Residenpada
tahun1874diPer ak,set
erusnyaSel angor,NegeriSembilandanPahang
tel
ahmenj ej
askankedudukankuasasul tandarisudutpolit
ik,ekonomi
dansosial.Sultankinihanyaber kuasadal am bi
dangagamaI slam dan
adatisti
adatMel ayusahaja,semuakuasany ay angl ai
ndikuasaioleh
ResidenInggeris

Soal
an2:
Tema1[I
nst
it
usi
Pemer
int
ahan]
HURAI
KAN BAGAI MANA KUASA RAJA-RAJA MELAYU SEBAGAI
PEMERI
NTAH TERTINGGIDALAM SISTEM POLI
TIK MASYARAKAT
TAJUK MELAYUTRADISI
ONALDAPATDIPERKUKUHKANSEBELUM CAMPUR
TANGANBRITI
SH.

Sist
em pemer int
ahan ber aja merupakan si stem pemer i
ntahan
ter
tua diMal aysiaterutamany a diTanah Mel ayu.Dal am st ruktur
sosialmasy ar
akatMel ay utradisi
onaly angber bentukpi r
ami d,Raj a
mer upakan gol ongan y nag mendudukihi er arkiy ang paling atas
PENDAHULUAN sekali
.Kedudukan i nimemny ebabkan institusiber aj
a memai nkan
peranan pent i
ng mendasar isi st
em pemer intahan dineger i
-negeri
Melay u sejakdahul ulagi.Kuasa r aja Melay u sebagaipemer int
ah
ter
tinggiyangmendasar isist
em pol i
ti
kmasy arakatMel ayutradisional
tel
ahdi perkukuhkanmel aluibidangpolit
ik,sosi aldanekonomi .
Rajadianggapsebagai perantaraanantaramanusi adenganTuhan.
FAKTA
Dibawahpengar uhagamaHi ndu,rajadi kenal isebagaiDewaRaj a
ataubay angant uhandimukabumii aitusat ukeper cayaany ang
menganggapr aj asebagaipemer i
ntahy angl uhurdansuci .Selepas
kedat anganI slam, r
aj adi kenalisebagaisul tanat aupunkhal i
fahAl l
ah
dimukabumi .Ini meny ebabkanr ajadianggapsebagai pemi mpi ndan
ketuaagamaI slam bagimel aksanakanhukum hukum Al l
ah.Just eru
HURAI
AN/
i
tu,r aky atper lumemat uhisegal aper at uranat auundangundang
CONTOH
yangdi gubalol ehr ajay angber tuj
uanunt ukmemakmur kanneger i
danmel aksanakanhukum I slam.Raky att i
dakbol ehmemper tikai
ataumembant ahper int ahr ajaker anasegal aur usanpent adbiran
yangdi l
aksanakanol ehr aj
aadal ahmer upakanper int
ahAl l
ah.Ji ka
rakyatmenent angper intahr ajaber maknar aky atmenent angper intah
All
ah.
PENEGASAN Faktor i ni
lah y ang meny ebabkan r aky at t i
dak ber ani unt uk
I
SI menent ang at au mel anggar per i
ntah r aja at au sul tan y ang
meny ebabkanr ajaat ausul t
ant eruskukuhpadakedudukanny a.

Pengukuhanmel
alui
kuasamut
laky
angdi
mil
i
kiol
ehr
ajaat
ausul
tan.
FAKTA

4
 Kuasamut l
aki nitelahmembezakanant arar ajadenganr aky at
biasa.Konsepkuasamut lakinimener angkanr aja/sultanmempuny ai
HURAI
AN kuasa penuh at au t idak t er had ke at as semua per kar
ay ang
ber kai
tan dengan pent adbi ran sesebuah neger isamada dal am
bidangpol iti
k,ekonomi at aupunsosi al
.
Denganmenggunakankuasamut lak,raj
aat ausul tan mempuny ai
kuasaunt ukmembat alkanat aupunkuasapemut ust erhadapsemua
per kara y ang ber kaitan dengan pent adbiran neger i. Tindakan
CONTOH
raja/sult
an i nitidak bol eh di perti
kaiat au dibant ah ol eh raky at,
sebal i
knya r akyat t erpaksa memat uhi atau mener i
ma semua
keput usany angdi buatol ehr aja/sult
an.
Seki r
any ar akyatmemper ti
kaikan t i
ndakan r aja/sult
an,mer eka
PENEGASAN dianggapmender hakadandi kenakanhukumanbunuh. .Faktori nil
ah
ISI yangmeny ebabkant idakadasesi apay angber animeny anggahr aja
sekal i
gusmengukuhkankedudukanr ajaatausul tan.
Konsepdaul atdander haka
FAKTA
Keagungan dan kekuasaan seor ang r aja/sultan ber gantung
kepada daul aty ang di mi l
iknya.Mel aluikonsep daul at,raja atau
sultan di gambar kan sebagaiseor ang manusi ay ang sucidan
mempuny aikuasasakt iy angmenj adibat aspemi sahant arar aj
a
dengan r aky atbi asa.Daul atmember ihak dan kekuasaan ser t
a
HURAI
AN mel etakkanr ajadit empaty angi st
imewa.I nimenj adikanr ajat i
dak
bolehdi tegurat audiceladanr akyatperlumember ikeset i
aansecar a
mut lak.Ber kaitan dengan konsep daul ati alah konsep der haka.
Beradasar kankonsepi ni,sesi apay angmel anggardaul atdi anggap
mender haka kepada r aja/sultan dan akan di t
impa t ul
ah at au
mal apetaka.
Konsepdaul atinidiper kukuhkanmel aluicer it
acer i
t ami tosdan
l
agenda seper ti peristiwa Sul tan Mahmud Mangkat Di j
ulang,
CONTOH
Singapur adi langgarTodakdankekal ahanker ajaanTemasi kkepada
kerajaanMaj apahi t.
Kedua- duakonsepi ni diwuj udkansebegi turupasemat a-mat a
PENEGASAN
untukmeni nggikandanmengukuhkankedudukanr aja-rajaMel ayu
I
SI
tanpadi cabarol ehmana- manapi hak.
Pember ianpel bagai hakkei st i
mewaankepadar ajaat ausul tan.
FAKTA
Kedudukanr aj
aat ausultansebagaipemer i
ntahy angdihormat i
HURAI
AN dandi t
akutidiper
kukuhkanl agidenganpel bagaikeist i
mewaany ang
membezakanant ararajaatausultandenganr akyatbi asa.
Antara kei
stimewaan y ang diberi
kan kepada r aja/sult
an adalah
darisegipenggunaanwar na.War nakuningadal ahwar nadiraj
adan
warnaput i
hpul auntukput eradanker abatdiraj
a.Hany ar aj
a/sult
an
sahajadibenarkanmenggunakanbahasadal am istanaseper tibeta,
CONTOH
santap,beradu,bersi
r am,mangkatdansebagai ny a.Kedudukandan
kuasaraja/sultanturutdiperkukuhkandenganpember ianperal
atan
kebesaran sepertiker is,lembing,tombak,cap mohor ,pay ung,
ceper,
dansebagai nya.Sement ara peralat
anmuzi kr ajaatausul t
an

5
 di
kenal
isebagai
nobat
.

Pember ianpel bagaikeist

imewaaninitelahmembezakanant ara
PENEGASAN
raj
adanr akyatbiasadansecar ati
daklangsungtelahmengukuhkan
ISI
l
agi kedudukanr ajaatausult
an.
Selepascampurt anganBri
ti
shpadat ahun1874,kuasar aj
aat au
sult
andal am sistem poli
ti
kMelayutel
ahberkurangan.Mel
aluisi
stem
KESI
MPULAN
resi
den,kuasar aj
aat auSult
antel
ahdiambi lal
i
hol ehr
esi
denBr i
tish
melaluipenubuhanMaj li
sMesyuaratNegeri
.

Soal
an3:
Tema1[I
nst
it
usi
Pemer
int
ahan]
TAJUK BI
NCANGKANKONSEPDANPERANANPEMBESARDALAM
I
NSTITUSIPEMERI
NTAHANTRADI
SIONALMASYARAKAT
MELAYU.

PENDAHULUAN Sist
em pembesar mer upakan sebahagian daripada struktur
pemer i
ntahandineger i-
negeriMelayusebelum penjaj
ahanBr i
tish
menjelang abad ke19.Si stem inidi
bentukberasaskansi stem
pentadbiran ker
ajaan Kesultanan Melayu Melaka iait
u sistem
pembesarEmpatLi patan.Si
stem pembesardiTanahMel ayubol eh
di
bahagi kankepadat i
gaaspeki ai
tupol
it
ik,
ekonomi dansosial
.

FAKTA Konseppembesar

HURAI
AN Mer uj
ukkepadamer ekay angdilanti
kol ehr aj
aunt ukmemegang
sesuat uj
awat andalam pent adbi
r ankerajaandengandi beritugas-
tugast ert
entuunt ukdi l
aksanakan.Par apembesarj ugadi lanti
k
untuk mewuj udkan pent adbi
r an y ang t erat
ur, menj ami n
keselamatan dan kemakmur an neger i secara ber terusan.
Umumny a,si stem pembesar dapat di bahagikan kepada dua
kumpul aniait
upembesary angmempuny aiperanandiistana,dan
yang berperanandil uaristana.Sel ai
ni tu,kekuatanseseor ang
pembesarber gantungkepadar amai ny
abi l
anganpengi kut,harta
kekay aan dan kedudukan sosi al.Secar ar i
ngkasnya,semaki n
ramaipengi kut ny
a,semaki nt i
nggilah kuasa pol i
ti
k pembesar
tersebut.

FAKTA Per
anandar
isegi
Pol
i
tik

HURAI
AN Pembesar ber peranan membant u sul tan dal am ur usan
pentadbir
an negeridan memast ikan jentera pentadbi
ran yang
berf
unsidengancekap,t erat
urdanberkesan.Par apembesarj uga
hendaklah senti
asa bersedi
a memberikan khidmatkepada r aj
a
apabil
adi perl
ukan.Selainit
u,merekaj ugaber perananmenj aga
keadil
an di bawah kekuasaan masi ng-masing t er
masuklah
6
 menjatuhkan hukuman t er
hadap semua kesal ahan kecuali
hukuman bunuh. Pembesar j uga ser i
ng menjalankan tugas
berkai
tankeagamaan.
CONTOH Menget uaiupacar
a-upacaraadatsepertiadati
sti
adatist
anaserta
menjadi ket
uadalam sesuatupeperangan.
PENEGASANI
SI Jel
aslahper ananpembesardal am poli
ti
ksangatpent i
ngdalam
memudahkandanmel i
cinkanpentadbi
ransesebuahnegeri.

FAKTA Per
anandar
isegi
Ekonomi

HURAI
AN Pembesarber t
anggungjawabmengut i
pcukaiker anasebahagi an
daripadasumberpendapat annyabergantungkepadacukaiy ang
dikuti
pdidaer ahjagaanmasi ngmasing.Sebahagi ancukaiy ang
dikuti
pj uga akan diserahkan kepada pemerint
ah.Adakal anya,
pembesar j uga ter
li
bat dal am kegiat
an per ni
agaan sehi ngga
terdapatpembesary ang l ebi
h kaya dari
pada r aj
a.Sel ainitu,
mer ekajugaser i
ngmenj adiorangperantar
aandenganpedagang
yang dat ang dariluar.Pembesardan sul tan bi asany
a akan
mendapatganj ar
andar i
padapedagangy angdat angber niagadi
neger i
mer eka.

CONTOH Bukti
nya,Sul
tanPerakpernahmendapat6dol ardari
padaseti
ap
100 paunbij
ihtimahy ang di
eksportdariman-
manadaer ahdi
Perakyangdi
kuti
polehpembesar-pembesart
empatan.

PENEGASANI
SI Jel
aslahper
ananpembesarsangatpent
ingdalam membangunkan
ekonomisesebuah negar
isepert
ikegiatan per
lombongan bi
ji
h
ti
mah.

FAKTA Per
anandar
isegi
Sosi
al

HURAI
AN Pembesarber peranandalam memast i
kanr akyattaatset
iakepada
raja sel
ain ber tanggungjawab menj aga kebajikan anakbuah di
kawasanpeganganny a.Selai
ni tu,pembesarj ugamenj adiorang
perantaraanant ararajadanr akyatkeranasemuaper i
ntahr aj
a
disampai kan meml al
ui pembesar . Pembesar j
uga
bertanggungj awabmembekal kant enagabur uhy angmencukupi
untukmel aksanakansi st
em kerahant enaga.

CONTOH Ker
ahan t
enaga untuk membina i
stana,member
sihkan hut
an
mempert
ahankanneger
idari
ancamanl uar
.

PENEGASANI
SI Tuntasny
a,peranan pembesarsangatpenti
ng dal
am menjaga
keamanan dan kemakmur an antara raj
a dan rakyat bagi
memast i
kannegeri
senti
asasel
amatdari
padaancamanluar
.

KESI
MPULAN Parapembesarber perananmembant usult
andal
am segalaurusan
pentadbi
ran negeri
.Namun,sel epas campurt angan Bri
ti
sh di
Negeri-
NegeriMelayuper ananpembesarsemakint er
haki
sapabi l
a
si
stem bir
okr
asi Baratmul adi
perkenalkan.

7
 Soal
an4:
Tema1[Hukum AdatdanUndang-
undang]

HURAI
KAN PRINSI
P-PRI
NSI
P UMUM UNDANG-
UNDANG 99 PERAK
TAJUK4 DALAM MEWUJUDKANSUASANAHARMONIMASYARAKATMELAYU
ABADKE-19.

PENDAHULUAN Undang- undang99Per aki alahundang- undangt ertuadi Per ak.

Undang- undangy angdi kanunkanpadat ahun1867danber kuat kuasa
sehinggat ahun1900i nidi kat akandi bawadar iHadr amautol ehSy ed
Hassanpadazamanpemer int ahanSul tanAhmadTaj uddi n.
Undang- undangi nidi per cay ait elahdi terjemahdandi ubahsuait erlebih
dahulusebel um di laksanakansupay aber sesuai andengankeadaan
masy ar akatMel ay u.
Undang- undang99Per akmengandungi99per kar aber kaitanundang-
undangdal am pel bagai aspeky angber kait
andenganhal ehwal agama
dant radi simasy ar akatMel ay ut radi sional .
FAKTA AntarakandunganUndang- undang99Per aki alahber kenaanpr otokol ,
peratur anRaj adanOr angBesar .
HURAI
AN Hali nidapatmenj ami n pemer i
ntahan y ang t erat ur ,lancar dan
sit
emat ikdemimewuj udkankest abi l
andal am si stem pemer intahandi
Perak
Fasal-fasaly angt er kandungdidal am undang- undangi nimember ikan
panduan kepada r aja,pembesardan r aky atdal am mengur us dan
mel aksanakanhal -hal ber kait anpemer intahandanpent adbi ranneger i
.
CONTOH Sebagaicont oh,Fasal24,pr ot okoli stana meny at akan bahawa
seseor angi tuper lumemat uhibeber apaper at uranj ikamenghadap
raj
aat aupembesarseper timenundukkankepal anyasemasaduduk
dalam bal air
ungser i,menumpukanper hatian( tidakbol ehmenol ehkan
pandanganny a),t idakbol ehmemandangmukar ajaat aupembesar ,
ti
dakbol ehber cakapat auber tut urkat adal am nadasuar ay angt inggi
dan per l
u duduk di am ber dasar kan adatmenghadap r aja at au
pembesar .
Selaini tu,fasal77i aituper at uranr ajamenet apkanj i
kaseseor angr aj
a
ataupemer i
ntaht er sebutmangkat ,makat akht any aakandi war isiol eh
anakr ajay angpal ingt ua.Ji kat i
ada,makaanakr ajay angpal i
ngkeci l
akanmewar isit akht a.Sy aratunt ukmewar i
sit akht apemer i
nt ahan
mest il
ahanakgahar a.
PENEGASANI
SI Jelaslahbahawaf asaly angt er dapatdal am Undang- undang99Per ak
mampu memast ikan kehar moni an dal am si st em pemer i
ntahan di
neger iPer ak.
FAKTA Seterusny a,dal am bi dangj enay ah.
HURAI
AN Undang- undang99Per akl ebi hmemper li
hat kankepadaadatt empat an
keranasegal ahukumanhany aber bent ukdendawangi ai tuemas.
CONTOH Sebagaicont oh,f asal23meny atakant ent angpembunuhansesama
orangI slam.Or angI slam y angmembunuhor angI sl am t idakbol eh
dij
atuhihukuman ker ana kedua- duany a akan bi nasa.Cuma y ang
8
 membunuhi tumenj adikaf ir.Hukumany angbol ehdi kenakani alah
dendaempatt ahi lduapahaemas( duadi rham)dandi sedekahkan
set ahi lsepahaemas.
Fasal4pul amenggar i
skant ent angor angkaf iry angmembunuhor ang
Isl
am.Or angkaf iry angmembunuhor angI slam t i
dakakandi bunuh
ker ana or ang kaf irt ersebutt i
dak akan sempatmemel uk I sl
am.
Pewar issipembunuhdi kehendakimembay arsej uml ahwang( dal am
bent ukemas)kepadakel uar gasi mat i.
PENEGASANI
SI Olehy angdemi kian,kehar moni anmasy ar akatMel ay uPer akket i
kai tu
dapatdi kekal kanker anaUndang- undang99Per akmemast ikanpi hak
yangt erani ay amendapatgant i
rugiyangset impal .
FAKTA Sel aini tu, Undang- undang99Per akjugamengandungif asalber kaitan
pembahagi anhar ta.
HURAI
AN Hal ber kai t
an pembahagi an har ta j uga condong kepada adat
tempat an.Masy ar akatMel ay ut radisi onalket i
ka i tut elah di ber
i
panduany angj elast ent angpembahagi anhar ta.
CONTOH Fasal33Undang- undang99Per akmemper unt ukkanbahawadal am
pembahagi anhar ta,anakper empuanakandi berikanr umah,kebun,
pingganmangkukdanper alat andapur .
Manakal a per alatan besiat au senj ata,sawah padiat au l ombong
diber i
kankepadaanakl elaki .Anakl elakiakanmendapatbahagi andua
kali lebi hdar i
padaanakper empuandal am soal hartadanhut ang.
Anaky angbel um ber kahwi npul amest imendapatsepul uhper atus
l
ebi hdar ipadaanak- anakl aindal am soal pewar isanhar ta.
PENEGASANI
SI Tegasny a,f asalber kaitanpembahagi anhar tadal am Undang- undang
99Per akmampumenj agakehar moni ankel uar gadal am masy ar akat
Mel ay ut radisi onal ket ikai tu.
FAKTA Set er usny a,Undang- undang99Per akj ugamengandungif asaly ang
meny ent uht ent angpenzi naan.
HURAI
AN Kes- kesber kai t
anpenzi naanmampumenggugatkehar moni andal am
kehi dupanber masy ar akat .Ol ehi tu,ter dapatf asaly angdi per unt ukkan
dalam undang- undangi nibagimemast ikanpesal ahy angmel akukan
penzi naandi jatuhi hukumany angset impal .
CONTOH Sebagaicont oh,f asal6i ai tuhukumanbagipesal ahy angmengambi l
i
st er ior ang. Fasali nimemper unt ukkan seor ang pesal ah y ang
mengambi listerior angakandi buangdar imuki mny a.Seki rany at idak
dibuang,di a di kehendakimembay ardenda ( emas) .Bagipesal ah
per empuanpul a,hukumanny ai alahdi cukurr ambut ny at et apiakan
dil
epaskanseki rany amembay ardenda.
Fasal50 pul a adal ah t ent ang penzi naan j i
ka kedua- dua penzi na
mengakui nya,mer ekadi per intahkanber nikahdanmembay ardenda
sepaha emas.Ji ka penghul u mendapat it iada kesal ahan,maka
kesal ahani tubol ehdi bincangkanat audi maaf kan.
PENEGASANI
SI Jelasl ahbahawa,Undang- undang99Per akdi gubalbagimemast ikan
kes- kespenzi naandapatdi atasidemimenj agakehi dupanmasy ar akat
yangamandanhar moni .
KESI
MPULAN Kesi mpul anny a,Undang- undang99Per aky angmenj adipanduandan
amal an masy arakat Mel ay u dineger iPer ak ket ika i tu mampu

9
 mengawalper l
akuanahl imasy arakatbagimengekalkankeharmonian
dan kesejahteraan hidup.Sel ai
ni tu,undang-undang inidi
gunakan
untukmengukuhkankedudukangol onganpemer i
ntahdanmenj amin
hakset i
apanggot amasy arakatdal am kehi
dupan.Namun,sel epas
campurt angan Briti
sh,undang- undang Bri
tish di
perkenal
kan dan
digunapakaidalam sistem perundangandi TanahMel ay
u.

Soal
an5:Tema1[Hukum AdatdanUndang-
undang]
TAJUK JELASKAN TENTANG PERLAKSANAAN AMALAN
DEMOKRASIDALAM ADAT PERPATI H DALAM KALANGAN
MASYARAKATMELAYU

PENDAHULUAN AdatPer pat

ihdiasaskanolehDat ukPerpatihNanSebatang
dan dibawa oleh orang Mi nangkabau ke NegeriSembilan
padaabad ke- 17.Undang- undang adati nidi
amalkan oleh
masy ar
akat Mel ayu di Neger i Sembi l
an dan beberapa
kawasandiMel akasepertiNani ngdanAl orGajah.Adati ni
mengandungisusunanper at uranyanglengkapyangmel i
put i
seti
apaspekkehi dupantermasukdal am pembahagiankuasa
pol
iti
ky ang memper li
hat
kan amal an demokr asidalam
perl
aksanaannya.

FAKTA1 Per
lant
ikanpemi
mpi
n

CONTOH/HURAI
AN Amal andemokr asidalam AdatPer pati
hdapatdi l
ihatdengan
j
elas dalam aspekper lanti
kan pemi mpi n.Sebagaicont oh,
dalam per lanti
kan Yang Di Per tuan BesarNeger iSembi l
an
didapatiianyabukandi buatsecar awar i
sanat aupunmel alui
keturunan dar ibapa kepada anak t etapiadal ah melalui
pemi li
han ol eh Undang Luak y ang empat i aitu Undang
Rembau,UndangSungaiUj ung,UndangJoholdanUndang
Jelebu.Empatundangi niakanber mesy uaratuntukmel antik
salah seor ang keturunan dar ir aja PagarRuy ung untuk
menj adiYangDi Pertuan.UndangLuakpul adi l
anti
kol ehDato'
-Dato'Lembaga dil uak ( daerah) masi ng-
masi ng.Dat o'
Lembagai nipul aadal ahpemi mpi n-pemi mpiny angdi l
antik
secar a muaf akatoleh pemi mpi n-pemi mpin keluarga yang
digelarBuapak.

PENEGASANI
SI Olehitu,jel
aslahbahawaperlantikanpemimpinadal
ahbukan
secara war i
san t et
api mel alui pemil
ihan yang jel
as
menunj ukkan persamaan dengan amal an demokrasii
ait
u
melaluipili
hanray
abagimenent ukanseseorangpemimpi
ndi
sesuatut empatataukawasan.

FAKTA2 Per
ananYangDi
per
tuanBesar(
Ket
uaNeger
i)

HURAI
AN Dal
am undang-
undangAdatPerpat
ih,pemeri
ntaht
idakbol
eh
ber
ti
ndaksesukahati
.Hali
niker
anatiadasesi
apayangbol
eh
/
CONTOH
10
 menguasait eraj
upemer i
ntahansecar amut lakker anaseti
ap
j
awat an akan dil
antik oleh jawatan yang l ain.Contohnya,
walaupun Yang Di pert
uan Besar mer upakan pemer int
ah
ter
tinggitetapibagi nda tidak berhak memi l
ih pembesar.
Seti
apkeput usanbagi ndadi buatsetelahber undi
ngdengan
Undang.At asdasaradat ,makaUndangy angber kuasadan
berpengaruhsejakdahul u Halinidapatdilihatdal am bi
dang
kuasaYangDi pertuanBesary angjugaadalahket uanegeri.

PENEGASANI
SI Jelasl
ah bahawa ter
dapatpel
aksanaan amal an demokrasi
dalam pemer i
ntahan AdatPer
pati
h ber dasarkan per
anan
Dipert
uanBesarsebagaipemi
mpintert
ingginegeri.

FAKTA3 Kuasadi
bahagi
dar
ibawahkeat
as

HURAI
AN/CONTOH Dal am pel aksanaan Adat Per pat i
h kuasa pemer intahan
ber ada di t angan r akyat . Per l
ant ikan pemi mpin di buat
dar i
padaper ingkatpaling,bawahi ai tuAnakBuah,di ikutioleh
Buapak,LembagadanUndangy angkemudi annyamel anti
k
YangDi per tuanBesar .Kuasaper lant i
kanpembesaradal ah
dibuatol ehdar i
padabawahkeat aswal aupunYangDi pertuan
Besarmer upakanpemer i
nt ahter t
inggiker ajaan.Begituj uga
kedudukanempatUndangLuak.Mer ekay angdipil
ihadal ah
ditunjangiol ehDat o-Dat oLembagasebagait i
angadatat au
ti
angbal ai.Dibawahny apul at er
di ridar i
padaBuapaky ang
dipili
hdal am kal angananakbuahy angber war i
s.Hinggahar i
i
ni,si stem memi l
i
hdar ibawahhi nggakeat asmasi hkekal
dan kuat ber l
andaskan adat . Mengi kut sej ar
ah,pr oses
pelant i
kan Penghul u Luak ber adati ni( kiniUndang)t el
ah
menj angkauhi ngga200t ahunl aluseper tibentukpirami d.
PENEGASANI
SI Olehi tudi dapat ibahawasi stem init i
dakmengamal kankuasa
mut l
ak t et api mengagi hkan t er sebut kepada i ndi vi
du
mengi kut pangkat .I ni menunj ukkan si st
em pemi li
han
pemi mpi ndal am AdatPepat i
hmempuny ai unsurdemokr asi
KESI
MPULAN Adat Per pat i
h mer upakan undang- undang adat y ang
meny amaiamal andemokr asiy angdi amal kandinegar aki t
a
danmasi hl agikekaldanr el
ev anpel aksananny adiNeger i
Sembi lansehi nggakehar iini.

Soal
an6:
Tema1[Si
stem Sosi
al]
BI
NCANGKANSTRUKTURSOSIALGOLONGANDIPERI
NTAHDALAM
SI
STEM SOSIAL MASYARAKAT MELAYU SEBELUM CAMPUR
TAJUK
TANGANBRI
TISHPADATAHUN1874.

Masy arakat Melayu t r

adisi
onal ter
bahagi kepada golongan
PENDAHULUAN pemerintahdandi per
intah.
Golonganpemer i
ntahmempuny aikuasa
dan peranan ter
tentu berdasar
kan kedudukan mereka.Golongan
11
 yang di per i
ntah pul at erdi r
idar i
pada gol ongan mer deheka, or ang
asing,dangol onganhamba.Gol ongani niadal ahy angpal ingr amai
dalam st rukt ur masy arakat Mel ay u t radi sional . Gol ongan i ni
berper anan sebagaipengi kutpembesardiper ingkatpusatat au
peny okongpent adbi rdiper ingkatj ajajahan.
Lapi sant er t
inggidal am gol ongany angdi per i
nt ahi al ahgol ongan
FAKTA
mer deheka.
Gol ongan mer deheka t erbahagikepada r aky atbi asa dan or ang
asing. Raky at bi asa mer upakan penduduk per ibumi y ang
HURAIAN bermast aut int et ap dineger it ersebut .Mer eka akan menj adi
pengi kutset iakepadapembesar -pembesary angment adbirdaer ah
atauj ajahan.
Raky atbi asahi dupbebasmenj alankanakt i
v i
tiekonomimasi ng-
CONTOH masi ng seper t iber dagang, ber niaga, menangkap i kan, mel ombong,
danmenj adi tukangmahi r.
Tegasny a,gol ongan r aky atbi asa t ert
akl uk dal am menj alankan
PENEGASANI
SI
system ker ahdanser ah.
Orangasi ngpul ai alahor angbukanMel ay uy angdat angkeTanah
FAKTA Mel ayu unt ukt ujuan ber dagang,meny ebar kan agama,menunt ut
i
lmu, dansebagai ny a.
Orangasi ngt er bahagikepadaduakumpul ani aituy angmel ibat kan
dir
idengan pel bagaiakt ivitisosi al.sama ada t er diridar i
pada
HURAIAN
golonganpedagangy angber mast aut i
nsement araat aupunt erdi r
i
dalam kal anganul amadanmubal ighI sl
am.
Orang asi ng mel ibatkan di ridal am pel bagaikegi at an ekonomi
CONTOH
seper tipeni agar unci t,pembor ong, danpel ombong.
Tegasny a, orangasi ngt idakdi wajibkanmel akukansi stenker ahdan
PENEGASANI
SI
serah.
Lapisant er akhirdal am st rukt urmasy arakatMel ay udi TanahMel ay u
FAKTA
i
alahgol onganhamba.
Golongani nii alahgol ongany angpal i
ngr endahdal am masy ar akat
danbi l
angany angr amai .Inst i
tusiper hambaanamatpent i
ngdal am
masy arakatMel ayut radisi onalker ana hamba ber fungsidal am
HURAIAN
meny ediakant enagaker jadanmer upakanst atussosi aly angut ama
bagi gol onganpembesar .
Hambat erdiridar i
padat igakumpul an,i aituhambabi asa,hamba
CONTOH
berhut ang, danhambar aja.
Hambabi asaakanmenj adihambaseumurhi dup. Terdapatt i
gaj eni s
FAKTA hamba bi asa i ai t
u hamba abdi ,hamba di ranggah,dan hamba
habsy i.
Hamba abdiber tugasmenj alankan ker ja-ker ja ber atdan hamba
tawananpul ai alaht awananper ang.Hambadi ranggahpul ai alah
hambay angt erdi r
idar i
padaor angbukanI sl am y angdi j
ualol eh
HURAIAN peniagahamba.Hambahabsy imer upakanhambay angdi impor t
dariAf rika.Hamba hul urpul ai al ah hamba y ang meny erah di r
i
kepadapemer intahdanhambaser ahy angmeny er ahdi riaki bat
kesusahanhi dup.
FAKTA Hambaber hut angmer upakanor angy angmenj adihambaker ana
12
 gagalmembayarhut
ang kepadapemi
utang dal
am t
empohy
ang
di
tetapkan.

Golonganhambaber hutangdankel uar

gany aakantinggalbersama
denganpemi ut
angsehinggahut angselesaidibayar
.Hambai niakan
HURAI
AN melakukan kerj
a-ker
ja seper
tiber cucuk tanam,mel ombong dan
kerj
a-ker
jarumah.Hambaber hutangbolehdi j
ualkepadaor angl ai
n
olehtuanny
a.

Hambaber hutangt
erbahagikepadat i
gajenis,i
aituorangber
hutang
yangt er
ikatdenganhut angdanakandi bebaskanset el
ahhutang
selesai
,anak emas i ai
tu orang yang menj adihamba mel alui
CONTOH
perkahwinan,hamba war i
siaituanaki st
erihambay angber
hutang
danhambabay ari
ait
uabdiy angdi serahkanol ehtuannyakepada
oranglai
nunt ukmembay ahutangnya.

Hamba r aj
apulapadaasalnyaial
ahor
angmerdehekat
etapit
elah
FAKTA melakukanjenay
ahdanditangkapser
takemudi
annyadi
ampunkan
ol
ehr aj
a.

Tar
af hamba raj
a adalah l
ebi
htinggidan mendapat sedi
ki
t
HURAI
AN
kei
sti
mewaandari
padahambayangl
ain.

Hambar aj
at er
dir
idari
padahambaper ang,t
aanan,danbanduan.
CONTOH Gol
ongan iniakan dibebaskan set
elah mendapat keampunan
dar
ipadadari
padaraj
a.

Kesimpulannya, kedudukan gol ongan y ang diperi

ntah i ni
mengukuhkankedudukangol onganpemer int
ahdalam masyar
akat
KESI
MPULAN Melayut r
adisi
onaldengani katansosialyangdimeterai
.Selepas
kedatanganBrit
ish,gol
onganhambadi hapuskandaninimembawa
kepadakebangkitanmenentangBr i
ti
sh.

Soal
ant
ambahan Bincangkanst
rukt
ursosi
almasyar
akatMelay
udiTanahMel
ayu
: sebelum campurt
anganBri
ti
shpadatahun1874

TEMA2:TRANSFORMASIMASYARAKAT
Soal
an1:
Tema2[PerluasanKuasaAsi
ng]
TAJUK SEJAUHMANAKAHFAKTOREKONOMIMENYEBABKANPERUBAHAN
13
 DASARTIDAKCAMPURTANGANKEPADADASARCAMPURTANGAN
BRI
TISHDINEGERI
-NEGERIMELAYU PADATAHUN1874

Sejakpenubuhan Neger i-
Neger iSel at( NNS)pada t ahun 1826,
kerajaan Br iti
sh t el
ah mengamal kan dasart idak campurt angan
dalam halehwalneger i
-neger iMelay u.Inidisebabkanker ajaanBr i
ti
sh
ti
daki ngi ndi bebanit anggungj awabbar udil uarNegar ay angakan
mel ibatkanper bel anjaany angbesar .Namunbegi tu,padat ahun1874,
PENDAHULUAN kerajaanBr it
isht elahmul acampurt angandiPer ak,Sel angor,danSg
Ujong.Campurt anganBr i
tishdineger i-
neger iMel ayui nidisebabkan
oleh beber apaf act ordier opah dan Tanah Mel ay u.Fakt orpal i
ng
domi nany angmembawakepadacampurt anganBr i
t i
shdiNeger i
-
neger i
Mel ay ui al
ahf aktorekonomi .
FAKTOREKONOMI
FAKTA
a.Keper luanbahanment ahdanpasar anbaru
Ahl i
-ahlisej arahseper tiPr ofesorKhooKayKi m,Mar garetKuowl er
menegaskan tuj
uan ekonomi adal ah f aktor y ang pent i
ng
meny ebabkanBr iti
shcampurt angandiNeger i-
neger iMel ayusejak
tahun 1874.Aki batper kembangan Rev olusiPer usahaan,Br i
ti
sh
memer l
ukant anahj ajahanunt ukmendapat kanbahanser tapasaran
HURAI
AN
barang- bar angi ndust rimer eka.
Neger i
-neger iMel ayut erutamany a Perak,Sel angordan Sungai
Ujongmemangdi ketahuiol ehBr iti
shkay adenganbi ji
ht imah.Br i
ti
sh
menganggap penguasaan ke at as neger i
-neger it ersebut akan
mengunt ungkanBr it
ish.
Cont ohny a, Per kembangani ndust rimenget int erutamany aselepas
terciptany at eknol ogimenget inolehPet erDur and&Ni chol asApper t
pada t ahun 1810 t elah meny ebabkan per mi ntaan bi j
ih ti
mah
CONTOH
meni ngkat. Aki bat per mint aan y ang t i
nggi , har ga bi j
ih ti
mah
meni ngkatkepada7paun12sher li
ng9pennbagi1t anpadat ahun
1872.
FAKTA b.Kepent
inganPel
abur
anBr
it
ish
Wal aupunsebel um t ahun1874,Br i
ti
shmengamal kanpol i
sit i
dak
campurt angandiNeger i-negeriMel ayu,tetapisudaht er
dapatr amai
pedagangBr iti
shy angt erli
batdal am kegi atanekonomidiNeger i-
neger iMel ay u.Kebany akandar imer ekamel abursecar alangsung
dalam l ombongbi jiht i
mahdiLar ut ,Kelang,Kual aLumpur ,Sungai
HURAI
AN Ujong, Kuant andansebagai nya.
Wal au bagai manapun,per dagangan dan pel aburan mer eka di
neger i
-neger iMel ay ut erganggu aki batkekacauan y ang ber l
aku
seper t
iper ebut an t akht a,per gaduhan ant ara kongsigel ap Ci na,
pembesar -
pembesardansebagai ny aset er
usny amendesakBr i
ti
sh
utnukcampurt angan.
Sebagaicont oh,padaMac1873,ser amai248or angpedagang
Cinat elahmenandat anganisur atray uanmendesakBr i
ti
shcampur
CONTOH tangan di Neger i-neger i Mel ayu. Pada Sept ember 1873,Lor d
Kimber leyt elahmengar ahkanAndr ew Clarkesupay amengkaj idan
mel aporkan l angkah- langkah y ang bol eh diambi lbagimel indungi

14
 pelabur andanper dagangandi Neger i-neger iMel ayu.
Ti dak dapatdi naf ikan f akt orekonomimenj adif akt orpal ing
PENEGASANI
SI domi nandal am mempengar uhidasarcampurt anganBr i
tishdiNeger i
-Neger i Mel ayupadat ahun1874.
•Penegasan:Bukanf aktorekonomisahaj ay angmemai nkanper anan
pent ingmempengar uhicampurt anganBr i
tisht et apit erdapatj uga
fakt or-fakt orlain( pol itikdansosi al
)
FAKTA FAKTORPOLI TIK
a.Kebi mbanganTer hadapKuasaBar atYangLai n
Ahl i-ahl isejarahseper tiC. D.CowandanK. G.Tr egonni ng,Hanny
Mi l
ler , Emi ly, Kennedy dan Gul li
ck menegaskan kebi mbangan
terhadapber tapakny akuasa- kuasaasi ngdineger i-negeriMel ayujuga
menj adi fakt ory angmemper cepat kancampurt anganBr itish.
PembukaanTer usanSuezpadat ahun1869t el ahmemendekkan
HURAIAN
per j
al ananl autdar iEr opahkeAsi a.Keadaani nit elahmenar ikmi nat
kuasa- kuasaBar atunt ukmengembangkanpengar uhmer ekakeAsi a.
Padat ahun1870- an, kebany akanneger idi AsiaTenggar at elahdi jajah
olehkuasa- kuasaBar at .Hany aSi am danneger i-
neger iMel ayuy ang
masi hbel um di j
aj ahol ehkuasa- kuasaBar at.
Kuasaasi ngy angpal ingdi bi
mbangiol ehBr iti
shi alahJer many ang
telahmunculsebagaikuasay angkuatsel epaspeny at uanJer man
olehBi smar ckpadat ahun1871.
Mi natJer man t er hadap neger i
-neger iMel ayut erbukt iapabi l
a
terdapatpedagang- pedagangJer mandiSi ngapur apadat ahun1870-
an.Kebi mbanganBr itisht er hadapber tapakny akuasaasi ngdineger i
-
neger iMel ayuber tambahsel epasLor dKi mber l
eymener imasepucuk
CONTOH
sur atdar iSay mor eCl ark, i
ai tupengar ahSy arikatBi jihTimahSel angor
pada18Jul ai1873.
Dal am sur att ersebut ,Say mor eCl ar kmenegaskanTengkuKudi n
sebagaiwi zuraiSel angor t el
ah memohon bant uan Br itish bagi
menamat kanPer angKel ang.TengkuKudi ntel ahmengugutseki r
any a
Britishengganmembant uny a,bel i
auakandapatbant uandar i
pada
kuasa- kuasal ain, terut amany aJer man
Dasarpel uasankuasai nimembi mbangkanBr itishker anakuasa
PENEGASANI
SI Bar atl ainj ugamenj alankandasarcampur tangandiNeger i
-neger i
Mel ay uat asal asankekacauany angber l
akudi Neger i-
Neger iMel ayu.
FAKTA b.P eru bah anK ep i
mp i
n anD i Eng land
Sebelum tahun1870,pegawai -pegawaidiPej abatTanahJaj ahan
dankerajaanliberaldibawahGl adst onebersikapant i-
imperial
isme.
Sej
akt ahun1870,ber lakuper ubahanpegawai -
pegawaidiPej abat
TanahJajahandanKabi netBr i
ti
shy angmembawakepadasent i
men
HURAI
AN i
mper i
ali
sme seper t
iAndr ew Clar ke,FrankSwet tenham danKapt en
Speedy.LordKi mber l
eysebagaiSet i
ausahaPej abatTanahJaj ahan
mengarahkanAndr ew Clarkeunt ukmengkaj ilangkah-langkahy ang
bol
ehdi ambilbagimel i
ndungipel aburan diNeger i-negeriMel ayu.
Padatahun1873,
PartiKonser vati
fdibawah Di srael
iy ang menganutf ahaman
CONTOH
i
mper i
ali
sme t elah mempengar uhi pol i
tik Engl and. Kej ayaan
15
 konser vatifmenguasaiker ajaanpadaJanuar i1874t el ahmembawa
kepadacampurt anganBr iti
shdi Neger i-
neger i Mel ay u.
Tegasny a,per ubahan i nimembawakepadaper ubahan dasarl uar
PENEGASANISI negar adimanaBr itainmul amengamal kandasarcampurt angandi
Neger i
-neger iMel ay u
FAKTA c.c.KeadaanAnar ki Di Neger i-
Neger iMel ay u
Padat ahun1860andan1870an,neger i
-neger iMel ay upant ai
baratber adadal am keadaananar kidi sebabkanper ebut ant akht a,
perangsaudar adankegi at anpel anunandiSel atMeaka.Keadaani ni
HURAIAN bertambah bur uk apabi la mel etusny a per gaduhan ant ara kongsi -
kongsigel apdiNNM.Cont ohny adiLar ut,kekacauanser ingmel etus
antar akongsigel apGheeHi ndengankongsigel apHaiSany ang
meny ebabkanber lakut i
gasi riPer angLar utant arat ahun1861- 1873.
Per ang Kel ang j uga ber l
aku ant ar a Raj a Mahadidengan Raj a
Abdul lahdanTengkuKudi nbgimer ebutdaer ahKel angy angkay a
dengan hasi lbi jih.Sement ara diPer ak pul a mel etus masal ah
CONTOH
perebut ant akht aant araRaj aAbdul lah,Raj aIsmai ldanRaj aYusi f.Di
SgUj ungt elahmel etusper ebut anSgUj ongy angkay adenganbi j
ih
ti
mahant araDat oKel anadanDat oBandarj uga
Keadaan hur u- har ai nibukan sahaj a mengganggu keamanan,
PENEGASANISI t etapij ugamenj ej askanakt ivitiekonomidani any amenj adif akt or
palingpent i
ngBr itishunt ukcampurt angandi TanahMel ay u.
FAKTA FAKTORSOSI AL
a.
Per kembangandal am si st em pengangkut andanper hubungan
Campurt anganr asmiBr i
t i
shj ugadi dor ongol ehf akt or-fakt orl ain
seper tiper kembangandal am si st em pengangkut andanper hubungan
seper tipembukaanTer usanSuez,penci pt aankapalwapdant elegr af
HURAIAN tel
ah mendor ong kegi at an i mper i
al i
sme Bar atdiAsi a Tenggar a.
PembukaanTer usanSuezpadat ahun1869mer ancakkanRev ol usi
Per i
ndust ri
an dan per sai ngan kuasa- kuasa Bar at ker ana j ar ak
perjalanandi ant ar aBar atdanTi murl ebihpendek.
Cont ohny a,pengenal ankapalwapdal am per daganganl autdapat
menj i
mat kanmasadankosser tamembol ehkanmuat any angl ebi h
bany ak di bawa. Mal ahan,penci ptaan t elegr af t ur ut membawa
CONTOH perubahant er hadapper hubunganant araBar atdenganTi murker ana
ahli-ahliper niagaan diBar atdapatber hubung dengan waki l
-waki l
mer eka diTi mur .Kuasa i mper ialisj uga dapatmember iar ahan
kepadapegawai mer eka.
Per kembangan pesat dal am si stem pengangkut an dan
PENEGASAN perhubungani nit el ahmendor ongBr itishunt ukmel ibat kandi ridalam
hal ehwal Neger i-neger iMel ay u.
Kesi mpul anny a,per luasankuasaBr i
tishdiNeger i-neger iMel ay u
padat ahun1874t elahmengubahcor akdanbent ukpol i
tik,ekonomi
KESI
MPULAN dansosi alNeger i-neger iMel ayu.Suasanapol i
tiky angkucar -kacirdi
Neger i
-neger i Mel ay u dapat di pulihkan dan per usahaan
perlombonganbi j
iht imahdapatber kembangmaj u.

