Przewodnik Po Pomiarach Przewodności PL PDF

School experiments
Przewodnik
Praktyczny
opis sposobu
pomiaru
przewodnictwa
Warunki
laboratoryjne
Przewodnik
Natural scienceo pomiarze przewodnictwa
laws experience “live” –
learn
Teoria i praktyka wykonywania easily
pomiarów
Spis treści
1 Wstęp 5
2 Teoria 6
2.1 Przewodnictwo elektryczne – podstawowe informacje 6
2.2 Definicja przewodnictwa 6
2.3 Przewodnictwo roztworów 7
2.3.1 Rozpuszczone jony 8
2.3.2 Autodysocjacja wody 10
2.4 Zasada pomiaru 11
2.5 Czujnik przewodnictwa 13
2.5.1 2-elektrodowy czujnik przewodnictwa 13
2.5.2 4-elektrodowy czujnik przewodnictwa 14
2.5.3 Materiał 15
2.5.4 Wybór odpowiedniego czujnika 16
2.6 Wpływ temperatury 19
2.6.1 Liniowa korekcja temperatury 20
2.6.2 Nieliniowa korekcja temperatury 22
2.6.3 Czysta woda 23
2.6.4 Bez korekcji 24
2.7 Czynniki zakłócające pomiar przewodnictwa 25
2.7.1 Rozpuszczanie się substancji gazowych 25
2.7.2 Pęcherzyki powietrza 26
2.7.3 Pokrywanie powierzchni elektrody 27
2.7.4 Błędy związane z geometrią – efekty pola 27
3 Dobra praktyka pomiaru przewodnictwa 28

3.1 Kalibracja i sprawdzanie 29
3.2 Porady dotyczące użycia roztworów wzorcowych 31
3.3 Pomiar 32
3.4 Pomiary przewodnictwa w niskim zakresie 33
3.5 Konserwacja i przechowywanie 34
1
Spis treści
3.6 Aplikacje specjalne 35

3.6.1 Całkowite substancje rozpuszczone (TDS) 35
3.6.2 Pomiary stężenia 37
3.6.3 Zasolenie 39
3.6.4 Woda ultraczysta 40
3.6.5 Rezystywność 44
3.6.6 Popiół konduktometryczny 44
3.6.7 Bioetanol 45
4 Często zadawane pytania 47
5 Słownik 50
6 Dodatek 53
6.1 Współczynniki korekcji temperatury f25
dla korekcji nieliniowej 53
6.2 Współczynniki temperaturowe (wartości α)
dla wzorców przewodnictwa METTLER TOLEDO 54
6.3 Współczynniki przeliczeniowe
z przewodnictwa na TDS 56
2
3
4
Wstęp
1. Wstęp
Pomiar przewodnictwa elektrycznego jest wykonywany już od ponad

100 lat i nadal jest to ważny i powszechnie wykorzystywany parametr
analityczny. Wysoka niezawodność, czułość, krótki czas odpowiedzi
oraz stosunkowo niski koszt wyposażenia sprawia, że przewodnictwo
jest cennym i prostym w użyciu narzędziem w kontroli jakości. Prze-
wodnictwo elektryczne jest niespecyficznym parametrem sumarycznym
dla wszystkich rozpuszczonych w roztworze związków jonowych (soli,
kwasów, zasad oraz niektórych substancji organicznych). Oznacza to,
że technika ta nie pozwala rozróżnić poszczególnych rodzajów jonów.
Odczyt jest wprost proporcjonalny do połączonego wpływu wszystkich
jonów obecnych w próbce. A zatem, jest to ważne narzędzie monito-
rowania i nadzorowania jakości wielu różnych rodzajów wód (czystej
wody, wody pitnej, wód naturalnych, wody procesowej, itp.) oraz innych
rozpuszczalników. Parametr ten jest wykorzystywany do określania stę-
żeń związków chemicznych o właściwościach przewodzących.
W przewodniku zamieszczono wszystkie ważne informacje, które są

niezbędne do prawidłowego zrozumienia pomiaru przewodnictwa.
Omówiono również wszystkie ważne czynniki wpływające na pomiar
oraz potencjalne źródła błędów. Przewodnik nie ogranicza się do
aspektów teoretycznych. W przewodniku zamieszczono ważny rozdział
praktyczny z instrukcjami i wytycznymi, które wskazują krok po kroku
prawidłowy sposób przeprowadzenia kalibracji i wykonania pomiarów.
Znaleźć tu można również opisy konkretnych aplikacji. Przewodnik za-
wiera także rozdział z odpowiedziami na często zadawane pytania.
Głównym celem niniejszego przewodnika jest dostarczenie wiedzy

umożliwiającej właściwe zrozumienie tej techniki, dzięki czemu możliwe
będzie uzyskiwanie bardziej dokładnych i wiarygodnych wyników po-
miarów.
5
2. Teoria
Teoria
2.1 Przewodnictwo Przewodnictwo elektryczne to zdolność materiału do przewodzenia prą-

elektryczne du elektrycznego. Pojęcie przewodnictwa można użyć również
– podstawowe w innych kontekstach (np. przewodnictwo cieplne). Dla uproszczenia,
informacje w niniejszym przewodniku pojęcie “przewodnictwo” jest zawsze używa-
ne w znaczeniu przewodnictwa elektrycznego.
Transport elektryczności przez materiał wymaga zawsze obecności

naładowanych cząstek. Przewodniki można podzielić na dwie główne
grupy ze względu na naturę naładowanych cząstek. Przewodniki z
pierwszej grupy zawierają sieć atomów z zewnętrzną powłoką elektro-
nów. Elektrony w tej chmurze elektronów mogą swobodnie odrywać się
od swoich atomów i transportować prąd elektryczny. Do grupy tej nale-
żą metale, grafit oraz kilka innych związków chemicznych.
Przewodniki należące do drugiej grypy są nazywane inaczej przewodni-

kami jonowymi. W przeciwieństwie do przewodników z pierwszej grupy
przepływ prądu nie jest następstwem swobodnie poruszających się
elektronów, lecz jonów. A zatem, przenoszenie ładunku w elektrolitach
jest zawsze związane z przenoszeniem materii. Przewodniki drugiej
grupy składają się z elektrycznie naładowanych i ruchomych jonów
i nazywa się je elektrolitami. Rozpad na jony następuje w wyniku roz-
puszczania się w polarnym rozpuszczalniku (takim jak woda)
lub w wyniku stapiania.
2.2 Definicja Zgodnie z Prawem Ohma (1) napięcie (V) powstałe w roztworze jest
przewodnictwa
Formelnwprost proporcjonalne
Conductivity Guide:do przepływającego prądu (I):
1. V  R  I (1)
R = rezystancja
V (ohm, Ω)
2. VR = napięcie (volt, V)
I
FormelnI =Conductivity
prąd (amper,Guide:
A)
1. V 1
G R I
Rezystancja (R) zwana inaczej oporem jest stałą, którą można obli-
3.
czyć,Rmierząc przepływ prądu po przyłożeniu znanego napięcia:
V
2. R  (2)
l
4. K  I
A
1
3. G 
l
5.   GR  G  K
6 A
l
4. K 
1. V  R  I
V
2. R 
I
Konduktancja (G) jest definiowana jako odwrotność rezystancji:
1
3. G  (3)
R
FormelnGConductivity
= konduktancja (siemens, S)
Guide:
l
4. K 
1. V RA I rezystancję lub konduktancję próbki, potrzebna jest tzw.
Aby zmierzyć
cela pomiarowa. Cela pomiarowa składa się przynajmniej z dwóch bie-
gunówV naładowanych przeciwnie. Pojęcie elektrody jest stosowane jako
2. l
R  G  bieguna.
5. 
synonim  G  Bieguny
K tworzą celę pomiarową . Cela i scalający ją
I
izolowanyAkorpus stanowią czujnik.
FormelnWynik
Conductivity Guide:od geometrii celi pomiarowej, co opisuje stała
1 pomiaru zależy
6. 
3. 
G  ci Z i i
1. V  R Ri Jest
celi (K).
I
to stosunek odległości pomiędzy biegunami (l) do ich
powierzchni (A):
l
4.
2. K  V
R T
(4)
7.  
Tref A
I 
K = stała 1 celi (cm-1) (T  Tref )
100%
l = odległośćl pomiędzy elektrodami (cm)
3. 
5. G  G1   G  K
A =efektywne pole przekroju poprzecznego elektrolitu znajdującego się
(R T 2Aelektrodami
  T 1 ) 100(cm
% 2)
8.  
pomiędzy
(T2  T1 )   T 1
6.  
 l ci Z i imożna przekształcić w standardowe przewodnictwo (κ),
Konduktancję
4. K  i
co zależy
1698odbudowy
(A S / cm celi
1413 pomiarowej.
S / cm) Aby
100to%zrobić, wystarczy pomno-

żyćkonduktancję przez stałą celi:  2.017 % / C
(35 C  25 C ) 1413 S / cm
l T
7.
5.  Tref
 G  G  K (5)
A 
1 (T TSref/)cm
1996
 Tref  100%  1422 S / cm
κ = przewodnictwo / C
2.017 %(S/cm)
1  (45C  25C )
6.    ci Z i i 100%
2.3 Przewodnictwo Czyste (irozpuszczalniki
T 2   T 1 )  100%
nie przewodzą, a zatem ich przewodnictwo
8.
roztworów
 
jest bliskie zeru. Tylko roztwory zawierające rozpuszczalne substancje

9. stałe (T  T )  
 f 2 (T )1   T 1
25C posiadające
25 wiązania
T jonowe lub wiązania silnie spolaryzowane
T
przewodzą prąd elektryczny. Wpływ rozpuszczonych jonów omówiono
7.  Tref (1698  S / cm  1413 S / cmabsolutnej
) 100% również zawiera pewną
  125C  (T  Tref )
w
10. 
rozdziale 2.3.1. Woda o czystości  2.017 % / C
ilość
1(.35
20C jonów i
100
116 C%
stąd  25 C ) 1413 S / cm Zjawisko to jest nazywa-
przewodzi prąd elektryczny.
ne autodysocjacją wody i omówiono je w rozdziale 2.3.2.
(   ) 1996
T 1TDS 100%S / cm
8.  Tref
TDS factor
T2  1422 S / cm
11. 2.:017 % / C
(1T2  T   T 1  (45C  25C )
1 )25C
100%
7
(1698 S / cm  1413 S / cm) 100%
   f (T )  
9.   2.017 % / C
25C (35 T C )  1413 S / cm
25 C  25
Teoria
2.3.1 Rozpuszczone Rozpuszczanie się substancji stałych i tworzenie się jonów nazywa się
jonydysocjacją elektrolityczną. Dysocjacja jest warunkiem wstępnym,
aby w rozpuszczalniku mógł nastąpić przepływ prądu elektrycznego.
Poniżej przedstawiono kilka przykładowych reakcji dysocjacji elektroli-
tycznej:
NaCl ➝ Na+ + Cl-
Formeln Conductivity Guide:
HCl ➝ H+ + Cl-
CH
1. V 3COOH
R I ➝ CH3COO- + H+
Istnieje różnica pomiędzy silnymi i słabymi elektrolitami. Silne elektrolity

V
2. takie
R  jak chlorek sodu dysocjują całkowicie, w wyniku czego powstają
I i jony chlorkowe. W przeciwieństwie do silnych elektrolitów,
jony sodu
elektrolity słabe takie jak kwas octowy nie ulegają całkowitej dysocjacji.
-
Oznacza
1 to,+że roztwór elektrolitu zawiera jony octanowe (CH3COO )
3. iGprotony
 (H ), a także niezdysocjowany kwas octowy (CH3COOH).
R
Dysocjacja zależy bardzo silnie od temperatury i można ją wyrazić
l
4. przy
K  pomocy stałej dysocjacji. Dla przewodnictwa istotne są jedynie
A zdysocjowane.
cząsteczki
Udział danego
l jonu w przewodnictwie zależy od jego stężenia, ładunku
5.   G  Przewodnictwo
i ruchliwości. GK próbki można wyrazić jako funkcję stężeń
A
rozpuszczonych jonów i ich właściwości elektrochemicznych:
6.   c Z 
i
i i i (6)
c = stężenie [mol/L]
Z = wielkość ładunku
λ = konduktancja równoważnikowa [S*cm2/mol]
7.  Tref 
T

1  (T  T )
ref
Konduktancja100 %
równoważnikowa jest specyficzna dla każdego jonu.
Zależy ona nie tylko od rodzaju jonu, lecz również od stężenia
i temperatury.
( T 2   T 1 ) 100%
8.  
(T2  T1 )   T 1
(1698 S / cm  1413 S / cm) 100%

  2.017 % / C
(35 C  25 C ) 1413 S / cm
1996 S / cm
 Tref   1422 S / cm
8 2.017 % / C
1  (45C  25C )
100%
Konduktancja równoważnikowa λ (25 °C, w H2O, bardzo duże
rozcieńczenie)
Kationy [S*cm2/mol] Aniony [S*cm2/mol]
+ -
H 349.8 OH 198.6
Li+ 38.7 Cl- 76.4
+ -
Na 50.1 HCO3 44.5
NH4+ 73.4 ½ CO32- 69.3
2+ -
½ Mg 53.1 NO3 71.5
½ Ca2+ 59.5 ½ SO42- 80.0
Tabela 1. Konduktancja równoważnikowa różnych rodzajów jonów.
Konduktancja równoważnikowa wzrasta wraz z wielkością ładunku

jonu, spada natomiast wraz z jego rozmiarem. Spodziewane wartości
mogą różnić się od wartości zmierzonych, które podano w tabeli 1. Na
przykład, mały jon litu jest znacznie mniej przewodzący niż większy jon
amonowy. Wynika to z tego, że czynnikiem decydującym jest wielkość
jonu solwatowanego, a nie wielkość samego jonu. Mniejszy, silnie
naładowany jon może przyciągnąć więcej cząsteczek wody, tworząc w
ten sposób wokół siebie większą warstwę solwatacyjną niż jon więk-
szy i mniej naładowany. Uwagę również zwraca wysoka konduktancja
protonu (H+) i jonu wodorotlenkowego (OH-). Mechanizm przenoszenia
tych dwóch jonów nie bazuje na migracji jonowej. Protony są łatwo
przenoszone z jonów hydroniowych (H3O+) do otaczających cząsteczek
H2O lub z cząsteczek H2O do jonów hydroksylowych (OH-). Ładunek jest
przenoszony
+ głównie przez szybką wymianę elektronów,
+ a nie przez
H H H H H H
wolniejsząO migrację
O jonów (patrz Rysunek
O O 1).
+ H H H H +
H H H H H H
O O O O
H H H H
-
H H H H -
O O O O O O
H H H H H H
-
H HH H -
O RysunekO1. Mechanizm przenoszenia
O O
O dla protonów
O ładunku i jonów wodorotlenowych.
H H H H H H
9
Teoria
Jak już wspomniano wcześniej, konduktancja równoważnikowa jest

stałą wartością. Wraz ze wzrostem stężenia następuje spadek konduk-
tancji równoważnikowej ze względu na rosnące zakłócenie ze strony
jonów poruszających się w przeciwnym kierunku. W przypadku elektro-
litów słabych, również następuje spadek konduktancji równoważnikowej
ze względu na niższą stałą dysocjacji przy wyższych stężeniach.
Temperatura wpływa na konduktancję równoważnikową w inny sposób.

