СОУ ГИМНАЗИЈА „МИРЧЕ АЦЕВ“ – ПРИЛЕП

ПРОЕКТНА ЗАДАЧА ПО ПРЕДМЕТ: СПОРТ И СПОРТСКИ АКТИВНОСТИ

ТЕМА: ИСТОРИСКИ РАЗВОЈ НА КОШАРКАТА

Ментор: Изработил:
Проф.Бранко Дисоски Благојче Божиноски
Прилеп, 2018
СОДРЖИНА:

ВОВЕД............................................................................................................................................3

ИСТОРИЈА И РАЗВОЈ НА КОШАРКАТА................................................................................4

МАКЕДОНСКА КОШАРКА........................................................................................................8

ПОЗИЦИИ ВО КОШАРКАТА...................................................................................................10

ЗАКЛУЧОК..................................................................................................................................12

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА....................................................................................................13

2
 1. ВОВЕД
Кошарката е тимски спорт во кој пет играчи од два различни тимови се обидуваат
да постигнат што повеќе поени преку давање кош, односно преку уфрлање на топката низ
хоризонтален обрач, на височина од 3 метра. Од едната страна на теренот до другата,
топката се преносува преку топкање и подавање на останатите членови на тимот. Во 1891,
Канаѓанецот Џејмс Најсмит ја измисли играта кошарка, со 7 правила од кои 6 сеуште се
користат денес. Најсмит беше важен пропонент за развитокот на женскатa кошарка, и за
раширувањето на играта низ Северна Америка. Две најсилни кошаркарски лиги во светот
се Европската Евролига и Северно-американската Национална Кошаркарска Асоцијација.
Кошарката е распространета на сите континенти и е најбрзо-растечкиот спорт на земјата.
Во Македонија, најсилната кошаркарска лига е Македонската Прва Лига.
Национална кошаркарска асоцијација (англиски: National Basketball Association
(NBA)-професионална кошаркарска лига, која е составена од 30 тима (29 од САД и 1 од
Канада).Таа е член на САД Кошарката (USAB), која е препознатлива по
Интернационалната Кошаркарска Федерација како Национален управен орган (NGB) за
кошарка во САД. НБА е една од четирите Главни Северно Американски спортски лиги, во
која се Главната бејзболска лига (MLB), Националната фудбалска лига (NFL) и
Националната хокеарска лига (NHL).
Лигата е основана во во Њујорк на 6 јуни 1946, како Кошаркарска асоцијации на
Америка (BAA). Лигата го прифати сегашното име во 1949, откако се спои со ривалот
Националнаta Кошаркарска Лига (NBL). Лигата раководеше со помалите индивидуални
канцеларии преку главната канцеларија лоцирана во Олипик Тауер, на 645 Петта Авенија
во Њујорк. НБА Забава и НБА ТВ се наоѓаат во Сеакуза, Њу Џерси.

3
 2. ИСТОРИЈА И РАЗВОЈ НА КОШАРКАТА
Кошарката е екипен спорт во кој пет играчи од два различни екипи се обидуваат да
постигнат што повеќе бодови преку давање кош, односно преку уфрлување на топката низ
хоризонтално поставен обрач на височина од 3 метри. Од едната страна на теренот до
другата, топката се пренесува преку тапкање и подавање на останатите членови на
екипата.
Во 1891, Канаѓанецот Џејмс Најсмит ја измислил играта кошарка, со 7 правила од кои 6 сè
уште се користат. Најсмит бил важен пропонент за развитокот на женскатa кошарка и за
раширувањето на играта низ Северна Америка. Двете најсилни кошаркарски лиги во
светот се европската Евролига и северноамериканската Национална кошаркарска
асоцијација. Кошарката е распространета на сите континенти и е најбрзорастечкиот спорт
во светот. Во Македонија, најсилната кошаркарска лига е Македонската Прва Лига.
До бодови во кошарката се доаѓа со фрлање на топката во обрачот на кошот. Екипата која
на крајот од натпреварот ќе добие повеќе бодови е победник. Кошот постигнат во лакот
вреди 2 бода, кошот постигнат надвор од лакот 3 бода, а кошот од слободни фрлања носи
по 1 бод. Топката во кошарката се управува со нејзино удирање од подот, односно водење,
или пак преку меѓусебно додавање меѓу играчите. Телесни контакти ко можат да ги
повредат играчите не се дозволени. Постојат строго одредени правила и начини спрема
кои топката може да се води.
Со тек на времето кошарката ги развила вообичаените техники за шутирање,
додавање и водење, како и позициите на играчите кога се во напад и во одбрана. Иако
вообичаената кошарка се одвива под строго одредени правила, разни варијации на
кошарката направила таа да биди со сè помалку правила. Во кошарката има разни стилови
на шутеви, од кои најпознат е ударот хорок.
Во почетокот на декември 1891 година, д-р Џејмс Нејсмит канадски професор по
физичка култура од универзитетот МекГил од Монтреал и инструктор во Вежбалното
училиште YMCА (денес Спрингфилд Колеџ), во Спрингфилд Масачусетс, САД, барал
енергична игра на затворено за да ги држи своите студенти зафатени и на одредено фитнес
ниво за време на долгите зими во Нова Англија По отфрлање на скоро сите идеи кои биле
или премногу груби или слабо одговарале на околеностите во гимназиите, тој започнал со
создавање на правилата на кошарката. Професорот прво закачил баскет со боја на праска