16
 Soal
an2:
Tema2[Pel
uasanKuasaAsi
ng]
TAJUK GALURKAN PERLUASAN KUASA BRITI
SH DI NEGERI
-NEGERI
MELAYUUTARADARITAHUN1897-
1909

PENDAHULUAN Menjelangakhi rabadke19,Neger i-

Neger iMel ayuUt ara(NNMU)
beradadibawahpengar uhasingi ait
uBr i
tishdanSi am .Br iti
sh
mahumenj agahubunganbai knyadenganSi am demimel indungi
kepentingan perdagangannya diSi am dan membant unyay ang
sedangber per
angdenganBur ma.Br it
ishj ugamahumenj adikan
Siam sebagainegar apenampandiI ndo-Chi na.Brit
ishberhat i
-hati
dalam usahany a unt uk menguasai NNMU y ang mel ibatkan
beberapar undi
ngan sehinggal
ahtermet erainyaPer j
anji
anBangkok
1909y angmeny aksi
kanNNMUmenj adi neger inaunganBrit
ish. 

FAKTA Per
janj
i
anSul
i
tIngger
is–Si
am 1897

Per
janj
ianinidit
andat anganiekorankebi mbanganBr it
ishterhadap
si
kap ber l
umba-¬lumba kuasa- kuasa bar at yang l ai
n unt uk
HURAI
AN/ menguasainegar a-negara diAsi a Tenggar a.Keadaan i nij i
ka
di
biar
kan boleh menj ej
askan kepent i
ngan Bri
ti
sh khususny a di
CONTOH
Negeri
-negeri Melay u. Cont oh: Peranchi
s mer ancang unt uk
membina t er
usan mel i
ntasiSegenting Kra unt
uk memudahkan
per
jal
anandi ant
araI ndo–Chi nadenganEr opah.

17
 Inibermaknakapal -kapaldagangakanmenggunakant er
usani nidan
mengenepi kanSel atMel aka.I ni akan mengancam kedudukan
Singapur asebagaipel abuhanantarabangsa.Syarat-
syar
atPer janji
an
i
alah
(i)
.Br iti
sh mengi ktir
af kedaulatan Siam terhadap Neger i-
Neger i
Mel ayuUt ara
(ii
)Siam ber j
anjiti
dakakanmember isebarangkonsesiper dagangan
atau t anah kepada mana- mana kuasa asing t anpa persetujuan
kerajaanBr it
ish.
(ii
i
)Br iti
shber j
anj
iakanmembant uSi am sekir
any adi
ser angol eh
musuh

PENEGASANI
SI Melal
uiper
janj
i
aninisecar
atidakl
angsungSi
am mengakui
per
anandankedudukanBrit
ishdiNNMU.

FAKTA Per
janj
i
anPer
isy
tihar
anI
ngger
is–Si
am 1902

HURAI
AN/ i
.Per janjiani ni t
er met eraidi sebabkankebi mbangancampurt angan
Britisht erhadapkuasabar aty angl ain.Padat ahun1901, Jer man
CONTOH menunj ukkanmi natunt ukmembant uPat ani danKel ant an
membebaskandi ri dar ikekuasaanSi am.Rusi apul aber cit
a-ci t
a
mendapat kanUj ongSal ang( Pul auPhuket )manakal aAmer ika
Sy arikatpul aber mi natt erhadappul au-pul audi perairanTer engganu.
ii.Sel aini tu, terdapatugut anol ehR. W.Duf funt ukmemi ntabant uan
kuasabar aty angl ainseper ti Per ancisat auJer manbagi menghadapi
bant ahanSi am t er hadappaj akant anahbel iaudenganSul tan
Kel ant any angdi lakukant anpaper set ujuanSi am.   
At askepent ingan
Ingger i
smakaFr ankSwet tenham t elahdi hant arunt ukmendesak
Siam supay amengesahkanper mi ntaanR. W.Duf f
.
i
ii.Ti ndakanSi am menget at kankekuasaanny akeat asNNMUj uga
meny umbangkepadaber l
akuny ar usuhant er utamadi Pat ani dan
Kel ant any angant i-Siam.Ti ndakanSi am y angmemenj ar akanRaj a
Abdul Kadi rdar iPat t
ani padat ahun1902meny ebabkanSul tan
MuhammadI Vdar iKel antanbi mbangkedudukanbagi ndadan
memi ntabant uanBr iti
shunt ukmenent angancamanSi am.Sul tan
mengugutakanmemi ntabant uankuasabar aty angl ai njikaBr itish
engganmember i bant uan.
i
v .Fr ankSwet tenham ( Gab.NNS)memai nkanper ananpent ingdal am
mempengar uhi keput usanKer ajaanBr i
tishunt ukmel aksanakan
dasary angakt ifter hadapNNMU.
a.Bel i
aumember i
tahuPej abatLuarNeger i BritishbahawaSi am t i
dak
mampumengur ushal -ehwal danmasal ahNNMU.Keadaani ni boleh
meny ebabkanneger iber kenaanakanmemi nt abant uankuasabar at
yangl ain.
b.Br i
tishhar usmemper luaskanpengar uhny akeat asKel ant andan
Ter engganuy angkay adengansumbergal i
an.Bel i
auj uga
mencadangkankepadaker ajaanBr iti
shsupay adi lant ikpegawai
Britishy angber khi dmatdi Bangkokunt ukmengur uskanhal -ehwal
Kel ant andanTer engganu.
18
 c.Fr ankSwet t
enham j ugamengugutSi am unt ukmengi kti
raf
Kelant andanTer engganusebagai negeribebasj ikaSiam enggan
berundi ngdenganBr i
ti
sh.Si am yangmer asat erancam ber setuj
u
memet er
ai perj
anji
anbar udenganBr it
ishpada6Okt ober1902.
Syar at-
sy ar
atper j
anjian
i
.Hubunganl uarKel antandanTer engganuakandi l
etakkandi bawah
kawal anSi am.
i
i.
Penasi hatBrit
ishakandi lanti
kol ehSiam di Kelantandan
Terengganuunt ukmenasi hatisult
andal am pent adbirankecual i
dalam hal yangber kait
andenganagamaI slam danadatr esam
Mel ayu
i
ii
.Sebar angpember iankonsesi kepadaor angasingdi Kelantandan
Terengganuhendakl ahat asper setujuanSi am.
PENEGASANI
SI Tegasny a ,pengar uh Br iti
sh ke at as Kel antan dan Ter engganu
semaki nkukuh.

FAKTA Per
janj
i
anBangkokdi
met
erai
pada9Jul
ai1909.

HURAI
AN/ SebabPer
janj
i
anBangkokdi
tandat
angani
:
CONTOH i
.Pakat anI nggeris-Per ancis1904
-Padaawal1900an,Jer mant elahmenj adinegaray angkuatdan
membent uk Per ikat an Ber ti
ga ber sama Aust ri
a dan I tal
i
.
Memandangkan per kembangan i ni,Per anchist elah membent uk
Pakat anBr it
ish–Per anchi s.Mel al
uipakat ani niBriti
shmer asakan
campurt angandiNNMUt idakakanmembahay akankepent i
ngannya
di Siam.
i
i.Kebi mbangant er hadapcampurt anganJer man.
Br i
tishbimbangdengant i
ndakanSi am membi najalankeretapidari
BangkokkeKedahdenganbant uanmodaldanbur uhJermanakan
member ikesempat an kepada Jer man unt uk campurt angan di
Kedah.
i
ii.NNMUt idakmengunt ungkanSi am.
Si am sedarNeger iUt ar
at i
dak mengunt ungkan dan meny edari
pendudukt empat ant idakdapatmener imany a.Tahun1904,Kedah
menghadapimasal ah kewangan sel epas mengadakan per ayaan
per kahwinandi r
ajadanSi am t erpaksamember ipi
njamansebany ak
Sp. $2juta
i
v .Per dagangandanpel aburanBr i
ti
sh
Br i
tishber sediamengambi lali
hNeger i
¬-negeriMelay uUtarakerana
mer asakan neger iber kenaan ber potensibagiper kembangan dan
pelabur anBr iti
sh.Sy aratper j
anjian:
•  NNMUakandi ser ahkankepadaBr it
ish.
• Hak Wi layah Asi ngan Br iti
sh akan di serahkan kembalikepada
Siam.
• Br it
ishakanmember ipinjamanunt ukmembi najalankeretapidari
BangkokkeUt anaTanahMel ayu.
• Br it
ishakanmenanggungsemuahut angNNMU.
PENEGASANI
SI Per janji
an i nit elah membawa kepada penguasaan sepenuhny a
19
 Br
it
ishkeat
asNNMUmel
alui
Sist
em Penasi
hatBr
it
ish.

KESI
MPULAN Dengan t ermeterai
nya Perj
anj
ian Bangkok maka NNMU akan
dil
etakkandibawahpengar uhBrit
ish.Perj
anji
ani nimenjadisejar
ah
pentingbagipenetapansempadanTanahMel ayudenganSi am.Pada
tahun1915,Br iti
shmenggabungkanNeger i
-negeriinidenganJohor
dan dilet
akkan dibawah pentadbir
an yang dikenaliNegeri-
negeri
Melay uTi
dakBer sekut
u. 

Soal
an3:
Tema2[Penent
anganTer
hadapKuasaAsi
ng]
BI
NCANGKANPENENTANGANPENDUDUKTEMPATANTERHADAP
TAJUK PENTADBI
RAN SYARI
KATBERPI
AGAM BORNEOUTARA(SBBU)DI
SABAHPADAABADKE19SEHINGGAAWALABADKE-20.

Sabaht elahdi t
adbirolehSBBU sej aktahun1881. Sepanj ang
penguasaan dan pendudukan t er
sebut ,bany ak per ubahan t elah
dil
akukan ol eh SBBU ke at as Sabah. Cont ohny a pembahagi an
residensi( bahagi an),pengenalan cukaibahar u dan penubuhan
PENDAHULUAN
pasukanpol i
sy angdianggotaiolehor angBenggal iSikh.Ti ndakan
SBUB i ni t elah meny ebabkan r asa t i
dak puashat i penduduk
tempat any angmembawakepadapenent anganol ehmasy arakat
setempatseper tiPangeranSamah, MatSal l
ehdanAnt anom.
Padat ahun1883,Panger anSamahy ang menget uaisukukaum
FAKTA Bajaut elahbangki tmenentangSBBUdiSabahkhususny apasukan
polisBenggal iSikh.
Beliau t elah ber t
indak sedemikian kerana t i
dak ber puas hati
dengankut i
pancukaiy angdikenakankeat asper usahaansar ang
burungy angdi usahakanny a.Sebagaibant ahant erhadapt i
ndakan
SBBUi t
u,Panger anAbuSamaht el
ahber ti
ndak menut upjalan-j
alan
HURAIAN
yang menghal a ke Gua Gomant ong y ang menj adi tempat
CONTOH
perusahaansar angbur ungbeli
au.
Buktinya, Panger anAbuSamahdanpengi kutnyat elahmeny erang
pasukanper ondapol isSBBU y angcubaunt ukmembukakembal i
j
alant ersebut .
Walaubagai manapun,pengi kut-pengikutPanger anSamaht elah
PENEGASANISI berjayadi t
umpaskanol ehpasukanpol isSBBUdanPanger anSamah
sendiriturutt erkorbandalam pertempur antersebut.
Kebangki tanr akyattempat anyangpal i
ngbesardal am menent ang
FAKTA SBBU,di ket uaiol eh seorang pemi mpi n diHul u SungaiSugut
bernamaDat uMuhammadSal l
ehbDat uBal uataul ebihdi kenal
i
20
 dengannamaMatSal l
eh.
MatSal lehmenent angSBBUat asf akt orSBBUmemper kenal kan
pelbagaij eni s cukaiy ang membebankan masy arakatt empat an
seper t icukaiber as, l
esenper ahudanamal anbur uhpaksa.Ti ndakan
SBBU y angcampur t
angandanmemasukiwi lay ahSgSugutt urut
mengundang kemar ahan MtSal leh.SBBU j uga t ur utmembi na
j
alanr ay adanl andasanker etaap[mer ent asikawasanRanauy ang
ber adadibawahkekuasaanMatSal leht anpaber undi ngt erlebi h
dahul u. Kemuncak kemar ahan Mat Sal leh mel et us apabi la
kampungny adiSgSugutdi ser angdandi bakarol ehSBBUekor an
dar iper gaduhan ant ara pegawaiI ngger is dengan penduduk
tempat an.
Pada bul an Ogos 1895,MatSal leh dan beber apa pembesar
tempat ankeSandakanmenemuigabenorBeauf or tiaituC. v.Cr eagh
tent ang masal ah cukaidan si kap ker aspegawaiBr i
t i
sh dengan
pendudukt empat an.Mal angny a,beliaut idakdi layandandi ar ahkan
ditangkap at as dakwaan mel akukan beber apa kesal ahan.
HURAIAN Per kampunganMatSal l
ehdi musnahkandanbel iaumenj adibur uan
CONTOH British.
PadaJul ai1897,MatSal lehdanpengi kut ny ameny erangPul au
Gay a dan memusnahkan bangunan ker aj
aan Br it
ish. Br iti
sh
ber ti
ndakbal asdenganmeny erang kampung kedi amanMatSal l
eh
diSungaiI nanam t etapiMatSal l
ehber jay amel epaskandi r idan
membi na kubu diRanau. Pada bul an Di sember1897,Br iti
sh
meny er angdanmembi nasakankubuMatSal lehdiRanaut et api
sekal i lagibel i
auber j
ay amel epaskandi ri.
Set elah gagal menangkap Mat Sal leh, SBBU menawar kan
per damai an dan ber j
anji membenar kan MatSal leh ment adbi r
wilay ahTambunan. Mal angny aSBBU t el ahmungki rj anj idani ni
telahmembangki tkankemar ahanMatSal leh.
Pada bul an Di sember 1899,SBBU t el
ah menghant ar sat u
pasukanunt ukmeny erangpet empat andankubuMatSal lehsecar a
besar -
besar andenganser anganmer iam t anpahent i
. MatSal l
eh
telaht er bunuhdal am ser angani nidankubuny aber jay adi tawan
pada1Febr uari1900
Wal au bagai manapun,per j
uangan MatSal leh t elah di ter uskan
oleh pengi kutnya,MatSat ordengan sokongan kaum Baj au dan
PENEGASANI
SI
Il
anun. Namunsemuapenent angani niber j
ay adi tumpaskanol eh
SBBU.
Kel ansunganpenent anganpenduduk Sabaht erhadapSBBU t urut
FAKTA diser taiol ehsukuMur utyangdi ket uaiol ehAnt anom diwi layah
Rundum, Sabah.

21
 SBBU t urutmemper kenal kanbeber apaper aturan bahar uy ang
membebankanpendudukt empat andanber canggahdenganni lai
-
nil
ait radisibangsaMur ut.Ant aranyai alah,si stem pendaftaranhak
mili
kt anahy angber tujuanmeny ekatper tanianpi ndahdankegi atan
membuatt apaiy angt elahmenj aditradi sikaum Mur ut.Pengenal an
cukaiunt ukmeny ukatsempadant anah,cukaipokokkel apay ang
menghasi lkanni raunt ukmembuatt apaiser tapenggunaanor ang
Mur utsebagaibur uh paksa unt uk membi na j alan ke kawasan
HURAIAN
pedal aman t urutmeni mbul kan kemar ahan Ant anom dan kaum
CONTOH
Mur ut
Ol eh i tu,pada bul an Jun 1914,Ant anom t el
ah memul akan
serangankeat asSBBUt etapigagal .PadaFebr uari1915,sekalilagi
Antanom meny erang SBBU diPensi angan dan Pej abatPegawai
Daer ahRundum. NamunAnt anom gagalker anaSBBUmendapat
bantuan t ambahan. SBBU ber ti
ndakbal as meny erang kubu
Antanom padaApr il1915y angmeny ebabkanbel i
auser t
a400or ang
pengi kutny aterbunuh.
Jel aslahbahawa, kemat ianAnt anom t elahmemaksapengi kutny a
PENEGASANI
SI berundurdan mengakhi ri kebangki tan kaum Mur utmenent ang
SBBUdi Sabah.
Kesi mpul anny a, ger akan penent angan penduduk t empat an
ter
hadappent adbi ranBr it
ishdiSabaht elahmenemuikegagal an.
KESI
MPULAN Namun penent angan dan kebangki tan i nij el as menggambar kan
bahawa t elah munculsemangatnasi onal i
sme dal am kalangan
pendudukt empat an.

Soal
an4:
Tema2[Pengubahsuaiandalam Pent
adbi
ran,
Ekonomi
dan
Pendidi
kan]

BINCANGKANKESANPERLAKSANAANSI
STEM RESI
DEN KE
TAJUK ATASNEGERI-
NEGERIMELAYUANTARATAHUN1874HINGGA
1941.

Bri
ti
sht el
ahmenj alankandasarcampurt angandiNeger i
-neger
i
Melayu dengan termet erainya Perjanji
an Pangkorpada t ahun
1874. Si st
em Resi den diper kenal
kan diNeger i
-negeriMelayu
PENDAHULUAN sement ar
a diNeger i-
neger iMel ayu Tidak Bersekutu,Sist
em
PenasihatBr i
ti
sh di perkenalkan. Kesan posi tifdan negat i
f
pentadbir
anBaratinidapatdi lihatdariaspekpoli
ti
k,ekonomidan
sosi
al.

KESANNEGATI
F
FAKTA Dar
iaspekpoli
tiki
alahSul
tandanpembesarkehi
l
angankuasa
dal
am pent
adbi
ran

22
 Majli
sMesy uar atNeger idi bent
ukmenggant ikanMaj l
isSul
tan.
Kedudukan dan kuasa Sul t
an sebagaiahl iMaj li
s Mesyuarat
Negerisemaki n diketepikan. Maj li
s Mesy uaratNeger iyang
sepautunya membi ncangkan hal -
halper undangan negeriti
dak
berf
ungsi.Sultantidakmempuny aisuaradalam Maj l
isMesyuarat
Negeri.ResidenBr iti
shj ugat el
ahmengambi lali
hkuasadanhak
mengut i
pcukaiy angsel amai nidipegangol ehSul t
an.Sul t
an
HURAI
AN/ hanya berperanan dal am pent adbir
an hukum sy ari
ah dan hal
keagamaan.
CONTOH
Pembesarjuga kehilangan kuasa dengan wuj udnyajawatan
PegawaiDaerah.PegawaiDaerahber t
anggungjawabdal
am soal
hasi
ltanah ,kehakiman ,pungut an cukai,keamanan negara,
kesi
hatanawam dankawal ankeat aspihakberkuasaMelay
u.I ni
bermaknaPegawaiDaer ahBrit
isht el
ahmengambi lal
i
ht ugas
pembesardaerah.PembesarDaer ahdi l
arangmemungutcukai ,
menyimpandanmenghaki mi
kes-kesjenayah.

Tegasny
a , perlaksanaan sist
em pent adbi
ran Barat t
elah
PENEGASANI
SI
mengugatsi
stem pemerint
ahantradi
sional
masy ar
akatMel
ayu

Sult
an dan pembesarj
uga kehi
l
angan kuasa dal
am bi
dang
FAKTA
kehaki
man

TugasSultant el
ahdi ambilolehBr i
tishy angmemper kenal
kan
HURAI
AN/ si
stem perundangan ber dasarkan kehakiman Bar at.Br i
ti
sh
melanti
khakim untukmenj alankant ugasper undangan.Sultan
CONTOH
kehi
langan kuasa sebagaipemi li
kt unggalunt ukmenj at
uhkan
hukuman bunuh. Tugas pembesar daer ah dalam bi dang
kehaki
manj ugatel
ahdi ambilal
iholehPegawai Daer
ahBr i
ti
sh.

Tegasny
a,per l
aksanaan si
stem undang-
undang Bar
at t
elah
PENEGASANI
SI
menyebabkankuasaSult
andanpembesardaer
ahter
gugat

Ket
idakseragaman pent
adbi
ran menyebabkan pembangunan
FAKTA
Negeri
-negeriMel
ayuy
angti
daksei
mbang.

23
 Tidakt erdapatkeseragamanpent adbi
ranantar
aNeger iPer ak,
Selangor,Pahang dan Neger iSembi l
an.Tidak t
erdapatsat u
panduany angj
elasuntukdii
kutiolehResidendal
am menjalankan
tugasnya. Setiap Residen ment adbi
r dan seri
ng ber ti
ndak
mengi kutbudibi car
asendiri
.Set iapnegerimempuny aisist
em
kehakiman ,undang- undang t anah dan sist
em per cukaian
tersendir
i.
HURAI
AN/
Si
stem Resi
dendiPerakditentangkeranaJ.W.
W Bir
chjahi
ldan
CONTOH
mencampuriadatresam Melay u.Sebal
ikny
asist
em Resi
dendi
Sel
angor dianggap ber
jaya ker ana Hugh Low dan Frank
Swett
enham memahami adatresam Melayu.

Tegasnya,ketidakser
agamandal am pentadbi
ranmenyebabkan
PENEGASANI
SI kos pentadbi
ran meni ngkat dan menjej
askan pembangunan
ekonomiNeger i
-neger
iMel ay
u.

Dar
i aspek ekonomi, pengenal
an dasar ekonomi kapi
tal
i
s
FAKTA
menimbul
kankesannegati
fkepadapendudukt
empatan

Kepesatanekonomimenggal akkankemasukanpemodalasi ng.

Kawasan per l
ombongan bi j
iht imah bar
ut el
ah di
bukadengan
pesatterutamadiLembahKi nta.KemasukanpemodalBr i
tishdan
Cina akhirnya mendomi nasisekt orperl
ombongan dan hasi l
HURAI
AN
pengel
uar anbij
ihti
mahmeni ngkatkepadalebih15,000tanpada
/
CONTOH
tahun1890.Masy arakatpribumit idakdapatbersaing dengan
pemodal asingi
ni.
Pekebun-
pekebunkeci
lyangmenanam getah jugat i
dakdapat
bersai
ngdenganpengusahaladangget
ahEr opah. Kesempi
tan
hi
dupjugadir
asaidenganpengenal
ansi
stem matawang.

Tegasny
a ,pengenal an dasar ekonomikapit
ali
s iat
elah
PENEGASANI
SI
menyebabkanpenduduktempatansemakinsengsar
a.

FAKTA Per
atur
anbahar
umembebankanpendudukt
empat
an.

Brit
ishmemperkenal
kanpelbagaiperatur
anbaharuseperticukai
tanah,l
esenpasdancukaiper ahu.Peraturaninimenjejaskan
HURAI
AN/ kewibawaanSultandanpembesar .Raky atjugamerasa t i
dak
puas hatiter
hadap peratur
an tersebuty ang mengakibatkan
CONTOH berl
akunyager
akanpenentangan.
Terdapat penent
angan ter
hadap Sistem Residen sepert
i
pembunuhanBirchdiPer
ak1975dankebangki
tanDato’
Bahaman
1891.

24
 Tegasny
a , per atur
an baharu yang diperkenal
kan tel
ah
PENEGASANI
SI menyebabkan t
arafkehi
dupan masy
arakattempatan semaki
n
ter
uk

Pelaksanaan si
stem r
esi
den j
uga meny
ebabkan wuj
ud j
urang
FAKTA
ekonomi ant
arakaum.

TumpuanBr i
ti
sht er
hadapTanahMel ayui
alahperlombonganbi ji
h
ti
mahdanmer ekatelahbertindakunt ukmembawamasukbur uh
asi
ng,khur susnya buruh Ci na untukmengusahakan l ombong-
l
ombong bi j
ihtimah.Apabi lat anaman komer silseper t
igetah
di
per kenal
kan,mer eka turut membawa bur uh asi ng untuk
mengusahakanny ai ait
ubur uhI ndia.Halinitelahmewuj udkan
HURAI
AN masy arakatmaj muk .Br i
tish mengamal kan dasarpecah dan
perintahdenganmengekal kandanmembi arkan or angMel ayu
CONTOH dalam sektorekonomi sar
adi ri
.
Orang Mel ayut elah di
ketepi
kan dar
ipada kegiatan ekonomi
moden.Mer ekakekaldal
am kegiat
anekonomitradisionalsepert
i
pertani
an padidan per i
kanan.Orang Melay
uj ugat i
dakdi ber
i
peluangdalam bidangpendidi
kan.

Tegasny
a ,dasarpecah dan per
intah Bri
ti
sh dal
am bidang
PENEGASANI
SI ekonomimeny
ebabkan ekonomior ang-
orangMelayusemakin
merosot
.

Dariaspeksosi
al,Resi
denj
ugat
elahmencampur
iur
usanadat
FAKTA
resam t
empatan

Resi
den tel
ah menghapuskan si stem perhambaan y ang
mengancam carahidupdanst at
usquoSultandanpembesar.
Menyi
mpanhambamer upakanhakpol
iti
kSul
tandanpembesar.
I
a juga mel ambangkan kedudukan sosial mereka dal
am
masyar
akatMelayutradisi
onal
.
HURAI
AN/
Bir
cht elahsecarat
erbukamenent angadathambaberhutangdan
CONTOH
sanggupmember iperl
i
ndungankepadahambaabdiy anglar
idan
berl
indung dikediamanny a. Ti
ndakan inisukarditer
imaoleh
pembesar .Dat o’Maharaja Lel
a diPer ak,Dato’Bahaman di
Pahang,dan Dat o’Kel ana diSungaiUj ong yang bangun
menent angResiden

Tegasnya,sebarangusahaResi denBri
tishunt ukmenghapuskan
amalanper hambaandi l
i
hatsebagaisatul angkahdrasti
kuntuk
PENEGASANI
SI mengubah or ganisasisosialmasy ar
akatMel ayu. Meskipun
ter
dapatkesannegat i
fSi st
em Resi
denj ugatelahmeninggal
kan
kesanposit
ifkepadapendudukTanahMel ay
u..

FAKTA KESANPOSI
TIF

25
 Kesan posi
ti
fdariaspek poli
ti
kial
ah Si
stem Resi
den t
elah
membentukpent
adbi
ranyanglebi
hsi
stemat
ik

Sistem pent adbiran neger il ebi h kemas dan t ersusun.Set iap

neger idi bahagi kan kepada beber apa bahagi an seper tidaer ah
diketuaiol eh PegawaiDaer ah Br i
tish ,muki m di ket uaiol eh
Penghul u dan kampung di ket uaiol eh ketuakampong.Si stem
Resi denj ugaber jay amewuj udkankeamananmel aluipenubuhan
pasukan pol is dan pengenal an per undangan Bar at.DiPer ak,
HURAIAN/ pelant i
kanResi dent elahber jay amenamat kanper ebutant akht a.
Per ang-per angkongsigel apdiNeger iSembi l
anjugadi selesai
kan
CONTOH
olehSi stem Resi den.
Pasukan pol ist elah dibawamasukdar iI ndiademimenj ami n
keamanan dan t enteral aut Br i
taint elah ber tanggungj awab
mengawasiancamanl anundiSel atMel aka.Kapt enSpeedy ,telah
menambahpasukanpol isdidaer ahLar utkepada2500or ang
unt ukmengekal kankeamanandanmencegahpeper anganant ara
kongsi gel apCi na.
Tegasny a,per laksanaansi stem r esidendiNeger i-Neger iMel ayu
PENEGASANISI telahber j
ay amenj aminkeamananser takest abil
anpol it
ikat au
sekur ang-kur angny amemper bai kisit
uasi yangsedi aada.
FAKTA Kesanposi ti
fdar iaspekekonomi .

EkonomidiNegeri
-neger
iMel
ayuberkembangpesatdibawah
Sist
em Resi
den . Ekonomikomer
siallebi
htertumpu kepada
kegi
atanper
dagangandanperl
ombongan. Per
taniankomersial
HURAI
AN/ j
ugadiper
kenal
kan.
CONTOH Tanaman komer sial seperti penanaman t ebu dan kopi
dipergi
atkan .Perusahaan perl
ombongan bij
iht i
mah semakin
maj u.SirHughLowt el
ah memper kenal
kanpertani
andagangan
sepertigetahdi
Perak

Tegasny
a,Sist
em Residen t
elah memperkenal
kan ekonomi
PENEGASANI
SI
modenkepadapendudukdi
Negeri
-neger
iMel
ayu.

FAKTA Pr
osespembandar
anbandar
-bandarbahar
uber
laku

Bandar -
bandarbaharumunculakibatpertambahanpendudukdan
perkembangan industriperl
ombongan bi j
iht i
mah sert
a getah.
HURAI
AN/ Bandar -
bandar ini memai nkan per anan sebagai bandar
perniagaan dan pusatpent adbir
an. Bandar -
bandarinijuga
CONTOH
di
lengkapidengankemudahani nf
rast
ruktursepert
ihospi
tal
Contoh bandart ersebutial
ahKual aLumpur,Ser emban,Ipoh
danTai pi
ng.
SI Tegasny
PENEGASANI a kepesatan ekonomit el
ah menyebabkan ber
lakuny
a
prosespembandaran
FAKTA Sist
em Residenjugatelahmenyebabkanper
kembangansistem
pengangkutandansistem per
hubungan.
26
 Pembi naan l andasan ker et
api bert
ujuan menghubungkan
kawasanper lombonganbi j
ihti
mahdenganpel abuhan.Jalanray
a
HURAI
AN/ turutdibi
nabagi menghubungkanpusatperlombonganbijihti
mah
denganbandar -bandarbaru
CONTOH
Landasanker etapipert
amaTai pi
ng-Por
tWel dt el
ahdibinapada
tahun1885..Per khi
dmatantel
efondantelegrafdi
perkenalkandi
Per akpadatahun1876
PENEGASANISI Tegasny akepesat anpembi naanj al
anr ayadanl andasanker etapi
adalahsei ri
ngdenganper kembanganekonomi TanahMel ay
u
FAKTA D arisegi sosial ,s i
stem Resid ente l
ahb erj
ayame mb el
an asib
golonganhamba.
ResidenBr i
ti
sht elahmenghapuskansi st
em per hambaansecar a
HURAIAN/ meny eluruh. Pada pandangan Br i
tish ,si stem per hambaan
bertentangandengankehi dupanber t
amadun.
CONTOH
Birchtelahmembebaskanhambaber hut angtanpamengenakan
sebarangbay aran.
Tegasny a ,meski pun Bi rch t el
ah membel a masy arakaty ang
PENEGASANISI terti
ndas namun t i
ndakan bel i
au t i
dak di sukaiker ana t el
ah
campurt angandal am adatr esam or angMel ayu.
Per l
aksanaanSi st
em Resi dendineger iPerak,Pahang,Sel angor
danNeger iSembi lanmendat angkanpel bagaikesany angbai k
KESIMPULAN dan bu r
u k ter
h ada p Tan ah Me layu.N amu n b egi
tu,p el
b ag ai
kelemahan dal am si st
em i nit elah meny ebabkan pihakBr i
tish
memper kenalkan Neger i
-neger i Mel ayu Ber sekut
u bagi
memper baikikelemahanSi stem Resi den padat ahun1896.

Soal
an5:
Tema2[Masy
arakatPel
bagai
Kaum ]
TAJUK KEMUNCULAN MASYARAKAT MAJMUK DITANAH MELAYU
DIPENGARUHI OLEH PERKEMBANGAN EKONOMI KOLONI
Al.
BI
NCANGKAN.

PENDAHULUAN Masy arakat maj mukmer upakansebuahmasy arakaty angt er

dir
i
daripadapelbagaibangsay angt i
nggaldal am sat uuni tpoli
ti
ky ang
samat et
apiterpisahantar
asat usamal aindisebabkanol ehamal an
hidupdankebuday aanyangber beza.Masy arakatmaj mukmuncul
akibatdaripadadasarpenj ajahanyangmenggal akkanpenghi j
rahan
mengi kutkeperluanekonomi .Kemuncul anmasy arakatmaj mukdi
TanahMel ayudipengaruhiolehfaktorekonomi ,sosi aldanpolit
ik.

FAKTA Perkembangan pesatperusahaan bi

ji
ht i
mah dan get
ah pada
penghuj
ungabadke- 19t
elahmenyebabkankemasukanor
angCina
Fakt
orEkonomi danIndi
asecaraberamai
-r
amai keTanahMelay
u.

HURAI
AN/ P Perkembanganpesatperusahaanbi j
i
htimahtelahmeny ebabkan
CONTOH kemasukanbur uhdar
iChina.Perkembanganekonomiy angpesat
danper t
apakanmodalasingdi TanahMelayuterut
amany adalam
sektorperl
ombonganbij
i
ht i
maht el
ahmenari
kmi nator
angCi nake
27
 negaraini
.
Perkembanganpesatper usahaangetahdiTanahMel ayupadaawal
abad Ke- 20 meni ngkat kan keperluan t enaga bur uh. Akibat
perkembangan Rev olusiPer i
ndustr
ian,per mintaan t enaga buruh
semakint i
nggidandasarBr it
ishyangmenggal akkankemasukan
buruh-
buruh I ndiat elah menar i
k mi natmer eka ke negar ai ni.
Menjelangakhi rabadke- 19terdapattigakomponankaum ut amadi
TanahMel ayui ai
tuMel ay u,CinadanI ndi
a.Ket i
ga-ti
gakaum i ni
hidup ter
pisah- pi
sah ker ana mengamal kan amal an hidup dan
kebudayaany angber bezaant arasat
usamal ain.

PENEGASANI
SI Tegasnya,per
kembangan ekonomikoloni
almer upakan f
akt
or
ter
penti
ngkemuncul
anmasyarakatmaj
mukdiTanahMel ay
u.

FAKTA Kemuncul anmasy arakatmaj mukdiTanahMel ayuturutdipengaruhi

olehkegiatanekonomi y
angber beza.
HURAIAN/ Orang-orang Ci na mel i
batkan dir
idalam kegiat
an ekonomiy ang
CONTOH berasaskanper lombonganbi j
i
ht i
mahdanper ni
agaan.Sement era
orang-or
angI ndiapul amenj adiburuh diladangget ahdanest et.
Orang-orangMel ayupul amel i
batkandir
idalam sekt orpertanian
sebagaipet anidannel ayan.
PENEGASANI
SI Tegasnya,kegi atanekonomiy angberbezainimeny ebabkanketiga-
ti
gakaum i nihidupt erpisahdanmenghal angketiga-ti
gakaum i ni
dari
padaber i
nter aksiantarasatusamal ai
n.

FAKTA Sel
ain dari
pada fakt
or ekonomi koloni
al,faktor sosi
al t
urut
mempengaruhikemunculanmasy ar
akatmajmukdiTanahMel ayu.
Fakt
orSosi
al Cor
ak penempat an yang berbeza dan mengikut kaum turut
menyebabkankemunculanmasyarakatmaj
muk.

HURAI
AN/ Orang-orangCi nat i
nggaldanmenet apdikawasanl ombongy ang
CONTOH kemudi annya berkembang menjadibandar -
bandarutama seper ti
Ipoh,Taipi
ng,Kual aLumpurdanSer emban.Sement er
aorang-orang
Indi
apul ati
nggaldikawasanl adangget ahdanestetyangterpencil
daripadaorangMel ayudanCina.Orang-orangMelayupulat
inggal di
kawasankampungdanpi nggi
r-
pinggirbandar.

PENEGASANI
SI Tegasny
a,perbezaancor
akpenempat ant
urutmenghal
angket
iga-
ti
gakaum t
ersebutunt
ukber
int
eraksi
antar
asatusamalai
n.

FAKTA Set
erusny
a,sistem pendidi
kan ant
ara ket
iga-
ti
ga kaum i
nij
uga
ber
bezadanterpisahant
arasat
usamal ai
n.

HURAI
AN/ Kurikul
um dan cor ak pentadbir
an sistem pendi
dikan keti
ga-ti
ga
CONTOH kaum i nijugaberbeza.Pendidi
kanal i
ranCinahany auntukor ang
Cinasahaj a.Bukuteksdangur udibawadarinegaraChina.Sukatan
pelajar
an adalah berdasarkan sukatan pel
ajar
an negara Chi na.
Sement era bahasa pengantar
nya pula adal
ah bahasa Mandar i
n.
Kebany akansekolahalir
anCi nadi bi
nadikawasanl ombongy ang
kemudi annyamenjadibandar.

28
 Sementar
a sekolah ali
ran Tamilpula hany
a untuk orang Indi
a
sahaj
a.Buku t eks dan guru di
bawa dariIndi
a.Bahasa Tami l
dij
adi
kan sebagaibahasa pengantar
.Kebanyakan sekolah al
ir
an
Tamildi
binadikawasanladangatauestet
.
Manakalapendidikanalir
anMel ayupul
ahany aunt
ukorangMel ayu
sahaj
a.BahasaMel ay
udi j
adi
kansebagaibahasapengant
ar.Guru-
guruter
dir
idaripadaor angMel ay
u.Sekolah-
sekol
ahMelayudibina
dikawasanluarbandarat aukampung.

PENEGASANI
SI Tegasny
a,perbezaaan si
stem pendidi
kan tur
ut mempengar
uhi
kemunculanmasyar
akatmajmukdiTanahMelayu.

FAKTA Perbezaan agama dan inst

it
usi agama t
utut mempengar
uhi
kemunculanmasyar
akatmajmukdiTanahMel
ayu.

HURAI
AN/ Orang-or
angCi nadanI ndiayangber hi
j
r ahkeTanahMel ayuturut
CONTOH membawaber samaagamamer ekakekawasanpenempat anbaru.
Tindakan inimeny ebabkan wuj udnya perbezaan agama antara
orangMel ayu,CinadanI ndi
a.Or angCi nayangmasukkeTanah
MelayumenganutagamaBuddhadanor angIndiamenganutagama
Hindu.   
Mer eka j uga membi na r umah i badat di kawasan
penempatanmasi ng-masing.OrangMel ayupulamenganutagama
I
slam.

PENEGASANI
SI Tegasnya,per
bezaanagama tel
ahmenyebabkanketi
ga-
ti
gakaum
i
nihidupterpi
sah-
pisahdanmenghal
angi
nter
aksiant
arasat
usama
l
ain.

FAKTA Foktorpoli
ti
kturutmempengaruhikemunculanmasyarakatmajmuk
diTanahMel ayu.Dasarpecahdanper i
ntahser
tadasar-dasary
ang
Fakt
orPol
i
tik dil
aksanakanolehBr i
ti
shmeny ebabkanketi
ga-
ti
gakaum i nihi
dup
ter
pisahantarasatusamalain.

HURAI
AN/ Melaluidasarpecahdanper intah,Bri
tishtel
ahmenent ukanperanan
CONTOH seti
ap kaum unt ukmemast ikanmer ekatidakdapatber int
eraksi
antarasat usamal ain.TujuanBr iti
shadalahunt ukmemudahkan
mer eka mentadbirTanah Mel ayu.Dasarker ajaan Br i
ti
sh yang
menggal akkankemasukanor angI ndiadanCi nakeTanahMel ayu
bagimenampung kekur angan tenaga bur uh dal am perusahaan
perl
ombongan bi j
ih t i
mah dan get ah t ur
ut mempengar uhi
kemuncul am masyarakatmaj muk.

PENEGASANI
SI Tegasny
a,Bri
ti
shti
dakmahuor angMel ayu,Ci
nadanI
ndiabersatu
ker
ana bimbang mereka akan bangki
tmenentang pent
adbiran
Bri
ti
shdiTanahMelay
u.

FAKTA Per
bezaan per
tubuhan pol
i
tikt
urutmempengar
uhikemuncul
an
masyar
akatmajmuk.

HURAI
AN/ Ket
iga-
ti
ga kaum i
ait
u Mel
ayu,Ci
na dan I
ndi
atur
utmempuny
ai
29
CONTOH pert
ubuhan masi
ng-masi
ng sepetiUMNO,MCA dan MI C yang
menjal
ankankegi
atanuntukkepenti
ngankaum masi
ng-masi
ng.Ini
menyebakan masyar
akatMel ay
u,Cina dan I
ndi
a hi
dup sebagai
sebuahmasyar
akatyangt
ersendi
ri
.

PENEGASANI
SI Tegasny
a,keadaan i
nitel
ah menyukarkan pi
hakkeraj
aan dal
am
usahauntukmemupukperpaduankaum sel
epasmerdeka.

KESI
MPULAN Kesimpulannya,memang t i
dak dapatdi nafi
kan bahawa faktor
ter
pentingkemuncul anmasy arakatmajmukpadapenghuj ungabad
ke-
19 adal ah disebabkan per kembangan ekonomikol oni
alyang
berasaskan kepada bi ji
h t i
mah dan get ah y ang mendorong
kemasukanor angci nadani ndiasecaraberamai -
ramaiketanah
melayu.Namunbegi tu,faktorsosialdanpol
it
iktur
utmempengar uhi
kemuncul anmasy arakatmaj mukdi TanahMelayu.

