THE FIRST

Year 2 - Issue 3 ONLINE SCIENCE MAGAZINE

October 2015 In MYANMAR

သာမိုဒိုင်းနမစ်
အကျဉ်းချုပ်
 www.curiositysciencemagazine.wordpress.com
Year II – Issue III
October 2015
အကကံပပုချက်များကို ကျွနု်ပ်တို့၏
curiositysciencemagazine@gmail.com
သို့အချ ိန်မရွေး ရပးပို့နိုင်ပါသည်။

The First Science Digital Magazine in Myanmar

MEMBERS OF CURIOSITY SCIENCE MAGAZINE

THAR HTET AUNG NYAN HEIN AUNG KYAW ZWAR LYNN

HTOO ZAW LWIN THEIN HTIKE AUNG KYAW NYUNT LINN

THAW ZIN HTUN Aung Kaung Myat

Cover : Google play

Magazine Designed by Thaw Zin Htun Background : wallpaper.com
Aung Kaung Myat May Zuly Oo Nyan Hein Aung

Stargazer
Thi Ha Htoo Zaw Lwin Myo Hlaing

Kyaw Zwar Lynn Thar Htet Aung Thaw Zin Htun

Kyaw Nyunt Linn

~အသိရပးရြကညာချက်~

Curiosity Science Magazine သည် ပပည်သူလုထု၏ သိပ္ပံဗဟုသုတ တိုးပေားွန်ွည်ွေယ်ပပီး ထုတ်ရသာ အခမဲ့ အေန်လိုင်း မဂ္ဂဇင်း တစ်ခုသာပြစ်ပပီး ပစ္စည်းဥစ္စာ ရငေရြကး အကျိုးအပမတ်
တစ်စုံတစ်ွာ ပါဝင်ပခင်း လုံးဝ (လုံးဝ) မွှိပါ ။ မဂ္ဂဇင်း ကို ခေင့်ပပုချက်မွဘဲ ပပန်လည်ထုတ်ရဝရွာင်းချပခင်း ၊ သိပ္ပံဗဟုသုတ ပပန့်ပေားပခင်းမှ အပ စီးပေားရွး ၊ နိုင်ငံရွး ၊ ဘာသာရွး
အစွှိသည့်အကျိုးအပမတ်တစ်စုံတစ်ွာအတေက်ပပန်လည်အသုံးချပခင်းများလုံးဝခေင့်မပပုပါ။ရောင်းပါးများကိုတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းပြစ်ရစ၊တစ်ပုဒ်လုံးကိုပြစ်ရစရောင်းပါးွှင်ခေင့်ပပုချက်မွ
ဘဲပပန်လည်ကူးယူပခင်းမျိုးလုံးဝခေင့်မပပုပါ။ပညာရွးတိုးပမင့်ရစွန်တစ်နိုင်တစ်ပိုင်ကူညီရပးလိုရသာွည်ွေယ်ချက်မှအပအပခားရသာွည်ွေယ်ချက်များလုံးဝမပါဝင်သပြင့်ကိုယ်ကျိုး
စီးပေား အတေက်ပြစ်ရစ ၊ အြေဲ့အစည်းတစ်ခု၏အကျိုးစီးပေားအတေက်ပြစ်ရစ တစ်ေင့်အသုံးပပုပခင်းများ လုံးဝ ခေင့်မပပုပါ။
Science ကမ ္ဘာဦး ပိုးရကာင်ရတေက ရပပာပပတဲ့ပုံပပင် - 7
Life

ဦးရနှာက်က ဘယ်လိုစာြတ်သလဲ - 18

Ω ယုတ္တိအမှားများ ( ၄) - 23

Philosophy
and Formal
Science
Ω ငါရတာ့ အန ္တွာယ်ရကာင်ကကီးကို ြန်တီးလိုက်မိပပီ- 28

Ω ရကာင်းမေန်ပပည့်စုံတ့ဲ သိပ္ပံစာရပအတေက် - 32
ဘာရတေလိုအပ်မလဲ

Physical
Science
လမင်းမွှိရသာ သက်ွှိရလာက - 39

ွစ်ချတ်ြိုင်းမန်း၏ ဘဝ နှင့် သူ၏ အင်တာဗျူး - 43

သာမိုဒိုင်းနမစ် အကျဉ်းချုပ် - 49
Logy and

Radar မိတ်ေက် - 55
Techno-

Science
Applied

Nanotechnology အကျဉ်းချုပ်နှင့် - 59

Ultrasonic Sensor Module

Fundamental

₪ အသက်ဇီဝွဲ့ ဂုဏ်အင်လက္ခဏာများ - 63
Science

₪ သိပ္ပံနှင့်သူ၏အရပါင်းအပါများ (၁) - 69
₪ မှတ်တိုင်ထူရသာ သိပ္ပံသီအိုွီ ၈ ခု - 77
₪ Higgs Boson ေိုတာဘာလဲ? - 82
₪ Infrared, Ultraviolet နဲ့ အရွာင်များ - 84

မိမိသေားရွာက်ြတ်ရှုလိုသည့်ရခါင်းစဉ်ရဘးမှစာမျက်နှာနံပါတ်ရလးများကိုနှိပ်ကာတိုက်ရိုက်
ြတ်ရှုနိုင်ပါသည်။သို့မဟုတ်Categoryတစ်ခုေီသို့သေားလိုပါက လည်း ပုံရလးများရပါ်
သိ့ု နှိပ်ပပီးသေားနိုင်ပါသည်။စာမျက်နှာတိုင်း၏ ဘယ်ဘက်ရအာက်ရဒါင့်တေင်Back to Content
ဟူရသာ စာရလးွှိပါသည်။ ထိုစာရလး ကို နှိပ်လိုက်ပါက မာတိကာ (ယခုစာမျက်နှာ)
သို့ပပန်လည်ရွာက်ွှိလာမည်ပြစ်ပါသည်။
 သိပ္ပံစိတ်ကူးယဉ် ရုပ်ွှင်ရတေထဲမှာေိုွင် ဓာတုရေးရတေ၊ ဒါမှမဟုတ် ဓာတ်ရွာင်ပခည်သင့်ပပီး
ဗီဇရြာက်ပပန်ကုန်လို့ လူအွေယ် သို့မဟုတ် လူအွေယ်ထက် ကကီးမားတဲ့ ပျားကကီးရတေ၊ ပခင်ကကီးရတေ၊
ပင့်ကူကကီးရတေကို ပမင်ြူးြကပါလိမ့်မယ်။ အဲဒါကကီးရတေက ရုပ်ွှင်ရတေထဲမှာပဲ ွှိပပီး သိပ်စိတ်ကူးယဉ်ေန်ပါတယ်။
လက်ရတေ့ရလာကမှာ မွှိပါဘူး။ ဒါရပမယ့် လေန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သန်းရပါင်းများစောက ရကျာက်လွှာရတေကရတာ့
ဧွာမပိုးရကာင်ကကီးရတေ ွှိခဲ့ရြကာင်းကို သက်ရသပပြကပါလိမ့်မယ်။
ပိုးရကာင်ကကီးရတေွဲ့ ပုံပပင်ကို စရပပာွွင် လေန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သန်းရပါင်း ၄၅ဝ ခန့က
် ရပါ့။
နှစ်သန်းရပါင်း ၄ဝဝ ေိုတ့ဲ ကိန်းဂဏန်းဟာ ရုတ်တွက်ြကည့်လိုက်ွင်ရတာ့ မှန်းေွခက်ပါလိမ့်မယ်။
လူသားရတေွဲ့ သမိုင်းရြကာင်းတစ်ခုလုံးက နှစ်တစ်ရသာင်းခန့သ
် ာ ွှိပါတယ်။ Homo sapiens အမည်ွတဲ့
ကျွန်ုပ်တို့ လူသားမျိုးစိတ် ရပါ်ရပါက်လာတာက နှစ်နှစ်သိန်းခန့်သာ ွှိပါရသးတယ်။ ဒိုင်နိုရောရတေ
မျိုးတုံးသေားခဲ့တာက လေန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၆၅သန်းကပါ။ ပထမေုံး ဒိုင်နိုရောရတေ ရပါ်ရပါက်လာတာက လေန်ခဲ့တဲ့
နှစ်သန်း ၂၂ဝခန့်ပဲ ွှိပါရသးတယ်။ ရွှးအကျေုံး ရွပုတ်သင်လို အရကာင်ရတေ ကုန်းရပါ်မှာ
ကျက်စားလာတာကရတာ့ လေန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သန်းရပါင်း ၃၆ဝခန့်ကပါ။ ဒါရြကာင့် လေန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သန်း ၄၅ဝေိုတာ
ဘယ်ရလာက် ြကာပမင့်တဲ့ အတိတ်ကာလပြစ်မလဲေိုတာ မှန်းေြကလို့ွပါတယ်။
အဲဒီ့တုန်းက သတ္တဝါရတေေိုတာ ပင်လယ်ထဲမှာပဲ ွှိပပီး ကုန်းရပါ်မှာ မရနြကရသးပါဘူး။
အရြကာင်းကရတာ့ ကုန်းရပါ်မှာ ဘာအပင်မှ မယ်မယ်ွွ မွှိရသးလို့ပါပဲ။ ပင်လယ်ကမ်းစပ်နဲ့
ပမစ်ရချာင်းရတေထဲမှာ ရွရမှာ်ပင်ရတေ ွှိပပီး ကုန်းရပါ်မှာရတာ့ ရကျာက်ရောင်ရတေရပါ်မှာ မှိုနဲ့ Bacteria ရတေ
အတူတူ တေယ်ကပ်ရပါက်ရွာက်ရနတဲ့ အရွာင်စုံ Lichen ရွညှိမျုိ းရတေပဲ ွှိြကရသးတယ်။ အပင်မွှိရသးရတာ့၊
အပင်ကို စားနိုင်မယ့် သတ္တဝါလည်း မွှိသလို၊ အမဲလိုက်မယ့် သတ္တဝါရတေလည်း ရွာက်လာစွာ မွှိခဲ့ဘူးရပါ့။
ဒါရပမယ့်လည်း ပြစ်ချင်ရတာ့ ဧည့်သည်ရတေက စားစွာအတေက် မဟုတ်ပဲ တပခားအရြကာင်းတစ်ခုနဲ့
ကုန်းရပါ်ရွာက်လာြကတယ်ရလ။ ရနရွာင်ွပပီး ရနေးရထေးတဲ့ ကမ်းဦးရွတိမ်ပိုင်းရတေဟာ ယရန့ရခတ်
သန ္တာရကျာက်တန်းရတေလိုမျိုးပဲ၊ သက်ွှိမျိုးစိတ်ရတေ ရပါကကယ်ဝတဲ့ ရနွာရတေပဲ။ အဲဒီ့မှာ သတ္တဝါရတေက
ပပုံအုံလေန်းရတာ့ တချို့ရသာ မျိုးစိတ်ရတေဟာ ကုန်းရပါ်တက်ပပီး မိတ်လိုက်ွတာ၊ ဥဥွတာ ပိုပပီး
လုံပခံုအကျိုးများပါတယ်။ အဲဒီ့လို ကုန်းရပါ် တက်လာတဲ့ အရကာင်ရတေကရတာ့ ပမင်းခောပုံဂဏန်း (Horseshoe
Crab) လို့လည်း အမည်တေင်တဲ့ ပီလားရကာင်ရတေပါ။ ပီလားရကာင်ရတေွဲ့ ပါးဟက်ဟာ စာအုပ်တစ်ခုနဲ့
ေင်တူပါတယ်။ အညှာတစ်ခုကရနပပီး ရသေးပပည့်ဝရနတဲ့ အွေက်ရပါင်းများစောက စာအုပ်တစ်အုပ်ွဲ့

Curiosity Science Magazine 7

Back To Content
စာွေက်ရတေလို တေဲလဲခိုရနတာပါ။ သူ့ွဲ့ ထူးပခားချက်ကရတာ့၊ အွေက်ရလးရတေ ြကားမှာ အစိုဓာတ်ကို
ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ပခင်းပါပဲ။ ပါးဟက်မှာ အစိုဓာတ် ွှိရနသရွေ့ ရွထဲကရွာ၊ ရလထဲကပါ Oxygen ကို
ရှုရှိုက်နိုင်ြကပါတယ်။ ပီလားရကာင်ရတေဟာ ရဘးကင်းွာ ပင်လယ်ကမ်းစပ်ကို လည်ပတ်ပပီး မိတ်လိုက်ြကတဲ့
ဓရလ့ဟာ နှစ်သန်းရပါင်း ၄၈ဝရလာက် ွှိရနပါပပီ။

ပုံ - ပင်လယ်ကမ်းစပ်တေင် မိတ်လိုက်ွန် ကုန်းရပါ်တက်လာသည့် ပီလားရကာင်

သင်သိပါသလား?
ကင်းရကာင်ရတေ၊ အင်းေက်ရတေ ပါဝင်တဲ့ ပိုးရကာင်
(Bug) ေိုတာရတေ အားလုံးက Arthropod လို့ ရခါ်တဲ့
သတ္တဝါအုပ်စုထဲမှာ ပါဝင်ပါတယ်။ ဂွိဘာသာနဲ့
Arthro က အေစ်အပိုင်းလို့ အဓိပ္ပာယ်ွပပီး၊ Pod
ကရတာ့ရပခရထာက်ပြစ်ပါတယ်။
အေစ်အပိုင်းများစောနဲ့ ြေဲ့စည်းထားရသာ
ရပခရထာက်များ ပိုင်ေိုင်တဲ့ သတ္တဝါလို့
အနက်ရောင်ပါတယ်။ Arthropod ရတေဟာ
ကိုယ်တေင်း အရိုးစနစ်မွှိပဲ၊ အရွခေံမာနဲ့သာ
အဲဒီ့တုန်းက ပီလားရကာင်ရတေနဲ့ အတူ
ခန္ဓာကိုယ်ကို ြုံးအုပ်ထားပါတယ်။ အရွခေံမာက
ပါလာတဲ့ အမျိုးရတေကရတာ့ ပင်လယ်ကင်းရကာင်ကကီး (Sea
အေစ်အပိုင်းများစောနဲ့ ြေဲ့စည်းတည်ရောက်
Scorpion) ရတေပဲ ပြစ်ြကပါတယ်။ ကင်းရကာင်ေိုရပမယ့်
ထားပါတယ်။ Arthropod အုပ်စုမှာ၊
ယရန့ရခတ် ကင်းပမီးရကာက်ရတေလိုမျုိ း အေိပ်ပါတဲ့ ပုစေန်/ဂဏန်းရတေ ပါတဲ့ Crustacea အုပ်စု၊
အပမီးရကာက်ရတေ မွှိြကပါဘူး။ ပင်လယ်ထဲမှာ အင်းေက်ရတေ ပါတဲ့ Hexapod အုပ်စု၊ ပင့်ကူနဲ့
ရွကူးနိုင်တဲ့ ရလှာ်တက်ပပားကကီးရတေလို ရပခတံတစ်စုံ ကင်းပမီးရကာက်ရတေ ပါတဲ့ Chelicerate အုပ်စုနဲ့
ပါပါတယ်။ လမ်းရလှောက်နိုင်တဲ့ ရိုးရိုး ရပခတံရတေလည်း ကင်းရပခများနဲ့ ပိုးနသန်ရကာင်ရတေ ပါတဲ့ Myriapod
ပါြကရသးတယ်။ပီလားရကာင်ွယ်၊ပင်လယ်ကင်းရကာင အုပ်စုေိုပပီး အဓိက အုပ်စု ရလးခုနဲ့

်ရတေွယ်၊ ယရန့ရခတ် ကင်းပမီးရကာက်၊ ပင့်ကူနဲ့ ပါဝင်ြေဲ့စည်းထားပါတယ်။

အရပါင်းပါရတေအားလုံးဟာ Chelicerate (အစေယ်ပါတဲ့ ပိုးရကာင်) အုပ်စုဝင်ရတေ ပြစ်ြကပါတယ်။

သူတို့အားလုံးမှာ Chelicera လို့ ရခါ်တ့ဲ အစေယ် တစ်စုံ ွှိြကပါတယ်။ ပင်လယ်ထဲမှာရနတဲ့ Chelicerate
ရတေအားလုံးမှာ ပီလားရကာင်မှာလိုမျုိ း စာအုပ်ပုံ ပါးဟက်ရတေ ွှိြကတာရပါ့။ ဒါရြကာင့် သူတို့ရတေဟာလည်း
ကုန်းရပါ်ကို ပထမေုံး တက်နိုင်တဲ့ ပိုးရကာင် သို့မဟုတ် Arthropod (အာသရိုရပါ့) မျုိ းနေယ်ရတေ ပြစ်ြကပါတယ်။

ပုံ - Eurypterid ရခါ်သည့် ပင်လယ်ကင်းရကာင်များ (Sea

Scorpions)

Curiosity Science Magazine 8

Back To Content
ပီလားရကာင်နဲ့ ပင်လယ်ကင်းရကာင်ရတေက ကုန်းရပါ်ခဏသာ တက်ြကရပမယ့်၊ သူတို့နည်းတူ တပခား
ပင်လယ်ရပျာ် Chelicerate ရတေမှာရတာ့ စာအုပ်ပုံပါးဟက် (Book Gills)ဟာ ခန္ဓာကိုယ် အတေင်းြက်ကို
ရွာက်သေားပပီး ရလရပါက်ကရလး တစ်ခုနဲ့သာ ပပင်ပနဲ့ ေက်သေယ်ထားတာရြကာင့် စာအုပ်ပုံ အေုတ် (Book
Lungs) အပြစ် ရပပာင်းလဲသေားပါတယ်။ စာအုပ်ပုံအေုတ်ဟာ စေတ်စိုမှုကို ထိရွာက်စော ထိန်းသိမ်းနိုင်ပပီး
ကုန်းရပါ်မှာ အပမဲတမ်းရနနိုင်တဲ့ ကုန်းသတ္တဝါရတေ ပြစ်လာြကတာရပါ့။ အဲဒီ့ Chelicerate ရတေကရန
ယရန့ရခတ် ကင်းပမီးရကာက်၊ ပင့်က၊ူ မွှားရကာင်နဲ့ ကပမင်းရကာင် ရတေ ေင့်ပေားပြစ်ထေန်းလာခဲ့ြကတာပါပဲ။

ပုံ - စာအုပ်ပုံ အေုတ်ွဲ့ ြေဲ့စည်းပုံ ပိုးနသန်ရကာင်နဲ့အင်းေက်ပိုးမွှားရ

ွေွဲ့ ဇာစ်ပမစ်ကကျရတာ့ ပင့်ကူန့ဲ
ကင်းပမီးရကာက်ရတေနဲ့မတူပပန်ပါဘူး။ကင်းပမီးရကာ
က်ရတေက ပီလားရကာင်နဲ့ အမျိုးနီးစပ်ြကသလိုမျိုးပဲ၊
အင်းေက်ရတေကျရတာ့ ပုစေန်၊ ဂဏန်းရတေနဲ့
ပိုနီးစပ်ြကပါတယ်။ ပုစေန်၊ ဂဏန်းရတေပါတဲ့
Crustacea အုပ်စု၊ အင်းေက်ရတေ ပါတဲ့ Hexapod
အုပ်စုနဲ့ ပိုးနသန်ရကာင်ရတေ ပါတဲ့ Myriapod အုပ်စု
သုံးခုလုံးမှာ Mandible လို့ရခါ်တဲ့ ရမးရိုးရတေ
ွှိြကပါတယ်။ ဒါရြကာင့် ဒီအုပ်စု သုံးခုက
Chelicerate မဟုတ်တဲ့ သီးပခားမျိုးနေယ်တစ်ခုလို့
သိွပါတယ်ခင်ဗျာ။ မျိုးခေဲပညာွှင်ရတေကရတာ့
သူတို့သုံးခုကို စုပပီး Mandibulate (ရမးရိုးပါတဲ့
ပိုးရကာင်ရတေ) လို့ နာမည်ရပးထားြကတယ်။

ရနာက်တစ်မျိုးရပပာမယ်ေိုွင်၊ Chelicerate ရတေမှာ အစေယ်ပါပပီး ရမးရိုးမပါြကဘူး။ ကျန်တ့ဲ Arthropod

အုပ်စုရတေမှာရတာ့ ရမးရိုးပါြကတယ်လို့ လေယ်လေယ် မှတ်ထားလို့ွပါတယ်။

ပုစေန်၊ ဂဏန်းရတေကရန အင်းေက်ပိုးရကာင်ရတေ ေင်းသက်လာတယ်လို့ ရပပာွွင် ပုစေန်ဟင်း

စားွမှာရတာင် ခပ်ရြကာက်ရြကာက် ပြစ်သေားဦးမယ်။ ဒါရပမယ့် စိတ်မပူပါနဲ့။ အမှန်ရတာ့ အဲဒီလိုမျိုး
မဟုတ်ပါဘူး။ ပုစေန်နဲ့ ပိုးဟပ်တစ်ရကာင်က အမျိုးနီးစပ်ရုံသာ ပြစ်ပါတယ်။ ပုစေန်ကရန ပိုးဟပ် ပြစ်လာတာရတာ့
မဟုတ်ပါဘူး။ ရပခရထာက်ရတေ အများကကီးပါတဲ့ ပုစေန်လိုမျိုး ရွချို Mandibulate တစ်မျုိ းကရန
ေင်းသက်လာခဲ့တာပါ။ ရွချုိ စမ်းရချာင်းရတေကရန တေင့် ကုန်းရပမရပါ်ကို တက်လာတဲ့အခါ ပထမေုံး
ပိုးနသန်ရကာင်ရတေ ပြစ်လာြကရတာ့တယ်။

Curiosity Science Magazine 9

Back To Content
ပုံ - (ဝဲ) အင်းေက်နဲ့ ပိုးနသန်ရကာင်ရတေ ေင်းသက်ခဲ့တဲ့ ဘိုးရဘးမျိုးနေယ်ဟာ ရွချို Mandibulate တစ်မျိုး
ပြစ်ပပီး၊ ယရန့ရခတ် Remipede အုပ်စုဝင် ပုစေန်ေိတ်များနဲ့ ပုံသဏ္ဌာန် ေင်တူပါလိမ့်မယ်။ (ယာ)
ပိုးနသန်ရကာင်နှင့် ကင်းရပခများ ပါတဲ့ Myriapod အုပ်စုဝင်များ။ Remipede ၏ ခန္ဓာတည်ရောက်ပုံဟာ
ရနာက်ပြစ်လာတဲ့ Myriapod တို့၏ ခန္ဓာတည်ရောက်ပုံ အရပခခံ ပြစ်လာခဲ့ဟန်တူပါတယ်။

အဲဒ့ီ ‘ရွချို ပုစေန်ေိတ်’ရတေကရန ပိုးနသန်ရကာင်ရတေ ရပါ်ရပါက်လာခဲ့တဲ့အချန

ိ ်ဟာ
နှစ်သန်းရပါင်း ၄၂ဝ ထက် ရနာက်မကျပါဘူး။ အဲဒီ့အချန
ိ ်မှာရတာ့ ကုန်းရပါ်မှာ အပင်ရတေ စရပါက်ရနပပီရပါ့။
ရွရမှာ်ပင်ကရန ေင့်ကဲရပပာင်းလဲလာခဲ့ပပီး၊ အစာရွရြကာမွှိရသးတဲ့ အပင်ရလးရတေက စင်တီမီတာ
အနည်းငယ်သာ ပမင့်ပပီး စေတ်စိုတဲ့ စမ်းရချာင်း ကမ်းစပ်ရလးရတေမှာ ရပါက်ရွာက်ြကတယ်။ အဲဒ့ီ အရစာေုံး
ကုန်းအပင်ရတေကရန မျိုးနေယ်အသစ်ရတေ အေင့်ေင့် ရပါ်ထေက်လာလိုက်တာ လေန်ခဲ့တဲ့နှစ်သန်းရပါင်း
၃၆ဝရလာက်မှာရတာ့ ထိုးရထာင်ပမင့်မားလှတဲ့ သစ်ပင်ကကီးရတေရတာင် ပြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ ကုန်းအပင်ရတေ
ရပါ်ရပါက်လာပခင်းရြကာင့် ရမးရိုးွှိရသာ ပိုးရကာင်ရတေအတေက် အွေက်ေိုတာ ကကိတ်ဝါးစားရသာက်လို့ွတဲ့
အာဟာွ အွင်းအပမစ်တစ်ခု ပြစ်လာခဲ့ရတာ့တယ်။ ပိုးနသန်ရကာင်ရတေဟာ ကမ ္ဘာဦးအပင်ရေေးရတေကို
မှီဝဲရနထိုင်ခဲ့ြကတာပါ။ ကမ ္ဘာဦး ပိုးနသန်ရကာင်ရတေထဲကမှ ပထမေုံး ကင်းရပခများရတေက အသားစားတဲ့
မျုိ းနေယ်အသစ် အရနနဲ့ ရပါ်ထေက်လာခဲ့ပါတယ်။
ပိုးနသန်ရကာင်ရတေ နည်းတူ၊ ရွချုိ ပုစေန်ေိတ်ရတေကရနပဲ အင်းေက်ပိုးမွှားရတေ
ပြစ်လာခဲ့ြကတယ်။ သူတို့မှာရတာ့ ရွချိုပုစေန်ေိတ်ွဲ့ ရပခရထာက်န့ဲ ကိုယ်အေစ်အပိုင်းရတေဟာ
စုရပါင်းသေားပခင်း၊ ကေယ်ရပျာက်ပခင်းနဲ့ အပခားကိုယ်အဂဂါများအပြစ် အထူးပပုရပပာင်းလဲသေားပခင်းရတေ
ွှိခဲ့တာရြကာင့် ရပခရထာက်အများကကီး မွှိရတာ့ပဲ၊ ရပခရထာက် သုံးစုံသာ ပိုင်ေိုင်ြကရတာ့တယ်။ ဒါရြကာင့်လည်း
အင်းေက်နဲ့ အရပါင်းပါရတေကို ရပခရထာက်ရပခာက်ရချာင်း ပါရသာ ပိုးရကာင်များလို့ အဓိပ္ပာယ်ွတဲ့ Hexapod
လို့ အုပ်စု နာမည်ရပးထားတာ ပြစ်ပါတယ်။
ပိုးနသန်ရကာင်နဲ့ အင်းေက်ပိုးမွှားရတေမှာရတာ့ အသက်ရှုြို့အတေက် တပခားနည်းလမ်းကို
အသုံးပပုြကပါတယ်။ သူတ့ို ေင်းသက်ခဲ့တ့ဲ ပုစေန်ေိတ်ရတေွ့ဲ ပါးဟက်ကရတာ့ စေတ်စိုမှုကို
မထိန်းသိမ်းနိုင်တာရြကာင့် ကုန်းမျိုးနေယ်ရတေအရနနဲ့ ပါးဟက်ကို ေက်သုံးလို့မွပါဘူး။ ကနဦးမှာရတာ့ သူတို့မှာ
ရွထဲမှာ အသက်ရှုြို့ ပါးဟက်ရတေလည်း ွှိရနြကဦးမှာပါ။ ရနာက်ပိုင်းမှာရတာ့့ ကုန်းရပါ်ရနတဲ့ Chelicerate
ရတေလိုမျိုး၊ ရလရပါက်ကရလးရတေ ပြစ်ထေန်းလာြကပါတယ်။ Chelicerate ရလရပါက်နဲ့ မတူတာကရတာ့၊
သူတို့ရလရပါက်ရတေက ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ရလအိတ်ကကီးရတေအပြစ် အကကီးအကျယ် ြေ့ံပြ ိုးသေားပခင်းပါပဲ။ အဲဒ့ီ
ရလပပန်စနစ်ကကီးွဲ့ နံွံရတေကရန တေင့် Oxygen ကို ရှုပပီး၊ Carbon Dioxide ကို စေန့်ထုတ်ြကပါတယ်။

Curiosity Science Magazine 10

Back To Content
ပုံ - (က၊ခ၊ဂ) လေန်ခဲ့သည့် နှစ် ၂၄၈သန်းက နျူမိုဒက်စမတ်စ် နျူမန်နီ (Pneumodesmus newmani)
ပိုးနသန်ရကာင် ရုပ်ကကင်းမှာရတာ့ ကျွန်ုပ်တို့ ရတေ့ွှိွသမှေ အရစာေုံးပြစ်ရသာ ရလရှုရပါက်အဂဂါ (Spiracle)
ပါွှိရနတာကို ရတေ့ွမှာပါ။ နှံရကာင်ွဲ့ ရလပပန်စနစ်ကို သရုပ်ပပပုံ။

အင်းေက်ရတေွဲ့ ပုစေန်ေိတ် ဇာစ်ပမစ်ကို ရမပျံရကာင် (Mayfly) ွဲ့ ပိုးမမည် အေင့်က

ထင်ဟပ်ရစပါတယ်။ ရမပျံရကာင် ပိုးမမည်ဟာ ရွထဲမှာ ရပါက်ပေားပပီး ပါးဟက်စုံရတေ ွှိြကပါတယ်။
ရလပပန်စနစ်ြေံ့ပြ ိုးရနစဉ်အတေင်းမှာ ပါးဟက်နဲ့ အသက်ရှုပါတယ်။ သက်ကကီးရကာင်ဝင်တဲ့အခါမှာရတာ့
ပါးဟက်ရတေ ကေယ်ရပျာက်သေားပပီး ရလပပန်စနစ်နဲ့ အသက်ရှုပါရတာ့တယ်။ ပုစေန်ေိတ်နဲ့ ယရန့ရခတ်
အင်းေက်မပြစ်မီ စပ်ြကားအေင့်မှာရတာ့ အဲဒီ့လို အသက်ရှုအဂဂါ နှစ်ခုလုံး ပိုင်ေိုင်တဲ့ မျိုးနေယ်ရတေ
ွှိခဲ့ြကပါလိမ့်မယ်။

ပုံ - ရမပျံရကာင် ပိုးမမည် ွဲ့ ပါးဟက်များ။

Curiosity Science Magazine 11

Back To Content
 ရလပပန်စနစ် ပြစ်လာခဲ့တာရြကာင့် သက်ကကီးရကာင်မှာ ပါးဟက်ရတေက
ကေယ်ရပျာက်ခေင့်ွသေားသလိ၊ု တပခားအဂဂါတစ်မျိုး အပြစ်လည်း ရပပာင်းလဲခေင့်ွသေားခဲ့တယ်။ အဲဒ့ီ
အဂဂါအသစ်ကရတာ့ တပခား မဟုတ်ပါဘူး။ အရတာင်ပံရတေပါ။ ရွးကူးွာမှာ ပါးဟက်ရတေကို ရလှာ်တက်သြေယ်
ယက်နိုင်တဲ့ ကကက်သားရတေ ွှိပပီး ပြစ်တာမို့၊ ပါးဟက်ကရန အသေင်ရပပာင်းလာတဲ့ အရတာင်ပံရတေကလည်း
လှုပ်ခတ်နိုင်တဲ့ အဂဂါရတေ ပြစ်ြကပါတယ်။ အရတာင်ပံရတေက ရွမျက်နှာပပင်မှာ ွေက်တိုက်ြို့၊ သို့မဟုတ်
သစ်ပင်ရပါ်ကရန ရလဟုန်စီးြို့ စတင်ခဲ့မယ်လ့ို ယူေွပါတယ်။ အဲဒီ့ရနာက်မှာရတာင် ပါးဟက် တစ်ဘဝရပပာင်း
အရတာင်ပံရတေက အွေယ်ကကီးသထက် ကကီးလာပပီး၊ အင်အားသုံး ပျံသန်းနိုင်တဲ့ အရတာင်ပံရတေ ပြစ်လာြကတယ်။
အင်းေက်ရတေဟာ အရတာင်ပံ မရပါ်ရပါက်ခင်က များစော မျိုးကေဲပခင်း မွှိခဲ့ပါဘူး။ အရတာင်ပံ
ရပါ်ရပါက်လာပပီးမှ မျိုးနေယ်အသစ်ရတေ အများကကီး ထေက်ရပါ်လာခဲ့တာ ပြစ်လို့၊ အရတာင်ပံဟာ အင်းေက်ရတေွဲ့
ေင့်ကဲရပပာင်းလဲမှု သမိုင်းရြကာင်းမှာ အရွးပါတဲ့ အလှည့်အရပပာင်း တစ်ခုပြစ်ခဲ့ပါတယ်။ အရစာပိုင်း
အင်းေက်ရတာင်ပံရတေက ရခါက်သိမ်းလို့မွတဲ့ ပုစဉ်းရတာင်ပံမျိုး ပြစ်ပါတယ်။ လိပ်ပပာလို ရခါက်သိမ်းနိုင်တဲ့
အရတာင်ပံရတေက ရနာက်မှ ရပါ်ရပါက်လာတာပါ။

ပုံ - ရွှးဦး အင်းေက်ွဲ့ အရတာင်ပံဟာ ပါးဟက်ကရန အသေင်ရပပာင်းလာတဲ့ အဂဂါပြစ်တယ်။ ရသးငယ်လှတဲ့

ရတာင်ပံကရလးရတေက ပျံသန်းြို့ မပြစ်နိုင်ရပမယ့်၊ ရွပပင်မှာ ွေက်တိုက်ြို့ ပြစ်ရစ၊ အပမင့်ကရန ရလဟုန်စီးြို့
ပြစ်ရစ အသုံးဝင်နိုင်ပါတယ်။

ဒီလိုနဲ့ပဲ၊ ပင်လယ်ရပျာ် Arthropod မျိုးနေယ်

အသီးသီးကရန ကုန်းရပါ်မှာ ပိုးရကာင်ရတေ အသီးသီး
ပြစ်ထေန်းြကွင်း မျိုးစိတ် အသစ်ရတေ ရပါ်ရပါက်
ပြစ်ပျက်ခဲ့ြကတာ၊နှစ်သန်းရပါင်းများစော
ြကာပမင့်သေားခဲ့ြကတာရပါ့။ ပိုးရကာင်ရတေနဲ့ ရခတ်ပပ ိုင်
ရွှးဦးရွချိုငါးရတေကရန ပထမေုံး ကုန်းရနရွရန
သတ္တဝါရတေလည်း ရပါ်ထေက်လာြကပါတယ်။

အဲဒီ့အရကာင်ရတေကရတာ့ ေယ်လမန်ဒါ (Salamander) လို့ရခါ်တဲ့ ရွပုတ်သင်နဲ့ အြကမ်းြျင်း ေင်တူပါတယ်။

(ဒါရပမယ့် ရွပုတ်သင်ရတာ့ လုံးဝမဟုတ်ပါဘူး) အဲဒီ့ ရပခရလးရချာင်း တိွစ ္ဆာန်ရတေကရန ရနာင်အခါမှာ
တေားသေားသတ္တဝါနဲ့ နို့တိုက်သတ္တဝါမျိုးနေယ်ရတေ ခေဲထေက် ရပါ်ရပါက်လာြကမှာ ပြစ်လို့ သူတို့ဟာ ကျွန်ရတာ်တို့ွဲ့
ဘိုးရဘးမျိုးစိတ်ရတေပါပဲ။ ရပခရလးရချာင်း တိွစ ္ဆာန်ရတေဟာ လေန်ခဲ့တ့ဲ နှစ်သန်း ၃၆ဝရလာက်မှ
ရပါ်ထေန်းလာတာမို့ ပိုးရကာင်ရတေနဲ့ စာွင် ရနာက်ကျပါတယ်။ အဲဒီ့အပပင် ရပခရလးရချာင်း တိွစ ္ဆာန်
အားလုံးဟာ ငါးသို့မဟုတ် သူတို့အွင် ကုန်းရပါ်ရွာက်ရနတဲ့ ပိုးရကာင်ရတေကို စားရသာက်တဲ့
အသားစားမျိုးနေယ်ရတေသာ ပြစ်ြကပါတယ်။ ဒါရြကာင့်မို့ ကုန်းရပါ်မှာ ပိုးနသန်ရကာင်ရတေကလေဲွင်၊ အွေက်စားတဲ့
သတ္တဝါ မွှိသရလာက် နည်းပါးရနပါရသးတယ်။