W wyższej temperaturze następuje wzrost ruchu cząstek i jednocześnie
zmniejszeniu ulega lepkość. Prowadzi to do wzrostu ruchliwości jonów,
czego konsekwencją jest wyższe przewodnictwo. W przypadku słabych
elektrolitów, wzrost temperatury powoduje wzrost stałej dysocjacji, cze-
go konsekwencją jest wzrost wartości przewodnictwa.
Przewodnictwo roztworu zależy od różnych parametrów, które oddziału-

ją na różne sposoby. Wśród parametrów wpływających na przewodni-
ctwo można wymienić następujące:
• Rodzaj zdysocjowanego elektrolitu (ładunek jonowy, promień jonu,
ruchliwość jonu).
• Stężenie zdysocjowanego elektrolitu.
• Stopień dysocjacji elektrolitu.
• Rozpuszczalnik (lepkość, przenikalność elektryczna).
• Temperatura.
2.3.2 Autodysocjacja Nie zawsze jonowe cząstki znajdujące się w rozpuszczalniku, które
wody zwiększają przewodnictwo roztworu, są substancjami pochodzącymi
z zewnątrz. Mogą być one wytwarzane przez sam rozpuszczalnik. Przy-
kładem jest tu czysta woda niezawierająca żadnych zanieczyszczeń,
której przewodnictwo wynosi 0.055 μS/cm. Przewodnictwo wywołują
jony hydroniowe (H3O+) i jony hydroksylowe (OH-), które powstają
w wyniku autodysocjacji wody. Równowaga tej reakcji jest silnie prze-
sunięta w kierunku wody. Jedynie dwie cząsteczki wody na miliard są
w formie zdysocjowanej. Wpływ autodysocjacji jest bardzo mały, ale
należy ją uwzględnić podczas pomiarów wykonywanych w czystej
wodzie.
H H H +
H -
O O O O
H H H H
Rysunek 2. Autodysocjacja wody.
10
2.4 Zasada Cela do pomiaru przewodnictwa składa się zasadniczo z pary elektrod,
pomiaru tzw. biegunów, do których przykładane jest napięcie. Miernik mierzy
przepływający prąd i na tej podstawie oblicza przewodnictwo (patrz
rozdział 2.2). Jest to uproszony sposób wyjaśnienia zasady pomiaru.
W rzeczywistości występuje kilka ważnych aspektów, które należy
wziąć pod uwagę.
katoda anoda
Rysunek 3. Schemat ogniwa do pomiaru przewodnictwa
W momencie przyłożenia do elektrod prądu stałego (DC), dodatnio

naładowane jony (kationy) migrują do ujemnie naładowanej elektrody
(katody). W analogiczny sposób, ujemnie naładowane jony (aniony)
poruszają się w przeciwnym kierunku do elektrody naładowanej dodat-
nio (anody). Może to prowadzić do akumulacji jonów w pobliżu po-
wierzchni elektrod oraz do reakcji chemicznych. Elektroliza prowadzi do
zmian w składzie roztworu, a zatem wpływa na przewodnictwo. Aby nie
dopuścić do przebiegu niepożądanych reakcji elektrolizy, w pomiarach
przewodnictwa stosowany jest prąd zmienny (AC). W przypadku prądu
zmiennego jony nie migrują w jednym kierunku, lecz oscylują wokół
swojej własnej pozycji stosownie do częstotliwości przyłożonego prądu
(patrz Rysunek 4).
Rysunek 4. Różna migracja jonów po przyłożeniu do celi pomiarowej prądu stałego (DC)
i prądu zmiennego (AC).
11
Teoria
Nawet w przypadku zastosowania prądu zmiennego nie udaje się

całkowicie wyeliminować akumulacji jonów. Wszystkie zjawiska, które
zachodzą na granicy pomiędzy powierzchnią czujnika i roztworem
po przyłożeniu prądu są określane wspólnie jako polaryzacja. Główną
przyczyną jest tworzenie się warstwy podwójnej, która ma wpływ
na ruchliwość jonów. Warstwa ta ma taki sam wpływ jak zanieczysz-
czenie powierzchni elektrody. Jej obecność powoduje dodatkowy opór.
Polaryzacja ma niekorzystny wpływ podczas pomiaru próbek o stęże-

niu elektrolitu w średnim i wysokim zakresie, ograniczając liniowość
w górnym krańcu skali (patrz Rysunek 5). Wpływ polaryzacji można
ograniczyć lub wyeliminować:
• Stosując prąd o odpowiedniej częstotliwości: im wyższa częstotliwość
prądu podczas pomiaru, tym jony mają krótszy czas na gromadzenie
się na elektrodzie i stworzenie warstwy podwójnej. Zastosowanie
wyższej częstotliwości minimalizuje wpływ polaryzacji.
• Optymalizując powierzchnię elektrody: zwiększenie pola powierzchni
elektrody zmniejsza gęstość prądu, a zatem i wpływ pochodzący
od polaryzacji (patrz rozdział 2.5.3).
• Korzystając z 4-elektrodowego czujnika przewodnictwa: czujnik ten
eliminuje wpływ polaryzacji na wynik pomiaru (patrz rozdział 2.5.2).
Wpływ
polaryzacji
zachowanie doskonałe
Wpływ kapacytancji
Rysunek 5. Niekorzystny wpływ polaryzacji i kapacytancji na wynik przewodnictwa.
W drugim krańcu skali na liniowość mają wpływ kapacytancje (patrz

Rysunek 5). Dwie elektrody w medium nieprzewodzącym zachowują
się jak kondensator. Po przyłożeniu do nich prądu stałego nie następuje
przepływ prądu. Opór pojemnościowy staje się nieskończenie wysoki,
natomiast przewodnictwo wynosi zero. Jednakże, gdy do elektrod zo-
stanie przyłożony prąd zmienny, opór pojemnościowy spada, co pro-
wadzi odpowiednio do wzrostu przewodnictwa.
12
Wpływ kapacytancji można ograniczyć lub całkowicie wyeliminować:
• Stosując prąd o odpowiedniej częstotliwości: im niższa jest częstotli-
wość prądu podczas pomiaru przewodnictwa, tym niższy jest wpływ
kapacytancji.
• Stosując czujnik przewodnictwa o niskiej kapacytancji: im mniejsza
powierzchnia elektrody (A) i im większa odległość (I) pomiędzy elek-
trodami, tym mniejsza kapacytancja. Nie jest to jednak dobre rozwią-
zanie w przypadku pomiarów w obszarze niskiego przewodnictwa.
W tej sytuacji potrzebne są czujniki o niskiej wartości stałej celi
(duża powierzchnia elektrod i jednocześnie niewielka odległość
pomiędzy elektrodami). W niektórych przypadkach kapacytancja
kabla pomiędzy elektrodami i pętla pomiarowa mogą mieć większy
wpływ i należy go minimalizować i/lub kompensować, stosując wy-
posażenie o odpowiedniej konstrukcji.
Optymalna częstotliwość prądu zależy od zakresu pomiarowego.

A zatem, częstotliwość należy dostosować do przewodnictwa próbki.
Zasadniczo, stosowane są niskie częstotliwości prądu, jeśli pomiary
przewodnictwa są wykonywane w niskim zakresie, gdzie wpływ pola-
ryzacji jest nieznaczący. Wysokie częstotliwości są stosowane w przy-
padku wysokich wartości przewodnictwa, co pozwala minimalizować
wpływ polaryzacji. Nowoczesne konduktometry dostosowują częstotli-
wość prądu automatycznie. Różni producenci mierników przewodnictwa
stosują różne algorytmy do adiustacji częstotliwości prądu.
2.5 Czujnik Biorąc pod uwagę wysokie zróżnicowanie aplikacji, nie dziwi fakt, że
przewodnictwa nie ma technologii, która sprawdzałaby się doskonale w każdych wa-
runkach. Na rynku dostępne są trzy rodzaje czujników przewodnictwa:
• Czujnik 2-elektrodowy.
• Czujnik 4-elektrodowy.
• Czujnik indukcyjny.
Czujniki indukcyjne są stosowane głównie w pomiarach on-line wyko-

rzystywanych do sterowania procesami w zakładach przemysłowych.
Z tego względu, w kolejnych rozdziałach omówione zostaną jedynie
czujniki 2-elektrodowe i 4-elektrodowe.
2.5.1 2-elektrodowy Klasyczne, 2-elektrodowe czujniki przewodnictwa składają z dwóch

czujnik płytek. Płytki te zazwyczaj otacza zewnętrzna rurka, której zadaniem
przewodnictwa jest ochrona płytek przez uszkodzeniem mechanicznym oraz zmniej-
13
Teoria
szenie błędów, których źródłem jest wpływ czynników zewnętrznych

(patrz Rysunek 6). Dostępne są również czujniki 2-elektrodowe o innej
konstrukcji. Innym powszechnie stosowanym rozwiązaniem są czujniki,
w których jedna z elektrod ma kształt trzpienia, który otacza druga elek-
troda (patrz Rysunek 6). Czujniki te są konstruowane z wytrzymałych
materiałów takich jak stal nierdzewna lub tytan, stąd są one bardzo
odporne na uszkodzenia mechaniczne. Prosta konstrukcja czujników
2-elektrodowych sprawia, że można je miniaturyzować. Takie mikro-
czujniki umożliwiają wykonywanie pomiarów w niewielkiej ilości próbki.
Elektroda
prądowa
i pomiarowa
Rysunek 6. Schemat czujnika 2-elektrodowego.
Silną stroną czujnika 2-eelektrodowego jest możliwość wykonywania

pomiarów przewodnictwa w niskim zakresie z bardzo wysoką dokład-
nością. Typowy zakres pomiarowy sięga od 0.001 μS/cm
do 1000 μS/cm. 2-elektrodowy czujnik jest stosowany przede wszyst-
kich do pomiarów przewodnictwa w czystej wodzie, bardzo rozcieńczo-
nych roztworach wodnych i roztworach niewodnych.
2.5.2 4-elektrodowy Kolejnym rozwiązaniem jest czujnik przewodnictwa pracujący z dodat-

czujnik kową parą elektrod (patrz Rysunek 7). Dostępne są 4-elektrodowe czuj-
przewodnictwa niki przewodnictwa o różnej konstrukcji, ale we wszystkich przypadkach
zasada funkcjonalna pozostaje taka sama:
• Zewnętrzne elektrody są elektrodami prądowymi, do których przykła-
dany jest prąd zmienny. Są one prowadzone w taki sam sposób jak
czujnik 2-elektrodowy. Wewnętrzne elektrody pomiarowe są umiesz-
czone w polu elektrycznym elektrod prądowych. Ich zadaniem jest
pomiar napięcia. W tym celu wykorzystywany jest wzmacniacz
o wysokiej impedancji.
Prąd płynący przez zewnętrzne elektrody i roztwór można dokładnie

zmierzyć w obwodzie. Jeśli napięcie pomiędzy wewnętrznymi elektro-
dami i prąd są znane. Rezystancję i konduktancję można obliczyć. Aby
uzyskać wartość przewodnictwa, należy pomnożyć konduktancję przez
stałą dla wewnętrznych elektrod (patrz Rozdział 2.2).
14
Zaletą czujnika 4-elektrodowego jest to, że przez wewnętrzne elektrody,
gdzie wykonywany jest pomiar, płynie bardzo mały prąd. Nie ma zatem
tu wpływu polaryzacji na pomiar. Czujnik 4-elektrodowy jest również
mniej wrażliwy na błędy pomiarowe spowodowane zarastaniem.
Elektroda Elektroda
prądowa pomiarowa
Rysunek 7: Schemat 4-elektrodowego czujnika przewodnictwa
Silną stroną czujnika 4-elektrodowego jest możliwość wykonywania po-

miarów w szerokim zakresie od 10 μS/cm do 1000 mS/cm z doskonałą
liniowością. Czujnik ten można stosować przede wszystkim do pomia-
rów przewodnictwa w poszerzonym średnim zakresie, który obejmuje
wodę morską, ścieki oraz rozcieńczone roztwory kwasów i zasad.
Czujnik 2-elektrodowy Czujnik 4-elektrodowy

• Wysoka dokładność w niskim za- • Polaryzacja nie wpływa na pomiar
kresie przewodnictwa. w próbkach o wysokim przewod-
nictwie, a zatem czujnik jest odpo-
• Prosta konstrukcja czujnika pozwa- wiedni do pomiarów przewodni-
la na jego miniaturyzację w celu ctwa w wysokim zakresie.
wykonywania pomiarów również
w próbkach dostępnych w niewiel- • Dobra liniowość w bardzo szerokim
kiej ilości. zakresie przewodnictwa (kilka rzę-
dów wielkości).
• Mniejszy wpływ zanieczyszczenia

powierzchni.
Tabela 2. Zalety czujnika 2-elektrodowego i 4-elektrodowego.
2.5.3 Materiał Czujniki przewodnictwa są wykonywane z różnych materiałów.

E|ektrody są zazwyczaj wykonywane z platyny, platyny pokrytej czernią
platynową, grafitu, stali nierdzewnej i tytanu, trzon natomiast z epoksy-
du lub szkła. W przypadku stali i tytanu istnieje możliwość wykonania
elektrod i trzonu jako jednego elementu.
15
Teoria
Istotne właściwości stosowanych materiałów:

• Odporność chemiczna.
• Odporność mechaniczna.
• Odporność na polaryzację.
• Efekt przenoszenia (“carry-over”).
Reakcje chemiczne pomiędzy materiałem czujnika (szczególnie elek-

trodami) i próbką są wysoce niepożądane, ponieważ prowadzi to do
nieprawidłowych wyników pomiarów i powoduje konieczność ciągłej
zmiany czujnika. Czujnik może również ulec zniszczeniu ze względu
na wpływ czynników mechanicznych. Elektrody wykonane z materiału
o niskiej wytrzymałości mechanicznej takiego jak platyna lub grafit
są zazwyczaj otoczone materiałem o wyższej odporności, dzięki czemu
elektroda jest mniej podatna na uszkodzenia mechaniczne.
Struktura powierzchni elektrody ma wpływ na odporność na polary-

zację. Porowate lub szorstkie powierzchnie posiadają mniejszy opór
powierzchniowy, a zatem I mniejszy efekt polaryzacji. Niepowlekane
elektrody platynowe posiadają bardzo wysoki opór; elektrody wykonane
z platyny pokrytej czernią platynową posiadają najniższy opór.
Porowate powierzchnie występujące w przypadku platyny pokrytej czer-

nią platynową i grafitu mogą absorbować pewne części próbki, co pro-
wadzi do zjawiska przenoszenia i wydłuża czas reakcji elektrody, gdy
pomiary są wykonywane w próbkach o różnym stężeniu. Zjawiska te są
przeciwstawne w stosunku do odporności materiału na polaryzację.
W zależności od wymagań, można wybrać materiał elektrody o niskiej
odporności na polaryzację, dużym efekcie przenoszenia i dłuższym
czasie odpowiedzi lub materiał elektrody o wysokiej odporności na po-
laryzację, małym efekcie przenoszenia i krótkim czasie odpowiedzi.
2.5.4 Wybór Wybór odpowiedniego czujnika przewodnictwa jest kluczowym czynni-

odpowiedniego kiem, który decyduje o uzyskaniu dokładnych i wiarygodnych wyników.
czujnika Jak już wykazano wcześniej, czujniki o różnej konstrukcji i wykonane
z różnych materiałów mają różne silne i słabe strony. Dyskusja
o dobrych i niedobrych czujnikach nie ma zatem żadnego sensu. Od-
powiedni czujnik to taki, który jest najlepiej dostosowany do wymagań
konkretnej aplikacji.
Podstawowym wymaganiem jest brak reakcji chemicznej pomiędzy

czujnikiem i próbką. W przypadku próbek reaktywnych chemicznie
16
szkło i platyna to najlepszy wybór, ponieważ charakteryzują się one
najwyższą odpornością chemiczną spośród wszystkich powszechnie
stosowanych materiałów. Jeśli chodzi o aplikacje realizowane poza
laboratorium, a także liczne aplikacje laboratoryjne, stabilność me-
chaniczna jest znacznie ważniejszym czynnikiem. Często stosowany
jest czujnik przewodnictwa z epoksydowym korpusem i elektrodami
grafitowymi, ponieważ jest on bardzo trwały, wykazując również dobrą
odporność chemiczną. W przypadku roztworów wodnych o niskiej re-
aktywności i rozpuszczalników organicznych użycie czujników wykona-
nych ze stali lub tytanu jest często dobrą alternatywą.
Kolejną kwestią, którą należy rozważyć, aby wybrać optymalny czujnik

jest stała celi oraz rodzaj konstrukcji. Odpowiednia stała celi koreluje
się z przewodnictwem próbki. Im mniejsze jest spodziewane prze-
wodnictwo próbki, tym mniejsza powinna być stała celi. Na rysunku 8
przedstawiono zestaw próbek oraz zakres zalecanych stałych celi, które
należy użyć do pomiaru. Aby dokonać wyboru pomiędzy czujnikiem
2-elektrodowym i czujnikiem 4-elektrodowym, należy posłużyć nastę-
pującą prostą zasadą: Czujnik 2-elektrodowy należy stosować
w przypadku pomiarów przewodnictwa w niskim zakresie, Jeśli chodzi
o pomiary przewodnictwa w średnim i wysokim zakresie, lepszym roz-
wiązaniem jest czujnik 4-elektrodowy, szczególnie wtedy, gdy zakres
pomiarowy przewodnictwa jest szeroki.
Niekiedy w normach i przepisach pojawiają się wymagania dotyczące
czujnika przewodnictwa. Jeśli pomiar przewodnictwa jest wykonywany
zgodnie z taką normą, czujnik przewodnictwa musi dokładnie spełniać
podane wymagania.
1 10 100 1000 mS⋅cm-1
-1
0.1 1.0 10 100 1000 μS⋅cm
Woda pitna Ścieki
Woda Woda Woda Stęż. kwasy