TEMA3NASI
ONALI
SMEDANPEMBENTUKANNEGARABANGSA

Soal
an1:
Tema3[Ger
akanNasi
onal
i
sme ]
BINCANGKAN PERANAN GOLONGAN INTELEKTUAL DALAM
MENCETUSKAN GERAKAN NASI
ONALI
SME DITANAH MELAYU
TAJUK SEHINGGATAHUN1941.
Nasional i
sme ber maksud per asaan ci nta akan bangsa dan
negaray angmembawakepadager akanmembebaskant anahai r
.
PENDAHULUAN Gerakan nasi onal i
sme l azimny a di kait
kan dengan hasr atunt uk
menegakkanni l
aidani nstitusi-i
nstitusiyangdapatmencer minkan
konsepnegar ay angbebasdanber daulat.Per kembangansi stem
pendidikanmel ahirkangol ongani ntelektualMel ay uyangt erdedah
kepadapel bagaii deadanf alsafahpol it
ikdar ipadaBar atseper t
i
demokr asi,li
beralisme,per lembagaandannasi onalisme.Gol ongan
i
ntelektual y ang di maksudkan i alah mer eka y ang mendapat
pendidikansekul ardanagama,i ait
udar i
padaal i
ranberpendi di
kan
TimurTengah, berpendidikanI ngger isdanber pendi di
kanMel ay u
Golongani ntelektualber pendidikanTi murTengahmer upakan
golongany angpal ingawalt er li
batdal am ger akannasionalismedi
FAKTA TanahMel ayu.

30
 Majal ahal -
Imam mer upakanmaj alahy angmul a-mulasekal i
meni upkanser uandakwaI slam diTanahMel ayudant idakmungki n
HURAIAN/ muncult anpasokonganser taideat okohy angmempel opor iGerakan
Isl
ah.Gol ongani ntel
ektualiniy akinbahawaumatI sl am masi hbol eh
CONTOH
diselamat kanseki r
anyadi ber ipetunjukpadahaki kataj ar
anI slam
yangsebenarber dasarkanper karayangt ermakt ubdal am Al -
Qur an
danHadi s. Kaum Mudamenggesamenguj udkansy stem pendi dikan
agamay angl ebihl i
beraldenganmemasukkanbahasaI nggeri
sdan
mat apel ajaranmodendisampi ngbahasaAr ab.Ger akanI slahol eh
Kaum Mudahany adapatber kembangdiNeger i
-neger iSel atker ana
undang- undang di kel
uarkan di Neger i
-negeri Mel ayu unt uk
menghal angpengar uhKaum Muda.Padaper tengahanabadke- 20,
per j
uangangol ongani nisemaki npudar.Per j
uangannasi onalisme
telahdiambi lal i
hol ehgolongani ntel
ekt
ualber pendi dikanI ngger i
s
ganMel ay u.
PENEGASANI
SI Tegasny a,gol onganber pendi dikandariTi murTengahmer upakan
per i
nti
skepadager akannasi onal i
smediTanahMel ay upadaabadke
-20.

Kesedaran gol ongan i ntel

ekt
ual berpendi
dikan Inggeri
s
didorong oleh kebi
mbangan t erhadap masa depan orang Mel
ayu
FAKTA keranaekonomi di
kuasaiolehbangsaasing.
Golongan i ntelektual ber pendi dikan I ngger i
s meny uarakan
masal ah-masal ah sosi aldan ekonomiy ang di hadapiol eh or ang
HURAI
AN/ Mel ayu.Mer ekamenggesaBr i
tishmembai kikeadaanekonomidan
memper bany ak pel uang unt uk or ang Mel ayu mencebur i
CONTOH
perkhidmat an awam ser ta mel ant i
kl ebihr amaior ang Mel ay
u
sebagaipegawaidal am j abatan ker ajaan.Sel epas penubuhan
Makt abMel ay uKual aKangsar (MCKK)semaki nr amaior angMel ay
u
l
epasan makt ab i ni y ang di l
antik menj adi pegawai dal am
perkhidmat anker aj
aan.Mal ahadaant aramer ekay angkemudi annya
mencebur ibidangpol itikunt ukmemper juangkankepent i
nganor ang
Mel ayu.
Pada t ahun 1926,sebuah per tubuhan separ a pol iti
ky ang
dinamakan Kesat uan Mel ayu Si ngapur a( KMS) di tubuhkan di
Singapur aol ehMohamadEunosbi nAbdul lah,TengkuAbdulKadi r
dan r akan-rakanny ay ang ber pendi dikan I ngger i
s.KMS di tubuhkan
bertujuanunt ukmemper j
uangkankemaj uandankepent i
nganor ang
Mel ayu dal am bi dang pol i
ti
k dan pent adbi r
an,ser ta menj adi
penghubung ant araor angMel ay udenganker ajaanNeger i
-negeri
Selatdal am per karay angber kaitandenganhakdankepent i
ngan
orang Mel ay u.Ahli
-ahl iKMS y ang ber pendi dikan I ngger isi ngi
n
menj adikanper tubuhani nilebihber cor akseder hana.Mer ekamahu
membawaper ubahankepadamasy arakatMel ay umel aluiker j
asama
denganBr it
ish.Mer ekaper cay acar at er bai kmembawaper ubahan
i
alahdenganmemper kenal kanpembahar uansecar aber ansur -
ansur.
Tegasny a,gol ongani ntelektualber pendi dikanI nggerist elahdapat
meny emar akkan semangatnasi onali
sme dal am kal angan or ang
PENEGASANI
SI
31
 Melay
upadaabadke-20.
FAKTA Gol
onganberpendi
dikani
ntel
ekt
ualMelay
ujugaber
peranan
dal
am mencet
uskansemangatnasi
onal
ismedi
TanahMel
ayu.

Kebany akan gol ongan i ntelektual Mel ay u adal ah l epasan

Makt ab Per guruan Sul tan I dris( MPSI )y ang t elah l ama t erdedah
HURAIAN/ dengansoalpol iti
kdanper kembangannasi onal ismedil uarneger i
.
Antarat okohdal am gol ongani nii alahI brahi m haj iYaakob,bekas
CONTOH
pemi mpi n pel ajardiMPSI .Sel epas meni nggal kan MPSI ,bel iau
menubuhkan Bel i
a Mal aya unt uk memaj ukan t arafhi dup or ang
Mel ayu ser ta menent ang penj aj ah.Kemudi an I brahim HjYaakob
menubuhkan Kesat uan Mel ay u Muda,i aitu per tubuhan pol iti
k
berhal uanki r
i yangper tamadi TanahMel ayu.
Perjuanganbel i
aumendapatsokongannasi onal isMel ay ulain
seper tiIshakHaj iMuhammad dan Ahmad Boest aman.I shakHj
Muhammadper nahmencebur ibi dangkewar tawananser taber giat
aktifdal am kegi atanpol it
ik.Bel iaubany akmeny umbangr encana
tentang kehi dupan or ang Mel ay u dipant ait imurser ta makal ah
yangmeny er u or ang Mel ay u ber satu padu dan memper kukuh
semangat nasi onal i
sme. Ahmad Boest aman pul a akt i
f dal am
kegiatanpol i
tikdant er l
ibatber sama ahl i-
ahl iKMM dal am Kesat uan
Raky at I ndonesi a Semenanj ung( KRIS) y ang ber juang unt uk
kemer dekaanber samabagi TanahMel ay udanI ndonesi a.
PENEGASANI
SI Tegasny a,kewuj udan gol ongan r adikali nit elah meny ebabkan
perjuanganor angMel ay upadaabadke- 20ber ubahcor akdar i
pada
seder hanakepadaber unsurpol it
ikdanagr esif .
Kesi mpul anny a,gol ongani ntelektualdar ipadaal i
r anpendi di
kan
Ingger is dan Mel ayu memai nkan per anan sama pent ing dal am
KESI
MPULAN meni mbul kan kesedar an nasi onal i
sme dal am kal anan or ang
Mel ayu.Gol ongan i ntelekt ualber pendi dikan I ngger ismenggunakan
peluangdal am si stem pent adbi randanper undanganunt ukmenunt ut
hak or ang Mel ay u ber asaskan f ahaman pol iti
k Bar at seper ti
demokr asidan keadi lan soci al .Per j
uangan gol ongan i ntelektual
berpendi dikan Mel ay u pul a l ebih besi fat r adi kal t etapi
memper j
uangan mat lamaty ang sama,i aituunt uk membebaskan
tanahai rdar ipadabel enggupenj aj ahan.
Soal
an Bincangkanf aktor -f
akt ory angmempengar uhikemuncul anger akan
Tambahan nasional i
smedi TanahMel ay upadaabadke20

Soal
an2:
Tema3[Ger
akanNasi
onal
i
sme ]

TAJUK BINCANGKANMATLAMATDANSTRATEGIPERJUANGANGERAKAN
I
SLAH OLEH KAUM MUDADITANAH MELAYUDARITAHUN 1906
HINGGATAHUN1938.
PENDAHULUAN Gerakan nasi
onal
isme awaldiTanah Mel
ayu di
gerakkan oleh
golongan ber
pendidi
kan agama dar
iTi
mur Tengah. Mer eka
32
 mener imapengar uhdani nspirasidar ipadager akanRef ormi sI slam
danger akanPan- Isl ami smey angt er sebarl uasdiMesi rdanTur ki
yang di ket uai ol eh Sy ed Jamal uddi n al -Afghani dan Sy ei kh
MuhammadAbduh. Sekembal imer ekaket anahai r,gol ongani ni
tel
ahmemul akansat uusahay angdi kenal isebagaiGer akanI sl ah.
Pemi mpi n ut ama Ger akan I slah diTanah Mel ay ui alah Sy ei kh
MuhammadTahi rbi nJal aluddi n,Haj iAbasMuhammadTaha,Sy ed
SyeikhAhmadal -
HadidanSy eikhMohd.Sal i
m Al -
Khal al
i.Gol ongan
i
ni l
ebi hdi kenal isebagai Kaum Muda.
FAKTA Mat lamatper j
uangan Kaum Mudai alahmemaj ukankaum Mel ay u
berasaskanaj aranI sl am y angsebenar .Sel aini tu, ger akanKaum
Mudaj ugamenekankankepent inganpendi dikandanber usahaunt uk
membangki tkansemangatnasi onalismemenent angpel uasankuasa
danpengar uhBr itish. Gol ongani nij ugaber j
uangmenghapuskan
persai nganekonomi dar ipadakaum- kaum l ain.
HURAIAN/ Mel aluimat lamati ni ,Kaum Mudameny erumasy ar akatMel ayuagar
CONTOH kembal iber pegangkepadaaj ar anI slam y angsebenarber landaskan
al-
Qur an dan hadi s.Gol ongan i niber usaha membebaskan kaum
Mel ay udar ipadaamal ankhur afatdanbi daah. Semuaamal ani ni
tel
ahmenghal angkemaj uanor angMel ayu.
Disampi ngi tu,Kaum Mudaj ugamenekankankepent i
ngansi stem
pendi dikan bagikemaj uan or ang Mel ay u. Mer eka menj elaskan
bahawapendi dikanadal ahkuncikepadakemaj uan. Kaum Muda
mel i
hat pendekat an pendi dikan dar i sudut y ang l ebi h l uas.
Pendi dikandal am kal angankaum wani taj ugadi pent ingkan.Mel al ui
pendi dikan, mer ekaper cay at arafkaum wani tadapatdi ti
ngkat kan.
Selaini tu,Kaum Mudaj ugaber hasr atunt ukmembebaskanTanah
Mel ay udar ipenj ajahanBr i
ti
sh. Sehubungani tu,dar iaspekpol itik
Kaum Muda ber si kap ant ipenj ajah dan ber sikap t idak mahu
beker jasamadenganpenj ajah.Dal am hali ni,Kaum Mudamengut uk
penjaj ahI ngger isker ana gagalmember i
kanpendi dikany angcukup
untukmemaj ukanor angMel ayu.
Seter usny a,
,Kaum Muda j uga meny erur aja-raja dan pembesar
Mel ay u supay a memel i
har a kepent i
ngan or ang Mel ay u.Ol eh i tu,
Kaum Mudaber sifatant ibi r
okr asiel itMel ay u.Gol ongani nidi ser u
supay a mel akukan sesuat u seper timenubuhkan per sat uan bagi
menggal akkan pendi dikan dan pembangunan ekonomi or ang
Mel ay u.
Kaum Mudat urutmenunt utor angMel ay usupay amencebur kandi ri
dalam bi dangper niagaan,menubuhkankoper asidanmenggunakan
kemudahansi stem bank.
PENEGASANISI Jelasl ahbahawa, pengamal anaj aranI slam y angsebenarmer upakan
j
alan kepada peny el esai an segal a masal ah sosi al,ekonomidan
politi
ky angdi hadapi ol ehor angMel ay u.
FAKTA Str
at egiper juangan Kaum Muda y ang t erawali alah mener bitkan
akhbardanmaj alah.
HURAIAN/ Pada22Jul ai1906,Kaum Mudat elahmener bitkanakhbarAl -Imam
CONTOH diSi ngapur abagimeny ebar kani deaper juanganmer eka.Akhbari ni
meny iarkanmasal ahsosi al,ekonomidanpol iti
kor angMel ayubagi
33
 meny edar kan mer eka y ang l al ai. Akhbar Al -I
mam ser i
ng
mengi ngat kan or ang Mel ayu agart i
dak mengi kutaj aran ul ama
kampung at au gur u agama secar a membut a t uli
. Mer eka
sehar usny amenggunakanakalf iki rany angwar asdemikemaj uan
or angMel ay u.Sel aini tu,per kar al ai ny angdi tekankanol ehAl -
Imam
i
al ahdal am bi dangpendi dikan.Or angMel ay udi sarankansupay a
tidakmenent angi l
mupenget ahuandankemaj uanBar atsel agit idak
ber tent angandenganaj ar anI slam.Disampi ngi t
u,akhbari niturut
memper juangkan emansi pasi at au meni ngkat kan t ar af dan
kedudukankaum wani ta.Sehubungani tu, mer ekaber usahamember i
hak y ang sama kepada gol ongan wani ta khususny a pel uang
mendapat kanpendi dikan.
Cont ohakhbardanmaj al ahl ainy angmenj adimedankepadai dea
dan penul isan Kaum Muda i al ah Ner aca y ang di terbitkan di
Singapur adar it ahun1911hi ngga1915,Al -IkhwandiPul auPi nang
dar it ahun1926hi ngga1931,Saudar adiPul auPi nangdar itahun
1928hi ngga1941danEdar anZamandiPul auPi nangdar itahun
1925hi ngga1930.
PENEGASAN Ter bukt i bahawa, akhbar dan maj alah ber peranan member i
sumbangandal am pemul ihanagamaser tameny ampai kani dea-idea
per ubahansosi alseper tikepent i
nganpendi di kandanekonomibagi
meni ngkat kankemaj uanor angMel ay u.
FAKTA Mendi ri
kanmasj iddanmadr asah.
HURAIAN/ Mel aluiGer akanI slah, Kaum Mudamendi rikan masj iddanbeber apa
CONTOH buahmadr asahunt ukmeny ampai kani deaper juangandenganl ebih
ber kesan.Gol ongani nimenj adi kanmasj iddanmadr asahsebagai
tempatper bincanganagamadanmeny ebar kani deapembahar uan.
Kaum Mudaj ugat erli
batdal am penubuhanMadr asahAl -
IqbalAl -
Islami yahdiPul auPi nangpada21Nov ember1907.Sel aindar i
pada
bel ajaragama,madr asah i nit ur utmemper kenal kan pendi dikan
modenseper tibahasaI ngger is,bahasaMel ay u,mat emat i
k,geogr afi
dansej arah.Masy ar akatMel ay uj ugadi galakkansupay amel i
bat kan
diri dalam bi dangper dagangan.
Cont ohmadr asahl ai ny angt ur utdi asaskanol ehKaum Mudai alah
Madr asah Al -Hadi di Mel aka pada t ahun 1917, Madr asah
Muhammadi ahdiKot aBahr upadat ahun1917,Madr asahAl -Diniah
diKampung Lal ang Per ak pada t ahun 1924 dan Madr asah Al -
Masy hural -Islami ahdi Pul auPi nang.
PENEGASAN Jel aslah bahawa sel ain pendi di kan agama,Kaum Muda t urut
meni tikber atkan bi dang pendi di kan moden bagi meni ngkat kan
kemaj uanekonomi dansosi al masy ar akatMel ay u.
FAKTA Menubuhkan per tubuhan ber cor ak ekonomi ,sosi aldan separ uh
pol iti
k.
HURAIAN/ Per tubuhanber cor akekonomi , sosi aldansepar uhpol i
tikdit ubuhkan
CONTOH ber tujuanunt ukmeni ngkat kant ahapdankedudukansosi oekonomi
masy arakatMel ay udiTanahMel ay u.Mel aluiper tubuhani ni,Kaum
Muda dapat meny uar akan hak, kehendak, kebebasan dan
kepent i
nganmasy arakatMel ay u.
Sebagaicont oh, Kesat uan Mel ay u Si ngapur a( KMS)di t ubuhkan
34
 padat ahun1926sebagaipengant araant araor angMel ayudengan
kerajaanBr iti
sh.KMSdapatmemper j
uangkankepent i
nganmasy ar
akat
Mel ayu di Si ngapur a. Pada t ahun 1938, Kaum Muda t elah
menubuhkanKesat uanMel ay uMuda( KMM)i aituper tubuhanMel ayu
yang ber sifatpol iti
ky ang per tama diTanah Mel ay u. Penubuhan
kesat uan i nimer upakan kemuncak semangatnasi onalisme dal am
kalanganor angMel ay u.
PENEGASAN Jelaslah t erbukt ibahawa,KMS dan KMM bukan sahaj a dapat
memper juangkan kepent ingan masy ar akatMel ay u,mal ahan j uga
dapatmembangki tkansent imenant i-Br i
tishdan memper juangkan
gerakankesedar andi TanahMel ayu.
FAKTA Per j
uanganKaum Mudamener i
mat ent angandar iKaum Tua
HURAIAN/ Per j
uanganKaum Mudamener imat ent angany anghebatdar i
pada
CONTOH Kaum Tuay angt er diridar i
padagol onganul amakonser verti
f .Kaum
Tua menent ang pembahar uan y ang di bawa ol eh Kaum Muda.
Mer ekamenuduhKaum Mudasebagaigol onganmur taddankaf ir.
Kaum Tua bi mbang j i
ka i dea pembahar uan di terima,kedudukan
mer eka dal am masy arakatMel ay u akan t ergugat . Kaum Tua
mener bitkanmaj alahseper ti Pengasoh, LidahBenarSuar aBenardan
Panduan. Gol onganKaum Tuamendapatsokongandar i
padar aja
danpembesarMel ayuy angmeny ebabkanKaum Mudamel et
akkan
j
awat an diJabat an Agama I slam diNeger i
-neger iMel ay u dan
kembal imenet apdi Neger i
-neger iSelat .
PENEGASAN Jelaslahbahawa,ket ikai t
u,sebahagi anbesaror angMel ay umasi h
belum sedarbahawa mer eka sudah ket inggalan dal am bi dang
ekonomidansosi alber bandi ngdengankaum- kaum l ainkhususny a
kaum bukanMel ay u.Hali nit el
ahmembant utkanper juanganKaum
Muda.
KESI
MPULAN Kesimpul anny a,Kaum Mudadi akuit elahmember ikansumbangan
yangpent i
ngdal am per ger akannasi onal ismediTanahMel ay upada
abadke- 20. Mer ekat elahmemper juangkani su-isusosi oekonomi
orang Mel ay u. Kaum Muda menggunakan agama I slam unt uk
mey at upadukanmasy arakatMel ay u.
Wal aupunGer akanI slahy angdi per j
uangkanol ehKaum Mudagagal
meny edar kanor angMel ayusecar akesel ur uhanny a, namuni dea-i
dea
reformi sI slam y ang di per kenal kan t elah ber j
ay a menanamkan
semangatper paduandal am kal anganor angMel ay u unt ukbangun
menent angpenj ajahI ngger is.

Soal
an3:
Tema3[Per
juanganMencapai
Kemer
dekaan]

TAJUK SEMASA PENDUDUKAN JEPUN DITANAH MELAYU DARITAHUN

1942 SEHI NGGA 1945 PELBAGAI DASAR YANG TELAH
DIPERKENALKAN UNTUK MEMUDAHKAN PEMERI NTAHANNYA.
BINCANGKAN.

35
PENDAHULUAN Kebangki tanJepunsebagaikuasai mper ialisdi dor ongol eh masal ah
yang di hadapiunt uk memaj ukan dan memodenkan Jepun i ai tu
masal ah kekur angan kawasan per t
ani an dan bahan ment ah.
Sehubungan i tu, penakl ukan mer upakan l angkah y ang dapat
membant u Jepun meny el esaikan masal ah y ang di hadapi dan
kawasan Asi a Tenggar at ermasukl ah Tanah Mel ay uy ang kay a
denganbahanment ahmenj adisasar anJepun.TanahMel ayut elah
dij
aj ahol ehJepunpada15Febr uar i1942sehi ngga12Sept ember
1945. Sepanj ang pendudukan Jepun pel bagai dasar t elah
diper kenal kanunt ukmemudahkanpent adbi ranny adi TanahMel ay u.
FAKTA DASARPOLI TI K
Ant aradasary angt el
ahdi per kenal kanol ehJepundiTanahMel ay u
i
alahpemer intahanber corakket enter aan.
Kuasa t ertinggipemer intahan ber ada dit angan seor ang Jener al
Jepuny angber pusatdiSi ngapur a. TanahMel ay udi tadbi rsebagai
HURAIAN sebuaht anahj aj ahandant elahdi bahagi kankepadat ujuhwi lay ahdan
/CONTOH setiapwi l
ay ahdi per int
ahol ehseor angGabenor .
Dibawahpent adbi ranGabenordi tubuhkanbeber apabi ropent adbi ran
seper tiHalEhwalUmum dan Per usahaan Kewangan,PadaOgos
1943,Per l
is,Kedah,Kel ant an dan Ter engganu t elah di ser ahkah
kepada Si am sebagaibal asan ker ana t el ah membant u Jepun
menawanTanahMel ayu.
Jawat an sul tan di seti
ap neger idi kekal kan t etapikuasa bagi nda
terbat askepadaagamaI slam danadati stiadatMel ayusahaj a.
Bagi memudahkan pent adbi ran dan kawal an, set iap daer ah
dibahagi kan kepada kawasan y ang keci l,i aitu kampung,j iran
tetanggadankel uar ga.Si st em pent adbi r ankel uar gadi per kenal kan
danset i
apkel uar gadi ber i
kansi ji
l yangdi namakanSi jilKehi dupandan
Keamanan.
FAKTA Selai ni tu,pi hakJepunj ugat urutmel i
bat kanor angMel ay udal am
pent adbi ran.
Hali nidemi kian ker ana pemer i
nt ah Jepun diTanah Mel ay u
mengal amimasal ahkekur anganpegawaiawam. Bagimengat asi
masal ah t ersebut ,pi hak Jepun t elah menubuhkan Kuo Kunr enj o
HURAIAN ataupunSekol ahLat i
hanKepi mpinan. Sekol ahy angdi tubuhkandi
/CONTOH PulauPi nang, Si ngapur adanMel akai nimember ilat i
hanpent adbi ran
kepada or ang Mel ayu dan mer eka akan di ber ikan j awat an dal am
perkhi dmat an awam sel epas t amatl at i
han disekol ah t ersebut .
Ant araor angMel ayuy angdi lantikdal am pent adbi ranJepuni alah
kapt en Mohd Sal leh Haj iSul aiman y ang t elah di lantik sebagai
PegawaiDaer ahdiHul uPer akdanI brahi m Yaacob t el ahdi l
ant ik
sebagaiLef t
enanKol onelbagimenget uaipasukanPembel aTanah
Air( PETA) .
FAKTA Pada masa y ang sama,pent adbi ran Jepun j uga menggal akkan
perger akannasi onal i
smeMel ayu.
Bukt iny a,sel epas ber j
ay a mendudukiTanah Mel ayu Jepun t er us
member ikansokongankepadaKesat uanMel ay uMuda( KMM)y ang
HURAIAN dipimpi nol ehI br ahim Yaacob. Sel aini tu,pi hakJepunj ugat ur ut
/CONTOH membebaskan nasi onalisy ang di penj ar akan ol eh Br itish seper t
i
36
 Ibrahim Yaacob,I shakHaj iMuhammaddanAhmadBoest amam.
Menj elang akhirpendudukan Jepun,Kesat uan RakyatI ndonesia
Semenanj ung (KRI
S)t elah dit
ubuhkan oleh pi
hak Jepun. KRI S
berper anan unt
ukmel aksanakan t
ugas member i
kan kemerdekaan
kepada Tanah Mel ayu ber sama-sama Indonesi
a. Hali nisejajar
denganmat l
amatper juanganKMM unt ukmembent ukMelay uRay a
atauI ndonesiaRaya.

PENEGASANI
SI Sememangny a dasarpol i
ti
ky ang di
amal
kan ol
eh Jepun semasa
mendudukiTanahMel ayuadalahuntukmemudahkanpentadbi
rannya
dantel
ahmember ipeluangkepadaor angMelayuuntukmenj awat
j
awatanpenti
ngdal am pentadbi
ran.
FAKTA DASAREKONOMI
Selai
nmemper kenalkandasardal
am bi
dangpoli
ti
k,pi
hakJepunjuga
tur
utmemper kenalkandasardalam bi
dangekonomi. Ant
aradasar
yangdi per
kenalkanol ehJepuni al
ahdasartut
uppintuiait
utidak
meny okongindustr
i ekspor
t.

Sistem ekonomiy angsedi aadai ait

usi stem ekonomibebast el
ah
ditukarkankepadasi stem ekonomikawal an.Per daganganSi ngapura
HURAIAN dan Pul au Pi nang dengan duni a Baratt er put
us. Sl ogan Jepun
/CONTOH sebelum i niiait
uunt ukmewuj udkankesemakmur anber samat el
ah
ber t
ukarmenj adikepapaanber sama.Kesemuakegi at
anper niagaan
danper dagangandal am neger idikuasaiol ehJepun. Jepunhany a
ber minatuntukmengekspl oi
tasisumberal am diTanahMel ay uuntuk
kepent i
ngan negar anya. Sebagaicont oh,Jepun mengekspl oi
tsi
per l
ombongan besidan bauksi t untuk kegunaan i ndustridan
membuatsenj ataperang.
FAKTA Selainitu,si
stem per mi tj
ugat el
ahdiperkenal kanolehpihakJepun

Sist
em iniberfungsiunt ukmengawalsemuaj enisper dagangandan
HURAI
AN/ pengangkutan. Beber apa baranganut amaseper t
iber asdikawal
CONTOH denganket at dandi beri
kanper mitkhasunt ukt ujuani t
u. Pihak
Jepuntelahmemper kenal kancatuanberaspadat ahun1943ker ana
pengel
uaranny a t i
dak mencukupi unt uk memenuhi keper luan
penduduk. Unt uk tujuan ter
sebutpenduduk per l
u mendapat kan
kupondiPej abatKawal anMakananunt ukditukar
kandenganber as.
Seti
apkeluargadi hadkandenganduagant angberassahaj asebulan.
Bagimengat asimasal ahkekuranganberasdalam negar aJepunt el
ah
memper kenalkan r ancangan Ti ga Tahun Sar a Di ri dan
memper kenalkanpadiTai wany angmembol ehkanpenanamanpadi
duakalisetahun.

PENEGASANI
SI Jelasl
ahdasarekonomiy angdiperkenalkanmenyebabkankegi
atan
ekonomit i
dakber kembangdanhany amel i
bat
kankegiatandal
am
negara sahaj
a sehi ngga mendorong Tanah Mel ay
u menghadapi
masalahkekuranganbekalanmakanany angseri
us.
FAKTA DASARSOSI AL
PihakJepunjugat urutmemper kenal
kandasardalam bidangsosial
37
 semasa pendudukanny a diTanah Mel ayu. Ant ar a dasary ang
diper kenal kani alahdasardi skrimi nasi kaum.
Mel aluidasari ni,Jepun member i
kan l ay anan y ang bebeza- beza
kepadapendudukdiTanahMel ay u. Or angMel ay udi l
ay andengan
HURAI
AN/CONT bai k ker ana Jepun menganggap or ang Mel ay u mempuny aihak
OH terhadapTanahMel ay udanunt ukmendapat kansokonganmer eka
bagimenent angBr iti
sh.Pi hakJepunmengamal kandasarant i-Cina
dan menganggap or ang Ci na sebagaimusuh. Hali niber punca
dar ipadaPer angChi na- Jepunpadat ahun1937dansi kapor angCi na
di Tanah Mel ay u y ang masi h mengekal kan keset iaan dan
member ikan per hat i
an t erhadap per kembangan pol i
t i
k diChi na.
Sehubungan i tu,Jepun meni ndas dan ber laku zal im t er hadap
penduduk Ci na diTanah Mel ay u seper timel akukan pembunuhan
ber amai -ramaisemasaJepunmenawanSi ngapur a. Sement arai tu,
orangI ndi amendapatl ay anany angbai kdar ipadaJepun. Jepun
menggal akkan or ang I ndia menumpukan per hatian kepada
per juangan membebaskan I ndi a dar ipada bel enggu penj ajah.
Sebagaicont oh,sebuah per t ubuhan di wuj udkan unt uk menj aga
kebaj ikankaum I ndi adiTanahMel ay ui ai t
uLi gaKebangsaanI ndi a
(INL) . Sel aini tu,Tent eraKebangsaanI ndia( INA)y angber tujuan
unt uk membebaskan I ndi a dar ipada penj ajahan Br i
t i
sh j uga
ditubuhkan.
Pada masa y ang sama,pi hak Jepun j uga mengamal kan dasar
FAKTA penj aj ahanbuday a.
Mel aluidasari nipenduduk Tanah Mel ay u di paksa mempel ajari
HURAI
AN/ bahasaJepun. Unt ukt ujuani nisat ur uangankhasunt ukbel ajar
CONTOH bahasaJepundi muat kandal am akhbarFaj arAsi a. BahasaJepun
dijadi kanbahasaper ant araandisemuawi l
ay aht akl ukanny a.Pi hak
Jepun menggunakan bahasa Jepun disekol ah,ki l
ang,f i
rma dan
pej abatker ajaanbagimenggant ikanbahasaI ngger is.Sel aini tu, par a
pel ajarj ugadi waj ibkanmeny any i
kanl agukebangsaanJepunset i
ap
pagisebel um memul akankel asunt ukmenghor mat iMahar ajaJepun
sambi lmenghadapar ahmat ahar inai k.Sel aini tu,cut isempenahar i
-
har i per ay aandi negar aJepunj ugadi per kenal kandi TanahMel ay u.
FAKTA Sel aini tu,pendi di kanj ugamenj adial atJepununt ukmenj epunkan
masy ar akatt empat an
.Si st em pendi dikanJepunmember it umpuankepadaket aat andan
HURAI
AN/ keset iaan kepada Mahar aja Jepun. Buku dal am bahasa Jepun
CONTOH bany akdi ter bitkandanakhbarShonanShi mbunmemai nkanper anan
yang pent ing dal am pener bitanbahanpendi dikanJepun. Semua
sekol ahI ngger i
sdi tukarmenj adisekol ahr endahdanbahasaJepun
menj adibahasapenghant arut ama. Sekol ahMel ay udansekol ah
Tami lt erusdi bukaseper tisebel um per angmanakal asekol ahCi na
terusdi tut upker anaJepunmengamal kandasarant i-
Ci na.Sukat an
pel ajar andi susunber dasar kansukat anpel ajar anJepun.Par apel ajar
j
ugadi ajarmuzi kdankebuday aanJepun.Kel ulusandal am bahasa
Jepunmenj adisy ar atut amaunt ukt ujuankenai kanpangkatdal alam
per khi dmat anker aj aan.
Sememangny adasarsosi aly angdi amal kanol ehJepunber tujuan
38
PENEGASANI
SI untuk mengukuhkan pendudukanny a di Tanah Mel ayu dan
menghapuskan pengar uh Baratdan j uga Cina yang sudah l
ama
bertapak.
Kesimpulannya,semuadasary angt el
ahdi per
kenalkanolehJepundi
KESI
MPULAN Tanah Mel ayutelah meninggalkan pelbagaikesan dalam bidang
polit
ik,ekonomidanj ugasosi al
. Hubunganant arakaum menj adi
renggangker anaperasaansalingmencur i
gaimul amerebakdalam
kalangan penduduk. Masal ah inf
lasiy ang ber
laku menyebabkan
berlakunya masalah pengangguran dan penduduk Tanah Mel ayu
hidupdal am penderi
taandankesengsar aansemasapemer i
ntahan
Jepun.

Soal
an4:
Tema3[Per
juanganMencapai
Kemer
dekaan]

PELAKSANAAN MALAYAN UNI ON 1946 TELAH MENDAPAT

TAJUK TENTANGAN DARI
PADA PENDUDUK MELAYU.HURAI
KAN SEBAB-
SEBAB DANCARA PENENTANGANTERSEBUT.

Mal ay
anUni onial
ahkesatuany angingi
ndi
wuj udkanolehker aj
aan
Bri
tish untuk ment adbi
rneger i
-neger
idiTanah Mel ayu.Menur ut
kerajaan Brit
ish,Malayan Union adal
ah persediaan kepada orang
Melay uunt ukberkeraj
aansendiri.Ker
ajaanBr i
ti
sht el
ahber cadang
PENDAHULUAN
mengi syti
harkan Mal ayan Union pada 1 Apr il 1946. Wal au
bagai manapunpenubuhanMal ay
anUni ontel
ahmendapatt entangan
daripadaorangMel ayu.

Mal ayanUni onmendapatt ent angandar ipadaor angMel ay uker ana

FAKTA
kedaul atandankuasasul t
ant erancam.
OrangMel ayubangki tmenent angMal ay anUni onker anaMal ayan
Uniont elahmengancam kedaul atanr aj
a-rajaMel ay u.Kuasar aj
a-raj
a
Mel ayudi kur
angkandanpent adbi randi ambi lali
hol ehGabenory ang
mempuny aikuasa v eto.AkibatRaj a-
raja kehi l
angan kuasa,or ang
HURAIAN Mel ayu bi mbang t entang masa hadapan unt uk menghadapi
persaingandar i
padakaum bukanMel ay u.GabenorMal ay anUni on
akanmenj adiPenger usiMaj li
sI slam dani nimenj at uhkanmar uahdan
kesucianagamaI slam ker anaor angbukanI slam menj adiPenger usi
Maj l
isagamaI sl
am.
OrangMel ayubi mbangsul tanakankehi l
angankuasapol i
ti
kdan
hak kei st i
mewaan. Or ang Mel ay ut i
dak r el
a mel i
hatSul tan mer eka
CONTOH
dil
ucut kankuasapol iti
k.Kehi l
angankuasasul t
anakanmeny ebabkan
statusTanahMel ay umenj adi TanahJaj ahanBr i
tish.
Tegasny a,hali nit elahmeni mbul kansemangatnasi onalismey ang
PENEGASANI
SI membar adal am kal anganor angMel ayuunt ukmenent angMal ayan
Union.
FAKTA Sebabkeduai al
ahpember i
ant ar afkeraky atan.
Pri
nsi pker akyatanber dasar kanj ussol itelahmenebal kanper asaan
HURAIAN
kebenci anor angMel ayukepadaor angl ain.Sy aratker aky atany ang

39
 l
onggarmembol ehkanor angbukanMel ay umendapathaky angsama
denganor angMel ayu. OrangMel ay umer agui keset iaanor angCi nadan
orangI ndia.
Ji kay angor angbukanMel ay umendapathaky angsamadengan
CONTOH orangMel ay u, hali niakanmeny ebabkanhaki stimewadankedudukan
politikor angMel ay uakant ergugat .
Tegasny a,keadaan i niamatber bahay a unt uk kedudukan pol iti
k,
PENEGASANISI ekonomidanmasahadapanor angMel ay usehi nggameny ebabkan
orangMel ay ubangki tmenent ang.
Sebaby angket igai al ahcar aMacMi chael mendapat kant andat angan
FAKTA
Sul tan.
Mac Mi chaeldi hant ar ke Tanah Mel ayu unt uk mendapat kan
tandat angansul t an.Bel i
aumendapat kanper setujuansul tanMel ayu
denganpaksaan.Bel iaumengugutakanmel ucut kanj awat ansul tan
ker anat elahber subahatdenganJepun.MacMi chaelt i
dakmember i
HURAIAN masa dan pel uang kepada sul tan-sul t
an unt uk ber unding dengan
Maj l
isMesy uar atNeger idanpembesarmasi ng-masi ng.Or angMel ayu
mar ahker anaMacMi chaelt idakmener angkankepadasul t an- sul
tan
tent ang sy ar at-sy ar at gagasan Mal ayan Uni on secar at er perinci
sebel um sul tanmenandat angani per j
anj i
ant ersebut .
Pemi mpi n- pemi mpi n Mel ay u mar ah dan ber asa t erhina dengan
keangkuhan Br itish y ang t i
dak memper dulikan kepent i
ngan or ang
CONTOH
Mel ay u. Mer eka menganggap t i
ndakan Br it
ish sebagai t i
dak
ber per lembagaandant i
dakdemokr at i
k.
Tegasny a,t indakanMacMi chaely angt idakmenghor mat isultan
PENEGASANISI danpembesardal am mendapat kant andat angant elahmeny ebabkan
penent anganor angMel ay u.
FAKTA(CARA) Penent anganmel alui akhbar .
Penent angan t elah di l
akukan ol eh or ang Mel ay u mel aluiakhbar
HURAIAN olehpemi mpi n-pemi mpi nunt ukmeny er ubangsaMel ayumenubuhkan
Bar isanBer sat umenent angMal ay anUni on.
Akhbar -akhbarMel ayuseper tiWar taNegar adanUt usanMel ayu
CONTOH telahmemuat kanr ecanay angmengi ngat kanor angMel ay ut entang
bahay aMal ay anUni on.
Tegasny a,desakanakhbart elahmeny ebabkanpemi mpinper tubuhan
PENEGASANISI ber sat upadudanmeny uar akant ent angt erhadapMal ayanUni on.

FAKTA Penent
anganj
ugadi
l
akukandengant
unj
ukper
asaan.

Antar
atunj
uk perasaan yang tel
ah di adakan i alah pada 15
Disember1945,satu demontrasitel
ah diadakan ol eh Per sat
uan
Mel ay
u Kel
ant
an semasa kedatangan Mac Mi chaeltiba diist
ana
HURAI
AN
Sultan Kel
ant
an. Pada 19 Januar i, Persatuan Mel ayu Kedah
mengadakandemontrasidiAlorSetardandi sertaikir
a-ki
ra50000
orang.

Pada 1 Februari1946,Persatuan Mel

ayu Kelant
an sekal
ilagi
CONTOH mengadakantunjukperasaandiKotaBahru.Pada10Febr uar
i1946,
sat
ulagitunj
ukperasaandiser
taiol
eh15000or angMelay
ut er
masuk
40
 wani
tadi
adakandi
Johor
.

FAKTA Per
ananDat
o’Onnb.Jaaf
ardanPer
sat
uanMel
ayuSel
angor

Dat o’Onnb.Jaaf ardanPer sat

uanMel ayuSelangort elahber usaha
mengadakanKongr esMel ayuSe-Mal aya.Pada29dan30Mac1946,
Kongr esMel ayuse- Mal ay
at el
ahmengadakanmesy uaratt ergempar
danbeber apapersetujuant elahdi
capai .Antarany aialah,orangMel ayu
mest ibersatupadumenent angMal ayanUni on,Raja- r
ajaMel ayudan
HURAI
AN Ahli-ahliMaj l
isMesy uaratNeger idanor angMel ayuakanmemul aukan
upacar apengi sy
tiharanMal ay
anUni ondanKongr essebul atsuara
berset ujuunt ukmenubuhkanpar tipol i
ti
ky angkuatunt ukmenent ang
Mal ay anUni on.Akhi rsekal i
,Kongr esmahuker ajaanBr it
ishmenar i
k
balikMal ayanUniondanmengekal kanTanahMel ay useper t
isebelum
tahun1941.

Kesimpul anny
a, Penentangan or ang-
orang Mel ayu terhadap
Malayanuni onadalahker
anat akutkedaulatanr aj
a-r
ajaMelayudan
hakkei st
imewaanor ang Melay uakanl enyap.Ol ehitu,ber
lakuny a
KESI
MPULAN penentangan dar i
pada pemi mpin-pemimpi n Mel ayu yang i ngin
membel anasi borangMelayu.Akhi rnya,Mal ay
anUni ondibubar kan
dan kerajaan Bri
ti
sh memper kenal
kan Per sekutuan Tanah Mel ayu
1948.