Curiosity Science Magazine 12

Back To Content
 လေန်ခဲ့တ့ဲ နှစ်သန်းရပါင်း ၃၂ဝရလာက်ကို ရွာက်လာတဲ့အခါ ကုန်းအပင်ရလာက ကလည်း
များစော ကျယ်ပပန့် ြေံ့ပြ ိုးလာခဲ့ပါပပီ။ ရွနဲ့ ေားဓာတ်ကို စုပ်ယူနိုင်တဲ့ အပမစ်စနစ်ရတေ၊ ရနရွာင်ပခည် ရကာင်းစော
စုပ်ယူနိုင်တဲ့ အွေက်၊ အပင်ကို ကကံ့ခိုင်ရစတဲ့ သစ်မာသား၊ ကုန်းရပခာက်မှာ ရပါက်ရွာက်နိုင်တဲ့ သစ်မာရစ့ရတေ
ရပါ်ရပါက်လာခဲ့ပါတယ်။ ဒါရြကာင့် ရွချုိ စမ်းရချာင်းကရလးရတေကရနပပီး ဟိုးကုန်းတေင်းပိုင်းအထိ
ကျယ်ပပန့်လှတ့ဲ သစ်ရတာကကီးရတေ ပြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ အီရကေတာြက်မှာ စေတ်စိုတ့ဲ ွာသီဥတုရြကာင့်
အပူပိုင်းရဒသ နေံရတာကကီးရတေ ပြစ်လာခဲ့တယ်။ အဲဒီ့ကာလကို ဘူမိရဗဒပညာွှင်ရတေက Carboniferous Period
(ကာဗေန်နီြားွပ်စ် ယုဂ်) လိ့ု သမုတ်ြကပါတယ်။ Carbon ေိုတာ ရကျာက်မီးရသေးလို့ အဓိပ္ပာယ်ွပပီး၊ Ferous
ေိုတာက ရောင်ယူရသာလို့ အနက်ရောင်တာရြကာင့် ရကျာက်မီးရသေး ပြစ်ထေန်းတဲ့ ရကျာက်လွှာလို့
အဓိပ္ပာယ်ွပါတယ်။ စင်စစ်မှာလည်း ယရန့ရခတ် ရကျာက်မီးရသေးများစောဟာ အဲဒ့ီ Carboniferous Period
တုန်းက အပင်ရေေးများကရန ပြစ်လာခဲ့တာပါပဲ။ ရန့စဉ် တူးရြာ်သုံးစေဲရနတဲ့ ရကျာက်မီးရသေးရတေကို
ြကည့်လိုက်ွင်၊ အဲဒီ့ရခတ်က အပင်ရတေ ဘယ်ရလာက် အုပ်ေိုင်း ရပါများလေန်းရနမလဲေိုတာကို စာြတ်သူရတေ
ခန့်မှန်းြကည့်လို့ွပါတယ်။
အဲဒီ့တုန်းက နေံရတာရတေက ယရန့ရခတ် နေံရတာရတေနဲ့ မတူပါဘူး။ ထိုးရထာင်
ရပါက်ရွာက်ရနတဲ့ အပင်ရတေကလည်း သစ်ပင်ရတေ မဟုတ်ြကပါဘူး။ ယရန့ရခတ်မှာ စင်တီမီတာ
အနည်းငယ်သာ ပမင့်တဲ့ ပမင်းပမီးပင် (Horsetail) နဲ့ တင်းပုတ်ရွညှိပင် (သို့မဟုတ်) ကလပ်ရမာ့စ်ပင် (Clubmoss)
ရတေပါ။ Carboniferous Period တုန်းက နေံရတာရတေမှာရတာ့ အဲဒ့ီ Clubmoss အပင်ရတေက မီတာ သုံးေယ်
ပမင့်ပပီး လုံးပတ်ကလည်း တစ်မီတာရလာက် ွှိပါတယ်။ Clubmoss ရတေ ြကားမှာ ရပါက်ရနတာကရတာ့
သစ်မာပင်အနည်းငယ် ွှိပါလိမ့်မယ်။ ရပမပပင်နဲ့ ကပ်လျက် ချံုလိုရပါက်ရနတာကရတာ့ Fern ပင်ရတေပါပဲ။
Clubmoss ရတေဟာ ပင်ရပျာ့ရတေ ပြစ်ြကပပီး ရွညှိပင်စည်လိုမျိုးပါ။ သစ်မာသား၊ သစ်ရပေးရတေ လည်း
မွှိြကပါဘူး။ သင့်အရနနဲ့ Carboniferous နေံရတာထဲကို ရွာက်သေားွင် သစ်မာပင်ရတေကိုသာ
မရတေ့ွလို့ကရတာ့၊ ကိုယ့်ကို ရမှာ်အတတ်နဲ့ ပပုစားခံွလို့ ပုွေက်ေိတ် အွေယ်လို ရသးသေားပပီး
ရွညှိပင်ရတေြကားထဲက ရွာက်ရနတယ်လို့ ခံစားွပါလိမ့်မယ်။

ပုံ - Carboniferous နေံရတာ

Curiosity Science Magazine 13

Back To Content
 အပင်ရတေပဲလားေိုရတာ့ မဟုတ်ရသးပါဘူး။ ပိုးရကာင်ရတေကလည်း အွေယ်အစား အလေန်အမင်း
ကကီးထေားလာြကပါတယ်။ ပိုးနသန်ရကာင်ရတေထဲမှာေိုွင် Arthropleura လိ့ု နာမည်ရပးထားတဲ့
ပိုးနသန်ရကာင်ကကီးေိုွင် အွှည်က ွှစ်ရပရကျာ်ပါတယ်။ သစ်ပင်ရတေြကားမှာ ကျယ်ရလာင်တဲ့ အသံနဲ့
ကူးလူးပျံသန်းရနတာကရတာ့ ဧွာမ ပုစဉ်းကကီး Meganeura ပဲ ပြစ်ပါတယ်။ Meganeura ဟာ ရတာင်ပံ
ပြန့်လိုက်ွင် နှစ်ရပရလာက် ွှိပါတယ်။ အဲဒီ့လို ကကီးမားတဲ့ ဧွာမ ပိုးရကာင်ကကီးရတေ ပြစ်လာခဲ့တာက အလေန်
ပရဟဠိ ေန်ပါတယ်။

ပုံ - Meganeura ပုစဉ်းကကီးနှင့်၊ Arthropleura ဧွာမ ပိုးနသန်ရကာင်ကကီး။

ပြစ်နိုင်ရချ အများေုံးရတာ့ သူတ့ို ရှုရှိုက်ရနတဲ့ Oxygen ပဲရပါ့။ ရပမာက်များလှတဲ့

သစ်ရတာကကီးရတေကရန ရနအလင်းရွာင်သုံး အစာချက်တဲ့အခါ Oxygen ရတေ ထေက်လာပါရတာ့တယ်။
ရလထုမှာ ပါတဲ့ Oxygen ပမာဏဟာ ထိုကာလအတေင်းမှာ ထိုးရထာင်တက်သေားပပီး ကမ ္ဘာ့ရလထုွဲ့ ၃ဝ%အထိ
ပြစ်သေားခဲ့ပါတယ်။ ပိုးရကာင်ရတေဟာ ရွရနမျိုးစိတ်ရတေကရန ရပပာင်းလဲလာတာပြစ်လို့၊
စာအုပ်ပုံအေုတ်ပြစ်ရစ၊ ရလပပန်စနစ်ပြစ်ရစ၊ ရလရှုတဲ့အခါ အကန့အ
် သတ်ရတေ ွှိပါတယ်။ သူတို့ခန္ဓာကိုယ်
ကကီးထေားရလရလ၊ ရလရှုွမယ့် ခန္ဓာကိုယ် ထုထည်က ပိုကကီးလာပပီး နဲ့ ရှုရလ ထုတ်ရလ လဲလှယ်မယ့် မျက်နှာပပင်
ဧွိယာက ပိုနည်းသေားပါတယ်။ ရလရှုအဂဂါရတေကို ရနာက်ထပ် ပုံစံအသစ် မရပပာင်းပဲနဲ့ ရလရှုစနစ်ရတေက
ရထာက်ပံ့ရပးနိုင်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထုထည်ထက် ကကီးမယ့် အွေယ်အစားမျိုး မြေံ့ပြ ိုးနိုင်ြကပါဘူး။ အခုလို ရလထု
Oxygen ပမာဏ တိုးပေားလာပခင်းရြကာင့် ွှိပပီးသား ရလရှုစနစ်ရတေနဲ့ပဲ ပိုအွေယ်ကကီးတဲ့ ပိုးရကာင်ရတေ အပြစ်
ပြစ်ထေန်းခေင့် ွလာခဲ့တာပါ။

Curiosity Science Magazine 14

Back To Content
မှန်မှန် ပမင့်တက်လာတဲ့ Oxygen ပမာဏနဲ့ ယှဉ်တေဲရနခဲ့တာကရတာ့ မှန်မှန် ရလျာ့ကျလာတဲ့ Carbon Dioxide
ပမာဏပါပဲ။ Carbon Dioxide ဟာ အပူကို စုပ်ယူနိုင်တဲ့ ဓာတ်ရငေ့ပြစ်ပပီး ကမ ္ဘာ့ရလထု အပူချန
ိ ်ကို
ထိန်းသိမ်းွာမှာ အရွးပါပါတယ်။ Carbon Dioxide နည်းသေားွာကရန တပြည်းပြည်း ရအးပမတဲ့ ွာသီဥတုကို
ချဉ်းကပ်လာခဲ့ပါတယ်။ လေန်ခဲ့တဲ့နှစ်သန်း ၃ဝဝရလာက်မှာရတာ့ အဲဒ့ီ အပူပိုင်း နေံရတာရတေက စတင်
ပပုန်းတီးလာခဲ့ပပီး သမပိုင်းမှာ ွှိတ့ဲ ထင်းရှုးနဲ့ အမျုိ းနေယ်တဲ့ အရစ့ရောင်ပင် သစ်ရတာရတေက အစားထိုး
လွှမ်းမိုးလာခဲ့ပါတယ်။ ရွကက ိုက်တဲ့ Clubmoss နဲ့ Horsetail အပင်ကကီးရတေလည်း ယရန့ရခတ်မှာလို
ချံုပင်အွေယ်ကို ရလျာကျသေားပါရတာ့တယ်။ နေံရတာရတေ မွှိရတာ့တ့ဲ ရနာက်ပိုင်းမှာ အပင်ရေေးရတေကို မှီဝဲတဲ့
ဧွာမ ပိုးနသန်ရကာင်ကကီးရတေကို မရတေ့ွရတာ့ပါဘူး။ ပုစဉ်းကကီးရတေကိုရတာ့ အဲဒီ့ရနာက်ပိုင်းမှာ ရခတ္တ
ေက်ရတေ့ရနွပါရသးတယ်။ ဒါရပမယ့် Carboniferous Period ရနာက်ပိုင်းမှာ အဲဒီ့ရလာက် ကကီးမားတဲ့ ဧွာမ
ပိုးရကာင်ကကီးရတေကို ဘယ်မှာမှ မရတေ့ွရတာ့ပါ။ ရအးပမရပခာက်ရသေ့တဲ့ ွာသီဥတု အသစ်မှာ
တေားသေားသတ္တဝါရတေ စည်ပင်ရပါက်ပေားလာခဲ့ြကတယ်။ အဲဒီ့ကစပပီး ပိုးရကာင်ရတေွဲ့ အွေယ်က
ပပန်ရသးငယ်လာြကပါတယ်။
သင်သိပါသလား?
ပိုးရကာင်ရတေဟာ ရနာက်ထပ် လေန်ခဲ့သည့် နှစ်သန်း ၅၇ဝခန့်အထိ ဘူမိသမိုင်းကို
အသက်ဇီဝ ထင်ွှားရသာ မဟာကပ်
ကာလများစော ြကာရအာင် အရပပာင်းအလဲ ကကီးကကီးမားမား
(Phanerozoic Eon) လို့ ရခါ်ပပီး၊ အဲဒီ့ မဟာကပ်ကို
မွှိခဲ့ပါဘူး။ ဒိုင်နိုရောရတေ ကကီးစိုးရနခဲ့တဲ့ Cretaceous ကပ်ငယ် သုံးခုပိုင်းပခားထားတယ်။
အဲဒါရတေကရတာ့ သက်ဦးကပ် (Paleozoic Era)၊
Period (ခွီရတးွှတ် ယုဂ်) ရွာက်မှ ပိုးရကာင်ရတေွဲ့
သက်လယ်ကပ် (Mesozoic Era)၊ နဲ့
ကံြကမ္မာက တစ်မျုိ း ရပပာင်းသေားခဲ့ပါတယ်။ သက်ရနှာင်းကပ် (Cenozoic Era) တို့ ပြစ်ပါတယ်။
ဒီတစ်ကကိမ်မှာလည်းအပင်ရတေကပဲဦးရောင်ရပပာင်းလဲပစ် ကပ်အသီးသီးကိုရတာ့ ယုဂ် (Period) ရတေအပြစ်
ထပ်မံပိုင်းပခားထားပါတယ်။ ရအာက်ကပုံမှာရတာ့
ခဲ့တာပါ။ Cretaceous Period မှာရတာ့ ကပ်ကကီး သုံးခုကို အရွာင်နဲ့ ခေဲပပထားပပီး
အပေင့်ရောင်အပင်ရတေ ရပါ်ရပါက်ရနခဲ့ပါပပီ။ ယုဂ်အသီးသီးွဲ့ နာမည်နဲ့ အချိန်ကာလကို
ဇယားေေဲပပထားပါတယ်။ ဇယားမှာ Carboniferous
အပေင့်ရောင်ပင်ေိုတာ ပန်းပေင့်တဲ့ အပင်ရတေကို
Period ကို Pennsylvanian နဲ့ Mississippian
ရပပာတာပါ။ ယရန့ရခတ်မှာ ကျွန်ုပ်တ့ို စားသုံးသမှေ Period ရတေအပြစ် ပပန်ခေဲထုတ်ထားပါတယ်။
ေန်စပါးကရန သရဘဂာသီးပင်အထိ အသီးအွေက်
ရကာက်နှံအားလုံးဟာ အပေင့်ရောင်ပင်ရတေပါပဲ။
ယရန့ရခတ် အပင်ရလာကကို အပေင့်ရောင်ပင်ရခတ်လို့
ရပပာွင်ရတာင် မမှားပါဘူး။ အပေင့်ရောင်ပင်ရတေက
ပန်းပေင့်ရတေ ြူးပေင့်ရလ့ွှိြကပပီး၊ ပန်းဝတ်မှုန်ရတေကို
ထုတ်လွှတ်ရလ့ွှိတယ်။ ပန်းဝတ်မှုန်ရတေက တပခားပန်းွဲ့
အမအဂဂါညှာတံရပါ်ကို ရွာက်သေားွင် ဝတ်မှုန်ထဲကရန
သုက်ရကာင် ထေက်လာပပီး အမအဂဂါထဲမှာ သရန္ဓတည်ကာ
အရစ့ ပြစ်တည်ပါတယ်။

Curiosity Science Magazine 15

Back To Content
အရစာပိုင်း အပေင့်ရောင်ရတေက ဝတ်မှုန် ပျံ့နှံ့ြို့ တိုက်ရလကို မှီခိုအားထားပါတယ်။ အဲဒီ့ရနာက်မှာရတာ့
ပန်းဝတ်မှုန်စုပ်တဲ့ ပိုးရကာင်ရတေ ရပါ်ရပါက်လာခဲ့ြကပါတယ်။ ဒီလိုန့ဲ ပိုးရကာင်ရတေနဲ့
အပေင့်ရောင်ပင်ရတေြကားမှာ ရဂဟစနစ်ေိုင်ွာ ပတ်သက်ေက်နေယ်မှုရတေ တိုးလာခဲ့ပါတယ်။ ပိုးရကာင်ရတေကို
ချုိ ပမိန်တဲ့ ဝတ်ွည်နဲ့ လှပတဲ့ အရွာင်အေင်းနဲ့ ေေဲရောင်ွင်း ပန်းဝတ်မှုန် ကူးရပးတဲ့ သဘာဝ
ရပါ်ရပါက်လာခဲ့တာရပါ့။ အွင်တုန်းက သစ်ရတာရတေဟာ အစိမ်းရွာင် အွေက်ရတေန့ဲ အညိုရွာင်
သစ်ရခါက်ရတေကလေဲွင် အရွာင်မစုံလင်လှပါဘူး။ ပန်းဝတ်မှုန်ကူးတဲ့ သဘာဝ ပြစ်လာတဲ့အခါမှာရတာ့
ပိုးမွှားရတေကို ေေဲရောင်ြို့ အရွာင်စုံလင်တဲ့ ပန်းပေင့် အမျုိ းစုံ ပြစ်လာြကပါရတာ့တယ်။
ဒီအချန
ိ ်မှာရတာ့ ဧွာမ ပိုးရကာင်ကကီးရတေက ရခတ်မစားရတာ့ပါဘူး။ Pterosaur လို့ရခါ်တဲ့
ဒိုင်နိုရောနဲ့ အမျိုးနေယ်ပပီး ပျံသန်းနိုင်တဲ့ သားွဲကကီးရတေနဲ့ ငှက်မျိုးနေယ်ရတေ ရပါ်ရပါက်လာတာရြကာင့် ပျံသန်းတဲ့
ပိုးရကာင်ရတေဟာ အွေယ်အစားထက် လျင်ပမန်ြျတ်လတ်မှုကို ဦးစားရပးွပါတယ်။ ဧွာမ အွေယ်အစားနဲ့ေိုွင်
ရကေ့ဝိုက် ရွှာင်တိမ်းွတာ ခက်ခဲတာကိုး။ ပိုးရကာင်ရတေဟာ အွေယ်အစား ရသးလာပပီးတဲ့ရနာက်မှာ ကိုလိုနီ
(Colony) လို့ရခါ်တ့ဲ အုပ်စုြေဲ့ရနထိုင်တဲ့ မျိုးနေယ်အသစ်ရတေလည်း ရပါ်ရပါက်လာခဲ့ပါတယ်။ အဓိက အုပ်စုကကီး
သုံးခုကရတာ့ ပုွေက်ေိတ်၊ ပခ နဲ့ ပျား မျိုးနေယ်ရတေပါပဲ။ မျိုးပေားပခင်းအမှုကို အုပ်စုဘုွင်မက တာဝန်ယူပပီး၊
ကျန်တဲ့ အုပ်စုဝင်ရတေကရတာ့ လုပ်သား၊ စစ်သား၊ ဘုွင်မနဲ့ မိတ်လိုက်တ့ဲ အထီး စသည်ပြင့် သူတို့ွဲ့
ခန္ဓာြေဲ့စည်းပုံ အသီးသီးအလိုက်၊ အြေဲ့ဝင် အေင့်အတန်း (Caste) အသီးသီး ပြစ်လာြကပါတယ်။
လုပ်သားရတေက သားရလာင်းရတေကို ရကျွးရမေးြို့၊ အသိုက်အအုံ ရောက်ြ့ို တာဝန်ယူပပီး စစ်သားရတေက
အုပ်စုကို ခုခံကာကေယ်ြ့ို တာဝန်ယူြကပါတယ်။ အဲဒီ့ အုပ်စုြေဲ့ သဘာဝဟာ ပိုးရကာင်ရတေအတေက်
အလေန်ရအာင်ပမင်ပါတယ်။ အုပ်စုဝင် ပုွေက်ေိတ် တစ်ရကာင်စ၊ီ ပျားတစ်ရကာင်စီကို ရသးငယ်လို့
အထင်ရသးလို့မပြစ်ပါဘူး။ ဥပမာရပးွွင် ေင်ရတေဟာ ပုွေက်ေိတ်ထက် ကကီးရပမယ့်၊ တစ်ကမ ္ဘာလုံးက
ေင်ရတေအားလုံးွဲ့ အရလးချန
ိ ် စုစုရပါင်းထက်၊ တစ်ကမ ္ဘာလုံးက ပုွေက်ေိတ်ရတေွဲ့ အရလးချိန် စုစုရပါင်းက
အေရပါင်းများစော သာပါတယ်။ မျိုးနေယ်တစ်ခုွဲ့ ရအာင်ပမင်မှုက တစ်ရကာင်စီွဲ့ အွေယ်က အရွးမပါလှပါဘူး။
မျုိ းနေယ်တစ်ခုလုံးွဲ့ ဇီဝအရလးချန
ိ ် (Biomass) ကသာ သူ့ွဲ့ ရအာင်ပမင်စည်ပင်မှုကို ထင်ဟပ်ရစတာပါ။

ပုံ - အုပ်စုြေဲ့ရနထိုင်တဲ့ပျားများ

Curiosity Science Magazine 16

Back To Content
 ပိုးရကာင်ရတေဟာ လေန်ခဲ့တ့ဲ နှစ်သန်း ၄ဝဝရကျာ်ကရန ယရန့ထက်တိုင် ွှည်လျားတဲ့
ဘူမိသမိုင်းရြကာင်းကို ပြတ်သန်းခဲ့ပပီး မျိုးနေယ်များစော ရပါက်ပေားစည်ပင်ရနခဲ့တာပါ။
အင်းေက်မျိုးနေယ်ေိုွင်လည်း ကမ ္ဘာရပါ်ွှိ သတ္တဝါအားလုံးွဲ့ ၈ဝ%က ရကျာရိုးမဲ့ သတ္တဝါရတေ ပြစ်ပပီး၊
အဲဒီအထဲက ၆ဝ%က အင်းေက်ရတေပါပဲ။ သူတို့ရတေက ကျွန်ရတာ်တို့ ရပခရလးရချာင်း တိွစ ္ဆာန်ရတေထက်
အွင် ကုန်းရပါ်တက်လာတဲ့သူရတေ ပြစ်ြကပါတယ်။ အမှန်ရတာ့ ပိုးရကာင်ေိုတာ ရယဘုယျအလေန်ကျတဲ့
နာမည်ပြစ်ပါတယ်။ ပိုးရကာင်ေိုတဲ့ နာမည်က ကုန်းရပါ်မှာရနတဲ့ Arthropod မျုိ းနေယ်ရတေကို စုရဝးပပီး
ရခါ်လိုက်တဲ့နာမည်ရလးပါ။ ဇာစ်ပမစ်အမျိုးစုံကရန ပြစ်ထေန်းလာတဲ့ အဲဒ့ီ သတ္တဝါရတေဟာ
အင်မတန်ရအာင်ပမင်တဲ့ မျုိ းနေယ်ရတေ ပြစ်ြကပပီး ဒိုင်နိုရောရတေွဲ့ နှစ်သန်းရပါင်း ၁၆ဝရကျာ် စိုးမိုးမှုပြစ်ရစ၊
ကျွန်ရတာ်တို့ လူသားရတေွ့ဲ နှစ်နှစ်သိန်းစာ ရခတ္တအချန
ိ ်ကာလနဲ့ ပြစ်ရစ နှိုင်းယှဉ်ွက်စွာ မွှိရအာင်
ခမ်းနားတဲ့ သမိုင်းပိုင်ွှင်ရတေပါ။

~ ရကျာ်စောလင်း

Bibliography
• ‘Prehistoric Insects’ by Danika Painter retrieved from https://askabiologist.asu.edu/explore/big-big-
bugs
• Evolution of the Insects By David Grimaldi, Michael S. Engel Page 159
• Heather M. Wilson & Lyall I. Anderson (2004). "Morphology and taxonomy of Paleozoic millipedes
(Diplopoda: Chilognatha: Archipolypoda) from Scotland". Journal of Paleontology 78 (1): 169–184.
• Image from Encyclopedia Britannica

၂၀ ွာစု ၏ အထူးချွန်ေုံးရသာ သိပ္ပံပညာ

ွှင်တစ်ဦးပြစ်သည့် Albert Einstein ၏ ပုံကို
Israel နိုင်ငံ ၏ ၁၉၆၈ ခုနှစ်တေင်ရိုက်နှိပ်ရသာ 5
lirot bank note ရပါ်တေင် ရြာ်ပပခဲ့သည် ။ Einstein
မှာ သူ၏ Special and General Theory of
Relativity, Photoelectric Effect တို့ ပြင့်
ရကျာ်ြကားသူ ပြစ်သည် ။ Special and General
Relativity နှစ်ခု မှာ ယရန့ရခတ် သိပ္ပံ၏
မဏ္ဍ ိုင်များအနက်မှ အရွးပါရသာ
မဏ္ဍ ိုုင်များပြစ်သည်။ သူဟာ Nobel
ေုွှင်တစ်ဦးလဲပြစ်ပါသည် ။

Curiosity Science Magazine 17

Back To Content
 ကျွန်ရတာ်တို့ရတေ ကရလးဘဝကို ပပန်စဉ်းစားြကည့်ွင် မူလတန်းမှာ စပပီး အက္ခွာရတေကို
သင်ြကွပါတယ်။ ပပီးရနာက် အက္ခွာ စာလုံးရလးရတေကို ရပါင်းပပီး အသံထေက်တတ်ရအာင် ရလ့လာြကွတယ်။
ပပီးရနာက် စကားလုံး တစ်လုံးချင်းစီကို အက္ခွာရတေ ရပါင်းစုပပီး ရွးတတ်ရအာင်
ေက်လက်ရလ့ကျင့်ြကွပါတယ်။ စာြတ်ပခင်းကရတာ့ စာရွးပခင်းွဲ့ ရပပာင်းပပန်အလုပ်ပါပဲ။ မိမိစာရွးသားစဉ်
တစ်လုံးပပီးတစ်လုံး ရွးသားလိုက်တဲ့ စာလုံးရလးရတေကို စကားရြကာင်းရတေ အထိပြစ်ရအာင် စုစည်းပပီး
အဓိပ္ပာယ်ရြာ်ြကတာပါ။ ဒီလိုနဲ့ အွေယ်ရွာက်လာတဲ့အခါ ြတ်စာအုပ်ကကီးရတေ၊ သုရတသနစာတမ်းရတေ၊
ဝတ္ထုစာအုပ်ွှည်ကကီးရတေ၊ သမိုင်းကျမ်းကကီးရတေကို ြတ်နိုင်ရအာင် ကျွမ်းကျင်မှုွလာပါတယ်။
ရသချာတာတစ်ခုက စာအုပ်တစ်အုပ်ကို အွှိန်မပျက် ြတ်ရှုြို့ေိုွင် ကရလးတုန်းကလို စာလုံးတစ်လုံးချင်းကို
ရပါင်းရနြို့ မပြစ်နိုင်ပါဘူး။ ဒါရပမယ့် ကျွန်ရတာ်တို့က ဒီဘဝကို ရကျာ်ပြတ်ခဲ့ွင်း တပြည်းပြည်းနဲ့
စာြတ်စေမ်းွည်ရတေ တိုးတက်ွွှိ လာတာရြကာင့် ကျွန်ရတာ်တို့ွဲ့ စာြတ်နည်းဗျူဟာရတေ ရပပာင်းလဲသေားတာကို
သတိထားမိချင်မှ ထားမိမှာပါ။ ဒါရပမယ့် ကျွန်ရတာ်တို့ အများေုံး ထင်မိမှာက ငယ်ငယ်ကလိုပဲ
စကားလုံးရပါင်းြတ်ရပမယ့်၊ ကျွမ်းကျင်သေားတာရြကာင့် အွင်ကထက် အေရပါင်းများစော ပမန်ေန်သေားတယ်လို့
ထင်မှတ်မိမှာပဲ။ တကယ်ရတာ့ စာရပတတ်ရပမာက်သူရတေက စာြတ်တဲ့အခါ အက္ခွာတစ်လုံးချင်းစီကို
စာလုံးရပါင်း ြတ်တာမဟုတ်ရတာ့ပါဘူးလို့ သိမှတ်မှုေိုင်ွာ သိပ္ပံပညာွှင်ရတေ (Cognitive Scientists) ရတေက
ွှင်းပပြကပါတယ်။ ဦးရနှာက်ကလည်း စာလုံးရပါင်းြတ်တာမျိုးလို အရသးစိတ်တဲ့ လုပ်ငန်းမျိုးကို ဦးရနှာက်က
ဒီရလာက် ပမန်ပမန်အလုပ်လုပ်နိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။
ဒါကို ရလ့လာြို့အတေက် သုရတသီရတေက စမ်းသပ်ချက်တစ်ခုကို ပပုလုပ်ခဲ့ြကပါတယ်။
အဲဒီ့စမ်းသပ်ချက်မှာ စမ်းသပ်ခံသူရတေကို အမှန်တကယ် အဓိပ္ပာယ်ွှိတ့ဲ စကားလုံးမျိုး (ဥပမာ - Chair) ရတေနဲ့
စကားလုံးအတုရတေ (ဥပမာ - Hrica) ရတေကို ြတ်ြကည့်ရစပါတယ်။ အဲဒီလိုြတ်ရနစဉ်မှာ သံလိုက်ဓာတ်မှန်စက်
(MRI) နဲ့ မှတ်တမ်းတင်ထားပါတယ်။ စကားလုံးအစစ်ရတေကို ြတ်ွင် ဦးရနှာက် အရနာက်ပိုင်းက
ရနွာရလးတစ်ခုကမှာ တိတိကျကျ လှုံ့ရော်သေားတာကို ရတေ့ွပါတယ်။ ဒါရပမယ့် စကားလုံးအတုရတေကို
ြတ်ွင်ရတာ့ အဲဒီ့ရနွာအရပါ် တိကျတဲ့ လှုံ့ရော်မှုရတေ မွှိပါဘူး။ အဲဒီ့စကားလုံးအတုရတေကို အဓိပ္ပာယ်နဲ့
အသံထေက်နည်းကိုပါ ရလ့ကျင့်ရပးွင်ရတာ့ စကားလုံးအစစ်ရတေနဲ့မပခား တိကျတဲ့ လှုံ့ရော်မှုရလးရတေ
ပြစ်လာပါတယ်။ ဒီစမ်းသပ်ချက်အွ အဲဒ့ီ ဦးရနှာက် ဧွိယာက စာြတ်တဲ့ရနွာမှာ အရွးပါရြကာင်း
သိွနိုင်တဲ့အပပင် စာြတ်ြို့အတေက် ဦးရနှာက်က စာလုံးရပါင်းပပီး အသံထေက်နိုင်ြို့ မလိုအပ်ရြကာင်း
ရတေ့ွပါတယ်။ အမှန်ရတာ့ ဦးရနှာက်က စကားလုံးရလးရတေမှာပါတဲ့ အက္ခွာတစ်ခုချင်းစီွဲ့ ပုံွိပ်နဲ့

Curiosity Science Magazine 18

Back To Content
အက္ခွာအားလုံးရွာစပ်ထားတဲ့ အတေဲရလးကို မှတ်ထားတာပါ။ C-H-A-I-R ေိုတ့ဲ စကားလုံးေိုွင် သူ့မှာ ပါဝင်တဲ့
အက္ခွာငါးလုံးကို ဘယ်လိုအစီအစဉ်နဲ့ပဲ စီထားထား၊ ငါးခုလုံးွဲ့ ပုံွိပ်ရတေ အတေဲလိုက်ပါရနွင်ကို ဦးရနှာက်က
ြတ်နိုင်ပါတယ်။ ကျွန်ရတာ်တို့ရတေ စာြတ်တဲ့အခါ စာလုံးရပါင်းြတ်ရနတာ မဟုတ်ပဲ၊ စာလုံးတစ်လုံးမှာ ပါတဲ့
အက္ခွာရတေွဲ့ ပုံွိပ်အတေဲလိုက်ကို မှတ်သားပပီး အလျင်အပမန် ြတ်ရှုနိုင်ြကတာ ပြစ်ပါတယ်။ ကိုယ့်ကိုကိုယ်
စမ်းသပ်တဲ့ အရနနဲ့ ရအာက်က စာပိုဒ်ကို ြတ်ြကည့်ပါဦး။ အလေယ်တကူ ြတ်ရှုနိုင်တာကို ရတေ့ွပါလိမ့်မယ်။