4
на 3.05 метри односно 10 стапки. Во спротивност со модерните кошаркарски мрежи овој
баскет со боја на праска го држел своето дно и топката морала повторно да се врати штом
еднаш бил постигнат бод. Сепак ова се докажало неефикасно, па така била направена
дупка на дното од баскетот, овозможувајќи и на топката да ѕирка секогаш со дрвен клин.
Баскетите со боја на праска се употребувале сè до 1906 година кога се замениле со
метални обрачи со табла. Набргу била направена промена, па така топката само поминува
низ мрежата, пробивајќи го патот до кошарката како што ја знаеме денеска. Секогаш кога
некое лице ја уфрлувало топката во баскетот, неговата екипа постигнувал бод. Секогаш
кога екипата постигнува најмногу бодови тој ја добива играта.[3] Баскетите првично биле
заковувани на меѓукатна тераса на игралиштето, но ова се покажало непрактично кога
публиката од терасата почнала да се меша со шутевите. Таблата била воведена за да се
спречи ова мешање. Тоа дало дополнителен ефект кој дозволувал удар од скок. Рачно
напишаните дневници на Нејсмит, откриени од неговата внука во почетокот на 2006
година, покажуваат дека тој бил нервозен за новата игра што ја измислил, која вклучува
правила од детската игра наречена „Патка на камен“, како што многу правила не успеале
пред тоа. Нејсмит новата игра ја нарекол „Basket Ball“.
Првиот официјален натпревар се одиграл во гимнзија на YMCA на 20 јануари 1892
година со девет играчи. Натпреврот завршил со 1-0, а ударот бил направен на далечина од
7.6 метри (25 стапки) на игралиште со половина должина од сегашното игралиште на
уличната кошарка и од тие на НБА. Од 1897 – 1898 станале стандардни екипите од по пет
играчи. Првите приврзаници на кошарката биле испраќани од YMCA и спортот брзо се
проширил низ САД и Канада. До 1895 година, биле основани неколку женски средни
школи. Додека YMCA била одговорна за почетниот развој и ширење на играта, во рок од
една декада се спречил нов спорт како груба игра, бидејќи почнал да се одалечува од
првичната мисија на YMCA. Сепак, другите аматерски спортски клубови, колеџи и
професионални клубови брзо ја пополниле празнината. Пред Првата светска војна,
Аматерската атлетска унија и Интеруниверзитетската атлетска асоцијација на САД
(претходник на Националната универзитетска атлетска асоцијација) се натпреварувале за
правилата во играта. Првата професионална лига е основана во 1898 за да ги заштити
играчите од експлоатирање и да воведе помалку груба игра. Оваа лига траела само 5
години.До 1950 година, кошарката станала главниот универзитетски спорт, па на тој

5
начин го зголемувала интересот за професионалната кошарка. Во 1959 година била
основана „Кошаркарската сала на славата“ во Спрингфил Масачусетс, местото на првиот
натпревар. Нејзните регистри вклучувале големи имиња, тренери, судии и луѓе кои
значително придонеле за развојот на играта.