Soal
an5:
Tema3[Per
juanganMencapai
Kemer
dekan]

TERANGKANLANGKAH- LANGKAHBAGIMENCAPAIKEMERDEKAAN
TAJUK
TANAHMELAYUANTARATAHUN1951- 1957.
Pembent ukanPer sekut uanTanahMel ayu1948mer upakanl angkah
pertamakear ahmencapai t arafber kerajaansendi ribagiTanah
Melayu.Namunbegi tuker jasamaant arakaum mer upakanpr asy arat
PENDAHULUAN bagimendapat kan kemer dekaan sama ada mel aluir undingan,
permuaf akatandant olakansurant arasemuapi hak.Bagimencapai
hasrat itu, beber apa usaha t el
ah di lakukan unt uk mencapai
kemer dekaan.
FAKTA Sist
em Ahl i1951
Dicadangkanol ehDat o’Onnbi nJaaf arberdasar kanmodely angt elah
dil
aksanakandiKeny adanRhodesi aUt ara.Tujuansi stem i niadal ah
untuk mel atih penduduk t empat an dan kaum l ain mener ajui
pentadbiranTanahMel ayu. I amer upakankabi netbay angany ang
HURAI
AN
berti
ndaksebagaikumpul an eksekut ifat au pengur uspent adbi r
an
negara.Anggot any aterdiridaripada9or ang, i
ait
u5or angt empat an, 3
Melayu,1 Cina,1 I ndia dan 4 pegawaiBr i
ti
sh y ang di lantik oleh
PesuruhjayaTi nggi Br i
ti
sh.Masi ng-
masi ngmenj agasat upor t
folio.
Dato’Onnbi nJaaf armemegangf or t
foli
oAhl iDalam Neger i,Dat o’
CONTOH E.E.
C.Thur aisingam,Ahl iPelajaran,TunkuYaacobi bniSul t
anAbdul
Hami d ber tanggungj awab dal am f or t
folio Ahli Per tanian dan
41
 Perhut anan.DrLeeTi angKeng,Ahl iKesi hat an,Dat o’MahmudMat
sebagaiAhl iTanah,Per l
ombongandanPer hubungan,O. A.Spenser ,
AhliEkonomi ,J.D.Hodgki nsonmemegangf ortf
olioAhl iPer indust rian
danHubunganSosi aldanJ. D.MeadsebagaiAhl iPer umahandan
KerjaRay a.
Sistem Ahl imer upakan asas pent ing menent ukan kemer dekaan
PENEGASANI
SI
keranai amewaki lipel bagai kaum.
A)PilihanRay aMaj lisBandar an1951- 1952
FAKTA
B)PilihanRay aMaj lisPer undanganPer sekut uan1955
Pili
han r ay a Maj li
s Bandar an di adakan pada per ingkatt empat an
sebagail angkah ke ar ah demokr asiber par l
imen.Pi lihan r aya
peringkati nidi adakanbuatper t amakal idiPul auPi nangpada1
Disember1951bagi9ker usi. Padat ahun1952di adakanpul adi
Kual aLumpury angmenggabungkanUMNOdanMCAsebagaiPar ti
HURAIAN Perikat andant elahmenang9dar i12ker usiy angdi per tandi ngkan.
Pili
hanr ay aMaj li
sPer undanganPer sekut uandi j
al ankanpadabul an
Julai1955. Pi lihanr ay ai niber tujuanmemi l
ih52or angahl iMaj li
s
PerundanganPer sekut uan.Par tiPer ikat anmemenangi51ker usidan
i
nimenunj ukkan pendi rian par tii nidapatdi ter i
ma r aky att anpa
mengi rakaum y angdi waki l
i.
Dibeber apa kawasan,r amaior ang Mel ayu meny okong cal on
berbangsa Ci na dan begi tulah sebal i
kny a. Kemenangan i ni
CONTOH meny ebabkant erbent ukny akabi nety angt erdiridar i
pada10or ang
ment eri,iaitu6or angment er
idar iUMNO,3or angdar iMCA dan
seor angdar iMIC
Usahat er sebutmembukt i
kant er jali
nny asemangatker jasamadan
PENEGASANI
SI
persef ahamanant araUMNO, MCAdanMI C.
FAKTA RombonganKemer dekaan
PadaOgos1955, TunkuAbdulRahmanmenghant armemor andum ke
Pejabat Tanah Jaj ahan Br i
tish unt uk mer undi ngkan soal
kemer dekaan. Duaper kar ay angdi mi ntai aitupember ianker aj
aan
sendi risecepatmungki ndanpenubuhansebuahsur uhanj ay abebas
HURAIAN
untuk menggubalper l
embagaan bahar u Tanah Mel ay u. Pada 1
Januar i1956,r ombongan ber tolak ke London. Rundi ngan y ang
dipenger usiol ehSet iausahaTanahJaj ahanBr it
ish, Lor dLennoxBoy d
berjay amencapai beber apaper set ujuan.
Antar any ai alah Br itish ber setuj u member ikemer dekaan pada 31
Ogos1957, danTanahMel ayukekal dal am lingkunganKomanwel dan
mengamal kan pemer intahan secar ademokr asi. Raky att empat an
CONTOH akanmengambi lal iht ugaspegawaiBr i
t i
shdal am beber apaj awat an
pent i
ng. Sebuah badan bebas di bent uk unt uk menggubal
perlembagaan bahar u. Dan t ent era Br it
ish di benar kan ber ada di
TanahMel ay u.
Wal aupunr undi ngani nimengambi lmasay angpanj angt etapiBr i
tish
PENEGASANI
SI ti
dak dapatmenghal ang hasr atpenduduk Tanah Mel ay u unt uk
mer deka.
FAKTA Suruhanj ay aRei d
HURAIAN Pada Jun 1956,sebuah sur uhanj aya di bent uk unt uk mer angka

42
 perlembagaan Per sekutuan Tanah Mel ayu dengan berasaskan
beber apa sy arat seperti kedudukan i st
imewa or ang Mel ayu,
kedudukanr aj
aber perl
embagaan,kaum bukanMel ayudili
ndungidan
amal andemokr asi
.SuruhanjayaReidditugaskanmembuatbeber apa
ti
njauanunt ukmemper olehpandangandar i
padasemuaper i
ngkat,
i
aituor angperseorangan,pertubuhanpol i
ti
k,kesat
uanseker j
adan
persat uan.Sebany ak 131 memor andum di t
eri
ma dar i
pada Parti
Perikat andanraja-
rajaMelayu.

Antaranyamenwuj udkansebuahker aj
aanpusatdanker aj
aannegeri
,
i
nstit
usiYangdi -
PertuanAgongdanTi mbal anYangdi -
Per t
uanAgong
menggant ikan Pesur uhjaya TinggiBr it
ish dan Maj l
is Raj
a-Raja
CONTOH
dit
eruskan.Sel ai
ni t
uPar li
meny angmengandungisi stem duadewan
dengan bant uan tiga badan pemer i
ntah. Agama I slam sebagai
agamar asmi danBahasaMel ayumenjadi bahasakebangsaan.
Padabul anFebr uari1957,Sur uhanjayatelahberj
ayameny el
esaikan
PENEGASANISI tugasnya dan Jawat ankuasa Ker j
a ditubuhkan unt uk mengkaji
l
paor anReidi tu.
Dengan ker jasamadan dasart olakansursemuakaum diTanah
Melay u akhirnya pada pagi31 Ogos 1957 diSt adium Mer deka
KESIMPULAN
berl
angsungupacar apengi syti
harankemer dekaanolehTunkuabdul
Rahman.

Soal
an6:
Tema3[Per
juanganMencapai
Kemer
dekan]

SEJAUH MANAKAH PENGI SYTI

HARAN DARURAT TELAH
TAJUK
MEMBUKA RUANG KEPADA KEJAYAAN USAHA-
USAHA UNTUK
MENAMATKAN DARURAT DITANAH MELAYU ANTARA TAHUN
1948HI
NGGATAHUN1960?

PadaJun1948, PartiKomuni sMal aya(PKM)t elahmel ancarkan

PENDAHULUAN
pember ontakanber senjataterhadapKer ajaanBr it
ishdiTanah
Melayu.Pember ont akanPKM di sebabkanol ehpenubuhan
PersekutuanTanahMel yu1948y angmenggant ikanMal ayanUni on.
Perist
iwai nit
elahmenut uppeluangPKM unt ukmenubuhkan
sebuahnegar aRepubl ikKomuni sMal ayadi TanahMel ay u.
Pengisyti
harandar urattelahmembukar uangkepadakej ayaan
menamat kandar uratdi TanahMel ayuant aratahun1948hi ngga
tahun1960.
Undang- undangdar ur
att el
ahdi wujudkanunt ukmengawal dan
FAKTA
membendunghur u-haray angtimbul selepasPKM mel ancar kan
pember ontakandi TanahMel ayu.

43
 Pengisyti
harandaruratmembol ehkanundang-undangdarurat
HURAI
AN/
CONTOH
digunakan sebagaime ngenakanperint
ah ber
kurungbagime ngawal
pergerakananggotakomuni s,meny oal
,danmenahansesi apayang
dianggapterli
batdenganPKM t anpabicara.Hali
nimembol ehkan
keraj
aanBr i
tishmengambi lti
ndakanser t
amer t
auntukmenangani
masalahy angdiwujudkanolehPKM.
PKM telahdiharamkandant indakanundang-undangbolehdiambil
keatassesiapasahaj ayangdisyakiterl
i
batdenganPKM.

Jelaskepadaki takepent
inganpenggunaanundang-
undangdarurat
PENEGASANI
SI
dalam meny ekatdanmenamat kanpemberont
akanyang
di
lancarkanol ehPKM.
Selaini
tu,kerajaanBri
ti
shtelahmembesarkanangkatantent
eradan
FAKTA
polisdari
pada40000kepada70000or ang.

Usahai ni pent ingunt ukmembol ehkanangkat ant enter adanpol i

s
HURAI
AN
sertaaskarWat ani
ahat auHomeGuar dsy angt er
di r
idar ipada
pendudukTanahMel ayu,lel
aki danper empuanber samaker ajaan
CONTOH Brit
ishmembendungpengar uhdant i
ndakankeganasanol ehpi hak
komuni sdi TanahMel ayu.
‘
Kawasanhi t
am’ i
aitukawasany angmasi ht erdapatancaman
komuni s,manakal a‘KawasanPut i
h’ mer upakankawasany ang
bebasdar ipadaancamankomuni sdi wuj udkanunt ukmemudahkan
gerakanmenent angkomuni sdi jalankandanmengawal mer ebakny a
pengar uhser taancamandar ipadaBi nt angTi ga.
PENEGASANI
SI Jelaslahbahawapembesar anangkat ant enter adanpol istelah
membuahkanhasi lmembant erasancamankomuni s.
FAKTA Di sampi ngi tu,KerajaanBr it
ishj ugat el ahmendapatbant uan
daripadat ent eranegar a-negar aKomanwel sebagai usahaunt uk
mel emahkansemangatdankekuat ant ent eraBi ntangTi ga.
HURAI
AN Tindakanber sepadudar isegi ketent er aandi bawahSi rGer ald
CONTOH
Templ eriai tupesur uhjayaTi nggi Br iti
shpadamasai t
umer upakan
satut i
ndakanker asunt ukmenghadapi perangger i
lay ang
dil
ancar kanol ehPKM.
Kekuat ant ent eraTanahMel ayuber samat ent era-
t enteraKomanwel
tel
ahmembat askanger akansubv er sifol ehBi ntangTi gadi sel uruh
TanahMel ay udanmemaksaPKM ber ger akl ebihjauhkedal am
hutandankawasanpedal aman.
PENEGASANI
SI Tindakani ni membol ehkanpi hakBr itishmenj agadanmemel i
hara
keselamat anpendudukTanahMel ay udanasetnegar adar i
pada
dimusnahkanol ehpihakkomuni s.
FAKTA SirHar oldRowdonBr i
ggst elahmel ancar kanPer angPsi kologi ke
atasPKM t el
ahmel emahkanPKM.

44
 HURAI
AN RancanganBr iggst el ahdi per kenal kanunt ukmemut uskan
CONTOH
hubunganant ar aMi nYueni aitupendudukCi nay angt inggal di
pinggi rhut andengananggot aBi nt angTi ga.
Gol onganMi nYuent el ahdi tempat kandi kawasanbar uy ang
dipagardandi kawal oleht ent er aunt ukmenghal angbekal an
makanan, ubat -ubat an, danmakl umatdar i
padasampai kepada
PKM.
PENEGASANI
SI Tindakani nidapatmel indungi Mi nYueny angt i
nggal dipi nggi r
hut andar ipadaancamanPKM.
FAKTA Tambahanpul a,usahapsi kol ogi diper luaskanl agidenganpel bagai
tawar ankepadapendudukTanahMel ay ubagi mengal i
hkan
sokonganmer ekakepadaPKM.
HURAI
AN Ant aral angkahy angdi ambi lialahmemudahkanpember ian
CONTOH
ker aky atankepadamasy arakatCi nadanpendaf taranpenduduk
TanahMel ay umel alui pember iankadpengenal an.
Usahai ni sangatber kesandal am mengembal i
kansemul asokongan
pendudukTanahMel ay ukepadaker aj aanBr i
ti
shdanset er usny a
mel emahkanpember ont akanPKM.
PENEGASANI
SI Jelasl ah, usahapsi kol ogi i
ni dapatmengat asiancamanPKM
terhadapTanahMel ay u.
FAKTA Akhi rsekal iBritishmengambi l tindakanmenggal akkanpenubuhan
par ti
-par ti politikseper tiUMNO, MCAdanMI Cy angmewaki litiga
kaum t er besardi TanahMel ay u.
HURAI
AN Penubuhanpar tipol itiki ni t
elahmembukar uangkepadapi li
hanr aya
CONTOH
umum y angper t
amapadat ahun1955.Usahaker ajaan
menamat kandar ur atdi TanahMel ayusemaki nber kesanapabi la
Par tiPer ikat an( UMNO- MCA- MI C)t el
ahmemenangi pili
hanr ay a
umum set er usny amenunt utkemer dekaanunt ukTanahMel ay u.
Tindakani nitel ahmel emahkanl agi pengar uhPKM t er utama
selepaskegagal anRundi nganBal i
ngpadat ahu1955.Keengganan
PKM mel et akkansenj at adankembal ikepadamasy arakatt elah
meny ebabkansokongant erhadapmer ekasemaki nl emah.
Pember iankemer dekaankepadaTanahMel ayupada31Ogos1957
telahmember i kemenangankepadager akanpol iti
kseder hana
bukanny ager akanagr esi fdanket enter aan
KESI
MPULAN Pengi sy tihar andar ur atmembol ehkant indakany angt egasdi ambi l
unt ukmenghal angger akansubv er si
fPKM manakal anusaha- usaha
l
ainber sifatpsi kol ogi telahmenamat kanger akankomuni sdan
dar uratdi TanahMel ay u.Tent eraTanahMel ayutelahmengawal
kesel amat annegar adanmeny ebabkant enteraPKM ber alihjauhke
dalam hut andanber l
indungdi sempadanTanahMel ay udengan
Negar aThai .

TEMA4:
PENGI
SIANKEMERDEKAAN
Soal
an1:
Tema4[Si
stem Pemer
int
ahan]

45
 JELASKAN STRUKTUR DAN ORGANI
SASISI
STEM PENTADBI
RAN
TAJUK YANGDIAMALKANDIMALAYSIASELEPASKEMERDEKAAN.

Malaysia merupakan sebuah negar a persekutuan. Asas

kepadasi stem i
nibermuladenganpenubuhanNeger i
-negeriMelayu
Bersekutupadat ahun1896. Per lembagaanper sekutuantanah
mel ayumenj aditerassistem demokr asiberparli
mendiMal aysia
selepasmencapaikemer dekaan.Terdapat t i
gakomponanpent ing
PENDAHULUAN dalam si st
em pemer int
ahan Mal aysia,i ai
tu badan perundangan,
badan eksekut i
f,dan badan kehaki man.Ket iga-t
iga badan i ni
bertanggungjawab kepada Yang Di pertuan Agong y ang menjadi
simbolkeut uhandanper paduanr akyat.Ket i
ga-ti
gakomponani ni
diasingkan untuk mengel akkan peny elewengan dan pemusat an
kuasa.
FAKTA 1.YangDi -
Per t
uanAgong
YangDi -Pert
uanAgongmer upakanKet uaNegar ay angmempuny ai
kuasa ter t
inggidal am Badan Per undangan,Badan Pel aksana dan
Badan Kehaki man.Wal aupun Yang Di -
Per tuan Agong sebahagi an
dari
pada Par l
imen, bagi nda t idak mengambi l bahagi an dal am
PersidanganDewanRaky atat auDewanNegar a. Tanggungj awab
YangDi -Per t
uanAgongi alahmemanggi l,menangguhdanmembubar
parl
imen.Bagi ndaj ugaper lumember iper setujuanat assemuar ang
undang- undang y ang di l
uluskan ol eh Par limen. Sel ain i t
u ,
tanggunj awabdal am bi dangkehaki mani alahbagi ndaakanmel ant i
k
Ketua Haki m Negar a ,Haki m Mahkamah Ti nggi dan Haki m
HURAIAN/
MahkamahPer sekut uan mengi kutnasi hatPer danaMent erisetelah
CONTOH
berbincang dengan Maj lis Raja-Raja.Bagi nda j uga akan member i
pengampunanbagikesal ahandiWi layahPer sekut uan( Labuah, Kual a
Lumpur)danhukumany angdi j
atuhkanol ehMahkamahSuy ari
ahdi
Melaka, PulauPi nang, Sabah, Sar awakdanWi layahPer sekutuan.
Seiri
ngdengankedudukansebagaiRaj aBer perlembagaan,bagi nda
berti
ndak at as nasi hatJemaah Ment er i
. Wal au bagai manapun,
bagindadi peruntukkankuasabudibi car aunt ukmel antikPer dana
Ment eri. Per dana Ment eriy ang di lantik mest i
lah mendapat
sokonganmaj ori
tiahl iDewanRaky at.Bagi ndaj ugamer upakanKet ua
Terti
nggiAngkat an Tent era dan Ket ua Agama I slam bagineger i
Melaka, PulauPi nang, SabahdanSar awak.
Tegasny a, peranan Yang Di -
Per t
uan Agong sebagaiket ua negar a
SI adal
PENEGASANI ahpent i
ngdal am menegakkansi stem demokr asiber parli
mendi
negar ai
ni .
FAKTA 2.Badanperundangan
Badanper undanganmer upakankompenany angbertanggungj
awab
untukmenggubalundang- undang.Badan per undangan ter
bahagi
HURAI
AN/ kepada3per ingkat
,iai
tuperingkatkerajaanpersekutuan(Par
li
men),
CONTOH kerajaannegeri(
DewanUndanganNeger i
)danker ajaantempatan.
Parlimen yang menggubalundang- undang diMal ay
siat er
dir
i
daripadat
igakomponani ai
tuYangDi pertuanAgong, DewanNegar a
46
 danDewanRaky at.
Yang DiPer tuan Agong mer upakan kompenan t erpenti
ng
dalam badanper undangan.Bi dangkuasabagi ndaadal ahseper ti
yangt ermakt ubdal am perlembagaanMal aysia.Bagi ndamer upakan
raj
aber perlembagaany angber ti
ndakmengi kutJemaahMent er i
.
YangDi per t
uanAgongj ugamer upakan ket uanegar adanket ua
tert
inggi angkat anber senjata.
Satul agikompenanbadanper undangani alahDewanNegar a
yangdi kenalisebagai Senat .Dewani nimembahaskansemua
undang- undang y ang di l
uluskan ol eh Dewan Raky at.Bi l
angan
senatori alahser amai69or angahl iy angmewaki lisemuaneger i
dandi lanti
kt anpamel aluipil
ihanr ay a.
Dewan Raky atpul ai alah dewan t erpenting y ang mewaki l
i
rakyatMal aysia.I adi wujudkan sel epaspi li
han r ay apadat ahun
1959.Ahl i
-ahliDewanRaky atdi pil
ihol ehr akyatmel aluipi l
ihanray a
umum. Dewan Raky at memai nkan per anan pent i
ng dal am
menggubalundang- undang.Ahl i
-ahliDewanRaky atat aupunwaki l
rakyatmembi ncangkan cadangan r ang undang- undang mel al ui
beberapapr osessebel um diluluskan.

Tegasny aBadanper undanganmemai nkanper anany angpent i

ng
PENEGASANI
SI dalam menegakkan undang- undang di Mal ay sia y ang akan
menj ami nkest abi l
annegar a.
FAKTA 3.BadanEksekut if
Si st em pent adbi r
an diMal aysia di laksanakan ol eh badan
eksekut ify angdi ketuaiol ehPer danaMent eridanJemaaahMent eri
atauKabi net .Kabi netmel aksanakankuasaeksekut ifdi, peri
ngkat
persekut uanat auker ajaanpusat .PerdanaMent erisebagaiket ua
kerajaan pusat menj al ankan t ugas dengan bant uan Jemaah
Ment eri.Per danaMent erisebagaipemi mpi nber tanggungj awabke
atas semua kement er ian dan dasar -dasar ker ajaan. Bel i
au
membent uk dan mer ancang dasar -dasar ker ajaan ser ta
HURAI
AN
meny elar askansemuakement er i
an,jabat andanbadanber kanundi
/CONTOH
Mal ay sia.Di peringkatneger i pul a,pent adbi r
andi ket uai ol
ehMent eri
Besarat auKet uaMent eri.
Jemaah Ment erit erdi ridar i
pada kumpul an ment eriy ang
dil
ant ikunt ukmengendal ikankement er i
anmasi ng- masi ng.Fungsi
utamaJemaahment eriadal ahmenggubaldanmel aksanakandasar
-dasar ker ajaan. Kement er ian, j abat an, dan badan ber kanun
diwuj udkan unt uk menj al ankan t ugas- t
ugas t ertent u. Set i
ap
kement er i
an mempuny aij abat an-j
abat anny a diper i
ngkatpusat ,
neger i dandaer ah.
Pent adbi r
anneger it er l
et akpadaket uament eriat auMent eri
Besar dengan di bantu ol eh ahl i
-ahl iEx co membuat dasar
pent adbi r anker ajaanneger i.
Di per ingkat ker aj aan t empat an t erdiri dar ipada maj li
s
perbandar andanmaj li
sdaer ah.Disabah,pent adbi randi bahagikan
kepadadaer ahdankampung.Daer ah,di tadbirolehpegawaidaer ah
yang di bant u ol eh ket ua anak neger idan ket ua kampung.Di
47
 Sarawak pent
adbir
an dibahagikan kepada bahagi
an daerah dan
kampung.Seti
apbahagi anditadbi
rol ehresi
dendandi bantuoleh
temenggung.Daerahditadbi
rol ehpegawaidaer ahdankampung
dit
adbirol
ehpenghulu.

JelaslahbahawaBadaneksekut ifataupel aksanamemai nkan

PENEGASANI
SI peranan y ang pent i
ng dal am st r
uktur pent adbi r
an ker ajaan
Mal aysiadi peringkatpusat ,neger idanker ajaant empat an.
I
SI/FAKTA 4.BadanKehaki man
Badan kehaki man mer upakan badan y ang pent ing dal am
mewuj udkankeamanandanmenegakkankeadi l
an.Mel aluibadan
kehaki man,semua pi hak dapatmembel a dan mel i
ndungihak
masi ng-masi ng.Badan kehaki man mempuny aikuasay ang l ebih
besardar i
padapar l
i
mendanJemaahment eri.
Badani niber fungsiunt ukment afsirundang- undang.Badan
kehaki manbebasdar ipadakawal ansemuapi hak.Per l
embagaan
HURAI
AN Mal aysiat el
ahmewuj udkansi stem mahkamahunt ukmenj al
ankan
tugas-tugaskehaki man.Mahkamahagongi alahbadankehaki man
yangt erti
nggidanket uahaki m mahkamahi niialahket uahaki m
negar a.
Badan kehaki man diMal ay sia di
bahagi kan kepada 2 i aitu,
Mahkamah At asan dan Mahkamah Rendah.Mahkamah At asan
terdir
idar ipadaMahkamahPer sekutuan,MahkamahRay uan,dan
CONTOH Mahkamah Ti nggi. Mahkamah Rendah pul a t erdiri daripada
Mahkamah Seksy en, Mahkamah Maj istret dan Mahkamah
Penghul u.DiSabah dan Sar awak t er dapat Mahkamah Adat .
MahkamahAgungber fungsisebagaiMahkamahRay uanmukt amad
danmenggant ikanPr ivyCounci ldiLondonpadat ahun1991.Set iap
badan kehaki man at au mahkamah ada bi dang kuasa
perbicaraanny a agart i
dak ber laku per canggahan dal am badan
pengadi lan.

Tegasny a Badan Kehaki man mempuny aimahkamah dal am

PENEGASANI
SI
menegakkankeadi lan
Kesimpulanny a si stem pemer intahan Mal aysia selepas
merdeka tel
ah di strukturkan dengan jelas dipeingkatKerajaan
Pusat,Keraj
aan Neger it ermasuklah Sabah dan Sar awak. Satu
KESI
MPULAN bentuk pentadbir
an Ker ajaan Pusatdan Ker ajaan Negeriy ang
si
stematikdapatdi laksanakan.I nimenjami nkestabi
lanpoli
ti
kdan
keharmoniannegar a.

Soal
an2:
Tema4[Si
stem Pemer
int
ahan]

48
TAJUK NILAI
KAN PERANAN YANG DI PERTUAN AGONG DALAM
PEMERINTAHANRAJABERPERLEMBAGAANDIMALAYSI
A.

PENDAHULUAN KetuaNegar aMal aysiaialahYangDi pertuanAgong( YDPA) .Bagi nda

mer upakan Raj a Ber perlembagaan dan t ert
akluk kepada
PerlembagaanMal aysia.Jawat anbagi ndadi wujudkansej akt ahun
1957mengi kutPer l
embagaanMal aysia.YDPAdi pil
iholehol ehMaj lis
Raja-Rajadalam kal angansembi lanor angsul t
anMel ayumengi kut
peraturanpemi li
kany angt er
kandungdal am PerlembagaanMal ay sia.
Jawat anYDPA di pegangsecar aber gil
ir-gi
li
rdanbukandi wariskan
mengi kutketurunan.Jawat anYDPAdi pegangsel amal imat ahunol eh
seti
ap r aj
ay ang di pil
i
hunt ukmemegang j awat ant ersebut.YDPA
ti
dak memi l
iki kuasa mut lak kerana bagi nda t eri
kat dengan
PerlembagaanPer sekut uan.YDPAmenj alankankuasapemer intahan
negar aberdasarkannasi hatPerdanaMent er
i.PerananYDPAsangat
penting dalam pent adbiran negara di sebabkan kedudukan t inggi
baginda.

FAKTA Per
ananYDPAdal
am BadanEksekut
if

HURAI
AN/ Baginda sel aku YDPA i alah eksekut i
f utama negar a. Dalam
CONTOH menj alankan per anan t ersebut ,bagi nda per l
u ber ti
ndak mengi kut
nasihatJemaah Ment eriat au Per dana Ment er i
.Bagi nda berhak
memper olehmakl umatt ent angper jal
anandanper kembangansi stem
pentadbi r
andanpemer i
ntahannegar adar i
padaKabi net .Meskipun
begitu,YDPAmempuny aikuasabudibi caraunt ukmel antikPerdana
Ment eri,mener imaat aumenol akper mintaanPer danaMent eri
supay a
membubar kanPar l
imenser t
amemi ntadi adakanmesy uar atMaj li
s
Raja-Rajabagimembi ncangkant ent angkei sti
mewaan,kedudukan,
kemul iaanser takebesar anr aja-r
ajaMel ayu.Selaini t
u,bagi ndajuga
berkuasa mel antikYangDi pertuaNeger ibagiPul auPi nang,Mel aka,
SabahdanSar awak,Peguam Negar a,Ket uaAudi tNegar a,Penger usi
dant igaorangahl iSuruhanj ay aPil
ihanRay a,Penger usidanTi mbal an
Penger usiSur uhanjayaPer khidmat anAwam ser taahl iPer khi
dmat an
Kehaki man.

PENEGASANI
SI Jel
asl
ahbahawaYDPAmer upakanmercupihakber
kuasanegar
adan
si
mbolkenegar
aant
ert
inggibagiMal
aysi
a.

FAKTA Per
ananYDPAdal
am BadanPer
undangan

HURAI
AN/ Dalam bi dang per undangan, YDPA ber t
anggungj awab unt uk
CONTOH memper kenankanrangundang-undangy angdi l
uluskanol ehDewan
Raky atdanDewanNegar asebelum diisyti
harkanmenj adiundang-
undang y ang sah. Semua pel aksanaan undang- undang y ang
di
luluskanol ehParl
i
menmemer lukanpengi kti
rafanbagindasebelum
di
kuat kuasakan.Bagindamest i
l
ahmengi ktir
afundang- undangy ang
bahar u dal
am t empoh 30 hariselepas di l
uluskan oleh Parl
i
men.
49
 Sekiranya baginda t i
dak bersetuju dengan r ang undang- undang
tersebut, baginda bol eh mer ujukny a kepada Par l
imen unt uk
dibincangkan semul a.Selaini tu,YDPA j uga mempuny aikuasa
memanggi l Parli
men ber mesy uarat dar i semasa ke semasa,
menangguhkandanmembubar kanPar li
men,member iucapandalam
mana- manamaj l
isPar l
i
menser tamel anti
kSet i
ausahaDewanRaky at
dan Dewan Negar a.YDPA j uga ber peranan melantik dua orang
senat oruntukWilayahPersekutuanKual aLumpur ,danseor anguntuk
Wi l
ayahPer sekutuanLabuandanPut rajayaserta mel ant
ik40or ang
senat orl
ainsebagai ahl
iDewanNegar a.

PENEGASANI
SI Hakikatny
a,YDPAmer upakanpiagam ut
amaperlembagaandanent
it
i
l
egislat
if Parli
men Mal aysi
a dan menandatanganisemua akta
Parl
imeny angdi
lul
uskanDewanRaky atdanDewanNegara.

FAKTA Per
ananYDPAdal
am BadanKehaki
man

HURAI
AN/ Dalam BadanKehaki man,YDPA ber perananmel anti
kKet uaHaki m
CONTOH Negar a,Haki m Mahkamah Ti nggi,Haki m Mahkamah Ray uan dan
Hakim MahkamahPer sekutuanmengi kutnasihatPer danaMent eri
dan set el
ah berunding dengan Maj l
is Raj a-Raja. Mengi kut
Perlembagaan Per sekutuan, Bagi nda j uga mempuny ai kuasa
pengampunan dan menangguhkan sesuat u hukuman y ang
di
bicar akan di Mahkamah Tent era. Melalui pr oses t er
tentu,
pengampunanj ugabol ehdiber i
kant erhadapsegal akesal ahany ang
di
lakukan di Wi l
ayah Per sekutuan ( Kuala Lumpur ,Labuan dan
Putrajaya)sertasegalahukumany angdi jat
uhkanol ehMahkamah
Syariah diMel aka,Pul au Pi nang,Sabah,Sar awak dan Wi layah
Persekut uan.

PENEGASANI
SI Kesi
mpul annya, YDPA mer upakan lambang kedaulatan dan
ket
erti
nggian kuasa negar
a.Baginda menjaditumpuan t
aatseti
a
sel
uruhrakyattanpamengirabangsadannegara.

FAKTA Pemer
int
ahTer
ti
nggi
Angkat
anTent
era

HURAI
AN/ Antara peranan lai
n YDPA i alah sebagaipemer i
ntah ter
ti
nggi
CONTOH angkatantenter
aber senj
ataPersekut
uanMalaysia.Majl
isAngkatan
Tenter
a di bawah kuasa am YDPA ber tanggungj
awab unt uk
memer int
ah,menjagat at
ater
ti
b,mentadbi
rdanmengur uskansegala
perkar
ay angberhubungdenganangkatantent
era.

PENEGASANI
SI Jelasl
ah bahawa sebagaipemerintah t
ert
inggiangkatan t
entera,
YDPAmer upakanlambangkedaul
atandanmenj adipenaungkepada
kekuatannegara.

FAKTA Ket
uaAgamaI
slam

HURAI
AN/ Dar
iaspekagama,YDPA i
alahket
uaagamaI
slam bagineger
iny
a
50
 sendi
ridan negeri
-neger
iyangtidakber
ajaseper
tiPul
auPi
nang,
CONTOH Melaka,
Sabah,
SarawakdanWi l
ayahPer
sekut
uan.

PENEGASANI
SI Tegasnya, dengan kedudukan dan per anan tersebut
, YDPA
merupakan pel
indung dan penaung agama I
slam bagikawasan-
kawasantersebut.

FAKTA Per
ananLai
nYDPA

HURAI
AN/ YDPA j uga turut berperanan memel i
hara kedudukan i sti
mewa
CONTOH masy arakatMel ayudankaum bumi put er
adiSabahdanSar awak.
Selainitu,YDPAj ugaber tanggungjawabunt ukment aul
iahkandut a-
dutay angdi hantarkel uarnegaradanmener imat auli
ahdut adar i
negara asing.Bagi nda juga berper anan meny ambutt etamu luar
negaray ang setarafdengan bagi nda seper t
iRat u Engl and dan
Mahar ajaJepun.Bagi ndajugaber per ananmenganuger ahkanpingat
kebesarankepadai ndivi
duy angt elahber j
ayaat aubany akber j
asa
kepada negar a.Disampi ng ituj uga,YDPA mempuny aiper anan
mengi syti
harkanUndang- undangDar ur atdibawah“ Undang- undang
X”jikadidapatikeselamatannegarat er ancam.

PENEGASANI
SI Jel
asl
ah bahawa peranan dan tugas YDPA amat l uas disisi
per
lembagaan Per
sekutuan menj
adikan baginda si
mbolkeuni
kan
pemeri
ntahanRaj
aBerperl
embagaandi Malay
sia.

KESI
MPULAN Kesimpulannya,YDPA sebagaiket uanegaramemi kulperanandan
tanggungjawabt i
dakt er
haddidal am danluarnegara.Namundal am
menjalankankuasaeksekut if
,bagi ndaberti
ndakatasnasihatPer
dana
Ment er
iseper t
imel ucutkanj awat anataumel anti
khakim,Jemaah
Ment er
i,KetuaPeguam Negar a,KetuaPol i
sNegar adanPenger usi
Suruhanjaya.Namuny angny ata,YangDi pert
uanAgongi alahsi
mbol
perpaduan,peny at
uan,kehor mat andankedaul atannegara.Juster
u
menghor mati Yang Di pert
uan Agong ber makna menghor mati
keraj
aanBagi ndadanMal ay
sia.

Soal
an3:Tema4[PembinaanNegar
aBangsa]
TAJUK BI
NCANGKAN STRATEGIYANGDI LAKSANAKAN OLEH KERAJAAN
DALAM MEMBASMI KEMI SKI
NAN DAN MENYUSUN SEMULA
MASYARAKATMELALUIDASAREKONOMIBARU.

PENDAHULUAN Dasar Ekonomi Bar u ( DEB) mer upakan dasar y 5a

1ng
diperkenalkan ol
eh Tun AbdulRazak,iait
u Perdana Menter
i
Mal aysi
a Kedua pada tahun 1970.DEB mer upakan Rangka
Rancangan Jangka Panj ang Per
tama yang meliput
itempoh
antarat ahun1970-1990.Rancangan-
rancanganpembangunan
 semuakaum.Mi salnya,kaum Mel ayudiberipeluangluassert
a
terl
ibat dalam bi dang per niagaan serta bidang-bi
dang lai
n
berbanding sebelum i niyang amatt eri
katdengan kegi at
an
pertaniansaradiridilufllbuil
dar.Manakalakaum Ci nadanIndi
a
turutdiberipeluangmenceburdi ridalam bidangekonomil ai
n
sepertibidangperkhidmat andanper i
ndustri
an.
PENEGASANI
SI Jelaslah bahawa penyer taan semua kaum dal aMisemua
bidangekonomii nidapatmembasmikemi skinan.
FAKTA Memaj ukandayapengel uarangolonganmiski
n

HURAI
AN/ Memaj ukandayapengel uar angol onganmi skin.Strategilain
yang di l
aksanakan i alah memaj ukan lagidaya pengel uaran
CONTOH golongan mi skin yang set erusnya dapat meni ngkat kan
pendapat an masyar akat. Ker aj
aan ber usaha menambahkan
dayapengel uarandanpendapat anmel aluit eknikmodendan
kemudahan- kemudahan yang l ebih bai k seper ti pr ogram
tanaman padidua kal iset ahun,t anaman padil uarmusi m,
kemudahan par i
tdan t aliai rser t
a kemudahan pasar an dan
kreditbagimembant u golongan bumi puter a dikawasan l uar
bandar .Antaral angkahyangdi l
aksanakanol ehker ajaani alah
menambahkan pel uang unt uk menukar kan kegi atan yang
mempunyaidayapengel uar anyangr endahkepadayangt i
nggi
seper t
irancangant anahFELDA.FELCRA,pr ojekper ikanandan
ternakan moden, kegi atan per niagaan, pembuat an dan
perkhidmat an moden, kemudahan bant uan kewangan dan
teknik,sertapeluangpendi di kandanl ati
han.
PENEGASANI
SI Jelasdapatmeni
ngkat
kan pel
uang pendapat
an dal
am kal
angan
golonganmiski
n.
FAKTA Strategi menyusun semul a masyar akat - Menambahkan
pemi li
kanr akyatdal am sektorswast a
HURAI
AN/ Strategimeny usun semul a masy arakaty ang dilakukan adal ah
dengan menambahkan pemi li
kan r akyatdal am sekt or swast a.
CONTOH
Penambahanpemi likanr akyatdalam sekt orswast aadal ahber tujuan
meni ngkatkanpemi li
kankaum bumi puterasekur ang-kur angny a30
peratus dar ipada j uml ah saham dal am sekt or swast a dan
perniagaan.Mal ahanhakbukanbumi puterajugadi beriper hat i
an
denganmenggar iskanbahawapengl ibatanmer ekabol ehmencapai
sehinggat ahap40per at
usdal am tempohy angsamadansel ebihnya
pelabur-pelaburasi ng.St rat
egiinidilaksanakanadal ahker anakaum
bumi puteraj auhket inggalandal am pemi li
kanekonomisej aknegar a
mencapaikemer dekaan.Bukt inya,penubuhanPer modal anNasi onal
Berhad dan DasarPenswast aan Negar a,t el
ah mengembangkan
pemi l
ikan har ta dan saham per i
ndust ri
an ser ta memi ndahkan
perkhidmat an,per usahaan,pel aburankepadasekt orswast aunt uk
memper cepat kanpembangunanekonomi .
PENEGASANI
SI Jelas,str ategii niber jayamengur angkanj urangekonomiant ara
kaum di Mal ay si
a.
FAKTA5 Membangunkan kawasan- kawasan yang mundur t etapi
berpot ensit inggi
52
HURAI
AN/ Strat
egil aindal am meny usunsemul amasy arakatyangpel bagai
ras ial
ah membangunkan kawasan-kawasan y ang mundur tetapi
CONTOH
berpotensit inggi.Ant ar
anyaialahpembangunanwi l
ayah.Obj ektif
rancangan dan pembangunan wi layah di bawah DEB i al
ah
mengur angkanket idaksamaantingkatkehi dupandiantarakawasan-
kawasan dengan menggandakan kadar per t
umbuhan y ang
berhubung dengan kawasan- kawasan y ang kurang membangun,
mengekspl oitasi sepenuhny a pot ensi sumber -
sumber t enaga
manusi adanf i
zikaldikawasankur angmembangundandengan
meny amar atakan agi han per khidmat an-
perkhi
dmat an dan
kemudahan- kemudahanasas.
PENEGASANI
SI Buktinya, per ancangan unt uk pembangunan sumber -
sumber
kawasan seper t
iJohor Tenggar a( KEJORA) ,Pahang Tenggar a
(DARA)danr ancangankawasan- kawasanut araataupusat -pusat
pertumbuhan,t ermasukl ahRancanganLembahKl ang,PelanI nduk
PulauPi nang, RancanganJohorSel atandanRancanganKuant an.
KESI
MPULAN Kesimpulanny
a,jel
as bahawa ker aj
aan tel
ah mengambilpel
bagai
str
ategi untuk mencapai mat l
amat DEB. DEB member i pel
bagai
sumbangankepadakehi dupanmasy ar
akatmajmukdinegar
adansekali
guskeamanandapatdikekalkansehi
nggahar
iini
.

Soal
an4:
Tema4[Pembi
naanNegar
aBangsa]
DASARPENDI
DIKAN PADAPERI
NGKATAWALSELEPASMERDEKADI
TAJUK MALAYSI
A ADALAH BERMATLAMATKAN PERPADUAN KAUM.
BI
NCANGKANPERNYATAANDIATAS.

SelepasMal aysiamencapaikemer dekaanpadat ahun1957,per paduan

danhubunganant arakaum masihmenj adimasal ahyangbel um dapat
diselesai
kan secar at unt
as.Dasar ker ajaan terhadap pengukuhan
hubungan kaum di t
erj
emahkan melaluipengubal an dan per ubahan
dasarpendi dikan yang mengarahkan kepadapemupukan per paduan
PENDAHULUA
kaum mel aluipelaksanaanbahasaMel ay usebagaibahasapengant ar
N
sistem pendidikankebangsaan. Pelaksanaandasardanpent adbi
ran
yang mengar ah kepada pemupukan per paduan kaum sebel um
pembent ukanGagasanMal ay
siabukansahaj amemper kukuhkanl agi
dasarpendi di
kany angtel
ahsediaadat etapipembent ukanbeber apa
dasardanpendekat anbarubagimemper kukuhhubungankaum.

FAKTA Lapor
anRazak1956dandi
l
uluskanmenj
adi
Ordi
nanPel
ajar
an1957.

Laporan Razakmengemukakan dua cadangan ut ama yang menjadi

ter
as pembent ukan suatu si st
em pendi di
kan kebangsaan y ang
berhasratmemupuki ntegr
asidanper paduandal am kal
anganr akyat
HURAI
AN berbi
langkaum.Cadangansi stem per
sekolahanyangsamabagikanak-
kanak dar i
pada semua bangsa dengan menggunakan bahasa
kebangsaansebagaibahasay angutama.Dal am konteksmembi nanil
ai
dan semangatper paduan dal am kalangan raky at
,kurikul
um atau

53
 sukatan pelaj
aran yang seragam,bercorak tempatan dan sistem
peperiksaan yang sama digunakan.Lapor an Razak meny ebutkan
bahawasekol ahy angmenggunakanbahasaMel ayusebagaibahasa
pengant ardi
sebutsebagaisekolahUmum,manakal asekolah-sekolah
JenisUmum adal ahsekolahy angmenjadikanbahasapengant arnya
adalahbahasaKuoYu( Mandar i
n)atauTami lat
auI ngger
is.Bahasa
MelayudanbahasaI ngger
isakanmenj adisubjekwajibuntuksemua
peri
ngkatsekolahsamaadar endahataumenengah.

Antara kandungan y ang termaktub dalam Lapor an Razak i alah

persamaansukat anpelaj
aranbagisemuasekol ahdiTanahMel ay u.
BahasaMel ayuakanmenj adibahasakebangsaandanmenj adibahasa
pengantarut amadisekolah.BahasakebangsaandanbahasaI ngger is
diwaji
bkanbagisemuasekol ahrendahdanmenengah.Penubuhansat u
j
enis sekolah menegah kebangsaan y ang t erbuka kepada semua
CONTOH
bangsadanmenggunakansat usukat anpelajar
any angsama.Sekol ah
rendah ditukar kepada sekolah kebangsaan dan bahasa Mel ayu
dij
adikansebagaibahasapengant ar.PenubuhanPenguasaPel aj
ar an
Tempat anbagimengel ol
akansekol ahdiTanahMel ay
u.Semuagur u
dil
etakkandibawahsat uperkhi
damat anprofesionaldanJemaahNazi r
Persekutuanditubuhkan.

Laporan Razak mel ambangkan Tanah Mel ay utelah mel aksanakan

dasarbertolakansur ,dasarperpaduan kaum,dasardemokr asidan
dasar kesejagatan. Laporan i
ni juga t el
ah menunj ukkan si stem
pendidi
kantelahbertambahmaj uapabilabert
ambahny abilanganmur id,
PENEGASAN gurudansekol ah.Sebagaiasasunt ukmel aksanankanusulLapor an
I
SI Razak,suatuundang-undangdil
uluskaniait
uOr di
nanPelajaran1957.I ni
merupakan sejarah Malaya,perancangan pendidi
kan dirangka unt uk
meliput
isemuakaum dal am masy ar
akatMal ayasertamel i
putisemua
aspekstrukturdanper kembanganpendi di
kanMal aya.Lapor anRazak
tel
ahmenj adiasasperkembanganpendi di
kandi Malaysi
asel anj
utnya.