Aoccdrnig to a rscheearch, it deosn’t mttaer in what oredr the ltteers in a

word are. The only iprmoetnt tihng is that the frist and lsat ltteer be at the
rghit pclae. The rset can be a total mses and you can still raed it wouthit
porbelm. This is bcuseae the huamn mnid deos not raed ervey cahartcer by
istlef, but the word as a wlohle lkie an igmae.
လူ့ယဉ်ရကျးမှုသမိုင်းကို ပပန်ြကည့်ွင် သမိုင်းမတင်မီရခတ်နဲ့ သမိုင်းတင်ပပီးရခတ်ွယ်လို့
ွှိပါတယ်။ အဲဒီ့စကားလုံးရတေွဲ့ အမှန်တကယ် ေိုလိုချင်တာကရတာ့ စာရပရွးသား၊ မှတ်တမ်းတင်မှု
မရပါ်ရပါက်မီနဲ့ ရပါ်ရပါက်ပပီးတာကိုပါ။ သမိုင်းတင်ပပီးရခတ်ေိုတာ လေန်ခဲ့တဲ့နှစ်ရပါင်း ၅ဝဝဝခန့်က
ေူမာွီးယန်း ွွှံ့ပပားစာရတေကရန စတင်ခဲ့ပါတယ်။ လူသားရတေ ရပါ်ရပါက်ခဲ့တာက လေန်ခဲ့တဲ့
နှစ်နှစ်သိန်းခန့်ကပါ။ စဉ်းစားြကည့်ွင် တကယ်ရတာ့ စာရွးပခင်း အတတ်ပညာ ရပါ်ရပါက်လာတာက
လူသားမျုိ းစိတ်ရပါ်ရပါက်ရနပပီးတဲ့ ကာလနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ွင် သိပ်ကို ရနာက်ကျပါတယ်။
အားလုံးသိြကတဲ့အတိုင်း ဦးရနှာက်ကကီးဟာ ဝဲပခမ်းနဲ့ ယာပခမ်းေိုပပီး ွှိပါတယ်။ VWFA ဟာ
ဝဲြက်ပခမ်းဦးရနှာက်ကကီးွဲ့ Occipital Lobe ထဲမှာ ွှိတာပါ။ ယာြက်ပခမ်း Occipital Lobe ွဲ့ VWFA
ွဲ့ရနွာမျိုးမှာ ဘာွှိရနမလဲ။ ယာြက် Occipital Lobe မှာ ွှိတ့ဲ VWFA နဲ့ ညီအစ်ကိုလို ပြစ်မယ့်
ဦးရနှာက်ဧွိယာကရတာ့ Fusiform Face Area ပြစ်ပါတယ်။ သူဘာအလုပ်လုပ်လဲေိုတာကရတာ့ သူ့နာမည်မှာ
ရပါ်လေင်ရနပါတယ်။ Face Area ဟာ လူ့မျက်နှာရတေကို မှတ်သားခေဲပခားွာမှာ တက်ကကတဲ့ ဦးရနှာက်ဧွိယာ
တစ်ခုပါ။ ရခေးလိုမျိုး တိွစ ္ဆာန်ရတေေိုွင် တစ်ရကာင်နဲ့ တစ်ရကာင် မှတ်သားြို့ ကိုယ်အနံ့ကို အရပခပပုြကတယ်။
ကျွန်ရတာ်တို့ လူရတေအတေက်ရတာ့ မျက်နှာဟာ တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး ခေဲပခားသတ်မှတ်ရပးတဲ့ ကိုယ်အစိတ်အပိုင်းပါပဲ။
အတေင်းစိတ်ခံစားမှုရတေရြကာင့် ရပပာင်းလဲတ့ဲ မျက်နှာကကက်သားတင်းမာမှုရလးရတေကအစ ကျွန်ရတာ်တို့ရတေ
သိပမင်မှတ်သားနိုင်ပါတယ်။ အသင်းအြေဲ့နဲ့ရနတဲ့ တိွစ ္ဆာန်တစ်မျိုး ပြစ်တာရြကာင့် လူရတေအတေက်
တစ်ဦးစိတ်ကို တစ်ဦးြတ်နိုုင်ြို့ေိုတာ သိပ်အရွးပါပါတယ်။
လူတူပရိုင်းမိတ်ရတေွဲ့ ေင့်ကဲရပပာင်းလဲမှုတစ်ရလှောက်မှာ မျက်နှာကို အရပခပပုပပီး
မှတ်သားေက်ေံပပုမှုပခင်း ကျယ်ပပန့်လာတဲ့အရလျာက် Fusiform Face Area ဟာ ပိုပပီး ြေံ့ပြ ိုးလာခဲ့ပါတယ်။
Fusiform Face Area ဟာ ဘာသာစကားအတေက် အရွးပါတဲ့ Broca’s Area ထက်ရတာင် ရွှးကျမယ့်
ဦးရနှာက်ဧွိယာ တစ်ခုပြစ်ပါလိမ့်မယ်။ တိွစ ္ဆာန်ရတေွဲ့ ဦးရနှာက်နဲ့ အာရုံရြကာစနစ်ဟာ အဲဒီ့တိွစ ္ဆာန်မျိုးနေယ်ွဲ့
အာရုံခံအဂဂါရတေအရပါ် သုံးစေဲမှု ပမာဏကို မူတည်ပပီး သူ့ွဲ့ အာရုံရြကာေဲလ် အွင်းအပမစ်ရတေကို လိုအပ်သလို
ရဝမှေရပပာင်းလဲနိုင်စေမ်း ွှိပါတယ်။ အဲဒါကို အာရုံရြကာဇီဝရဗဒမှာရတာ့ Neuronal Recycling Hypothesis)
လို့ရခါ်ြကပါတယ်။ ဒီ Hypothesis အွေိုွင်ရတာ့ Fusiform Face Area ဟာ ဦးရနှာက်ွဲ့ ဝဲပခမ်းနဲ့ ယာပခမ်း
နှစ်ပခမ်းလုံးမှာ ဘက်ညီညီွှိရနခဲ့မှာပါ။ လေန်ခဲ့တ့ဲ နှစ် ၅ဝဝဝရလာက်က စာရွးအတတ်ပညာ
ရပါ်လာတဲ့အခါရတာ့ အဲဒ့ီ FFA ွဲ့ ဝဲြက်ပခမ်းကို စာြတ်ြို့ ခေဲရပးလိုက်တာလို့ ယူေွပါတယ်။

Curiosity Science Magazine 19

Back To Content
 ဒါရြကာင့် ကျွန်ရတာ်တို့ စာြတ်တဲ့အခါ
ဦးရနှာက်ထဲမှာ စကားလုံးွဲ့ အသံထေက်ကို စာလုံးရပါင်းမြတ်ပဲ၊
စာလုံးရတေွဲ့ ရုပ်ပုံွိပ်ကို ြကည့်ပပီး ပမန်ပမန်ြတ်နိုင်တာရပါ့။ VWFA
ဟာ ရမေးလာတုန်းကမွှိပါဘူး။ ရကျာင်းသားဘဝမှာ စာရွး
စာြတ် သင်ြကားရနစဉ် ြေံ့ပြ ိုးလာြကတာပဲ။
လူတစ်ဦးရမေးြေားလာပပီး စာြတ်သင်တိုင်း မျက်နှာ
မှတ်သားပခင်းလို အပခားလုပ်ငန်းရတေအတေက် အသင့်ပြစ်ရနတဲ့
ဦးရနှာက်ေဲလ်ရတေကို စာြတ်ြို့ ခေဲထုတ်ြကပါတယ်။ VWFA ဟာ
ဝဲြက် Occipital Lobe မှာ ွှိရနပပီး လူတစ်ဦးချင်းစီမှာ
ရနွာအတည်တကျ ွှိရပမယ့် လူတစ်ဦးနဲ့ တစ်ဦးကျရတာ့
မတူြကပါဘူး။ ဒါရပမယ့် ရယဘုယျအားပြင့် Occipial Lobe

ထဲမှာပဲ တစ်ရနွာမဟုတ် တစ်ရနွာမှာ ွှိရနတတ်ပါတယ်။ တကယ်လ့ို VWFA ပျက်သေားွင်ရတာင်

တပခားဦးရနှာက်ြက်ပခမ်းမှာ VWFA ရနွာသစ်တစ်ခု ပြစ်လာရလ့ ွှိပါတယ်။
လူသားရတေွ့ဲ ကနဦး ဘိုရဘးမျိုးနေယ်ရတေမှာ အွင်တုန်းက ဘာသာစကားမွှိခဲ့ပါဘူး။
ဒါရပမယ့် ဘာသာစကား ရပါ်ရပါက်လာပခင်းနဲ့အတူ စကားရပပာွာမှာ အလုပ်လုပ်တဲ့ ဦးရနှာက်ေဲလ်ရတေလည်း
ပြစ်ရပါ်လာြကတယ်။ ယခုအခါမှာရတာ့ သူတို့ဟာ ဦးရနှာက်ဧွိယာ တစ်ခုအပြစ် သတ်သတ်မှတ်မှတ်
ပြစ်ရနြကပါပပီ။ ကျွန်ရတာ်တို့ရတေ စာြတ်တဲ့အတတ်ပညာကို လူ့ယဉ်ရကျးမှုအွ ေက်လက် ထိန်းသိမ်းသေားွင်
ရနာက်တချိန်၊ လူသားအားလုံးမှာ ဦးရနှာက်ထဲက တိကျတဲ့ဧွိယာ တစ်ခုအတေင်း အတည်တကျွှိမယ့် VWFA
မျိုးလည်း ထေက်ရပါ်လာနိုင်ပါတယ်။ သက်ွှိသတ္တဝါရတေဟာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ွဲ့ အင်အားရတေက
ထုေစ်ရွေးချယ် သားရြာက်တာရြကာင့် မျိုးေက်ရတေ ရကျာ်ပြတ်လာတဲ့အခါ အမျိုးမျိုး ရပပာင်းလဲပြစ်ပျက်
ရနြကတဲ့ ဇီဝေင့်ကဲပြစ်စဉ် ွှိရနသလို၊ ယဉ်ရကျးမှုလို လူလုပ်စနစ်ရတေွဲ့ တေန်းအားရတေကလည်း
ေင့်ကဲပြစ်စဉ်ရပါ်မှာ အတိုင်းအတာ တစ်ခုအထိ တေန်းအားရတေ ွှိရနတာကို ရတေ့ွမှာပါ။

တြန် စာရွးအတတ်ကို ရွှးဦးလူရတေ

ြန်တီးခဲ့စဉ်မှာလည်း ရုပ်ပုံလွှာရတေနဲ့ စတင်ခဲ့ြကတာပဲ။
နေားပုံကို ေေဲွင်းကရန အလေယ်ရွးေေဲွင်း နေားအတေက်
စာလုံးပြစ်လာတယ်။ လူတစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး မျက်နှာနဲ့ မှတ်သားတဲ့
စေမ်းွည်ကို နေားရခါင်းမှာ အသုံးချတဲ့အခါ အထင်ွှားေုံး
ရကာက်ရြကာင်းရတေက လူရတေ ပထမေုံး ရွးေေဲတဲ့
နေားရခါင်းပုံွိပ်ကို သတ်မှတ်ခဲ့ပါလိမ့်မယ်။ လူ့ယဉ်ရကျးမှုွဲ့
ြေံ့ပြ ိုးရပပာင်းလဲပုံဟာလည်းလူ့ဦးရနှာက်ွဲ့ဇီဝအကန့်အသတ်ရ
ွေနဲ့သာ အလုပ်လုပ်ွမှာပါ။

Curiosity Science Magazine 20

Back To Content
ဒါရြကာင့် မျိုးရိုးဗီဇကို အရပခခံတဲ့ ဇီဝရပပာင်းလဲမှုနဲ့ ယဉ်ရကျးမှုကို အရပခခံတဲ့ လူမှုအြေဲ့အစည်း
ရပပာင်းလဲမှုရတေဟာ တစ်ြက်နဲ့တစ်ြက် အပပန်အလှန် လွှမ်းမိုးရနြကတယ်လို့ ရပပာနိုင်ပါတယ်။ VWFA ကရတာ့
အဲဒီ့အထဲက သင့်ရတာ်တဲ့ ဥပမာရကာင်းတစ်ခု ပြစ်နိုင်ပါတယ်။

~ ရကျာ်စောလင်း

Bibliography

• Georgetown University Medical Center. (2015). After Learning New Words, Brain Sees Them as
Pictures Retrieved from http://gumc.georgetown.edu/news/After-Learning-New-Words-Brain-
Sees-Them-as-Pictures
• Dehaene, S. (2009)Reading in the Brain, Penguin Viking
• Dehaene, S. and Cohen, L. (2007). Cultural recycling of cortical maps. Neuron 56, 384–398
• Dehaene, S. and Cohen, L. (2011). The unique role of the visual word form area in reading.
Trends in Cognitive Sciences 15 (6), 254-262
• Breasted J. H. (1916). A History of the Early Word. Page – 110

သိပ္ပံသမိုင်းတေင် အထူးချွန်ေုံး သိပ္ပံပညာ ွှင် တစ်ဦး ပြစ်သူ Sir Isaac Newton ၏ ပုံကို Bank of England မှ
ထုတ်ရသာ Bank Note ရပါ် မှာ ရြာ်ပပခဲ့ပါ သည်။ Sir Isaac မှာ သူ၏ ပဒပ်ေေဲအား နိယာမ များ ၊ အလင်းနိယာမ
များပြင့် ရကျာ်ြကာသူပြစ်သူ ။ သမိုင်းတေင် ြသဇာ အကကီးေုံး သိပ္ပံပညာွှင် တစ်ဦးလဲပြစ်ပပီး Calculus သချဂာကို
တီထေင်ခဲ့သူလဲပြစ်ပါသည် ။

Curiosity Science Magazine 21

Back To Content
 ယုတ္တိအမှားများ - ၄

ရအာင်ရကာင်းပမတ်

ယုတ္တိအမှား (Logical Fallacy) ေိုသည်မှာ ယုတ္တိရဗဒတေင် သို့မဟုတ် လူအများ

ရေေးရနေးပငင်းခုံွာတေင် ကျုိ းရြကာင်းေီရလျာ်စော ေင်ပခင်သုံးသပ်ွာတေင် အမှားများ၊ အလေဲများပြစ်ရပါ်ပခင်းကို
ေိုလိုသည်။ အပခားသူများ၏ အပငင်းအခုံတေင် ယုတ္တိအမှားများကို ွှာရြေပခင်း သို့မဟုတ် မိမိ၏ အပငင်းအခုံတေင်
ယုတ္တိအမှားများကို ရွှာင်ွှားပခင်းသည် အကျိုးသင့် အရြကာင်းသင့် ပငင်းခုံရေေးရနေးလိုသည့် လူများအတေက်
အလေန်တွာအရွးပါလှပါသည်။ ယုတ္တိအမှားများကို မပမင်မိပါက ပငင်းခုံရေေးရနေးွာတေင် အမှန်တွားနှင့်
ရဝးကောပပီး ကျိုးရြကာင်းေီရလျာ်မှု ကင်းသေားမည်ပြစ်သည်။ ထိုသ့ို ယုတ္တိအမှားများထဲမှ ထပ်ခါတလဲလဲ
လူအများကျူးလေန်တတ်ြကသည့် ယုတ္တိအမှားများကို ရအာက်တေင်ရြာ်ပပလိုက်ပါသည်။ ပပီးခဲ့သည့် မဂ္ဂဇင်း
ပထမနှစ် အမှတ်စဉ် (၉) နှင့် ဒုတိယနှစ် အမှတ်စဉ် (၁) နှင့် (၂) တေင် အပိုင်း ၁၊ အပိုင်း ၂ အပိုင်း ၃ ကို
ရြာ်ပပခဲ့ပပီး ယခုအမှတ်စဉ်တေင် အပိုင်း ၄ ကိုရြာ်ပပလိုက်ပါသည်။

အပြူ မဟုတ်ွင် အမည်း (black-or-white)

ပြစ်နိုင်ရပခ သို့မဟုတ် နည်းလမ်းအများအပပားွှိရသာ်လည်း ပြစ်နိုင်ရပခနှစ်ခု သို့မဟုတ် အရပြနှစ်ခုသာွှိပပီး

ထိုနှစ်ခုထဲမှတစ်ခုသာပြစ်လာနိုင်သည် သို့မဟုတ် တစ်ခုကိုသာ ရွေးွမည်ဟူ၍ ပငင်းခုံပခင်း။

False dilemma သို့မဟုတ် false dichotomy ဟုလည်းရခါ်ြကသည့် ဤယုတ္တိအမှားသည်

သာမန်ြကည့်လှေင် အကျိုးအရြကာင်း ေီရလျာ်သည့်ပုံရပါ်သည်။ အရသအချာသုံးသပ်လိုက်သည့်အခါတေင်မှ
ပငင်းခုံသူရြာ်ပပထားသည့်ပြစ်နိုင်ရပခများနည်းလမ်းများအပပင်အပခားပြစ်နိုင်ရပခနှင့် နည်းလမ်းများ ွှိရသးရြကာင်း
ရတေ့နိုင်သည်။ ဤသို့လုပ်ပခင်းပြင့် အပငင်းအခုံကို လှည့်စားလိုက်ပပီး မိမိလိုွာဘက်သို့တိမ်းသေားရစသည်။

ဥပမာ

အြေဲ့အစည်းတစ်ခုမှရခါင်းရောင်တစ်ဦးသည် လူအများအား မိမိတို့နှင့် ပူးရပါင်းွန် တိုက်တေန်းရနသည်။

မိမိအြေဲ့အစည်းကို ရဝြန်သူတိုင်းသည် မိမိတို့၏ွန်သူ့ဘက်မှ ပြစ်သည်ဟုေိုသည်။
(အြေဲ့အစည်းတစ်ခုကို ရဝြန်ွပခင်းအရြကာင်းွင်းများစော ွှိနိုင်သည်။ ရဝြန်သည့်သူတိုင်းသည်
ထိုအြေဲ့အစည်း၏ ွန်ဘက်အြေဲ့ဝင်တစ်ဦးမပြစ်နိုင်ပါ။)

Curiosity Science Magazine 23

Back To Content
 စက်ဝိုင်းသဏ္ဏာန် ေင်ပခင်ရတေးရတာပုံ (Circular Reasoning)

အပငင်းအခုံတစ်ခု၏ အေိုတေင် ထိုအပငင်းအခုံ၏ နိဂုံးသည်မှန်ကန်ပါသည်ဟူ၍ ထည့်သေင်းထားပခင်း။

အပငင်းအခုံ၏ နိဂုံးချုပ်အရပြကို အေိုတေင်ထည့်သေင်းထားသည့် အပငင်းအခုံများသည်

ယုတ္တိကျသည့် အပငင်းအခုံမျိုးမဟုတ်ဘဲ စက်ဝိုင်းသဏ္ဏာန် ေင်ပခင်ရတေးရတာပုံ တစ်နည်းေိုရသာ မုန့်လုံးကို
စက္ကူကပ် သလိုပြစ်ရနသည်။ အွပ်ထဲတေင် ရပပာေိုသည့်အခါ ဤယုတ္တိအမှားကို အသုံးပပုြကရလ့ွှိသည်။

ဥပမာ

လူ ၁ ။ ။ သဘာဝလေန်ပြစ်ွပ်ေိုတာ တစ်ကယ်ွှိတယ်ကေ။
လူ ၂ ။ ။ ခင်ဗျားက ဘယ်လိုလုပ်သိသလဲ။
လူ ၁။ ။ ဘာရြကာင့်သိလဲေိုရတာ့ ထူးေန်းတဲ့အပြစ်အပျက်တစ်ခုကို ငါကကုံြူးတယ်။ ဒီအပြစ်အပျက်ဟာ
တစ်ပခားရတာ့မဟုတ်နိုင်ဘူး၊ သဘာဝလေန်ပြစ်ွပ်ပဲပြစ်ွမယ်။

(“သဘာဝလေန်ပြစ်ွပ်များ တစ်ကယ်ွှိသည်” ဟူရသာ နိဂုံးအရပြကို မှန်ကန်ရြကာင်းပပသည့်အေိုမှာ

“သဘာဝလေန်ပြစ်ွပ်တစ်ခုဟုယူေနိုင်သည့် အပြစ်အပျက်” ပြစ်ရနသည်။ အေိုတေင် နိဂုံးမှန်ကန်ရြကာင်း
သက်ရသအရထာက်အထားပပသွမည့်အစား နိဂုံးကို မှန်ကန်သည်ဟု ထင်ပမင်သုံးသပ်ယူေထားရသာရြကာင့်
ယုတ္တိအမှားပြစ်သေားပါသည်။)

သဘာဝအရလျာက်ပြစ်ရသာရြကာင့် (Appeal to Nature)

အွာတစ်ခုခုသည် သဘာဝအရလျာက်ပြစ်ရသာရြကာင့် ရကာင်းသည်၊ ရေးြက်ဝင်သည်၊ သန့်စင်သည်၊

မှန်ကန်သည် စသည်ပြင့်ရကာင်းမေန်ရသာ အွည်အချင်းများွှိသည်ဟု ယုံြကည်ပခင်း။

လူအများစုတစ်ရသေမတိမ်းလက်ခံထားသည်မှာ သရဘာဝအရလျာက်ပြစ်ရသာ ပစ္စည်းများေိုလှေင်

ရကာင်းမေန်သည်ဟူရသာ အချက်ပြစ်သည်။ ထို့ရြကာင့် သဘာဝအရလျာက်ေိုလှေင် အပမဲတမ်း
ရကာင်းမေန်သည်ဟု လူအများမှ ထင်တတ်ြကသည်။

ဥပမာ

သဘာဝပစ္စည်းများပြင့်သာ ရေးဝါးများကို ရြာ်စပ်ထားသပြင့် ရဘးထေက်ေိုးကျုိ းလုံးဝမွှိရြကာင်း၊

သဘာဝပစ္စည်းများကိုသာ အသုံးပပုထားသပြင့် ရွာဂါရပါင်းစုံကို ရပျာက်ကင်းသက်သာရစနိုင်ရြကာင်း
ရေးဝါးတစ်မျုိ းကို ရွာင်းသူမှ ရြကာ်ပငာသည်။

Curiosity Science Magazine 24

Back To Content
(ဤယုတ္တိအမှားကို အထူးသပြင့်ရေးပညာကဲ့သို့ နယ်ပယ်မျိုးတေင် ပိုမို၍ရတေ့ွသည်။ သဘာဝအရလျာက်
ရပါက်ရသာ သစ်ဥသစ်ြုများ၊ သဘာဝမှွရသာ ပစ္စည်းများကို အသုံးပပုထားပခင်းတစ်ခုတည်းကို ြကည့်၍
ရကာင်းသည်၊ရေးြက်ဝင်သည်သို့မဟုတ်ရဘးထေက်ေိုးကျိုးမွှိဟုရကာက်ချက်ချ၍မွပါ။အဘယ်ရြကာင့်ေို
ရသာ် သဘာဝပစ္စည်းများတေင် လူကို ရသရစနိုင်သည့် အေိပ်အရတာက်ွှိရသာ ပစ္စည်းများလည်း
ပါဝင်နိုင်သည်။ မှိုအချို့ကို စားမိလှေင်အေိပ်အရတာက်ပြစ်ရစနိုင်သည်၊ ရေးွေက်ကကီးကဲ့သို့ရသာ
အွေက်များသည် အေုတ်ကင်ောကဲ့သို့ ကင်ောများကို ပြစ်ရစနိုင်သည်၊ ခဲကဲ့သို့ သဘာဝတေင် ရတေ့ွှိရသာ
ပစ္စည်းများကို ဓာတ်ေီနှင့် အပခားလူသုံးပစ္စည်းများတေင် အသုံးပပုပခင်းမှတေင့် ခန္ဓာကိုယ်အတေင်း
ခဲေိပ်သင့်နိုင်သည်။)

ကိုယ်ရတေ့ပြစ်ွပ် (Anecdotal)

ရကာင်းမေန်သည့် အပငင်းအခုံ သို့မဟုတ် တိကျရသချာသည့် သက်ရသအရထာက်အထားကို မရပးဘဲ

ကိုယ်ရတေ့ပြစ်ွပ် သို့မဟုတ် ြကားြူးသည့်ပြစ်ွပ်ကို ရပပာပခင်း။

လူအများစုသည် အပခားသူများ၏ ကိုယ်ရတေ့ပြစ်ွပ်များကို ရှုပ်ရထေးရသာ အချက်အလက်များ၊

စာွင်းဇယားများထက် ပိုမိုယုံြကည်လိုြကသည်။ သိပ္ပံနည်းကျ အရွအတေက်ကိုတိုင်းတာရသာ
နည်းလမ်းများသည် တစ်ဦး တစ်ရယာက်ချင်းမှ ရတေ့ကကုံခဲ့ွသည့် ဇာတ်လမ်းများ၊ အရတေ့အကကုံများထက်
အပမဲတမ်း ပိုမိုတိကျရသာ်လည်း သိကျွမ်းသူမှ ကကုံရတေ့ြူးသည်ေိုသည့် ပြစ်ွပ်များကို ရှုပ်ရထေးရသာ
အချက်အလက်များထက် ပိုမိုယုံြကည်ချင်ြကသည်။

ဥပမာ

ရေးလိပ်ရသာက်ပခင်းရြကာင့် အေုတ်နှင့် အသက်ရှုလမ်းရြကာင်းတေင် ရွာဂါများပြစ်သည်ေိုရသာအချက်မှာ

မဟုတ်နိုင်ရြကာင်း ရဇာ်ရဇာ်က ပငင်းသည်။ အဘယ်ရြကာင့်ေိုရသာ် ၎င်း၏ အြိုးမှာ အသက် ၉၀ ရကျာ်အထိ
ရနသေားခဲ့ပပီး တစ်ရန့လှေင်ရေးလိပ်အလိပ် ၃၀ ခန့်ရသာက်သည်ဟုေိုသည်။

(များရသာအားပြင့် ဤယုတ္တိအမှားတေင် ပပရသာ ကိုယ်ရတေ့ပြစ်ွပ်များသည် လူ့စိတ်သရဘာသဘာဝအွ

နဂိုပြစ်ွပ်ကိုချဲ့ကားထားပခင်း၊ တမင်လုပ်ကကံြန်တီးထားသည့် ဇာတ်လမ်းများသာပြစ်တတ်သည်။ အထက်ပါ
ဥပမာ မှန်သည်ေိုရစကာမူ အသက် ၉၀ အထိရနွရသာ်လည်း အေုတ်ရွာဂါ၏ လက္ခဏာများ
ပပသရကာင်းပပသရနနိုင်သည်။ သိပ္ပံေိုင်ွာ သုရတသနများသည် ကိုယ်ရတေ့ပြစ်ွပ်ထက် ပိုမို၍
အားသာချက်များစော ွှိရပသည်။)

Curiosity Science Magazine 25

Back To Content
လိုသလိုေေဲရတေးပခင်း (the texas sharpshooter)

ကေဲပပားပခားနားမှုများစောွှိသည့်အထဲမှ မိမိ၏ အပငင်းအခုံကို အရထာက်အကူပပုသည့် အချက်များကိုသာ

ရွေးထုတ်၍ သက်ရသအပြစ်ပပပခင်း။

အစီအစဉ်မွှိဘဲ ပြစ်ပျက်ရနသည့်အပြစ်အပျက်များအထဲမှ အချက်အလက်အချုိ ့ကိုထုတ်ယူ၍

အဓိပ္ပါယ်ရြာ်ပခင်းပြစ်သည်။ ဤယုတ္တိအမှားကို ရွှ့ပြစ်ရဟာေွာများ၊ ရဗဒင်ေွာများနှင့် သုရတသနများမှ
အချက်အလက်များကို မိမိလိုွာသုံးချင်သူများ အသုံးပပုြကသည်။

မိမိတို့၏ အချုိ ွည်အရွာင်းွေုံးရသာ ထိပ်ေုံးငါးနိုင်ငံတေင် သုံးနိုင်ငံမှာ ကမ ္ဘာ့ကျန်းမာရွးအရကာင်းေုံး

ေယ်နိုင်ငံတေင် ပါဝင်ရြကာင်း၊ ထို့ရြကာင့် မိမိတို့၏ အချုိ ွည်များသည် ကျန်းမာရွးနှင့် ညီညေတ်ရြကာင်း
အချုိ ွည်ကုမ္ပဏီမှ ရြကညာသည်။

(စာွင်းဇယားနှစ်ခုမှ အချက်အလက်များကိုထုတ်၍ မိမိတို့လိုွာသို့ ယူသုံးထားပခင်းသာပြစ်ပပီး

အပခားအချက်အလက်များကို လျစ်လျူရှူထားသည်။)

အလယ်အပမဲလိုက်ရသာလမ်းစဉ် (Middle Ground)

အမှန်တွားသည် အစေန်းနှစ်ြက်အြကားွှိအလယ်တေင် အစဥ်အပမဲ ွှိသည်ဟုယုံြကည်ပခင်း။

ဤယုတ္တိအမှားသည်လည်း လူသုံးများသည့် ယုတ္တိအမှားများထဲမှ တစ်ခုပြစ်သည်။

ပပဿနာတစ်ခုပြစ်ပေားရသာအခါ ဟိုဘက်ဒီဘက် မည်သည့်အပငင်းပေားသူများဘက်မှ မရနဘဲ မိမိကိုယ်ကို
ြကားရနအပြစ်သတ်မှတ်ြကသည်။ ပပဿနာအများစုတေင် အစေန်းနှစ်ြက်တေင် မွှိဘဲ သမာသမတ်ကျပခင်းက
မှန်ကန်ရသာ်လည်း ပပဿနာတိုင်းတေင် ြကားရနအပြစ်ရနသည့် သရဘာထားသည် မမှန်ကန်နိင်ပါ။
အထူးမှတ်သားသင့်သည်မှာ အမှန်တွားဘက်မှ ွပ်တည်သူ အုပ်စုတစ်ခုနှင့် အမှားကျူးလေန်သူ
အုပ်စုနှစ်ခုအြကားတေင် မိမိသည် အလယ်မှ ရနမည်ေိုလှေင် မိမိ၏ွပ်တည်မှုသည် အမှန်တွားနှင့်
ရဝးကောရနမည်ပြစ်ပါသည်။ ထို့အတူ အြိနှိပ်ခံွသူနှင့် ြိနှိပ်ခံွသူြကားတေင် ပဋိပက္ခဖြစ်ပေားရနချန
ိ ်တေင်
‘ြကားရန’ ဟုမိမိ၏ ွည်တည်ချက်ကို သတ်မှတ်သူသည် အြိနှိပ်ခံွသူဘက်၊ အမှန်တွားဘက်မှ ွပ်တည်သူ
မဟုတ်ပါ။

ဥပမာ

ရကာင်မရလးတစ်ရယာက် အဓမ္မအကျင့်ခံွသည်။ ထိုအခါ တေင် အများအားပြင့်ရကာင်မရလးဘက်မှ ဝင်ပပီး

သနားရပး စာနာရပးြကသည်။ သို့ွာတေင်တချုိ ့မှာမူ မုဒိမ်းကျင့်သူရကာင်ရလး ၏ အပပစ်သာမဟုတ်ဘဲ အကျင့်ခံ
ွရသာ ရကာင်မရလး မှာ လဲမေင်ပခင်လ့ို ပြစ်ွတာပြစ်ရြကာင်း ၊ အရနအထိုင် မတတ်လို့
ပြစ်ရြကာင်းများရပပာသည်။

Curiosity Science Magazine 26

Back To Content
 (တကယ်တမ်းတေင်မှု မုဒိမ်းမှုသည် ကျူးလေန်သူတေင်သာ အပပစ်ွှိသည်။ ရကာင်မရလး
အတိုအပပတ်ဝတ်သည်ပြစ်ရစ ၊ အွက်မူးရနသည်ပြစ်ရစ ရယာက်ျားရလး တစ်ရယာက်တေင်
မုဒိမ်းကျင့်ခေင့်လုံးဝမွှိပါ။ စိတ်မထိန်းနိုင်လ့ို ကျင့်မိပါသည် ေိုပခင်းမှာ လက်ခံနိုင်ြေယ်မွှိရသာ
အရြကာင်းပပချက်သာပြစ်သည်။ မုဒိမ်းကျင့်ပခင်းဟူသည် ခေင့်လတ
ွှ ်နားလည်ရပးလို့ွရသာ ပပစ်မှုတစ်ခု ၊
လူ့သာမန်စိတ်အရလျာက်ပြစ်ရသာ ကိစ္စ တစ်ခုဟူပပီး ရှုပမင် လို့မွပါ ။ ထို့ရြကာင့်ယခု ကိစ္စ မျိုးရတေ
ြကားတေင်ရနပခင်းမှာ မှန်သည့်ဘက်နှင့်ပိုမို ရဝးသေားရစသည်။)

Ref: www.yourfallacyis.com

~ ရအာင်ရကာင်းပမတ်

Nikola Tesla ကရတာ့

အင်မတန်စိတ်ဝင်စားြေယ်ရကာင်းပပီး
အင်မတန်အင်မတန် ထက်ပမက် လှတဲ့
သိပ္ပံပညာွှင် ၊ လှေပ်စစ် အင်ဂျင်နီယာ ၊ စက်မှု
အင်ဂျင်နီယာ တစ်ရယာက် ပါ ။ သူ့ွဲ့
တီထေင်မှုရတေဟာ အရပမာက်အပမားပါ ။
အရကျာ်ြကားေုံး တစ်ခုကရတာ့ ACလှေပ်စစ်
ပါပဲ ။ ကျွန်ရတာ်တို့ အိမ်ရတေမှာ
လှေပ်စစ်မီးွရနတာဟာ သူ့ရကျးဇူးမကင်းပါဘူး
။ လှေပ်စစ်စက်ကေင်း ွဲ့ Unit ကို သူ့နာမည်
Tesla ကို ဂုဏ်ပပုပပီးရပးခဲ့ပါတယ် ။
Yugoslavia နိုင်ငံ က အမျုိ းမျုိ းရသာ
ပိုက်ေံတန် ရတေရပါ်မှာ သူ့ပုံများကို တင်ပပီး
ဂုဏ်ပပုခဲ့ပါတယ် ။

Curiosity Science Magazine 27

Back To Content
 ဒါကရတာ့ သိပ္ပံပညာွှင်ရတေ တီထေင်သူွဲ့ ရနာင်တွစွာအရြကာင်းရတေပါ။

ကနဦးအရနပြင့်တင်ပပွွင် မျက်ွည်ယိုဗုံးနဲ့အွင်စတင်ပါမယ်။ မျက်ွည်ယိုဗံုးကို တီထေင်ခဲ့တဲ့

လူကိုရတာ့ ေန္ဒဖပတဲ့လူရတေကို ွှင်းွတဲ့ွဲရတေက မျက်မုန်းကျိုးပါတယ်။ ဒါရတေကိုြကည့်ွင် တီထေင်လိုက်တဲ့
သူရတေက သူတို့ွဲ့ တီထေင်မှုကို မတားေီးနိုင်ဘူးေိုတာ ထိန်းချူပ်လို့မွဘူးေိုတာ ပပသထားတာပါ။

စိတ်ဝင်စားြို့ရကာင်းတာ တစ်ခုက အဲလိုနည်းပညာကိုစထေင်တဲ့ သူက Kamran Loghman ၁၉

၈၀ ကာလမှ FBI မှာ အလုပ်လုပ်တဲ့ သူပြစ်ရနတယ်။ သူကရတာ့ ရခတ်ကာလ တစ်ခုပပီးတစ်ခု လက်နက်ရတေ
တိုးတက်ရကာင်းမေန်လာွမယ် ေိုတဲ့ ွည်ွေယ်ချက်၊ မရသွင်ရတာ်ပပီ လက်နက်ချွင်ပပီးရွာ ေိုတာမျုိ းကို
ထေင်လိုက်တာပါ။ ွဲဌာနကိုလည်း သူက အသုံုးပပုပုံု အသုံုးပပုနည်းရတေ ပို့ချပါရသးတယ်။ သူကရတာ့ “ ကျွန်ရတာ်
ဒီလို ဓာတ်မတည့်တာရတေ သုံုးပပီးရတာ့ လူတစ်ရယာက်ကို ဟန့်တားနိင်မယ်ေိုတာ မထင်ထားဘူး
မပမင်ြူးဘူး”လို့လည်း ေိုထားပါတယ်။

အမှန်တကယ်လည်း ကျွန်ရတာ်စဉ်းစားမိတယ်။ ဘယ်သူက ဘယ်သူ့ကို အမှားရတေ အပပစ်တင်ွမှန်းမသိဘူး။

ွဲရတေက သူ့ကို အပပစ်တင်တာရတာ့ ဟုတ်ပါပပီ။ ဒါရပမယ့် ွဲ ရတေကလည်း အသုံုးပပုတာ
မိမိဉာဏ်စေမ်းအားနဲ့ထိန်းသိမ်းသင့်တယ်ထင်ပါတယ်။ ကျွန်ရတာ်တို့ဟာ ထေင်ထားလို့သုံးွတာထက်
အသုံုးမှားခဲ့ွင် လည်း ထေင်တဲ့ လူရတာ့ လက်ညှ ိုးမထိုးသင့်ဘးူ ။ ဒါရတေဟာလည်း အသုံုးပပုသူကို
ထိန်းချူပ်မွဘူးေိုတာ ပပသထားတာပါ။

ဒါဟာ ပြစ်ရိုးပြစ်စဉ်လိုပြစ်ရနပါပပီ။ Loghman တစ်ရယာက်တည်းမဟုတ်ဘဲ ကျန်တဲ့ သူရတေလည်း ွှိြကပါတယ်။

Alfred Nobel ေိုွင်လည်း ရတာရတာင်ရတေမှာ လမ်းတံတား တည်ရောက်နိုင်ွရအာင် ဒိုင်းနမိုက် ထေင်ခဲ့တယ်။
ထေင်ခဲ့တာကရတာ့ ထေင်ခဲ့တာပါဘဲ။ ဒါရပမယ့် လူ့စိတ်ေိုတာလည်း ရဒါသထေက်ွင် တစ်ခုခုကို
မွမကလုပ်ချင်ွင် အကကံဉာဏ်က ထေက်လာတာဘဲ။ Alfred တီထေင်ခဲ့တဲ့ ဒိုင်းနမိုက်ကို ပထမကမ ္ဘာစစ်မှာ
သုံုးမယ် သူလည်း ထင်ထားမှာ မဟုတ်ဘူး။ဒီနည်းပညာက ပငိမ်းချမ်းရနတုန်းက အရကာင်းပါ။