Слика 1. Првата сала за кошарка

6
 Слика 2. Официјална топка на ФИБА

Кошарката првобитно се играла со фудбалска топка. Првите топки направени

посебно за кошарка биле кафеави, но дури во доцните педесети Тони Хинкл, барајќи
топка која ќе биде попрегледна за играчите и публиката, ја вовел портокаловата топка која
денеска е во општа употреба. Дриблингот не бил дел од првичната игра, освен за додавање
од скок до соиграчите. Додавањето на топката било првично значајна работа за движењето
на топката. На крајот дриблингот бил воведен, но ограничен од асиметричната форма на
првите топки. Дриблингот станал значаен дел од играта дури околу педесетите години,
штом рачно била подобрена формата на топката.
Во 1892 година,Универзитетот од Калифорнија и училиштето Мис Хед го одиграле
првиот женски интеринституционален натпревар. Бруцошите на Беренсон играле заедно
со студентите од втора година во првиот женски интеруниверзитетски кошаркарски
натпревар во колеџот Смит на 21 март 1893 година[10]. Истата година, Маунт Холиок и
колеџот Софи Њукомб (тренер Клара Грегори Баер) започнале да играат кошарка. До 1895
година, играта се проширила низ колеџите низ целата држава, вклучувајќи ги колеџите
Велсли, Васар и Брин Моур. Првиот интеруниверзитетски женски натпревар се одиграл на
4 април 1896 година. Жените од Стенфорд играле 9-9 со оние на Беркли, завршувајќи со 2-
1 победа за Стенфорд.
Развојот на женската кошарка бил поструктурен отколку оној на мажите во
почетокот. Во 1905 година, Американската асоцијација за физичка култура го создава
Извршниот комитет за правила во кошарката при Женскиот национален кошаркарски
комитет. [11] Овие правила наложуваат девет играчи во секоја екипа и 11 службеници.
Меѓународната женска спортска федерација (1924) вклучила женско кошаркарско
натпреварување. Во 1925 година се одржани 37 женски средношколски, универзитетски и
државни турнири. Во 1926 година, Аматерската атлетска унија го поддржала првиот
национален женски кошаркарски турнир, комплетирајќи го со машки правила.
Едмонтон Градс, канадскиот патувачки женска екипа, сместена во Едмонтон,
Алберта, дејствувал помеѓу 1915 и 1940. Градс ја обиколиле цела Северна Америка и биле
исклучително успешни. Тие поставиле рекорд од 522 победи и само 20 порази за тој
временски период, бидејќи тие се среќавале со секоја екипа кој сакал да ги предизвика,
финансирајќи ги нивните обиколки со приходи од продажбата на билети. Градс исто така

7
блеснале и на неколку изложбени патувања во Европа и освоиле четири последователни
олимписки турнири во 1924, 1928, 1932 и 1936 година. Сепак, женската кошарка не била
официјален спорт сè до 1976 година. Играчките на Градс не биле платени и не смееле да
се мажат. Стилот на Градс се фокусира на екипната игра, без претерано нагласување на
способностите на индивидуалните играчи.

3. МАКЕДОНСКА КОШАРКА
Колевката на македонската кошарка е во Штип, откако еден Американец, ентузијаст
за овој спорт одлучил да го сподели своето знаење со членовите на соколските друштва во
далечната 1926 година. Играта има забавувачки карактер во наредните пет години, а
’најзагреани’ за овој нов спорт биле штипјани.
Петмина најзаинтересирани за овој спорт заминале на курс во Марибор каде за
првпат се запознале со играта ’баскетбол’ која потекнува од државите ’преку океанот’.
Трајко Кошевалиски, Лазо Каламатиев, Перо Сарев, Миле Севтимов и Перо Средзимов се
амбициозните штипјани кои ги слушале предавањата на професорите од САД Мачус, а
потоа информациите ги споделиле со пријателите од штипските соколски друштва.
Кошничка, без дно, прицврстена на бандера во дворот на соколскиот дом – описот на
првиот кошаркарски обрач пред повеќе од 80 години. Двете страни имале по шест играчи,
а гумената топка со која се играло била со големина на фудбалската топка.
Првиот официјален натпревар на територијата на Македонија се одиграл на 27.
Август 1933 година. Теренот бил поставен непосредно до училиштето „Ванчо Прке“, а
мрежичката на кошот ја изработил Петре Топликлиев. Петре Кавраков, Славе Кикиритков,
Лазо Каламатиев, Киро Савев, Илија Гoчев, Ѓорѓи Спасков, Никола Гакев, Петар
Самарџиски, Киро Шалков, Методи Балваналиев и ’судијата’ Трајко Кошевалиски биле
актерите на првиот кошаркарски натпревар.
Интересот за овој нов спорт расте како што одминува времето, со краток прекин
поради Втората светска војна. Потоа, се формираат и првите клубови  - Ванчо Прке,
Македонија, Работнички, 11 Октомври, Работник, Беласица, ГД Куманово, Студент,
Локомотива, Железничар...