FAKTA Lapor
anRahmanTal
i
b1960

Pada tahun 1960,Jawatankuasa Rahman Tal i

b dit
ubuhkan untuk
mengkajisemula DasarPendidikan Kebangsaan (DPK).Laporan ini
adal
ah kesi
nambungan daripada Laporan Razak bagimengkajidan
HURAI
AN
menyemak semul a kedudukan mat a pelajaran agama I sl
am,
mengukuhkan kedudukan bahasa kebangsaan dan memper luaskan
pel
uangmendapatpendidi
kan

Antar
akandunganut amal aporani niialahPel ajar
anr
endahper cuma
untuksemuakanak- kanak.Semuasekol ahr endahbantuanker ajaan
akan ber ubah menj adi Sekolah Kebangsaan dan Sekol ah Jeni s
CONTOH Kebangsaan.Umurber hent
isekolahdi naikkankepada15t ahun.Mur i
d
akan dinaikkan dar
jah secaraaut omat ik.Semuapeper iksaan am di
sekol
ah menengah akan menggunakan sat u bahasa rasmisahaj a.
Pelaj
aranagamaI sl
am hendaklahdi sediakandisemuasekol ahbant uan
penuhy angmempuny aimur i
dI sl
am t idakkur angdar
ipada15or ang.
54
 penubuhansekol
ahper
tukangandansekol
ahmenengaht
ekni
k.

Cadangany angterkandungdalam Lapr

anRahmanTal i
bmenunj ukkan
keazaman ker aj
aan membent uk satu si
stem pendi di
kan bersif
at
PENEGASAN
kebangsaanyangber t
ujuanmemupuksemangatper paduandikal
angan
I
SI
rakyatMal ay
sia berbi
lang kaum.Laporan Jawatankuasa initelah
menj adi
asaskepadapenggubalanAktaPendi
dikan1961.

FAKTA Akt
aPel
ajar
an1961

AktaPel ajaran1961memakt ubkanDasarPendi di

kanKebangsaany ang
tel
ah di laksanakan sehi ngga sekarang.Dasar t er sebut diasaskan
kepadaper untukanut amadal am Peny ataRazak1956 danLapor an
Rahman Tal i
b 1960 dan t elah mel ahir
kan Sist em Pendi dikan
Kebangsaan y ang terdapatpada har iini.Aktainimeni ti
kber
atkan
HURAI
AN penghasi l
an t enaga ker j
a y ang dapat meny umbang kepada
pertumbuhanekonomi .Sej akkemer dekaanpelbagaiusahat el
ahdibuat
kear ahpembent ukansistem pendidi
kankebangsaan, mel aksanakannya
dan peny emakan semul a dengan t uj
uan unt uk mengukuhkan
pelaksanaanny adanper j
uanganbahasakebangsaankear ahmemupuk
perpaduankaum.

Aktai nimer upakan sat u mandatunt uk mewuj udkan sat u si

stem
pendidi
kany ang bercorakkebangsaany ang member it umpuanat au
penekanan kepada penguasaan bahasa Mel ayu sebagai bahasa
pengantarutama.Keduany aialahpenggunaankur ikulum y angsama
CONTOH bagisemuasekol ahdany angket iga,peperi
ksaanawam y angsama
oleh semua mur id.Tuj uan utama Si stem Pendi dikan Kebangsaan
menekankanper kara-perkar
at ersebutadalahunt ukmewuj udkansat u
bentuk ident
itikebangsaan y ang meny umbang ke ar ah perpaduan
rakyatyangterdi
ridar
ipadapelbagai kaum dinegaraini.

Wal aupunhasratdant ujuanAkt aPelajaran1961iniuntukmeny atukan

kaum y angadadiMal aysiaini,t
etapisecaraprakti
kal
ny a,sukaruntuk
mencapaimat lamati tu memandangkan pol at empatt i
nggaly ang
PENEGASAN
berlai
nan.Misal ny
a orang Mel ayut inggaldikampung- kampung dan
I
SI
pinggirpant
ai,kaum Ci natinggaldikawasanper l
ombongandankaum
Indi
adikawasanl adang-ladangget ah.Denganinitentul
ahamatsukar
untukmeny at
ukanmer eka.

Agenda ut ama yang menjadit unj

ang ke ar ah pembent ukan sist
em
pendidikannegar aselepasmencapaikemer dekaani al
ah‘ Perpaduan’.
ApabilaTanahMel ay
umencapaikemer dekaandar ipadapenjajahBr i
ti
sh
padat ahun 1957,tugasut amany aialah untukmeny atukan kembal i
KESI
MPULAN rakyatnyay angberbi
langkaum supay adapatmembi nakembal isebuah
negaray angamandanmaj user t
abebasdar ipadaancamankonf li
k
antarakaum.Si stem pendidikannegaraterusmengal amiperubahandi
sekit
ar t ahun 1963 hi ngga 1975 sel aras dengan per laksanaan
rancanganl i
matahunMal aysia.

55
 1.Sejauhmanakah Lapor
an Penyata Razak 1956 menj
adiper
int
is
kepadaperkembangandasarpendi
dikandiMal
aysi
asel
epasmer
deka.
2.Bi
ncangkanperkembangansi
stem pendi
dikanselepaspembent
ukan
Soal
an GagasanMalay
siadalam mewuj
udkaninter
grasinasi
onal
.
Tambahan 3.Jel
askan per
kembangan sistem pendi
dikan diMal
aysi
a sel
epas
merdekaant
aratahun1963sehingga1975.
4.Bi
ncangkanusaha-usahaker
ajaandalam menggubalkuri
kul
um bar
u
bagi
mencapaiperpaduankaum antar
atahun1951sehingga1961.

Soal
an5:
Tema4[Per
hubunganLuar]
TAJUK BI
NCANGKAN FAKTOR-
FAKTOR YANG MEMPENGARUHI
PENGGUBALANDASARLUARMALAYSI
A.

PENDAHULUAN Dasarl uarbermaksuddasarsesebuahnegar adalam mengadakan

hubungan dengan negar a-negar aluarsama ada negar a berji
ran
ataupunnegar ay anglebihj auhdar iny
a.Tujuanut amadasarl uar
digubaladalahuntukmenj ali
nhubunganbai kdengannegara-negara
l
ain bagimemper t
ahankan kemer dekaan,membent uk keamanan
dankemakmur andal am negar a.Penggubalandasarl uarMalaysia
dipengaruhi ol eh pelbagai f aktor sepert
i f aktor
sejarah,
ekonomi,
polit
ik,
geografi dandemogr afi
.

FAKTA Fakt
orsej
arah

HURAI
AN Sejakdul ul agiMal aysi
at elahmenj al
inhubungandi plomat i
kdengan
negar a-negara I slam.Tambahan pul a maj ori
tir akyat Mal aysia
adalahor angMel ayuyangber agamaI slam.Selainitut erdapatj
uga
hubunganber asaskanr umpunMel ayuseper t
iBrunei,Singapuradan
Indonesi a.Setelah mer deka , Malaysia meny er
taiKomanweldan
mener uskanhubungandi plomat i
kdenganBr i
tai
n,Aust r
aliadanNew
Zealand. Apabi l
anegar adi ancam olehPar t
iKomuni sMal ayapul a
Mal aysia t elah mengamal kan dasar pr o - Bar at dan
antikomuni s.
Mal aysi
at erpaksa ber gantung kepada kuasa Bar at
keranabel um mempuny aikeupayaanper tahanan.

CONTOH DasarproBaratdiamalkansepanj
angt empohmer dekapadat ahun
1957sehingga1969i ai
tusemasaTunkuAbdulRahmanput eraAl-
Hajmenj adiPerdana Ment er
i.
Hubungan dengan negar a-
negara
I
slam mi sal
nya dapatdibukti
kan apabi
la Tunku AbdulRahman
dil
anti
ksebagaiSet i
ausaha Agung Pertubuhan Ker
jasama Isl
am
(OIC)yangpert
ama.

PENEGASANI
SI Penggubal
andasarluardenganmengambilsi
kappr oBarattel
ah
dapatmenyel
amatkanMalaysi
adar
ipadaancamanluarser
tadapat
mengukuhkannegar
auntukmengor
aklangkahl
ebi
hjauhlagi.

56
FAKTA Fakt
orekonomi

HURAI
AN Malaysia mengamal
kan ekonomipasaran bebas dan menj ali
n
hubungan baik dengan negar
a lain di dunia dalam usaha
memaj ukanekonominegara.
Mal
aysi
amer upakanpengeluarut
ama
bi
ji
ht i
mahdanget ahsejakzamanpenjaj
ahanBrit
ishdanmenj ali
n
hubunganekonomidengannegaramajusepert
iBri
tai
ndanAmer i
ka
Syari
kat.

CONTOH KebergantungankepadaBar atmenyebabkanMal ay

siamemer l
ukan
bantuan t er
utama dar i Bri
tai
n dan Amer i
ka Sy arikat untuk
memasar kanget ahdanbi ji
ht i
mah.Hubunganbai kj ugat erj
ali
n
dengannegar a-negar
aIsl
am bagimeni ngkat
kanpasar anbar angan
kel
uaran Mal aysi
a dan mengadakan pelabur
an dinegar a-
negara
berkenaan.

PENEGASANI
SI Just
eruitu,
j
elasl
ahbahawadasarl uarMal
aysiajugadi
pengar
uhi
ol
ehf akt
orekonomi .
Init
elahdapatmemantapkanMalay
siauntuk
menjadil
ebi
hberdikari
.

FAKTA Fakt
orpol
i
tik

HURAI
AN Dasarl uarMal ay si
adi pengaruhiol eh f
aktorpolit
iknegaray ang
mengamal kan demokr asi ber parl
imen.Malay
sia mement ingkan
kepada hubungan y ang mengut amakan keamanan sejagatserta
menekankan pr i
nsip-prinsi
p kebebasan manusi a dan menentang
segala bent uk penjajahan,penindasan ekonomi ,
sosialdan poli
ti
k
dalam kalanganmasy arakatant arabangsa.

CONTOH Oleh i
tu Malay
sia berpegang teguh kepada pri
nsip dan Pi
agam
Pert
ubuhan Bangsa-bangsa Bersatu bagimemel ihar
a keamanan
duni
a.Mal ay
siajugameny okongper j
uanganr akyatPalesti
ndan
keamanan diAsia Bar at
.Malay
siajuga pernah menghant armisi
pengamankeCongopadat ahun1961.

PENEGASANI
SI Dasarl
uari
nijel
asmembukt i
kanbahawaMal
aysi
a mengut
amakan
keamanandankebebasan.

FAKTA Fakt
orgeogr
afi

HURAI
AN Faktor geogr af
ij uga mempengar uhi penggubal an dasar l uar
Malay sia.KedudukanMal aysi
asangat st rategikdiAsi aTenggar a
i
aitu ber sempadan dengan Si ngapur a,Thail
and,Fili
pina,Bruneidan
Indonesia.Mal aysi
aj uga berada dit engah- t
engah l al
uan y ang
menghubungkan Laut an Hindi dan Laut an Pasi fik dan i ni
menj adikannyasebagaisebuahl aluanper daganganut amadiAsi a
Tenggar a.Berasaskankedudukangeogr afiini,
Mal aysi
amel etakkan
pendirian yang bebasdan ber kecual isebagaikeut amaan dal am
menggubaldasarl uarnya dan ber usaha menj adikan rantau i ni
sebuah kawasany angaman,t erhindardar isebar angpengar uh
l
uar ,
bebasdanber kecuali
.
57
CONTOH Untukmencapaimat lamatt ersebut,Malay si
amemai nkanper anan
yangakt i
fdalam meny el
esaikankonf li
kpol i
ti
ky angber larutandi
Kampuchea. Malaysi
a j uga t urut t erl
ibat dal am per tubuhan-
pert
ubuhanant arabangsa seper t
iPer satuanNegar a-negar aAsia
Tenggara(ASEAN),Pergerakannegar aber kecuali
(NAM) ,Pertubuhan
negara-
negara Komanwel , Pertubuhan Bangsa- bangsa Ber sat
u
(PBB)danPer t
ubuhanPer si
danganI sl
am( OI C).

PENEGASANI
SI Kesemuai nij
elasmembukt i
kanbahawadasarl
uardi
gubalunt
uk
memel i
harakeamananser t
amemupuksemangatkerj
asamadan
perpaduanant
arabangsa.

FAKTA Fakt
ordemogr
afi

HURAI
AN Seter
usny af
aktordemograf
ijugatur
utmempengar uhipenggubalan
dasarluarMalaysi
a.Mal
aysi
amempuny aimasyarakatmaj mukserta
berbi
lang bangsa tel
ah mengamalkan pri
nsi
p per paduan untuk
semua kaum. Dasar menghor mati hak asasi manusia j uga
diamalkan.

CONTOH Ataspr insiptersebutMalaysiatelahmenentangdasarperbezaan

war nakuliti
aitudasarAparthei
dy angpernahdi
amalkanolehAfri
ka
Selatan.
Mal aysiaj uga t
idak mengadakan hubungan dipl
omat i
k
dengan I sraelker ana negara berkenaan mengamalkan dasar
mencer obohdanmembunuhr akyatPalest
in.

PENEGASANI
SI Pengubal
an dasar t
ersebut menunj
ukkan bahawa Mal
aysi
a
menghormat
ihakasasisetiapor
angtanpamengiraagamadan
bangsa.

KESI
MPULAN Kesimpulanny a,penggubal
andasarl uarMalaysi
adi pengaruhioleh
pelbagai f aktor seperti sejarah,
ekonomi,
polit
ik,geografi dan
demogr afi
.Dasar luar Malaysi
a ber t
ujuan untuk mengukuhkan
hubunganser antaudankedudukanpol it
iksert
aekonomi .Dasarluar
Mal aysi
a juga di gubal mengi
kut per kembangan zaman demi
kebaikan hubungan dua hal a sama ada diper ingkatser antau
mahupunant arabangsa.

Soal
an6:
Tema4[Per
hubunganLuar]

TAJUK HURAI
KANPENGLI
BATANMALAYSI
ADALAM PERTUBUHAN
KOMANWEL.

PENDAHULUAN PertubuhanKomanwelmer upakansatupertubuhansecara

sukar
el ay angmelibat
kannegar a-
negaraberdaul
aty angpernah
menjadiTanahJajahanBrit
ish,manakalamana-mananegar ayang
masihdi j
ajahmenjadiahl
ibersekutu.Komanweltelahdit
ubuhkan
padat ahun1931danmempuny ai54buahnegar aanggot ayang
58
 terdiridar ipadanegar amaj udannegar amembangun.Mat l
amat
penubuhanny aadal ahunt ukmembi nasemangatset i
akawandi
kalangan negar a anggot a ser ta mewuj udkan ker jasama dal am
semuabi dang.Mal ay siat elahmenj adianggot aKomanwelsel epas
mencapaikemer dekaanpada31Ogos1957.Pengl i
bat anMal ay sia
dalam Komanwel adal ah demi menj ami n kehar moni an dan
membangunkanekonomi negar a.
FAKTA PeSelepasmencapaikemer dekaan,Mal aysiat elahmenandat angani
Per j
anj ianPer tahananAngl o-Mal ay a( AMDA)
HURAIAN/CONTOH Mal ay sia mempuny ai hubungan y ang r apat dengan
Komanwel ,ter utamadengannegar abekaspenj ajahBr iti
shker ana
Mal ay sia masi h ber gant ung kepada kuasa Bar ati tu dar isegi
pertahanan.Ol eh i tu,Per j
anjian Per t
ahanan ant ara Mal ay sia
denganBr itai n,Aust ralia,danNew Zeal andt elahdi t andat angani
padat ahun1957kemudi andi per bahar uipadat ahun1971   
y ang
dikenal i sebagai Per j
anj i
anPer tahananLi maKuasa.
Tindakan Mal ay sia menanda t anganiPer janj i
an AMDA
didor ong ol eh kedudukan per tahanan negar ay ang t idak kuat .
Mal ay sia ket i
ka i tu hany a mempuny aisat u pasukan Rej imen
Mel ay uDi r ajadant idakmempuny aiangkat ant ent eral autdan
udar a.Sebar angancamandanser angandar iluart idakmungki n
mampudi hadapi olehMal ay siasecar aber sendi ri
an.
Per janj ian i ni menj anjikan bant uan dar i
pada mer eka
sekirany a Mal ay si a di ser ang ol eh mana- mana pi hak t erutama
semasa Mal ay sia ber konf rontasidengan I ndonesi a dar itahun
1963- 1966.Semasadar urat,Mal ay siamendapatbant uant enter a
daripada negar a Komanwel seper ti Fi ji dan Nepal unt uk
memer angi kegi at anpengganaskomuni s.
PENEGASANISI Tegasny a, Per janj ianAMDAt el
ahmembant uMal aysiadar isegi
pertahanandankesel amat ant erut amasel epasmencapai
kemer dekaan.
FAKTA PePengl ibatanMal ay si
at ur utt erser lahdal am Per sidanganKet ua-
ketuaKer aj aanKomanwel (CHOGM)
HURAIAN/CONTOH Mal ay sia sent i
asamember ikankomi t
meny angt inggi dalam
pengl ibat ansebagaianggot aKomanwelt erut amamenj elangakhi r
tahun1980- an.Mesy uar atCHOGM di adakanduat ahun   
sekal ibagi
membi ncangkan i su-isu semasa ant arabangsa y ang ber kait an
dengan negar a-negar a anggot a. Pada bul an Okt ober 1989,
Mal ay siat el ah di pi l
ih menj adit uan r umah Per sidangan Ket ua-
ketua Ker aj aan Komanwel( CHOGM)y ang di adakan diKual a
Lumpur .
Dal am mesy uar att ersebut ,Mal aysiamembangki t
kan i su
pemel ihar aan al am seki t ar dan membawa kepada Dekl ar asi
Langkawiy ang mendor ong negar a anggot ay ang mi skint ur ut
member iper hat iankepadai sual am seki tarket i
kanegar aanggot a
sibukmembangunkanekonomi negar amasi ng- masi ng.
PENEGASANISI Jelas, kemampuan Mal ay sia dal am mengendal ikan
persidangan CHOGM diKual a Lumpurt elah mendapatpuj ian
daripadanegar a-negar aKomanwel .Kej ayaani tumenandakansat u
59
 lagi sumbangannegar adal am ar enapol iti
kant arabangsa.
FAKTA M Malay siaj ugamel al ui Komanwel menent angdasarApar t
hei d.
HURAIAN/CONTOH Mal ay sia dengan l ant ang ber suar a menent ang dasar
Apar t
hei d diAf r i
ka Sel at an y ang meny al
ahgunakan hak asasi
manusi a.DasarApar thei dmer upakandasary angmembezakan
hakdankedudukankaum mengi kutwar nakul it.Mengi kutdasar
ini
,or angkul itput ihdiAf rikaSel atandi anggapsebagaigol ongan
isti
mewamanakal aor angkul ithitam di anggapgol onganbawahan
yangt idakmempuny ai sebar anghakasasdar isegi politi
k.
Mal ay sia  yang t erdiridar ipada pel bagaikaum dan agama
diber ikebebasansepenuhny aunt ukmengamal kanbuday ahi dup
danagamamasi ng- masi ng.Amal ankonsepper paduandansi kap
komi ted t er hadap hak asasimanusi a meny ebabkan Mal ay sia
menent ang ker as dasarApar thei dy ang di amal kan diAf rika
Selat an.
Mal ay sia tur utmeny okongsekat anekonomit erhadapAf rika
Selat an,ket i
ka dasari nidi laksanakan ol eh or ang kul itput i
h.
Mal ay siat idakmengadakanhubungandi plomat i
kdenganAf rika
Selat ansehi nggal ahdasari tudi hapuskan.
PENEGASANISI Tegasny a, bant ahan negar a Komanwel t ermasuk Mal ay sia
terhadapdasari ni,akhi rny aAf ri
kaSel atandi singki rkandar i
pada
pertubuhanKomanwel
FAKTA K Seter usny a,Mal ay siat ur utmenj al i
n ker j
asamaekonomidengan
Briti
andannegar a-negar aKomanwel lain.
HURAIAN/CONTOH Per ingkat awalkemer dekaan Mal aysia,negar a sangat
bergant ung kepada Br i
tai n dal am bi dang ekonomi .Mal ay sia
menghar apkanper mi nt aandar iBr itaindal am mengekspor tdua
komodi tiut amany ai ai t
u bi j
iht imah dan get ah.Pel aburBr i
t ain
masi hmenguasaiper atusy angbesardal am ekonomiMal ay sia
terutamadal am bi dangper ladangandanper indust rian.
Begi tuj uga dar isegiper dagangan,ekspor tMal aysia ke
negar a-negar a Komanweldi kenakan cukaiy ang r endah.Pada
zamanTunDrMahat hirMohamad,hubunganMal ay siadengan
Komanwelmenj adir enggang aki batdasarper dagangan y ang
memi hakkepadanegar amaj u.Bel iaumengambi lt i
ndakandasar
ekonomi “BuyBr itishLast ”.
PENEGASAN I
SI Jelasbahawaker j
asamaekonomi ant aranegar a- negar aanggot a
Komanwel telahber jay amembangunkanekonomi negar a.
FAKTA R Sel aindar i
padai t
u,Mal ay siamel al
uiPer tubuhanKomanwelt ur ut
meny er tai RancanganCol ombo.
HURAIAN/CONTOH RancanganCol ombodi tubuhkanat asusahanegar a-negar a
Komanwelunt ukmemer angikemi skinandanwabakpeny akitser ta
bant uankewangandankemahi rant eknikkepadanegar a-negar a
yangmemer lukan.Mal ay siamendapatmanf aatseper tibant uan
kepakar an, tekni kal danbi asiswadal am bi dangpendi dikan.
Mel al uir ancangani nipel ajarMal aysiamendapatbi asiswa
mel anj utkan pel ajar an ke Br itain,Aust r
ali
a dan New Zeal and.
Selai ni tu,Mal ay sia mendapatbant uan bagipembi naan Lebuh

60
 Ray aTi murBar atser tapembi naanj alanr ayadanj ambat andi
SabahdanSar awak
PENEGASANISI Tegasny a,Mal aysiat elah mendapat pel bagaibant uan
denganmenganggot ai Pert
ubuhanKomanwel .
FAKTA Pengl i
batan Mal ay si
a j uga amat meny erl
ah dal am Sukan
Komanwel
HURAIAN/CONTOH SukanKomanweladal ahacar apel bagaij enissukany ang
berlangsungset i
apempatt ahunsekal iy angmel i
batkanat l
etdar i
negar aanggot a.Mal aysiatelahber jayamenj adit uanr umahdan
menganj urkanSukanKomanwel padatahun1998.
Stadium Nasi onalBuki tJal i
lmer upakan st adi um ut ama
yang di j
adikan t empatber l
angsungny a acar a pembukaan dan
penut upanr asmi .St adium tersebutbol ehmenempat kansehi ngga
100,000penont ondanmempuny aitr
ekbal apan.
PENEGASANISI Tegasny a,kej ayaanMal aysiamenganj urkanSukant erbesar
i
ni t elah mendapat puj i
an dar ipada Negar a-negara anggot a
Komanwel .
KESI
MPULAN K Kesimpul anny a,bany akfaedahy angdi perolehiMal ay si
a
dalam Per tubuhan Komanwel . Mal aysia dapat meny uarakan
pendapat secar a t erbuka dal am membi ncangkan i su- i
su
antarabangsa. Sumbangan Mal aysia amat bany ak dal am
keanggot aanKomanwel .

BAHAGI
ANB

SEJARAHASI
ATENGGARA

61
 Senar
aiGur
uPeny
edi
aModulBahagi
anB[ASI
ATENGGARA]

EN.YEETEI
KHUAT PN.ZAI
NONBINTIOTHMAN
SMK(
L)METHODISTP.
PINANG SMKA(L)ALMASHOR

HASBULLAHBI NHAJIAHMAD ENKESAVANA/ LSI

SMKTI NGGIBUKITMERTAJAM
PNSAADI AHBINTIJAAFAR
SMKPENANGFREE
PN.ANNIEWONGYUNFUI
SMKBUKI TMERTAJAM
PN.NORI ZANBINTIYUSOFF
SMKSIMPANGEMPAT
NNI
AH
SMKTUNKUABDULRAHMAN
PNSOFIAHBTOTHMAN
SMKDATO’ ONN
PNNORIDAHBTABUBAKAR
SMKDATO’ HAJIAHMADBADAWI
CHANEI TFONG
SMKTUNSYEDSHEHBARAKBAH

SHALINIA/
PKRISHNAMURTHY
KOLEJTI
NG.ENAM HAJIZAI
NULABIDI
N

TEMA1
SOALAN1 Bincangkansusunlapi
smasyar
akatdi
Indonesi
a CATATAN
sebelum kedat
angankuasabar
at.

62
PENDAHULUAN Susun l apis masy arakat di I ndonesia sebelum
kedatangan kuasa bar at bercor
ak tradi
sionaldan
berasaskan sist
em f eudal .Susun l
apis masy ar
akat
Indonesi
a pula semakinj elasdan t
ersusun selepas
kemuncul an ker
ajaan islam diSumat era dan Pulau
Jawa.

Susun l api
s masy arakatI ndonesiat er
diridari
pada
golongan pemer i
ntah dan gol ongan di peri
ntah.
Gol onganpemeri
nt ahterdir
idariraj
a/sult
an,anak-
anak
raja,bangsawan,pembesar ,pri
yayidan pemi mpi n
agama.Manakal a golongan di peri
ntah ial
ah rakyat
biasa kebanyakanny a adal ah petaniser t
a hamba
mer upakan lapisan y ang pal i
ng bawah. Set i
ap
golongan ini mempuny ai per anan dan
tanggungjawabnyay angt er
sendiri
.

FAKTA GolonganPemer int

ah.
1.Raja/Sult
an.
Raja/Sult
an berada pada kedudukan t
erat
as dal
am I
SI1
hi
erarkisosial
 
 masyarakatI
ndonesia.

HURAI
AN Contohny adiAchehdanPul auJawa.Sul tanAcheh
merupakanket uaagamaI slam danmenjadipel i
ndung
masy ar
akatnya.Sult
an j uga berkuasa mut l
akdal am
pemer i
ntahan diwil
ay ah jajahan t
akl
ukny a.Baginda
j
ugadi anggapi st
imewamempuny aisifatluarbiasa
dan berdaulat.Sul
tan di anggap Khali
fah Al l
ah dan
pemimpi n bagiumatI slam.Tet apidiPul au Jawa
kedudukanSul t
anadalahl emah

CONTOH Sul
tanHamengkuBuwonoI I
Iyangyangberpusatdi
Jogj
akartapadatahun1820an.Namunbegi tu,kuasa
Bel
andat el
ahmenguasai selur
uhPulauJawa.Ol ehit
u,
Sul
tandiPulauJawat el
ahhi l
angkuasapentadbiran.
Walaubagaimanapuninst
itusiSul
tantet
apterperli
har
a

PENEGASANI
SI Kedudukan sult
an memangl ah di
hormat
i ol eh
masyarakat wal
aupun bagi
nda masih berkuasa
at
aupunt i
dak

FAKTA 2.KerabatDi
raj
a.
Kerabat diraj
a membant u r aj
a/sul
tan dalam
pentadbi
randiper
ingkatpusatdanmendiamikawasan I
si2
i
bukot a.

HURAI
AN Sel
ainmenj al
ankantugaspentadbir
an,merekaj
uga
melaksanakanupacarakeagamaandanr it
ualdi
wil
ayahataukerajaanmereka.Golonganpemeri
ntah
63
 i
nimenguasait anahdanperdaganganmar i
tim.
Golonganini
dapatmengumpul har
tadanmenghantar
anak-anakmerekakesekolah.DiJawa,r
aja,ker
abat
di
rajadangolonganbangsawanagakt er
asing
dari
padamasy arakatdi
sebabkanpengar
uhagamadan
tr
adisi.

CONTOH Terdapatjugaraj
adankerabatdi
raj
ayangmemeri
ntah
negeriyangter
dir
idar
ipadabeber
apakumpulanet
nik,
contohnyaJawa,SumateradanKali
mantan.

PENEGASANI
SI Golongan ketur
unan diraj
adibahagimengi
kutdarj
at
ketur
unanmasi ng-masingyangmempunyaist
atusdan
prest
ijt
ersendir
idalam masyar
akat.

FAKTA 3.Pembesar /
Uleebalang/Pri
yayi
.
Lapisanseterusnyadiikutiol
ehgolonganbangsawan
yangt er
dir
idaripadakerabatdir
ajadanbukankerabat I
si3
dir
aja.

HURAI
AN DiJawa,gol ongan priyayiatau bangsawan menj adi
penghubung antar
a sul tan dan rakyat.Hubungan
antar
akeduany aamatr apat .Merekajugamer upakan
pemimpinkerohanianat auagamadal am masy ar
akat
Jawa.Pr iy
ayikebi asaanny a mempuny aihubungan
kekel
uargaandengansul tanataukerabatdi
raj
a.

Sement ara di Acheh, ker abat diraja mer upakan

keturunan bekas sul tan yang per nah memer i
ntah
Acheh.Pembesarat au Uleebalang juga mempuny ai
kedudukan y ang tinggi dalam hi erarki sosial di
Indonesiaterutamanyadi Acheh.
CONTOH Priyayimerupakangol onganberkedudukandi Jawa
sepertipegawai t
inggidalam keraj
aan.
PembesaratauUleebal
angjugamempunyai
kedudukanyangti
nggidal
am hier
arki
sosi
aldi
Indonesi
ater
utamanyadiAcheh

PENEGASANI
SI Golongan Pr i
yayi berkuasa ke at as masy arakat
peri
bumi dan ket ua adat t empatan ( Bupati
).
Uleebalang menggunakan gel ar
an Teuku dan
mer upakan t ulang bel akang pemer i
ntahan dan
pertahanan.
FAKTA 4.Ulama I
si4
DiAcheh,ul ama menj adipenasihatagama I slam
kepadasul t
an.
HURAIAN Mempuny aikedudukant er
ti
nggidandihormatiker
ana
keti
nggianilmuagamany asertaseri
ngmenjadi
ruj
ukanmasy arakat
.
64
CONTOH Ulama di beri gel
aran Tengku sesuai dengan
kedudukannyadal
am masyar
akat
.

PENEGASANI
SI Ulamamemai nkanperananutamamemast
ikan
pemer i
ntahmelaksanakanamanahAll
ahs.
w.t.dan
berdasarkanakidahyangbenar.

FAKTA GolonganDiperi
ntah. I
si5
1.Rakyat
.
Rakyat ter
diri dari pel
bagai lapisan masyarakat
.
Merekamenj al
ankanakt i
v i
tipert
aniandanperikanan
contohny
a menj adi petani, nel
ayan, pel
aut dan
pedagang.

HURAI
AN Gol onganraky atkhususny apetaniti
dakmemi li
kitanah
tetapimeny ewat anahdaripadagolonganbangsawan.
Mer ekaber cucukt anam sebagaiaktivi
tiharianseperti
menanam padi .Rakyatmember ikhidmatdengan
menger j
akant anahmi li
kbangsawan, melaksanakan
tugasy angdi berikandanmenj adiaskardal am
peper anganapabi l
araj
a/tuantanaht erl
i
batdal am
peper angan.

CONTOH Raky
atyangkebanyakanpetani
membayarcukai
dan
amatset
iakepadagolonganpemer
int
ah.

PENEGASANI
SI Petanimerupakanmajor
it
idal
am masy
arakatmenjadi
tunj
ang kegi at
an ekonomi di Indonesi
a y ang
merupakansebuahnegaraagr
ari
a.

FAKTA 2.Hamba. I
si6
Hambamemduduki
lapi
sanpal
i
ngbawah.

HURAI
AN Kehidupan mereka bergant
ung kepada tuan t
anah.
Golongan ini biasany
a dibebani dengan hutang-
pi
utang.

CONTOH Hambai
stana,
bur
uhkasart
uanny
a.

PENEGASANI
SI Golongan hamba mel ambangkan stat
us sosi al
pemili
knya.Hambaakanmel akukanset
iappeker
jaan
dibawahar ahant
uanny
a.

KESI
MPULAN Masy arakatperi
bumidiI ndonesiater pengar
uhdengan
unsuragama dan keper cayaan.Keadaan t ersebut
meny ebabkan mer eka ter
lalu ment aatiraj
a mer eka.
SelepaspenjajahanBelanda, susunlapismasy arakatdi
I
ndonesi amulaiberubah.Kedudukandankuasat radisi
golongan bupat i mul ai mer osot ker ana mer eka

65
 digant
ikanol ehpegawaiEropahataugolonganyang
berpendidikanbar at
.Golonganpri
yay
idanpembesar
tempatandi bayargaji
.Sult
anjugakehi
langankuasa
memer intah.

Soal
an2 Hurai
kancir
i-
cir
iekonomikomer
sialdiVi
etnam sel
epasber
lakuny
a
pel
uasankuasaPeranci
s
Pendahul
uan Ekonomikomer si
almer ujukkepadaakt
ivit
iekonomiy angmenj
urus
kepada lebihan pengel uar
an.Hasi lyang di keluar
kan it
u akan
diekspor
t dan di jual kepada pedagang bagi mendapat kan
keuntungan.Penj aj
ahan Per anci
s diVietnam membawa kepada
pengkomer sialan ekonomidan mengubah si stem ekonomiy ang
sebelum i
ni dikuasaiolehgolonganpemerintahtradisi
onal
.

Fakt
a1 Per
tani
ansecar
abesar
-besar
an.

Hur
aian/
cont
oh Vietnam menghasilkan ¼ at au 25 peratusdaripada pengel uaran
berasduni ayangdijal
ankansecar abesar-besar
an.Mi sal
nya,antara
tahun1870 hingga 1890,pengel uaran beras Vietnam ber tambah
sebany akduakaliganda.Kawasanut amapenanamanpadit erl
etak
diDel taSungaiMerah( SungaiKoi)danDel taSungaiMekong.Bagi
tanamanget ahpulaVi etnam jugamer upakanpengel uarke-3get ah
terbesardunia.Getahy angdi bawamasukkeVi et
nam adal ahdar i
Amer ikaSelatankeranai kl
i
m Vi et
nam sesuaidenganpenanaman
getah

Penegasani
si Jel
asl
ahbahawapadidanget ahtelahdiusahakansecar
abesar
-
besar
anset
elahber
lakupengkomer
sialanekonomi.

Fakt
a2 Si
stem pengai
rany
angbai
k

Hur
aian/
cont
oh Kegiatan penanaman padisecar a komer si
aldapatdi l
aksanakan
kerana wuj ud sistem pengai ran yang baik.Pet animenggunakan
teknologipengai ran yang di bawa ol eh orang Ci na ke Vi etnam.
Teknol ogi pengairan y ang di gunakan dapat mengai r
ikawasan
pertaniany angker i
ngdanmengawalbanj i
r.Sistem t al
iai rt elah
dibi
nasepanj ang1000bat udiDel taSungaiMer ahbagimengai r
i
kawasanpenanamanpadiy angker i
ng.Hali nitelahmembol ehkan
padidi tanam duakal isetahun.Vi etnam jugamempuny aisi stem
kawal an airy ang baik mel aluipembi naan bent eng.Pembi naan
bentengi niBer j
ayamenghal angl impahanai rdariSungaiSongKoi
kekawasanper t
anian.

66
Penegasani
si Dapat dir
umuskan bahawa sist
em pengair
an yang bai
ktel
ah
menggalakanper
kembanganekonomikomersi
aldi
Viet
nam.

Fakt
a3 Pelaburanmodal y
angbesar
Ekonomikomer si
aldiVi et
nam dapatdi j
alankan kerana terdapat
Hur
aian/
cont
oh pelaburan modal y ang besar ol eh sy arikat asing khususny a
mel i
batkanpemodalCi nadanEr opah.Padaabadke- 19,saudagar-
saudagaCi nadanEr opaht elahmenguasaikegi at
anmengekspor t
beras diVi etnam.Gol ongan i nij uga telah berjaya menguasai
sebahagianbesart anahdiVi etnam yangdi usahakansecar aladang.
Buktiny
a, padat ahun1890, pemodalPer ancist el
ahber j
ayamemi li
ki
35000ekart anahdi wi l
ayahTongki n

Penegasani
si Penguasaan t
anah dan modaly ang besar membawa kepada
per
kembanganekonomikomersi
aldiVi
etnam denganl
ebi
hmeluas.

Fakt
a4 Kegi
atanekonomi
ber
sif
atper
dagangan

Hur
aian/
cont
oh Padaper ingkatawalper dagangany angdi l
akukanhany amel i
batkan
kawasandar at
andengankawasanbuki tdipedalaman.Bar angan
yangdi perdagangkanhany akayubuki tdanbul uhdar ipedalaman
untukdi tukarkandenganbar angankeper luanlainseper tigaram,
kicap,ikanker ingdankapurdar ikawasandar atan.Perdagangan
dengan dengan negar al uarhanya mel i
batkan negara Siam dan
Chinay angmemper dagangkanbaranganmewahdangal i
anseper t
i
perak.Namun, selepaskedatanganPer anci
s,hasilgali
anarangbat u
mul adikomer sial
kan.Buktiny
a,arangbat uberjay
ameny umbangkan
hasilsebany akduaj ut
atanpadaawal abadke-20unt ukdieksportke
l
uarnegar a.

Penegasani
si Ternyat
alah bahawa Viet
nam t el
ah menjadi pengel
uar dan
pengeksportar
angbat
ukeduat
erbesardi
duni
aselepasManchur
ia.

Kesi
mpul
an Perl
uasankuasaPer anci
st el
ahmeny emarakkanekonomikomersial
diVietnam.Penguasaanekonomiol ehpenjaj
ahtel
ahmemi nggir
kan
masy arakatper
ibumiVi etnam dal
am meni ngkat
kantarafekonomi
mereka dan init elah melahi
rkan semangatnasional
isme akibat
ket
idakpuasanhati penduduktempatan.

Soal
an3 Bincangkansusunlapi
smasyar
akatdi
Indonesi
a CATATAN
sebelum kedat
angankuasabar
at.

67
PENDAHULUAN Susun l apis masy arakat di Indonesia sebelum
kedatangan kuasa bar at ber
corak tradi
sional dan
berasaskan sist
em f eudal
.Susun lapis masy ar
akat
Indonesi
a pula semakinj el
as dan ter
susun selepas
kemuncul an ker
ajaan i
slam diSumat era dan Pulau
Jawa.

Susun lapis masy ar akat Indonesiat erdir

idar ipada
golongan pemer int ah dan gol ongan di perintah.
Golonganpemerintaht erdi
ridariraja/sultan,anak- anak
raj
a,bangsawan,pembesar ,pr i
yayi dan pemi mpin
agama.Manakalagol ongandi peri
ntahi alahraky atbiasa
kebanyakannyaadal ahpet aniser t
ahambamer upakan
l
apisan y ang paling bawah. Set i
ap gol ongan i ni
mempuny ai peranan dan t anggungj awabny a y ang
ter
sendir
i.

FAKTA GolonganPemer int

ah.
1.Raja/Sult
an.
Raja/Sult
an berada pada kedudukan t
erat
as dal
am I
SI1
hi
erarkisosial
 
 masyar
akatI
ndonesia.

HURAI
AN Sultan Acheh mer upakan ket ua agama I sl
am dan
menj adipel
indungmasy arakatnya.Sultanj ugaberkuasa
mut lak dalam pemer intahan di wi layah jajahan
takluknya.Bagindaj
ugadi anggapi st
imewamempuny ai
sif
atl uarbi
asadanber daul at
.Sul t
andi anggapKhal i
fah
Allahdanpemi mpinbagi umatI slam.

CONTOH Cont
ohny
adi
AchehdanPul
auJawa.

PENEGASANI
SI Sul
tanberkuasamutlakdal
am pemer
int
ahandiwi
l
ayah
danjaj
ahantakl
ukny
a.

FAKTA 2.KerabatDir
aja.
Kerabatdir
ajamembanturaj
a/sul
tandalam pent
adbir
an
diperi
ngkatpusatdanmendi
ami kawasanibukota. I
si2

HURAI
AN Selainmenj al
ankant ugaspent adbiran,mer ekajuga
mel aksanakanupacar akeagamaandanr i
tualdi wil
ayah
atauker aj
aanmer eka.Gol onganpemer intahini
menguasait anahdanper daganganmar it
im.Gol ongan
i
ni dapatmengumpul hart
adanmenghant aranak-anak
mer ekakesekol ah.Di Jawa, r
aja,kerabatdirajadan
golonganbangsawanagakt erasi
ngdar ipada
masy arakatdisebabkanpengar uhagamadant radisi
.

CONTOH Ter
dapatj
ugar
ajadanker
abatdi
raj
ayangmemer
int
ah
68
 negeriyangt
erdi
ridar
ipadabeber
apakumpul
anet
nik,
contohnyaJawa,SumateradanKali
mant
an.

PENEGASANI
SI Golongan keturunan dir
aja dibahagimengi
kutdarj
at
ketur
unanmasi ng-masingy angmempuny aist
atusdan
prest
ijt
ersendir
idalam masy ar
akat.

FAKTA 3.Pembesar /Ul

eebal
ang/Pri
yayi
.
Lapisan seter
usnya di
i
kutioleh gol
ongan bangsawan
yangt er
diridari
padakerabatdi
rajadanbukanker abat I
si3
dir
aja.

HURAI
AN DiJawa,gol ongan pr iyayiatau bangsawan menj adi
penghubungant ar
asul tandanr akyat.Hubunganant ara
keduanya amat r apat. Mer eka j uga mer upakan
pemimpinker ohanianat auagamadal am masy arakat
Jawa. Priyay
i kebi asaannya mempuny ai hubungan
kekel
uargaandengansul t
anatauker abatdir
aja.

Sement ara di Acheh, ker abat di r

aja mer upakan
keturunanbekassul tanyangper nahmemer i
ntahAcheh.
Pembesarat auUl eebalangjugamempuny aikedudukan
yang t i
nggi dal am hi er
arki sosi al di I ndonesi
a
ter
ut amanyadi Acheh.
CONTOH Pri
y ayimerupakangol onganber kedudukandiJawa
seper t
ipegawai t
inggidalam kerajaan.
PembesaratauUleebalangjugamempunyaikedudukan
yangti
nggidal
am hierarki
sosial
diI
ndonesi
a
ter
utamanyadiAcheh

PENEGASANI
SI GolonganPriyay
iberkuasakeat asmasy arakatper i
bumi
dan ket ua adat t empatan ( Bupati
) . Uleebalang
menggunakan gelaran Teuku dan mer upakan t ul
ang
bel
akangpemer int
ahandanper tahanan.
FAKTA 4.Ulama I
si4
DiAcheh,ul
amamenj adipenasi
hatagamaI sl
am kepada
sul
tan.
HURAIAN Mempuny aikedudukanterti
nggidandihormat ikerana
ket
inggiani
lmuagamany asert
aser i
ngmenj adi r
ujukan
masy ar
akat
.

CONTOH Ulama di beri gel

aran Tengku sesuai dengan
kedudukannyadal
am masy
arakat
.

PENEGASANI
SI Ulamamemai nkanperananutamamemast
ikan
pemer i
ntahmelaksanakanamanahAll
ahs.
w.t.dan
berdasarkanakidahyangbenar.

FAKTA Gol
onganDi
per
int
ah. I
si5
69
 1.Rakyat.
Rakyatter
diridar
ipelbagailapi
sanmasy ar
akat.Mereka
menjal
ankanakt i
vi
tipert
aniandanper i
kanancontohnya
menjadipetani
,nel
ayan,pelautdanpedagang.