Curiosity Science Magazine 28

Back To Content
 ကျွန်ရတာ်ထပ်စဉ်းစားမိတာက ရကျာက်ရခတ်တုန်းက ချွန်ထက်တဲ့ ရကျာက်သားရတေကို
အသားရတေပြတ်မယ်၊ တိွစ ္ဆာန်ရတေကို သတ်မယ် စသည်ပြင့်ရပါ့ လူအချင်းချင်းကို သတ်မယ်လို့ရတာ့
ရတေးမိမယ်မထင်ဘူး။ ရုပ်တူ စရိုက်တူ ပုံုစံတူ အသေင်တူ တဲ့ လူအချင်းချင်းက တစ်ရယာက်ကို တစ်ရယာက်
အန ္တာွာယ်ရပးမယ်ေိုတာ ရတေးမိမှာမဟုတ်ဘူး။ တစ်ရယာက်တစ်ရယာက်ွဲ့စိတ်ချုိ ့ယေင်းပခင်းကစတင်မယ်။
ချုိ ့ယေင်းတယ်ေိုတာ ကလည်း သေက်သေက်ခါရအာင် ရူးသေားမှ ေိုလိုတာမဟုတ်ပါဘူး။
တစ်ရယာက်ကိုတစ်ရယာက် သံသယထားတာရတေ သူ့ေီက တွားသည်ပြစ်ရစ မတွားသည်ပြစ်ရစ
ယူချင်သိမ်းချင် စိတ်ရတေဟာလည်း ချုိ ့ယေင်းမှူရတေပါ။ Computer စကားအွ ရပပာွင် error တက်တယ်
ရပပာွမယ်။

ရနာက်ထပ် ဥပမာကရတာ့ Albert Einstein ွဲ့ Atomic Bomb ပါ။

သစ်သားခုံရပါ်မှာ ထိုင်တယ် သစ်သားနဲ့ရောက်ထားတဲ့ အိမ်ရလးထဲမှာ Manhattan Project

ကိုု ဦးရောင်တ့ဲ Szilard နဲ့Einstein ဟာ ရေေးရနေးရနတယ်။ Szilard က ရတာ့ ရပါက်ကေဲမှု Chain Reaction
ဟာ ဘယ်လိုပြစ်ရြကာင်း Graphite အုပ်ထားတဲ့ Uranium သတ္တုကရန Chain Reaction ွရြကာင်း စသည်ပြင့်
အကျယ်တဝင့်ွှင်းပပရနသည်။ သို့ရပမယ့် Einstein ရခါင်းထဲမှာ နားမဝင်။ “ ကျွန်ရတာ် တခါမှ မစဉ်းစားြူးဘူး”
ေိုပပီး ပပန်ရပပာခဲ့တယ်။ ရမးခေန်း အနည်းငယ်သာ ရမးခဲ့တယ်။ ဒီ ပြစ်စဉ်ွဲ့ ၁၅ မိနစ် စာရလာက်ကို
ွှင်းပပခဲ့တယ်။ ရနာက်ပပီး နိဂုံးချူပ်လိုက်ပပီး ရေေးရနေးမှု နားလိုက်တယ်။

ပထမရတာ့ Einstein ဟာ German ရတေ အကကီးအကျယ် ြျက်ေီးနိုင်မယ့် လက်နက်ကို

ွှာရြေရလ့လာရနတာမှာ သူ့ကို သတိမထားမိတာပါ။ အထူးသပြင့် ဂျူးလူမျုိ းပြစ်ရနတာရြကာင့်လည်း
ပြစ်နိုင်တယ်။ ဒုတိယကမ ္ဘာစစ်မှာ လက်နက်အင်အား နိုင်ငံရွး အင်အားက နာဇီရတေ အသာွွှိရနပါတယ်။
ကျွန်ရတာ်ြကားြူးတဲ့ အထဲမှာမှ ဂျူးလူမျိုးရတေကို အသုံုးပပုပပီးရတာ့ အွမ်းချမ်းရအးတဲ့ နှင်းရတာထဲကို
လွှတ်လိုက်တယ်။ ပပီးွင် လူတစ်ရယာက်ဟာ ဘယ်ရလာက်အပူချန
ိ ် ထိရနနိုင်တယ်ေိုတာရတေကအစ
ွက်ွက်စက်စက်ကို စမ်းသပ်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီလို စမ်းသပ်မှုရပါင်းများစောမှ အလိုချင်ေုံးကရတာ့
အြျက်စေမ်းအင်ပါ။ ဒါရပမယ့် Einstein လိုလူမျိုးကို မရတေ့ွှိခဲ့တာ နာဇီရတေ ကံေိုးတယ် ရပပာွမလား ဝါဒ
နဲ့ရခါင်းမာမှုရြကာင့်လား ရတေးမိပါတယ်။

ဒါရပမယ့်လည်း Einstein ကရတာ့ အရမွိကန်အတေက် Chain Reaction ကို ရလ့လာြို့သုရတသီ အြေဲ့မှာ

လက်မှတ်ထိုးပါတယ်။ ဒါရပမယ့် သူ့ကိုယ်သူ ဘယ်ရတာ့ မှာ လက်နက်ဗုံး လုပ်မယ့် အစီအစဉ်မှာ
ပါ၀င်ြို့စိတ်ကူးမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါဟာလည်း သမ္မတ Roosevelt ဟာ စကားကို လက်နှစ်လုံးြကားကောရပပာသလို
ွှင်းွှင်းလင်းလင်း ကေဲပပားတဲ့ ရပြွှင်းမှူ တာဝန်ရတေ မရပပာပပတာပါဘဲ။

ရနာင်စစ်ပေဲပပီး နှစ်ကာလများမှာရတာ့
“German ရတေသာ Atomic Bomb သာ မတီထေင်နိုင်ဘူးေိုတာ ကျွန်ရတာ် သိခဲ့ွင်လား”
“ကျွန်ရတာ် လက်ြျားနဲ့ ရတာင် ထိမှာမဟုတ်ပါဘူး”
ေိုပပီး သမ္မတ Roosevelt ကို ရနာင်တွစောနဲ့ရွးထားတဲ့ စာမှာ ရတေ့ွပါတယ်။

Curiosity Science Magazine 29

Back To Content
ဤအရြကာင်းရြကာင်းရြကာင့် တီထေင်သူရတေဟာ သူ့တီထေင်မှုကို အပပည့်အဝ ထိန်းချူပ်နိုင်မှုမွှိပါ။ အထူးသပြင့်
လူ့အြေဲ့အစည်း Society ကို မထိန်းချူပ်နိုင်ဘူး။
“ ကျွန်ရတာ်တို့ဟာ အန ္တာွာယ်ရကာင်ကကီးဘဲ”
“ အန ္တွာယ်ရကာင်ကကီးက အန ္တွာယ်ရကာင်ကကီးကို ြန်တီးရပးလိုက်တာ တစ်ခုပါ”

Ref: 'I've Created a Monster!' On the Regrets of Inventors

~ရကျာ်ညေန့်လင်း~

[the letter Einstein sent to Roosevelt (also via Wikimedia Commons)]

Curiosity Science Magazine 30

Back To Content
 Curiosity Science Magazine 31
Back To Content
 ယခုရောင်းပါးမှာ ကျွန်ရတာ် ရေေးရနေးပပချင်တဲ့ အရြကာင်းအွာကရတာ့၊ သိပ္ပံစာရပ
ရွးသားပခင်းပါ။ သိပ္ပံစာရပေိုတာ သိပ္ပံစိတ်ကူးယဉ် ဝတ္ထုဇာတ်လမ်းကို ရပပာတာ မဟုတ်ပါဘူး။ သိပ္ပံပညာနဲ့
ပတ်သက်တဲ့ ရတေ့ွှိချက် တစ်စုံတစ်ွာကို ပြစ်ရစ၊ သိပ္ပံပညာရြကာင့် သိွတဲ့ အချက်အလက် တစ်ခုခုကို ပြစ်ရစ၊
သိပ္ပံပညာေိုင်ွာ အနုမာနဲ့ သီအိုွီများကို ပြစ်ရစ၊ ပွိတ်သတ်အမျိုးမျိုးစီကို ရောင်းပါး၊ စာစီစာကုံး၊ စာအုပ်
စတဲ့ စာရပအသေင်တစ်မျုိ းမျုိ းနဲ့ ရွးသားတာကို ရပပာချင်တာပါ။
စာြတ်သူ မိတ်ရေေတို့ အားလုံး သိြကတဲ့အတိုင်း ကျွန်ရတာ်တ့ို လူ့အြေဲ့အစည်းမှာ သိပ္ပံပညာဟာ
များစော ထေန်းကားပခင်း မွှိရသးပါဘူး။ အထူးသပြင့် အပခားနိုင်ငံရတေွဲ့ လူ့အြေဲ့အစည်း ရတေမှာလို သိပ္ပံပညာကို
ကျယ်ကျယ်ပပန့ပ် ပန့် နားလည်မှု၊ ကျင့်သုံးရလ့လာမှု မွှိြကရသးပါဘူး။ ဒါရြကာင့်လည်း သိပ္ပံစာရပကဏ္ဍဟာ
သိပ်အားနည်း ချုိ ့တဲ့ရနပါတယ်။ ပပီးရတာ့ သိပ္ပံစာရပနဲ့ ရတေ့ထိခေင့်ွတဲ့သူက လူအနည်းစု ပြစ်ရနပပန်တယ်။
သိပ္ပံစာရပ ြတ်ရှုသူရတေက မိမိနားလည်လိုက်တဲ့ အရြကာင်းအွာကို ကျန်တဲ့သူရတေကို ရဝမှေရနတာက
သက်သက် အာရချာင်တဲ့ စာဂျပိုးတစ်ရယာက်ွဲ့ အပပုအမူမျိုးနဲ့ မတူပါဘူး။ တကယ်ရတာ့ အဲဒီ့အပပုအမူဟာ
အွမ်းအရပခခံကျတဲ့၊ အရွးပါတဲ့ အပပုအမူပါ။ လူသားရတေွဲ့ သာလေန်အားရကာင်းတဲ့ လက္ခဏာရတေထဲမှာ
စုရပါင်း ရလ့လာသင်ယူပခင်း (Collective Learning) ပါဝင်ပါတယ်။ သိပ္ပံပညာအရနနဲ့ေိုွင် ရွှးယခင်က
လူရတေွဲ့ ရတေ့ွှိချက်ရတေကို ရဝမှေ ထိန်းသိမ်းခဲ့ြကလို့၊ ရနာက်လူရတေက ထပ်ေင့် ရလ့လာနိုင်ြကတယ်။
ပိုမိုေန်းသစ် တီထေင်နိုင်ြကတယ်။ အသိပညာ အတတ်ပညာရတေကို လက်ေင့်ကမ်းနိုင်ြကပါတယ်။ သိပ္ပံစာရပကို
ြတ်ရှုတဲ့သူတိုင်းမှာလည်း သိပ္ပံပညာွဲ့ Collective Learning သရဘာတွားဟာ ကိန်းဝပ်လို့ ရနပါလိမ့်မယ်။
ဒါရပမယ့်လည်း ကျွန်ရတာ်တို့ရတေက မိမိ ရလ့လာမှတ်သားသမှေ အရြကာင်းအွာရတေကို
ရဝမှေြို့ ေိုတာ မပြစ်နိုင်ပါဘူး။ မိတ်ရေေရတေနဲ့ အရတေးအပမင် ြလှယ်ပခင်း ပပုလုပ်နိုင်မယ်။
သုရတသနပပုလုပ်သူအတေက်ေိုွင်လည်း လုပ်ရြာ်ကိုင်ြက်ရတေနဲ့ ရေေးရနေးလို့ွမယ်။ ဒါရပမယ့်
စာရွးသားပခင်းေိုတာက အရြကာင်းအွာ တစ်ခုကို လူများစောစီကို ထိထိရွာက်ရွာက် ရဝမှေတာ ပြစ်လို့၊
စိန်ရခါ်မှုရတေ အခက်အခဲရတေ ွှိရနပါတယ်။ သိပ္ပံစာရပ ရွးသားွာမှာ ကကုံရတေ့ွနိုင်တဲ့ အခက်အခဲရတေကို
တစ်ခုချင်းစီ ကျွန်ရတာ့် အပမင်ကရန ရေေးရနေးြကည့်ချင်ပါတယ်။

Curiosity Science Magazine 32

Back To Content
(၁) ဘယ်သူကို ဦးတည်ရဝမှေမှာလဲ

သိပ္ပံစာရပတစ်ခု ရွးသားရတာ့မယ်ေိုွင် ဘယ်လိုလူမျိုးကို ဦးတည်မှာလဲေိုတာက

အရွးကကီးပါတယ်။ အရပခခံပညာ သင်ယူေဲ ကရလးငယ်ရတေကို စကားကကီး စကားကျယ်ရတေ
ရလှောက်ရပပာွင်လည်း အွာထင်မှာ မဟုတ်ဘူး။ သက်ေိုင်ွာ ပညာွပ်တစ်ခုက ပညာွှင်အတေက်ေိုွင်လည်း
ရပါ့ရပါ့ပါးပါး ရောင်းပါးတစ်ခုက သူ့အတေက် ပပန်တည်းပြတ်စွာ အလုပ်တစ်ခုရတာင် ပြစ်ချင်ပြစ်ရနလိမ့်မယ်။
သိပ္ပံစာရပ ရွးသားတဲ့အခါ စံနှုန်းသုံးခုနဲ့ စဉ်းစားွပါတယ်။ ပထမတစ်ခုကရတာ့ အသက်အွေယ်ပါ။
အွမ်းရှုပ်ရထေးတဲ့ အရြကာင်းအွာရတေကို ကရလးရတေ နားလည်ြ့ို ခက်ခဲလိမ့်မယ်။ ကရလးရတေအတေက်ေိုွင်
သရုပ်ပပပုံရလးရတေ ရဝရဝောောနဲ့၊ ရိုးွှင်းတဲ့ စကားလုံးနဲ့ ဝါကျမျိုးကို အသုံးပပုသင့်ပါတယ်။
ရနာက်ထပ်စံနှုန်းတစ်ခုကရတာ့ အရပခခံပညာနဲ့ ပတ်သက်ပါတယ်။ အထူးသပြင့် ကျန်းမာရွး
ပညာရပးမှုရတေမှာ ဒါက အရွးကကီးပါတယ်။ ဥပမာတစ်ခုရပးွင် TB ရေးကို သတ်မှတ်ထားတဲ့အတိုင်း
မရသာက်ွင်၊ ရေးယဉ်ပါးပခင်း ပြစ်နိုင်လို့၊ ကိုယ်သာမက ကျန်တဲ့လူရတေလည်း အန ္တွာယ်ပြစ်ရစတဲ့
အရြကာင်းရပါ့။ ဒါရပမယ့် ပွိတ်သတ်က ဇီဝရဗဒနဲ့ မွင်းနှီးွင် ဒီစကားွဲ့ အတိမ်အနက်ကို နားလည်မှာ
မဟုတ်ပါဘူး။ ရေးယဉ်ပါးွင် မိမိအတေက် အသက်အန ္တွာယ် ွှိရစနိုင်တဲ့အရြကာင်းကို
အရလးအနက်ရပပာမှသာ ထိရွာက်နိုင်လိမ့်မယ်။ ရနာက်ထပ်စံနှုန်းကရတာ့ ပညာွပ်ေိုင်ွာနဲ့ ပညာွပ်ပပင်ပ
ပွိတ်သတ်နှစ်မျိုးပါ။ စြကဝဠာရဗဒကို ရခတ်ပညာတတ် စီးပေားရွးလုပ်ငန်းွှင်တစ်ဦးကို ွှင်းပပတဲ့အခါ၊
ညီမှေပခင်းရတေ အမျိုးစုံ သုံးပပီး၊ ပုစ ္ဆာနဲ့ ပရဟဠိ အသစ်ရတေပါ ရပးလိုက်မယ်ေိုွင် သူြတ်ပြစ်မယ် ထင်ပါသလား။
သူမရပပာနဲ့၊ သတ္တရဗဒပညာွှင်တစ်ဦးရတာင် ြတ်ြို့ ဝန်ရလးလိမ့်မယ်။ မိမိွဲ့စာကို ဘယ်သူ့ေီကို
ဦးတည်မယ်ေိုတာကို အွင်ေုံး ရွေးချယ်ွပါတယ်။ ဒါမှ ပွိတ်သတ်ကို လိုက်ပပီး ရွးလိုက်တဲ့
စာတစ်လုံးချင်းစီအတေက် ချန
ိ ်ေရွေးချယ်လို့ွမှာပါ။ ရအာက်က
အကကံပပုရေေးရနေးချက်ရတေမှာရတာ့၊ပညာွပ်ပပင်ပစာြတ်ပွိတ်သတ်ရတေအတေက်ဘယ်လိုရွးသားမလဲေိုတာကို
ပဲ အရပခပပု ရြာ်ပပသေားချင်ပါတယ်။

(၂) စိတ်ဝင်စားြို့ရကာင်းတာ ပြစ်ပါရစ

ပညာွပ်ပပင်ပ ပွိတ်သတ်အရနနဲ့၊ သင့်သိပ္ပံစာရပပါ အရြကာင်းအွာနဲ့ ပတ်သက်ပပီး

သိထားတာ နည်းပါလိမ့်မယ်။ သင်ရွးမယ့် အရြကာင်းအွာက ပညာွပ်အရနနဲ့ အရွးပါပပီး
စိတ်လှုပ်ွှားြေယ်ွာ ပြစ်ရကာင်းပြစ်မယ်။ ဥပမာအားပြင့် အက်တမ်ရအာက် အမှုန်အမျိုးအစား အသစ်တစ်ခု
ရတေ့ွှိပခင်း၊ သို့မဟုတ် ပဒပ်စင်အသစ်တစ်ခု ပပုလုပ်နိုင်ပခင်း၊ ဒါမှမဟုတ် မိရကျာင်းက ပုတ်သင်ထက် ငှက်နဲ့
ပိုအမျုိ းနေယ်ရြကာင်း ရတေ့ွှိပခင်း၊ စတာမျိုးရတေရပါ့။ ပညာွပ်ေိုင်ွာ အသိပညာ ွှိထားွင်ရတာ့
နားလည်လေယ်ပပီး စိတ်ဝင်စားြေယ်ွာ ပြစ်ရပမယ့်၊ ပညာွပ်ပပင်ပက လူရတေအတေက်ရတာ့ မေိုင်သလို
ပြစ်ရနမှာပဲ။
ရနာက်ပပီး အရွးပါတဲ့အွာတိုင်းက ပညာွပ်ပပင်ပက လူရတေအတေက်ရတာ့
စိတ်ဝင်စားြို့ရကာင်းချင်မှ ရကာင်းမှာပါ။ ဂွိအက္ခွာတစ်ခုခု နဲ့ နာမည်တပ်ထားတဲ့ အမှုန်အမျိုးအစား
အသစ်ရတေ့ွှိတာက လူရတေအတေက် စိတ်ဝင်စားစွာ မရကာင်းရပမယ့်၊ ရူပရဗဒ သီအိုွီကကီးတစ်ခုအတေက်
ရပခလှမ်းသစ်တစ်ခု ပြစ်နိုင်တယ်။ စာရွးသူကရန ရွေးချယ်တဲ့ ရခါင်းစဉ်က လူရတေအတေက် ွင်းနှီးကျွမ်းဝင်

Curiosity Science Magazine 33

Back To Content
လေယ်ပပီး စိတ်ဝင်စားြေယ်ွာ ပြစ်သင့်ပါတယ်။ သို့ရပမယ့်လည်း သိပ္ပံပညာနယ်ပယ်ထဲက အနည်းအကျဉ်းကသာ
စိတ်ဝင်စားြို့ရကာင်းတာပြစ်လို့၊ အရြကာင်းအွာအသစ်ရတေကို မိတ်ေက်မယ်ေိုွင် လူအများ
စိတ်ဝင်စားပပီးသား အရြကာင်းအွာ မပြစ်နိုင်ရလာက်ပါဘူး။ တကယ်လို့ နဂိုအရြကာင်းအွာက
စိတ်ဝင်စားြို့မရကာင်းွင်ရတာ့ စာရွးသူကိုယ်တိုင်က ကိုယ့်ွဲ့စာအရွးအသားနဲ့ ပွိတ်သတ်ကို
ေေဲရောင်နိုင်ရအာင် ပပုလုပ်ွမှာပါ။

(၃) ကနဦးထင်ပမင်ချက်က အရွးကကီးတယ်

ရခါင်းစဉ်က စာတစ်ပုဒ်မှာ ပါဝင်မယ့် အရြကာင်းအွာကို ခပ်တိုတိုနဲ့ ညွှန်ပပနိုင်မယ်လို့

စာြတ်သူရတေက ယူေြကပါတယ်။ ရခါင်းစဉ်ရတေက သိပ်ွှည်လေန်းွင်၊ ဒါမှမဟုတ် ပညာွပ်အသုံးရတေ
အွမ်းများရနွင် လူရတေက သိပ်ြတ်ချင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ရခါင်းစဉ်ကကီးက ရှုပ်လေန်းွင်၊ ွှည်လေန်းွင်
ြတ်ချင်စိတ် ရလျာ့သေားလိမ့်မယ်။ ပွိတ်သတ်ွဲ့ ကနဦးထင်ပမင်ချက် (First Impression) က အရွးကကီးပါတယ်။
ရခါင်းစဉ်ရကာင်းတစ်ခု အရနနဲ့ (၁) အွမ်းမွှည်သင့်ဘးူ ၊ (၂) ရှုပ်ရထေးတဲ့ အသုံးအနှုန်းရတေ မထည့်သင့်ပါဘူး၊
(၃) ရပပာမယ့် အရြကာင်းအွာကရန လမ်းလေဲရစပခင်း မပြစ်ွပါဘူး။ ရအာက်ပါ ရခါင်းစဉ်နှစ်ခုမှာ
ဘယ်ရခါင်းစဉ်က ပိုရကာင်းလိမ့်မယ်လို့ ထင်ပမင်ပါသလဲ။

ရခါင်းစဉ် (၁) “အင်းေက်ွဲ့ ပပင်ပအခေံရတေက လင်းနို့အူလမ်းရြကာင်းထဲမှာ ဓာတ်ရပပာင်းလဲပခင်း

မွှိသပြင့် အင်းေက်ရတာင်ပံ၏ အလင်းပပန်ဂုဏ်သတ္တိများ မရပျာက်ပျက်ပါ။”

ရခါင်းစဉ် (၂) “အင်းေက်ရတေကိုစားလို့၊ လင်းနို့ မစင်က အရွာင်တလက်လက်ပြစ်ရနတယ်”

(၄) ဘယ်လိုပုံစံနဲ့ တင်ေက်မလဲ

စာရွးသားဟန်နဲ့ ပတ်သက်ွင် အရပပာဟန် စကားရပပနဲ့ စာရွးဟန် စကားရပပ ေိုပပီး စကားရပပနှစ်မျုိ းကို

ရွေးချယ်လို့ ွပါတယ်။ စာရွးဟန်နှစ်မျုိ းလုံးက သူ့အားသာချက်နဲ့ အားနည်းချက်ရတေ ကိုယ်စီွှိြကတယ်။
အရပပာဟန် စကားရပပက စာြတ်သူနဲ့ ပိုပပီး ွင်းွင်းနှီးနှီး ရေေးရနေးလို့ွတယ်။ ရနာက်ပပီး စာရွးွတာ
ရပါ့ပါးမှုွှိတယ်။ ွသစာရပေန်ေန် ရွးလို့လည်းွတယ်။ သို့ရသာ် သူ့ွဲ့ အားနည်းချက်ကရတာ့
စာသားရြာင်းပေမှုပါပဲ။ ယခုရောင်းပါးမှာ အသုံးပပုထားတာက အရပပာဟန် စကားရပပပါ။
သိပ္ပံသတင်းတိုရလးရတေ၊ ရောင်းပါးတိုရလးရတေအတေက် အေင်ရပပတဲ့ စာရွးဟန်မျိုးပါ။ ရနာက်ပပီး ွှင်းပပွ
သိပ်ခက်တဲ့ အရြကာင်းအွာမျိုးကို ဥပမာများများနဲ့ သရုပ်ရြာ်ချင်ွင်ရတာ့ အရပပာဟန်နဲ့ ရွးတာ
အေင်အရပပေုံးပါပဲ။
စာရွးဟန် စကားရပပကရတာ့၊ “၏၊ သည်၊ ရပ၊ ကဲ့သ့ို ” စတဲ့ အသုံးအနှုန်းများနဲ့ ကျစ်ကျစ်လျစ်လျစ်
ရွးွတာရြကာင့် စာသားရြာင်းပေမှု မွှိပါဘူး။ ပပီးရတာ့ စာအုပ်နဲ့ ကျမ်းပပုစုတဲ့ရနွာမှာ ပိုပပီး သင့်ရလျာ်တယ်။
ဒါရပမယ့် ခက်ခဲနက်နဲလေန်းတဲ့ အရြကာင်းအွာရတေကို စာရွးဟန် စကားရပပကိုပဲ အသုံးပပုတဲ့အခါ၊ ရွးသားသူ
မကျွမ်းကျင်ွင် စာြတ်သူအတေက် အွမ်းရလးလံရနလိမ့်မယ်။ စာအုပ်ရွးသားမှု စည်းကမ်းနဲ့ ညီညေတ်ရပမယ့်
ြတ်မွတဲ့ စာမျုိ း ပြစ်သေားနိုင်ပါတယ်။ ဒါရပမယ့် စာရွးဟန် အသုံးအနှုန်းအချုိ ့ကို အရပပာဟန် အပြစ် ရပပာင်း

Curiosity Science Magazine 34

Back To Content
သုံးြကည့်ွင်ရတာ့ စာအုပ် ပပုစုရွးသားတဲ့ အစဉ်အလာလည်း များစော မပျက်ယေင်းပဲ၊ အရွးအသားလည်း
ပိုသေက်လက်လာနိုင်ပါတယ်။

(၅) စကားလုံးရတေက လှတိုင်းမရကာင်းပါ

ဇီဝဓာတုရဗဒ ပညာွှင်တစ်ဦးအတေက် Nucleoside, Nucleotide စတဲ့ အသုံးအနှုန်းမျိုး၊

ရနာက်ပပီး ဇီဝရဗဒပညာွှင်အတေက် Cnidarian, Marsupial စတဲ့ အသုံးအနှုန်းမျိုးက သူတို့အတေက် အဓိပ္ပာယ်
တိကျပပီး လှပတဲ့ နာမည်ပြစ်ရနနိုင်တယ်။ လေန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သန်း ၅၅ဝရကျာ်က ရွရနသတ္တဝါတစ်မျိုးေိုွင်၊
“Anomalocaris”၊ Anomaly = ပရဟဠိေန်ရသာ၊ Caris = ပုစေန် ပြစ်တာရြကာင့် “ပရဟဠိေန်ရသာပုစေန်” ေိုတ့ဲ
နာမည်ေန်းေန်းမျိုး ွှိတယ်။ ဒီအရခါ်အရဝါ်ရတေကို ရကျာက်ပြစ်ရုပ်ကကင်းပညာွှင် တစ်ဦးအတေက် လှတယ်လို့
ထင်ရကာင်းထင်မယ်။ ဒါရပမယ့် ပညာွပ်ပပင်ပက လူရတေအတေက်ရတာ့ စကားလုံးရတေက လှတိုင်းရကာင်းတာ
မဟုတ်ပါဘူး။ အဲဒ့ီ ပညာွပ်ေန်တဲ့ အသုံးအနှုန်းကကီးရတေ မှတ်ရနွတာကိုက ပင်ပန်းစွာ ပြစ်ရနနိုင်တယ်။
ဒါရြကာင့် ပညာွပ်ေန်တဲ့ အသုံးအနှုန်းရတေကို အတတ်နိုင်ေုံး ရလှော့ချပစ်ွပါတယ်။ တစ်ချုိ ့ စကားလုံးရတေကို
ထည့်ရပပာရနြို့ရတာင် မလိုပါဘူး။ လူသားေင့်ကဲဲပြစ်စဉ်အရြကာင်း ရပပာတဲ့အခါ မျိုးစိတ်နာမည်အသီးသီးကို
ရြာ်ပပွင်ပဲ လေန်လေန်းပါပပီ။ Hominid, Hominin နဲ့ Homo ဘာကေဲလဲေိုတာ အရသးစိတ်ရတေ ရပပာစွာ
မလိုပါဘူး။
ပညာွပ်ေန်တဲ့ ရွးသားမှုဟာ တိကျမှုွှိတယ်။ အေင့်အတန်းပမင့်တယ်။ ဒါရပမယ့် ပညာွပ်အသုံးအနှုန်းရတေ
ရလှော့ချပစ်ပပီး ရွးသားွင်ရတာ့ လူအများစုပြစ်မယ့် ပညာွပ်ပပင်ပ စာြတ်ပွိတ်သတ်ကို ပိုေေဲရောင်နိုင်
ပါလိမ့်မယ်။ ပိုပပီးလည်း ြတ်ွလေယ်ကူရစပါတယ်။ သို့ရသာ် တိကျမှု မွှိရတာ့တာရြကာင့်၊ နားလည်လေဲမှုရတေ
ပြစ်လာနိုင်တယ်။ အချက်အလက်ရတေကို တိကျရအာင် ရွးရလ၊ စာက ပိုမိုရှုပ်ရထေးလာရလ ပြစ်တတ်တယ်။
အချက်အလက်ရတေ ရလှော့ပစ်လိုက်ွင်ရတာ့ ပိုွှင်းရအာင် ရွးနိုင်လိမ့်မယ်။ ဒါရပမယ့် အချက်အလက်က
မတိကျရတာ့ စာြတ်သူက အလုံးစုံ ကုန်စင် မြတ်နိုင် မသိနိုင်ရတာ့ပပန်ဘူး။ ဒါရြကာင့်
အချက်အလက်တိကျမှုနဲ့ အရွးအသား ွှင်းလင်းမှုဟာ တခါတွံမှာ အလဲအလှယ် လုပ်ွမယ့် အွာနှစ်ခု
ပြစ်ရနတတ်တယ်။

(၆) ပုံတစ်ခုက စာလုံးတစ်ရထာင်နဲ့ ညီမှေတတ်တယ်

တခါတွံမှာ စာရတေ အများကကီးနဲ့ ွှင်းပပရနတာထက်၊ ပုံအသုံးပပုတာက ပိုပပီးထိရွာက်နိုင်တယ်။

လိုအပ်တဲ့အခါမှာ ဓာတ်ပုံနဲ့ သရုပ်ပပပုံရတေကို အသုံးချြို့ လက်မတေန့်ပါနဲ့။ ဓာတ်ပုံရတေ ယူသုံးတဲ့အခါ၊ ပိုင်ွှင်ွဲ့
ခေင့်ပပုချက်ကို ယူသင့်ပါတယ်။ အနည်းေုံး ပိုင်ွှင်နဲ့ ေက်သေယ် ရပပာေိုလို့မွွင်ရတာင်၊ Credit ရပးွပါမယ်။
သရုပ်ပပပုံရတေကရတာ့ သီးသန့်မွှိွင် ကိုယ်တိုင် ရွးေေဲပပွင်လည်း ပပွပါမယ်။

Curiosity Science Magazine 35

Back To Content
 ပုံ- Campell Biology ြတ်စာအုပ်၌ Eukaryote Cell
အရြကာင်းကို ရဝောစော သရုပ်ပပထားပုံ။ (Copyright of
Pearson Education. Inc.)