zdejonizowana deszczowa morska i zasady
Stała celi 0.1 cm-1
Rysunek 8: Zestaw próbek i zalecanych stałych celi.
17
Teoria
Dostępne są ponadto specjalne czujniki o bardzo niskiej stałej celi prze-

znaczone do pomiarów wymagających wysokiej precyzji lub czujniki z
trzonem o małej średnicy służące do pomiarów przewodnictwa
w małych pojemnikach próbki. W Tabeli 3 zaprezentowano ofertę labo-
ratoryjnych czujników przewodnictwa METTLER TOLEDO. Bardziej szcze-
gółowe informacje można znaleźć na stronie:
www.electrodes.net
Konfiguracja Stała celi Zakres pomiarowy Nazwa

czujnika
4 elektrody
platynowe 0.80 cm-1 0.01-500 mS/cm InLab® 710
zastosowania
trzon szklany
ogólnego
Czujniki
4 elektrody
grafitowe InLab® 731
0.57 cm-1 0.01-1000 mS/cm
trzon InLab® 738
epoksydowy
2 elektrody
tytanowe
0.01 cm-1 0.0001-1000 µS/cm InLab® Trace
trzon
i wysoka precyzja
tytanowy
Czysta woda
2 elektrody
InLab® 741
stalowe 0.105 cm-1 0.001-500 µS/cm
InLab® 742
trzon stalowy
Czujniki specjalistyczne
2 elektrody
platynowe 0.06 cm-1 0.1-500 µS/cm InLab® 720
trzon szklany
2 elektrody
InLab®
platynowe 1.0 cm-1 0.01-100 mS/cm
751-4mm
trzon szklany
Mikro
2 elektrody
InLab®
platynowe 1.0 cm-1 0.01-112 mS/cm
752-6mm
trzon szklany
2 elektrody
etanol
Bio-
platynowe 0.1 cm-1 0.1-500 µS/cm InLab® 725

trzon szklany
Tabela 3. Oferta czujników przewodnictwa METTLER TOLEDO.
18
2.6 Wpływ Pomiary przewodnictwa bardzo mocno zależą od temperatury. W miarę
temperatury wzrostu temperatury próbki, jej lepkość obniża się, co prowadzi do
wzrostu ruchliwości jonów. Stąd, obserwowane przewodnictwo próbki
wzrasta, chociaż stężenie jonów pozostaje stałe (patrz Rozdział 2.3.1).
Każdy wynik przewodnictwa należy podawać wraz z temperaturą, gdyż
inaczej jest on nieużyteczny. Na przykład, przewodnictwo 0,01 molowe-
go roztworu chlorku potasu w temperaturze 20 °C wynosi 1278 μS/cm,
natomiast w temperaturze 25 °C wynosi ono 1413 μS/cm. Oznacza to,
że porównywanie pomiarów wykonanych w tej samej próbce, ale w róż-
nych temperaturach nie ma żadnego sensu. Z tego powodu, odczyty są
odnoszone do temperatury referencyjnej, dzięki czemu wyniki można ze
sobą porównywać. Temperaturą referencyjną jest zazwyczaj 25 °C, cza-
sami stosuje się również 20 °C. Doprowadzanie temperatury próbki do
temperatury referencyjnej przy pomocy kosztownego systemu kontroli
Nie wszystkie korekcje temperatury są tym samym

Nie należy mylić korekcji temperatury w pomiarach przewod-
nictwa z kompensacją temperatury w pomiarach pH.
W przypadku pomiaru przewodnictwa wyświetlana wartość
przewodnictwa jest wartością obliczoną dla żądanej tempe-
ratury referencyjnej. A zatem wpływ temperatury jest korygo-
wany. W przypadku pomiaru pH wyświetlana jest rzeczywista
wartość pH w danej temperaturze (np. 27 °C). Kompensacja
temperatury w tym przypadku polega na dostosowaniu
nachylenia elektrody pH do rzeczywistej zmierzonej tempera-
tury. Tu korygowany jest wpływ temperatury na elektrodę.
temperatury nie jest najlepszym rozwiązaniem. Stąd, w praktyce miernik

przewodnictwa mierzy przewodnictwo w danej temperaturze (np. 27
°C) i dokonuje przeliczenia uzyskanej wartości pomiaru do żądanej
temperatury referencyjnej, korzystając z wybranych przez użytkownika
algorytmów korekcji temperatury. Pomiar przewodnictwa i pomiar tem-
peratury są ze sobą powiązane, stąd, wszystkie czujniki przewodnictwa
METTLER TOLEDO są wyposażone w zintegrowany czujnik temperatury.
Temperatura odgrywa w pomiarach przewodnictwa kluczową rolę, stąd

znajomość zależności temperaturowej (zmiany przewodnictwa przy
mianie temperatury o 1oC) dla mierzonej próbki jest bardzo ważna. Za-
19
Teoria
leżność temperaturowa dla każdej próbki jest inna, i może zmieniać się
mocno w różnych temperaturach i dla różnych stężeń jonów.
FormelnAby uprościć skomplikowaną

Conductivity Guide: zależność pomiędzy przewodnictwem,
temperaturą i stężeniem jonów, opracowano różne metody korekcji tem-
1. V  R I
peraturowej:
• Liniowa.
• Nieliniowa.
V
2. •R Czysta
 woda.
I
• Brak.
1
Wybierana jest jedna z wymienionych wyżej metod w zależności od
3. G 
R
próbki, w której wykonywany jest pomiar przewodnictwa. W przypadku
średnio i silnie przewodzących roztworów stosowany jest tryb liniowej
korekcji temperatury. Wody naturalne posiadają silniejszą zależność
l
K
4. temperaturową. W związku z tym, dla tego rodzaju wód zalecana jest
A
korekcja nieliniowa. W przypadku czystych wód, dla których odnoto-
wuje się najwyższą zależność temperaturową, firma METTLER TOLEDO
opracowała l specjalny i bardzo dokładny algorytm bazujący na szero-
5.   G   G  K
kiej wiedzyA i doświadczeniu firmy THORNTON, która posiada wiodącą
pozycję na rynku w obszarze analityki procesowej. Wszystkie te metody
korekcji temperaturowej zostały omówione w kolejnych rozdziałach.
6.    ci Z i i
i
2.6.1 Liniowa Jeśli chodzi o korekcję temperaturową dla roztworów średnio- i wysoko-
korekcja przewodzących, często stosowane jest następujące równanie liniowe:
temperatury
T
7.  Tref  (7)

1  (T  Tref )
100%
(  występuje
W równaniu T 1 )  100%
współczynnik temperaturowy wyrażający zmia-
8.   T 2
ny przewodnictwa
(T2  T1 )   T 1 °C. Wartości tego współczynnika są dostępne
w %/
w literaturze i wyznacza się je doświadczalnie. W przypadku wyznacza-
nia empirycznego wykonywane sa dwa pomiary przewodnictwa, jeden
(1698 S / cm
jestwykonywany  1413 S / cm
w temperaturze ) 100% drugi natomiast w tem-
referencyjnej,
  2.017 % / C
peraturze(35 C  25 C ) 1413 S / cm zgodnie z równaniem (8):
próbki. Wartość można obliczyć
1996 S / cm
 Tref   1422 S / cm
2.017 % / C
1  (45C  25C )
100%
20
9.  25C  f 25 (T )   T
l
Formeln Conductivity Guide:
4. K 
A
1. V  R  I T
7.  Tref 

1 l  (T  Tref )
5.   G
V  100
 G% K
2. R  A
I
( T 2   T 1 ) 100%
8.
6. 
   (cTi Z iTi )   (8)
1i 2 1 T1
3. G
R
Przykład:
(1698wyznaczanie
S / cm  1413 współczynnika temperaturowego
S / cm) 100 % α
 
Przewodnictwo 
próbki zmierzone bez kompensacji 017 % / C (α = 0)
 2.temperatury
K l (35 C  25 C ) 1413 S / cm
  różnych
T
7.
4. wTref
dwóch  temperaturach, T1: wybrana temperatura referencyjna,
A 1
T2: rzeczywista  (T  Trefpróbki.
temperatura ) 0.01 molowy roztwór KCl posłuży
100%
jako przykład. W wyniku 1996  S / cm otrzymano następujące wartości
pomiaru
 Tref   1422 S / cm
l 2.017 % / C
przewodnictwa:
5.  G 1  
(   μS/cmG  K 
) 100w%25 °C ( 45C  25 C )
8. Pomiar
 T1:2A1413T 1100 %
Pomiar (2:T21698   T 1 w 35 °C
 T1 )μS/cm
6. 
9.  25C cfi Z Ti )   T
25i(
(1698 S / cm  1413 S / cm) 100%
i
  2.017 % / C
(35 C  25 C ) 1413 S / cm
 25C
10.  20C 
1.116 
7. Wartości
Tref  te są następnie
T
S / cm
1996 wprowadzane do równania (8) w celu oblicze-
nia    1422 S / cm
1  2.017 
Trefwspółczynnika
% (T  Tref )
temperaturowego.
/ C
1 100% TDS  (45C  25C )
11. TDS factor : 100%

Przykład: liniowa25korekcja
C temperatury
Pomiar ( Tprzewodnictwa
2   T 1 )  100% roztworu KCl z poprzedniego przykładu wykona-
9. 
8. no25ponownie, ) 
C  f 25 (Tuzyskując
(T2  T1 )  T T 1 następujący wynik:
Pomiar 3: 1996 μS/cm w 45 °C

(1698
10. Wartość CS / cm  1413
 25skorygowano do  S / cm) 100 %
20C 1tą.116 temperatury referencyjnej
 2.017(25
% °C),
/ C korzy-
(35 C  (7),
stając z równania 25 C ) 1413 obliczono
a następnie S / cm wartość α:
TDS
11. TDS factor : 1996 S / cm
 Tref   C  1422 S / cm
2.01725% / C
1  (45C  25C )
100%
9. Skorygowana
25C  f 25 (T )   T
wartość 1422 μS/cm różni się nieco od wartości prawdzi-
wej 1413 μS/cm. Błąd ten wynika z faktu, że wartość α dla elektrolitu
nie jest stała. Zależy ona od stężenia elektrolitu i temperatury.
 25C
10.  20C 
1.116
TDS
11. TDS factor :
 25C
21
Teoria
α [%/C]
Temp. [°C] 0.001 mol/L KCl 0.01 mol/L KCl 0.1 mol/L KCl
0 1.81 1.81 1.78
15 1.92 1.91 1.88
35 2.04 2.02 2.03
45 2.08 2.06 2.02
100 2.27 2.22 2.14
Tabela 4. Zależność wartości α dla roztworów KCl od stężenia i temperatury
dla Tref = 25 °C.
Wartość α jest różna w różnych temperaturach, co pokazano w tabeli 4.

A zatem, wartość α powinna być określana w zakresie temperatur po-
dobnym do temperatury próbki. W przypadku pomiarów prowadzonych
w szerokim zakresie temperatur typowym podejściem jest posłużenie
się średnim współczynnikiem. Jednym z możliwych rozwiązań podczas
wyznaczania średniej wartości α jest zastosowanie metody najmniej-
szych kwadratów dopasowującej linię prostą do danych.
Typowe współczynniki temperaturowe dla różnych próbek podano

w Tabeli 5.
Próbka Współczynnik temperaturowy α (%/°C)

Kwasy 1.0 – 1.6
Zasady 1.8 – 2.2
Sole 2.2 – 3.0
Woda pitna 2.0
Woda czysta 2.3 – 7.4
Tabela 5. Typowe współczynniki temperaturowe dla różnych grup substancji.
2.6.2 Nieliniowa Nieliniowe funkcje korekcji temperatury są dla próbek wodnych bardziej
korekcja odpowiednie niż tryb liniowej korekcji temperatury. Najważniejsza jest
temperatury nieliniowa funkcja dla wód naturalnych takich jak woda gruntowa, woda
powierzchniowa, woda pitna i ścieki.
Opisany tryb korekcji został określony w normie ISO/DIN 7888. Zmierzo-

na wartość przewodnictwa w temperaturze próbki (κT) jest korygowana
22

1698 S / cmT  1413 S / cm) 100%
7.  Tref (
   2.017 % / C
1(35 C  25(TC)Tref1413
) S / cm
100%
1996 S / cm
 (   ) 100%  1422 S / cm
8.  Tref
 T 2 2.017 T1
% / C
(1T2Do T
do 25 °C. obliczenia  (45C  25C )
1 )   T 1 skorygowanej wartości κ 25 °C użyto poniższego
równania: 100 %
(1698 S / cm  1413
 25C  f 25 (T )   T
9. 
(9)
S / cm) 100%
 2.017 % / C
(35 C  25 C ) 1413 S / cm
f25(T) jest współczynnikiem korekcji temperatury, który jest stosowany
 25wartości
10. 
do20korekcji
C 
C przewodnictwa
1996 S / cm wód naturalnych od temperatury
 Tref (T)
próbki 1.116
do  1422 S / cm
2.017 % / C referencyjnej (25 °C). Tryb korekcji nieliniowej
temperatury
działa w1zakresie
 temperatur od 0C°C
 (45  25 C ) °C. Wszystkie stosowane
do 35.9
100%
współczynniki korekcji
TDS są przechowywane w konduktometrach MET-
11. TDS factor : Zamieszczono je w Dodatku 6.1. Aby uzyskać wyniki dla
TLER TOLEDO. 
9.  T ) 25CT
25C  f 25 (referencyjnej
temperatury 20 °C, skorygowany wynik należy podzielić
przez współczynnik 1.116:
 25C
10.  20C  (10)
1.116
TDS
2.6.3 Czysta woda Współczynnik temperaturowy dla czystej wody zmienia się w bardzo
11. TDS factor :
szerokim zakresie,
 25Cco pokazują dane zamieszczone w Tabeli 5. Głów-
nym tego powodem jest to, że autodysocjacja cząsteczek wody zależy
od temperatury w znacznie większym stopniu niż przewodnictwo, które
jest powodowane przez inne jony. Biorąc po uwagę fakt, że w próbkach
czystej wody nie ma praktycznie żadnych jonów zanieczyszczających,
na wartość α wpływ głównie ma autodysocjacja wody. W innych prób-
kach stężenie jonów stanowiących zanieczyszczenie jest wiele razy
wyższe od stężenia jonów powstających w wyniku autodysocjacji wody.
A zatem, wyższa zależność temperaturowa jest tłumiona, co sprawia,
że wartość staje się bardziej liniowa.
Dokładna korekcja temperatury w czystej wodzie stanowi poważne

wyzwanie. Można przyjąć, że przewodnictwo jest sumą wody (auto-
dysocjacja) i przewodnictwa powodowanego przez zanieczyszczenia
jonowe. Na rysunku 9 przedstawiono w sposób schematyczny mecha-
nizm działania kompensacji temperatury dla czystej wody. Punkt 1 jest
zmierzoną wartością przewodnictwa w 80 °C dla próbki zawierającej
chlorek sodu o stężeniu 100 μg/L. Konduktometr odejmuje od tej war-
tości przewodnictwo pochodzące od wody, które jest dobrze znane, co
daje wartość przewodnictwa pochodzącego od chlorku sodu (Punkt 2).
W kolejnym kroku, konduktometr przekształca przewodnictwo chlorku
sodu w temperaturze 80 °C w przewodnictwo chlorku sodu w tempera-
turze 25 °C (Punkt 3).
23
Teoria
Na koniec, miernik dodaje przewodnictwo wody w temperaturze 25 °C

do przewodnictwa chlorku sodu w temperaturze 25 °C. Uzyskuje się
w ten sposób skorygowane przewodnictwo próbki (Punkt 4).
Czysta woda
NaCl obliczony
Czysta woda + 100μg/L NaCl
Ze względu na fakt, że w przykładzie występuje