HURAI
AN Gol onganraky atkhususny apetaniti
dakmemi li
kitanah
tetapimeny ewat anahdaripadagolonganbangsawan.
Mer ekaber cucukt anam sebagaiaktivi
tiharianseperti
menanam padi .Rakyatmember ikhidmatdengan
menger j
akant anahmi li
kbangsawan, melaksanakan
tugasy angdi berikandanmenj adiaskardal am
peper anganapabi l
araj
a/tuantanaht erl
i
batdal am
peper angan.

CONTOH Raky
atyangkebanyakanpetani
membayarcukai
dan
amatset
iakepadagolonganpemer
int
ah.

PENEGASANI
SI Petanimerupakanmajor
it
idal
am masyarakatmenjadi
tunj
angkegiat
anekonomidiI
ndonesi
ayangmerupakan
sebuahnegaraagr
ari
a.

FAKTA 2.Hamba. I
si6
Hambamemduduki
lapi
sanpal
i
ngbawah.

HURAI
AN Kehidupan mereka ber
gantung kepada tuan t
anah.
Golonganini
biasany
adibebanidenganhut
ang-pi
utang.

CONTOH Hambai
stana,
bur
uhkasart
uanny
a.

PENEGASANI
SI Golongan hamba mel ambangkan status sosial
pemili
knya.Hambaakanmel
akukanset
iappeker
jaandi
bawaharahantuanny
a.

KESI
MPULAN Masy arakatper ibumidiI ndonesiat erpengar
uhdengan
unsur agama dan keper cayaan. Keadaan t ersebut
meny ebabkan mer eka t er
lalu ment aatiraj
a mer eka.
Selepaspenj ajahanBel anda,susunl apismasy arakatdi
I
ndonesi amul aiber ubah.Kedudukandankuasat radisi
golongan bupat i mul ai mer osot ker ana mer eka
diganti
kan ol eh pegawaiEr opah atau golongan y ang
berpendidikan bar at.Gol ongan pr i
yay idan pembesar
tempatan di bayargaj i
.Sul tan juga kehil
angan kuasa
memer intah.

Soal
an4 BANDI
NGKANSISTEM DANPERANANPEMBESARDIVIETNAM DAN
THAI
LANDSEBELUM PERLUASANPENGARUHBARATPADAABADKE

70
 -
19.

PENDAHULUA Pembesarmer upakansekumpul anpegawaiy ang di lanti

kol ehr aj
a
N ataumahar ajaunt ukmembant ubagindamel aksanakanpemer i
ntahan
atau pent adbiran sesebuah neger i atau ker aj
aan. Pembesar
mendudukil apisan kedua dal am st ruktur sosialmasy ar
akat di
Vietnam dan Thai l
and sel epas maharaja.DiVi et
nam t erdapat3
peringkatpembesari ait
u pembesarpusat ,daer ah dan kampung.
Pembesar Vi etnam t erdi
ri dari
pada gol ongan Mandar i
n y ang
menget uaipelbagaiper i
ngkatpent adbir
an.Sement ar a diThai l
and
pula, pembesart erbahagikepada2per i
ngkatiaituperi
ngkatpusatdan
daer ah.GolonganpembesardiThai l
andt erdi
ridari
padaker abatdiraj
a
yangdi gel
arChaodangol onganbangsawany angdi gelarKhunnang
yangmenget uai pentadbiranperi
ngkatpusatdandaer ah.

PEMBESARDIVI
ETNAM

FAKTA PENTADBI
RANGOLONGANMANDARI
N

HURAI
AN/ Vietnam mempuny aisat usistem pembesary angt er susunsemasa
CONTOH pemer intahanDi nast
iNguy en.Mahar aj
aVi etnam memberkebebasan
dankuasapenuhkepadapembesarmel aksanapent adbi r
anbagipi hak
baginda. Namun begi tu gol ongan bangsawan t idak di benarkan
melibatkandi r
idalam bidangpent adbi
ran.Gol onganMandar int el
ah
memai nkan per anan penting sebagaipembesary ang menget uai
seti
ap per i
ngkat pent adbiran di Vi etnam t erutama sewakt u
pemer intahan Mahar aj
a Gi a Long.Gol ongan Mandar i
n mer upakan
golongani ntel
ektualVietnam y angmendapatpendi dikanConf uci
us
dandi pilihsebagaipembesarsel epasl ulusdenganbai kpeper i
ksaan
awam t erutama dal am bi dang bahasa dan Kesusast er
aan kl asik
Conf ucius.Gol onganMandar i
ndi pengaruhiol ehsi stem pent adbi r
an
yangdi laksanakandi China.

PENEGASAN Gol
ongan Mandar i
n mempuny aikedudukan y
ang ist
imewa dal
am
I
SI si
stem pent
adbir
ankeraj
aanVietnam,namunjawatanpembesaryang
di
sandanginit
idakdiwar
isi
secarawari
sanatauket
urunan.

FAKTA PENTADBI
RANPERI
NGKATPUSAT

HURAI
AN/ Semasapemer i
ntahanMahar ajaGiaLong,bagindat el
ahmembent uk
CONTOH enam buah kement er
ian atau Quan diper i
ngkatpusat .Golongan
Mandarintelahdilanti
kmenget uaienam Quanat aukement eri
ani ni
bagi membant u bagi nda mel aksanakan pentadbir
an Vietnam.
Antar
anyai al
ahQuanat auKement eri
anHalEhwalAwam,Ker j
araya,
Upacara,Kehakiman,Kewangan dan Peper angan.Ant ar
a keenam-
enam Quan,QuanHalEhwalAwam mempuny aitarafyang pali
ng
ti
nggiberbandi
ngQuan- Quany anglain.

Gol
onganMandari
nyangdi
lanti
kmengetuaiQuansangatberpengaruh
dan ber
kuasa dal
am pentadbi
ran ker
ajaan Vi
etnam.I niker ana
71
 mer
ekal
ahy
angmel
aksanakant
ugas-
tugasmahar
aja.

Sebuah Maj li
s Ter t
inggiat au Noi-Cac di bent uk bagimembant u
pentadbirandiperingkatpusat .Noi
-Cacdi penger usikanolehmahar aj
a
dandi anggotaiolehenam or angment erikananat auy angmenget uai
Quan.
Maj l
i
st ert
inggii niber peranan memberpandangan at au nasi
hat
kepada Mahar aj
a Vi etnam dal am hal -
haly ang ber kai
tan dengan
pemer int
ahan at au pent adbir
an.Maj li
s Ter tinggij uga ber
peranan
meny elesai
kan masal ah at au perkara-perkar ay ang t i
dak dapat
disel
esaikandi peringkatQuan.

PENEGASAN Jelasl
ahdisi
nibahawapentadbi
ranpusatdiVietnam adalahsangat
I
SI ter
susundenganpenubuhanenam QuandanNoi -
Cac.DinastiNguyen
tel
ahmencapaizamankegemil
angansewaktupemer i
ntahanMaharaja
GiaLong.

FAKTA PENTADBI
RANPERI
NGKATDAERAH

HURAI
AN/ Diperingkatdaer
ah,terdapatgol
onganpembesaryangmenjal
ankan
CONTOH tugas dan tanggungjawab mereka bagimelici
nkan pent
adbi
ran
daerah.
Pembesar per i
ngkat daer ah ber t
anggungj
awab memast i
kan
kesel
amat an dan ketenteraman wi layah masing-masing.Mereka
mengutipcukai,menjalankanupacar akeagamaandanadati st
iadat
,
mengambi ldanmel ati
ht enterademimemper tahankanNegaradan
menyelesaikanhal
-hal
yangber kai
tandengansoalkehakiman.

PENEGASAN Tegasnya,kewujudan pembesarperingkatdaer

ah t
elah membant
u
I
SI melici
nkanurusanpentadbi
ranker
ajaanpusat.

FAKTA PENTADBI
RANPERI
NGKATKAMPUNG/
KOMUN

HURAI
AN/ Pembesary angber adadiper ingkatpali
ngrendahdiVi etnam ialah
CONTOH pembesarper i
ngkatkampung at au Komun.Pembesarper ingkat
kampung t erdi
ri dar ipada Maj l
is Orang Tua y ang bi jak dan
berpengalaman.Pembesar per i
ngkatkampung ber tanggungjawab
mengendal i
kanur usanpent adbir
ankampungdanber peranandal am
bidangkehakimansebagaiket uahakim danpentaf
sirundang- undang,
menj al
ankanper intahdanar ahani st
ana,mendamai kanper seli
sihan
danmemungutcukai .

PENEGASAN KerajaanVietnam member ikeper

cayaandankebebasansepenuhny a
I
SI kepada pembesarper i
ngkatkampung at au Komun melaksanakan
pentadbirankampungbagimewuj udkankeamanandanket enter
aman
melaluipenguatkuasaan undang- undang kampung.Kebebasan ini
akant erusdiberi
kansel
agikeamanandanket ent
eramanawam terus
kekal t
erpel
ihara.
72
 PEMBESARDITHAI
LAND

FAKTA KROM ATAUJABATANKERAJAAN

HURAI
AN/ Berbandi
ng dengan si st
em pembesar diVi et
nam,pembesar di
CONTOH Thail
anddikuasaiolehgolonganChaodanKhunnangy
angmengetuai
beberapaKrom ataujabat
ankeraj
aan.

Tiga j
abat
an kerajaan/Krom yang pal
i
ng penti
ng dan ber
pengaruh
yangdiket
uaiolehgol onganKhunnangialahKr
om Mahattai
(Jabatan
HalEhwalPentadbiranAwam ),Krom Kalahon(Jabat
anPertahanan)
danKrom Khl
ang( JabatanKewangandanHubunganLuar) .
Ket
ua Krom Mahatt
aimenggunakan gel
aran Samuha Nayok y
ang
ber
tanggungj
awabmengawal
wil
ayahsebelahutar
aThai
land.
KetuaKrom Kal
ahonmenggunakangel aranSamuhaPhraKalahon
atau ket
ua menter
iyang ber
tanggungjawab ment
adbi
r kawasan
selat
anThai
l
anddanJabat
anPertahanan.
KetuaKrom Khlangmenggunakangel
aranChaoPhr ayaPhraKhl
ang
yang ber
tanggungj
awab mengawalkawasan per
sisir
an pant
aidan
TelukSi
am.

PENEGASAN Seti
apgolonganpembesari niamatberkuasadanperl
umenj al
ankan
I
SI tugas yang di pertanggungjawabkan kepada mer eka seper t
i
mendengarrayuankes- kesdaripadamahkamahBandary angberada
dibawah kuasa pent adbiran mereka,memungutcukai ,menjaga
keamanan,mendaftarrakyatdanmeny el
esai
kankes-
kesjenay
ah.

FAKTA PENTADBI
RANPERI
NGKATPUSAT

HURAIAN Selai
nt i
gaKr om yangut amat erdapatempatKr om y angberpangkat
/CONTOH l
ebihr endahdal am cabinetker aj
aanThai l
andy angdi kenal
isebagai
JatuSadom dandi l
etakkandibawahkawal anKr om Mahat taidan
JabatanKr om Kal ahon.Kr om t ersebutter
dir
idar ipadaKr om Muang
(JabatanI bukot a)y angber tanggungjawabunt ukment adbi
ribukota
danper sekit
ar annya,Krom Nay angmengur uskanpent adbir
ant anah,
Krom Wangy angmengur uskanhalehwali stanadanKr om Khlang
yangmengur uskansoal kewangandanhubunganl uar.

Purohit
a mer upakan gol
ongan yang menj
alankan tugas sebagai
petugas ist
ana.Mer eka i
nisangatberkuasa kerana mempuny ai
hubungan l angsung dengan raj
a dan mampu mempengar uhi
keputusansertati
ndakanr
aja.

PENEGASAN Jel
asl
ah disi
nibahawa,keempat
-empat Kr
om t
elah ber
jay
a

73
I
SI mel
i
cinkanpent
adbi
randi
per
ingkatpusatbagi
ker
ajaanThai
l
and

FAKTA PENTADBI
RANPERI
NGKATWI
LAYAH

HURAI
AN / Pembesarper i
ngkatwilayahdi l
antikolehr aj
adanbi asanyat erdiri
CONTOH daripadagolonganbangsawanat auKhunnang.Jawat anpembesari ni
diwar i
sidan biasanya diber
ikan kepada pembesary ang bergelar
Phar ayaatauChaoPhar aya.Ant aratugasat auper ananpembesar
peringkatwilayah at
au daerah ialah untuk meli
cinkan pent adbi
r an
kerajaandanmenguasai sumbert enagamanusi a.

PENEGASAN Tegasnya,secar
atidakl angsungpembesarper i
ngkatwi
lay
ahtelah
I
SI berj
ayamelici
nkanpentadbirankeraj
aanpusatThail
anddanker
ajaan
Thai
landtel
ahmuncul sebagaisatukuasabesarsat
umasadahul
u.

KESI
MPULAN Kesimpulannya,sebelum per
luasanpengar uhbar
atpembesarVi etnam
di semua per ingkat pentadbiran terpaksa bert
ungkus l umus
menjalankantanggungjawaby angdiamanahkankepadamer ekaunt uk
memast ikanjawatany angdi sandangteruskekal.I
niadal ahker ana
sekir
anyamer ekagagalmel aksanakant ugasmakajawat anmer eka
bolehdilucut
kanol ehmahar ajadandi ganti
kandenganor angl ain.
Berbanding di Thailand jawatan pembesar y ang dikuasaiol eh
golongankerabatdi r
aja(Chao)danbangsawan(Khunnang) akan
diwari
sisecar
at uruntemurun.

TEMA2

Soal
an5 Jel
askanfakt
ory angmembawakepadapel
uasankuasaBr
it
ishdi
Myanmarpadatahun1824-
1826.

Pendahul
uan Brit
ishmel uaskankuasany akeat asMy anmarsecar aber peri
ngkat
bermula dengan Per ang Ingger i
s-My anmarI (
1824-1828),Per ang
Inggeri
sMy anmarI I(1852-1853)danPer angInggeri
s-My anmarI I
I
(1885).Sebel um menguasaiMy anmar,Bri
ti
shberadadiI ndia;iai
tu
negaray angterl
etakbersebelahandenganMy anmar.Peluasankuasa
Brit
ishdiHi l
irMy anmarber lakumel al
uiPerangInggeri
sMy anmarI
danber kesudahandengant erment er
ainyaPerj
anji
anYandabopada
tahun 1826.Fakt or-fakt
ory ang membawa kepada t ercetusnya
PerangI nggeri
sBurma1t erdiridari
padafaktorpol
iti
k,ekonomidan
sosial
Fakt
a1 Faktorpol i
ti
ky angmendor ongcampurt anganBriti
shdiMy anmar
i
alahmasal ahsempadanAr akan.

74
Hur
aian/
cont
oh Raja Bodawpay a menakl uki Arakan pada t ahun 1784. I ni
meny ebabkanMy anmarmempuny aisempadany angsamadengan
Myanmar diwi l
ayah Chit
tagong.Pel ar
ian-
pel
arian Ar akan tel
ah
menggunakan Chi t
tagong sebagai pangkal
an unt uk menent ang
kerajaan My anmar .Pada t
ahun 1811,masal ah sempadan Ar akan
menj adirumitapabilaChinByaniai
tupemi mpinpember ontakArakan
tel
ah meny erang dan ber jay
a menguasai Mr ohaung.Myanmar
mengesy akipelar
ianArakaninimendapatbantuandanper l
i
ndungan
daripadaBr i
ti
sh

Penegasani
si I
nimemburukkanlagihubunganant
araMy
anmardanBr
it
ishy
ang
membawakepadapeperangan.

Fakt
a2 Selai
nit
u,faktorpol
i
tiklai
ny angmembawakepadacampur
tangan
ter
sebutial
ahdasarimperial
i
smeagresi
fMyanmarkeatasAssam,
Manipur
,CachardanJaint
ia

Hur
aian/
cont
oh Ant ara 1816 hi ngga 1819,Raj a Bodawpay a mel aksanakan dasar
peluasan kuasa y ang agr esif ke at as Assam, Mani pur dan
Cachar .
My anmarcampurt angan dal am hal -ehwalwi layah-
wi l
ay ah
tersebut dengan mel antik put era-put era r aja y ang meny okong
My anmar .Tindakant ersebutt idakdi senangiol ehgol ongani stana
wilay ah tersebut . Raj a Bagy idaw,cucu Raj a Bodawpay a j uga
mener uskandasari mper i
alismeMy anmar .Denganbant uanJener al
Maha Bandul a,My ammart el
ah meny erang Assam pada t ahun
1822. Dua or ang put er
a Assam ,i aitu Chandr akant a Singh dan
Pur andarSi ngh t elah memi nta bant uan Br i
ti
sh dan menent ang
My anmar .My anmarset erusnya mel uaskan dasari mper i
ali
smeny a
sehi nggakeMani purdenganal asanRaj aMani purt idakmenghadi ri
upacar a per tabalan Raj a Bagy idaw. My anmar menganggap
ketidakhadi r
anRaj aMani pursebagait idakmenghor mat iMy anmar .
My anmarset erusny amembur uRaj aMani pursehi nggakeCachardan
raj
a Cachar mel arikan di ri ke wi layah Br it
ish dan memi nta
perlindunganBr i
tish.Meny edarijikaCachardi kuasaiol ehMy anmar ,
kedudukan Benggal a Ti mur akan t erancam,maka Br i
ti
sh t elah
mel etakan Cachardibawah per l
indunganny a.Pada t ahun 1823,
tenter aMy anmart elahmenawanPul auShahpur i.Mel ihatkeadaan
yangcemas, Brit
ishdenganseger any amel etakkanCachardanJani ti
a
dibawahper l
indunganny a.

Penegasani
si TindakanBri
tishmember iper
lindungandanmel etakkanCachardan
Jainti
adibawahperli
ndunganny amengeruhkanlagihubungankedua-
dua negara dan menjadisalah satufaktormeny ebabkan Perang
Inggeri
s-MyanmarI.
Fakt
a3 Faktorlai
nyangmembawakepadacampurt angankuasabar ati
alah
ancamanPer anci
s.

75
Hur
aian/
cont
oh Sewakt uBriti
shberperangdenganPer ancisdiIndi
apadat ahun1782,
Perancis t el
ah mengambi l kesempat an menghant ar waki l
nya,
LaksamanadeSuf frenkeIndiaSel
atanber tuj
uanuntukmenengakkan
semul a kekuasaanny a.
Usaha Per ancis sangat membi mbangkan
Brit
ishlebih-l
ebihlagiPerancismer ancangmenggunakanMy anmar
sebagaitapakunt ukmeny erangBriti
sh.Peranci
sjugat elahmembi na
pangkalanny adiMer gui.Br
iti
shber ti
ndakbalasdenganmenghant ar
utusanMi chaelSy meskeMy anmarunt ukmemuj ukistanaMy anmar
supayat i
dak membenar kan Perancis menggunakan pel abuhan-
pelabuhanny atet
apiMy anmarengganber buatdemikian.

Penegasani
si AncamanPerancisdanti
ndakanpihaki
stanaMyanmary
angenggan
membantu Br i
ti
sh amat membi mbangkan pi
hak Bri
ti
sh dan
mendorongkepadaPer
angIngger
is–My anmarI
.

Fakt
a4 Faktorlai
ny ang t
urutmenyebabkan campurtangan Br
it
ish i
alah
fakt
orkepent
inganekonomi
Brit
ishdiMy anmar
.

Hur
aian/
cont
oh Bri
ti
sht el
ahmenj ali
nkanhubunganper dagangandenganMy anmar
sej
akabadke- 18l agi.Darisegiekonomi ,Myanmarpent i
ngkepada
Bri
ti
shker anaiakay adengankay uj at
idanber as.My anmarturut
menjal
inkanhubunganper dagangandenganPer ancis.
Bri
ti
shbimbang
akt
ivi
tiPeranci
si niakanmengancam hasr at
nyaunt ukmenguasai
kayuj ati.Br it
ish amat memer l
ukan kayuj atiuntuk industr
i
per
kapalannya.Sel ai
ni t
u,Bri
ti
shj ugadalam prosesmembukaj alan
per
dagangandenganChi namel aluiBhamo.

Penegasani
si Nyatal
ahkepenti
ngankayujatidanperdagangandenganChi
natel
ah
mendorong Bri
ti
sh i
ngin menjaga kepent
inganny
a dan membawa
kepadaPer
angInggeri
sMy anmarI.

Fakt
a5 Raky
atMyanmarmenganggapkebudayaanmerekati
nggidanhany
a
menjal
i
nhubungandi
plomat
ikdenganRaj
aEngl
and.

Hur
aian/
cont
oh Bri
tishber
mi natuntukmendapat kankonsesiperdagangankayujati
danmembukaj al
anper dagangankeChi namel al
uiBhamo.Mer eka
berasater
hinadenganl ayananMy anmary angmenganggapmer eka
sebagaipembawauf t
iy g mestimematuhiadatmeny embahRaja
My anmardandudukber si
ladiataslant
aisebel
um menghadapr aja.
Initel
ahmeny ebabkankegagal anbeberapautusanseper t
iUtusan
SymesdanUt usanCanning( 1803).

Penegasani
si Per
tent
angan kebudayaan inimembawa kepada ketegangan dan
put
usnya hubungan dipl
omat i
k ant
ara Br
it
ish dan Myanmardan
menyumbangkepadamel etusnyaPer
angIngger
is–Myanmar.

76
Kesi
mpul
an Gabungan pel bagaif aktory ang tel
ah diterangkan diat as tel
ah
mencet uskanPer angI nggeri
s-MyanmarIpadat ahun1824.Per ang
tersebuttamatdenganper j
anjianYandabo1826. KekalahanMy anmar
meny ebabkani akehi langankawasanAr akandanTenasser i
m,sel ai
n
menj atuhkan mar uah negar anya. My anmar j uga t er
paksa
mengadakanhubunganper dagangandenganBr it
ish.
Kesankekalahan
dalam peper angani niamatpedi hbagiMy anmardankemudi annya
menj adipuncakepadamel etusnyaPerangI nggerisMy anmarpada
tahun1850- an.

SOALAN6 BINCANGKAN FAKTOR- FAKTOR DAN I MPLIKASI PERANG

INGGERI S MYANMAR PERTAMA YANG MELETUS PADA TAHUN
1824HI NGGA1826.
PENDAHULUAN    PerangI ngger
is-MyanmarPer tamay angmeletuspada5Mac1824
mer upakan per i
sti
wa pent ing dal am sejarah negara My anmar.
Peper anganinimer upakanpeper anganper tamamel ibat
kannegar a
My anmardengankuasaasi ng ser tamenjaditi
ti
kper ali
hanbagi
negarai t
u. KekalahanMy anmardal am peperangani nimember i
satupengaj aranbahawanegar a-negaraBar atmempuny aibany ak
kelebihan.Kesanny a,My anmart erpaksamenamat kandasar“ t
utup
pintu” at audasari solasiy angt elahdil
aksanakanseki anl ama.
Terdapat pel bagaif aktor pent i
ng yang t el
ah mencet uskan
peperanganI nggeri
s-My anmarPer tama.

FAKTA1 DasarMeluaskanwi layah

HURAIAN/ Pa Padapertengahankur unke- 18,AlaungpayatelahmenaklukiPegu,
CONTOH l
alu mendi r
ikan Dinast iKonbaung pada t ahun 1752.Dengan
pembentukandi nastibar ui nibermaknaAl aungpayat el
ahber jaya
meny at
ukan semul a My anmar .
 Penggant i
-penggantiAlaungpay a
kemudiannyat elah mel uaskan lagiwi l
ayah mer eka hingga ke
sempadanTi murI ndia.Padat ahun1784,Raj aBodawpay a berjaya
menaklukiAr akan sebuah ker ajaan yang bebas dan t er
letak
bersempadan dengan wi l
ayah Inggeri
s diI ndia.
 Raj a Arakan
bernamaThamadat erpaksamel ari
kandiritet
apit el
ahdi t
angkap
padaFebruari1785l aludi bawakeMy anmar. 

PENEGASANISI Jelasl
ah bahawa penakl ukan Ar akan t el
ah membi mbangkan
Inggeris kerana sempadan wi layah My anmarsemaki n mel uas
hinggamar akewi l
ayahIngger i
sdi Benggala.
FAKTA2 Masal ahpelarianorangAr akan
HURAIAN/ Selepasmenakl ukiArakan,RajaBodawpay aatelahberti
ndakkejam
CONTOH keat aspendudukAr akan.PendudukAr akant elahditi
ndas,harta
bendapendudukdi r
ampasdandi bawabal i
kkeAmar apura.Ramai
penduduk t elah dihukum bunuh. Bagi nda turutmel aksanakan
kerahan t enaga t entera untuk ber perang dengan Si am dan
memaksapendudukmenj adiburuhpaksadal am pembinaansi st
em
sali
randanpagoda.
Aki
bat
nyapendudukAr
akant
elahbangunmenent
angkekuasaan
77
 My anmart et
apigagal.Bagimengelakkanserangbalasdar i
pada
tenteraBodawpay a,pemberont
akArakant el
ahmel ar
ikandirike
Chittagongyangmer upakanwil
ayahIngger
is.My anmarmenuntut
supay a pemberontak di
usi
rkeluardariChitt
agong,tetapiti
dak
diendahkanolehInggeri
s.

PENEGASANISI Terbukti bahawa, masal ah ini tel

ah mencetuskan ‘ masalah
sempadan’ ant ara kedua- dua kuasa y ang mengaki bat
kan
keteganganhubunganant araMyanmardanInggeri
sdi India.
FAKTA3 Pember obtakanChinBy an
HURAIAN/ Hubunganant araIngger i
sdanMy anmarsemakint egang akibat
CONTOH ter
cetusny aPember ontakanChinByanpadatahun1811.Chi nBy an
tel
ahmel ancarkanbeber apaserangankeataswi layahMy anmar
danber jayamenawanMeoHaung.Tent eraMy anmart elahcuba
menangkapChi nBy antetapigagal
.Sebal
i
knyatentera-tenter
aChi n
Byan ber j
aya melar i
kan diridan memasukiChittagong dengan
mudah.
Sehubunganitu,Raj
aBodawpayatel
ahmenuduhI
ngger
ismember
i
perl
indungan dan membantu Chin By
an meny
erang My
anmar
walaupunInggeri
smenaf
ikanny
a. 

PENEGASANI
SI Tegasny
a,peri
sti
wai nit
elahmeny
ebabkanhubungankedua-
dua
pi
haksemakinrumit
.

FAKTA4 KeenggananMy anmarmenj al

i
nkanhubungandi pl
omati
k
HURAIAN/ Ingger
isinginmenj ali
nkanhubunganbai kdenganMy anmaratas
CONTOH kepenti
ngan per dagangan ker ana Ingger
is berminat untuk
menguasaiperdagangandiMy anmarterut
amakay uj
ati.Sel
aini
tu,
Ingger
isingin menj adi
kan My anmarsebagaipasaran barangan
kil
angmer ekadanInggerisberhasratunt
ukmenggunakanMy anmar
sebagaij
alandaratkeChi na.
Padamasay angsama,Per anci
siait
umusuhI nggerisjugasedang
ber
usahaunt ukmel uaskanpengaruhdi Myanmar .Padat ahun1783,
Peranci
s t el
ah menghant ar utusannya ke I st
ana Av a bagi
membi ncangkan mengenai hak per dagangan dengan Raj a
Bodawpay a.Perancist el
ahber j
ayamendapat kan 
 tapakdiPul au
Merguiuntukdij
adikanpangkal anmembai kikapal-
kapalmer ekadi
Asi
aTenggar a.
Hali nimembi mbangkan pi hak I nggeri
s dan unt uk meny ekat
perl
uasanpengaruhPer ancisdiMy anmar, GabenorJeneralI
ngger i
s
diIndiaiait
u SirJohn Shor etelah menghant arKapt en Michael
SymeskeI stanaAv apadat ahun1795unt ukberundingdenganRaj a
Bodawpaya.Bel i
au t el
ah ber j
aya memuj uk My anmarmener i
ma
seorangResidenInggeris.Walaubagai manapun, bagindakeberatan
untukmenutuppel abuhanny akepadaper daganganPer anci
s.

78
 Padabul anOktober1796,
 KaptenHir
am Coxt el
ahdihant
ar sebagai
Resi
denI ngger
isdiMy anmar.KemudianInggeri
smenghant arJohn
CanningsebagaiResidenInggeri
skedua.Kedua-duany
atidakdapat
bert
ugas lama diMy anmarker ana di
lay
an dengan buruk oleh
pemer i
ntahMyanmar .

PENEGASANI
SI Jelaslahbahawa,keadaaninitel
ahmeny ebabkanhubunganant
ara
Inggeris dan My anmar bertambah mer osot dan peper
angan
mer upakan j al
an ter
baik kepada I
nggeri
s bagimeny el
esai
kan
kerumi t
anberhubungdengannegaraMy anmar.

FAKTA5 Dasarcampurt anganMy anmardiAssam, CachardanManipur

HURAIAN/ Padat ahun1817,RajaBodawpay atelahcampurt angandalam hal
CONTOH ehwaldiAssam.Rancanganunt ukmel etakkanAssam dibawah
kekuasaanMy anmart er
bukaapabilaberl
akuhur u-
haradikawasan
i
tu.Keadaany angtidakamandiAssam mendor ongRajaBagy idaw
mel ant
ikJeneralMahaBandul amenj adigabenorAssam sel epas
berjayamenakluki
nya.Selepaskejayaanini,Myanmarmener uskan
peluasanwil
ayahnyakeMani pur
.
Semasa pemer intahan Raj a Bagy
idaw ( 1819-1837),My anmar
semakingiatmel ancarkandasarper l
uasanwi layahnyadibawah
pangl
ima perangny aiaitu Maha Bandula.Pada har ipert
abalan
Bagyi
daw sebagai pemer intah Myanmar,Raj a Manipur ti
dak
menghadir
kandi ri
.MahaBandul amenggunakanal asaniniuntuk
menyerangManipur .
Akibat
ny aRajaMani purmel ar
ikandir
ikeCachar .TenteraMyanmar
tel
ah membur u mer eka hingga ke Cachar .Raj a Cacharcuba
mendapat kan bantuan I
nggeris di I ndi
a kerana
bimbang  kesel
amatanny a. Ancaman dar ipada Raja Bagy i
daw
menjej
askankedudukanI nggeri
sdisempadanMy anmar. Ekoran
dari
padai tu,I
nggeri
st el
ahmengi sy
tiharkankekuasaannyakeat as
keti
ga-
tigawi l
ayahtersebutiai
tuAssam, Mani purdanCachar.

PENEGASANISI Terbukti,peri
sti
wai nitel
ahmembangki tkankemar ahanMy anmar
sert
a meni ngkatkanlagiketeganganhubunganant ar aMy anmar
danIngger i
sdi I
ndia.
FAKTA6 PenawananPul auShahpuri
HURAIAN/ Padat ahun1823,t enter
a-t
enteraBagy idaw tel
ahmeny erangPul au
CONTOH Shahpur idan SungaiNaaf .Tindakan My anmari nimencet uskan
kebimbangan I nggeri
sy ang t el
ah menggangap pul au t er sebut
kepunyaanny a.Tambahanpul a,sebuahkubuper tahananI ngger i
s
tel
ahdi dir
ikandikawasani t
u.Ekor ani t
u,pihakIngger ismendesak
agart entera My anmarseger a meni nggalkan wi l
ay ah t ersebut .
Meskipun Pul au Shahpuridapatdi t
awan semul a ol eh Ingger is,
namun kedegi lan Maha Bandul a y ang mener uskan usaha
meny erangChittagongtel
ahmeni mbul kankemar ahanI ngger is.
Akhi
rny
a,GabenorJener
alLor
d Amher
stt
elah mengi
syt
ihar
kan
79
 perangkeatasMyanmarpada5Mac1824.Ekoranpengisy
tihar
an
ter
sebutmakaber
mulanyaPer
angI
ngger
is-
MyanmarPertama.

PENEGASANISI Jel
aslah bahawa, per ist
iwa penawanan Pul au Shahpur it elah
menjadisebabser tamer tamencet uskanPer angInggeris-Myanmar
pert
ama.
FAKTA7 Kesanperang
HURAIAN/ PerangInggeris-
My anmarPer t
amat elahmengor bankansej uml ah
CONTOH besartenter
aMy anmar .Dianggar kanl ebih15,000or angtent era
Myanmart elaht erkorbandal am peper anganter sebut.Kekalahan
mereka di t angan I nggeris membukt ikan kelemahan t ent era
Myanmardan meny ebabkan mar uah negar at ersebuttercemar .
NegaraMy anmart i
dakl agidigeruniolehj ir
annyat er
utamasel epas
ter
bunuhnyapangl imat enteraMahaBandul a.
Perjanj
ianYandaboyangdi t
andatanganibagimenamat kanperang
ter
ny at
a memi hak kepada I nggeri
s. Perj
anj
ian ini dianggap
menj at
uhkanmar uahorangMy anmarkeranaterpaksamener ima
konsepper samaantar
af.I nggerismenggunakankesempat anini
untukmengenakan beber apa t
ekanan ke atasnegara My anmar
sehinggamemaksaMy anmarakurdengant el
unj
ukInggeri
s.
Melal
uiperjanj
ianinijuga,Inggeri
stel
ahberjay
amengambi lali
h
wil
ayah yang suburdan st r
ategi
kdi My anmarHiliryang kaya
dengan hasil beras iait
u Tenasserim dan Arakan. Hal i ni
menandakanbahawaMy anmarbukansahaj akehi
l
anganwi l
ayah
penti
ng,malahanMy anmarj ugatelahkehi
l
anganperdagangannya
yangtur
utdikuasaiol
ehInggeris.
Penguasaaninimembol ehkanIngger
isberger
aksecar aaktifuntuk
menguasaiper dagangankayuj at
idanwi lay
ahinij ugadi j
adikan
sebagaitapak untuk meluaskan kekuasaan mereka disel uruh
My anmartanpagangguandaripadakuasaPeranci
sdi Indochi
na.

PENEGASANI
SI Jelasnya,peri
stiwainit elahmencet uskansent i
menant i
-Ingger i
s
dalam kalanganmasy arakatMy anmar .
KESI
MPULAN KKeenganan dankedegi lanpemer i
ntahMy anmarunt ukmenj al i
nkan
hubungan per dagangan dan di pl
omat i
k dengan I nggeri
st elah
membawapadahsehi nggamel etusnyaPer angI nggeri
s-My anmar
Pertamapadat ahun1824.  Perj
anji
anYandaboy angdi t
andat angani
pada 24 Febr uari 1826 bagi menamat kan per ang t erny ata
mer ugi
kan My anmarker ana ial ebi
h memi hak kepada Ingger is.
Perjanj
i
ani nimer upakansat upenghinaany angtelahmenj at uhkan
mar uahdankemegahanor angMy anmar .
. Jel
aslahbahawa,kekal ahanMy anmarditanganInggerisdal
am
PerangI ngger
is-My anmarPertamat el
ahmembangki t
kanperasaan
ti
dakpuashat irakyatMy anmarterhadapIngger
is. Secarati
dak
l
angsung,per isti
wa i nitel
ah mewuj udkansenti
menant i
-I
nggeri
s
dalam kalanganmasy arakatMyanmardanmenj adibibi
t-
bibi
tawal
80
 kear
ahkesedar
annasi
onal
i
smedi
negar
ait
u.

SOALAN SEJAUH MANAKAH FAKTORPERTENTANGAN BUDAYAMENJADI

TAMBAHAN SEBAB KEPADA MELETUSNYA PERANG INGGERIS-
MYANMAR
PERTAMAPADATAHUN1824HI NGGA1826.

81
Soal
an7 Bincangkancar a-
car
ay angdigunakanol
ehBelandadiI
ndonesi
a
untukmel uaskankuasanyapadaabadke-19.

PENDAHULUAN Konsep pel uasan kuasa mer upakan akt ivitimemper l

uas
autori
tisesebuahnegar amener usiper olehant anahj ajahanbagi
menguasaipol it
ikdanekonomikeat asnegar alain.Dikepul auan
Indonesia,Belandamul abertapaksel epasper i
stiwapembunuhan
beramai -r
amaidiAmbonpadat ahun1623.Pengar uhBel anda
mul a diperkukuhkan mel al
uiper anan Sy ari
katHi ndia Ti mur
Belanda( VOC) .Belandamulamenubuhkanpusatpent adbirannya
diBet awi,namunpenguasaanBel andahany ater tumpudiPul au
Jawa y ang kay a dengan tanah y ang suburunt uk kegi atan
pertanian.Padaabadke- 19Bel andamul amel uaskankuasany a
kepul au-pulauIndonesiaatassebab- sebabt ertent usehi nggalah
Belandaber jayamenguasaisel uruhI ndonesi apadaawalabadke
-20.

PENEGASANI
SI Terdapatbeber apa caray ang digunakan ol
eh Belanda untuk
mel uaskankuasanyadiI ndonesiaantaranyai
alahmel al
uidasar
PENDAHULUAN ketenteraan,per
angy angdiakhir
idenganper j
anji
an,penakl
ukan,
camput angan dal am hal ehwal pol it
ik tempatan, dasar
pengilhakandanpermuaf akatan.

FAKTA Dasarketenteraanataupeperanganmerupakansalah sat

u
caray angdigunakanolehBelandauntukmel
uaskankuasanyadi
Indonesiapadaabadke- 19.

HURAI
AN/
CONTOH Mel alui kaedah i ni, kemenangan y ang di peroleh Bel anda
membol ehkanmer ekamenguasaidaer ah-daerahdiI ndonesi a.
Cont ohny a,Per ang Jawa y ang mel et
us pada t ahun 1825 di
bahagi anJawaTengahant ar
a Bel andadenganr aky att empat an
yang di pimpin oleh Di ponegor oiai t
u seorang put eraker ajaan
Jogj akarta.Perangi niber l
akudisebabkanper asaant idakpuas
hatibel i
aut erhadappent adbi
ranBar onVanDerCapel l
anmel i
put i
aspek pol i
ti
k, ekonomi dan sosi al
. Ant aranya i alah i su
pembat alankont r
aksewat anah,isucukaidanpembi naanj alan
rayadani suRat uadi l
.Per anginitamatpadat ahun1830sel epas
Diponegor oditangkapol ehBel andadandi buangkeMenadodan
seter usnyakeSul awesidanmeni nggalduni apadat ahun1855.
Akibatdar i
padakekal ahandal am peper angant ersebut ,Belanda
berjay amenguasaiBanj umas,Madi undanKendi r
iy angsebel um
i
ni dikuasai ol
ehsul tanJogj akart
a.

PENEGASANI
SI Jel
asl
ah bahawa kemenangan y
ang di
per
oleh Bel
anda dal
am
peper
anganmerupakansalahsat
ucar
apeluasankuasaBelanda
diI
ndonesi
apadaabadke-19.
82

FAKTA Car
ayangkeduai
alahmel
alui
peper
angandenganpenduduk
 tempatanyangdi
akhi
ridenganper
janj
i
anbagi
membol
ehkan
penguasaanBel
andadi I
ndonesi
a.

HURAI
AN/
CONTOH Ant ara per ang y ang di tamat kan dengan per j
anj
ian i alah
penent angant erhadapBel andadiSul awesiy angdi pi
mpinol eh
pemer i
ntahBugi sber namaLav iBone.Bel i
aut elahmelancar kan
serangan t erhadap Bel anda pada t ahun 1811.Tet apiber jaya
dikalahkanol ehpi hakBel andadandi paksamenandat angisat u
perjanji
an pada t ahun 1825 y ang meny ebabkan peny erahan
Sulawesikepada Bel anda. Sumatera dan Padang pul a
diserahkan kepada Bel anda set el
ah Tengku I mam Bonj ol
terpaksamenandat anganiper janjianpadat ahun1825.Keadaan
yangsamaber l
akudidaer ah- daer ahlai
nant aranyapadat ahun
1858,pemer i
ntah Del i
,Ser dang,Langkatdan Assahan t elah
membuatper j
anji
an dengan Bel anda.Rangkai an per
janj
ian i ni
akhi r
nyamembukapel uangBel andamenakl ukiMakasarpada
tahun1906.

PENEGASANI
SI Tegasnya kemenangan Bel
anda dalam per
ang dan memaksa
pemerint
ah tempatan menandatanganiperj
anj
ian merupakan
antar
acarapeluasankuasaBelandadiIndonesi
apadaabadke-
19.

FAKTA Seterusnya,sal
ahsat
ulagicar
ayangdi
gunakanol
ehBel
anda
dal
am pel uasankuasanyadiIndonesi
apadaabadke-19ial
ah
melal
ui penakl
ukan.

HURAI
AN/
CONTOH Bermula pada per tengahan abad ke 19, Bel anda t elah
menghant arangkat antenterany
abagimenakl ukij ajahan-j
ajahan
diIndonesia.Padat ahun1856j ajahanLampungber jayaditakluki
dii
kutijaj
ahan Bat ak1857 dan Bangkahul u 1868.Set erusny a
Belanda menguasaiAcheh mel aluiser angan y ang mul a
dil
ancarkan pada t ahun 1873 ker ana i ngin menguasai
perdaganganny ayangmaj u.Setahunkemudi an( 1874)angkat an
Belanday angdiketuaiolehVanSwi etentelahber jay amenguasai
i
stanaAcheh.Namunpenent angant erhadapBel andaber terusan
sehinggal
ah pada t ahun 1899,Bel anda ber jaya menamat kan
penentangan pembesar t empat an dan menguasai Acheh
sepenuhny a.Sebelum i tu,pada t ahun 1894 Bel anda ber jaya
menguasai Lombok.

PENEGASANI
SI Tegasnya,penakl
ukan yang dil
ancarkan ol
eh Bel
anda melal
ui
angkatan t
enter
anyat anpa tentangan hebatoleh penduduk
tempatan membol ehkan Belanda mel uaskan kuasanya di
Indonesi
a.

FAKTA Dasarpengil
hakanjugamer upakansal
ahsatucar
apeluasan
kuasa Belanda di I ndonesi
a apabila Bel
anda berti
ndak
menghapuskanKesult
ananBanj ar
masinpadat
ahun1860.

83
HURAI
AN/
CONTOH Pada awal nya,pengl i
batan Bel anda hany at ert
umpu unt uk
mendapat kankawasanper lombonganar angbat udiBanj ar
masi n
dant imurPul auKut aisehinggameny ebabkanber l
akuny aper ang
antara Bel anda dengan Sul tan Banj armasin.Campur t
angan
Belanda dal am per ebutan t akht a ker aj
aan ber mul a sel epas
kemangkat an Sul t
an Adam pada t ahun 1857,Bel anda t el
ah
melant i
kTamj i
dUlahy angmer upakancucuSul tanAdam sebagai
penggant i
. Pel anti
kan Tamj i
d Ul ah t elah di tentang ol eh
saudar anyai ait
u Panger an Hi day aty ang t idak disukaiol eh
Belanda.Lant aranitu,Tamj idUl aht elah ber t
indakt urunt akhta
kerajaan dan pel uang i ni digunakan ol eh Bel anda unt uk
menamat kan kesul tanan Banj armasi n pada t ahun 1860.
Wal aupun Panger an Hi day atber usaha mendapat kan semul a
takhtadanmeny erangBel andat etapiakhirnyameny erahkal ah
padat ahun1862.