(၇) ပညာစေမ်းပပစွာမလိုပါဘူး

လူအများြတ်ြို့ စာရွးပခင်းဟာ စာရမးပေဲစစ်ရနတာ မဟုတ်သလို၊ ပညာပပ ိုင်ရနတာလည်း

မဟုတ်ပါဘူး။ စိတ်ဝင်စားြို့ရကာင်းပပီး အသုံးဝင်မယ့် သိပ္ပံစာတစ်ပုဒ် ပွိတ်သတ်ေီကို ရွာက်ွှိသေားြို့ပါ။
ပညာွပ်ေိုတာ ပင်လယ်ကကီးတစ်ခုလို၊ အာကာသ ဟင်းလင်းပပင်ကကီး တစ်ခုလို အကျယ်ကကီးပါ။ သိပ်နက်နက်နဲနဲ
ရွးပပီး ပွိတ်သတ် နားမလည်ွင်လည်း အချည်းနှီးပြစ်ွမယ့်အတူတ၊ူ ကိုယ်သတ်မှတ်ထားတဲ့ ပွိတ်သတ်
အရပခအရနအွ အတိုင်းအေတစ်ခုနဲ့ စာပမာဏကို ပြတ်ရတာက်လိုက်သင့်ပါတယ်။

(၈) ဘယ်သူ့ အပမင်န့ဲ ရပပာတာလဲ

သိပ္ပံစာရပေိုတာ ွသ စာရပနဲ့ မတူပါဘူး။ ွသ စာရပမှာက၊ စကားလုံး အသုံးအနှုန်းနဲ့

ဇာတ်ရြကာင်း စီစဉ်မှုက အရွးကကီးလိမ့်မယ်။ ွသဟာ မိမိွဲ့ ကိုယ်ပိုင်ြန်တီးမှု ပြစ်ကိုပြစ်ွပါမယ်။
ပြစ်ရလရကာင်းရလပါပဲ။ ဒါရပမယ့် သိပ္ပံစာရပက အချက်အလက် တိကျမှုအရပါ်မှာ အရပခခံထားပါတယ်။
ကိုယ်ရွးချင်တာ ရလှောက်ရွးလို့မွပါဘူး။ ကိုယ်ရွးတဲ့ စာမှာ ပါတဲ့ အရြကာင်းအွာရတေက ပညာွှင်များစောွဲ့
လက်ရတေ့စမ်းသပ်အတည်ပပုချက်ရတေ ပြစ်ွလိမ့်မယ်၊ သို့မဟုတ် သူတို့က အတည်ပပုထားတဲ့
စာအုပ်စာရပရတေမှာ ပါတဲ့ အချက်အလက်ရတေ ပြစ်လိမ့်မယ်။ သိပ္ပံပညာ သက်သက်က ွသ၊ ကျင့်ဝတ်စာွိတ္တ၊
ဒဿနနဲ့ ယုံြကည်ကိုးကေယ်မှုရတေနဲ့ မသက်ေိုင်တာရြကာင့် သိပ္ပံစာရပမှာ အထူးတလည် မှတ်ချက်မပပုပဲနဲ့၊
ထည့်ရွးခေင့်မွှိပါဘူး။ ဒီအထဲကို မိမိွဲ့ ကိုယ်ပိုင် အရတေးအပမင် ထည့်ချင်တယ်ေိုွင် စာရွးသူွဲ့
ကိုယ်ပိုင်အပမင်ပြစ်ရြကာင်းကို ထင်ထင်ွှားွှား ထည့်ရပးသင့်ပါတယ်။

(၉) ကိုးကားချက်များ မရမ့သင့်ပါ

သိပ္ပံစာရပဟာ အချက်အလက် တိကျမှုမှာ အရပခခံထားတာရြကာင့် သိပ္ပံစာရပတစ်ခုဟာ

ဘယ်ရလာက်ပဲ ပညာွပ်ပပင်ပကို ရွာက်ရနပါရစ၊ လက်ရတေ့ရလ့လာမှုရတေနဲ့ အချတ
ိ ်အေက်
လေတ်ရနလို့မွပါဘူး။ သိပ္ပံရလ့လာမှုရတေွဲ့ အရပခခံက လက်ရတေ့ရလ့လာ စမ်းသပ်ချက်ရတေနဲ့
လက်ရတေ့တိုင်းတာထားွတဲ့ အချက်အလက်ရတေပါ။ ဒါရတေကို အရပခပပုပပီး ွှင်းပပချက်ရတေပြစ်တဲ့ အနုမာန
(Hypothesis) နဲ့ သီအိုွီ (Theory) ရတေ တည်ရောက်ွတယ်။ အဲဒီ့ ွှင်းပပချက်ရတေကိုလည်း
လက်ရတေ့စမ်းသပ်ချက်ရတေနဲ့ပဲ ပပန်အတည်ပပုွတာပါ။ ပပီးွင်ရတာ့ အချက်အလက်ရတေက သုရတသီ
အသီးသီးွဲ့ သုရတသန စာတမ်းရတေ ေီကို ရွာက်လာမယ်။ ဒါကို နယ်ပယ်တူ ပညာွှင်ရတေက အပပန်ပပန်

Curiosity Science Magazine 36

Back To Content
အလှန်လှန် စစ်ရေးပပီးရနာက် ပုံနှိပ်ထုတ်ရဝတဲ့အခါ၊ သုရတသနဂျာနယ်ရတေမှာ ပါလာပါလိမ့်မယ်။ အဲဒ့ီ
သုရတသနဂျာနယ်ရတေကို အရပခခံပပီး သတင်းဂျာနယ်လစ်ရတေက လက်ဦးသတင်းရတေ ရွးွတာပါ။
Popular Science ရခါ်တ့ဲ လူထုအတေက် ရပါ့ရပါ့ပါးပါး သိပ္ပံစာအုပ်ရတေပြစ်ရစ၊
ပညာွပ်အသီးသီးမှာ ထင်ွှားတဲ့ Stephen Hawking နဲ့ Richard Dawkins တို့လို ပညာွှင်အသီးသီးက
အရလးအနက် ရွးသားတဲ့ သိပ္ပံစာအုပ်ရတေပြစ်ရစ၊ ပညာွပ်ေိုင်ွာ ရကျာင်းသုံးြတ်စာအုပ်ရတေပြစ်ရစ၊
သူတို့အားလုံးက သုရတသနဂျာနယ်ရတေကို အရပခခံွတယ်။ ဒီလိုနည်းအားပြင့်၊ လူထုေီကို ပြန့်ရဝတဲ့
သင့်စာြတ်စားပေဲရပါ်က သိပ္ပံစာအုပ်တစ်အုပ်ဟာ တနည်းနည်းနဲ့ရတာ့ လက်ရတေ့ဓာတ်ခေဲခန်းနဲ့ ေက်နေယ်
ချတ
ိ ်ေက်မှု ွှိရနရအာင် ပပုလုပ်ထားွတာပါ။ ဒါရြကာင့် ကိုယ်ရွးတဲ့စာအတေက် ကိုးကားချက်ရတေ ထည့်ြို့
မပြစ်မရန လိုအပ်ပါတယ်။ ပြစ်နိုင်ွင် သုရတသန စာတမ်းရတေအထိ ပပန်လိုက်နိုင်ွင် ပိုရကာင်းပါတယ်။
အထူးသပြင့် အပငင်းပေားြေယ်ွာ သို့မဟုတ် လူအများ မယုံြကည်ြေယ်ွာ အရြကာင်းအွာ တစ်ခုခု ပါွှိမယ်ေိုွင်
ခိုင်မာတဲ့ ဇာစ်ပမစ်တစ်ခုကရန ရပပာရနရြကာင်း ထင်ွှားရအာင် ပပုလုပ်နိုင်ပါတယ်။

ပုံ - Ancestor Tales

စာအုပ်မှ ကိုးကားချက်ကဏ္ဍ

~ ရကျာ်စောလင်း

Erwin Schrödinger ေိုတာကရတာ့

Quantum Mechanics ွဲ့
သူွဲရကာင်းရတေထဲက တစ်ဦးပြစ်ပပီး သူ့ွဲ့
thought experiment တစ်ခုပြစ်တဲ့
Schrödinger's Cat နဲ့ နာမည်ကကီးလှပါတယ်
။ Austria နိုင်ငံ က တစ်ရထာင်တန်
ရငေစက္ကါ်ရပါ်မှာ တင်ပပီး ဂုဏ်ပပုခဲ့တာပါ ။
ပုံမှာ Wave function ွဲ့ သရကဂတ ψ (Psi)
ကို ရြာ်ပပထားတာရတေ့ွမှာပါ ။ သူဟာလဲ
ရူပရဗဒ Nobel ေုွှင်တစ်ဦးပါပဲ ။

Curiosity Science Magazine 37

Back To Content
ကျရနာ်တို့ွဲ့လမင်းကကီးဟာ လေန်ခဲ့ရသာနှစ်ရပါင်း 4.5 billion ခန့်က ပဂ ိုလ်အွေယ်မှေကကီးမားရသာ Theia က
ကမ ္ဘာကကီးနှင့်တိုက်ခိုက်မိွာမှ ပြစ်ရပါလာတယ်လို့ယူေြကပါတယ်။

ပုံ လေန်ခဲ့ရသာနှစ်ရပါင်း 4.5billion ခန့်က ပဂ ိုလ်အွေယ်မှေ ကကီးမားရသာ Theia က

ကမ ္ဘာကကီးနှင့်တိုက်ခိုက်မိွာမှ လပြစ်ရပါ်လာသည်။

သို့ရသာ်အကယ်လို့များ ထိုသ့ို တိုက်ခိုက်မိပခင်းမပြစ်ရပါ်ခဲ့ပါက ကျရနာ်တို့ ရပမကမ ္ဘာ ကို

တည်ပငိမ်ရအာင်ထိန်းထားရပးမယ့် လမင်းကကီးမွှိလို့ အခု ပမင်ရနွတဲ့ ကမ ္ဘာနဲ့ လုံးဝ တူမှာရတာ့မဟုတ်ပါဘူး။
ကမ ္ဘာကကီးစတင်ပြစ်ရပါ်တဲ့အချန
ိ ်က လည်ပတ်နှုန်းသည် အလေန်လျင်ပမန်ပသည်။ တပတ်လည်ွန် ၈ နာွီသာ
ြကာသပြင့် ရန့ဘက်သည် ၄ နာွီပြစ်ကာ ညဘက်သည် ၄ နာွီသာြကာသည်။ အချန
ိ ် ွလာသည်နှင့်အမှေရနွဲ့
ေေဲငင်အား Gravitational Friction ရြကာင့် လည်ပတ်နှုန်းသည် တပြည်းပြည်း ရနှးလာကာ တရန့သည် ၁၂ နာွီ
ြကာပမင့်လာပါသည်။

Curiosity Science Magazine 39

Back To Content
 ထိုမှေရနှးရကေးသေားပခင်းသည်သက်ွှိပြစ်တည်ွန်မလုံရလာက်ရသးပါ။လည်ပတ်နှုန်းပမန်ရနရသာ
ရြကာင့် ရလထုထဲ ွှိ ဂျက်ရလစီးရြကာင်းများ Jet Stream များ ယခုထက်ပိုမိုပမန်ေန်ကာ
ရလတိုက်နှုန်းများလည်း ယခုထက်ပိုမိုပမင့်များမည်။ မုန်တိုင်းများလဲ ပိုမိုကကီးမားရပမည်။ ရလထုအတေင်း
သိပ်သည်းေမတူရသာ ရလထုအလွှာများ ပေတ်တိုက်မှုများရသာရြကာင့် လှေပ်စီးလက်ပခင်း
မိုးကက ိုးမုန်တိုင်းကျပခင်းများ ပိုမိုပပင်းထန်ပါမည်။ ကမ ္ဘာွဲ့ မိမိ ဝင်ရိုးရပါ်တေင် တိမ်းရစာင်းရနမှု Axial Tilt
သည်လည်း တည်ပငိမ်ရအာင် ထိန်းသိမ်းရပးမည့် လ မွှိရသာရြကာင့် တည်ပငိမ်မှုမွှိကာ ွာသီဥတု
ရြာက်ပပန်ရပပာင်းလဲမှု များသည် လျင်ပမန်စော ပြစ်ချင်သလိုပြစ်ရနပါမည်။
ထိုကဲ့သ့ို ေိုးဝါးရသာ လျင်ပမန်စောရပပာင်းလဲရနရသာ ွာသီဥတု ရြကာင့် သက်ွှိများပြစ်ရပါ်ွန်
ခက်ခဲပါမည်။ အကယ်လို့ပြစ်ရပါ်ခဲ့ လှေင်လည်း လူကဲ့သို့ သတ္တဝါများ ပြစ်ထေန်းနိုင်မည် မဟုတ်ရပ။
အဘယ်ရြကာင့်ေိုရသာ ထိုသို့ပြစ်ွန် ေင့်ကဲ ပြစ်စဉ် Evolution သည်အချန
ိ ်ြကာပမင့်စော အချန
ိ ်ယူွသည်။
သို့ပြစ်လို့ အထက်တေင်ရြါ်ပပခဲ့သလို ေိုးဝါးရသာ ွာသီဥတု ပတ်ဝန်းကျင်တေင် သက်ွှိများြကာွှည်စော
အသက်ွှင်ပပီး ေင့်ကဲပြစ်စဉ်ပြစ်ရပါ်ွန် အခေင့်သာမည်မဟုတ်ပါ။ သက်ွှိများ ွှိခဲ့လျင်လည်း ထိုသို့
အစေန်းရွာက် ပတ်ဝန်းကျင်တေင် ရနထိုင်နိုင်မည့် ဘက်တီွီးယား အဏုဇီဝများ ပြစ်ရသာ Extremophile
(Extreme - အစေန်းရွာက် ပတ်ဝန်းကျင်၊ Phile - ခံုမင်သူ) များသာကကီးစိုးရနပါလိမ့်မည်။ အကယ်လို့
သက်ွှိအချုိ ရပါ်ရပါက်ခဲ့မယ်ေိုွင်ရတာင် သူတို့ဟာတေားတေားသတဝါ ေန်ေန် Reptilian Life
ရတေသာပြစ်ြကပါမယ်။ ရလတိုက်နှုန်းပပင်းထန်လေန်းသပြင့် မတ်တပ်ွပ် သက်ွှိများမွှိနိုင်ပါ။ ထို့အတူ
သစ်ပင်ကကီးများနှင့် သစ်ရတာကကီးများလဲ ွှင်သန်နိုင်မယ်မဟုတ်ရပ။

Curiosity Science Magazine 40

Back To Content
 ထို့အပပင် သူတို့သက်တမ်းမှာလည်း အလေန်တိုရတာင်းရပလိမ့်မည်။ အဘယ့်ရြကာင့်ေိုရသာ်
သူတ့ို ရနထိုင်ရသာ တွက်တာ သည် ၁၂ နာွီခန့်သာြကာရသာရြကာင့် ပြစ်သည်။ သူတို့ွဲ့ရနညရပပာင်းလဲ မှု
ဇီဝပြစ်စဉ် Circadian rhythm သည်လဲ ပိုမိုတိုရတာင်းပမန်ေန်ရပမည်။ ရလတိုက်နှုန်းပမင့်မားပခင်း ရြကာင့်
သစ်ရတာများလဲ ွှိမည်မဟုတ်။ အုန်းပင် ထန်းပင် လို အပင်ွှည်များလဲ ွှင်သန်နိုင်မည်မဟုတ်ရချ။ ရနာက်
ပပသနာတခုမှာ ရလတိုက်မှု ပပင်းထန်ပခင်း မိုးကက ိုးမုန်တိုင်းများ များပပားချင်ရြကာင့် ပတ်ဝန်းကျင်သည် ေူညံ ကာ
သက်ွှိများသည် အသံပြင့်ေက်သေယ်ပခင်း ပပုနိုင်မည်မဟုတ်ရပ။

ပုံု - ရပခ လက်အပိုတို့ပြင့်

သရဘဂာသားများ Semaphore
signal အသုံုးပပုကာ
ေက်သေယ်သလို
ေက်သေယ်ြကရကာင်း
သေယ်ြကပါမည်။

သူတို့တေင် ရပခ လက်အပိုများ ပါရကာင်းပါမယ်။ ယင်းတို့ပြင့် သရဘဂာသားများ Semaphore

signal အသုံုးပပုကာ ေက်သေယ်သလို ေက်သေယ်ြကရကာင်း သေယ်ြကပါမည်။ သို့မဟုတ် ကိုယ် မှ
အလင်းရွာင်များပြင့် ေက်သေယ်ြကရပးမည်။ အလင်းပြင့်ေက်သေယ်ပခင်းကို လက်ွှိတေင် ဂျယ်လီငါးများ
ပိုးစုန်းြကူးများတေင်ရတေ့နိုင်သည်။ထို့အပပင် ယင်းသိ့ု ြကမ်းတမ်းရသာ ပတ်ဝန်းကျင်တေင် အသက်ွှင် နိုင်ွန်
ယခုထက် ပိုမိုသာလေန်ရသာ အာရုံခံအဂဂါများ ွှိွန် လိုပါမည်။

Curiosity Science Magazine 41

Back To Content
 ပုံ - ဂျယ်လီငါးများ ကိုယ်မှအလင်းရွာင်းစုံုများထုတ်နိုင်ပုံ။

အထက်တေင်ရြာ်ပပခဲ့သည် ကိုရတေးေြကည့်ပါက လမွှိခဲ့ပါက လပပည့်ည များ မွှိကာ

ရမှာင်မိုက်ရနရုံုမှေသာမကရချ။ ကျွန်ရတာ်တို့ သိရနရသာ သက်ွှိရလာက သာမက အပခား ရသာ အွာ
များသည်လည်း ယခုနဲ့မတူ တမူထူးပခား ေန်းပပားရနပါလိမ့်မည်။

~သီဟ
Ref: Evolution of Life without the Moon,The History Channel.

Curiosity Science Magazine 42

Back To Content
 ဉာဏ်ဟိန်းရအာင်

ရူပရဗဒပါရမာက္ခ ွစ်ချက်ြိုင်းမန်း (Richard Phillips Feynman) ကို ၁၉၁၈ခုနှစ် ရမလ ၁၁

ွက်ရန့တေင် နယူးရယာက်ပမ ို့ မန်ဟက်တန်၌ ဂျူးလူမျိုးမိဘများပြစ်ရသာမယ်ရဗးလ် (Melville) နှင့် လူစီလ်
ြိုင်းမန် (Lucille Feynman)တို့မှြေားပမင်သည်။

သားဦးပြစ်ပပီးသိပ္ပံပညာကိုစိတ်ဝင်စားရသာြခင်ကငယ်စဉ်ကတည်းသားကိုသိပ္ပံပညာနှင့်ွင်းနှီး
ရစွန်ရလ့ကျင့်ရပးခဲ့သည်။ဒုတိယရမေးချင်းွှိခဲ့ရသာ်လည်းရလးပတ်သားအွေယ်တေင်ေုံးပါးခဲ့ပပီးွစ်ချက်အသက်
ကိုးနှစ်အွေယ်ရွာက်မှသာလှေင်ညီမဂျိုအန်(Joan) ကိုထပ်မံရမေးြေားခဲ့သည်။ ွစ်ချက်အသက်ေယ်နှစ်တေင် Far
Rockaway သို့ရပပာင်းရွွှ့အရပခချခဲ့သည်။

ွစ်တီ(Ritty)ရခါ်ွစ်ချက်သည်EncyclopediaBritannicaစာအုပ်မှသိပ္ပံအရြကာင်းအွာများကိုရ
ေ့လာခဲ့ပပီးရကျာင်းမတက်ခင်အွေယ်တေင် အရပခခံသချဂာကိုကိုယ်တိုင်ရလ့လာသင်ယူခဲ့သည်။ ထို့အပပင်
သူ့အခန်းတေင် ကိုယ်ပိုင်စမ်းသပ်ခန်းတစ်ခုြန်တီးပပီး လှေပ်စစ်ပြင့် စမ်းသပ်မှုများပပုလုပ်သည်။ Far Rockaway
အထက်တန်းရကျာင်းကိုစတက်ရသာအခါ သူ၏ ဝါသနာသည် သချဂာနှင့် သိပ္ပံပညာပြစ်လာခဲ့သည်။
trigonometry ၊ differential integral calculus၊ complex numbers စသည်တို့ကိုအတန်းထဲတေင် မသင်ခင်ပင်
ကိုယ်တိုင်စိတ်ဝင်တစားရလ့လာခဲ့ပပီးအထက်တန်းရကျာင်းရနာက်ေုံးနှစ်တေင် နယူးရယာက်တက္ကသိုလ်မှ Math
Championship ေုကိုွွှိခဲ့သည်။

အထက်တန်းရအာင်ပပီးရနာက်တက္ကသိုလ်အများအပပားသို့ဝင်ခေင့်များတင်ခဲ့ရသာ်လည်းပယ်ချခံွ
ပခင်းများွှိခဲ့သည်။ သချဂာနှင့် သိပ္ပံတို့တေင် ရပါက်ရပမာက်ထူးချွန်လှရသာ်လည်းအပခားဘာသာွပ်များတေင်
အားနည်းပပီး ထို့အချန
ိ ်ကအရမွိကန်ပပည်ရထာင်စုတက္ကသိုလ်များ၌ဂျူးလူမျိုးဝင်ခေင့်ကန့်သတ်ထားသပြင့်
အခက်အခဲကကုံခဲ့ွသည်။ ကိုလမ်ဘီယာတက္ကသိုလ်မှ ဝင်ခေင့်စာရမးပေဲကိုေယ့်ငါးရဒါ်လာရပးသေင်း၍
ရပြေိုခဲ့ပပီးပယ်ချခံခဲ့ွသည့်အတေက် အခဲမရကျပဲအပမဲရပပာပပရလ့ွှိသည်။ တက္ကသိုလ်များစော ကက ိုးစားပပီးရနာက်
မက်ောချုးေက် နည်းပညာတက္ကသိုလ်(MIT)သိ့ု တက်ရွာက်ခေင့်ွခဲ့သည်။

Curiosity Science Magazine 43

Back To Content
 MIT သို့ ၁၉၃၅ ခုနှစ်တေင် ရွာက်ွှိခဲ့ပပီးပထမနှစ်တေင် သချဂာ အထူးပပု ယူခဲ့ရသာ်လည်း
ရနာက်တေင် လှေပ်စစ်အင်ဂျင်နီယာပညာွပ်နှင့် ရူပရဗဒတို့သို့ ထပ်ေင့်ရပပာင်းလဲခဲ့သည်။ ဒုတိယနှစ်တေင်
ဘေဲ့လေန်ရကျာင်းသားများအတေက် ြေင့်လှစ်ရသာ Introduction to Theoretical Physics အတန်းကို
စိတ်အားထက်သန်စော တက်ရွာက်ခဲ့ပပီး ကေမ်တမ်မက္ကင်းနစ် နှင့်ပက်သက်ရသာစာအုပ်များ၊ စာတမ်းများကို
ဝါသနာတူ ရကျာင်းသား T A Welton နှင့်အတူလိုက်လံွှာရြေြတ်ရှုခဲ့သည်။

၁၉၃၇ ခုနှစ်တေင် Paul Dirac ၏ The Principles of Quantum Mechanics

စာအုပ်ကိုြတ်ခေင့်ွခဲ့ပပီးမိမိ၏ကိုယ်ပိုင်အယူအေများနှင့် ေင်တူရနသည်ကိုရတေ့ခဲ့ွသည်။ ထို့အပပင်
ရနေွာသီရကျာင်းပိတ်ွက်တိုင်းတေင် Bell Telephone Laboratories သို့ ရနေွာသီအလုပ်သင်အပြစ်
ရလှောက်ထားခဲ့ရသာ်လည်းအပမဲပယ်ချခံခဲ့ွသည်။

MIT ၌စိတ်လှုပ်ွှားြေယ် ရလးနှစ်တာတက္ကသိုလ်ရကျာင်းသားဘဝ အေုံးနားတေင် Ph.Dအတေက်

ေက်လက်ပညာသင်ယူွန် ေုံးပြတ်ခဲ့ပပီး MIT တေင်ပင် ေက်လက်တက်ရွာက်ွန် ရူပရဗဒဌာနမှူး John Slater
ကိုခေင့်ပန်ခဲ့သည်။ Slater က ပိုမိုအေင်ပမင့်ရသာ Princeton တက္ကသိုလ်သ့ို တက်ရွာက်ွန် အကကံရပးပပီး
Princeton ရူပရဗဒဌာနမှ Harry Smyth ထံမိတ်ေက်စာရွးရပးခဲ့သည်။ သို့ရသာ်လည်းွစ်ချက်၏ သမိုင်း ၊
ဘာသာစကား စရသာ ဘာသာွပ်အမှတ်များက ညံ့သပြင့် Slater က ရနာက်ထပ်စာများထပ်မံရွးရပးမှသာလှေင်
ဝင်ခေင့်ွခဲ့သည်။ John Wheeler ၏ ကကီးြကပ်မှုရအာက်တေင် MIT တေင် ွခဲ့ရသာရခါင်းစဉ်ပြင့် စာတမ်းပပုစုသည်။

သုရတသန ရနာက်ေုံးနှစ်တေင် ဒုတိယကမ ္ဘာစစ် အရပခအရနအွ အနုပမူဗုံး ြန်တီးမည့်

စီမံကိန်းတေင် အလုပ်လုပ်ွန် ကမ်းလှမ်းချက်ကိုလက်ခံခဲ့ပပီး ၁၉၄၁ နှင့် ၁၉၄၂ ခုနှစ်၌ပွင့်စတန်တက္ကသိုလ်တေင်
မန်ဟက်တန်အနုပမူဗုံးစီမံကိန်းအတေက် အလုပ်လုပ်ခဲ့သည်။ သူတာဝန်ယူွသည့်အပိုင်းမှာယူရွနီယမ် ၂၃၅
ကိုယူရွနီယမ် ၂၃၈ မှ ြယ်ထုတ်သန့်စင်ွန် နည်းလမ်းပြစ်ပပီးထိုအချန
ိ ်တေင် thesis ကကီးြကပ်သူ Wheeler က
တာဝန်ပြင့်ရပပာင်းရွွှ့သည့်အတေက် Wigner က ေက်လက် ကကီးြကပ်ရပးခဲ့သည်။ ၁၉၄၂ ခုနှစ်တေင်
ရဒါက်တာဘေဲ့ကိုွွှိခဲ့သည်။

သူနှင့် နှစ်များစောလက်တေဲလာခဲ့ရသာချစ်သူအာလီးန် (Arlene Greenbaum) တေင်

တီဘီရွာဂါွှိလာရသာအခါ မိသားစုကအာလီးန်နှင့် လက်ထပ်ွန် သရဘာမတူသည့်အတေက် မိမစုံြမစုံနှင့်ပင်
လက်ထပ်ပေဲကျင်းပခဲ့ွသည်။ အိမ်ရထာင်ကျပပီးမြကာခင်မှာပဲအသစ်တည်ရောက်ထားရသာ Los Alamos
စမ်းသပ်ကေင်းသို့ရပပာင်းရွွှ့ပပီးအနုပမူဗုံးစီမံကိန်းတေင်အလုပ်ဝင်ွသည်။ထူးချွန်ရပပာင်ရပမာက်ရသာအွည်အချင်း
ရြကာင့် သီအိုွီဌာန၏ ဌာနမှူးအပြစ် ခန့်အပ်ခံွပပီးပထမေုံးအကကိမ် ဗုံးမစမ်းသပ်ခင် ၁၉၄၅ ခုနှစ်တေင်
အာလီးန်ကေယ်လေန်သည်။ ွစ်ချက်အရနပြင့် ရနာက်ထပ်နှစ်ကကိမ်အိမ်ရထာင်ထပ်ပပုပပီးတတိယဇနီးနှင့်
သားသမီးနှစ်ဦးထေန်းကားသည်။

ဒုတိယကမ ္ဘာစစ်အပပီး ၁၉၄၅ ခုနှစ်တေင် Cornell တက္ကသိုလ်တေင် Theoretical physics

ပါရမာက္ခအပြစ် ခန့်အပ်ခံွသည်။ Los Alamos တေင် တာဝန်ထမ်းွာမှ ွွှိခဲ့ရသာစိတ်ြိစီးမှုများနှင့် ဇနီးပြစ်သူ
ကျန်းမာရွး ချုိ ့ယေင်းလာသည်ကိုရဘးမှ ရစာင့်ရွှာက်ပပုစုွရသာ ပင်ပန်းမှုများရြကာင့် သုရတသန အလုပ်များ

Curiosity Science Magazine 44

Back To Content
ကိုွပ်တန့်ပပီးစာသင်ြကားပခင်းကိုသာတစိုက်မတ်မတ်လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၀ ခုနှစ်တေင်
ကယ်လီြိုးနီးယားနည်းပညာတက္ကသိုလ်၌ပါရမာက္ခအပြစ် ခန့်အပ်ခံခဲ့ွပပီး Richard ChaceTolman Professor
of Theoretical Physics ွာထူးပြင့် အနားယူသည့်အချန
ိ ်အထိစာသင်ြကားခဲ့သည်။
၁၉၇၉ ခုနှစ်အရစာပိုင်းတေင် ကျန်းမာရွးစတင်ချုိ ့ယေင်းလာခဲ့ပပီးအစာအိမ်ကင်ောရြကာင့်
ခေဲစိတ်ကုသမှုခံယူခဲ့ွသည်။ ထိုအချန
ိ ်တေင် ကိုယ်တိုင်ရွးအတ္ထုပတ္တိစာအုပ် “Surely, You’re Joking, Mr.
Feynman” ကိုထုတ်ရဝွာလူကက ိုက်အလေန်များပပီးစာရွးေွာတစ်ရယာက်အပြစ် ထင်ွှားလာခဲ့သည်။
ရနာက်ေုံးတာဝန်အရနပြင့် ၁၉၈၆ ခုနှစ် ဇန်နဝါွီလ ၂၈ ွက် အဂဂါရန့တေင်
လွှတ်တင်ပပီးချက်ချင်းပျက်ကျခဲ့ရသာ Challenger ချဲလင်ဂျာအာကာသလေန်းပျံယာဉ်၏
အမှားကိုွှာရြေွန်ြေဲ့စည်းရသာရကာ်မတီ၏အြေဲ့ဝင်တစ်ဦးအပြစ်ရောင်ွေက်ခဲ့သည်။ရှုပ်ရထေးရသာနိုင်ငံရွး
အတေင်းရွးကိစ္စများနှင့် သိပ္ပံပညာ၏ ေန်းြကယ်ပုံတို့ကိုကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ “What Do You Care What Other
People Think?” စာအုပ်တေင် မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။ ကျန်းမာရွးချို့ယေင်းလျက်ပင်
စုံစမ်းစစ်ရေးမှုများအပင်ပန်းခံပပုလုပ်ခဲ့ပပီး ၁၉၈၇ ခုနှစ်တေင် ကင်ောေဲလ်ကိုဝမ်းဗိုက်တေင်
ထပ်မံရတေ့ွှိွပပီးရေးကုသမှုခံယူွင်းပင် ၁၉၈၈ ခုနှစ် ရြရြာ်ဝါွီလ ၁၅ ွက် အသက် ၆၉ နှစ်တေင်
ကေယ်လေန်သည်။
ပါရမာက္ခွစ်ချက်ြိုင်းမန်သည်ယရန့တိုင်ထင်ွှားရကျာ်ြကားပပီးရူပရဗဒရကျာင်းသားများလက်စေဲ
အပြစ်ရလ့လာရနွရသာစာအုပ်ပြစ်သည့် Feynman Lectures on Physics သုံးအုပ်၊ Quantum
Electrodynamics ၊ The Theory of Fundamental Processes ၊ The Character of Physical Law
တို့အပါအဝင် စာအုပ်အများအပပားကိုရွးသားခဲ့သည်။ ထူးချွန်မှုအတေက် ၁၉၅၄ နှစ်တေင် Albert Einstein
Award နှင့် ၁၉၆၂ ခုနှစ်တေင် Lawrence Award ကဲ့သို့ ေုများစောွွှိခဲ့ပပီး American Physical Society ၊
American Association for the Advancement of Science ၊ Royal Society of London နှင့် National
Academy of Science များသို့ အြေဲ့ဝင်အပြစ်ရွေးချယ်ပခင်းခံခဲ့ွပါသည်။
ပါရမာက္ခြိုင်းမန်းကို ဂုဏ်ပပုရသာအားပြင့် ၂၀၁၃ ခုနှစ်တေင် BBC ရုပ်သံလိုင်းက
ချဲလင်ဂျာအာကာသယာဉ်ပျက်ကျမှုစုံစမ်းရွးကာလ အပြစ်အပျက်များကို အရပခခံ ရိုက်ကူးထားရသာ The
Challenger Disaster ဇာတ်ကားကို ထုတ်လွှင့်ပပသခဲ့ပါသည်။
ရအာက်ရြာ်ပပပါ အင်တာဗျုးမှာ ၁၉၈၁ ခုနှစ်တေင် BBC Horizon မှ ပပုလုပ်ခဲ့ရသာ The
Pleasure of Finding Things Out အမည်ွှိ မှတ်တမ်းရုပ်ွှင်မှ ရကာက်နှုတ်ချက်ပြစ်ပါသည်။

Curiosity Science Magazine 45

Back To Content
ရမး : သိပ္ပံပညာွှင်တစ်ရယာက်ပြစ်ြို့ဘယ်ရလာက်စိတ်အားထက်သန်သလဲ

သိပ္ပံပညာနဲ့ပက်သက်ွင် အွမ်းကို တက်ကကပပီး ငယ်ငယ်ကေို ရတာ်ရတာ်ရလး ကက ိုးစားခဲ့တယ်။

ဝိဇ္ဇာဘာသာွပ်ရတေ ရကျာင်းမှာသင်ွရပမယ့် သိပ်စိတ်မဝင်စားခဲ့ဘူး။ ရနာက်ပိုင်းမှသာ သိပ္ပံမဟုတ်ပဲ ပုံေေဲတာ
စာြတ်တာရတေလုပ်ပြစ်တယ်။ ဒါရပမယ့်လည်း တစ်ခုရကာင်းလို့ပဲရပပာွမလား ကျွန်ရတာ့်မှာ
သိပ္ပံတစ်ရနွာထဲမှာသုံးြို့ သိပ္ပံဗဟုသုတပဲွှိပါတယ်။

ရမး : ကရလးဘဝက ြခင်ွဲ့ အွှိန်အဝါ ကရကာ ?

ငယ်ငယ်က အရြက ကျွန်ရတာ့်ကို သူ့ရပါင်ရပါ်ထိုင်ခိုင်းပပီး စေယ်စုံကျမ်းြတ်ပပတယ်။

ဒိုင်နိုရောရတေအရြကာင်းကျွင် ဒီရကာင်ကကီးက နှစ်ေယ်ငါးရပပမင့်တယ်။ ရခါင်းက ရပခာက်ရပွှည်တယ်။
စသည်ရပါ့။ အဲ့လိုကျွင်အရြက ခဏွပ်ပပီး “ဘာကိုေိုလိုသလဲရတေးြကည့်မယ်။ ဒီရကာင်ကကီး
အိမ်ရွှ့ပခံထဲွပ်လိုက်ွင် အရပါ်ပပတင်းရပါက်ကို မီမယ်။ ဒါရပမယ့် ရခါင်းက ကကီးရတာ့ ဝင်မွဘူး။
မှန်ကေဲကုန်မှာ” လိ့ု ရပပာပပတယ်။ ြတ်သမှေကို လက်ရတေ့ပမင်ရအာင် ဘာသာပပန်ရပးတာကို အတုယူပပီး
ကျွန်ရတာ်လိုက်လုပ်ခဲ့တယ်။ ငယ်ကတည်းက အဲ့လိုြတ်သမှေကို အပပင်မှာပမင်ရအာင် ကက ိုးစားရတေးွင်း
ဒီလိုအရကာင်ကကီးရတေ ွှိခဲ့တယ်။ ပပီးရတာ့ ရသသေားြကတယ်။ ဘယ်သူမှဘာရြကာင့်မှန်းမသိဘူး ဒီရမးခေန်းရတေ
ကို စိတ်လှုပ်ွှားစွာ စိတ်ဝင်စားစွာအပြစ်ပမင်လာခဲ့တယ်။

ရမး : တူညီဝတ်စုံအရွာင်းဝန်ထမ်း ြခင်က သင်ရပးတဲ့ သင်ခန်းစာ ?