Temperatura o
C tylko jeden rodzaj
Rysunek 9. Schematycznie przedstawiony mechanizm działania korekcji temperaturowej
dla czystej wody z zanieczyszczeniem w postaci chlorku sodu o stężeniu 100 μg/L.
zanieczyszczeń, pokazana korekcja wygląda bardzo prosto. W rze-

czywistości sytuacja jest znacznie bardziej skomplikowana, ponieważ
występuje wiele różnych zanieczyszczeń w różnym stężeniu, przy czym
każde zanieczyszczenie ma swoją własną zależność temperaturową.
Aby zapewnić dokładną korekcję temperaturową w czystej wodzie,
firma METTLER TOLEDO wdrożyła w swoich konduktometrach specjalny
tryb korekcji temperaturowej. Tryb ten bazuje na algorytmie opracowa-
nym przez firmę THORNTON, która posiada wiodącą pozycję na rynku
w analityce czystych wód. Ten tzw. tryb dla czystej wody kompensuje
wartości przewodnictwa w zakresie od 0.005 do 5.00 μS/cm w prze-
dziale temperatur od 0 °C do 50 °C do temperatury referencyjnej
25 °C. Gdy otrzymany wynik przekracza 5.00 μS/cm w trybie dla czy-
stej wody, algorytm wchodzi w tryb kompensacji liniowej z współczyn-
nikiem α = 2.00%/°C.
2.6.4 Bez Każdy skorygowany temperaturowo wynik jest obarczony potencjalnymi

korekcji błędami spowodowanymi przez korekcję temperatury. Im lepsza korek-
cja temperatury, tym mniejszy błąd. Jedynym sposobem wyeliminowa-
nia tych błędów jest unikanie stosowania jakiegokolwiek trybu korekcji
temperatury. Zamiast tego, temperaturę próbki należy doprowadzić do
24
wymaganej temperatury referencyjnej, co wymaga dodatkowego wypo-
sażenia i czasu.
Niektóre normy, takie jak USP <645>, zakazują stosowania metod ko-
rekcji temperatury, wymagając pomiarów bez korekcji temperatury. W
przypadku pomiarów wykonywanych zgodnie z tymi normami należy
wyłączyć tryb korekcji temperatury. W przypadku mierników przewodni-
ctwa, które są wyposażone jedynie w tryb liniowej korekcji temperatury,
nie ma możliwości wyłączenia korekcji. Po wprowadzeniu jednak war-
tości współczynnika α 0%/°C tryb liniowej korekcji temperatury zacho-
wuje się w tak, jakby był wyłączony.
W tabeli 6 przedstawiono laboratoryjne mierniki przewodnictwa

METTLER TOLEDO oraz dostępne tryby korekcji temperatury.
Bez Liniowa Nieliniowa Czysta

kompensacji woda
SevenExcellence
   
S700, S470,…
SevenCompact
S230
SevenGo Duo pro
  
SG78
SevenGo pro
SG7
FiveEasy
 
FE30, FEP30
FiveGo
FG3
Tabela 6: Obsługiwany tryb korekcji temperatury w miernikach przewodnictwa METTLER
TOLEDO.
2.7 Czynniki Na pomiar przewodnictwa może wpływać wiele czynników. Cztery naj-
zakłócające pomiar ważniejsze zostały omówione w niniejszym rozdziale.
przewodnictwa
2.7.1 Rozpuszczanie W próbce oprócz substancji stałych i ciekłych mogą rozpuszczać się
się substancji również substancje gazowe, tworząc formy jonowe wpływające na
gazowych pomiar przewodnictwa. Dwutlenek węgla (CO2) jest jedynym gazem w
warunkach pokojowych, który może w istotny sposób wpływać na po-
25
Teoria
miar przewodnictwa. W wodzie rozpuszczony dwutlenek węgla tworzy

kwas węglowy (H2CO3), który dysocjuje w pierwszym etapie, dając
wodorowęglan, natomiast w drugim etapie węglan (CO32-)
(Rysunek 10). Równowaga reakcji dwutlenku węgla jest silnie prze-
sunięta w kierunku CO2. Jedynie około 0.2% cząsteczek tworzy kwas
węglowy. W standardowych warunkach wpływ dwutlenku węgla może
zwiększyć sumarycznie wynik przewodnictwa o około 1 μS/cm.
Rysunek 10. Rozpuszczalność dwutlenku węgla w wodzie.
W przypadku pomiarów przewodnictwa w niskim zakresie (<10 μS/cm)

dwutlenek węgla może silnie wpływać na wynik pomiaru. Warunkiem
uzyskania wiarygodnych wyników pomiarów jest zabezpieczenie próbki
przed kontaktem z powietrzem. Można to osiągnąć, stosując kuwetę
przepływową lub gazy chemicznie obojętne, takie jak azot lub hel w
celu odizolowania powierzchni próbki od powietrza (patrz rozdział 3.4).
2.7.2 Pęcherzyki Nawet niewielki pęcherzyk powietrza przylegający do powierzchni elek-

powietrza trody zwiększa rezystancję próbki w czujniku i zmniejsza wartość prze-
wodnictwa. Niestabilne sygnały mogą wskazywać na obecność pęche-
rzyków powietrza w czujniku pomiarowym. Przed każdym pomiarem
(i również przed każdą kalibracją i sprawdzeniem) należy upewnić się,
że wewnątrz czujnika nie ma żadnych pęcherzyków powietrza. Usunąć
pęcherzyki, pukając w czujnik lub go podnosząc i opuszczając w celu
wypłukania pęcherzyków.
Rozpuszczalność powietrza w wodzie spada wraz ze wzrostem jej tem-

peratury. W czujniku pomiarowym mogą powstawać pęcherzyki, powo-
dując wspomniane powyżej problemy.
26
2.7.3 Pokrywanie Nierozpuszczalne lub powoli wytrącające się substancje stałe w próbce
powierzchni mogą tworzyć warstwę na elektrodach czujnika przewodnictwa. War-
elektrody stwa ta może prowadzić do pogorszenia odpowiedzi czujnika
i błędnych odczytów. Dobrze znanym przykładem jest zarastanie czuj-
nika materiałem biologicznym. Prawidłowe czyszczenie zapobiega tego
rodzaju problemom (patrz rozdział 3.5).
2.7.4 Błędy Aktywną część pomiaru przewodnictwa w elektrolicie wewnątrz czujnika

związane i wokół niego opisują linie pola. Jakiekolwiek zakłócenie linii pola ma
z geometrią niekorzystny wpływ na pomiar przewodnictwa. Głównym źródłem za-
– efekty pola kłóceń są ścianki lub dno naczynia na próbkę, jeśli czujnik jest umiesz-
czony zbyt blisko nich. Najlepszym rozwiązaniem jest umieszczenie
czujnika centralnie i 25 mm powyżej dna naczynia z próbką. Niektóre
czujniki posiadają konstrukcję minimalizującą ten niekorzystny wpływ.
Jeśli całe pole mieści się wewnątrz czujnika pomiarowego, nie ma blo-
kowania linii pola i nie ma błędów, których źródłem są linie pola.
Linie pola
Rysunek 11. Linie pola w czujniku 2-elektrodowym.
27
3 Dobra praktyka pomiaru
Dobra praktyka pomiaru przewodnictwa
przewodnictwa
Pomiar przewodnictwa jest wykonywany w różnych aplikacjach.
W drugiej części niniejszego przewodnika zamieszono wiele praktycz-
nych informacji dotyczących sposobu wykonywania pomiarów.
W pierwszej kolejności omówiono ogólnie sposób przeprowadzania
kalibracji, sprawdzania i pomiarów przewodnictwa, w tym pomiarów
w niskim zakresie przewodnictwa. Następnie, skupiono się na konser-
wacji i przechowywaniu czujników przewodnictwa. W kolejnych roz-
działach omówiono szczegółowo najważniejsze aplikacje.
Wszystkie mierniki przewodnictwa METTLER TOLEDO pozwalają, oprócz

przewodnictwa oczywiście, mierzyć również inne parametry. W tabeli 7
przedstawiono tryby pomiarowe obsługiwane przez mierniki. Pomiary
TDS (całkowite substancje rozpuszczone), zasolenia, popiołu kondukto-
metrycznego i bioetanolu zostały szczegółowo omówione
w rozdziale 3.6.
Przewod- TDS Zasole- Rezy- Popiół Bio-

nictwo (mg/L, nie stywność konduk- etanol
(µS/cm, g/L) (psu) (MΩ∙cm) tome- (µS/m,
mS/cm) tryczny mS/m)
(%)
SevenExcellence
SevenCompact
     
SevenGo Duo pro
SevenGo pro
   
FiveEasy
  
FiveGo
Tabela 7. Obsługa trybu korekcji temperatury w miernikach przewodnictwa

METTLER TOLEDO.
28
3.1 Kalibracja Przed przystąpieniem do wykonywania pomiarów przewodnictwa na-
i sprawdzanie leży znać stałą celi lub ją wyznaczyć. Współczynnik ten jest potrzebny
do przekształcenia zmierzonej konduktancji w przewodnictwo (patrz
rozdział 2.2). Każdy czujnik przewodnictwa posiada swoją własną stałą
celi. METTLER TOLEDO stosuje dwa różne rodzaje stałych celi: stałe
celi nominalne i stałe celi certyfikowane. Nominalna stała celi pozwala
użytkownikowi wybrać właściwy czujnik. Ze względu na proces produk-
cji stałe celi mieszą się w bardzo szerokim zakresie. Dokładność nomi-
nalnej stałej celi wynosi jedynie ± 20%. Przed pomiarem należy okre-
ślić dokładną wartość stałej celi, wykonując tzw. kalibrację. Wykonanie
pomiaru wzorca o znanej wartości przewodnictwa jest niezawodnym
sposobem wyznaczenia stałej celi czujnika (patrz równanie 5).
Certyfikacja stałych cel dla czujników jest wykonywana fabrycznie

zaraz po zakończeniu cyklu ich produkcji. Stałe celi są wyznaczane z
maksymalną niepewnością ± 2%. Są one wystarczająco dokładne, aby
można je było użyć w pomiarach. Dokładna stała celi jest podawana
na świadectwie jakości i jest drukowana na kablu czujnika. W przy-
padku czujników ISM stała celi jest również przechowywana w pamięci
czujnika. Czujniki przewodnictwa InLab 73x oraz InLab 710 i InLab 720
METTLER TOLEDO są dostarczane wyłącznie z nominalną stałą celi. W
przypadku tych czujników stała celu musi być wyznaczona bezpośred-
nio przed pomiarem przewodnictwa przez kalibrację. Czujniki InLab 74x
i InLab Trace są dostarczane z certyfikowaną stałą celi, która została
wyznaczona fabrycznie zgodnie z normami ASTM i wykorzystaniem
certyfikowanych wzorców przewodnictwa NIST.
Stała celi może ulegać zmianom w czasie. Zanieczyszczenia i osady

oraz zmiany chemiczne i fizyczne czujnika pomiarowego mają wpływ
na stałą celi. Zalecane jest wykonywanie sprawdzeń w celu potwier-
dzenia, że stała celi jest nadal prawidłowa przed wykonaniem pomiaru
przewodnictwa. Aby tego dokonać, należy wykonać pomiar przewod-
nictwa roztworu wzorcowego. Otrzymany wynik powinien mieścić się
w określonym przedziale wartości dopuszczalnych (np. ± 2% wartości
roztworu wzorcowego).
Podsumowując, czujniki z nominalną stałą celi należy kalibrować

przed pierwszym użyciem. W przypadku czujników o znanej stałej
celi wystarczające jest sprawdzenie. Jeśli wartość zmierzona w trakcie
sprawdzenia nie mieści się w zakresie wartości dopuszczalnych, czujnik
należy wykalibrować ponownie.
29
Wzorce przewodnictwa
Roztwory wzorcowe przewodnictwa pozwalają w bardzo prosty
sposób wykalibrować stałą celi i ją sprawdzać. Należy mieć na uwa-
dze, że roztwory wzorcowe przewodnictwa sa bardziej wrażliwe na
zanieczyszczenia i rozcieńczanie niż roztwory buforowe pH. Pojem-
ność buforowa wzorców pH jest odporna na zmiany pH i sprawia,
że są one bardziej odporne na nieprawidłowe postępowanie. Na
wzorce przewodnictwa natomiast bezpośrednio wpływa rozcieńcza-
nie, zanieczyszczenia i CO2 z powietrza. Ich wartości certyfikowane
łatwo ulegają zmianom. Sytuacja taka ma miejsce szczególnie
w przypadku wzorców, których przewodnictwo znajduje się niskim
zakresie. Przydatne porady dotyczące postępowania z roztworami
wzorcowymi podano w rozdziale 3.2.
Niewielkie zmiany temperatury mogą również bardzo mocno wpły-
wać na dokładność. Podczas kalibracji lub sprawdzenia czujnika
przewodnictwa należy dołożyć wszelkich możliwych starań, aby
ustanowić dokładne warunki pomiaru.
Kalibrację i sprawdzenie należy przeprowadzać w takich samych wa-

runkach jak pomiary przewodnictwa (np. z mieszaniem/bez mieszania,
kuweta przepływowa), korzystając z wzorca przewodnictwa w podob-
nym zakresie stężeń. Zaleca się stosować następującą procedurę:
Przygotowanie
1. Wybrać właściwy czujnik przewodnictwa (patrz rozdział 2.5.4).
2. Podłączyć czujnik przewodnictwa do miernika.
Procedura kalibracji/sprawdzenia
WAŻNE:
Zawsze należy stosować świeże roztwory wzorcowe.
1. Przemyć dokładnie wodą zdejonizowaną czujnik i pojemnik, w któ-
rym znajdować się będzie roztwór wzorcowy, aby usunąć wszelkie
zanieczyszczenia. Czynność przemywania wykonać kilkakrotnie.
Na koniec strząsnąć wszelkie pozostałe krople.
2. Przepłukać czujnik I pojemnik niewielką ilością roztworu wzorcowe-
go, po czym pozbyć się tego roztworu.
3. Napełnić pojemnik świeżą porcją roztworu wzorcowego.
4. Zanurzyć czujnik w roztworze wzorcowym. Cela pomiarowa i boczne
otwory odpowietrzające w niektórych czujnikach powinny być całko-
wicie zanurzone.
30
5. Pozbyć się wszystkich pęcherzyków powietrza, potrząsając czujni-
kiem lub w niego pukając.
6. Kalibracja: wykonać kalibrację czujnika zgodnie z instrukcją obsługi.
Miernik automatycznie oblicza nową stałą celi.
Sprawdzenie: sprawdzenie można wykonać na dwa różne sposoby.
Jednym ze sposobów jest użycie trybu korekcji temperatury i porów-
nanie otrzymanego wyniku z wartością roztworu wzorcowego
w mierzonej temperaturze. Wartość ta jest umieszczona na butelce
lub zamieszczona na świadectwie jakości roztworu wzorcowego.
Innym sposobem jest użycie trybu liniowej korekcji temperatury.
Wymagane wartości dla roztworów wzorcowych zostały podane w
Dodatku 6.2. Otrzymany wynik można porównać bezpośrednio z
wartością certyfikowanego roztworu wzorcowego.
Mieszanie może pomóc otrzymać wynik szybciej, ale w trakcie mie-

szania nie mogą tworzyć się żadne pęcherzyki.
7. Pozbyć się wszystkich używanych roztworów wzorcowych. Nigdy nie

należy nalewać używanych roztworów wzorcowych z powrotem
do oryginalnej butelki.
3.2 Porady METTLER TOLEDO posiada w swojej ofercie kompletny zestaw roztwo-
dotyczące użycia rów wzorcowych i gwarantuje jakość nieotwieranych butelek przez
roztworów okres dwóch lat od daty produkcji. Data utraty ważności znajduje się
wzorcowych na etykiecie produktu po “Lot, Exp.:” (Partia, utrata ważności) lub
“Unopened storage until:” (Przechowywać bez otwierania do:). Okres
gwarancji obejmuje ostatni dzień podanego miesiąca. Jakość roztworu
wzorcowego nie jest gwarantowana po upływie daty ważności bez
względu na warunki przechowywania. Szczegółowe świadectwo bada-
nia można otrzymać, wchodząc na stronę www.mt.com/buffer i wpro-
wadzając numer partii podany na butelce.
Ze względu na nieprzewidziane okoliczności pozostające poza kontrolą