PENEGASANI
SI Tegasl
ah t
indakan Belanda yang menghapuskan kesul
tanan
Banj
armasi
ndanmengambi lalihpentadbi
ranmerupakansalah
sat
ucarapeluasankuasaBelandadiI
ndonesia.

FAKTA Campurt
angan Bel
anda dal
am halehwalpoli
ti
kt empatan
secaralangsung j
uga mer
upakan sal
ah car
a pel
uasan kuasa
BelandadiI
ndonesi
apadaabadke-19.

HURAI
AN/
CONTOH Belandat el
ahcampur tangansecaralangsungdalam halehwal
polit
ikdiBant am selepasSultanBantam engganmenghant ar
tenaga buruh ke Betawiseper t
iyang dimint
a oleh Belanda.
Belanda telah menyerang dan memusnahkan kot a Bant am.
SultannyatelahdibuangkePul auAmbonmanakal ament eri
nya
dibunuh.Mel al
uicar aini
,Belanda mengambilt i
ndakan tegas
kepadamana- manasul t
any angengganmemat uhiar ahandan
mengambi l al
ih pentadbir
an sebagaimana y ang di l
akukan
terhadappemer i
ntahBantam.

PENEGASANI
SI Jel
asl
ah camputangan dalam hal ehwal pol
it
ik tempat
an
membolehkanBel
anda meluaskankuasany
adiIndonesi
aabad
ke-
19.

FAKTA Akhirsekal
i,per
muafakatanant arakuasa-
kuasaasi ngjuga
merupakansalahsatucarapeluasankuasaBelandadiIndonesia.
Per
muaf akat
aniniadal
ahantar aduakuasaimper i
ali
syangamat
ber
pengaruhiait
umelalui
Perjanji
anIngger
is-Belanda1824.

HURAI
AN/
CONTOH Pada awalabad ke-19,Pengaruh Bel anda hany at ert
umpu di
Pulau Jawa dan beberapa buah pel abuhan seper t
iMal uku,
PalembangdanMakassar .Pengar uhBel andadipul au-
pulaulai
n
ti
dakj el
as.Tet
apimengikutPerjanji
anI ngger i
s–Bel anda1824,
semuapul aukeselatanSingapurat erl
et akdibawahpengar uh
BelandadanutaraSi
ngapuradibawahpengar uhInggeri
s(Bri
ti
sh).
Perjanji
an i
nimembol ehkan gol ongan l iberaldan kapi t
ali
s
84
 Belanda mendesak ker aj
aan Bel anda meluaskan kegi
atan
pertani
andanper dagangankepul au-pul
auluarkeranakej
ayaan
Sistem TanamanPaksay angdi perkenal
kandiPulauJawapada
tahun1830ol ehVan deBosch.Mer ekamendesaksupayadasar
perdaganganbebasdi amalkanuntukmengautkeunt unganyang
l
ebih.Pel uasan kuasa Bel anda ke pulau-
pul
au luarbermula
melaluipelaksanaanDasarLi ber
alpadatahun1870.

PENEGASANI
SI Jelasl
ah bahawa kaedah per muaf akat
an atau per j
anji
an
persef
ahamanantaraInggeri
sdanBel andayangter
meteraipada
tahun1824member ilaluanyanglebihmudah unt ukpeluasan
kuasaBelanda diI
ndonesiatanpaadasai ngandar
ipadakuasa-
kuasaEropahyangl
ainpadaabadke- 19.

KESI
MPULAN Kesi mpulanny a,pel uasankuasadanpengl ibat
anBel andadal am
pent adbi
ran t el
ah meni mbul kan per asaan t i
dak puashat i
masy ar
akat per i
bumi I ndonesia y ang set erusnya t elah
mencet uskanbany akpenent angant erhadapBel andasepanj ang
abad ke- 19.Wal au bagaimanapun,t i
ndak balas masy arakat
per i
bumiI ndonesi at el
ah gagalunt uk mengul i
ngkan Bel anda
tetapisebalikny apenent angani nimengukuhkanl agikedudukan
Belanda diI ndonesi a.Menj elang abad ke- 20.Kesel uruhan
Indonesiatel ahj atuhket anganBel andadanmemul akanDasar
Etikapadat ahun1901.

Soal
an8 Bincangkan peranan Diponegor
o dalam usahany
a menent
ang
pentadbir
anBelandadiPulauJawadar
i1825hi
ngga1830

Pendahul
uan Dipo Negor o mer upakan put era sul ung kepada Sul tan
AmengkubuwonoI I
I(1810- 1814)i ai
tupemer i
ntahKerajaanMat ar
am
diPulauJawa.Bel
iaut elahdilahir
kandiJogj akart
apadat ahun1785
dan mendapatpendidi kan agama dar ipada Ki y
aiTaf t
ayani.Dipo
Negorot el
ahmemai nkanper ananpent ing mengetuai penduduk
PulauJawamenent angpent adbiranBelandadiPul auJawaant ara
tahun1825-1830yangdi kenalisebagaiPerangJawa.Penent angan
olehtokohinidi
dorongol ehbeber apaf akt
ori ai
tuekonomi ,poli
ti
k
dansosial.

Per
ananDi
ponegor
o
Fakt
a1 Pembat
alanKont
rakSewaTanah.

Hur
aian/
cont
o Dipo Negoro merupakan seorang bangsawan yang berasa ti
dak
h puas hatidengan tindakan GabenorJener alVan DerCapel l
an
membat al
kan Sistem Kont r
ak Sewa Tanah y ang di
laksanakan
semasaBr i
ti
shment adbi
rPulauJawa.Kont r akSewat anaht el
ah
diper
kenal
kanolehStamf ordRaffl
esdiPulauJawapadat ahun1811
85
 – 1816.Kont raki nimembenar kanor ang- or angCi nadanEr opah
mengi katkont rak dengan gol ongan bangsawan t empat an unt uk
meny ewa t anah mi l
ik mer eka di Pul au Jawa. Si stem i ni
memper li
hat kankeadaanpet aniy angmengusahakant anah- tanah
i
nimenj adibur uh paksa bagior ang Er opah dan Ci na.Bel anda
mel ihatsi stem i nisebagaisat u peni ndasan t erhadap gol ongan
petani l
alumembat alkanny aat asar ahanVanderCapel l
an.
Pembat alant er sebutmeni mbul kanper asaant idakpuashat idal am
kalanganbangsawanker anamer ekakehi langanpuncapendapat an
kerana t idak dapatmeny ewa t anah mer eka kepada pel adang-
peladang er opah dan ci na. Pembat alan i nij uga meny ebabkan
pengusahaEr opahdanCi namemul angkansemul at anahkepada
tuant anahdanmemi nt awangpendahul uanmer ekadi kembal ikan.
Gol ongan bangsawan gagalmemul angkan wang pendahul uan
tersebutker anat elah habi sdi bel anjakan.Keadaan i nij ugat urut
mel ibatkanPanger anDi ponegor oy angt er paksamembay argant i
rugikepadapeny ewat anahdikebunkopi ny asebany ak60r ibur i
al.
Hali nimeny ebabkanDi ponegor ot i
dakber puashat iker anabel iau
terpaksa menger ahkan pet anibeker jal ebi h kuatunt uk bel iau
membay arkembal i tunt ut ant er sebut ..
Tidak di nafikan,t indakan pembat alan kont rak sewa t anah i ni
terny atamembangki t kansent i
menant iBel anday angkuatkepada
DipoNegor odanmasy ar akatpet aniPul auJaway angmendor ong
mer ekameny okongDi poNegor ount ukmengusi rBel andakel uardar i
PulauJawa.
Memper kenl kanPel bagai Jeni sCukai
Gol onganpet aniPul auJawat ur utmember isokongankepadaDi po
Negor o ker ana t idak puas hat idengan t indakan Bel anda y ang
memper kenal kan pel bagaij eni s cukaidengan kadary ang t inggi
amat membebankan pet ani Pul au Jawa. Sedangkan mer eka
terpaksamenj ual hasi l tanamankepadapi hakBel andadenganhar ga
yangmur ahkesankemel eset anekonomiPul auJawapadat ahun
1820an.Ant ar acukaiy angdi anggapmembebankani alahCukaiTol
i
aitusej eni scukaiy angdi kenakankepadaJaway angmembawa
hasi ltanamanmel intasit anahker ajaan.Pet ani -
pet aniJawasemaki n
ti
dakpuashat iapabi lapi hakBel andamemaj akkanpungut ancukai
kepadaor angCi nay angber tindakmengenakancukaiy angl ebih
ti
nggikeat aspi nj aman wang y ang di l
akukan ol eh pet ani -petani
Jawa.
Penegasani
si Tegasny a,sent imenant iBel andadanant iCi nat elahmendor ong
parapet aniJawamember isokongankepadaDi poNegor ount uk
mengusi rBel andadar iPul auJawa.

Fakt
a2 Masal
ahPer
ebut
anTakht
a

86
Hur
aian/
cont
o Diponegoro mer upakan put era sulung kepada Sul t
an Amangku
h BuwonoI II(
1810- 1814)iait
upemer i
ntahKerajaanMat aram diPulau
Jawa. Bel iau t i
dak puas hat i dengan t indakan Br i
ti
sh
menegenepi kannya dari
pada menai kitakhta Ker aj
aan Mat ar
am
(Jogjakar
t). Beli
au sepat ut
nya mewar i
si t akht
a pemer i
ntahan
selepaskemangkat anay ahandanyapadat ahun1814.Di ketepikan
atasalasanibunyaor angkebany akan.

Adiktir
inyaiait
uDjarott
elahdit
abalkansebagaipemerintahkerajaan
dengangel aranSult
anAmangkuBuwono1Vol ehStamf ordRaffles.
Raffl
es ber j
anjiakan melanti
knya selepas kemangkat an Djarot.
Sel
epaskemangkat anDj arotpadat ahun1822,bel i
ausekal il agi
di
ketepikansebagaipemer i
ntah.Belandamelanti
kwar isDjar
oti ait
u
Raden Menol y ang ber usi
a dua t ahun sebagai pemer intah
Jogjakart
a.

Diponegoro hanya di l
anti
k sebagaipemangku sul tan sehingga
Raden Menolber usi
a 21 tahun.Diponegor
o mer asakan Belanda
tel
ahmemper mainkanny adanmenganggapi anyasat upenghi nan
kepadabeli
Penegasani
si Tegasnya,perasaantidakpuashatiDipoNegorodalam isutakhtaini
meny ebabkanbeliaubangundanmember ont
akterhadapBel andadi
PulauJawa.

Fakt
a3 KeenggananBelandaMengikti
rafDi poNegoroSebagaiPemi mpin
I
slam Pul
auJawa
Hur
aian/
cont
o DipoNegoromer upakanseorangy angali
m dalam bi
dangagama
h danamatdiseganiolehmasyarakatIsl
am diPul
auJawa.Inikerana
beli
aubanyakmenghabiskan masany adenganberi
badatselepas
di
ketepi
kansebagaiSult
anJogjakarta.

Beli
au j uga menganggap di rinya membawa wahy u All
ah unt uk
berji
hadmenent angpenjajahi aitumenghal auorangkafirdaritanah
air
ny a.Tujuannyaadal ahunt ukmemul i
hkanpemer i
ntahanIslam di
Pulau Jawa y ang dianggap t elah tercemardengan kedat angan
BelandadanagamaKr ist
ian.Namunpi hakBelandati
dakmengi kt
ir
af
sebagai seorangpemi mpinI slam.
Penegasani
si KeenggananBel andamengi ktirafDipoNegor osebagaipemi mpin
Isl
am
mer upakan sat u penghi naan yang menj adi sebab bagi
penent angannyaterhadapBel andadi Pul auJawa.
Fakt
a4 Kepercay
aanMasyar
katJawaTent
angKemuncul
anRat
uAdi
lat
au
Puter
aPembebas

87
Hur
aian/
cont
o Disampi ngit
u,ter
dapatkeper cay aandalam kalanganmasy arakat
h Jawat entangkemunculanseor ang‘ Put
eraPembebas’at auRat u
Adilyangakanmengusi rBelandadanmeny elamat kanumatI slam
dari
pada penindasan dan kekej aman penj ajah Bel anda dan
menubuhkansebuahker aj
aany angadi ldanmakmur .Kepercay aan
i
nitelahdiper
kukuhkandengankonsepMahdidal am agamaI slam
yang akan munculunt uk menghapuskan ket i
dakadilan.Just eru
ramaipendudukJawaber t
indakmeny okongDi poNegor oapabi l
a
beli
aumendakwadi riny
asebagaiRat uAdilyangdi tugaskanunt uk
mengusirBelandadariPul
auJawa.

Penegasani
si Tegasny
a,konsep ji
had y
ang di
anj
urkan ol
eh Di
po Negor
ot el
ah
berj
aya mendorong masyar
akatPulau Jawa unt
uk menyokong
bel
iaudalam menent
angkuasaBel
anda.
Fakt
a5 Pembi
naanJal
anMer
ent
asi
Makam Di
raj
a

Hur
aian/
cont
o DipoNegor ot el
ahber t
indakmengi sytiharkanPer angJihadt erhadap
h kerajaanBel andaapabi lapi hakBel andamembuatkeput usanunt uk
membi naj alanr ay a mel aluitanahmi li
kDi poNegor oy angterdapat
makam nenek moy angny ay ang di anggap sebagaiwal iAl lah.
Diponegor ot el
ah mengambi ltindakan mencabutpapan t anda
pembi naanj alant ersebutdandi gant i
kandenganmat atombakser ta
mer osakkanper alatanunt ukpembi naanj alant er
sebut.Ti ndakan
Belandai nidianggapsebagaisat upenghi naany angmenj adisebab
semer t
a mel etusny a Per ang Jawa pada t ahun 1825.Per ang ini
melet us apabi la Dipo Negor o dan pengi kutny
a ber ti
ndak
menghal angBel andamembi najal
anr ayamel al
uitanahmi l
iknya.

Penegasanisi Tindakanket erlal

uanBel anday angmembel akangkan Di poNegor o
terutama dal am aspekkeper cay aan dan agama i nimenguat kan
usaha penent angan ser ta mencet uskan peper angan t er
hadap
Belanda.
Kesi
mpul an Per ang Jawa t el
ah tamatpada t ahun 1830.Di po Negor ot elah
ditangkapol ehpi hakBelandadandi buangnegerikeMenado.Bel i
au
seter usnyatelahdi pi
ndahkankeMakasardi Sulawesi danmeni nggal
duni a disana pada t ahun 1855.Per j
uangan Diponegor o dalam
per ang Jawa member i inspirasi kepada par a nasi onal i
s
kemudi annya unt uk mengger akkan satu perjuangan y ang lebih
ber organisasimenent angBelanda.

Soal
an9 Ni
lai
kanti
ndakanRajaThibaw yangmembawakepada
t
ercet
usny
apeperanganpadapenghuj
ungabadke-
19
At
au
Ni
lai
kanti
ndakanRaj
aThibawyangmenj
adi
ancamankuasabar
at
di
My anmarpadaakhi
rabadke-19

88
PENDAHULUAN Raj
aThi
baw t
elahdi
tabal
kanmenj
adir
ajaMy
anmarpadat
ahun
1878
menggant
ikan ay
ahandany
a Raj
a Mi
ndon
Mi
nh.
Semasa pemeri
ntahan, bagi
nda tel
ah mencet
uskan ger
akan
mempert
ahandanberjuangmenent
angBri
ti
sh.
Pemer i
ntahan Raja Thibaw ber
akhi
rdi sebabkan oleh tindakan-
ti
ndakan y ang membawa kepada t er
cetusnya perang I nggeris-
FAKTA1 Dasarpemer int
ahan
My anmarI IIdan seter
usnya menamatkan pemerintahan Di nasti
Konboungdi Myanmar.
HURAI
AN Tindakan Raj a Thi
baw semasa pemer int
ahannya di pengaruhi
ol
eh
permaisur
inyaRatuSupayalat
.Campurt anganRat udal am urusan
kewangan negar a menyebabkan pendapat an negara mer osot.
PerbandaharaanMy anmarHulumengal amaimasal ahkekur angan
sumber pendapat an. Ratu Supayalat juga mengar ahkannya
meny i
ngkir
kan ramaiment er
idan memenj arakan ker
abatdi raj
a
Myanmary angdifi
kir
kanmember i
kanmasalahkepadanegar a
CONTOH Ol
eh i
tu,unt
uk mengat
asimasal
ah t
ersebutThi
baw ber
ti
ndak
meni
ndas
danmemaksar aky atdenganmengenakancukai-
cukaiyangt i
nggi
.
PadaFebr uar
i 1879 Raj a Thi baw membunuh 80 or ang
keluar
ga di raj
aMy anmar.Ekorandaripadaperi
sti
wai tu,pada
Oktober1879Pej abatResidenBri
ti
shdiMandalaydit
utupdanpada
tahun 1882 Resi den Br it
ish t
erbunuh di Kabul Afghani
stan
manakalapadat ahun1884Raj aThibaw
PENEGASANI
SI Kea
melda
akak
uninp
anie
memb
mbuna
uwak
ha e
nbp
eama
r
adak
i
-e
r
aban
maig
dk
ii
tang
Ma o
ndl
ao
l
an
ygansaudagar
y
ang
mendesak keraj
aan Bri
tish agarmenawan My anmarHulu
bagimenamatkankekacauan.
FAKTA2 TindakanRaj
aThibawmenj al
i
nkanhubungandenganPer
anci
s

HURAI
AN Raja Thi
baw t
elah mengamal
kan dasar ber
bai
k-bai
k dengan
kuasa
Peranci
ssebagaiusahaunt
ukmengawalancamandankemar
aan
Bri
tishdi
Myanmar
.
Baginda ber
ti
ndak menj
ali
nkan perj
anj
ian per
dagangan dengan
Peranci
s dan menghantar wakil
nya Ati
nwun ke Paris untuk
membuatper j
anj
iany
angdit
andatangani
pada1Januari1885.

89
 CONTOH Hasil dar
ipada per
janj
i
an i
tu Per
anci
s t
elah memper
oleh
beberapa
keist
imewaan di My anmar seperti kemudahan berdagang,
mendi r
ikansebuah bank, di
benarkan membi ayai pembi
naan
j
alan ker etapi diMandalaykeToungoo,kebenaranmembuka
konsulnyadiMandalaydandiber
ikebenaranambi lali
hmonopoli
PENEGASANI
SI D
die
r
ang
j
aa
.n hal yang demiki
an, ti
ndakan Raja Thi baw i
tu
tel
ah
merenggangkanl
agi
hubungandiantar
aMy anmardenganInggeri
s.
FAKTA3 Ti
ndakanRajaThi
bawmenamat kankontr
akSyari
katPerdagangan
BombayBurma
HURAI
AN Syar
ikat Per
dagangan Bombay Bur
ma mer
upakan sebuah
syar
ikat
pembalakankayujatiy
angdimil
i
kiol
ehInggeri
s,Syar
ikati
nitel
ah
di
berikontr
ak oleh pemer
intah Myanmar untuk menjal
ankan
oper
asipembalakandanper
dagangankayujat
idiNiny
an,Toungoo
danMy anmarHulu.
PadabulanOgos1885,syar i
kati
nidi
tuduhmengeluar
kankay
uj at
i
melebi
hiduakal
igandadaripadayangdibenar
kandanmembalakdi
l
uarkawasanyangdit
etapkan
Syari
kat i
nij
uga di
tuduh member
irasuah kepada pegawai
-
pegawai
My anmar dan gagalmembay ar gajipeker j
a
CONTOH Tindakan Thi baw i nit el
ah menggugatkedudukan Br i
ti
sh dalam
My anmar .
kegiatan
Olehi tu,Thi baw ber ti
ndakmenamat kankont r
aksy ari
kattersebut
pembal akanmeny ebabkanmer ekamenghant art enter
aber j
uml ah
dandi ser ahkankepadaPer anci
s.Selepasper bicaraan,syari
kati ni
10000or angkeMy anmardanmember ikataduakepadaThi baw
dikehendakimembay ardenda sebany ak23 j utar upeedan hak
i
aitumencar ior angt engahbagimeny elesai
kanmasal ahSy arikat
membal akdi Ninyandi rampas.
PerdaganganBombayBur madandasarl uarMy anmarmasamasa
hadapandi tentukanol ehKeraj
aan Br it
ish. Raj a Thibaw di ber i
tempoh masa sehi ngga 10
PENEGASANI
SI T
Ni
n
od
va
ekan
mb Raj
er a
18T
8h
5i
bawte
unt
ur
hada
k pS
me y
mba
er
i
rk
iatPer
daganganBombay
B
j
au
wr
ma
apan.

FAKTA4 t
e
Tl
i
na
dh
ad
ki
j
aadi
nRk
aa
jna
a l
a
Ths
i
bawt
anoe
l
eh
r
haB
dr
i
at
ishu
pu n
gut
t
aukme
nBri
tn
i
sy
her
angMy
anmar
.

90
 HURAI
AN Meski
pun di
ancam,Raj
a Thi
baw dengan ber
animengemukakan
j
awapan
yangt idakmemuaskanhat iBri
tishiait
ubagi ndahanyaber set
uju
membat alkan denda y ang di kenakan ke at as Sy ari
kat
PerdaganganBombay Bur ma seki ranya ada r ay
uan,My anmar
bersetuju mener ima waki l Bri
ti
sh t etapi dasar luar akan
dikendalikansendi
riolehMy anmar,semuakuasabar atdi berihak
perdagangan y ang sama dan My anmar mahu mener uskan
hubungandenganPer anci
sdankuasa- kuasabaratyanglain.
CONTOH Olehsebabj awapanRaj aThibaw yangt i
dakmemuaskanhat i
,
pihak
Bri
ti
shtel
ahmengi
syt
ihar
kanper
angkeat
asMy
anmarHul
u
pada11
Nov ember1885sekal igusmencet uskanperangIngger
is-
My anmar
PENEGASANI I
IIda n
SI Kesandar i
padat i
ndakany angdibuatolehRajaThibawitu
meny ebabkan
Bri
tishberjay
amenakl ukkawasant ersebutpada1Januar i1886
Myanmart el
ahmenjadi t
anahjajahanBr i
ti
shselepaskekal
ahannya
dal
am per angInggeri
s-MyanmarI I
I.
KESI
MPULAN Kesimpulannya,kitat i
dak boleh menaf i
kan usaha Raja Thi
baw
untuk
memper tahankan kedaulat
an My anmar namun kelemahannya
dalam pentadbir
anmeny ebabkanbagindagagalmempert
ahankan
kedaul
atanMy anmar.Secarati
daklangsungmenamatkansist
em
pemerint
ahanber aj
adiMy anmar.

Taj
uk TEMA2[TRANSFORMASIMASYARAKAT]
PENGUBAHSUAIANDALAM PENTADBI RAN,EKONOMIDAN
PENDIDIKAN
Soal
an10 Huraikan kesan campur t angan Bri
ti
sh ter
hadap bi
dang
pentadbi
randanpendi
dikandiMy anmarpadaabadke-
19hi
ngga
abadke-20.

Pendahul
uan PeluasankuasaBr i
ti
sht erhadapMy anmarber lakumelaluit
igasi r
i
peperangan i ai
tu Per ang I ngger
is –My anmarI, I
Idan I I
Idan
keseluruhanMy anmart elahber j
ayadi t
akl
ukipada1Januar i1886.
TujuanBr it
ishadalahunt ukmengukuhkankedudukanmer ekabagi
membol ehkan kepent i
ngan pol it
ik,ekonomidan sosi almer eka
ter
pelihara.PenguasaanBr it
ishtelahmeni nggal kankesanpent ing
ter
hadapbi dangpent adbi r
andant i
dakkur angj ugadalam bidang
pendidikandi My anmarpadaabadke- 19hinggaabadke- 20.
Fakt
a1 Dalam bi dang pent adbi r
an, campur t angan Br it
ish t elah
meny ebabkan penghapusan si stem pent adbir
an ber aja di
My anmar .
91
Hurai
an/cont Sebel um campurt anganBr it
ish,My anmaradal ahdiperint
ahol eh
oh sistem berajay ang di bantu ol eh si stem pembesar .Dinast i
Konbaung y ang memer int
ah My anmarpada masa i tu adalah
diasaskanolehAl aungpay asej aktahun1752l agi.
KekalahanRajaThi baw dalam Per angI nggerisMy anmarI I
Ipada
tahun1886meny ebabkanbel iaut elahdi buangneger ikeI ndia.
Brit
ish menggunakan al asan ket i
adaan put erarajay ang layak
untuk ditabalkan sebagai pewar is takht a keraj
aan unt uk
menghapuskansy stem berajadi My anmar .
Penegasanisi Jelasl
ahkesan campurt anganBr i
tishtelahmenamat kanDinast i
Konbaungy angt elahmemer i
ntahlebi h130t ahundi Myanmar .
Fakt
a2 Br
it
ishjugatelahmel
akukanper
ubahandal
am si
stem pent
adbi
ran
di
peringkatpusat
.
Hurai
an/cont Diper i
ngkatpusat ,pentadbirandiket
uaiol ehLef
tenanGabenor .
oh Sebagaicont ohnya,ArthurPhay temer upakanLeftenanGabenor
yangper t
ama.
Selainitu,Maj li
s Per undangan ( 9 ahli)
yang t
er dir
idari
pada
pegawai-pegawai ker ajaan dan ahl i-ahl
iy ang di pil
i
h tel
ah
dit
ubuhkanunt ukmembant uLeft
enanGabenor .
Penegasanisi Bri
tishtelahmel anti
kLef tenanGabenorsebagaiket uapent
adbi
r
setelahsi
stem berajadihapuskan.
Fakt
a3 Br
it
ish j
uga t
elah mel
aksanakan si
stem pent
adbi
ran I
ndi
a di
Myanmar.
Hurai
an/cont Br i
tishtelahmenggunakancor akpent adbi
ranberdasarkanDasar
oh Li
ber alyangdisesuaikandenganpent adbir
antempatandiwi l
ayah
Pegu.
WilayahPegut el
ahdi bahagi
kankepada5buahdaer ahdengan
seti
ap daer ah di ket uai ol
eh seor ang Pesuruhj
aya Daer ah
berbangsa I nggeris.Daerah-
daerah pul a dibahagi
kan kepada
bandar -
bandarkrcildibawahseor angPegawaiBandarat auMyo-
ok.
Penegasanisi Bri
tish y ang memer i
ntah Indi
a t urut menggunakan si st
em
pentadbiranI
ndiadi My anmar.
Fakt
a3 Bri
ti
sh juga t
elah memisahkan pent
adbi
ran My
anmardar
ipada
pentadbi
ranI
ndiapadatahun1937.
Hurai
an/
cont Selepasmemi sahkanpent adbir
anMy anmardaripadapentadbir
an
oh Indi
a pada t ahun 1937,My anmart el
ah dil
etakkan dibawah
kawalanlangsungPej abatMy anmardi London.
Pada t ahun t ersebut j uga, My anmar t elah mempuny ai
perlembagaan sendi ri
.Perl
embagaan i ni mencadangkan
pembent ukanduadewanbagiPar l
i
meni ait
uDewanSenatdan
DewanPer wakil
an.
Separuhdar i
paadaaahl iSenatdipi
li
hol ehGabenordanahli Dewan
Perwakil
anpul adipil
ihsepenuhny aolehpendudukMy anmar.

92
Penegasani
si Sel
epas dipi
sahkan daripada pent
adbi
ran I
ndia,pentadbir
an
Myanmar telah mengalami perkembangan pesat di bawah
pent
adbir
anpejabatdiLondon.
Fakt
a4 Sel
aini
tu,pentadbir
ankampungjugatel
ahmengalamiperubahan
sel
epascampurt anganBri
ti
sh.
Hurai
an/cont Si stem pent adbir
an t radisi
onalseper ti My othugyi
,Thaitukyi
,
oh Hluttaw, danThat nabaingj ugat el
ahdihapuskan.
Pada t ahun 1889, Undang- undang Kampung My anmar
diperkenal kanuntukmembol ehkanpel aksanaanMaj l
isKampung
dikuat kuasakan.Berdasar kan undang-undang ini,seorang ketua
kampung akan di lant i
k menj adi pegawai ker aj
aan dan
bertanggungj awabmenj agakemamananser tamengut i
pcukaidi
kawasankampungmer eka.
Penegasanisi Sistem pent adbir
an t r
adi si
onalj uga dihapuskan dan terdapat
seset engahj awatantelahdi serapdalam sist
em birokr
asiBriti
sh.
Fakt
a1 Dal
am bi dang pendi
dikan pul
a, pendi
dikan Ingger
is y
ang
di
perkenal
kanmenj
adiancamankepadasekolahBuddha.

Hurai
an/
cont Pendidikan Ingger isdiperkenalkan untukmeny ediakan pegawai
oh perkhidmatanawam danpengusahaekonomimoden. Penubuhan
sekolah-sekolahI ngger
issecar aberansur-ansurdandi kel
askan
mengi kutumurdanbahasapengant ar.AngloVer nacularSchool
(1873)t el
ahdi tubuhkanunt ukmember ipendidi
kandansebagai
persediaanpel ajarkeUniv ersit
iCulcut
ta.
Sekolah-sekolahbi arayangdi kendal
ikanol ehsami /pongyijuga
dipi
nggirkandant i
adausahadi l
akukanunt ukmeny er
apnyake
dalam sekolahal i
ranpenjajah.
Kemer osotant erusber l
akuapabi lamasy arakatMy anmart el
ah
menghant aranak- anakmer ekakesekol ahInggeri
s.

Penegasani
si Sist
em pendi dikan sekular y
ang diper kenal
kan diMy anmar
beri
kutanpenj ajahanBriti
shdinegaratersebuttel
ahmelemahkan
si
stem pendi dikantradisi
onalyangberlandaskanagamaBuddha
diMy anmar .
Fakt
a2 Sekolah-sekolahmubal igh/AgamaKr isti
any angdimul
akanoleh
mubal i
ghRomanKat oli
kdanper sat
uanmengembangkanKi tab
AgamaBapt istelahberkembangpesatdi My anmar.

Hurai
an/
cont DasarpelajaranBr it
ishdiMy anmaradal ahunt ukmenggal akan
oh penubuhan sekol ah y ang di kendal
ikan ol eh pengembang-
pengembangagamaKr i
sti
an.Sekolah-
sekolahkeraj
aanditubuhkan
pada tahun 1870- an dan bantuan kewangan di ber
ikan kepada
sekol
ah-sekolahagamaKr isti
any angdi mulakanolehMubal i
gh
Roman Kat olik dan persatuan mengembangkan Ki tab Agama
Bapti
s.Cont ohny aialahpenubuhanMakt abBabt i
spadat ahun
1885.

93
Penegasani
si Kesanny
a,menj
elang tahun 1900,
sebany
ak 16 buah sekol
ah
Kri
sti
andansebuahmakt abBapti
syangkeci
ldiRangoontel
ah
tumbuhdenganpesat
ny adiMyanmar.

Fakt
a3 I
nst
it
usi
pengaj
i
ant
inggi
jugat
elahdi
tubuhkan.

Hurai
an/
cont Makt ab Rangoon t elah di t
ubuhkan pada t ahun 1884 ber tujuan
oh meny ediakanpenunt utmengambi li
jazahl uaruni versitiCulcutta.
Sistem pendi dikandiMy anmardi r
ombakpadat ahun1880- an.
Per ubahany angdi l
akukanseper t
ipeper iksaanwi l
ay ahdiadakan
supay a pel ajar-pelajar sekolah menengah bol eh mel anjutkan
pelajaran ke uni versit
iCul cutta.Cont ohny a Uni v ersit
iRangoon
ditubuhkanpadat ahun1920.
Hasi ldaripadapenubuhanpusatpengaj i
ant inggit elahmel ahirkan
golongani ntelektualMy anmary angber pendi dikanBar at.Kecewa
dengan dasarpi li
h kasi h pihak penj ajah,akhi r
ny a mendor ong
kemuncul an ger akan nasi onal i
sme ber unsur r adikal unt uk
menent ang penj ajahandanmenunt utkemer dekaan.Cont ohny a
i
alahAungsan, UKy awNy i
endanUNu.

Penegasani
si Penubuhanuni
ver
sititel
ahmeningkat
kanint
elekraky
atMyanmar
danmembantukelahir
annasi
onali
sberpendi
dikanBar
at.

Kesi
mpul
an Campurt angan Briti
sh diMy anmart el
ah mengancam si st
em
pemeri
ntahant r
adisonaldanpendidikanMy anmar.
Perubahanini
secar
at i
dak langsung tel
ah membangki tkan kesedaran dal
am
kal
angan masy arakat pribumi untuk membebaskan negar a
merekadari
padabel enggupenjaj
ahanBrit
ish.

TEMA3

Soal
an11 Sejauhmanakahf
aktoragamamempengaruhi
perkembangan
nasional
i
smedi I
ndonesi
apadaabadke-19hi
nggaawalabadke-
20.

PENDAHULUAN Menur utkamusDewanBahasadanPust akanasi

onali
sme
bermaksudperasaancint
akanbangsadannegarasendir
iser
ta
berci
ta-ci
tamembebaskannegaradanbangsadaripada
penguasaandanpenindasankuasaasi
ng/kuasaBar at
.
DiIndonesi
a,gerakannasionali
smedi per
cayaibermulasejak
awal abadke19l agidanger akannasional
ismeinilebi
hkepada
gerakankesedarandal am kal
anganmasy ar
akatperibumikearah
perpaduanuntukmencapai kemerdekaanmut l
akdanmembent uk
sebuahnegaramer dekadanberdaulatmengikutacuanmer eka

94
 sendi
ri
.
.

FAKTA1 P
  Pengar
uhAgama

HURAI
AN& Pengar
uhagamat erhadapkemuncul
annasionali
smebegit
ujel
as
CONTOH sej
akawalabadke-20.Agamat el
ahber
jayameny at
ukan
masyar
akattempatanuntukmnghadapi
pengar uhdanpeni
ndasan
Bel
andasert
aagamaKer i
sti
an.
Kemunculangerakanisl
ahdi Asi
aTenngara,secaralangsung
tel
ahmenggerakkannasionali
smedi I
ndonesia.Gerakanisl
ahdi
I
ndonesiatel
ahmemper juangkanPan-I
slami
smei aitupenyat
uan
duniaI
slam menentangpenjaj
ahanBelanda.
Contohnyamel aluiPert
ubuhansepertiSarekatDagangI slam,
SarekatI
slam, Muhammadi y
ahdanNahdat ulUlama.Sar ekat
DagangIslam ditubuhkanpadatahun1909ol ehR. M Ti
rtoadi sur
jo
dengankerjasamaper satuanPedagangAr abI ndonesia.Sebuah
cawanganny aditubuhkandiBogorolehHaj iSemanhoedi ,seorang
pedangangkai nbatikyanghampirmuf l
is.Beliauingi
nmel i
ndungi
kepenti
ngangol onganpedangangbat i
kI sl
am agarmer ekadapat
bersai
ngdenganpedangangbat ikCina.AgamaI sl
am di gunakan
sebagaial
atpeny at
uanpedagangbat i
kIslam supay aber satu
padumenent angpeni ndasanpedagangbat ikCina.
Padatahun1912, pert
ubuhanMuhammadi y
ahdi t
ubuhkanol
eh
Kiy
aiHajiAhmadDahl an.Dal
am perj
uanganny a,
menekankan
penti
ngnyapenyebaranajar
anagamaI slam yangsej
ati
berl
andaskanAl-
Qur andanhadissebagaipeganganhidupunt
uk
menentangancamansekul ari
smedanper kembanganagama
Kri
sti
andi I
ndonesia.
NahdatulUl
amadi bawahpi mpinanKiyaiHashi
m Ashari
merupakansebuahpertubuhanor t
odoks.Namun, pert
ubuhanini
j
ugamenggunakanagamaI slam untukmeny at
ukanumatI sl
am
menentangpenindasanBelandadanmenghadapi ancaman
penyebar
anKristi
an.

AYATPENEGAS Jel
asl
ah,AgamaI sl
am dij
adi
kanalatpenyatuandalam kal
angan
masyar
akatIslam I
ndonesi
abagimengger akkannasonali
sme
unt
ukmenent angpenjaj
ahandanpenindasanBelanda.

FAKTA2 Sel
ainfaktoragama,t
erdapatf
akt
orl
ainyangmempengaruhi
kemunculangerakannasi
onali
smediI
ndonesi
a,i
ait
uper
anan
bahasadankesusaster
aan

95
HURAI
AN& Belandati
dakmenggal akkanpenggunaanbahasaBel andadalam
CONTOH kalanganorangIndonesi
a.Ker aj
aanBelandat i
dakmembenar kan
orangIndonesi
amenggunakanbahasaBel anda,malahkeraj
aan
Belandasendir
imenggunakanbahasaI ndonesiadalam ur
usan
pentadbi
rannyadiIndonesia.Dengandemi ki
an,kedudukan
bahasaIndonesiadiper
kukuhkanl agi
.
Contohnya,
KaryaRadenAdj engKar t
ini
bert
ajukHabisGel ap
Terbi
tl
ahTerangdanPenulisanSeor angPuteri
Jawaj ugaberjay
a
membangkitkansemangatnasi onali
sme.Melalui
karyatersebut,
RadenAjengKarti
niberj
ayamendedahkankemundur anbangsa
I
ndonesiayangdit
indasdandi cengkam ol
ehpenjajahBelanda.
Cerpenkeri
ki
lker
ikilTaj
am karyaChair
ilAnuardanSi ti
Nor bay
a
karyaMarahRusl
i bukansahajaberj
ayamencet uskanger akan
nasional
i
smedi I
ndonesiatetapij
ugamenj adii
nspirasiter
hadap
gerakannasi
onal
ismedi rant
auAsiaTenggar a.

AYATPENEGAS Kesandaripadaper
kembanganbahasadankesusat
eraandi
I
ndonesia,fakt
ori
nitel
ahmenj
adial
atpenyebar
anmakl umatyang
pal
ingberkesandal
am mengger
akkannasi
onali
smemasy ar
akat
I
ndonesia.

FAKTA3 Pengar
uhmedi
amassa

HURAI
AN& .
  
  
 
Pengar
uhmedi amassasepert
iakhbardanmajal
ahtelah
CONTOH menyemarakkansemangatnasi
onali
smediIndonesi
adengan
menanam perasaanbenci
dananti
penjaj
ahkepadarakyat
tempat
an.
Contohnya,
akhbarMedanPr
iyay
idanUtusanHindi
amer
upakan
akhbaryangber
pengar
uhpadaakhi
rabadke-19.

Sel
epasRadenAj engmeni nggalduni
a,usahamemper j
uangkan
pendidikanunt ukkaum wani t
aditer
uskanolehsebuahper t
ubuhan
wanitay angber gelarPut r
iMerdeka(1912).Pertubuhanini
mener bitkanWani ta( 1913)danPutriMerdeka(1916)unt uk
meny ebar kanidea-ideabaharu,menuntuthak-hakwani ta
mendapatpendi dikanmoden, mengkri
ti
kamal ansosi al
,dan
keti
dakadi l
anterhadapkaum wani t
a.PutriMerdeka
membangki t
kanisupol i
gamidansekolahcampur an.

96
 Dr.
Wahi dinSudiraHusodopul a, meny ebarkanideat ent
ang
keperluanpendidikanmodent erutamany ailmuper ubatanmelal
ui
ter
bitannya,i
ait
uRet noDumilah.Par t
i NasionalIndonesia
berj
uangmeny alurkanideanasi onal
ismedankemer dekaannya
melaluipenerbi
tansur atkhabarBant engPr iangandi Bandungdan
PersatoeanIndonesi adiJakarta.

AYATPENEGAS I
nit
erbukti
mener usi
pener
bit
anini,pengaruhakhbart
urut
memainkanperananmenggerakkannasionali
smedalam
masyar
akatIndonesi
a.

FAKTA4 Per
ananPendi
dikan

HURAI
AN& Sistem pendidikanjugamer upakanantarafaktoryang
CONTOH mencet uskannasi onal
isme.Inikeranasikappenjaj
ah
mengamal kansikappili
hkasihdalam meny ediakankemudahan
pendidi
kandenganmengut amakansekol ahy angmenggunakan
bahasapenj ajahsebagai bahasapengant ar
.Penjaj
ahhany a
member ipendidikanpadaper i
ngkatrendahdant erhadkepada
golonganel i
tdanpendudukdi bandar.

Perkembanganpendi di
kanBaratmembol ehkankemuncul an
golonganelityangber j
uangdanmemi mpi npendudukt empat an
kearahnasinonal i
smedankemer dekaan.Gol ongani nij
uga
ter
dedahdant er pengaruhdenganidea- i
dealiberalsepert
i
demokr asi
,sosiali
sme, dannasi
aonalisme.I nikeranaGolonganeli
t
sedar,dasaryangdi l
aksanakanolehpi hakpenjajahbany ak
menekandanmeni ndaspendudukt empat an.

Disampingnasiaonal
ismeberpendi
dikanIslam tur
utmemai
nkan
perananmenubuhkanper t
ubuhanberter
askanaj ar
anagama
Isl
am sebagaiasasperj
uanganmerekaunt ukmenentangor
ang
kafi
rdanperluasanpenyebar
anagamaKr istian.

Contohnya,Pentadbir
anBelandamengut amakananakPr i
yayi
.
Golonganinidiber
ipendidi
kant ersendiri
dandi asi
ngkandar i
pada
anakorangkebany akan.Antaranya,Sekol ahEerst
eKl asse,i
ait
u
sebuahsekolahelitt
ahapt i
nggi berasaskanmodel Baratdi
bina
untukanak-anakgolonganPr i
yay i
,golonganbangsawandan
golonganberada.Antaratahun1900hi ngga1921, SekolahDoktor
97
 Jawadi majukanmenj adi sekolahl ati
handokt or(
STOVI A).STOVIA
di
sediakanunt ukrakyatbi asadar ipadapelbagailapisan
masy rakatsepert
ianakpet ani,polis,
pegawai ker
aj aan,guru,dan
golonganbangasawany angber asaldari
pelosokI ndonesia.
STOVI Amenj adipusatper bincangandanper bahasani dea
nasionali
smedal am kalanganpel ajar.