ရလးစားပခင်းရပါ့။ ငယ်ငယ်ကေို သတင်းစာမှာ ပုံတစ်ပုံကို ြေင့်ပပမယ်။ ပုပ်ွဟန်းမင်းကကီးပုံ။

သူ့ကို လူရတေက အရိုအရသရပးရနြကတယ်။ အရြကရပပာတယ်။ “ ဒီလူရတေကို ြကည့် ။ ဒီမှာ တစ်ရယာက် က
ွပ်ရနတယ်။ ကျန်တဲ့သူရတေက ဝိုင်း အရိုအရသရပးြကတယ်။ ဘာကောပခားလဲသိလား ဒီတစ်ရယာက်က
ပုပ်ွဟန်းမင်းကကီးရလ” သူကရပပာတယ်။ “အေင့်ရပါ့” ဗိုလ်ချုပ်ပဲပြစ်ပြစ် ဘယ်သူပဲပြစ်ပြစ် ဝတ်စုံရလ။
“ဒီလူမှာလည်း သူ့ဟာသူ လူ့ပပသနာရတေွှိတယ်။ တပခားသူရတေလို အစားစားတယ်။ သာမန်လူပဲ။
ဘာလို့ဦးညေတ်ြကသလဲ သူ့နာမည် သူ့ရနွာရြကာင့်။ သူ့ဝတ်စုံရြကာင့်ပဲ။” ကိုယ်တိုင်က uniform
လုပ်ငန်းမှာလုပ်ခဲ့တာရြကာင့် လူလူချင်းအတူတူ ဝတ်စုံပါတာနဲ့ မပါတာ ကောတယ်လို့ အပမဲရပပာခဲ့ပါတယ်။

ရမး : Los Alamos က ဗုံးသုရတသနအရြကာင်း ရပပာပပပါဦး

စီမံကိန်းစလုပ်ခဲ့တဲ့အရြကာင်းွင်းက ဂျာမန်အန ္တွာယ်ရပါ့။ အစက Princeton မှာ။ ရနာက်ရတာ့

Los Alamos မှာ ပထမေုံးဗုံးကို ြန်တီးြိ့ု တေန်းအားပြစ်ခဲ့တယ်။ ပိုပပီးအားပပင်းတဲ့ ဗုံးပြစ်ြို့
အမျိုးမျိုးအြုံြုံကက ိုးစားခဲ့ြကတာရပါ့ရလ။ ကျွန်ရတာ်တို့အားလုံး ပူးရပါင်းပပီး ရတာ်ရတာ်ကို
ကက ိုးစားလုပ်ကိုင်ခဲ့ြကတာပါ။ တပခားအလုပ်ရတေလိုပဲ ရအာင်ပမင်ရအာင်လုပ်မယ်စိတ်ကူးထားတဲ့အတိုင်း ဇေဲနပဲနဲ့
လုပ်ခဲ့ြကတာရပါ့။ ဒါရပမယ့် ကျွန်ရတာ်လုပ်ခဲ့တာ ဂျာမနီွှံုးသေားတဲ့အခါ ဒီြန်တီးမှုနဲ့
ဘာေက်လုပ်ြကမလဲေိုတာကို ရသချာမစဉ်းစားခဲ့ဘူး။ ကျွန်ရတာ်ရသချာမရတေးခဲ့ပါဘူး။

Curiosity Science Magazine 46

Back To Content
ရမး : ရအာင်ပမင်မှုလား ၁၉၄၅ ခုနှစ် ြသဂုတ်လ ၆ ွက် ဟီရိုွှီးမားရပါ် ဗုံးကျရတာ့ လူတစ်ရသာင်းရလာက်
ပေဲချင်းပပီး ရသေုံးခဲ့တယ်။

ကျွန်ရတာ်မှတ်မိသရလာက် အဲ့တုန်းက Los Alamos မှာ ရအာင်ပမင်တယ်ေိုပပီး ပါတီရတေရပးြက

လုပ်ြကတာရပါ့။ ဟီရိုွှီးမားမှာ အနိဌာရုံရတေပြစ်ရနချန
ိ ်မှာ ကျွန်ရတာ်ကိုယ်တိုင်ကလည်း ဂျစ်ကားရပါ်ထိုင်ပပီး
အွက်ရသာက် ဗုံတီးပပီး Los Alamos ပမ ို့ပတ်ခဲ့တယ်။ စစ်ကကီးပပီးမှ အရတေးတစ်မျိုးပြစ်လာတယ်။
ဗုံးအပြစ်အပျက်ရြကာင့်ပဲလား ဇနီးကေယ်လေန်တဲ့ စိတ်ရသာကရြကာင့်ပဲလားမသိ။ အဲ့တုန်းက ကျွန်ရတာ့်အရမနဲ့
နယူးရယာက်က စားရသာက်ေိုင်မှာထိုင်ရနတုန်း စဉ်းစားမိတာ။ ဗုံးက ဘယ်အွေယ်။ ဘယ်ရလာက်အထိ
သက်ရွာက်တယ်။ အဲ့ဒါရတေရတေးွင်း ကျွန်ရတာ်ွှိရနတဲ့ ၅၉ လမ်းကရနေို ၃၄လမ်းမှာတစ်လုံးချလိုက်ွင် ဒီကို
အကုန်ထိမယ်။ ဒီလူရတေအကုန်ရသမယ်။ အကုန်ပျက်စီးမယ် အဲ့လိုရတေရတေးမိတယ်။ ပပီးရတာ့
ဗုံးကတစ်လုံးတည်းမဟုတ် ရနာက်ထပ်ထုတ်လို့လည်းလေယ်တယ်။ အဲ့ရတာ့ ရွှ့ေက်ပပီး ပပသနာရတေကကီးပပီ။
အရကာင်းပမင်တတ်တဲ့တပခားသူရတေထက် ကျွန်ရတာ်က ရစာပမင်ပပီ။ စစ်ပပီးလည်း နိုင်ငံရတေြကား ေက်ေံရွးက
တင်းမာလျက်ပဲ။ တစ်ချန
ိ ်ချန
ိ ်ရတာ့ ရနာက်တစ်လုံး ကို ထပ်သုံးြကမှာပဲရပါ့။ အဲ့ရတာ့
ရွှ့ေက်အသက်ွှင်ရတာ့ရကာ ဘာထူးလဲ။ ဒီလက်နက်ရတေကို ေက်တိုက်သုံးရတာ့ြကရတာ့မှာပဲ။ ဘာကိုမှ
ကက ိုးစားလည်းမထူးရတာ့ဘူး ေိုပပီး စိတ်ပျက် စိတ်ဓာတ်ရတေကျခဲ့တယ်။

ရမး : သံသယစိတ် ? အွာွာအတေက် အရပြကို သိတယ်ေိုြကတဲ့အရပါ် ြိုင်းမန်းွဲ့အပမင်

ကျွန်ရတာ့်အရနနဲ့ မရသချာပခင်း သံသယရတေနဲ့ မသိပခင်းေိုတာရတေနဲ့ပက်သက်ပပီး

သိပ်ပပသနာမွှိဘူး။ မှားမယ်လို့ထင်ွတဲ့အရပြရတေနဲ့ အသက်ွှင်ွတာထက် မသိပဲရနွတာက
ပိုစိတ်ဝင်စားြို့ရကာင်းတယ်လို့ ကျွန်ရတာ်ခံယူတယ်။ ကိစ္စအမျုိ းမျိုးနဲ့ပက်သက်ပပီး ခန့်မှန်းအရပြရတေ
ပြစ်နိုင်ရချွှိတဲ့ယုံြကည်မှုရတေ ရသချာပခင်းရတေွှိတယ်။ သို့ရသာ် ဘယ်အွာကိုမှ အလုံးစုံရသချာလက်မခံဘူး။
ကျွန်ရတာ်မသိရသးတာရတေအများကကီးွှိရသးတယ်။ ဘာလို့ကျွန်ရတာ်တို့ွှင်သန်ရနလဲလို့ရမးွင်
အဓိပ္ပါယ်ွှိမလား အဲ့ရမးခေန်းွဲ့အရပြကရကာ ဘာလဲ ဒါမျိုးရတေရပါ့။ နည်းနည်းရတေးြကည့်မယ်
စဉ်းစားမွဘူးေိုွင်ရတာ့ ရနာက်တစ်ခုရပပာင်းလုပ်မယ်ရပါ့။ အရပြမွလည်း ကိစ္စမွှိပါဘူး။ မသိတာအတေက်
စိတ်ရပခာက်ပခားမှုမွှိဘူး။ ကျွန်ရတာ်တို့သိသရလာက် ွည်ွေယ်ချက်မွှိပဲ ပရဟဠိေန်တဲ့ စြကဝဠာထဲမယ်
လမ်းရပျာက်သလိုပြစ်ရနရပမယ့်လည်း ကျွန်ရတာ်မရြကာက်ပါဘူး။

Curiosity Science Magazine 47

Back To Content
ရမး : ပန်းတစ်ပေင့်ွဲ့အလှ သိပ္ပံပညာွှင်တစ်ရယာက်ဟာ ပန်းွဲ့အလှကို တစ်ကယ်ပဲ ခံစားနိုင်ွဲ့လား ?

ကျွန်ရတာ့်မှာ ကျွန်ရတာ်နဲ့ အပမင်သိပ်မတူတဲ့ အနုပညာွှင် မိတ်ရေေတစ်ရယာက်ွှိတယ်။ သူက

ပန်းတစ်ပေင့်ကို ကိုင်ပပီး ရပပာမယ် “ြကည့်ဦး လှလိုက်တာ” ကျွန်ရတာ်ကလည်း ရထာက်ခံမယ်။
သူကေက်ရပပာမယ်။ “ငါက အနုပညာသမားရနနဲ့ ဒါဘယ်ရလာက်လှသလဲေိုတာကို ပမင်တယ်။ ဒါရပမယ့်
မင်းကျရတာ့ သိပ္ပံပညာွှင်ေိုရတာ့ တစ်ပိုင်းချင်းစီ ပြည်ထုတ်လိုက်ရတာ့ စိတ်ဝင်စားစွာမရကာင်းရတာ့ဘူးရပါ့”
ဒါအူရြကာင်ြကားအရတေးလို့ ကျွန်ရတာ်ထင်တယ်။ ပထမေုံးအရနနဲ့ သူပမင်တဲ့အလှအပဟာ
တပခားသူရတေအတေက်ရကာ ကျွန်ရတာ့်အတေက်ပါ ွှိပါတယ်။ ပမင်တတ်တာရတာ့ သူက
ကျွန်ရတာ့်ထက်သာမှာရပါ့ရလ။ ဒါရပမယ့် ကျွန်ရတာ်လည်း ပန်းွဲ့အလှအပကို ခံစားနိုင်ပါတယ်။
တစ်ချန
ိ ်တည်းမှာပဲ ကျွန်ရတာ်က ပန်းတစ်ပေင့်အရပါ်သူ့အပမင်ထက်အများကကီး ပိုသာတယ်။
အထဲမှာပါတဲ့ေဲလ်ရတေအရြကာင်းစဉ်းစားမယ်။ အထဲက ရှုပ်ရထေးတဲ့အလုပ်လုပ်ပုံရတေဟာ လှပပါတယ်။
တစ်စင်တီမီတာ အေင့်မှာမှ အလှွှိတာမဟုတ်ဘူး။ အထဲကတည်ရောက်ပုံ ပိုမိုရသးငယ်တဲ့ အေင့်မှာလည်း
အလှေိုတာွှိပါတယ်။ ပပီးရတာ့ ပြစ်စဉ်ရတေ သူ့ကို ဝတ်မှုန်ကူးြို့ အင်းေက်ရတေကို ေေဲရောင်ြို့
ပန်းကအရွာင်ရတေကို ေင့်ကဲရပပာင်းလဲြန်တီးခဲ့တယ်ေိုတာရတေ ဒါရတေဟာ စိတ်ဝင်စားြို့ရကာင်းတယ်။
အင်းေက်ရတေက အရွာင်ကိုပမင်နိုင်တယ်လို့ ေိုလိုတာပဲရပါ့။ ရမးခေန်းတစ်ခုပါ ထပ်ထေက်လာတယ်။
ဒီအလှအပခံစားတဲ့ အာရုံဟာ ကျွန်ရတာ်တို့ထက်နိမ့်တဲ့သက်ွှိရတေမှာရကာွှိသလား ? ဘာလို့ အပမင်ကို
အွသာခံတာလဲ ? စိတ်ဝင်စားစွာ ရမးခေန်းအမျုိ းမျိုးက သိပ္ပံဗဟုသုတဟာ ပန်းတစ်ပေင့်ွဲ့ ထူးပခားမှုနဲ့
အံ့ြသစွာရကာင်းပခင်းတို့ကို တိုးရစပါတယ်။ ပိုတိုးလာစွာပဲွှိပါတယ်။ ရလှော့ြို့ရတာ့ မပမင်ပါဘူး။

~ ဉာဏ်ဟိန်းရအာင်

Curiosity Science Magazine 48

Back To Content
 (ယခုရောင်းပါးသည် ရနာက်လတေင် ပါဝင်မည့် သာမိုဒိုင်းနမစ် မိတ်ေက် ဟူရသာ ရောင်းပါးအတေက်
မိတ်ေက်ရပး သည့်အရနပြင့် အကျဉ်းချုပ်ရလးရွးသားပခင်းပြစ်ပါသည်။)

သာမိုဒိုင်းနမစ် (Thermodynamics) ေိုတာ အပူဓာတ် (heat) နဲ့ အပူချန

ိ ် (temperature) တို့ွဲ့
စေမ်းအင်(energy) နဲ့ အလုပ် (work) ေက်နေယ်မှုရတေကို ကိုအဓိကရလ့လာတဲ့ သိပ္ပံပညာွပ်ခေဲတစ်ခုလို့
ရပပာလို့ွပါတယ်။ စေမ်းအင်ေိုတာ ဘာလဲေိုတာ ကျွန်ရတာ်တို့ သိြကပါတယ် ။ အပူစေမ်းအင် ၊ အသံစေမ်းအင်
အစွှိသရွေ့ရပါ့ ။ ဒါရပမဲ့ ဘာလဲရသရသချာချာ ရုပ်လုံးရပါ်ရအာင် ရပပာပပေိုွင် ရပပာြို့ ခက်ပါတယ် ။
စေမ်းအင်ေိုတာ ရပပာင်းလဲမှု တစ်ခုခုပြစ်ရစတဲ့ အရြကာင်းခံလို့ရပပာလို့ ွပါတယ် ။
Thermodynamics ေိုတာ Therme (အပူဓာတ် - Heat) နဲ့ Dynamis (ပါဝါ - Power) ေိုတ့ဲ
ဂွိစာလုံးနှစ်ခုကိုရပါင်းစပ်ထားတာပါ ။ သူ့ကို စစချင်း ရလ့လာတုန်းက အပူဓာတ် ကို စေမ်းအင်အပြစ်
ရပပာင်းတာအရပါ်အရပခခံပပီးရလ့လာတာပြစ်တဲ့အတေက် အဲ့လိုရခါ်ခဲ့တာ ပြစ်ပါတယ်။ အခုရခတ် မှာ ရတာ့
တပခားရသာ စေမ်းအင်နဲ့ ပတ်သတ်တဲ့ အစိတ်အပိုင်း ရတေ ၊ ပဒပ်ထုရတေ ရလ့လာချက်ရတေ အတေက် လဲ ဒီ
စကားလုံး (Thermodynamics) ကို ပဲ ေက်လက်သုံးပါတယ် ။ သဘာဝရလာက ွဲ့ နိယာမ (Laws of Nature)
ရတေထဲမှာ အရပခခံအကျေုံး နိယာမ တစ်ခုက စေမ်းအင်တည်ပမဲပခင်းနိယာမ (Law of Conservation of Energy)
ပဲ ပြစ်ပါတယ်။ သူ့ွဲ့ ေိုလိုချက် က ရတာ့ အပြစ်အပျက်တိုင်း (ဓာတ်ပပုမှု ပြစ်ရစ ၊ တိရထေ့မှုတစ်ခုပြစ်ရစ)
အပြစ်အပျက်အတိုင်းမှာ စေမ်းအင် ရတေဟာ ပုံစံတစ်မျိုး ကရန ရနာက်တစ်မျိုးကို ကူရပပာင်း (ဥပမာ
လှေပ်စစ်စေမ်းအင် မှ အသံစေမ်းအင် သို့) လိ့ု ွပါတယ်။ ဒါရပမဲ့ အပြစ်အပျက်မစမီ အချန
ိ ်ကစေမ်းအင် ပမာဏ ဟာ
အပြစ်အပျက် ပပီးတဲ့အချန
ိ ်က စေမ်းအင် စုစုရပါင်း ပမာဏ နဲ့ တူညီရနွပါမယ်။ ဥပမာ အားပြင့်
အပမင့်တစ်ရနွာကရနပပီး ပပုတ်ကျလာတဲ့ရကျာက်ခဲ ရလးတစ်လုံးဟာ သူ့ွဲ့ သိုရလှာင်စေမ်းအင် သို့
အတည်စေမ်းအင် (Potential Energy) ကရနပပီးရတာ့အရွေ့ စေမ်းအင် (Kinetic Energy) သို့ရပပာင်းလဲ
လာတာရြကာင့်အွှိန်ွလာပါတယ် ။ (ပုံ-၁တေင်ရှု) စေမ်းအင် တည်ပမဲမှု နိယာမ ဟာ
ကျွန်ရတာ်တို့ရန့စဉ်အစားအရသာက် စားတဲ့ရနွမှာရတာင် ပါပါတယ်။ အဝင် စေမ်းအင် (Energy_in -
အစားအရသာက်) ဟာ အထေက်စေမ်းအင် (Energy_out -ရလ့ကျင့်ခန်း အစာရချြက်မှု အစွှိသည် )
ထက်ပိုများတဲ့အခါမှာ ခန္ဓာကိုယ် မှာ ပိုလာတဲ့စေမ်းအင် ကို အေီအပြစ် သိမ်းေည်း ပါတယ်။ ဒါရြကာင့်

Curiosity Science Magazine 49

Back To Content
ရလ့ကျင့်ခန်း လုပ်တာနည်းပပီး အစားစားတာများလို့ ွှိွင်ကျွန်ရတာ်တ့ို အလးချိန် တိုးလာတာပါ ။ ခန္ဓာကိုယ်က
ရပပာင်းလဲတဲ့ စေမ်းအင်ရတေဟာ ဝင်တဲ့ စေမ်းအင် ပမာဏ နဲ့ ထေက်တ့ဲ စေမ်းအင်ပမာဏ ပခားနားပခင်းနဲ့ တူညီပါတယ်။
(ပုံ-၂ ရှု)

ပုံ-၁

ပုံ-၂

Curiosity Science Magazine 50

Back To Content
သာမိုဒိုင်းနမစ် ွဲ့ ပထမ နိယာမ ေိုတာ စေမ်းအင်တည်ပမဲမှုနိယာမ ကို သာမိုဒိုင်းနမစ် ပညာွပ် အရနဲ့ ယူပပီး
ရမေးစားထားတဲ့ နိယာမ တစ်ခုပဲပြစ်ပါတယ်။ အဲ့တာအပပင်ပထမနိယာမ အွ အပူ (heat) သည်လည်း
စေမ်းအင်တမျိုးလို့ေိုပပီး စေမ်းအင် ေိုတာ လဲ Thermodynamic ဂုဏ်သတ္တိတစ်ခုပဲ ပြစ်တယ်လို့ ေိုပါတယ်။
သာမိုဒိုင်းနမစ်ွဲ့ ဒုတိယနိယာမ ဟာ ဘာကိုေိုလို သလဲေိုွင် စေမ်းအင်မှ ပမာဏ (Quality) သာမက ဘဲ
အွည်အရသေး (Quality) ပါွှိတယ် ၊ ပြစ်တဲ့ ပြစ်စဉ်တိုင်းမှာ စေမ်းအင်ဟာ အွည်အရသေး ကျသေားတဲ့ လမ်း
အတိုင်းပဲ သေားတယ်လို့ေိုပါတယ် ။ (ေိုလိုချင်တာက ပြစ်စဉ်တစ်ခုပြစ်လိုက်တိုင်း စေမ်းအင် အွည်အရသေး ဟာ
ကျ သေားတာ သဘာဝ ွဲ့ တွား တစ်ခုပဲလို့ေိုလိုတာပါ။) ဥပမာအားပြင့် စားပေဲရပါ်မှာတင်ထားတဲ့
ရကာ်ြီခေက်တစ်ခေက်ွဲ့ အပူချန
ိ ်ဟာ အချ်
ိ န်ြကာလာတာနဲ့အမှေ ကျပဲကျ လာပါတယ် ။
တိုးသေားတယ်ွယ်လို့မွှိပါဘူး ။ ရကာ်ြီွဲ့ အပူချန
ိ ်ပမင့်တဲ့အချန
ိ ်မှာွှိတဲ့ စေမ်းအင် ဟာ အပူချန
ိ ်နိမ့်တဲ့ စေမ်းအင်
အပြစ်ကို ကျေင်းသေားပါတယ် ။ (ရလထု ကိုအပူဓာတ် ေုံးရှုံးမှုက)
သာမိုဒိုင်းနမစ် ွဲ့ နိယာမရတေဟာ စြကဝဠာစတင်ပြစ်လာကထဲက ွှိလာခဲ့ပါတယ်။ ဒါရပမဲ့
ကျွန်ရတာ်တို့ စတင် ရတေ့ွှိချက်ကရတာ့ ပထမေုံး ရွရနေးရငေ့အင်ဂျင်ကို ၁၆၉၇ ခုနှစ်နဲ့ ၁၇၁၂ ခုနှစ် တို့မှာ
Thomas Savery နဲ့ Thomas Newcomen တိ့ု က စတင်တီထေင်ွာကရန ပမစ်ြျားခံလာပါတယ်။ အဲ့ဒီ အင်ဂျင်
ရတေဟာ အင်မတန်ရနှးရကေးပပီး အကျိုးပြစ်ထေန်းမှု (Efficiency) အလေန်နည်းပါတယ်။ အဲ့ဒီ အင်ဂျင် ရတေကို
တိုးတက်ရကာင်းမေန်လာရအာင်လုပ်ရောင်ွင်းကရန သာမိုဒိုင်းနမစ်ေိုတဲ့ သိပ္ပံွဲ့ အကိုင်းအခက် တစ်ခု
ရဝရဝောော ြူးပေင့်လာွတာပဲပြစ်ပါတယ်။
ပထမနဲ့ ဒုတိယ နိယာမရတေဟာ ၁၈၅ဝ ခုနှစ်များမှာ တစ်ပပ ိုင်နက်ထဲ လိုလိုရပါ်လာခဲ့ပါတယ်။
အဓိက ပျိုးရထာင်ခဲ့သူ ြခင်ကကီးများကရတာ့ William Rankine (ပုံ-၃), Rudolph Clausius (ပုံ-၄) နဲ့ Lord
Kelvin(ပုံ-၅) (William Thompson) တို့ပဲပြစ်ပါတယ်။ Thermodynamics ေိုတဲ့ စကားလုံးကိုရတာ့ ၁၈၄၉
ခုနှစ်မှာ Lord Kelvin က စတင်အသုံးပပုခဲ့တာပြစ်ပါတယ်။

ပု-ံ ၃ : William Rankine ပုံ-၄ : Rudolph Clausius ပုံ-၅ : Lord Kelvin

Curiosity Science Magazine 51

Back To Content
 သာမိုဒိုင်းနမစ် မှာ အဓိက အပိုင်းကကီးနှစ်မျုိ းွှိပါတယ် Classical Thermodynamics (CT လိ့ု
ရခါ် ခေင့်ပပုပါ) နဲ့ Statistical Thermodynamics (ST လို့ရခါ်ခေင့်ပပုပါ) ။ ရလ့လာတဲ့ အပိုင်းကောပါတယ်။ အွာ
ဝတ္တထုတိုင်းကို အက်တမ်ရလးရတေ စုစည်းထားတဲ့ ရမာ်လီကျူးရလးရတေနဲ့ ြေဲ့စည်း ထားတယ်ေိုတာ အားလုံး
သိပါတယ်။ အွာဝတ္ထုတစ်ခုွဲ့ ဂုဏ်သတ္တိဟာ အဲ့ဒီရမာ်လီကျူးရလး ရတေအရပါ်မှာ သဘာဝ
အရလှောက်မှီခိုရနပါတယ်။ ဥပမာအားပြင့် အလုံပိတ်ဘူး တစ်ခုထဲက အရငေ့ွဲ့ ြိအားဟာ ဘူးွဲ့ နံွံ ရတေနဲ့
ရမာ်လီကျူးရတေြကားက အဟုန်ရတေ အရပပာင်းအလဲလုပ်ပခင်းရြကာင့်ပြစ်လာတာပါ ။ ဒါရပမဲ့ ဘူးထဲမှာပဲ ွှိ တဲ့
ဓာတ်ရငေ့ွဲ့ ြိအား ကို သိချင်လို့ွှိွင် Pressure Gauge ရလးရကာက်တပ်လိုက်ွင် အေင်ရပပပါတယ်။
ရမာ်လီကျူးရတေအကုန်လုံးွဲ့ အလုပ်လုပ်ပုံ ရတေကို လိုက်ရလ့လာစွာမလိုပါဘူး။ အဲ့လို သာမိုဒိုင်းနမစ် ကို
Macroscopic Scale မှာရလ့လာတဲ့အခါ ရမာ်လီကျူးရတေွဲ့ သရဘာသဘာဝရတေထဲမှာ ပြစ်ပျက်တဲ့
သာမိုဒိုင်းနမစ် အရြကာင်းအွာရတေကို ကျွမ်းကျွင်စော တတ်ရပမာက်ရနြို့မလိုပါဘူး ။ အဲ့ဒီလို Macroscopic
Scale မှာရလ့လာတဲ့ သာမိုဒိုင်းနမစ်ကို Classical Thermodynamics လို့ရခါ်ပပီး အများအားပြင့် စက်မှု
အင်ဂျင်နီယာ ရတေ အသုံးများပါတယ်။ ကားအင်ဂျင်ရတေရွခဲရသတ္တာရတေမှာClassical Thermodynamics ွဲ့
သရဘာတွားရတေကို ထည့်ပပီး တေက်ချက်ွပါတယ်။ ပိုပပီးအရသးစိတ်ကျကျရလ့လာတဲ့ ရနာက်ထပ်
အကိုင်းအခက်တစ်ခုကိုရတာ့ Statistial Thermodynamics လို့ရခါ်ပါတယ် ။ သူကရတာ့ ရမာ်လီကျူးရတေ
အမှုန်ရတေ Level မှာ ွှိတဲ့ သာမိုဒိုင်းနမစ် သရဘာတွားရတေကိုရလ့လာပါတယ် ။ သူတို့ကို ကားအင်ဂျင်
သေားလုပ်ခိုင်းလို့မွသလို CT က သူရတေကိုလဲ အမှုန်ရတေသေားပပလို့မွပါဘူး ။

သာမိုဒိုင်းနမစ်၏ အသုံးချနယ်ရပမများ

သဘာဝတွားကကီးထဲ ပြစ်ပျက်ရနတဲ့ကိစ္စ အားလုံးနီးပါးမှာ စေမ်းအင် နဲ့ ပဒပ်ထုဟာ အပမဲပါဝင်

ပါတယ်။ အဲ့ဒီရတာ့ ပတ်ဝန်းကျင် ကို တစ်ချက်ြကည့်လိုက်လို့ ွှိွင် သာမိုဒိုင်းနမစ် နဲ့ ရဝးကောရနတဲ့ ရနွာ
ေိုတာ ၊ သာမိုဒိုင်းနမစ် သရဘာတွားရတေ မပါတဲ့ ရနွာေိုတာ မွှိသရလာက် ကို အင်မတန်ွှားပါတယ်။
သာမိုဒိုင်းနမစ် ကို အင်ဂျင်နီယာ ပညာွပ် ရတေနဲ့ပတ်သတ်တ့ဲ စနစ်ရတေ အကုန်မှာရတာ်ရတာ်
ရတေ့ွပါတယ်။ အနီးစပ်ေုံးဟာကိုြကည့်ချင်တယ်ေိုွင် ရဝးရဝးလံလံသေားစွာမလိုပါဘူး ။ တကယ်ေို
ဘယ်မှရတာင်သေားစွာမလိုပါဘူး။ နှလုံးဟာ တစ်ချန
ိ ်လုံး ခန္ဓာကိုယ်ရနွာအနှံ့ရသေးရတေ ပြန့်ရဝရပး
ရနပါတယ်။ သန်းရပါင်းများစောရသး ရသေးပြူဥ ရသေးနီဥ ေဲလ်ရတေထဲမှာ စေမ်းအင်အသေင်ရပပာင်းလဲ တာရတေ
ဟာအေက်မပပတ်ပြစ်ပပီး ခန္ဓာကိုယ်က ထုတ်တ့ဲ အပူဓာတ်ဟာလဲ ပတ်ဝန်းကျင်ကို အေက်မပပတ်ထုတ် ရပး
ရနတာပါပဲ။ အဲ့ဒီ ထုတ်လွှတ်တဲ့နှုန်းကိုပဲထိန်းြို့ ရအးတဲ့ွာသီေို အရနေးထည်ရတေဝတ် ပူတဲ့ွာသီေို
အဝတ်ပါးပါးရတေရွေးနဲ့ လုပ်ရနွတာရပါ့။
တပခားအသုံးချမှုရတေလဲွှိပါရသးတယ်။ အိမ်ရတေွဲ့ ဒီဇိုင်းေေဲတာ ဘာညာမှာလဲ သာမိုဒိုင်းနမစ်
သရဘာတွားရတေ ကို အသုံးချွပါတယ်။ ဘာမှမသုံးဘဲ လုပ်ချင်သလို ကက ိုက်သလို ေေဲချလိုက်ပပီးမှ အိမ် က
ပူရလာင်ရနွင် ပပသနာတက်ကုန်မှာရပါ့။ အပူရပးစနစ်ရတေ၊ ရွခဲရသတ္တာရတေ ၊Aircon ထားမဲ့ရနွာရတေ၊
တပ်ေင်ပုံရတေ၊ ထမင်းအိုး၊ ရွရနေးစက်၊ ရွရအးစက်၊ မီးပူ၊ TV ၊ ကေန်ပျူတာလို အိမ်သုံးပစ္စည်း ရတေက
အစပပုလို့ ကားအင်ဂျင်ရတေ ၊ ဂျက်အင်ဂျင်ရတေ ၊ နျူကလီးယား ဓာတ်ရပါင်းြို ရတေမှာပါ သာမိုဒိုင်းနမစ်ွဲ့
နိယာမရတေဟာ ပါဝင်ပတ်သတ် ရနပပီး သူတို့ကို မပြစ်မရန အသုံးချ ရနွပါတယ်။ စာြတ်သူ ရနရနတဲ့ အိမ်ဟာ
ေိုွင်ရတာင်မှ ရောင်းတေင်းေိုွင် အပူေုံးွှံုးမှု နည်းပပီး ရနေေိုအပူပိုများများေုံးွှံုးြို့

Curiosity Science Magazine 52

Back To Content
ဒီဇိုင်းတေက်ချက်ပပီးရောက်ထားတာ ပြစ်ပါတယ်။ သင့်ကေန်ပျူတာ ွဲ့ အပူထုတ် ပန်ကာ ဟာေိုလဲ ရနွာ၊
အွေယ်အစား ရတေကို သာမိုဒိုင်းနမစ်နဲ့ သက်ေိုင်တဲ့တေက်ချက်မှုရတေ ပပုလုပ်ပပီးမှသာလှေင်
တပ်ေင်ွတာပြစ်ပါတယ်။
ဒီလအတေက်သာမိုဒိုင်းနမစ်နဲ့ ပတ်သတ်တဲ့ရောင်းပါးရလးကို ဒီမှာသာ ွပ်ထားခေင့်ပပုပါခင်ဗျာ။
ရနာက်လမှာ သာမိုဒိုင်းနမစ် မိတ်ေက်ေိုတဲ့ နာမည်န့ဲ နိယာမတစ်ခုချင်း နဲ့ သာမိုဒိုင်းနမစ်နဲ့ ပတ်သတ်တဲ့
အရြကာင်းအွာရတေကို အကျယ်ပြန့်ရောင်းပါွှည်တစ်ပုဒ်အရနနဲ့ အရသးစိတ် ရွးပါ့မယ်ခင်ဗျာ ။

~ ရသာ်ဇင်ထေန်း

REF : Engel, Y., & Boles, M. (2011). Thermodynamics: An engineering approach (7th ed.). Boston:
McGraw-Hill.

၂၀ ွာစု ၏ သိပ္ပံပညာွှင် များအနက်မှ

ပထမဦးေုံး ပိုက်ေံရပါ်တင် ကာ
ဂုဏ်ပပုခံခဲ့ွသူမှာ Lord Kelvin (William
Thomson, 1st Baron Kelvin) ပြစ်ပါသည် ။
Scottland နိုင်ငံ ၏ ရပါင် ၁၀၀ တန်ရပါ်တေင်
သူ့ပုံကိုရြာ်ပပခဲ့ပခင်းပြစ်ပါသည် ။
သာမိုဒိုင်းနမစ် ၏ ပထမနှင့် ဒုတိယ နိယာမ
တို့ ကို ရြာ်ထုတ်ခဲ့သည့် ရူပရဗဒပညာွှင် ၊
သချဂာ ပညာွှင် ၊ အင်ဂျင်နီယာ
တစ်ဦးပြစ်ပါသည် ။ ပကတိ အပူချန
ိ ်
(Absolute Temperature) ၏ ယူနစ် ကို
သူ့အမည် Kelvin ပြင့် ဂုဏ်ပပုခဲ့သည် ။

Curiosity Science Magazine 53

Back To Content
Radar မိတ်ေက်

Nanotechnology အကျဉ်းချုပ်နှင့် Ultrasonic Sensor

Module
 “ကပ္ပတိန်…ကျွန်ရတာ်တို့ပိုင်နက်ထဲကို ွန်သူ့သရဘာင်ရတေဝင်လာပပီ…” တပ်သားတစ်ဦးက
သူ့ွဲ့အွာွှိကို သတင်းပို့ရနပခင်းပြစ်ပါတယ်။ တပ်သားရလးကရတာ့ အခန်းတစ်ခန်းထဲကရန
သတင်းလှမ်းပို့လိုက်တာပဲပြစ်ပါတယ်။ ဒါေို ွန်သူ့သရဘာပိုင်နက်ထဲဝင်လာတာကို အခန်းတစ်ခန်းထဲကရန
ဘယ်လိုနည်းနဲ့သိနိုင်ပါသလဲ? နီးနီးကပ်ကပ်ေိုွင်ရတာ့ သာမန် မျက်လုံးနဲ့ရတေ့ပမင်နိုင်သည်။
မရဝးတရဝးမှာေိုွင်ရတာ့ အရဝးြကည့်မှန်ရပပာင်းနဲ့ြကည့်လို့ပမင်နိုင်ရသးသည်။ အလေန်ရဝးရသာရနွာမှ
အွာများကိုရတာ့ Radar(ရွဒါ)စက်ကို အသုံးပပုပပီး ကက ိုတင် ခန့်မှန်းသိပမင်နိုင်သည်။ တပ်သားရလးကရတာ့
Radar စက်မှာ ရပါ်ရနတဲ့ ပုံွိပ်ရတေကို ြကည့်ပပီး သတင်းပို့ရနတာပြစ်ပါတယ်။

ဒါပြင့်ွင် Radar ေိုတာ ဘာလဲ? RADAR ွဲ့အွှည်ကရတာ့ RAdio Detecting And Ranging
ပြစ်ပပီး ရွဒီယိုလှိုင်းအသုံးပပုပပီး ရထာက်လှမ်းပခင်း နဲ့တိုင်းတာပခင်း လို့အဓိပ္ပါယ်ွပါတယ်။ Radar နည်းပညာကို
တေင်တေင်ကျယ်ကျယ်အသုံးပပုခဲ့တာကရတာ့ ၁၉၄၀ ခုနှစ်များမှာပြစ်ပပီး ဒုတိယကမ ္ဘာစစ်အတေင်းမှာ ပဗိတိန်
ရလတပ်က ဂျာမနီ ဗုံးကကဲ ရလယာဉ်ရတေကို ရထာက်လှမ်းြို့အသုံးပပုခဲ့တာပြစ်ပါတယ်။ Radar နည်းပညာကို
တီထေင်ခဲ့ပပီးတဲ့ရနာက်ပိုင်းမှာ ရလရြကာင်းပို့ရောင်ရွး၊ စစ်ရွး နဲ့သိပ္ပံေိုင်ွာ စူးစမ်းရလ့လာမှုများမှာ
ပိုမိုအေင်ရပပ တိုးတက်ရပပာင်းလဲလာပပီး ယခင်က အကောအရဝးနဲ့အတားအေီးရတေရြကာင့် ပမင်ရတေ့ြို့ခက်ခဲတဲ့
အွာရတေကို ယခု Radar အသုံးပပုပပီး ရတေ့ပမင်နိုင်လာပပီပဲ ပြစ်ပါတယ်။

Radar ကိုတီထေင်ြို့အတေက် ပထမေုံးစိတ်ကူးွခဲ့တာကရတာ့ လင်းနို့ရတေေီကလို့လည်း

ရပပာရလ့ွှိပါတယ်။ လင်းနို့ရတေက ညဘက် အစာွှာထေက်တဲ့အခါမှာ အွာဝတ္ထုရတေကို
သဲသဲကေဲကေဲပမင်နိုင်စေမ်းမွှိပါဘူး။ ဒါရပမယ့် သူတို့က ကကိမ်နှုန်းပမင့်တဲ့အသံလှိုင်းရတေထုတ်လွှတ်ပပီး
အဲ့ဒီလှိုင်းရတေက ပတ်ဝန်းကျင်ကအွာရတေကို ရိုက်ခတ်ပပီး ပဲ့တင်သံပြစ်ရပါ်လာပါတယ်။ အဲ့ဒီပဲ့တင်သံရတေကို
ခံစားပပီး သူတို့က အတားအေီးရတေကို အလေယ်တကူရွှာင်တိမ်းပျံသန်းပပီး အစာွှာနိုင်တာပြစ်ပါတယ်။
လူရတေကသာ Radar ကို အထူးအေန်းလုပ်ရနတာ လင်းနို့ရတေက ပျင်းရတာင်ပျင်းရသးလို့ရတာင်
ရပပာရနရလာက်ပါတယ်။