METTLER TOLEDO, gwarancja odnosząca się do jakości roztworu wzor-
cowego znajdującego się w nieotwieranej wcześniej butelce obejmuje
okres dwóch pełnych lat od daty produkcji. Przedstawione poniżej
porady stanowią wytyczne pozwalające optymalizować przydatność
roztworu wzorcowego stosowanego w warunkach laboratoryjnych.
Przestrzeganie postanowień tych wytycznych pomoże osiągnąć wysoką
dokładność i precyzję pomiarów podczas stosowania roztworu wzorco-
wego.
31
Podstawowym warunkiem jest utrzymanie w odpowiednim stanie czuj-

nika, kabla i miernika.
• Nie należy nigdy stosować roztworów wzorcowych po upływie poda-
nej daty ważności lub wzorców, co do których istnieje podejrzenie,
że zawierają zanieczyszczenia.
• Po upływie daty ważności roztwory wzorcowe powinny być zastąpio-
ne świeżymi nowymi roztworami.
• Datę pierwszego otwarcia należy odnotować na butelce z roztworem
wzorcowym.
• Roztworów wzorcowych nigdy nie należy rozcieńczać lub ich mieszać
z roztworami wzorcowymi pochodzącymi od innych producentów.
• Dozowany roztwór wzorcowy należy użyć jak najszybciej. Po użyciu
nie należy go nalewać z powrotem do oryginalnej butelki.
• Butelki z wzorcami należy przechowywać szczelnie zamknięte, aby
mieć pewność, że do butelki nie dostanie się żadne zanieczyszczenie.
• Roztwory wzorcowe należy przechowywać w temperaturze pokojowej
i chronić przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych.
3.3 Pomiar Przed przystąpieniem do wykonywania pomiarów przewodnictwa na-

leży znać stałą celi lub ją wyznaczyć (patrz rozdział 3.1). Jeśli przed
pomiarem została przeprowadzona kalibracja, wartość stałej celi jest
już przechowywana w mierniku. Czujniki ISM przechowują stałą celi
bezpośrednio w swojej pamięci. Wartość stałej celi jest przenoszona do
miernika tuż po podłączeniu do niego czujnika ISM. Jeśli nie jest stoso-
wany czujnik ISM, jego stałą celi należy ręcznie wprowadzić w mierniku.
Procedura pomiaru
1. Przemyć dokładnie wodą zdejonizowaną czujnik i pojemnik, w któ-
rym znajdować się będzie próbka, aby usunąć wszelkie zanieczysz-
czenia. Czynność przemywania wykonać kilkakrotnie. Na koniec
strząsnąć wszelkie pozostałe krople.
2. Przepłukać czujnik i pojemnik roztworem próbki dwukrotnie lub trzy-
krotnie, po czym pozbyć się użytej próbki.
3. Napełnić pojemnik świeżą porcją roztworu próbki.
4. Zanurzyć czujnik w próbce. Cela pomiarowa i boczne otwory odpo-
wietrzające w niektórych czujnikach powinny być całkowicie zanu-
rzone.
5. Pozbyć się wszelkich pęcherzyków powietrza, potrząsając czujnikiem
lub w niego pukając.
6. Wykonać pomiar przewodnictwa zgodnie z instrukcją obsługi. Mie-
szanie może pomóc otrzymać wynik szybciej, ale w trakcie miesza-
32
nia nie mogą tworzyć się żadne pęcherzyki. Jeśli aktywny jest tryb
kompensacji temperatury, wynik przewodnictwa zostanie bezpośred-
nio skorygowany do wstępnie ustawionej temperatury referencyjnej.
3.4 Pomiary Badanie próbek o przewodnictwie poniżej 10 μS/cm wymaga zasto-

przewodnictwa sowania specjalnej procedury. Jak już wspomniano w rozdziale 2.7.1,
w niskim zakresie dwutlenek węgla pochodzący z powietrza w istotny sposób wpływa
na wyniki przewodnictwa w niskim zakresie. Aby uzyskać wiarygodne
wyniki pomiarów przewodnictwa w zakresie poniżej 10 μS/cm, zaleca
się zastosować dwa poniższe rozwiązania:
Gaz obojętny:
Próbkę chroni warstwa gazu obojętnego takiego jak azot lub hel, unie-
możliwiając dostęp do niej zanieczyszczeń z powietrza. Dzięki temu
przy pomocy czujników zanurzeniowych można badać przewodnictwo
próbek w zakresie od 1 do 10 μS/cm.
Kuweta przepływowa:
System zamknięty taki jak kuweta przepływowa umożliwia całkowite
wyeliminowanie wpływu dwutlenku węgla. Jest to najlepsze rozwiąza-
nie, jeśli chodzi o pomiary przewodnictwa w próbkach w zakresie poni-
żej 10 μS/cm. W ten sposób można również badać próbki o wyższym
przewodnictwie.
W przypadku próbek nie znajdujących się pod ciśnieniem kuwety prze-
pływowe mogą być stosowane z pompami perystaltycznymi
lub membranowymi, jednakże pod warunkiem, że są to systemy całko-
wicie szczelne. W przypadku innych typów pomp próbka lub wzorzec
wchodzi w kontakt z pompą, co może prowadzić do zanieczyszczenia
lub błędnych odczytów. Zarówno w przypadku próbki jak i w przypadku
wzorców, przepływ nie może wnosić pęcherzyków powietrza.
Wylot
Wlot
Rysunek 12. Schemat kuwety przepływowej.

33
Zanieczyszczenia przenoszone od jednej próbki do drugiej lub od wzor-

ca kalibracyjnego do próbki mogą być przyczyną błędnych odczytów.
Płukanie pomiędzy pomiarami pomaga unikać zanieczyszczeń. Aby
zmniejszyć objętość próbki lub roztworu wzorcowego używaną do płu-
kania, kuwetę i rurki pomiędzy pomiarami można płukać wodą zdejoni-
zowaną. Zaleca się następujący tryb postępowania:
1. Przepłukać dokładnie wodą zdejonizowaną (zalecana jest wysoka
szybkość przepływu).
2. Przepłukać próbką lub wzorcem.
3. Zbadać próbkę lub wykalibrować, stosując wzorzec.
4. Zacząć ponownie od punktu 1.
METTLER TOLEDO posiada w swojej ofercie certyfikowane roztwory

wzorcowe o przewodnictwie 10 μS/cm i niższym. Wzorce te są prze-
znaczone jedynie do sprawdzania odczytu w niskim zakresie przewod-
nictwa, ponieważ nieprawidłowe postępowanie z tymi wzorcami ma
niekorzystny wpływ na uzyskany wynik. W celu zapewnienia wysokiej
dokładności kalibracji w niskim zakresie przewodnictwa należy stoso-
wać wzorzec 84 μS/cm. Liniowość systemów pomiarowych METTLER
TOLEDO w zakresie od 84 μS/cm do niskich wartości zapewnia zazwy-
czaj znacznie lepszą dokładność w porównaniu z dokładnością uzyski-
waną, gdy stosowane są wzorce o przewodnictwie poniżej 84 μS/cm.
3.5 Konserwacja Czujniki przewodnictwa nie mają szczególnie wysokich potrzeb, jeśli
i przechowywanie chodzi o konserwację. Należy wziąć pod uwagę jedynie kilka aspektów.
Najważniejszą kwestią jest zapewnienie czystości celi pomiarowej w
czujniku. Czujnik należy płukać wodą zdejonizowaną po każdym po-
miarze. Jeśli czujnik miał kontakt z próbką, która nie miesza się
z wodą, należy go czyścić, stosując rozpuszczalnik mieszający się
z wodą, np. etanol lub aceton, po czym należy go opłukać wodą zdejo-
nizowaną. Jeśli wewnątrz celi pomiarowej obecne są osady substancji
stałych, należy je ostrożnie usunąć przy pomocy patyczka z bawełnia-
nym wacikiem zwilżonym roztworem detergentu, po czy opłukać czujnik
wodą zdejonizowaną (Ostrzeżenie: czujniki z elektrodami platynowymi
pokrytymi warstwą czerni platynowej nie należy nigdy czyścić mecha-
nicznie, ponieważ mogłoby to doprowadzić do uszkodzenia czujnika).
Czyste czujniki przewodnictwa przechowywać w następujący sposób:
Przechowywanie przez krótki okres czasu (< 1 dzień): w stanie suchym
lub w wodzie zdejonizowanej.
Przechowywanie przez długi okres czasu (> 1 dzień): w stanie suchym.
Upewnić się, że złącza są wolne od wilgoci i brudu.
34
W przeciwieństwie do innych czujników elektrochemicznych takich jak
czujniki pH, czujniki przewodnictwa nie starzeją się. Długość cyklu
życia czujnika zależy zatem od sposobu postępowania z nim. Należy
wziąć pod uwagę następujące trzy punkty:
1. Aby uniknąć statycznego uszkodzenia miernika, nie należy dotykać
celi pomiarowej czujnika. Zawsze odłączać czujnik od miernika przed
czyszczeniem.
2. Podczas czyszczenia czujników nie stosować chemikaliów agresyw-
nych lub materiałów o właściwościach ściernych.
3. Nie stosować czujnika poza zalecanym zakresem temperatur. Może
dojść do nieodwracalnego uszkodzenia czujnika.
3.6 Aplikacje
specjalne
3.6.1 Całkowite Całkowite substancje rozpuszczone (ang. Total Dissolved Solids, TDS)
substancje odpowiadają całkowitej masie substancji stałych (kationów, anionów
rozpuszczone (TDS) i niezdysocjowanych substancji rozpuszczalnych) obecnej w jednym
litrze wody (mg/L). Parametr ten jest często używany w analizie wody
w różnych branżach, np. w przemyśle celulozowo-papierniczym, chłod-
niach kominowych, kotłach przemysłowych oraz badaniach prowadza-
nych w ochronie środowiska.
Tradycyjnym sposobem oznaczania całkowitych substancji rozpuszczo-
nych jest metoda grawimetryczna. Określona objętość próbki jest odpa-
rowywana w ściśle określonych warunkach w laboratorium do sucha.
Sucha pozostałość jest ważona. Jest to zasadniczo najlepsza metoda,
ale jest ona bardzo czasochłonna.
Oznaczanie przewodnictwa jest szybszą i łatwiejszą alternatywną
metodą oznaczania całkowitych substancji rozpuszczonych. Wynik
przewodnictwa można przekształcić w wynik TDS po przemnożeniu go
przez współczynnik TDS. Aby uzyskać wiarygodne wyniki pomiarów,
pod uwagę należy wziąć dwie ważne kwestie:
• Tylko substancje stałe dające jony podczas rozpuszczania w wodzie
wywołują przewodnictwo. Substancje nie dające jonów nie wpływają
na przewodnictwo, ale wpływają na prawdziwą wartość całkowitych
substancji rozpuszczonych w roztworze. Można to zilustrować przy
pomocy dwóch filiżanek kawy, przy czym jedna jest z cukrem, długa
natomiast bez cukru. Obie mają podobne przewodnictwo, ale wynik
całkowitych substancji rozpuszczonych dla kawy z cukrem będzie
około 500 razy większy.
35
5.   G  GK
A
6.   c Z 
i i i
i
• Różne substancje jonowe o takiej samej masie będą dawać różne

wartości przewodnictwa.  T
7.  Tref 

Sól  (T przewodnictwa
1 Równoważnik Tref ) Współczynnik TDS
NaCl 100%TDS = 2.04 µS/cm
1mg/L 0.49
Na2SO4 1mg/L TDS = 1.49 µS/cm 0.67
CaSO8. (   T 1 )TDS
100 % µS/cm
4   T 2 1mg/L = 1.36 0.74
NaHCO3 (T21mg/L   T=1 1.06 µS/cm
 T1 ) TDS 0.91
Tabela 8. Równoważnik przewodnictwa i współczynnik TDS dla różnych soli.
(1698 S / cm  1413 S / cm) 100%
 powodów, wiarygodne pomiary całkowitych 
Z tych dwóch / C
2.017 %roz-
substancji
( 35 C  25 C )  1413 S / cm
puszczonych przy pomocy miernika przewodnictwa są możliwe tylko wte-
dy, gdy zasadnicza część substancji rozpuszczonych jest jonowa. Dotyczy
1996 S / cm
to wód naturalnych i wody oczyszczonej. Pomiary całkowitych substancji
 Tref są dokładne, jeśli skład próbek ulega tylko
 1422 S / cm
rozpuszczonych 2.017 % / C nieznacznym
zmianom. 1   ( 45C  25 C )
100%
Najtrudniejszym etapem w pomiarach całkowitych substancji rozpusz-
czonych przy pomocy miernika przewodnictwa jest wyznaczenie współ-
 25Cktóry
9. TDS,
czynnika  f 25
będzie T
(T ) następnie stosowany. Dostępne są tu różne
podejścia:
• Wykonać kalibrację,
 25Cstosując wzorzec o znanej wartości TDS
lub10.  20Cwktórej
próbkę, wartość TDS została oznaczona grawimetrycznie.
1.116
Współczynnik TDS oblicza się w następujący sposób:
TDS (11)
Współczynnik TDS :
11. TDS factor
 25C
Zmierzoną wartość przewodnictwa (w μS/cm) skorygować do tempera-

tury 25 °C, stosując tryb korekcji temperatury.
• Przyjąć założenie, że przewodnictwo jest wywoływane przez jedną
sól. Zwykle do obliczenia TDS stosowany jest współczynnik TDS ba-
zujący na przewodnictwie równoważnikowym chlorku potasu (KCl)
lub chlorku sodu (NaCl) (patrz Dodatek 6.3).
• Współczynnik TDS dla wód naturalnych zwykle mieści się w zakresie
od 0.55 do 0.70. Dla tego typu próbek często stosowany jest współ-
czynnik TDS wynoszący 0.65.
Pomiar TDS jest wykonywany w taki sam sposób jak pomiar przewod-
nictwa. Miernik koryguje wynik pomiaru do temperatury referencyjnej
stosownie do wybranego trybu korekcji temperatury. Następnie, miernik
oblicza wynik, korzystając z następującej formuły:
36
TDS
12. (mg/L) = Współczynnik
TDS (mg TDS   25C
/ L)  TDS factor (12)
Współczynnik TDS jest dodatkowym źródłem błędu. Stąd, błąd ozna-

y 2  y1
13. m
czenia  jest
TDS wyższy od błędu pomiaru przewodnictwa. Błąd ten
x2  x1poniżej 15%.
wynosi zazwyczaj
3.6.2 Pomiary W14.

roztworach
b  y1 binarnych
m  x1 (jeden elektrolit i woda) pomiar przewodni-
stężenia ctwa może zostać wykorzystany do określenia stężenia elektrolitu, gdyż
przewodnictwo jest wprost proporcjonalne do stężenia. Każdy elektrolit
posiada ( y krzywą
b)
15. x swoją
 przewodnictwa (patrz Rysunek 13). Dla więk-
m krzywa przewodnictwa osiąga wartość maksymalną,
szości elektrolitów
po czym odwraca swoje nachylenie. Przewodnictwo można mierzyć na
wznoszącej 5się lub opadającej części krzywej. Przewodnictwa nie moż-
(T  15) 5
na16. S  a do
wykorzystać
j 0
R
j T
j/2

określenia
1  k
stężenia
(T  15 )
w
j 0
b Rj/2
obszarze
j T leżącym w pobliżu
szczytu krzywej, ponieważ dwóm różnym wartościom stężenia odpo-
wiada taka sama Verweis imprzewodnictwa.
wartość Text muss angepasst werden (see equation 16)
RSample(T )
RT 
RKCl (T )
Przewodnictwo (S/cm)
a0 = 0.0080 b0 = 0.0005 k = 0.00162

a1 = -0.1692 b1 = -0.0056
a2 = 25.3851 b2 = -0.0066
a3 = 14.0941 b3 = -0.0375
a4 = -7.0261 b4 = 0.0636
a5 = 2.7081 b5 = -0.0144
17. S ppt  0.08996  28 .2929729