AYATPENEGAS I
niter
nyatasikappi
l
ihkasihyangdiamal kanol
ehpenjajahan
Bel
andatelahmemecahbel ahkanperpaduanmasy arakat
I
ndonesi
a.Sehubunganituadalahmenj adiper
ananpendidikan
unt
ukmemupukkesedar andanper paduanmasy arakatbagi
menggerakkannasi
onal
ismedi Indonesia.

FAKTA5 Per
ananGol
onganI
ntel
ekt
ual

HURAI
AN& .
  
  
Kemunculangol onganintel
ektualmerupakanpencet usger akan
CONTOH nasional
isme.Gol onganiniyangberpeluangmel anjutkan
pelaj
arandi baratdandiAsiaBar att
elahdidedahkandengani dea
fal
safahbar atdanIslam.Pengalamanmer ekadi barattel
ah
meny edarkangolonganinibetapapihakpenj aj
aht i
dakment adbi
r
tanahjaj
ahanseper timentadbirnegaramer ekasendi ri
.

Sehinggat ahun1912, golongani ntel

ektualI
ndonesial
ebih
memai nkanper ananber j
uangunt ukmemaj ukanmasy ar
akat
peribumi dalam aspeksosi al
,kebuday aan,
agama, danekonomi
.
Perjuanganmer ekaber sifatsederhana.Apay angpenti
ngbagi
golongani ntel
ektuali
niialahkesedar andalam kal
angan
masy arakatperibumiunt ukmenggunakanpendi di
kandanagama
sebagai alatkemajuandanper paduan.

Antaragol onganintelekt
ual yangmemai nkanperananpadat ahap
awal gerakannasional i
smeI ndonesiaial
ahRadenAdj engKart
ini
,
Dr.Wahi di
nSudi r
aHusodo, OmarSai dTjokr
oaminoto, Haj
iAhmad
Dahlan,danKi yaiHashi m Ashari.Soekar
nomemai nkanperanan
ut
amadal am gerakannasi onalismer adi
kalsel
aingolongan
i
ntelektualsepert
i R.M.Sar t
ono, MuhammadTabr ani,Dr.
MohammadHat t
adanSut anSy ahrir
.

PENEGAS Jel
aslah,
Gol
onganini
lahkemudi
annyay
angmemi
mpi
nger
akan
nasi
onali
smeset
elahkembali
keTanahair
.
98
FAKTA6 Pengar
uhLuar

HURAI
AN& .
  
  
 
Perist
iwayangber
lakudil
uarIndonesi
ajugamempengar uhi
CONTOH perkembanganger
akannasionali
smesepertikej
ayaanJepun
yangmenewaskanChi na1895danRussiapadatahun1905.
Perist
iwai
nitel
ahmembukamat aparanasi
onali
sdi I
ndonesi
a.

ReformisI sl
am di TimurTengah.  Ger akanReformisI sl
am diMesir
meni ngkatkankesedar andal am kalanganumati sl
am di I
ndonesia
untukmembel anasi bbangsany a.Pembahar uandal am agama
Isl
am har uslahdi buatdemi memaj ukanumatI slam sedunia.
Gerakani nitidakmenol aksepenuhny apengar uhBar at
.Apay ang
pent i
ngbagi umatI sl
am ialahkebebasanber f
iki
rdankesedar an
bahawaagamaI slam dalam bent uky angsuci danmul iamenjadi
alarkemaj uan.Ger akanRef or mi
si slam mempengar uhi
penubuhanSar ekatIsl
am danMuhammadi yahdalam
perjuanganny aunt ukmenegakkankekuat anumati slam dari
pada
ancamanpengar uhasingdanagamaKr i
sti
an.

DasarPer j
uanganMahat maGandhi diIndi
a. 
Gerakanmenent ang
kerajaancoloni
alBri
ti
shdiIndi
amempengar uhiperjuanganpar a
nasionali
sdi I
ndonesi
a.KepimpinanBudi Ut
omoy angdi bant
u
olehgolonganbangasawanJawadi i
lhamkanolehper juangan
Mahat maGandhi .

AYATPENEGAS Jadij
elaslahpengaruhluart
elahber
jay
amembukamat apar
a
nasi
onalisdiIndonesi
auntukmemper j
uangkannasi
onal
ismedi
negar
amer eka.

KESI
MPULAN Kesimpulannya,f
akt
oragamat elahberjay
ameny atukan
masy ar
akatIsl
am danmengger akkannasionali
smedi negara
Indonesi
a.Namunger akannasionalismedi I
ndoensiabukan
sahajafakt
oragamat etapidisebabkanpel bagaifactorseperti
perananbahasadankesusast eraan,pengaruhkewar tawanan,
perananpendidi
kan,peranangol onganint
elektualdanpengar uh
l
uar .

99
Soal
an12 Hur
aikanperj
uanganrakyatI
ndonesi
asecaraber
senjat
adalam usaha
mencapaikemerdekaandari
Belandasel
epasPerangDuni
aKedua.

PENDAHULUAN Menj elangkekal ahanJepundal am PerangDuni aKedua, KerajaanJepun

berusahaunt ukmemper cepatkankemer dekaanI ndonesia.Jepun
menj anji
kankemer dekaanI ndonesiapada24Ogos1945t etapisemua
rundingangagal keranaJepunmeny er
ahkal ahpada15Ogos1945.Namun
begitupemi mpi n-pemimpi npoliti
kIndonesi atelahmendesakSukar no
mengi stihar
kankemer dekaandenganseger a.Ol ehitu,Sukarnot el
ah
mengi stihar
kankemer dekaanI ndonesiapada17Ogos1945. Sukarnotel
ah
dil
ant i
ksebagai Presi
den.Dengankembal inyakuasaBel andadi I
ndonesi
a
selepaskekal ahanJepunt elahmeny ebabkanr aky atIndonesiaberjuang
untukmencapai kemerdekaansecar aber senjata.

FAKTA Kegagal
anBel
andamengi
kti
raf
kanRepubl
i
kIndonesi
a

HURAI
AN/ Sekembal inyaBel andakeI ndonesi a,Belandaengganber undingdengan
Sukarnoker anabel i
aubeker jasamadenganJepun.Sut anSy ari
rdil
antik
CONTOH sebagai wakilRepubl i
kIndonesi aunt ukberundi
ngdenganBel anda.
Rundingani t
ugagal danBel andaengganmengi kti
rafkanRepubl i
k
Indonesia.Akibany atenteraBel andamendapatt entanganhebatdar ipada
kalanganpendudukI ndonesi a.Mer ekainginmemper tahankan
kemer dekaanI ndonesiay angdi ist
iharkanpada17Ogos1945.Dengani ni
bermul anyazamanRev ol
usi Indonesia.

PENEGASANI
SI Semangatnasi
onal
ismeti
nggidikal
anganpendudukI
ndonesi
at el
ah
mendorongmerekamenentangkehadir
ansemulakuasapenj
ajahBelanda

FAKTA I
mpakPerjanj
ianLinggajat
iyangdi
tandat
angani
ant
arapihakBel
anda
denganI
ndonesiaantarabulanOkt
oberdanNovember1946

HURAI
AN/ Dalam sy aratperjanji
ant ersebutRepubl i
kI ndonesiatelahdiikti
rafkant etapi
hany aterdiridari
padaDaer ahMadur a,
JawadanSumat era.Per j
anji
ani ni
CONTOH tel
ahmeny ebabkanper pecahandal am gerakannasi onal i
smeI ndonesi a.
Masy umi ,Par t
iNasional Indonesiadanpi hakkomuni sy angtidakset uju
dengansy aratperjanji
anLi nggajati
.SutahSy ahri
rpulamel etakj awatan
dalam ker ajaanRepubl i
kI ndonesia.Padamasay angsamaSukar notidak
memper cay aij
anjiyangdi beri
kanol ehBelanda.Lanj utandar ipadaitu,tidak
wujudker jasamaant araker aj
aanRepubl ikI ndonesi
adenganBel anda.
Belandamengunakanny asebagai alasanunt ukmelancar kanger akan
tenteraterhadapRepubl i
kI ndonesia.PihakBel andat el
ahBer jay amenawan
beber apabahagi andi Bar atdanTimurPul auJawaser t
aSumat era.

PENEGASANI
SI Usaha-
usahaBelandaunt
ukmemecah- bel
ahkangol
ongannasi
onal
i
s
I
ndonesi
at i
dakdapatmelemahkanusaha-
usahamerekaunt
uk
mempertahankanRepubl
i
kI ndonesi
a

FAKTA KeenggananBelandamengi
kti
raf
kanPer
janj
i
anRenv
il
ley
ang
di
tandatangani
padaJanuar
i1948

HURAI
AN/ Perjanji
anRenvil
leini di
usahakanolehPer tubuhanBangsa- BangsaBersatu
untukmemul ihkanmasal ahantaraRepublikIndonesiadenganBelanda. 00
1
CONTOH Raky atI
ndonesiaber hakmemi l
i
hsy stem Republi
kIndonesiaatauKerajaan
Persekutuanyangdi cadangkanol ehBelanda.Mal angnyaBelandatel
ah
mengi ngkar
iperjanj
ianter sebut
.Belandamencet uskantindakan
 ketenteraankeatasRepubli
kIndonesi a.Sukar
nodanpemi mpi nRepubl
ik
Indonesiadipenj
arakan.Ti
ndakanBel andainidi
kri
tikhebatol ehIndi
adan
Australi
a.Merekameny erucampurtangankuasaPBB.At ast ekanandan
penglibatanAmerikaSyari
kat,
belandamenghent ikantindakan
ketenteraannyat
erhadapRepubli
kI ndonesia.

PENEGASANI
SI Denganadany apengl
i
batanbadanduni
asepert
iPBBper t
umpahandar
ah
dapatdi
elakkandanperj
uanganber
senj
ataraky
atIndonesi
adal
am
memperjuangkankemerdekaanmembuahkanhasil
.

FAKTA Per
janj
i
anHaguet
elahdi
tandat
angani
pada2Di
sember1949

HURAI
AN/ Akhir
nyapihakBelandatelahberset
uj umengi kt
ir
afkanRepubl i
kIndonesia.
Dalam perj
anj
ianter
sebut,ial
ahpeny erahankuasaseper nuhnyadar i
CONTOH keraj
aanBelandakepadaI ndonesi
a.Peny erahankuasai nit
idakter
masuk
wil
ayahIri
anBarat.PihakBelandadibenarkanmenj alankankepentingan
ekonomi merekadiIndonesia

PENEGASANI
SI Hasi
ldar
ipadaper
janj
i
ani
nil
ahi
rl
ahsebuahnegar
aber
daul
atdanmer
deka

KESI
MPULAN Denganmempuny ai
kepi mpinany angberkebolehansepertiSukar
no
per
juangansecaraber senj
atar akyatIndonesi
auntukmenunt ut
kemerdekaandariBelandatelahber j
aya.NegaraIndonesiaantar
anegar
a
Asi
aTenggar ayangmencapai kemer dekaandaripenj
ajahBarat

TEMA4

Soal
an13 Hurai
kansumbanganPr
esi
denMacapagal
diFi
l
ipi
naant
arat
ahun
1961-
1965

101
PENDAHULUAN Di
osdadoPanganMacapagal
dil
ahi
rkandi
Lubao,
Pampangapada28
September1910.Bel
iaumenj
adiPresi
denFi
li
pinayangke-
9
bermulapadatahun1961-
1965.Pr
esidenMacapagal
meninggalduni
apada21
Apri
l1997ket i
kaber usia86t ahun.Semasahay atPr esi
den
Macapagal,rakyatFi l
ipinamenggel arkannya„Thei ncorr
uptable
“(
orangjuj
ur)
.Sepanj angpemer i
ntahannyater
dapatpel bagai
sumbangany angt el
ahdi laksanakanolehbeli
audal am
pembangunanpol it
ik, ekonomi dansosial
.
FAKTA1 Antar
asumbanganPr esidenMacapagal dalam bidangpolit
ikial
ah
padatahun1962, ber ti
ndakmengubaht ari
khperay aanhari
kemerdekaan
Fil
i
pinayangt
elahdi
tet
apkanol
ehAmer
ikaSy
ari
katdar
i4Jul
ai
kepada12Jun

HURAI
AN Tar
ikh12Jundipil
i
hker
anat
ari
khi
tul
aht
ari
khFi
l
ipi
na
mengisy
tihar
kan

CONTOH k
Se
emer
bagdi
aek
can
oat
nmer
ohny
ae
,k
pa
as
de
an
1di
rida
2Meir
i
1p
9a
6dap
2,Pe
rn
ej
a
sj
i
da
ehSepa
nMacn
ay
po
al
.
gal
tel
ah
menandat anganiproklamasiyangmengisy
tihar
kan12Jun
seti
aptahunsebagai cut
iumum khasuntukmemper i
ngati
pengisy
tiharanharikemerdekaandari
padaSepanyolpada12
Jun1898.
PENEGASANI
SI Tegasnya, Presi
denMacapagal ber
jay
amengubaht ari
khter
sebut
bagi

FAKTA2 menhs
Sal
aging
aa
tt
i
uspe
urj
ua
mban
ng
ga
any
nu
an
nt
ukme
gdi
l n
akd
sa
ap
nt
ak
ke
ame
nor
l
edekaa
hMa cnda
apar
gi
p
aad
li
aa
lah
Sep
dala
amnyol
.

HURAI
AN b
Pi
d
r
ea
sn
ige
d k
enono
Macmi
apagal
ber
ti
ndakmeni
ngkat
kankel
uar
anbahan
makanan
untukmenampungkeper l
uanpendudukdanmengel akkan
mengimportmakanandaripadaluar.
Inibert
ujuanmengelakkan
pengal
ir
anpesoFili
pinakeluarnegaradenganbany ak.
CONTOH Sebagaicont
ohnya,unt
ukmember ipekerj
aankepadapenduduk
Fi
li
pina,
PresidenMacapagal memper kenalkanpr ogram sosi
oekonomi.
Dalam program i
ni,refor
masi tanahmel aluiKodReformasi
TanahPer t
ani
andiperkenalkanpadat ahun1963.Pr esdi
en
Macapagal ti
dakdapatmel akukanpembahar uandasarekonomi
keranamendapatt entangandar i
padaPar tiNasional
i
s.
PENEGASANI
SI Jelaslahusahayangdi l
akukanol ehPresidenMacapagal dapat
meni
ngkat
kanper
tumbuhanekonomi
sebany
ak5.
1per
atus.

102
 FAKTA3 PresidenMacapagalj
ugat
elahmemansuhkanpenyewaandan
program ref
ormasit
anahy
angdiser
takandal
am KanunTanah
PertanianPembahar
uan1963.

HURAI
AN Progr
am i
niber
tuj
uanunt
ukmemer
angi
kemi
ski
nansecar
abesar
-
besar
an
danmenghapuskanperhambaanterhadappenyewatanah
kepadakebebasandankesel
amatanpetanidit
anahmi l
i
k
CONTOH Beli
autel
ahmenandatanganipemansuhanter
sebutpada8Ogos
mereka.
1963bagi
menghapuskanper
hambaan

PENEGASANI
SI Namunbegi
tu,
bel
i
augagal
dal
am mel
aksanakanr
efor
masi
tanah

FAKTA4 Di
bidangsosi
alpul
a,bel
i
aut
elahber
usahaunt
ukmeny
elesai
kan
masal
ahpengangguranyangmer
upakanmasal
ahut
ama
semasapent
adbir
annya.
HURAI
AN Olehi
tu,bel
i
aut
elahmewuj
udkanpent
adbi
ranPent
adbi
ran
Peker
jaan
Asas(EEA).Beli
auberharapusahainidapatmember
ipel
uang
rakyatmendapatkanpekerj
aandanmengat asi
masal
ah
CONTOH Contohnya,bant
uaninitel
ahmeny edi
akanlebi
hbany
akpeluang
pengangguran.
pekerjaankepadapendudukFili
pina.
PENEGASANI
SI Tegasnya,
usahaPr
esi
denMacapagal
ini
mampumengat
asi
masalah

FAKTA5 k
Se
emi
l
aiskt
nii
n
ua
,nd
Pra
esnme
i ni
n
denMag
ck
aa
pt
ak
ga
ane
lj
uk
go
anomi
me ne
mbug
aa
tr
a
p.
embahar
uandar
isegi
penggunaanbahasa.
HURAI
AN Beli
autel
ahmemul
akanpenggunaanbahasaFi
l
ipi
nadal
am semua
urusan

CONTOH r
Sa
es
bmi
agk
ae
ir
a
cj
oat
na
on
h.
nya,
semuadokumen,
kel
ayakandi
plomat
ik,
di
ploma
sert
asiji
lsemuanyamenggunakanbahasaFi l
i
pina.
Beli
au
menggalakkanpenggunaanbahasakebangsaanmer ekasebagai
bahasarasmiyangdigunakandalam semuaacarakomunikasi
PENEGASANI
SI Olehit
u,r
akya
dandokumen.tt
elahme mperkasakanpenggunaanbahasaFil
ipi
na
sebagai
manay
angdi
hasr
atkanol
ehPr
esi
denMacapagal
.

103
KESI
MPULAN Kesi
mpul
anny
a,Pr
esi
denMacapagal
mer
upakannegar
awanul
ung
Fil
ipina.Beli
aut el
ahbanyakmembawaper ubahansamaadadar i
segi poli
ti
kmahupunekonomi .
Beli
aujugabijakdalam menjali
n
hubungandengannegar ajiran.Semasapent adbir
annya,Fil
i
pina
telahmenj al
inhubungany anglebihrapatdenganMal aysi
adan
Indonesiamel aluipembentukanMAPHI LI
NDO.Terdapat
beber apaprojekekonomi ti
dakdapatdi l
aksanakankerana
mendapatpenent angandaripadaPar t
iNasional
isdibawah
pimpi nanFerdinandMarcosy angtelahmenguasai Dewan
Per wakil
andanDewanSenatFi l
ipi
na.

104
SOALAN 14 Bincangkanusahapembangunanekonomiy
angdi
l
akukandiFi
l
ipi
na
padat ahun1950-
anhi
nggatahun1990.

PENDAHULUAN SelepasPer angDuni aKeduat amat ,ekonomiFi l

ipinamengal ami
pertumbuhan dan per kembangan y ang sei r
ing dengan dasar
pemer i
ntahanpr esi
denny a.Dalam tahun1950- an,danpadaawal
tahun1990- an,ekonomiFi li
pinadisenaraikansebagaikeduapal i
ng
progresi
fdiAsi a,selepas Jepun.Namun,sel epas tahun 1965,
berlakupergolakanekonomidanmasal ahsosialser tarasuahy ang
membawa kepada kej atuhan eonomi sekal igus meny ekl
at
pembangunanekonomidanpeni ngkatankadarhut angluarnegar a.
Wal au bagaimanapun,pel bagaiusaha dan pembangunan t el
ah
dil
aksanakanol ehpresideny angmemer intahbagimembangunkan
ekonomi Fil
ipi
na.

FAKTA1 Per
kembangan ekonomi pada zaman pemer
int
ahan Pr
esi
den
El
pidi
oQui
ri
no.

HURAI
AN/ SemasaPr esi
denEl pi
dioQui ri
nomemer i
ntahFi l
i
pina,bel i
aut elah
memi nta bantuan daripada Amer i
ka Sy ar
ikatpada t ahun 1950
CONTOH denganmenandat anganisat uper j
anji
anbahar u.Amer i
kaSy ar
ikat
bersetuj
u member i
kan pi njaman sebany ak AS250 j ut
a bagi
membangunkanFi l
i
pina.Amer i
kaSy arikatjugat urutmember i
kan
bimbingandal am urusanpenet apancukaidanper tanian.Pr esi
den
Elpi
dioQuirino tel
ahmengambi lbeberapal angkah-l angkahdal am
melakukanr efor
masit anah.AntaranyaialahmenubuhkanPer sat
uan
Pemasar anKoper asidanKr editPertanian,mengar ahkan pusat
mengawalkr edi
t,danmel uluskanundang- undang gaj imi nimum.
Presiden j
uga tel;
ah mengadakan r ancangan pembangunan l ima
tahun,namunt i
dakber jayaker anaber l
akupeny el
ewengandal am
pentadbir
anseper t
irasuahdanpembazi ran.

PENEGASANI
SI Ol
ehi t
u,dasarpembangunanPr
esidenElpidi
oQui
ri
nomerupakan
l
angkah per
tamaunt ukmemuli
hkan ekonomidiFil
i
pinasel
epas
mendapatkemerdekaan.

FAKTA2 Per
kembanganekonomi
zamanpemer
int
ahanRamonMagsay
say
.

HURAI
AN/ PresidenRamonMagsay saymemer int
ahFi l
ipinadaritahun 1953
hinggat ahun1957.Bel i
autelahmember iperhatiankhususkepada
CONTOH masal ahekonomidankebaj i
kanr akyat.PresidenMagsay saytelah
mengembangkan ger akan koperasiper t
anian,mewuj udkan skim
kredi
tdesa,danmeny edi
akankemudahani nfrastrukt
urdikawasan
yang menj adi peny umbang kepada ekonomi . Bagimel i
ndun
10gi
5
i
ndust rit
empat an,
beliautel
ahmengadakanhubunganper dagangan
antara Fi l
ipina dengan Amer ika Sy ari
kat . Hubungan ini
memper li
hatkanwujudnyapeningkatanperdaganganant araFili
pina
 denganAmer i
kaSyari
kat.Fi
l
ipi
najugamewuj udkanundang-undang
l
arangan menjualbarangan dariluaratau menjal
ankan aktivi
ti
perdagangani
mportdaneksportkecual
idenganAmerikaSyari
kat.

PENEGASANI
SI Jel
aslah hubungan per
dagangan ant
ara Fi
l
ipi
na dengan Amer
ika
Syar
ikatt
elahmembant uperkembanganekonomiFil
ipi
an.

FAKTA3 Ekonomi
Fil
i
pinadi
zamanpemer
int
ahanPr
esi
denCar
losGar
cia.

HURAI
AN/ Presi
denCarlosGar ciatel
ahmemer intahFil
ipi
nadaritahun1957
hi
ngga tahun 1961.Pr esi
den Car
losGar ci
a masih mengekalkan
CONTOH dasar-
dasaryang telah di
jal
ankan oleh Pr
esiden t
erdahul
u,iai
tu
Presi
den Magsay say.Bukt
iny
a pada t ahun 1961,Fi l
i
pina t
elah
berj
ayamenjadipengeluarkel
apakeri
ngdangul aut
amaduni a.

PENEGASANI
SI Walaupunt empohpemeri
ntahannyatidakl
amatetapi pener
usan
dasar-
dasar pr esi
den t
erdahul
u t elah membantu mel onj
ak
pengukuhan ekonomidiFil
ipi
na semasa pemer
int
ahan Presi
den
Carl
osGar ci
a.

FAKTA4 Per
kembangan ekonomi pada zaman pemer
int
ahan Pr
esi
den
Macapagal
.

HURAI
AN/ Pemerint
ahandanpent adbi
ranPr esi
denMacapagal ber langsung
darit
ahun1961hi ngga1965.Sepanj angpemerintahannya bel i
au
CONTOH menghadapibany akcabaran.Misalny
a,Fili
pinamenghadapii nf
lasi,
pembahagian tanah dan desakan t unt
utan terhadap Sabah.
Meskipun begitu, beliau tel
ah ber j
aya menj al
ankan usaha
pembangunanekonomidenganmeni ngkatkankawal anpertukaran
asi
ng,mengawalkeunt ungan yang keluardan memper kenalkan
kawal
anhar ga.
Ant aralangkah-l
angkah y ang di
ambi lialah,Pr esi
den Macapagal
menekankankomodi tipertani
anseper tikelapaker i
ng,t ebu,abaka,
tembakaudannanassebagaihasi lekspor t
.Sekt orper tanianjuga
diberiperhat
iandant umpuandenganmemaj ukanindust riringan,
pembungkusan,dankaedahpemasar anser t
amember ipenekanan
kepadamemaj ukanindustriberatsepertikeluli
.Mal ahan,ker aj
aan
j
uga t el
ah mengasi ngkan i ndustr
i gul a dan kel apa mel alui
penubuhanLembagaKel apaFili
pina keranai ndustr
iinimer upakan
peny umbangy angpenti
ngdal am hasileksportut amaFi l
ipina.
Beliaujugatelahmelakukant ranf
ormasidalam sistem pemili
kan
tanah.Pemansuhanpeny ewaandanpr ogram ref
ormasit anahyang
disert
akandalam KanunTanahPer t
ani
anPembahar uan1963t el
ah
menekankan usaha untuk memer angikemiskinan secara besar-
besaran.Bel
i
au menandat angani pemansuhan t ersebutpada 8
106
 Ogos1963.Hali nibert
ujuanuntukmenghapuskanper hambaan
ter
hadap penyewa tanah sekal
i
gus member i kebebasan dan
kesel
amatan kepada petanidit anah mi l
i
k mer eka. Wal au
bagai
manapun,bel
iaugagaldal
am melakukanref
ormasi t
anahi
ni.
Beliaujugamengawalmat awangnegar adenganmenghapuskan
kawal anper tukaranmat awangdanmembenar kanPesoFi l
ipina
diapungkan dal am pasar an per t
ukar an mat a wang per cuma.
Kawal anmat awangpadamul anyadi teri
mapakaiol ehpentadbiran
PresidenEl pi
dioQui r
inosebagail angkahsement arat et
apikaedah
tersebutt erus di guna pakaisepanj ang pent adbir
annya. Peso
menur unkanni l
aidar iP2.64kepadadol arASdanst abi
lpada P
3.80kepadaDol ar dengandi sokongdana$300, 000,
000dar i
pada
TabungKewanganAnt ar
abangsa.Pada21Januar i1962,selepas
beker j
aselama20j am bert
ur ut-
turut,Pr esidenMacapagalakhirnya
menandat anganidekr iBankNegar ay angmemansuhkankawal an
pertukarandanmengembal ikannegar akepadaper usahaanbebas.
Dal am usaha unt ukmeny elesaikanmasal ahpenganggur any ang
mer upakan sal ah sat u masal ah ut ama negar a semasa
pent adbirannya, bel iau mewuj udkan Pent adbiran Peker j
aan
Asas( EEA) . Bantuan i nimeny ediakan lebih bany ak pel uang
peker jaan unt uk penduduk Fi li
pina bagimembol ehkan mer eka
mengat asimasal ah kemi skinan dan meni ngkat kan ekonomi
negar a.Ant aranyaialah denganmempel bagaikanpr ogram sosi al
danekonomi .PresidenMacapagalj ugaber j
anji,pr ogr am sosi o-
ekonomiy angber landaskan‘kembal ikepadaper usahaanbebas
danswast a’akan mel et
akkanpembangunan ekonomiFi li
pina ke
tanganusahawanswast adengancampurt anganker ajaany ang
mi nimum.Undang- undangPer daganganRunci tKebangsaant elah
diadakan unt uk memecahkan monopol iper niagaan asi ng yang
menguasai perdaganganr uncitFi
lipina.

PENEGASANI
SI PresidenMacapagal berjayamencatatkemajuanekonomiy ang
stabi
ldanpur at
a per t
umbuhanKDNKt ahunanpada5.15peratus
bagit empoh1961-1965danmembelanasibgolonganraky
atbiasa
serta mewujudkanasasy angkukuhuntukpert
umbuhanekonomi
masadepanFi li
pina.

FAKTA5 Per
kembanganekonomisemasapemer
int
ahanPr
esi
denFer
dinand
Marcos.

HURAI
AN Presi
denFerdinandMarcosmemer int
ahmul aitahun1965hingga
1986 dan bel i
au member itumpuan dal am pembangunan
/
CONTOH i
nfrast
uktur seper
tipembinaan Lebuh Raya Luzon Utara dan
pembinaan Jambatan Bunt
un (jambatan yang menghubungkan
Tuguegarao-Solana,Cagay
aniniberkepanj
angan1329met erdan
107
 si
appadat ahun1974)ser taJambatanCandabaViaductPulil
an
(jambat anyangmenghubungkanBul acan-SanSimon,Pampanga
i
nipanj angnya5000met erdansiappadatahun1976)
.Pembi naan
generator elektr
iky ang membekalkan kuasa el
ektr
ik dengan
kapasitisatuj ut
aki lowat
tsepertiEmpangan Tiwi(1980)
,Hidro
Kalayaan( 1982)danbekal anairber
sihkepada38buahdaer ah.
Pembangunan i nfrastr
ukt
ur member ibanyak manfaat kepada
masyar akatluarbandar.
Presi den Mar cosj ugamengadakan pr ogram ekonomisepanj ang
hay at bagimeni ngkatkan pembangunan ekonomimasy ar akat
Fil
ipina.Ant ar anyai alah Rev ol
usiHi j
au denganmempr omosi kan
penanamanpadibaka I R-8 hybrid y ang berjaya meni ngkat kan
pengekspor tanber asber ni
lai$7j utaDol arAmer ika.RevolusiBi r
u
pula,memf okuskankepada pent ernakanudang,i kanai rtawardan
ti
lapiaemasdengankosy angmi nimat et
apimember i pul
angan
hasi lyangl umay ankepadapent ernak.Bagimenj ayakanekonomi
l
uarbandari ni ,Mar cos meny ediakan pinjaman kr editkepada
bidangper tani an, t
enagaker j
adanbekal an pertaniandengankadar
faedahy ang r endah. Ant ar
anya,Bi yay
angDagatunt uknelay an,
manakal a Bakahang Bar angayuntukpet ani.Malahan, ant
arat ahun
1981hi ngga1985,pi nj
amandi peroleht anpakadarf aedah unt uk
sebar angpinj aman.
Tranf ormasi si stem pemi l
ikan tanah di laksanakan dengan
memper kenalkanAkta1972y angmember imanf aatkepada1. 2juta
petaniunt uk memper oleh tanah atau paj akan bagit anah-tanah
pertanian padidan l adi
ng j agung y ang sel uas 1.3 hekt ar
.
Tranformasibur uh dilaksanakan dengan mengadakan Undang-
undang Bur uh bagimenj aga kebajikan peker j
a,meni ngkatkan
peluang peker jaan dan pembangunan sumbermanusi a.Ant ara
yang di l
aksanakan i al
ah l ati
han kemahi ran:sebany ak 896 000
remajal epasansekol ahdangr aduandi serapkankepusatl at i
han
kemahi ranseluruhFili
pina.

PENEGASANI
SI Jel
aslah ekonomisemasa pentadbi
ran Pr
esi
den Mar
cos banyak
menumpukankepadamodali nsanbagimelati
hraky
atmemperoleh
pekerj
aan unt uk mener uskan hi dup dan mengekal kan
perkembanganekonomiFi
l
ipi
na.

FAKTA 6 Akhir
nya,per
kembanganekonomisemasapemer
int
ahanPr
esi
den
CorazonAqui
no.

HURAI
AN/ Presiden Corazon Aqui no l
ahir pada 25 januari1933.Bel i
au
mer upakanpresidenwani t
apertamaFi l
ipinadanpresi
denper tama
CONTOH Asia.Aqui no bekerjasama dengan ger eja dan gerakan r akyat
melakukan Ger akan People Power y ang ber j
aya menj atuhkan
Mar cosdandandi l
anti
kmenj adiPresi
denpada25Febr uari1986.
Pemer int
ahannyaberlangsungselamaenam t ahuniai
tu sehi ngga
30Jun1990.
108
 Dalam per spekt i
fekonomi,Aqui no ber hadapandengan bebanan
hutangl uarnegar ay angdi tinggal kanol ehMar cossebany ak$28
j
ut a Dol larAmer i
ka dan kadarkemi skinan y ang t i
nggi .Aqui no
berjay a mengur angkandef i
sitf i
skalmel al uipenswast aan asset
kerajaan danpengur anganakt adal am i ndust ri ber kepent ingan.
Oleh i tu, bel i
au t elah mewuj udkan Akt a Pel abur an Asi ng,
Perlindungan Pengguna dan Akt a Kebaj ikan .Per kembangan
ekonomi semasa pent adbiran Aqui no pada t ahun per tama
pent adbi r
anny amencat atkan per tumbuhanposi tifsebany ak3. 4
perat us .Secar a kesel uruhanny a sepanj ang pent adbi ranny a,
ekonomi Fil
ipinaber kembangsebany ak3. 8per atusdar itahun1986
hinggat ahun1992.
Progr am Pembahar uanTanahPer tani ansecar akompr ehensi fat au
AktaRepubl i
kNo.6657menj adiundang- undang y angmembuka
j
alan unt ukpengagi hansemul at anahper t anian kepadapet ani
peny ewa dar i
padapemi l
iktanah.Namunper tukar an t anahmel alui
pampasani nihany adapatmengekal kan t i
dakl ebi hdar ipadal i
ma
hektart anah.Hali nimeny ebabkan kel uasan t anah y ang bol eh
digunakanol ehpet ani adal aht er
had.
Fil
ipinaj ugamengadakanusahasamadengannegar al uarbagi
meni ngkat kan ekonomi .Beber apa si rir undi ngan ant ar a Fi li
pina
dengan Jepun t elah di adakan di ant arat ahun 1986 - 1992 bagi
meni ngkat kan pel abur an dan kemasukan pel ancong Jepun ke
Fil
ipina.HubunganFi lipinadenganSov i
etber mul apadat ahun1987
apabi laAqui no danGor bachevmencapaikat asepakatbahawa
hubungan ant ara kedua- dua buah negar a adal ah ber asaskan
hubunganekonomidenganmeni ngkat kanhubunganper sahabat an.
Aqui noset erusny a mengadakanl awat anker jakeUni tedKi ngdom
danber temudenganPer danaMent eriMar gar etThact herdanJohn
Maj ordar it ahun1987hi nggat ahun1992bagimembi ncangkan
kepent inganekonomi dansosi alant arakedua- duahbuahnegar a.
PENEGASANI
SI Just erui t
u, pentadbi ranAgui not elahmengembal ikankegemi langan
ekonomiFi l
ipinay ang mer udum semasapemer i
nt ahan Pr esi den
Mar cos.

KESI
MPULAN Kesimpulannya,jelasbahawapel bagaiusaha di laksanakanoleh
presi
deny angmemer intah bagimembangunkanekonomiFi l
i
pina.
Menjelangt ahun1996,KNK t elahber kembang padarkadar7. 2
perat
us,danKDNKpada5. 2per at
us.Kadari nfl
asit ahunantel
ah
menur unkepada5. 9per at
usdar ipadapar astert
inggisebanyak9. 1
perat
uspadat ahun1995.Menj elangt ahun1990- an,per t
umbuhan
ekonomidiFi li
pina mendapatper bandingan yang bai kdengan
negara-negara Asiay ang lai
n seper tiTaiwan,Thai land ,Kor ea
Selat
andanMal aysia.

109
110
TAJUK15 Bi
ncangkanpengl
i
bat
anFi
l
ipi
nadal
am or
gani
sasi
ser
ant
aupadaabadke-
20
Masi
hi.

PENDAHULUAN SelepasFili
pinamencapaikemer dekaandari
padapenj aj
ahAmer i
ka
Syarikat
,kerajaanFi
li
pinatelahmengambi li
nisiati
funtukmelibat
kandir
i
denganper tubuhanserant
au.Hubunganl uarinibert
ujuanuntuk
mewuj udkanker j
asamaser antaudalam memel ihar
akeamanan,
keselamatandankesej aht
er aan.Antaraor
ganisasiyangdianggotai
oleh
Fil
i
pinadalam per t
ubuhanser antauial
ahASA, MAPHI LINDO,ASEANdan
SEATO.

FAKTA Fi
l
ipi
nameny
ert
aiPer
tubuhanAsi
aTenggar
aat
auASA

HURAI
AN/ ASAdi anggot aiTanahMel ayu,Thail
anddanFi l
ipinapada1962.Tuj uan
pert
ubuhani niadalahuntukmeni ngkat
kanker j
asamadal am bidang
CONTOH ekonomi ,social
,budaya,saint
ifi
kdanpent adbir
an..Mel aluipert
ubuhani ni
,
Fil
i
pinat elahbeker j
asamadal am progr
am y angdijal
ankanseper ti
mengadakanpr ogram per
tukarantenagapengaj arantarauniversi
ty.Sel
ain
i
tuFili
pinaj ugat er
li
batdalam program pel
ancongandal am kalangan
anggota, danmengadakanper t
ukaranmaklumatdal am bi dangteknikal
dan
kepakaran

PENEGASAN Namun,wal
aupundemiki
an,Fi
li
pinaakhi
rny
amenarikdi
ridar
ipadaASA
ker
anamembantahkemasukanSabahdalam Mal
aysi
a.

FAKTA FI
LIPI
NAj
ugaper
nahmenganggot
aiMAPHI
LINDO

HURAI
AN/ MAPHI LINDOdi anggot
aiol
ehMalaysi
a,Fi
li
pinadanIndonesiapadatahun
1963.MAPHI LINDOdi t
ubuhkanunt
ukmewuj udkanperpaduanantar
aketi
ga
CONTOH negaradanmengadakanker j
samaekonomi,kebuday
aandan
kemasy arakatan

PENEGASAN MAPHILI
NDOj ugati
dakberj
ayamencapaimatl
amatnyakeranamasal
ah
per
sel
isi
hanfaham antar
anegar
aanggotany
aberi
kutancadangan
pembent
ukanMalay si
a

FAKTA Negar
aanggot
aASEAN

HURAI
AN/ Fil
i
pinaadalahantaranegaraAsi aTenggar at
erawal yangmey er
taiASEAN
bersama-samaMal aysi
a,Indonesi a,
Si ngapur
adanThai landpadatahun
CONTOH 1967Pengl i
bat
anFili
pinadalam ASEANber matlamatkanker jasamadalam
semuabidangt er
utamany aekonomi ,kebudayaan,teknikaldansainti
fi
k.
Contohnyakerj
asamadal am bidangi lmumel aluipenubuhanPusat
Pendidi
kanSerantaubagiPendi dikanSai nsdanMat emat i
k(RECSAM) .

PENEGASANI
SI Jel
asl
ahpeny
ert
aanFi
l
ipi
nadapatmenger
atkanker
jasamaASEAN.

FAKTA Pengi
syt
ihar
anZOPFAN

HURAI
AN/ Dalam Dekl
arasiKual
aLumpur1971, Fil
i
pinabersama- samanegar aASEAN
yanglaint
elahmengisyti
har
kanASEANsebagai ZonAman, Bebasdan
CONTOH Berkecual
i(ZOPFAN).ZOPFANber tuj
uanuntukmengel akkannegara- 111
negaraAsiaTenggarayangsedangmembangunket ikai t
ut er
li
batdal
am
perti
kai
anantaranegara-
negarabesarBlokBarat(Kapitali
s)denganBlok
Timur(Komunis).I
ajugauntukmengelakkancampur tangankuasaasi ng
 dal
am pent
adbi
ran.

PENEGASANI
SI Olehit
uFil
ipi
nadannegaraASEANy angl
ainti
dakmenyebel
ahimana-
mana
Bloksupay
adapatmengekal kanr
ant
auAsiaTenggar
asebagai
kawasan
yangamandanst abi
lpol
i
tiknya.

FAKTA ASEANsebagai
ZonBebasSenj
ataNukl
ear

HURAI
AN/ Fi
li
pinatelahmenyert
aiMesy uar
atMenteri
-menter
iLuarASEANpadat ahun
1984danmenet apkanrantauAsiaTenggarasebagaiZonBebasSenjata
CONTOH Nuklear
.Ianyaber
maksudt idakmembenarkankapal-
kapalyangmelalui
perai
ranAsiaTenggaraataumenggunakanpelabuhannyauntuk
mengangkutbahandansenj atanukl
ear.

PENEGASANI
SI Jel
aslahbahawaFi
l
ipi
naj
ugaamatmeni
ti
ti
kber
atkankesel
amat
anAsi
a
Tenggara.

FAKTA Ker
jasamaekonomi

HURAI
AN/ Fil
i
pinaber samanegaraanggot ay
anglaintur
utbekerjasamamewuj udkan
KawasanPer daganganBebasASEANat auAFTA( AseanFreeTr adeArea).
CONTOH TujuanAFTAi al
ahmeningkatkandayasaingASEANsebagai pangkalan
pengeluarandal
am pasar
anduni adanmenar i
kpelaburasinglangsungke
ASEAN.Jadi penggunadapatmemper ol
ehbar angdagangandar ipengeluar
yanglebihcekapdiASEANser tamewujudkanperdagangani nt
ra-ASEAN.

PENEGASANI
SI Kesannyadapatdi
l
ihatapabi
l
ater
dapat
nyapeni
ngkat
andal
am ekonomi
negara-
negar
aAsean

FAKTA Menganj
urkanpr
ojek-
proj
ekASEAN

HURAI
AN Fili
pinatelahmenganjurkandanmeli
batkandi
ridalam pr
ojek-
projekASEAN
seper t
iprojekFabri
kasiTembagaASEAN, Per
tubuhanASEANTi murBr unei
-
/
CONTOH Indonesia-Malaysi
a-Fi
li
pina,
ser
taPusatPembaharuandanTekni kal
(INNOTECH) .

PENEGASANI
SI Jel
aslahper
ananFi
l
ipi
naamatpent
ingdal
am menj
ayakanpr
ojek-
proj
ek
ter
sebut.

FAKTA Fi
l
ipi
naj
ugamel
i
bat
kandi
ridenganSEATO

HURAI
AN/ SEATOdi tandatanganipada8Sept ember1954di Manil
aolehFil
i
pina,
Thai
land,Pakist
an,Amer ikaSy
arikat,
Peranci
s,Bri
tai
n,NewZealanddan
CONTOH Aust
rali
a.SEATOmer upakansatupakatanketent
eraanyangdianj
urkanol
eh

112
 Amer ikaSyari
katuntukmenangani pengaruhkomuni sdiAsiaTenggara.
ObjektifpenubuhanSEATOadal ahuntukmewuj udkanker
jasamasecar a
bersamadal am menent angsebarangusahaunt ukmemusnahkan
kestabilanpoli
ti
knegara-negar
aanggot a.Pengli
batanFi
li
pinadalam SEATO
tel
ahmembawamanaf aatdarisegiekonomi apabi
laFi
li
pinater
li
batdengan
projeklati
hanpekerj
amahi r
.

Fi
l
ipi
najugater
li
batdenganpener
imaanbantuant
ekni
kal
unt
uk
meni
ngkatkanpembangunanekonomiFi
li
pina

PENEGASAN Pengl
ibatanFil
i
pinadalam SEATOagakterhadkeranaSEATOt
idak
memai nkanperananseper
tiyangdi
tet
apkansehinggaSEATOgagaldan
ti
dakberfungsi
.

KESI
MPULAN Kesi
mpulannyasepanj
angabadke20,Fi
li
pinat
elahter
li
batdalam
pert
ubuhanserant
auseper
tiASA,MAPHILINDO,ASEANdanj ugaSEATO.
Pengli
bat
andengannegaraser
antaui
nit
elahdapatmeningkatkan
pembangunanekonmidankesej
ahter
aanmasyarakatFi
li
pina.

113