Curiosity Science Magazine 55

Back To Content
 Radar ကိုတီထေင်ြို့အတေက် ပထမေုံးစိတ်ကူးွခဲ့တာကရတာ့ လင်းနို့ရတေေီကလို့လည်း
ရပပာရလ့ွှိပါတယ်။ လင်းနို့ရတေက ညဘက် အစာွှာထေက်တဲ့အခါမှာ အွာဝတ္ထုရတေကို
သဲသဲကေဲကေဲပမင်နိုင်စေမ်းမွှိပါဘူး။ ဒါရပမယ့် သူတို့က ကကိမ်နှုန်းပမင့်တဲ့အသံလှိုင်းရတေထုတ်လွှတ်ပပီး
အဲ့ဒီလှိုင်းရတေက ပတ်ဝန်းကျင်ကအွာရတေကို ရိုက်ခတ်ပပီး ပဲ့တင်သံပြစ်ရပါ်လာပါတယ်။ အဲ့ဒီပဲ့တင်သံရတေကို
ခံစားပပီး သူတို့က အတားအေီးရတေကို အလေယ်တကူရွှာင်တိမ်းပျံသန်းပပီး အစာွှာနိုင်တာပြစ်ပါတယ်။
လူရတေကသာ Radar ကို အထူးအေန်းလုပ်ရနတာ လင်းနို့ရတေက ပျင်းရတာင်ပျင်းရသးလို့ရတာင်
ရပပာရနရလာက်ပါတယ်။

စတင်တီထေင်ခဲ့စဉ်က Radar ရတေက အရဝး အွာဝတ္ထုရတေွဲ့တည်ွှိမှု၊ မတည်ွှိမှု

နဲ့အွေယ်အစားအြကမ်းြျင်းကိုသာ ရြာ်ပပနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ အွာဝတ္ထုအမျိုးအစားကိုရတာ့ Radar
ကိုင်တေယ်သူွဲ့ကျွမ်းကျင်မှုနဲ့အရတေ့အကကုံအွ ခန့်မှန်းွတာပြစ်တဲ့အတေက် တိကျမှုမွှိခဲ့ပါဘူး။ လေန်ခဲ့တဲ့ နှစ်
၃၀ အတေင်းမှာရတာ့ Radar နဲ့ပတ်သက်တဲ့ နည်းပညာရတေ သိသိသာသာတိုးတက်လာခဲ့ပါတယ်။ ရခတ်ရပါ်
Radar ရတေကရတာ့ မိုင်ရပါင်း ွာရထာင်ချီကောရဝးတဲ့ရနွာက သရဘဂာရလယာဉ်ကုန်းရပါ်သေားယာဉ်ရတေ
နဲ့လူရတေွဲ့တည်ွှိမှု၊ လှုပ်ွှားမှုနဲ့သဏ္ဍာန်ရတေထိပါ ခန့်မှန်းနိုင်ပါတယ်။

Radarစက်တစ်ခုမှာရွဒီယိုလှိုင်းထုတ်ရပးတဲ့အပိုင်း (Transmitter) နဲ့လှိုင်းလက်ခံတဲ့အပိုင်း

(Receiver) တို့ွှိပပီး ပုံမှန်အားပြင့် ၄င်းတို့က ပူးတေဲတည်ွှိရလ့ွှိပါတယ်။ ဒါ့အပပင် Transmitter နဲ့Receiver
တို့က များရသာအားပြင့် အင်တာနာတစ်ခုတည်းကိုပဲ မှေရဝအသုံးပပုရလ့ွှိပါတယ်။ Transmitter က signal
ထုတ်ရပးပပီး Receiver ကရတာ့ ပဲ့တင်ွာမှပပန်လာတဲ့ signal ကိုလက်ခံပါတယ်။
အွာဝတ္ထုတစ်ခုွဲ့အကောအရဝးကို transmitted signal နဲ့received signal ြကားက ြကာချန
ိ ်ကရန
တေက်ချက်သိွှိပါတယ်။ ွလာတဲ့ အကောအရဝး အရပြကိုရတာ့ oscilloscope လို screen တစ်ခုရပါ်မှာ
ပပသရပးပါတယ်။

အွာဝတ္ထုတစ်ခုွဲ့အကောအရဝးတစ်ခုကို ခန့်မှန်းတဲ့အခါ အွာဝတ္ထုဟာ

ရပမပပင်ရပါ်မှာပဲွှိမယ်လို့တသမတ် သတ်မှတ်လို့မွပါဘူး။ ဥပမာ ရပမပပင်ကရန ရကာင်းကင်ရပါ်က
ရလယာဉ်ွဲ့တည်ရနွာကို သိချင်ွင် အကောအရဝးအပပင် အပမင့်ရထာင့်ကိုပါ ထည့်စဉ်းစားွပါမယ်။ အဲ့လိုမှ
ရလယာဉ်ွဲ့ တည်ရနွာ အတိအကျသိွှိနိုင်မှာပြစ်ပါတယ်။ ထို့အတူပဲ အရဝးက အွာဝတ္ထုွဲ့လှုပ်ွှားမှု
နဲ့လှုပ်ွှားမှုနှုန်းကိုသိချင်ွင်လည်း Doppler Shift ကဲ့သို့ မတူညီတဲ့ အချက်ရတေကို ထည့်သေင်းစဉ်းစားွပါမယ်။
Radar စက်တိုင်းမှာ ပဲ့တင်လှိုင်းကို လက်ခံပပီး အကောအရဝးကိုတေက်ချက်ွတာပြစ်တဲ့အတေက်
ပဲ့တင်ရိုက်ခတ်မှုက အလေန်အရွးပါပါတယ်။ အွာဝတ္ထုတစ်ခုနဲ့တစ်ခုက ပဲ့တင်လှိုင်းထုတ်ရပးနိုင်ပခင်း
မတူညီြကပါဘူး။ အွာဝတ္ထုရတေွဲ့အွေယ်အစား၊ ပုံသဏ္ဍာန်၊ material ၊ ရထာင့်ချုိ းများ၊ Transmitted signal
ကကိမ်နှုန်းနဲ့ရိုက်ရထာင့် စတဲ့အချက်ရတေက ပဲ့တင်ရိုက်ခတ်မှုအရပါ်မှာ များစော သက်ရွာက်မှုွှိပါတယ်။
ဒီအချက်ရတေကို စုရပါင်းလိုက်တဲ့အခါ RCS- Radar Cross Section ေိုတဲ့ ရွဒါကရန ရတေ့နိုင်တဲ့
အွာဝတ္ထုတစ်ခုွဲ့သက်ရွာက်နိုင်တဲ့ အွေယ်အစား အညေန်းကိန်းကို ွွှိပါတယ်။ အွာဝတ္ထုတစ်ခုွဲ့RCS
တန်ြိုးများရလ transmitted signal က များများ ပဲ့တင်ရိုက်နိုင်ရလပြစ်ပါတယ်။ စက်လုံးပုံသဏ္ဍာန်
အွာဝတ္ထုမျိုးကို လှိုင်းတစ်ခုလာရွာက် ရိုက်ခတ်ွင်ရတာ့ လှိုင်းကဦးတည်ဘက်အမျုိ းမျုိ းကို ပဲ့တင်ရိုက်

Curiosity Science Magazine 56

Back To Content
ထေက်သေားမှာပြစ်တဲ့အတေက် radar ကို လှိုင်းအနည်းငယ်သာပပန်ရွာက်နိုင်မှာပြစ်ပါတယ်။ ဒါရြကာင့်
စက်လုံးရတေမှာရတာ့ RCS နည်းရလ့ွှိပါတယ်။ လမ်းရဘးရတေမှာရတေ့ွရလ့ွှိတဲ့
ရြကာ်ညာေိုင်းဘုတ်ပပားကကီးရတေကရတာ့ မျက်နှာပပင်ဧွိယာက ပပားပပီးကျယ်ဝန်းတာရြကာင့် လှိုင်းများများ
ပဲ့တင်ရိုက်ပပီး Radar ေီ ပပန်သေားနိုင်ပါတယ်။ ဒါရြကာင့် RCS တန်ြိုးလည်းများပါတယ်။ ရလှလို ရသးငယ်ပပီး
RCS နည်းတဲ့ ယာဉ်ရတေမှာရတာ့ RCS တန်ြိုးပမင့်ရအာင် အရလးချိန်ရပါ့ပါးတဲ့ မျက်နှာပပင်ဧွိယာကျယ်ကျယ်
ဘုတ်ပပားရတေအသုံးပပုရလ့ွှိပါတယ်။
စစ်ဘက်သုံးယာဉ်ရတေမှာရတာ့ RCS ကိုနည်းနိုင်သမှေနည်းရအာင် ပပုလုပ်ရလ့ွှိပါတယ်။
ကိုယ်ရပျာက်တိုက်ရလယာဉ်တို့ကိုယ်ရပျာက်သရဘာတိုု့စာြတ်သူရတေ ြကားြူးမယ်လို့ထင်ပါတယ်။
ရလယာဉ်ရတေ သရဘဂာ တကယ်ကိုယ်ရပျာက်သေားတာမဟုတ်ပါဘူး။ အမှန်က RCS နည်းသေားရတာ့ radar
ကရနရထာက်လှမ်းြို့ခက်ခဲသေားတာပါ။ အဲ့ဒါကို stealth technology လို့ရခါ်ပါတယ်။ RCS နည်းြို့ကိုရတာ့
အထက်မှာ ရြာ်ပပထားတဲ့ ပုံသဏ္ဍာန်အွေယ်အစား၊ material အစွှိတာရတေကို ပပုပပင်ွပါတယ်။
အရပခခံအကျေုံး Radar ရတေမှာရတာ့ transmitter တစ်ခု၊ receiver တစ်ခ၊ု အင်တာနာတစ်ခုနဲ့MHz ကရန GHz
ထိ ကကိမ်နှုန်းအသုံးပပုမှုွှိပါတယ်။ ဒါရပမယ့် အေင့်ပမင့် radar အမျုိ းအစားရတေမှာရတာ့ transmitter နဲ့receiver
အရွအတေက်က တစ်ခုထက်ပိုလာပါတယ်။ အေင့်ပမင့် radar ရတေမှာရတာ့ Bistatic and Multistatic radar ၊
Over-the-Horizon radare နဲ့ Synthetic Aperture Radar တို ပါဝင်ပါတယ်။
Bistatic radar မှာရတာ့ transmitter နဲ့receiver ကို ရနွာတစ်ခုတည်းမှာ မထားရတာ့ဘဲ
တစ်ရနွာစီခေဲထားပါတယ်။ Multistatic radar မှာရတာ့ transmitter ၃ ခု ၄ ခုရလာက်ွှိပပီး receiver ကရတာ့
တစ်ခုတည်းွှိပါတယ်။ သူလည်းပဲ transmitter နဲ့ receiver ကိုတစ်ရနွာစီခေဲထားပါတယ်။
ဒီလိုထားွတဲ့အရြကာင်းကရတာ့ အွာဝတ္ထုတစ်ခုကို ရှုရထာင့်အမျုိ းမျိုးကရနြကည့်တဲ့အခါ မတူညီတဲ့
အပိုင်းရတေကိုရတေ့ပမင်နိုင်လို့ပဲပြစ်ပါတယ်။ ဥပမာ ကားတစ်စီးကို ရွှ့ကြကည့်တာနဲ့ရဘးတိုက်ြကည့်တာနဲ့မတူတဲ့
သရဘာပါပဲ။ ဒီလိုလုပ်ချင်းအားပြင့် RCS တန်ြိုးကိုလည်း များလာရစပါတယ်။
Over-the-Horizon radar မှာရတာ့ ကကိမ်နှုန်းကို MHz ထိသာသုံးထားပါတယ်။
ကကိမ်နှုန်းနဲ့လှိုင်းအလျားက ရပပာင်းပပန်အချုိ းကျတဲ့အတေက် ကကိမ်နှုန်းနည်းတဲ့အခါ လှိုင်းအလျားွှည်လာပါတယ်။
ထို့အတူ လှိုင်းဟာ ရကေးညေတ်ြို့အခေင်းအရွးပိုများလာပါတယ်။ ဒီ radar မှာရတာ့ signal ထုတ်လွှတ်တဲ့အခါမှာ
ကမ ္ဘာ့ရလထုအလွှာထဲက တစ်လွှာပြစ်တဲ့ အိုင်ယေန်နို်စြီးယားအလွှာထိ ရွာက်ရအာင် ထုတ်လွှတ်ပါတယ်။
ထိုအလွှာက မှန်ကဲ့သို့ပပုမူပပီး အွာဝတ္ထုက ပဲ့တင်ရိုက်ပပီး ပပန်လာတဲ့ လှိုင်းကို radar ေီပပန်ပို့ရပးပါတယ်။ Over-
the-Horizon radar ကို အသုံးပပုပပီး မိုင်ရပါင်း ၂၀၀၀ ရလာက်က အွာဝတ္ထုရတေကို ရထာက်လှမ်းနိုင်ပါတယ်။
Radar စနစ်တစ်ခုမှာ တိကျတဲ့ ရထာင့်ရတေ အပမင့်ရတေသိချင်တဲ့အခါ transmitter
ကထုတ်လွှတ်ွတဲ့ လှိုင်းွဲ့အကျယ်က ရသးငယ်ွပါတယ်။ ဒီလိုရသးငယ်ြို့ေိုွင် အင်တာနာ အွေယ်အစားက
ကကီးမားရနြို့လိုပါတယ်။ ရလယာဉ်ရတေမှာ အင်တာနာ အကကီးစားရတေ တပ်ြို့အေင်မရပပတဲ့အတေက်
ွှိတဲ့အင်တာနာကို အသုံးပပုပပီး အင်တာနာကကီးတစ်ခုွဲ့လုပ်ရောင်ချက်မျုိ း ွွှိရအာင် ရောင်ွေက်ွပါတယ်။
ဒီလိုလုပ်ရောင်တဲ့အခါ radar ပုံွိပ်ရတေအများအပပားွွှိရအာင်ပပုလုပ်ပပီး
တစ်ခုတည်းအပြစ်ပပန်လည်ရပါင်းစည်းွပါတယ်။ ဒီလိုလုပ်ရောင်ရပးတဲ့ radar ကိုရတာ့ Synthetic Aperture
Radar လို့ရခါ်ပါတယ်။
ဒီရလာက်ေိုွင်ရတာ့ စာြတ်သူလည်း radar အရြကာင်း တီးမိရခါက်မိွှိရလာက်ပပီပြစ်လို့ဒီမှာပဲ နိဂုံးချုပ်ပါွရစ။

Curiosity Science Magazine 57

Back To Content
 Multistatic radar

Radar basic principle

Over the horizon radar

~ထူးရဇာ်လေင် synthetic aperture radar

Curiosity Science Magazine 58
Back To Content
Nanotechnology အကျဉ်းချုပ်

Nanotechnology ေိုတာက ဇီဝ သိုမဟုတ် ဇီဝမဟုတ်တဲ့ ပစ္စည်း တည်ရောက်ပုံရတေကို

၁၀၀နမ်နိုမီတာရအာက်မှာ ထုတ်လုပ်ရလ့လာထိန်းချုပ်ပခင်း ပြစ်ပါတယ်။၁၀၀
နမ်နိုမီတာရအာက်အွေယ်အစားမှာွှိတဲ့ အက်တမ် ရမာလီကျူးရလးရတေကို
ကိုယ်လိုသလိုပပန်လည်စီစဉ်တည်ရောက်ပခင်း ပြစ်ပါတယ်။အွေယ်အစားက ၁၀၀ နမ်နိုမီတာရအာက်ရွာက်ွင်
အွာဝတ္ထုရတေကသူတို့လုပ်ရောင်နိုင်တဲ့ဂုဏ်သတ္တိရတေကအွမ်းပမင့်မားသေားပါရြကာင်းရတေ့ွှိခဲ့တယ်။ဒါရြကာင့်
မို့ နမ်နိုနည်းပညာပြင့် လုပ်တဲ့ ပစ္စည်းရတေက ရိုးရိုးပစ္စည်းရတေထက် ပိုရကာင်းရနတာရပါ့။နမ်နိုသတ္တု
တည်ရောက်ပုံ၊ နမ်နိုနည်းပညာပြင့်ထုတ်လုပ်ပခင်း (nanomanufacturing)ေိုတာက အွေယ်အစား 10-7 to 10-9
ြကားရွာက်ွင် အွာဝတ္ထုရတေွဲ့ ပပုမူပုံကို ရလ့လာပခင်း၊ ဒီဇိုင်းလုပ်ပခင်းပါ။

နမ်နိုနည်းပညာကိုလှေပ်စစ်ပစ္စည်းရလးရတေ၊ရလယာဉ်တည်ရောက်တဲ့အခါ၊ရေးဝါးထုတ်လုပ်မှုရ
ွေမှာသုံးပင်မဲ့၊အစားအစာ ထုတ်လုပ်မှုမှာရတာ့ ကန့်သတ်ထားပါတယ်။ နမ်နိုနည်းပညာ ပြင့်
အစားအစာထုတ်လုပ်ပခင်းမှာ တပခားအွာရတေနှင့် အနည်းငယ်ကေဲပပားတယ်။ အစားအစာွဲ့
နမ်နိုအွေယ်အစားရွာက်ွင်ပြစ်မယ့် ရုပရဗဒ၊ဓာတုရဗဒ၊ဇီဝရဗဒ ဂုဏ်သတ္တိရတေကိုရလ့လာွမှာပါ။
သက်ွှိရတေက နမ်နိုအွေယ်အစားွှိတဲ့ အမှုန်ရတေနဲ့ ပဲ စုရောင်းတည်ရောက်ထားတာမဟုတ်ပါဘူး။၁၀
နမ်နိုမီတာ ion ရလးရတေ ဥပမာ ပိုတက်ေီယံ၊ေိုဒီယံလိုမျိူး က တုန်ပပန်နိုင်တဲ့ လှိုင်းရလးရတေ(nerve
impulses)ထုတ်ရပးတယ်။ သြကားရတေ၊အမိုင်နိုအက်စစ်ရတေ၊DNA ရတေက နမ်နိုမီတာ
အွေယ်အစားွှိပါတယ်။အရြမးပါးရတေက နမ်နိုအွေယ်အစားထက်ကကီးတယ်။

နမ်နိုနည်းပညာ က အစားအစာနဲ့စိုက်ပျိုးရွးမှာ အကျိုးသက်ရွာက်မှုအတေက် အလားအလာွှိပါတယ်။

နမ်နိုနည်းပညာ ပြင့် စိုက်ပျိုးရွးနဲ့အစားအစာ ထုတ်လုပ်မှုမာှ ရဘးကင်း တဲ့အစားအစာပြစ်ြို့
ရွာဂါရတေမဝင်ရွာက်နိုင်ရအာင်ထုတ်ပိုးမှု၊ဘက်တီးွီးယားရတေွန်မှကာကေယ်မှု၊သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်
းကာကေယ်နိုင်ြို့ အဲ့အချက်ရတေစဉ်းစားွပါမယ်။ နမ်နိုနည်းပညာကို အစားအစာ
စီးပေားပြစ်ထုတ်လုပ်ပခင်းမှာအသုံးချပခင်းကအခက်အခဲရတေအများကကီးွှိရနတုန်းပါပဲ။အစားအစာနှင့်ပတ်သတ်ပပီး
နမ်နိုနည်းပညာကို အသုံးချတဲ့ပုံပါ။

Curiosity Science Magazine 59

Back To Content
HCSR04 Utrasonic sensor module

Ultrasonic sensor ေိုတာ အကောအရဝးတိုင်းတဲ့ အာရုံခံပစ္စည်းပါ။ အကောအရဝးကို

ဘယ်လိုတိုင်းတာမလဲ??
Ultrasonic sound ေိုတာက လူြကားနိုင်တဲ့ အသံကကိမ်နှုန်း ထက်ပိုလေန်တဲ့ အသံ(above 20kHz)
ပြစ်ပါတယ်။20Hz ထက် နည်းွင်ရတာ့ infrasound ရပါ့။တစ်ြက်စာမျက်နှာပါပုံ က ultrasonic sensor module
က ကကိမ်နှုန်း 40kHz ထုတ်ရပးပါတယ်။သူထုတ်ရပးနိုင်တဲ့ အသံွဲ့အလှေင်က ရလထဲမှာ ၁ စက္ကန့် ကို ၃၄၀
မီတာွှိတယ်။ရွထဲမှာရတာ့ ၁ စက္ကန့်ကို ၁၅၀၀ မီတာ ွှိပါတယ်။ရွထဲမှာတိုင်းွင် sonar လို့ရခါ်ပါတယ်။
ပပီးရတာ့ ြကာချိန်ကို controller က အချိန်မှတ်စက်(timer)ရပးထားတယ်။ သူက ultrasonic transducer
နှစ်လုံးပါ၀င်ပါတယ်။ တစ်ခု က electrical signal (voltage, current) ကရန ultrasonic sound wave
ကိုရပပာင်းရပးတယ်။ အဲ့ဒီ အသံလှိုင်းက အွာဝတ္ထုကို အစ်ခုခုကိုထိမိွင် ပဲ့တင်သံပပန်လာတယ်။ အဲ့ဒီ့
ပဲ့တင်သံလှိုင်းကို ရနာက် transducer တစ်လုံးက ပပန်ြမ်းပပီး electrical signal အပြစ်ရပပာင်းလိုက်ပပီး controller
ကိုပို့တယ်။controller ကရန သူ့ွဲ့ အလှေင်နဲ့ ြကာချန
ိ ်ကိုြကည့်ပပီး အကောအရဝးတေက်ရပးတယ်။ကျွန်ရတာ်တို့
ငယ်ငယ်ကသင်ွတယ်ရလ။ အကောအရဝးကိုလိုချင်ွင် အလှေင်နဲ့ ြကာချန
ိ ်ရြမာက်ွတယ်။ြကာချိန်က
အသေားအပပန်ွှိတာမို့၂နှင့်ရတာ့ပပန်စားွမယ်။သူ့မှာဘယ်ရလာက်ရဝးရဝးထီသေားနိုင်လဲအကန့်အသတ်ရတာ့ွှိပါ
တယ်။၂စင်တီမီတာကရန၄ မီတာအထိပဲ ပပန်ြမ်းပါတယ်။

Curiosity Science Magazine 60

Back To Content
 ~ ရမဇူလိုင်ဦး

Marie နဲ့ Pierre Curie တို့ ဇနီးရမာင်နှံ

၏ ပုံကို ပပင်သစ်နိုင်ငံတေင် သူတို့ ၅၀၀
တန် Bank Note ရပါ်တင်ကာ
ဂုဏ်ပပုခဲ့ပါသည် ။ သူတို့ ဇနီးရမာင်နှံမှာ
သံလိုက်စက်ကေင်းနှင့် ရွဒီယို သတ္တိကကမှု
များအပိုင်းကို
စမ်းသပ်ချက်ရတေလုပ်ခဲ့သူများ ပြစ်ပပီး
Polonim နှင့် Radium
ပဒပ်စင်များကိုရတေ့ွှိခဲ့သူများလဲပြစ်ပါ
သည် ။ နှစ်ဦး စလုံးမှာ ရူပရဗဒ Nobel
ေုွှင်များပြစ်ပါသည်။ Pierre
ရသေုံးပပီးရနာက်ပိုင်းမှာ Marie ဟာ
ဓာတုရဗဒနဲ့ပါ Nobel ေု
ထပ်ွခဲ့ပါတယ် ။ ဘာသာွပ်နှစ်ခု တေင်
Nobel ေု ွွှိခဲ့သူ မှာ
သူတစ်ဦးထည်းွှိပါသည် ။ သမိုင်းတေင်
အထက်ပမက် ေုံး အမျုိ းသမီး တစ်ဦး
လဲပြစ်ပါသည် ။
Curiosity Science Magazine 61

Back To Content
ဇီဝရဗဒေိုင်ွာ သိအပ်ြေယ်ွာများ (၁)

ကျွန်ရတာ်တ့ို ပမန်မာနိုင်ငံွဲ့ သိပ္ပံစာရပရလာကမှာ ရူပရဗဒနဲ့ စြကဝဠာရဗဒေိုင်ွာ စာရပရတေ

အသင့်အတင့် ွှိလာခဲ့ရပမယ့်၊ ဇီဝရဗဒေိုင်ွာ စာရပရတေကရတာ့ ွှားပါးရနေဲ ပြစ်ပါတယ်။ ဒါရြကာင့်
ယခုလစာရစာင်ကရန စပပီး စာရွးသူအရနနဲ့ ဇီဝရဗဒေိုင်ွာ သိအပ်ြေယ်ွာများ ရခါင်းစဉ်နဲ့ ဇီဝရဗဒနဲ့
ပတ်သက်တဲ့ အရပခခံသရဘာတွားရတေကို ရောင်းပါးတိုရလးရတေ ပပုလုပ်ပပီး လစဉ် တင်ေက်သေားချင်ပါတယ်။
ယခုလ ပထမေုံး ကျွန်ရတာ်တို့ ရလ့လာစူးစမ်းြကည့်မယ့် အရြကာင်းအွာကရတာ့ ဇီဝရဗဒ ပီပီ အသက်ဇီဝ
ေိုတဲ့အွာကို ရမးခေန်းထုတ်ချင်တာပါ။

အသက်ဇီဝွဲ့ ဂုဏ်အင်လက္ခဏာများ
ကျွန်ရတာ်တို့ရတေ သက်ွှိဇီဝေိုတာဘာလဲ? ေိုပပီး အရပခခံအကျေုံး ရမးခေန်းကို
ထုတ်ြကည့်ွွင် အမှန်ရတာ့ ကရလးရတာင် ပပန်ရပြတတ်ပါတယ်။ ရခေးရတေ၊ ရြကာင်ရတေ၊ သစ်ပင်ရတေက
သက်ွှိပြစ်ပပီး၊ ရကျာက်တုံးရတေ မိုးတိမ်ရတေက သက်မဲ့ပြစ်တယ်ေိုတာမျိုးက အလေယ်တကူ ရပပာလို့ွပါတယ်။
သို့ရပမယ့်လည်း သိပ္ပံပညာမှာရတာ့ အသက်ဇီဝကို တိတိကျကျ သတ်မှတ်ြို့ွာအတေက် ထင်သရလာက်
မလေယ်ကူပါဘူး။ ဝါကျတစ်ရြကာင်းတည်းနဲ့ အဓိပ္ပာယ် ြေင့်ေိုနိုင်ရအာင် လေယ်ကူတဲ့ သရဘာတွား တစ်ခု
မဟုတ်ပါ။ အဲဒါွဲ့ အဓိကအရြကာင်းွင်းကရတာ့ အသက်ဇီဝေိုတဲ့ သရဘာတွားကိုယ်တိုင်က ရလာကမှာ
အသေင်တစ်ခုတည်း ရောင်ယူရနပခင်း မွှိတာပါပဲ။ အသက်ဇီဝဟာ ဂုဏ်သတ္တိတစ်ခုနဲ့ တိုင်းတာ ခေဲပခားနိုင်တဲ့
သရဘာတွား မဟုတ်ပါဘူး။ DNA တစ်ခုဟာ သက်ွှိမဟုတ်ဘူး။ Protein တစ်ခုဟာ သက်ွှိမဟုတ်ဘူး။
ဒါရပမယ့် အဲဒ့ီ ဓာတ်ပစ္စည်းရတေကို စနစ်တကျ စုရဝးလိုက်တဲ့အခါမှာ သက်ွှိ Cell တစ်ခု
ပြစ်သေားတယ်။ တရခတ်တချန
ိ ်တုန်းက သက်ွှိဇီဝမှာ အသက်ဓာတ် ရခါ်တ့ဲ သဘာဝလေန်ဓာတ်တစ်မျိုး ွှိွမယ်၊
အဲဒီ့ဓာတ်ဟာ သဘာဝအရလျာက် ရတေ့ွတဲ့ သက်မဲ့ရုပ်တွားနဲ့ မတူတဲ့ ဓာတ်တစ်မျုိ း ပြစ်ွမယ်လို့
ယုံြကည်မှုရတေ ွှိခဲ့ြကပါတယ်။ သို့မဟုတ် ရမှော်လင့်ထားသလို အဲဒီ့ဓာတ်ကို မရတေ့ွပါ။ တကယ်
ရတေ့လာွတာက သက်မဲ့ရုပ်တွားရကာ၊ သက်ွှိရုပ်တွားရကာဟာ သဘာဝအရလျာက် ပြစ်ရပါ်တဲ့ ပဒပ်စင်
၉၂မျိုးထဲက ရပပးမလေတ်ပါဘူး။ ြေဲ့စည်းပုံရတေ ကောပခားသေားလို့၊ ဓာတုဂုဏ်သတ္တိရတေ ကောပခားကုန်ပပီး သက်မဲ့နဲ့
သက်ွှိ ကေဲထေက်ရနတာကို ရတေ့ွပါတယ်။ ဒါရြကာင့် သက်ွှိဇီဝေိုတ့ဲ သရဘာတွားဟာ ပဒပ်ရပါင်းမျုိ းစုံွဲ့
အေင့်ေင့် ြေဲ့တည်ရပါင်းစည်းပခင်းကရန ရပါ်ထေက်လာတဲ့ ဂုဏ်အင်လက္ခဏာများစောွဲ့ စုရပါင်းဂုဏ်သတ္တိ
(Emergent Property) တစ်ခုလို့သာ ရပပာလို့ွပါတယ်။ အဲဒီ့ထဲက ဂုဏ်သတ္တိ တစ်ခုပါတိုင်း သက်ွှိလို့
တထစ်ချရပပာလို့မွပဲ၊ သက်ွှိမှာရတာ့ အဲဒီ့လို ဂုဏ်သတ္တိရတေ ွှိတတ်ြကတယ်လို့ပဲ ရပပာနိုင်တာပါ။
ယခုရောင်းပါးမှာရတာ့ အဲဒီ့လို သက်ွှိမှာ ွှိတတ်တ့ဲ ဂုဏ်သတ္တိရတေအရြကာင်းကို ရေေးရနေး တင်ေက်သေားမှာ
ပြစ်ပါတယ်။
Curiosity Science Magazine 63
Back To Content
(၁) အစီအစဉ်ကျမှု (Order)

သက်ွှိရတေကို ြေဲ့စည်းပုံ အေင့်များစောပြင့် စီစဉ်ြေဲ့စည်းထားရြကာင်းကို ယခင်လက Year 2

Issue 2 တုန်းက ‘အသက်ဇီဝ၏ အေင့်ေင့် ြေဲ့စည်းပုံ’ ရောင်းပါးမှာ ရြာ်ပပခဲ့ပပီးပါပပီ။ သက်ွှိတစ်ခုမှာ
အရသးငယ်ေုံး အေင့်ဟာ Cell ပြစ်ပါတယ်။ Cell ထက် ပိုရသးွင် သက်ွှိလို့ မရခါ်နိုင်ပါဘူး။ Cell
တစ်ခုချင်းစီအထဲမှာ Nucleus နဲ့ အလားတူ Organelle ရခါ်တ့ဲ ေဲလ်အဂဂါွပ်ရလးရတေနဲ့ ြေဲ့စည်းထားတယ်။ အဲဒ့ီ
Organelle ရလးရတေကလည်း ဇီဝရမာ်လီကျူး (Biomolecule) ရလးရတေနဲ့ ြေဲ့စည်းထားပပန်တယ်။
ဇီဝရမာ်လီကျူးေိုတာကလည်း သက်မဲ့ သဘာဝပဒပ်ရပါင်းရတေွဲ့ ရမာ်လီကျူး (ဥပမာ - ရွ molecule ၊ Carbon
Dioxide molecule) ရတေထက် ပိုမိုကကီးမား ရှုပ်ရထေးြကပါတယ်။ Cell ကရန ပိုကကီးတဲ့အေင့်ကို သေားွင်လည်း
Tissue (အသားစ)၊ Organ (အဂဂါ)၊ Organ System (အဂဂါစနစ်) ရတေနဲ့ အေင့်ေင့် ြေဲ့စည်းထားပပန်တယ်။
သက်ွှိဇီဝွဲ့ ပင်ကိုသရဘာ သဘာဝမှာ အထက်ကရပပာခဲ့သလို ရှုပ်ရထေးတဲ့ စနစ်ရတေနဲ့ ြေဲ့စည်းထားတာကို
ရတေ့ွပါလိမ့်မယ်။

ြားပပုပ်တစ်ရကာင်သည် ေဲလ်၊ တစ်ရှုး၊

အဂဂါနှင့် အဂဂါစနစ်များပြင့် အေင့်ေင့်
ြေဲ့စည်းတည်ရောက် ထားသည့်
သက်ွှိစနစ်တစ်ခုကို ကိုယ်စားပပုပါသည်။

(၂) ပတ်ဝန်းကျင်ကို ခံစားတုံ့ပပန်မှု

သက်ွှိရတေက များပပားလှတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင် လှုံ့ရော်မှုရတေကိုလည်း တုံ့ပပန်နိုင်ြကပါတယ်။

အပင်ရတေေိုွင်လည်း နံွံနဲ့ ပခံစည်းရိုးများကို ရခေတက်လျက် အလင်းရွာင်ွှိတဲ့ အွပ်ကို ဦးတည်ပပီး
ကကီးထေားရလ့ွှိြကတယ်။ ရသးငယ်လှတဲ့ Bacteria ရတာင်မှ အာဟာွဓာတ်ွှိွာကို ရထာက်လှမ်းပပီး
ရွေ့လျားနိုင်တဲ့ Chemotaxis ရခါ်တ့ဲ စေမ်းွည်ွှိြကတယ်။ လှုံ့ရော်မှုတစ်ခုေီကို ဦးတည်ွင် အဲဒီ့တုံ့ပပန်မှုကို
အရပါင်းတုံ့ပပန်မှု (Positive Response) လို့ရခါ်ပပီး၊ ၎င်းမှရဝးွာသို့ ရွှာင်ွင်ရတာ့ အနုတ်တုံ့ပပန်မှု (Negative
Response) လို့ သတ်မှတ်ပါတယ်။

Curiosity Science Magazine 64

Back To Content
 ပုံ - ထိကရုံးပင်၏ အွေက်သည် တို့ထိလိုက်လှေင် ညေတ်ကျပပီး
ရခါက်ထပ်သေားသည်။ ပိုးရကာင်များသည် ပတ်ဝန်းကျင်
လှုပ်ွှားမှုကို အန ္တွာယ်ဟု ထင်ပမင်၍ ရွှာင်ွှားြကရလွာ၊
တို့ထိတိုင်း လှုပ်ရနသည့် အွေက်ကို ရွှာင်ရလ့ွှိြကသည်။
ထို့အပပင် အွေက်က ရခါက်သေားသပြင့် ပိုးရကာင်ကို အွေက်ရပါ်မှ
ပပုတ်ကျရအာင်လည်း လုပ်နိုင်ရသးသည်။ ထိကရုံးပင်၏
လှုပ်ွှားတုံ့ပပန်မှု၏ အဓိကအသုံးဝင်မှုမှာ အွေက်စား ပိုးရကာင်
အန ္တွာယ်မှ ကာကေယ်နိုင်ပခင်း ပြစ်ပါသည်။

(၃) မျုိ းပေားပခင်း

Amoeba လိုမျိုး Cell တစ်ခုတည်းွှိတ့ဲ သက်ွှိဇီဝရတေမှာေိုွင် သူတို့ွဲ့ ဗီဇပစ္စည်းပြစ်တဲ့ DNA