Stężenie roztworu 12.80832 R 2  10.67869 R 3  5.98
R (%)
Rysunek 13. Przewodnictwo w funkcji stężenia dla różnych elektrolitów
2
W18.
przypadku
R  RTpomiarów
 10 5 RT stężenia
( RT  1)należy
(T  15znać
) (96przewodnictwo
.7  72.0 RT  roztworu
37.3 RT  (0.63 
w funkcji stężenia danego elektrolitu. Odpowiednie dane można znaleźć
w literaturze1lub uzyskać je z pomiarów laboratoryjnych. Zaleca się, aby
19.  ikalibracja były przeprowadzane w stałej temperaturze, ponie-
pomiary 
waż kształt krzywej zmienia się wraz z temperaturą. Zmiany stężenia
w całym zakresie stężeń muszą  być mierzalne.
1 Otrzymywane
 wyniki 
20. %(
muszą m / mlub
rosnąć ) maleć 
0.006wcałym   0.3514).
zakresie (patrz Rysunek   Dla każ- 2
.026  (T  20) 
 1  0należy  1  0.026  (T  2
dego obszaru objętego pomiarem niezależnie określić nachylenie
i przecięcie.
 1   2 
21. %(m / V )  0.0018       
 1  0.023  (T  20)   1  0.023  (T  20)
37 
Przewodnictwo
Mierzalne Mierzalne
od A do B od C do D
Stężenie (%)
Rysunek 14. Krzywa przewodnictwa w funkcji stężenia z mierzalnymi obszarami dla NaOH.
W przypadku pomiarów stężenia należy odpowiednio wcześniej wy-

konać kalibrację, korzystając z dwóch lub więcej wzorców o znanym
stężeniu. W tym przewodniku opisano wyłącznie kalibrację dwupunkto-
wą. W pierwszym etapie należy wykonać pomiar przewodnictwa dwóch
roztworów wzorcowych o znanym stężeniu, po czym należy obliczyć
12. TDS
12. TDS ((mg
nachylenie L  TDS
mg //(równanie
L))  factor
TDS13)
factor 
 25
i przecięcie
25C(równanie 14) krzywej kalibracji,
C
korzystając z poniższych równań:

yy2 
 yy11
13. m
13. m 2 (13)
xx2  x1
2  x1
14. b
b yy(11mg
14. TDS
12. m
 L)xx11 TDS factor(14)
m/    25C
m Nachylenie
(( yy  bb))
15.
15.
13. m y2 yprzewodnictwo
yxx1, 2  y1
m
wzorca 1 i 2
m x wzorca 1 i 2
x1, x2 xstężenie
2 1
b przecięcie
5
(T  15) 5
RTj /x2  (T zmierzyć
 15)
5 5
SS 
16. b
16.
14. W y1 aam
drugim 

j RT 1 należy
j etapie
1  k (T
j/2
 15)
bb j R
j RT
j/2
przewodnictwo
T 

j/2
próbki, po czym nale-
j 0
j 0
ży obliczyć
1  k (T  15) j 0
stężenie, korzystając zj następującego
0
równania:
Verweis
Verweis im
im Text
Text muss
muss angepasst
angepasst werden
werden (see
(see equation
equation 16)
16)
( y  b) (T )
15. x  R RSample
Sample(T ) (15)
R 
RTT  m R
RKCl (T )
KCl (T )
y przewodnictwo próbki
j / 2próbki(T
 15 )= 0.0005
5 5
x stężenie
16. S 
 aa00 ==a0.0080
j
j RT
0.0080
1 

k (T
b
b00 =
 15

0.0005
) j
b j RTj / 2 kk =
= 0.00162
0.00162
a
a11 =

= -0.1692
0
-0.1692 b11 =
b = -0.0056
 0
-0.0056
38 Verweis im Text muss angepasst werden (see equation 16)
a =
= 25.3851
a22R 25.3851 b
b22 =
= -0.0066
-0.0066
(T )
RT a3 =Sample
14.0941 b
a = 14.0941 b3 =
= -0.0375
-0.0375
3.6.3 Zasolenie Zasolenie (S) jest parametrem bez jednostki określającym masę roz-
puszczonych
12. TDS (mg / L)soli w wodzie.
 TDS Jest
factor  wiele różnych definicji zasolenia.
C
12. TDS (mg
Ogólnie / L)  TDSjest
akceptowana factor  25
definicja UNESCO
25C 1978. Chociaż zasolenie
jest wartością bezwymiarową, to często stosowana jest jednostka psu
y  y jednostka zasolenia). Zasolenie jest obliczane z empirycz-
(praktyczna
13. m  y22  y11
13. m  x2  x1 pomiędzy próbką wody i roztworem KCl (32.4356 g/kg)
nej zależności
x2  x1 15 °C i w warunkach ciśnienia atmosferycznego. Jeśli
w temperaturze
stosunek dwóch wyników przewodnictwa wynosi jeden, to zasolenie
14. bwynosi
 y1  m  x1 35. Inaczej mówiąc, 1 psu jest w przybliżeniu równe
14. b  y1 dokładnie
m  x1
zawartości soli na poziomie 1 g/L.
( y  b)
15. xFormuła
 ( y  b)
15. x  mjest dość skomplikowana (równanie 16), ale wszystkie oblicze-
m
nia wykonuje sam miernik. Jeśli w mierniku przewodnictwa wybrano
tryb zasolenia, pomiary są wykonywane tak jak pomiar przewodnictwa.
5
(T  15) 5


j/2
16. S  5 a j RTj / 2  (T  15) 
5 b R

S  j 0 a j RT  1  k (T  15) j 0 bjj RTTj / 2
16.
j/2
(16)
j 0 1  k (T  15) j 0
Verweis im Text muss angepasst werden (see equation 16)
RPróbki(T)
(T )
RT  RSample (T )
RT  RSample
KCl ( T )
RKCl (T )
a0 = 0.0080 b0 = 0.0005 k = 0.00162
a0 = 0.0080 b0 = 0.0005 k = 0.00162
a0 =a 0.0080
= -0.1692 bb
0 ==0.0005
-0.0056 k = 0.00162
1 1
a1 =a-0.1692
1 = -0.1692 b1b=1 =-0.0056
-0.0056
a2 = 25.3851 b2 = -0.0066
a2 =a25.3851
2 = 25.3851 b2b=2 =-0.0066
-0.0066
a3 = 14.0941 b3 = -0.0375
a3 =a14.0941 b3b= =-0.0375
3 = 14.0941 3 -0.0375
a4 =a4-7.0261
= -7.0261 bb
44 ==0.0636
0.0636
a4 = -7.0261 b4 = 0.0636
a5 =a52.7081
= 2.7081 bb
55==-0.0144
-0.0144
a5 = 2.7081 b5 = -0.0144
17. S ppt  0.08996  28.2929729 R  12.80832 R 22  10.67869 R 33  5.98624 R
17. S ppt  0.08996  28.2929729 R  12.80832 R  10.67869 R  5.98624 R
2
18. R  RT  10 55RT ( RT  1) (T  15) (96.7  72.0 RT  37.3 RT 2  (0.63  0.21 R
18. R  RT  10 RT ( RT  1) (T  15) (96.7  72.0 RT  37.3 RT  (0.63  0.21 R
1
19.   1
19.   

     
20. %(m / m)  0.006   1   0.35   2 
20. %(m / m)  0.006 1  0.026 1(T  20)   0.35 1  0.026 2(T  20)  
 1  0.026  (T  20)   1  0.026  (T  20) 
      39
21. %(m / V )  0.0018   1    2  K
21. %(m / V )  0.0018 1  0.023 1(T  20)  1  0.023 2(T  20)   K
 1  0.023  (T  20)   1  0.023  (T  20) 
13. m 
16. S  y 2 a
j yR1T 
1  k (T  15)
b R j T
x  x1
j 0
2
j 0

RSample(T )
14. bR y1  m  x1
T 
RKCl (T )
( y  b)
15. x  a0 = 0.0080 b0 = 0.0005 k = 0.00162
m
Czasami nadal
a1 = -0.1692 stosowana
b1 = -0.0056 jest starsza definicja, którą jest skala na-
turalnej wody morskiej
a52 = 25.3851
(T  15 ) 5(UNESCO 1966b). Zasolenie Sppt próbki w ppt
b2 = -0.0066
16. S  a=a14.0941
jR
j/2
  b j RTj / 2
(części3
j 0
na
T tysiąc)
1  k (T boblicza
) j 0 się, korzystając z poniższej formuły dla tem-
= -0.0375
315
peratury
a4 =VerweisT =im15
-7.0261 Text°Cmuss
b4oraz
= 0.0636w warunkach
angepasst ciśnienia
werden (see atmosferycznego:
equation 16)
a R= 2.7081(T ) b5 = -0.0144
RT  5 Sample
R (T )
17. S ppt  0.08996  28.2929729 R  12.80832 R 2  10.67869 R 3  5.98624 R 4  1.32311 R 5
KCl (17)
a0 = 0.0080 b0 = 0.0005 k = 0.00162
R = κ Próbki/κ dla T =15 °C 2 2
10 5 RT ( RT  1)b(1T= -0.0056
18. R aR1 T= -0.1692 15) (96.7  72.0 RT  37.3 RT  (0.63  0.21RT ) (T  15))
κ próbki = przewodnictwo próbki
a2 = 25.3851 b2 = -0.0066
κ 1 = 42.914 mS/cm (Przewodnictwo wzorca wody morskiej
19.  a3 = 14.0941 b3 = -0.0375
 z Kopenhagi)
a4 = -7.0261 b4 = 0.0636
 1   2 
20. %(ma5/ =m2.7081
)  0.006   b5 = -0.0144   0.35     K
Jeśli pomiar przewodnictwa
 )  jest2 wykonywany
1  0.026  (T  20nie  1  0.026 3 (T w
20)temperaturze
 R 4  1.32311 R 5
17. S ppt  0.08996  28.2929729 R  12.80832 R  10.67869 R  5.98624
15 °C, równanie 18 można zastosować dla 10 °C < T < 31 °C:
     
21. %(m / V )  0.0018   1
 2
 K
1  0.023  (T  20)   1  0.023  (2T  20) 
18. R  RT  10 5 RT ( RT  1) (T  15) (96.7  72 .0RT  37.3 RT  (0.63 0.21 RT ) (T  15)) (18)
2
1

19. RT = κ Próbki (T) / κ (T)

Anhhang:
3.6.4 Woda20. %(
Woda  stosowanym    2 w produkcji

m / m)jest najczęściej
 0.006   1
  0.35surowcem
    K farmaceu-
 1  0.026  (T  20)   1  0.026  (T  20) 
ultraczysta tyków. Jeśli chodzi o stosowanie wody, różne farmakopee określają
specyfikacje jakościowe,
 1 które firmy  farmaceutyczne
2  muszą spełniać.
21. %(m / V )  0.0018        K
Przewodnictwo jest jednym z parametrów umożliwiającym
1  0.023  (T  20)   1  0.023  (T  20)  monitorowa-
nie wszystkich zanieczyszczeń jonowych. Specyfikacje dla wody nieco
się od siebie różnią, w zależności od kraju i wymaganej jakości wody.
Do najważniejszych farmakopei należą:
Anhhang:
Farmakopea Amerykańska (United States Pharmacopoeia): USP
Farmakopea Europejska (European Pharmacopoeia): EP
Farmakopea Japońska (Japanese Pharmacopoeia): JP
Farmakopea Chińska (Chinese Pharmacopeia): ChP
Farmakopea Indyjska (Indian Pharmacopoeia): IP
W ciągu wielu lat nastąpiła częściowa harmonizacja specyfikacji, ale

nadal występują różnice. W tabeli 10 zamieszczono specyfikacje doty-
czące przewodnictwa dla dwóch różnych rodzajów wody.
40
Przewodni- USP EP JP ChP IP
ctwo (µS/cm
w 25 °C)
Woda 1.3 µS/cm 5.1 µS/cm on-line: 5.1 µS/cm 1.3 µS/cm
oczyszczona (etap 3) (etap 1) 1.3 µS/cm (etap 1) (etap 3)
pobiera-
nie
próbek:
2.1 µS/cm
Woda 1.3 µS/cm 1.3 µS/cm on-line: 1.3 µS/cm 1.3 µS/cm
do iniekcji (etap 3) (etap 3) 1.3 µS/cm (etap 3) (etap 3)
off-line:
2.1 µS/cm
Tabela 10. Dopuszczalne wartości przewodnictwa podane w różnych farmakopeach.
Wymagania dla miernika

Specyfikacje Wymagania USP, EP, JP, ChP i IP
Dokładność czujnika i stałej celi Stałą celi należy znać z dokładnością
± 2%.
Sprawdzenie:
- Metoda bezpośrednia: stosowanie
roztworu o znanym przewodnictwie
(certyfikowany wzorzec
przewodnictwa).
- Metoda pośrednia: porównanie
z czujnikiem o znanej lub certyfiko-
wanej stałej celi.
Materiał elektrody Odpowiedni materiał
Kalibracja miernika przewodnictwa Czujnik przewodnictwa jest zastę-
powany opornikiem NIST (lub rów-
noważnej krajowej jednostki metro-
logicznej) o odpowiedniej spójności
pomiarowej. Wynik nie może się
różnić o więcej niż o ± 0.1%
w stosunku do podanej wartości
certyfikowanej.
Rozdzielczość instrumentu 0.1 μS/cm
Dokładność instrumentu 0.1 μS/cm
(dla 1.3 µS/cm)
Kompensacja temperatury Bez kompensacji
Dokładność temperatury ± 2 °C
Tabela 11. Wymagania dla miernika przewodnictwa.
41
Najpowszechniej stosowana jest metoda trzystopniowa według USP

<645>, którą szczegółowo opisano poniżej.
Metoda trzystopniowa dla <645>
Metoda składa się z trzech etapów, przy czym na każdym etapie wyko-
nywany jest inny pomiar. Badanie zatrzymuje się na pierwszym etapie,
który kończy się wynikiem pozytywnym. Jeśli wszystkie trzy etapy
zakończą się niepowodzeniem, woda nie spełnia wymagań. Ogólne
wymagania dla miernika przewodnictwa przedstawiono w Tabeli 11.
WAŻNE: wyłączyć korekcję temperatury.
Etap 1
Wykonać pomiar przewodnictwa bez korekcji temperatury i zmierzyć
temperaturę. Pomiar może być wykonany w trybie on-line (kuweta prze-
pływowa) lub w laboratorium (butelka na próbkę). Zaokrąglić tempe-
raturę do kolejnego najniższego przedziału 5 °C. Znaleźć wartość gra-
niczną w etapie 1 dla tej temperatury (patrz Tabela 12). Jeśli zmierzona
wartość przewodnictwa nie przekracza wartości granicznej w tabeli,
woda spełnia wymagania dla <645>. Jeśli wartość przewodnictwa jest
wyższa od wartości w tabeli, przejść do etapu 2.
Wymagania USP <645> dla etapu 1

Dla pomiarów przewodnictwa bez kompensacji temperatury
Temperatura Przewodnictwo Temperatura Przewodnictwo
(°C) maksymalne (µS/cm) (°C) maksymalne (µS/cm)
0 0.6 55 2.1
5 0.8 60 2.2
10 0.9 65 2.4
15 1.0 70 2.5
20 1.1 75 2.7
25 1.3 80 2.7
30 1.4 85 2.7
35 1.5 90 2.7
40 1.7 95 2.9
45 1.8 100 3.1
50 1.9
Tabela 12. Maksymalne wartości dopuszczalne dla etapu 1.
42
Etap 2
Doprowadzić temperaturę próbki do 25 ± 1 °C i mieszać lub wstrząsać
do momentu, aż przewodnictwo przestanie rosnąć i osiągnie równowa-
gę z otaczającym powietrzem. Przewodnictwo nie może przekroczyć
2.1 μS/cm.
Etap 3
Dodać nasycony roztwór KCl (0.3 mL/100 mL) do próbki z etapu 2
i zmierzyć wartość pH. Przewodnictwo z etapu 2 nie może przekroczyć
dopuszczalnego przewodnictwa dla tego pH (patrz Tabela 13).
Wymagania USP <645> dla pH i przewodnictwa na etapie 3

pH Przewodnictwo maksymalne (µS/cm)
5.0 4.7
5.1 4.1
5.2 3.6
5.3 3.3
5.4 3.0
5.5 2.8
5.6 2.6
5.7 2.5
5.8 2.4
5.9 2.4
6.0 2.4
6.1 2.4
6.2 2.5
6.3 2.4
6.4 2.3
6.5 2.2
6.6 2.1
6.7 2.6
6.8 3.1
6.9 3.8
7.0 4.6
Tabela 13. Maksymalne dopuszczalne wartości przewodnictwa dla etapu 3
43
a1 = -0.1692 b1 = -0.0056
a2 = 25.3851 b2 = -0.0066
a3 = 14.0941 b3 = -0.0375
a4 = -7.0261 b4 = 0.0636
a5 = 2.7081 b5 = -0.0144
3.6.5 Rezystywność W przypadku pomiarów prowadzonych w niskim zakresie przewod-
S ppt  takich
17. nictwa 0.08996  28.2929729
jak badanie R  12.80832
wody ultraczystej R 2  10.67869 R 3  5.98624 R
lub rozpuszczalników
organicznych, czasami lepsza od przewodnictwa jest rezystywność. Re-
zystywność jest odwrotnością przewodnictwa (równanie 19) . Przewod-
nictwo czystej wody wynosi 0.055 μS/cm, co odpowiada rezystywności
2
18. R  RT  10 5 RT ( RT  1) (T  15) (96.7  72.0 RT  37.3 RT  (0.63  0.21 R
18.18 MΩ•cm.
1
19.   (19)