8
Првото републичко натпреварување во женска конкуренција е помеѓу Вардар и Работник
во 1948 година.
На 22. јануари 1950 година, во Куманово, Кошаркарскиот сојуз на Македонија стана
самостоен на основачкото Собрание. Прв претседател на КСМ е Ацо Петровски, а прв
секретар Драган Мандичевски.
Активностите на клупски план кулминираат со првата репрезентација која добива
доверба да го организира Светското првенство за мажи (група Ц) во 1970 година.
Најистакнати кошаркари во тоа време се Георгиевски, Андоновски, Боцевски, Гешоски,
Кацарски, Радуловиќ, Радосавлевиќ, Ј. Луковски, Горчевски, Георгиев, Лазов, Јовановски,
Вангеловска, Књазев и Ж. Ѓуковиќ потоа тренерите Тодоровски, Лазиќ, Књазев,
Андоновски, М. Луковски, Ј. Луковски, Матевски, Саздов, Ефтимовски, Цицимов,
Наумчевски, Спировски како и Лазар Лечиќ кој го носи епитетот ’татко на македонската
модерна кошарка’.
На 21. декември 1991 година, Кошаркарскиот Сојуз на Македонија побара  од
Конгресот во Спрингфилд прием со полноправно членство во ФИБА. Барањето доби
верификација на 30. април 1993 година, на седницата на Извршниот комитет на ФИБА во
Порторико, Сан Хуан. Одлуката е потврдена на годишната Европска конференција на
ФИБА во Осло, Норвешка на 22. мај 1993 година.
Денес, Македонската кошаркарска федерација брои 85 членки (регистрирани
клубови) со 3.500 регистрирани кошаркари во сите категории, сениорски или младински.
Првите официјални натпревари на македонската сениорска репрезентација се забележани
на квалификациите за континенталното првенство (1993 година) во Вроцлав, Полска во
периодот од 30. мај до 1. јуни.  Оттогаш почнува пишувањето нова страница во историјата
на кошарката на самостојната Република Македонија. 

9
 4. ПОЗИЦИИ ВО КОШАРКАТА
Кошарката е тимски спорт во кој пет играчи од два различни тимови се обидуваат да
постигнат што повеќе поени преку давање кош, односно преку уфрлање на топката низ
хоризонтален обрач, на височина од 3 метра. Од едната страна на теренот до другата,
топката се преносува преку топкање и подавање на останатите членови на тимот. Во 1891,
Канаѓанецот Џејмс Најсмит ја измисли играта кошарка, со 7 правила од кои 6 сеуште се
користат денес. Најсмит беше важен пропонент за развитокот на женскатa кошарка, и за
раширувањето на играта низ Северна Америка. Две најсилни кошаркарски лиги во светот
се Европската Евролига и Северно-американската Национална Кошаркарска Асоцијација.
Кошарката е распространета на сите континенти и е најбрзо-растечкиот спорт на земјата.
Во Македонија, најсилната кошаркарска лига е Македонската Прва Лига.
Секој играч од екипата има своја позиција, во продолжение ви ги преставуваме позициите
во кошаркарската игра:
1.Организатор на игра, разигрувач или плејмејкер е назив за позиција на играч во
кошарката. Оваа позиција е резервирана за играчи со голема брзина, добра техника и
водење на топката. Често во кошарката оваа позиција се бележи со „единица“ поточно со
бројот 1.
Од самиот назив кој на англиски значи „раководител на игра“, може да се свати и неговата
улога.
Најпознат играч на оваа позиција се смета дека бил Меџик Џонсон.
2.Бек е назив за позиција на играч во кошарката. Оваа позиција е резервирана за
играчи со добар шут и голема брзина. Често во кошарката оваа позиција се бележи со
„двојка“ поточно со бројот 2. Основната улога на овој играч е да постигне поени од
дистанца, така што често за оваа позиција се кажува дека е и шутерска. Најпознат играч
кој што ја играл оваа позиција е Мајкл Џордан.
3.Крило е назив за позиција на играч во кошарката.Оваа позиција е резервирана за
играчи со добар шут и нешто поголема висина. Често во кошарката оваа позиција се
бележи со “тројка” поточно со бројот 3.
Основната улога на овој играч е поентирање на голем број поени. Сепак покрај тоа,
доста е важен и во одбраната затоа што крилото е играч кој може добро да ги чува сите
позиции. Најпознати играчи на оваа позиција биле Лари Берд и Скоти Пипен.