12. TDS (mg / L)  TDS factor   25C
ρ = rezystywność [MΩ·cm]
y y      
m m2/ m)1  0.006  
13. %(  1  0.026  (T  20)   0.35   1  0.026  (T  20)  
1 2
20.
x 2  x
3.6.6 Popiół Zawartość popiołu jest ważnym parametrem jakościowym
1  w przypadku 
konduktometryczny cukru i jego prekursorów. Parametr ten pozwala określać ilościowo
b  y1  m  xzanieczyszczeń
14. zawartość 1  nieorganicznych. 1 Po spopieleniu
 produk- 
21. %(m / V )  0.0018      2
  K
tów cukru w 550 °C, stała 1  pozostałość
0 . 023  (T jest
20 ważona
) 1 w0celu
 .023obliczenia
 (T  20)

( y  b) popiołu. Podobnie do pomiarów TDS, pomiar przewodni-   
15. zawartości
x
m
ctwa stanowi znacznie szybszą alternatywę oszacowania zawartości
popiołu. Jeśli zawartość popiołu jest oznaczana przy pomocy pomiaru
5
(T  15) 5
S   a j RTj / 2  to popiół 
16. przewodnictwa, RTj / 2 nazywany popiołem konduktome-
tenb j jest
j 0 1  k (T  15) j 0
trycznym. Międzynarodowa Komisja ds. Unifikacji Metod Analizy Cukru
Anhhang:
(International
R (T ) Commission for Uniform Methods of Sugar Analysis,
RT  Sample
ICUMSA) wydała
RKCl (T ) dwie normy do oznaczania popiołu konduktometrycz-
nego. Pewna ilość próbki cukru jest rozpuszczana w ściśle określonej
a0 =wody
ilości 0.0080zdejonizowanej
b0 = 0.0005o znanymk przewodnictwie.
= 0.00162 Następnie,
wykonywany
a1 = -0.1692 jest pomiar przewodnictwa roztworu. Temperatura roz-
b1 = -0.0056
tworua2 =powinna
25.3851 mieścić b2 = się w zakresie od 15 °C do 25 °C. W mierniku
-0.0066
SevenExcellence
a3 = 14.0941 lub bSevenCompact
3 = -0.0375 dostępny jest specjalny tryb popio-
łu konduktometrycznego
a4 = -7.0261 podający
b4 = 0.0636 bezpośrednio wynik oznaczenia w
procentach.
a5 = 2.7081 Jeśli chodzi o inne
b5 = -0.0144 mierniki, wynik można obliczyć według
następujących formuł:
17. S ppt  0.08996  28.2929729 R  12.80832 R  10.67869 R  5.98624 R 4  1.32311 R 5
2 3
• ICUMSA GS2/3-17 dla produktów z cukru rafinowanego:

2 2
18. R  RT  10 5 R28
rozpuścić T ( Rg
T  1) (T  15
próbki w )100 72.0 RTzdejonizowanej
(96.7gwody  37.3 RT  (0.63o .21 RT ) (Tprze-
 0znanym  15))
wodnictwie.
1 Popiół konduktometryczny jest obliczany zgodnie
19.  
z poniższą formułą:
 1   2 
(20)
20. %(m / m)  0.006     0.35   1  0.026  (T  20)   K
 1  0.026  (T  20)   
 1   2 
21. %(m / V )  0.0018        K
 1  0.023  (T  20)   1  0.023  (T  20) 
44
Anhhang:
a3 = 14.0941 b3 = -0.0375
a4 = -7.0261 b4 = 0.0636
a5 = 2.7081 b5 = -0.0144
17. S ppt  0.08996  28.2929729 R  12.80832 R 2  10.67869 R 3  5.98624 R 4  1.32311 R 5
18. •
R ICUMSA
RT  10 5GS
RT (1/3/4/7-13 dla cukru
.7  72surowego,
.0 RT  37.3 Rcukru brązowego, soku,
2 2
RT  1) (T  15) (96 T  (0.63  0.21 RT ) (T  15))
syropu i melas:
1
19.  rozpuścić 5 g próbki w 100 g wody zdejonizowanej o znanym prze-

wodnictwie. Popiół konduktometryczny jest obliczany zgodnie z po-
niższą formułą:
 1   2 
20. %(m / m)  0.006     0.35   1  0.026  (T  20)   K
 1  0.026  (T  20)   
 1   2 
21. %(m / V )  0.0018        K (21)
 1  0.023  (T  20)   1  0.023  (T  20) 
κ1: przewodnictwo roztworu w µS/cm

κ 2: przewodnictwo użytej wody zdejonizowanej w µS/cm
Anhhang:
T: temperatura w °C (musi mieścić się w zakresie od 15 °C do 25 °C)
K: stała celi
3.6.7 Bioetanol Bioetanol może zawierać zanieczyszczenia jonowe w śladowych

ilościach. Zanieczyszczenia te zwiększają ryzyko korozji, co może
prowadzić do uszkodzenia silnika, gdy bioetanol jest stosowany jako
paliwo lub dodatek do paliwa. Przewodnictwo jest niespecyficznym pa-
rametrem sumarycznym mającym związek ze stężeniem i ruchliwością
wszystkich jonów w roztworze. Im wyższy poziom przewodnictwa, tym
wyższa zawartość jonów w paliwie powodujących korozję. Wyposaże-
nie potrzebne do takiego oznaczenia jest stosunkowo niedrogie i łatwe
w obsłudze na miejscu. Stąd, przewodnictwo jest kluczowym wskaźni-
kiem ogólnej jakości bioetanolu.
Ważną normą do pomiarów przewodnictwa w bioetanolu jest norma

NBR 10547 (Etanol jako dodatek do paliw – oznaczanie przewodni-
ctwa elektrycznego) opracowaną przez Brazylijskie Towarzystwo Norm
Technicznych (ABNT). Aby wykonać pomiar przewodnictwa zgodnie z tą
normą, należy uwzględnić następujące elementy:
Wyposażenie:
• Miernik przewodnictwa o minimalnej rozdzielczości 1 μS/m
(0.01 μS/cm).
• Platynowy czujnik przewodnictwa o stałej celi 0.10 ± 0.02 cm-1,
wyposażony w zintegrowany lub zewnętrzny czujnik temperatury
o rozdzielczości 0.1 °C.
45
Często zadawane pytania
• Termostat umożliwiający doprowadzenie temperatury próbki

do 25 ± 0.1 °C.
• Certyfikowany wzorzec przewodnictwa o przewodnictwie 500 μS/m
(5 μS/cm) lub mniejszym.
• Pojemnik na próbkę wykonany ze szkła, tworzywa sztucznego
lub stali nierdzewnej.
Kalibracja:
W przypadku kalibracji należy wyłączyć w mierniku przewodnictwa tryb
korekcji temperatury. Temperaturę próbki wzorca należy doprowadzić
do 25 °C przy pomocy termostatu. Wstrząsać delikatnie, aby osiągnąć
równowagę temperaturową. Zatrzymać wstrząsanie i odczekać dwie
minuty, po czym wykonać pomiar przewodnictwa. Temperaturę próbki
utrzymywać w zakresie 25 ± 0.5 °C. Uzyskana stała celu powinna
mieścić się w zakresie od 0.08 do 0.12 cm-1.
Pomiar:
Jeśli chodzi o pomiar, istnieją dwie możliwości:
• Doprowadzenie temperatury próbki do 25 ± 0.5 °C
• Użycie trybu liniowej korekcji temperatury ze współczynnikiem
korekcji 2.2%/°C.
Mieszać próbkę delikatnie do osiągnięcia wyrównanej temperatury. Za-
trzymać mieszanie i odczekać dwie minuty, po czym wykonać pomiar
przewodnictwa. Aby spełnić wymagania specyfikacji, wynik musi być
niższy od 500 μS/m (5 μS/cm).
46
4 Często zadawane pytania
Jak wybrać właściwy czujnik?
Sprawdzenie poniższych trzech kryteriów pomoże wybrać właściwy
czujnik.
1. Stabilność chemiczna: pomiędzy materiałem czujnika i próbką nie
może zachodzić żadna reakcja chemiczna.
2. Typ konstrukcji: 2-elektrodowy czujnik: odpowiedni do pomiarów
w niskim zakresie przewodnictwa.
4-elektrodowy czujnik: odpowiedni do pomiarów w średnim i niskim
zakresie przewodnictwa.
3. Stała celi: stosować czujnik o niskiej wartości stałej celi
(0.01–0.1 cm-1) w przypadku pomiarów w niskim zakresie przewod-
nictwa. W przypadku pomiarów w średnim i wysokim zakresie prze-
wodnictwa należy użyć czujnika z wyższą stałą celi (0.5–1.0 cm-1).
Na stronie www.electrodes.net można znaleźć wszystkie potrzebne

informacje o czujnikach METTLER TOLEDO.
Jaka jest różnica pomiędzy nominalną i certyfikowaną stałą celi?

Stała celi może wahać się w stosunkowo szerokim zakresie ze wzglę-
du na stosowany proces produkcji. Dokładność nominalnej stałej celi
wynosi zaledwie ± 20% i jest pomocna podczas wyboru właściwego
czujnika. Nie jest ona jednak wystarczająco dokładna i nie można jej
użyć podczas pomiarów przewodnictwa. Czujniki z nominalną stałą celi
należy najpierw wykalibrować.
Certyfikowane stałe celi są określane fabrycznie bezpośrednio po

zakończeniu procesu produkcji zgodnie z normami ASTM i z użyciem
wzorców NIST. Certyfikowane stałe celi są wyznaczane z niepewnością
maksymalną ± 2%. Są one wystarczająco dokładne, aby można je było
wykorzystać w pomiarach przewodnictwa. Certyfikowana stała celi jest
podawana na świadectwie jakości, drukowana na kablu czujnika i prze-
chowywana w pamięci czujnika ISM.
Kiedy należy wykonać kalibrację lub sprawdzenie?

Jeśli dokładna wartość stałej celi nie jest znana, należy przeprowadzić
kalibrację. Jeśli dokładna wartość stałej celi jest znana, wykonanie
sprawdzenia jest w zupełności wystarczające. Dotyczy to czujników
z certyfikowaną stałą celi lub czujników, które zostały wcześniej
wykalibrowane.
47
Często zadawane pytania
Który tryb korekcji temperatury należy stosować?

Rodzaj zastosowanego trybu korekcji temperatury będzie zależał od
rodzaju badanej próbki:
Liniowa: roztwory średnio lub wysokoprzewodzące (użyć właściwej
wartości).
Nieliniowa: wody naturalne.
Czysta woda: woda ultraczysta.
Brak: próbki kontrolowane w zakresie temperatury; pomiary przewodni-
ctwa prowadzone zgodnie z niektórymi normami (np. USP <645>).
Czy podczas pomiaru przewodnictwa próbkę należy mieszać?

W niemieszanych roztworach możliwe jest pojawienie się dryftu pod-
czas pomiaru. Zasadniczo, zaleca się wykonywać pomiary przewodni-
ctwa w mieszanych próbkach. Wyjątkiem tu są próbki o niskim prze-
wodnictwie, gdzie mieszanie może zintensyfikować kontakt próbki
z powietrzem i zawartym w nim dwutlenkiem węgla, który stanowi za-
nieczyszczenie.
WAŻNE: podczas kalibracji, sprawdzania i pomiaru zapewnić takie

same warunki mieszania.
Jak należy czyścić czujnik przewodnictwa?

Czujnik należy opłukać po każdym pomiarze wodą zdejonizowaną.
Jeśli czujnik miał kontakt z próbką, która nie miesza się z wodą, należy
go czyścić, stosując rozpuszczalnik mieszający się z wodą, np. etanol
lub aceton, po czym należy opłukać go wodą zdejonizowaną. Jeśli
wewnątrz celi pomiarowej obecne są osady substancji stałych, należy
je ostrożnie usunąć przy pomocy patyczka z bawełnianym wacikiem
zwilżonym roztworem detergentu, po czy opłukać czujnik wodą zdejoni-
zowaną (Ostrzeżenie: nie należy nigdy czyścić czujników z elektrodami
platynowymi pokrytymi warstwą czerni platynowej, ponieważ mogłoby
to doprowadzić do uszkodzenia czujnika).
Jak przechowywać czujnik przewodnictwa?

Czyste czujniki przewodnictwa należy przechowywać w następujący
sposób:
Przechowywanie przez krótki okres czasu (< 1 dzień): w stanie suchym
lub w wodzie zdejonizowanej.
Przechowywanie przez długi okres czasu (> 1 dzień): w stanie suchym.
48
Jaki jest okres przydatności certyfikowanych wzorców przewodni-
ctwa?
METTLER TOLEDO gwarantuje jakość nieotwieranych butelek przez okres
dwóch lat od daty produkcji. Wzorce o wartości przewodnictwa poniżej
100 μS/cm posiadają krótszy okres przydatności (84 μS/cm: 1 rok;
10 μS/cm: 6 miesięcy). Data ważności jest drukowana na etykiecie
produktu. Okres gwarancji obejmuje ostatni dzień podanego miesiąca.
Jaki jest okres przydatności do użycia dla czujnika z certyfikowaną

stałą celi?
Czujniki przewodnictwa nie ulegają starzeniu w taki sam sposób jak
elektrody pH. Mogą być one stosowane bez ograniczeń czasowych,
chyba że cela pomiarowa zostanie zaatakowana przez agresywne che-
mikalia, postępowanie z czujnikiem będzie nieprawidłowe lub czujnik
ulegnie uszkodzeniu mechanicznemu lub zanieczyszczeniu. Długość
okresu użytkowania zależy od warunków, w których czujnik jest użytko-
wany, oraz od sposobu postępowania z czujnikiem. Prawidłowe czysz-
czenie i przechowywanie wydłuża okres użytkowania czujnika.
Czy przewodnictwo można mierzyć w roztworach niewodnych?

Tak, pomiar przewodnictwa jest możliwy. Substancje organiczne rów-
nież ulegają dysocjacji. Związki organiczne takie jak benzen, alkohole
i produkty petrochemiczne posiadają zazwyczaj bardzo niskie prze-
wodnictwo. Należy mieć świadomość, że wzrost przewodnictwa może
oznaczać wzrost zawartości zanieczyszczeń jonowych i/lub wzrost
zawartości wody zwiększający dysocjację. Wyposażenie do pomiarów
przewodnictwa METTLER TOLEDO jest przeznaczone przede wszystkim
dla próbek wodnych lub próbek niewodnych o niskiej zawartości wody.
Przed przystąpieniem do badania próbek niewodnych należy najpierw
sprawdzić rezystancję materiału czujnika.
49
5 Słownik
Słownik
Prąd zmienny (AC): prąd, którego przepływ okresowo zmienia

kierunek.
Anion: jon naładowany ujemnie.
Kalibracja: empiryczne określenie stałej celi przez zba-
danie roztworu wzorca.
Kation: jon naładowany dodatnio.
-1
Stała celi K [cm ]: teoretyczna: K = l / A; stosunek odległości
pomiędzy elektrodami (l) do efektywnego
pola przekroju poprzecznego elektrolitu
znajdującego się pomiędzy elektrodami (A).
Stała celi jest używana do przekształcenia
konduktancji w przewodnictwo. Określa się
ją przez kalibrację. Różnica pomiędzy teore-
tyczną i rzeczywistą stałą celi jest wywoły-
wana przez linie pola.
Konduktancja G [S]: zdolność materiału do przewodzenia prądu
elektrycznego. Jest ona odwrotnością rezy-
stancji.
Przewodnictwo κ [µS/cm]: konduktancja dla standardowej celi. Zmie-
rzoną wartość konduktancji mnoży się przez
stałą celi i otrzymuje się przewodnictwo
(κ = G*K).
Prąd stały (DC): prąd płynący wyłącznie w jednym kierunku.
Elektrolit: wodny roztwór kwasów, zasad lub soli, któ-
re są w stanie przewodzić prąd elektryczny.
Efekt pola: część mierzonego pola, która wychodzi
poza geometryczną przestrzeń celi pomiaro-
wej. Jeśli coś zakłóca linie pola (np. ścianki
zlewki), ma to niekorzystny wpływ na po-
miar.
Zarastanie: osadzanie się warstwy żelowej, mas koloi-
dalnych lub rozwój bakterii w celi pomiaro-
wej. Osady te mają niekorzystny wpływ
na wynik pomiaru.
50
Jon: atom lub cząsteczka z dodatnim (kation)
lub ujemnym (anion) ładunkiem, co wynika
z utraty lub zyskania elektronów.
Niepewność pomiaru: przedział wartości, wewnątrz którego z okre-
ślonym prawdopodobieństwem znajduje się
wartość prawdziwa.
Cela pomiarowa: 2 lub 4 elektrody tworzą celę pomiarową.
Polaryzacja: przyłożenie prądu elektrycznego do elektrod
może powodować akumulację związków jo-
nowych w pobliżu powierzchni elektrod. Tak
więc, rezystancja polaryzacyjna powstaje
na powierzchni elektrod, co może prowadzić
do błędnych wyników pomiarów.
Elektroda: jedna z dwóch lub czterech elektrod, do któ-
rej przykładany jest prąd elektryczny w celu
wykonania pomiaru przewodnictwa. Elektro-
da pozostaje w bezpośrednim kontakcie
z roztworem próbki, tworząc celę pomiaro-
wą wraz z pozostałymi elektrodami.
Świadectwo jakości: poświadcza, że produkt lub jego części
spełniają pożądany poziom jakości z okre-
ślonymi tolerancjami oraz że identyfiko-
walność jest zachowana w całym procesie
produkcji.
Temperatura referencyjna: pomiary przewodnictwa silnie zależą od
temperatury. Zmierzone wartości są odno-
szone do temperatury referencyjnej (zwykle
20 °C lub 25 °C), do czego służy tryb ko-
rekcji temperatury. Dzięki takiemu podejściu
wyniki można porównywać między sobą.
Rezystancja Ω [ohm]: właściwość przewodnika sprawiająca, że
stawia on opór przepływowi prądu elek-
trycznego.
51
Dodatek
Rezystywność ρ [MΩ·cm]: rezystywność jest odwrotnością przewod-

nictwa (ρ = 1 / κ). Czasami wartości rezy-
stywności są bardziej preferowane
niż wartości przewodnictwa w aplikacjach
realizowanych w niskim zakresie przewodni-
ctwa takich jak pomiary w wodzie ultraczy-
stej lub w rozpuszczalnikach organicznych.
Zasolenie: stężenie rozpuszczonych minerałów
(głównie soli metali alkalicznych
lub magnezu) w wodzie.
Roztwór wzorcowy: roztwór zawierający dokładnie znaną ilość
określonej substancji lub, w tym przypadku,
mający dokładnie znane przewodnictwo.
TDS [mg/L]: całkowite substancje rozpuszczone są miarą
ilości wszystkich rozpuszczonych, nielot-
nych substancji zawartych w cieczy i są
zazwyczaj wyrażane w mg/L lub ppm.
Tryb korekcji temperatury: metoda wykorzystywana do przeliczenia
zmierzonej wartości zgodnie z wcześniej
określonym wzorem i przedstawienia jej
w temperaturze referencyjnej. Doprowadze-
nie temperatury próbki do temperatury refe-
rencyjnej nie jest zatem konieczne.
Sprawdzenie: sprawdzenie wyniku przewodnictwa
przez wykonanie pomiaru w roztworze
referencyjnym.
52
6 Dodatek
6.1 Współczynniki °C .0 .1 .2 .3 .4 .5 .6 .7 .8 .9
korekcji temperatury 0 1.918 1.912 1.906 1.899 1.893 1.887 1.881 1.875 1.869 1.863
f25 dla korekcji 1 1.857 1.851 1.845 1.840 1.834 1.829 1.822 1.817 1.811 1.805
nieliniowej 2 1.800 1.794 1.788 1.783 1.777 1.772 1.766 1.761 1.756 1.750
3 1.745 1.740 1.734 1.729 1.724 1.719 1.713 1.708 1.703 1.698
4 1.693 1.688 1.683 1.678 1.673 1.668 1.663 1.658 1.653 1.648
5 1.643 1.638 1.634 1.629 1.624 1.619 1.615 1.610 1.605 1.601
6 1.596 1.591 1.587 1.582 1.578 1.573 1.569 1.564 1.560 1.555
7 1.551 1.547 1.542 1.538 1.534 1.529 1.525 1.521 1.516 1.512
8 1.508 1.504 1.500 1.496 1.491 1.487 1.483 1.479 1.475 1.471
9 1.467 1.463 1.459 1.455 1.451 1.447 1.443 1.439 1.436 1.432
10 1.428 1.424 1.420 1.416 1.413 1.409 1.405 1.401 1.398 1.384
11 1.390 1.387 1.383 1.379 1.376 1.372 1.369 1.365 1.362 1.358
12 1.354 1.351 1.347 1.344 1.341 1.337 1.334 1.330 1.327 1.323
13 1.320 1.317 1.313 1.310 1.307 1.303 1.300 1.297 1.294 1.290
14 1.287 1.284 1.281 1.278 1.274 1.271 1.268 1.265 1.262 1.259
15 1.256 1.253 1.249 1.246 1.243 1.240 1.237 1.234 1.231 1.228
16 1.225 1.222 1.219 1.216 1.214 1.211 1.208 1.205 1.202 1.199
17 1.196 1.93 1.191 1.188 1.185 1.182 1.179 1.177 1.174 1.171
18 1.168 1.166 1.163 1.160 1.157 1.155 1.152 1.149 1.147 1.144
19 1.141 1.139 1.136 1.134 1.131 1.128 1.126 1.123 1.121 1.118
20 1.116 1.113 1.111 1.108 1.105 1.103 1.101 1.098 1.096 1.093
21 1.091 1.088 1.086 1.083 1.081 1.079 1.076 1.074 1.071 1.069
22 1.067 1.064 1.062 1.060 1.057 1.055 1.053 1.051 1.048 1.046
23 1.044 1.041 1.039 1.037 1.035 1.032 1.030 1.028 1.026 1.024
24 1.021 1.019 1.017 1.015 1.013 1.011 1.008 1.006 1.004 1.002
25 1.000 0.998 0.996 0.994 0.992 0.990 0.987 0.985 0.983 0.981
26 0.979 0.977 0.975 0.973 0.971 0.969 0.967 0.965 0.963 0.961
27 0.959 0.957 0.955 0.953 0.952 0.950 0.948 0.946 0.944 0.942
28 0.940 0.938 0.936 0.934 0.933 0.931 0.929 0.927 0.925 0.923
29 0.921 0.920 0.918 0.916 0.914 0.912 0.911 0.909 0.907 0.905
30 0.903 0.902 0.900 0.898 0.896 0.895 0.893 0.891 0.889 0.888
31 0.886 0.884 0.883 0.881 0.879 0.877 0.876 0.874 0.872 0.871
32 0.869 0.867 0.866 0.864 0.863 0.861 0.859 0.858 0.856 0.854
33 0.853 0.851 0.850 0.848 0.846 0.845 0.843 0.842 0.840 0.839
34 0.837 0.835 0.834 0.832 0.831 0.829 0.828 0.826 0.825 0.823
35 0.822 0.820 0.819 0.817 0.816 0.814 0.813 0.811 0.810 0.808
53
Dodatek
6.2 Współczynniki Wzorzec przewodnictwa 12.88 mS/cm

temperaturowe
(wartości α) Temperatura pomiaru α w TRef = 25 °C α w TRef = 20 °C
dla wzorców 5 °C 1.81%/°C 1.97%/°C
przewodnictwa 10 °C 1.84%/°C 2.01%/°C
METTLER TOLEDO 15 °C 1.86%/°C 2.04%/°C
20 °C 1.88%/°C 2.05%/°C
25 °C 1.91%/°C 2.07%/°C
30 °C 1.93%/°C 2.10%/°C
35 °C 1.95%/°C 2.13%/°C
Wzorzec przewodnictwa 1413 μS/cm
Temperatura pomiaru α w TRef = 25 °C α w TRef = 20 °C

5 °C 1.83%/°C 1.99%/°C
10 °C 1.85%/°C 2.02%/°C
15 °C 1.88%/°C 2.05%/°C
20 °C 1.91%/°C 2.08%/°C
25 °C 1.94%/°C 2.11%/°C
30 °C 1.97%/°C 2.14%/°C
35 °C 2.00%/°C 2.18%/°C

5 °C 1.85%/°C 2.01%/°C
10 °C 1.87%/°C 2.04%/°C
15 °C 1.94%/°C 2.15%/°C
20 °C 1.94%/°C 2.15%/°C
25 °C 1.94%/°C 2.15%/°C
30 °C 1.94%/°C 2.15%/°C
35 °C 2.05%/°C 2.23%/°C
54

5 °C 1.84%/°C 2.00%/°C
10 °C 1.88%/°C 2.04%/°C
15 °C 1.95%/°C 2.16%/°C
20 °C 1.95%/°C 2.16%/°C
25 °C 1.95%/°C 2.16%/°C
30 °C 1.95%/°C 2.16%/°C
35 °C 2.01%/°C 2.21%/°C

5 °C 1.94%/°C 2.11%/°C
10 °C 1.93%/°C 2.08%/°C
15 °C 2.05%/°C 2.27%/°C
20 °C 2.06%/°C 2.29%/°C
25 °C 2.06%/°C 2.30%/°C
30 °C 2.06%/°C 2.30%/°C
35 °C 2.14%/°C 2.36%/°C

5 °C 1.98%/°C 2.18%/°C
10 °C 2.04%/°C 2.26%/°C
15 °C 2.06%/°C 2.30%/°C
20 °C 2.06%/°C 2.30%/°C
25 °C 2.06%/°C 2.30%/°C
30 °C 2.06%/°C 2.30%/°C
35 °C 2.14%/°C 2.36%/°C
55
Dodatek
Wzorzec przewodnictwa 1.3 μS/cm

5 °C 2.42%/°C 2.75%/°C
10 °C 2.46%/°C 2.81%/°C
15 °C 2.46%/°C 2.81%/°C
20 °C 2.46%/°C 2.81%/°C
25 °C 2.23%/°C 2.81%/°C
30 °C 2.00%/°C 2.54%/°C
35 °C 2.15%/°C 2.57%/°C
6.3 Współczynniki Przewodnictwo TDS KCl TDS NaCl

przeliczeniowe
w 25 °C wartość Współczyn- wartość ppm współczyn-
z przewodnictwa ppm nik nik
na TDS
84 μS/cm 40.38 0.5048 38.04 0.4755
447 μS/cm 225.6 0.5047 215.5 0.4822
1413 μS/cm 744.7 0.527 702.1 0.4969
1500 μS/cm 757.1 0.5047 737.1 0.4914
8974 μS/cm 5101 0.5685 4487 0.5000
12’880 μS/cm 7447 0.5782 7230 0.5613
15’000 μS/cm 8759 0.5839 8532 0.5688
80 mS/cm 52’168 0.6521 48’384 0.6048
56
Mettler-Toledo Sp. z o.o. www.mt.com/pH
ul. Poleczki 21 Aby uzyskać więcej informacji
02-822 Warszawa
Telefon: +48 22 440 67 00
Faks: +48 22 440 67 38
Internet: www.mt.com
Podlega zmianom danych technicznych

© 08/2013 Mettler-Toledo AG, 30099121
Marketing pH Lab / MarCom Analytical

Przewodnik Po Pomiarach Przewodności PL PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Przewodnik Po Pomiarach Przewodności PL PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Przewodnik Po Pomiarach Przewodności PL PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

School experiments

3 Dobra praktyka pomiaru przewodnictwa 28

3.6 Aplikacje specjalne 35

4 Często zadawane pytania 47

Pomiar przewodnictwa elektrycznego jest wykonywany już od ponad

W przewodniku zamieszczono wszystkie ważne informacje, które są

Głównym celem niniejszego przewodnika jest dostarczenie wiedzy

2.1 Przewodnictwo Przewodnictwo elektryczne to zdolność materiału do przewodzenia prą-

Transport elektryczności przez materiał wymaga zawsze obecności

Przewodniki należące do drugiej grypy są nazywane inaczej przewodni-

Istnieje różnica pomiędzy silnymi i słabymi elektrolitami. Silne elektrolity

(1698 S / cm  1413 S / cm) 100%

Konduktancja równoważnikowa wzrasta wraz z wielkością ładunku

Jak już wspomniano wcześniej, konduktancja równoważnikowa jest

Temperatura wpływa na konduktancję równoważnikową w inny sposób.

Przewodnictwo roztworu zależy od różnych parametrów, które oddziału-

Rysunek 2. Autodysocjacja wody.

Rysunek 3. Schemat ogniwa do pomiaru przewodnictwa

W momencie przyłożenia do elektrod prądu stałego (DC), dodatnio

Nawet w przypadku zastosowania prądu zmiennego nie udaje się

Polaryzacja ma niekorzystny wpływ podczas pomiaru próbek o stęże-

Rysunek 5. Niekorzystny wpływ polaryzacji i kapacytancji na wynik przewodnictwa.

W drugim krańcu skali na liniowość mają wpływ kapacytancje (patrz

Optymalna częstotliwość prądu zależy od zakresu pomiarowego.

Czujniki indukcyjne są stosowane głównie w pomiarach on-line wyko-

2.5.1 2-elektrodowy Klasyczne, 2-elektrodowe czujniki przewodnictwa składają z dwóch

szenie błędów, których źródłem jest wpływ czynników zewnętrznych

Rysunek 6. Schemat czujnika 2-elektrodowego.

Silną stroną czujnika 2-eelektrodowego jest możliwość wykonywania

2.5.2 4-elektrodowy Kolejnym rozwiązaniem jest czujnik przewodnictwa pracujący z dodat-

Prąd płynący przez zewnętrzne elektrody i roztwór można dokładnie

Rysunek 7: Schemat 4-elektrodowego czujnika przewodnictwa

Silną stroną czujnika 4-elektrodowego jest możliwość wykonywania po-

Czujnik 2-elektrodowy Czujnik 4-elektrodowy

• Mniejszy wpływ zanieczyszczenia

Tabela 2. Zalety czujnika 2-elektrodowego i 4-elektrodowego.

2.5.3 Materiał Czujniki przewodnictwa są wykonywane z różnych materiałów.

Istotne właściwości stosowanych materiałów:

Reakcje chemiczne pomiędzy materiałem czujnika (szczególnie elek-

Struktura powierzchni elektrody ma wpływ na odporność na polary-

Porowate powierzchnie występujące w przypadku platyny pokrytej czer-

2.5.4 Wybór Wybór odpowiedniego czujnika przewodnictwa jest kluczowym czynni-

Podstawowym wymaganiem jest brak reakcji chemicznej pomiędzy

Kolejną kwestią, którą należy rozważyć, aby wybrać optymalny czujnik

Woda pitna Ścieki

Woda Woda Woda Stęż. kwasy

Stała celi 0.5 cm-1

Stała celi 1.0 cm-1

Rysunek 8: Zestaw próbek i zalecanych stałych celi.

Dostępne są ponadto specjalne czujniki o bardzo niskiej stałej celi prze-

Konfiguracja Stała celi Zakres pomiarowy Nazwa

platynowe 0.1 cm-1 0.1-500 µS/cm InLab® 725

Nie wszystkie korekcje temperatury są tym samym

temperatury nie jest najlepszym rozwiązaniem. Stąd, w praktyce miernik

Temperatura odgrywa w pomiarach przewodnictwa kluczową rolę, stąd

FormelnAby uprościć skomplikowaną

Wartość α jest różna w różnych temperaturach, co pokazano w tabeli 4.

Typowe współczynniki temperaturowe dla różnych próbek podano