10
 4.Крилни центар е назив за позиција на играч во кошарката. Оваа позиција е
резервирана за играчи со голема сила и придвижување. Често во кошарката оваа позиција
се бележи со “четворка” поточно со бројот 4. Една од основните улоги на овој играч е
помош на центарот во рекетот, како и во напад така и во одбраната.
Најпознат играч на оваа позиција бил Карл Малон, но исто така биле познати и
Чарлс Баркли, Кевин Гарнет, како и Тим Данкан.
5.Центар е назив за позиција на играч во кошарката. Оваа позиција е резервирана за
играчи со голема сила и висина. Често во кошарката оваа позиција се бележи со “пет”
поточно со бројот 5. Една од основните улоги на овој играч е игра во рекетот, како во фаза
на напад така и во одбраната.  Еден од од најпознатите играчи на оваа позиција бил Карим
Абдул-Џабар, а тука е и Шекил О’Нил.

Слика 3. Позиции во кошарката

11
 5. ЗАКЛУЧОК
До поен во кошарката се доаѓа преку фрлање на топката во обрачот на кошот.
Екипата која на крајот од натпреварот ќе добие повеќе поени е победник. Кошот
постигнат во лакот вреди 2 поени, кошот постигнат надвор од лакот 3 поени, а кошот од
слободни фрлања носи 1 поен. Топката во кошарката се управува со нејзино удирање од
подот, односно водење, или пак преку меѓусебно додавање измеѓу играчите. Телесни
контакт кој може да го повреди играчот не е дозволен. Постојат строго одредени правила
и начини на кој топката може да се води. Со тек на времето кошарката ги развила
вообичаените техники за шутирање, додавање и водење, како и позициите на играчите
кога се во напад и во одбрана. Иако вообичаената кошарка се одвива под строго одредени
правила, разни варијации на кошарката направила таа да биди со се помалку правила. Во
кошарката има разни стилови на шут, еден од кои е хорок ударот.
Најпознатиот кошаркар на сите времиња е Мајкл Џордан. Најголем дел од познатите
кошаркари, посебно во понови времиња, играат во Американската НБА лига. Некои од
нив се: Бил Расел, Вилт Чембрлен, Меџик Џонсон и Лери Брд. За покомплетна листа 50-те
Најдобри играчи во историјата на НБА. Најдобри играчи од Бивша Југославија се: Дражен
Петровиќ,  најдобриот Европски кошаркар на сите времиња, Крешимир Ќосиќ, Радивоје
Корач, Дражен Далипагиќ, Драган Кичановиќ, Иво Данеу,Предраг Стојаковиќ,Александар
Ѓорѓевиќ, Предраг Даниловиќ, Владе Дивац, Дино Раџа, Тони Кукоч … Од Македонија
најпознати играчи се Благоја Георгиевски, Петар Наумовски и Врбица Стефанов.
Регуларниот кошаркарски терен има димензии 28×15 метри, а во НБА овие
димензии се 29×15 метри. Повеќето терени имаат дрвен паркет. Кошевите се метални со
табла, мрежа и обрач и висат 1.2 метри во теренот на средина со висина на обрачот од 305
сантиметри. Иако димензиите на таблата можат да бидат различни, обрачот не смее да
отстапува ни неколку сантиметри, бидејќи и само еден сантиметар може многу да влијае
на шутот на играчот.

12
 6. КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА
http://kineziologija.mk/kosarka/
http://www.mkf.mk
https://mk.wikipedia.org

13