ကို ပုံတူပေားလိုက်တယ်။ ပပီးွင် DNA ကို သယ်ရောင်ထားတဲ့ Nucleus ရခါ်တ့ဲ Cell ဝတ်ေံကိုလည်း
နှစ်ပိုင်းခေဲထုတ်လိုက်ြကတယ်။ ရနာက်ေုံးအေင့်အပြစ် Cell တစ်ခုလုံးကို DNA တစ်စုံစီသယ်ရောင်ထားရသာ
Nucleus တစ်ခုစီ ပါတဲ့ Cell အသစ် နှစ်ခုအပြစ် ခေဲထုတ်လိုက်ပပီး ပုံတူ Cell နှစ်ခုပေားများလာပါတယ်။ အဲဒါကို
လိင်မဲ့မျိုးပေားနည်းလို့ရခါ်ပပီး ရွှးကျတဲ့ မျိုးပေားနည်းတစ်ခုပြစ်ပါတယ်။ အပင်ရတေ တိွစ ္ဆာန်ရတေမှာ ရတေ့ွတဲ့
လိင်ွှိမျိုးပေားနည်းမှာရတာ့ မျိုးစိတ်တူရပမယ့် ေန့က
် ျင်ြက် Cell အမျိုးအစား နှစ်ခုွဲ့
ရပါင်းစည်းသရန္ဓတည်ပခင်းရတေ ပါဝင်ပပီး ပိုမိုရှုပ်ရထေးပါတယ်။ Bacteria ကရန ရဝလငါးအထိ ဘယ်လိုပဲ
မျိုးစိတ်မတူပါရစ၊ ဘယ်လိုနည်းနဲ့ပဲ ပေားများသည်ပြစ်ပါရစ၊ သက်ွှိဇီဝမှန်ွင်ရတာ့ မျိုးေက်တစ်ခုတည်းမှာ
ွပ်တံ့မရနပဲ၊ မျုိ းေက် တစ်ခုပပီးတစ်ခု ပေားများတည်တံ့ရစတဲ့ သဘာဝတွား ွှိပါတယ်။

အမီဘားေဲလ်မျုိ းပေားပခင်း။

(၁) ကကီးထေားရနသည့် Amoeba

(၂-၃) ေဲလ်ဝတ်ေံ (Nucleus) ထဲမှ ဒီအန်ရအ

ပုံတူပေားပခင်းနှင့် ေဲလ်ဝတ်ေံကေဲထေက်ပခင်း။

(၄-၅) ေဲလ်ွည်ြကည် ကေဲထေက်ပခင်း။

(၆) မျုိ းပေားပပီး အမီးဘား ေဲလ်နှစ်ခု

Curiosity Science Magazine 65

(၄) ကကီးထေားြေံ့ပြ ိုးပခင်း

သက်ွှိရတေဟာ သူတို့ကဲ့သ့ို သီးပခားသက်ွှိရတေပြစ်လာရအာင် ပေားများနိုင်သလို၊

သူတို့ကိုယ်တိုင်လည်း အွေယ်ကကီးထေား ွင့်ကျက်ရအာင် ြေံ့ပြ ိုးတည်ရောက်နိုင်စေမ်းလည်း ွှိတတ်ြကပါတယ်။
Cell တစ်ခုက လိင်မဲ့နည်းနဲ့ မျိုးပေားချင်ွင်ရတာင်မှ DNA ပုံတူကူးြို့ လိုအပ်မယ့် ကုန်ြကမ်းဓာတ်ပစ္စည်းရတေကို
စုရောင်းွပါတယ်။ အပင်နဲ့ တိွစ ္ဆာန်ရတေမှာရတာ့ ကကီးထေားြေံ့ပြ ိုးပခင်း ပြစ်စဉ်က ွှင်းပပစွာမလိုရအာင်
ပမင်သာထင်သာ ွှိလှပါတယ်။ သက်ွှိရတေဟာ သူတ့ို DNA မှာ ပါတဲ့ မျိုးရိုးဗီဇ ညေန်ြကားချက်များအတိုင်း
ကကီးထေားြေံ့ပြ ိုးြကပါတယ်။
DNA က သက်ွှိွဲ့ ပပင်ပသေင်ပပင်လက္ခဏာကို ဗိသုကာနဲ့ အင်ဂျင်နီယာပညာမှာ သုံးတဲ့
အလင်းမိတ္တူပပာ (Blueprint) လိုမျိုး တိုက်ရိုက်ညေန်ြကားရစခိုင်း တာမျိုးရတာ့ မဟုတ်ပါ။ DNA ဗီဇရတေက
Protein ရတေွ့ဲ ထုတ်လုပ်မှုကို လွှမ်းမိုးရစပပီး အဲဒ့ီ Cell ွဲ့ အရပခခံ ဓာတုသဘာဝရတေကို တေင့်
လွှမ်းမိုးပါတယ်။ အဲဒ့ီ Cell ရတေွဲ့ အရပခခံသဘာဝရတေက သူတို့ကရန တည်ရောက်တဲ့ အသားစ၊ အဂဂါနဲ့
ခန္ဓာကိုယ် တစ်ခုလုံးကို အေင့်ေင့် လွှမ်းမိုးသေားြကတာပြစ်ပါတယ်။ ဒါရြကာင့် DNA က သက်ွှိွဲ့
သေင်ပပင်လက္ခဏာရတေက များစောရသာ သေယ်ဝိုက်တဲ့နည်းရတေကရနသာ လွှမ်းမိုးတာပြစ်ရြကာင်း ရတေ့ွမယ်။
DNA ဟာ ဗီဇပစ္စည်း ပြစ်တာရြကာင့်၊ မျုိ းေက်သစ် သက်ွှိများမှာ၊ မျိုးေက်ရဟာင်း မိဘများွဲ့
သေင်ပပင်လက္ခဏာရတေကို ေက်ခံပြစ်တည်ရနတာကိုလည်း ရတေ့နိုင်ပါတယ်။

ပံု - ရြကာင်ရလးများသည် တစ်ရကာင်နှင့်တစ်ရကာင

မေင်တူလှရသာ်လည်း မိဘနှစ်ပါးထံမှ ဗီဇများ
ေက်ခံွွှိထားသပြင့် မိဘနှစ်ပါး၏ များစောရသာ
လက္ခဏာများကို ွွှိထားသည်။

(၅) ဇီဝကမ္မထိန်းချုပ်မှုပြစ်စဉ်

အရသးငယ်ေုံးပြစ်တဲ့ Bacteria ရတေလို သက်ွှိရတေမှာရတာင် ရှုပ်ရထေးတဲ့

ဇီဝကမ္မထိန်းချုပ်မှုရတေ ွှိပါတယ်။ သူတို့အနားမှာွှိတဲ့ အစာ သြကားဓာတ် အမျိုးအစားကိုလိုက်ပပီး၊ သြကားကို
ရချြျက်တဲ့ Protein ရတေကို ထုတ်လုပ်ြို့၊ သို့မဟုတ် မထုတ်လုပ်ြို့အတေက် များစောရသာ အပခား Protein ရတေ၊
DNA ဗီဇအစိတ်အပိုင်းရတေက ပါဝင်ပတ်သက်ကာ၊ ထိန်းချုပ်ရနတဲ့ ဇီဝဓာတုစနစ်ရတေ ွှိပါတယ်။
နို့တိုက်သတ္တဝါလို တိွစ ္ဆာန်ရတေမှာေိုွင်လည်း ထိုနည်းတူ ရထာင်ရသာင်းချီတဲ့ ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်ရပါင်းများစောကို
အချန
ိ ်နဲ့ တရပပးညီ ထိန်းညှိရနတဲ့ စနစ်ရတေွှိပါတယ်။ ဥပမာရပးွွင် ခန္ဓာကိုယ်ွ့ဲ အပူချန
ိ ်ကို
ထိန်းသိမ်းတဲ့စနစ်မှာေိုွင် ကိုယ်အပူချန
ိ ်ကျေင်းလာတဲ့အခါ အပူဓာတ်ကို ထိန်းသိမ်းြို့ အရွပပားေီ သေားတဲ့
ရသေးရြကာရတေကို ကျဉ်းပစ်ပါတယ်။ အပူချန
ိ ်အွမ်း တက်လာတဲ့အခါ အပူဓာတ်ကို စေန့်ထုတ်ြို့ အရွပပား
ရသေးရြကာရတေကို ပပန်ကျယ်ပစ်ပါတယ်။

Curiosity Science Magazine 66

Back To Content
အဲဒီ့လို ထိန်းချုပ်ရနတဲ့အရြကာင်းကရတာ့၊ Cell ရတေွဲ့ ဓာတ်ပစ္စည်းရတေ၊ ဓာတ်ရပပာင်းလဲမှုရတေ အတေက်
သင့်ရတာ်တဲ့အရပခအရန (Optimal Condition) ေိုတာ လိုအပ်ပါတယ်။ အဲဒ့ီ သင့်ရတာ်တ့ဲ အရပခအရနထဲမှာ
အပူချန
ိ ်၊ အက်ေစ်နှင့် အယ်လကာလီေန်မှု (pH)၊ ရပျာ်ဝင်ပစ္စည်းရတေွဲ့ အသားတင် လှေပ်စစ်ဓာတ် စတာရတေ
ပါဝင်ပတ်သက်ပါတယ်။ သက်ွှိဇီဝတစ်ခုွဲ့ ပပင်ပပတ်ဝန်းကျင်ဟာ အချန
ိ ်နဲ့အမှေ ရပပာင်းလဲရနတာပြစ်လို့
သက်ွှိဇီဝဟာ အဲဒ့ီ ပတ်ဝန်းကျင်ကို လိုက်ရလျာနိုင်စေမ်း ွှိွင်ွှိ၊ မဟုတ်ွင်လည်း တည်ပငိမ်တ့ဲ သူ့ကိုယ်ပိုင်
အတေင်းပတ်ဝန်းကျင်ရလး တစ်ခုကို ြန်တီးနိုင်စေမ်း ွှိွပါတယ်။ ဥပမာအားပြင့် ဝင်ရိုးစေန်းရဒသမှာ ပပင်ပအပူချန
ိ ်
အလေန်နိမ့်ရပမယ့်၊ ဝင်ရိုးစေန်းဝက်ဝံကရတာ့ ထူထဲတ့ဲ သားရမေးနဲ့ အရွပပားရအာက် အေီပပင်ရတေရြကာင့်
သင့်ရတာ်တဲ့ ကိုယ်တေင်းအပူချန
ိ ်ကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ပါတယ်။

ပံု - ဝင်ရိုးစေန်းဝက်ဝံသည် ရအးပမသည့်

ပပင်ပ ပတ်ဝန်းကျင်ကို အံတ၍
ု ၊
ကိုယ်တေင်း၌ ပူရနေးရသာ
ကိုယ်အပူချန
ိ ်ကို တည်ပငိမ်ရအာင်
ထိန်းသိမ်းနိုင်စေမ်းွှိသည်။

(၆) စေမ်းအင်စီးေင်းသုံးစေဲမှု

သက်ွှိအားလုံးဟာ သူတို့ွဲ့ ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်များ လည်ပတ်ရနရစြို့ စေမ်းအင် အွင်းအပမစ်

တစ်ခုရတာ့ အပမဲတရစ လိုအပ်ရနပါတယ်။ ပပင်ပသက်မဲ့ရလာကမှ စေမ်းအင်ကို ြမ်းယူသုံးစေဲနိုင်တဲ့
သက်ွှိရတေကိုရတာ့ ကိုယ်တိုင်ကကီးထေားနိုင်သူများ (Autotroph) လို့ရခါ်ပါတယ်။ သာဓကရပးွွင်ရတာ့
ရနအလင်းရွာင်နဲ့ အစာချက်နိုင်တဲ့ အပင်နဲ့ ရွရအာက်မီးရတာင်ထေက် ဓာတ်သတ္တုရတေထဲက ဓာတုစေမ်းအင်ကို
ထုတ်ယူနိုင်တဲ့ အဏုဇီဝရတေရပါ့။ အဲဒ့ီ ကိုယ်တိုင်ကကီးထေားသူရတေကို တေင့်ပပန်မှီဝဲပပီးမှ
စေမ်းအင်ွွှိနိုင်သူရတေကိုရတာ့ အပခားသူကိုမှီခိုကကီးထေားသူများ (Heterotroph) လို့ရခါ်ပါတယ်။
အဲဒီ့အုပ်စုမှာရတာ့ Cell အချင်းချင်း ပပန်ဝါးမျိုတဲ့ Amoeba လို ရသးငယ်တဲ့ အဏုဇီဝရတေကရန၊
အွေက်စားသတ္တဝါရတေ အသားစား သတ္တဝါရတေ အကုန်ပါဝင်ြကပါတယ်။
သက်ွှိရလာကကို ရလ့လာြကည့်မယ်ေိုွင် ပပင်ပစေမ်းအင်ဟာ Autotroph ကရန Heterotroph
ရတေေီကို အေင့်ေင့် ရွာက်ွှိစီးေင်းရနတဲ့ အရပခခံသရဘာတွားကို ရတေ့ွမှာပါ။ သက်ွှိရလာကထဲမှာ
သက်ွှိတစ်ခုကို တစ်ခု မှီခိုစားရသာက်ရနတဲ့ အစာကေင်းေက် (Food Chain) ရခါ်တ့ဲ သရဘာတွား ွှိပါတယ်။
ဥပမာ ပမက်ကို လယ်ကကက်ငယ်ကစားပပီး၊ လယ်ကကက်ငယ်ကို စေန်ွဲက စားပခင်းမျုိ း ပြစ်ပါတယ်။ အဲဒီ့ပြစ်စဉ်မှာ
ပမက်က စုရောင်းခဲ့တဲ့ ရနရွာင်စေမ်းအင်ဟာ လယ်ကကက်နဲ့ စေန်ွဲ ေီကို ရဝစုအနည်းငယ်စီနဲ့ အေင့်ေင့်

Curiosity Science Magazine 67

Back To Content
 ရွာက်ွှိ သေားြကတာကို ရတေ့ွမှာပါ။ ဒါရြကာင့် သက်ွှိဇီဝွဲ့ အရပခခံသရဘာတွားထဲမှာ
သက်မဲ့ပပင်ပစေမ်းအင်ရတေက သက်ွှိခန္ဓာအသီးသီးမှာ စီးေင်း ရပပာင်းလဲရနမှုလည်း ပါဝင်ရနပါတယ်။

ပုံ - သက်ွှိဇီဝများ၌ စေမ်းအင်စီးေင်းပုံ

ကျွန်ရတာ်တို့ ရေေးရနေးခဲ့သရလာက်ေိုွင်၊ တစ်စုံတစ်ွာကို သက်ွှိဇီဝလို့ ယတိပပတ်ရပပာြို့ွာ

ဂုဏ်အင်လက္ခဏာ တစ်ခုတည်း ွှိတာမဟုတ်ပဲ၊ သက်ွှိဇီဝဟာ လက္ခဏာွပ်များစောွဲ့ စုရဝးမှုရြကာင့် ပြစ်လာတဲ့
သဘာတွားတစ်ခု ပြစ်တယ်ေိုတာကို ပမင်နိုင်မယ် ထင်ပါတယ်။ ယရန့အချိန်မှာရတာ့ Cell ထက်
ြေဲ့စည်းမှုအေင့် နိမ့်တဲ့အွာကို သက်မဲ့လို့ပဲ ရယဘုယျအားပြင့် သတ်မှတ်ထားေဲ ပြစ်ပါတယ်။ စကားစပ်လို့
ရပပာွွင်ရတာ့၊ Cell မဟုတ်တဲ့ Virus ရတေဟာ မျိုးပေားပခင်း အမှုကို ရောင်ွေက်နိုင်ြကတယ်။ စေမ်းအင်စီးေင်း
သုံးစေဲမှုလည်း ွှိပါတယ်။ သို့ရပမယ့် ကကီးထေားပခင်းနဲ့ ဇီဝကမ္မထိန်းချုပ်မှုပြစ်စဉ်ရတေ မွှိြကပါဘူး။ ဒါရြကာင့်
သူတို့ကိုရတာ့ သက်မဲ့နီးပါး၊ သက်ွှိရလာကွဲ့ အစေန်အြျားမှ ဇီဝဓာတုရမာ်လီကျူး အစုအရဝးများအရနနဲ့သာ
ယူေရလ့ွှိပါတယ်။ ရနာက် လာမယ့် စာရစာင်ရတေမှာရတာ့ အဲဒီ့သက်ွှိ ဂုဏ်အင်လက္ခဏာရတေကို တစ်ခုချင်းစီ
အကျယ်တဝင့် ေက်လက် ွှင်းပပသေားချင်ပါတယ်။

~ ရကျာ်စောလင်း

Reference – Openstax Biology, Campell Biology 10th Edition

Curiosity Science Magazine 68

Back To Content
 ရသာ်ဇင်ထေန်း

စာြတ်သူ ငယ်ငယ်ရလးကထဲ က သိပ္ပံေိုတာ သင်ွမှာပါ ။ ငယ်စဉ်ကထဲ က စေမ်းအင် ၊ အလုပ် ၊

သက်ွှိ ၊ သက်မဲ့ အစွှိတဲ့ စကားလုံးရတေကို ြကားလာွမှာရပါ့ ။ သိပ္ပံေိုတာ အွမ်းကကီး ကျွန်ရတာ်တို့
နဲ့စိမ်းရနတဲ့ ဘာသာွပ်မှ မဟုတ်ဘဲ ။ သက်ွှိေယ်မျိုးကိုရပပာပပပါတို့ ၊ စေမ်းအင် သုံးမျုိ းကိုရပပာပပပါတို့
အစွှိသရွေ့ ငယ်ငယ်ရလးထဲက လဲ စာရမးပေဲရတေမှာ ပါလာခဲ့တာပဲ ။ ရနာက်တပြည်းပြည်း ကကီးလာတို့
ကျွန်ရတာ်တို့ အက်တမ်ရတေဘာရတေ သင်ွတယ် ။ အွာတိုင်းကို အမှုန်ရသးရသးရလးရတေနဲ့
ြေဲ့စည်းထားတယ်တို့ ၊ DNA တို့ ၊ ရမာ်လီကျူးတို့ အစွှိတာရတေကို သင်လာွပပန်တယ် ။ အက်တမ် ရတေက
တစ်ေင့် Quantum Mechanics တို့ ၊ Newtonian Mechanics ရတေက တစ်ေင့် Special and General
Relativity တို့ကိုလဲ သိလာွတယ် ။ လူသားရတေွဲ့ သိပ္ပံပညာကို အသုံးချပပီး သိနားလည်မှုရတေ ၊
သဘာဝတွားကကီးကို ရလ့လာနိုင်မှုရတေကို တပြည်းပြည်းပိုများလာပါတယ် ။ ဒီမှာ ကျွန်ရတာ်တို့
ရပခတစ်လှမ်းရလာက် ရနာက်ပပန်ေုတ် ပပီး ြကည့်ွရအာင် ။ မှန်နိုင်ပါ့မလား? ဒီရလာက် သိလာတတ်လာ တာ
ဘာရြကာင့်ပါလိမ့် ။ သိပ္ပံေိုတာ ဘာရကာင်ကကီး မို့လို့လဲ ? သူက ဘာလို့ တပခားဟာရတေထက်ပိုပပီး
ယုံြကည်ွမှာလဲ? ဥပမာ ရွှးရခတ် Norse ရတေွဲ့ယုံြကည်မှုမှာ Yggdrasil ေိုတဲ့ သစ်ပင်ကကီးကို ဗဟိုပပုပပီး
စြကာဝဠာကကီးဟာ တည်ွှိရနတယ်လို့ေိုခဲ့ပါတယ် ။ ဘာလို့ ကျွန်ရတာ်တို့ဟာ သိပ္ပံကရပပာတဲ့ စြကဝဠာကို
လက်ခံပပီး Yggdrasil ကို လက်မခံွမှာလဲ?
ကျွန်ရတာ်တို့လူသားရတေေိုတာ စြကဝဠာကကီးထဲကို ရနာက်ေုံးမှ ရွာက်လာတဲ့
သတ္တဝါရလးရတေပါ ။ စြကဝဠာကကီးွဲ့ သက်တမ်းဟာ တစ်နှစ် ွှိပပီေိုွင် ကျွန်ရတာ်တို့ ွဲ့ မှတ်တမ်းတင်ထားတဲ့
သမိုင်းဟာ ၁၄ စက္ကန့်ပဲွှိပါရသးတယ် ။ စြကဝဠာကကီးွဲ့ အွေယ်အစားကို ကျွန်ရတာ်တို့ ရနစြကဝဠာ (solar
system) ရလာက်ပခုံ့ရလာက်မယ်ေိုွင် ကျွန်ရတာ်တို့ ကမ ္ဘာကကီးဟာ Virus
ရလးတစ်ရကာင်ရလာက်အွေယ်ပဲွှိပါရတာ့မယ် ။ အဲ့ရလာက်ကို အွေယ်အစား ရကာ အချိန်အတိုင်းအတာရကာ
ကောပခားလှပါတယ် ။ ဒီလိုလူသားရလးရတေက သိခဲ့တဲ့ သိပ္ပံေိုတာ ဘာများပါလိမ့် ။ ဒီတစ်လရတာ့ သိပ္ပံေိုတဲ့
စက်ကကီးက ထေက်လာတဲ့ ဘာသာွပ် ရတေရလ့လာတာ ခနထားခဲ့ပပီး ကျွန်ရတာ်နဲ့ အတူတူ သိပ္ပံေိုတဲ့ စက်ကကီး ွဲ့
အလုပ်လုပ်ပုံရတေ ကို အတူတူရလ့လာွရအာင်လား ။ ကျွန်ရတာ်ဒီရောင်းပါးကို အပိုင်းအေက်ေက် ခေဲပပီး
ရွးပါ့မယ် ။ အွင်ရောင်းပါးရတေလို အွှည်ရွးလို့ွှိွင် စာရလးသေားမှာ စိုးလို့ပါ ။

Curiosity Science Magazine 69

Back To Content
သိပ္ပံနည်းလမ်းရတေေိုတာ (Scientific Method)

သိပ္ပံနည်းကျ စမ်းသပ်ထားရသာ ရေးဝါး အစွှိတာရတေကို ရန့စဉ်ရြကာ်ပငာရတေမှာ စာြတ်သူ

ပမင်ရတေ့ရနွမှာပါ ။ တစ်ချုိ ့ကလဲအမှန် ၊ တစ်ချုိ ့ကလဲ ရြာရွှာရပါ့ ။ သိပ္ပံနည်းကျတယ် ေိုတာ ဘာပါလိမ့် ။
ဘာနည်းလမ်းကို လိုက်လို့ သိပ္ပံနည်းကျတယ်ေိုပပီး ေိုြကပါလိမ့်ေိုတာ ကို ြကည့်ြကွရအာင်။
သိပ္ပံနည်းလမ်းေိုတာ သိပ္ပံပညာမှာအလေန်အရွးကကီး ပပီး မသုံးမရနွ ပါ ။ အပမဲတမ်း
ဘယ်အေိုတစ်ခုတင်သေင်းတင်သေင်း အဲ့အေိုဟာ သိပ္ပံနည်းလမ်း နဲ့ စမ်းစစ် ခံကိုခံွပါတယ်။
သိပ္ပံနည်းလမ်းေိုတာ ခိုင်မာမှုွှိပပီး မပမင်မရတေ့ွတဲ့ ကျွန်ရတာ်တို့ ပတ်ဝန်းကျင် က သဘာဝတွားကကီးကို
ရလ့လာြို့အရကာင်းေုံးနည်းလမ်းတစ်ခုပါ ။
အွင်ေုံး သိပ္ပံပညာွှင် တစ်ရယာက်က အေိုတစ်ခုကို တင်သေင်းလိုက်တယ်ေိုပါရတာ့ ။
အေိုအယူ အေ တစ်ခုကို သူအွင် ရဘာင် ချလိုက်တယ် ။ ဒါကို အနုမာန (Hypothesis) လို့ ရခါ်ပါတယ် ။
အနုမာန ွလာပပီးလို့ွှိွင် သူ့ကို ရထာက်ပံ့ရပးြို့ အတေက် သက်ရသ သာဓက ကိုလိုက်ွှာွပါရတာ့တယ် ။
ွက်ွက်စက်စက်ကိုမညှာမတာ ဘဲ စစ်ရေးွပါတယ် ။ အဲ့လိုစစ်ရေးတဲ့ရနွာမှာ တိကျတဲ့ စမ်းသပ်ချက်ရပါင်း
ရထာင်နဲ့ ချီ လုပ်သင့်ွင်လုပ်ွပါတယ် ။ တကယ်လို့ ကိုယ်ရပးခဲ့တဲ့ အနုမာန အရပါ် လုံရလာက်တဲ့ သက်ရသကို
အဲ့ဒီစမ်းသပ်ချက်ရတေက မရပးနိုင်ဘူးေိုွင် အနုမာန ကို ပစ်ပယ်ွင်ပစ်ပယ် ၊ မပစ်ပယ် ွင် ပပန်ပပီး ရတာ့
မှားရနတာဘာရတေွှိမလဲေိုတာ စစ်ရေးွပါတယ် ။ တကယ်လို့လုံရလာက်တဲ့
သက်ရသအရထာက်အထားရတေွလာတဲ့အခါမှာရတာ့ အဲ့ဒီအနုမာန ကို တန်းပပီ အတည်ပပုလို့မွရသးပါဘူး ။
ထပ်မံစစ်ရေးွြို့ အေင့်ေင့်ရတေွှိပါရသးတယ် ။ (ရနာက်မှာေက်လက်ရြာ်ပပပါ့မယ်) အဲ့ဒီရတာ့
ရယဘုယျအားပြင့် ကျွန်ရတာ်တို့ ဟာ သိပ္ပံနည်းလမ်းေိုတာ သဘာဝရလာကကကီးွဲ့ အလုပ်လုပ်ပုံကို
ွှင်းလင်းပပတဲ့ အကကံဉာဏ်အရတေးအရခါ်အသစ်ရတေကို ပိုမိုတိကျရသသပ်လာရအာင် စမ်းသပ်မေမ်းမံ တဲ့
နည်းလမ်းတစ်ခုလို့ ရပပာလို့ွပါတယ် ။ ကျွန်ရတာ်ဥပမာရလးတစ်ခုရပးပါ့မယ် ။ Gregor Mendel
(၁၈၂၂-၁၈၈၄) ေိုတဲ့ ြသစကတီးယန်း ဘုန်းရတာ်ကကီးတစ်ပါး ဟာ ငယ်စဉ်ကထဲက သစ်ပင်ရလးရတေကို
အွမ်းချစ်ပါတယ် ။ သူဟာ အနုမာနရလးတစ်ခုကို ချခဲ့ပါတယ် ။ ရမေးြေားလာတဲ့ သားငယ် သမီးငယ်ရတေဟာ
မိဘရတေွဲ့ ပုံပန်းသဏ္ဍာဗီဇ ရတေကို အရမေေက်ခံတဲ့ရနွာမှာ အဲ့ဒီရခတ်က သိပ္ပံပညာအများစု လက်ခံထားသလို
ရချာရမေ့ရိုးွှင်းတဲ့ ရပါင်းစပ်မှု တစ်ခုနဲ့ ပြစ်တာမဟုတ်ဘဲနဲ့ တိကျပပတ်သားတဲ့ ယူနစ်ရလးရတေနဲ့
သချင်္ာသရဘာတွား ကို အရပခခံတာပြစ်ွမယ်ေိုပပီး သူဟာရတေးခဲ့ပါတယ်။ သူဟာ ပဲသီးပင်ရပါင်း ၂၈, ၀၀၀
ရကျာ်ကို ရသချာ ရလ့လာခဲ့ပါတယ် ။ ပဲသီးပင်ရတေွဲ့ သူ့တို့ရွှ့ကမျိုးရိုးရတေအရပါ် ဗီဇေက်ခံမှုကို သူဟာ
အရသးစိတ်ရလ့လာတဲ့ အခါမှာ သူ့ွဲ့အနုမာနကို ရထာက်ပံ့ရပးတဲ့ သက်ရသအချုိ ု့ကိုရတေ့ခဲ့ပါတယ် ။
သူ့ွဲ့ရလ့လာမှု က ွှိလာတဲ့ သက်ရသပပချက်ရတေအွ သူ့ွဲ့ အနုမာန ဟာ မှန်ကုန်ခဲ့ပါတယ် ။ သူ့ွဲ့အနုမာန
ကရနတစ်ေင့် မျိုးရိုးဗီဇ ေက်ခံမှု နဲ့ပတ်သတ်တဲ့ ဥပရဒသ ရတေအရပမာက်အများ ထုတ်ယူခဲ့ပါတယ် ။
သူဟာယရန့ထိ ရခတ်သစ်မျုိ းရိုးဗီဇပညာ (Modern Genetics) ွဲ့ ြခင်တစ်ဦးအပြစ်သတ်မှတ်ခံခဲ့ွပါတယ် ။
သိပ္ပံနည်းလမ်းေိုတာွလာတဲ့အချက်အလက်ရတေကိုရွာရထေးရပါင်းစပ်ပပီးနားလည်ရအာင်လို်က်
လုပ်ရနတာမဟုတ်ပါဘူး။ သတင်းအချက်အလက် ရပါင်းများစေားကို ရပါင်းစပ် ရလ့လာ ၊ တစ်ခုနဲ့ တစ်ခုကို
ချတ
ိ ်ေက်မှုတေွှာ၊ အရတေးအရခါ်အသစ်ရတေကိုြန်တီးပခင်းပါ ။ သိပ္ပံပညာွှင်ရတေဟာ အပမင်စူးွှပပီး သူ့ွဲ့
အနုမာနကိုလဲ ွဲွဲဝင့်ဝင့်ရဝြန်ွဲတဲ့အစေမ်းွှိွပါတယ် ။ သိပ္ပံနည်းလမ်းကို အသုံးပပုတဲ့အခါမှာေန်းစစ်တာရကာ၊
အရတေးအရခါ်အသစ်ရတေစဉ်းစားတာရကာ(တခါတရလနဂိုအနုမာနကမှားရနပပီးစမ်းသပ်မှုရတေကရနအသစ်ရတေ

Curiosity Science Magazine 70

Back To Content
ထေက်လာရတေွှိပါတယ်။) နဂိုအနုမာန ကို ပပန်လည် စစ်ရေးတာရကာ ပါပါတယ် ။ တစ်ခါတစ်ရလကျွင်
တကယ်လို့အဲ့ဒီအနုမာန ဟာ ပြစ်နိုင်ရချအွမ်းများရနတယ်ေို ွင် သက်ရသပပြို့ နှစ်ရပါင်းေယ်စုနှစ်ရတေချီပပီး
ရလ့လာွတာရတေွှိပါတယ်။

သိပ္ပံ စံနမူနာ ပုံစံများ (Scientific Models)

Scientific Model လို့ရခါ်တဲ့ သိပ္ပံွဲ့ စံနမူနာပုံစံေိုတာ တကယ်ရတာ့
ကျွန်ရတာ်တို့အတေက်မေန်းလှပါဘူး ။ ငယ်ငယ်တုန်းက သင်ြကွပါတယ် ။ Bohr ွဲ့ Atomic Model တို့ ဘာတို့။
သိပ္ပံ စံနမူနာ ပုံစံ ေိုတာ သဘာဝတွားကကီးထဲက ကိစ္စ တစ်ခုခု အလုပ်လုပ်ပုံ ရဘာင်တစ်ခုကရနြကည့်ပပီး ရတ့ာ
နားလည်လေယ်ရအာင်၊ ွှင်းလင်းရအာင် ရသရသချာချာရလး ချထားတဲ့ နမူနာပုံစံရတေပြစ်ပါတယ်။ အဲ့ဒီနမူနာ
ပုံစံရတေဟာ သိပ္ပံပညာွှင်ရတေကို အွာတစ်ခုွဲ့ အလုပ်လုပ်ပုံကို နားလည်လို့လေယ်ရအာင် ပပနိုင်ပါတယ်။
အဲ့ဒီနမူနာပုံစံရတေဟာ သဘာဝတွားွဲ့ အလုပ်လုပ်ပုံနဲ့ တိုက်ရိုက်ကကီးတူရနစွာမလိုပါဘူး။ ဒီတိုင်းကကီးေို
နဲနဲနားရှုပ်နိုင်ပါတယ်။ ကျွန်ရတာ်ဥပမာရလးတစ်ခုနဲ့ ရပပာပပပါ့မယ် ။
ဥပမာ နက္ခတ္တရဗဒ ပညာ (Astronomy) မှာ Celestial Sphere (ပုံ-၁ တေင်ရှု) ေိုတာွှိပါတယ် ။
ကမ ္ဘာကကီးကို အင်မတန်ကကီးမားတဲ့ ြန်လုံးကကီးတစ်ခုနဲ့ ကာထားတယ်လို့ ပမင်ြကည့်ပါ ။ ရနရတေ ၊ လရတေ ၊
ြကယ်ရတေ အကုန်လုံးဟာ အဲ့ဒီြန်လုံးကကီးမှာ ကပ်ထားတဲ့ အွာရလးရတေပဲရပါ့ ။ ကမ ္ဘာကကီးကရတာ့
တည်ရနတယ် ဘယ်မှမရွေ့ဘူး။ ဒါရပမဲ့ အဲ့ြန်လုံးကကီးကရတာ့ အုန်းရမွှးလုံးစက် လည်သလိုမျိုး
ပတ်လည်ရနတယ်ရပါ့။ အဲ့ဒီရတာ့ ကမ ္ဘာကကီးကြကည့်လိုက်ွင် ြန်လုံးကကီးက
မျက်နှာကျက်ကကီးတစ်ခုလိုပြစ်ရနတာရပါ့။ မျက်နှာကျက်ကကီးက လည်ရနရတာ့ ရနရတေလရတေကလဲ
ဝင်တာထေက်တာရတေ ပြစ်ရနတာရပါ့။ အဲ့လိုပမင်ြကည့်ချင်းအား ပြင့် ြကယ်ရတေွဲ့ တည်ရနွာ ကို
တေက်လို့ွတယ်။ နက္ခတ်တာွာ (Constellation) ရတေကို ြကည့်လို့ွတယ် ။ တကယ်ေိုွင် ြကယ်ရတေကလဲ
တစ်လုံးနဲ့ တစ်လုံးအရဝးကကီး။ နက္ခတ်တာွာရတေေိုတာက တကယ်ရတာ့ ကျွန်ရတာ်တို့ ြကယ်ရတေကို
ကမ ္ဘာကရနပပီး ပမင်ွတဲ့ ပုံအတိုင်း ေက်ပပီး ေေဲထားတာမဟုတ်လား? နက္ခတ်တစ်ခုထဲက ြကယ်ရတေကလဲ
တစ်လုံးနဲ့ တစ်လုံးအရဝးကကီးရတေ တကယ်က။ အဲ့ဒီ ြန်လုံးကကီးကလဲ ွှိမှမွှိတာ ။ ဒါရပမဲ့ အဲ့လို ြန်လုံးကကီး ရပါ်
ြကယ်ရတေကပ်ရနတဲ့ Celestial Sphere Model ကို ပမင်ြကည့်ချင်းအားပြင့် ကျွန်ရတာ်တို့ ဟာ ကမ ္ဘာလည်ပုံရတေ ၊
ြကယ်ရတေ တည်ရနွာရတေ၊ ြကယ်တာွာရတေ၊ ဥက္ကာပျံရတေကို ဘယ်ကရတေ့မယ်၊ ဘယ်လိုရတေ့ွမယ်
အစွှိတာရတေ တေက်ချက်လို့ွတယ်။ တကယ်မှန်တာ မဟုတ်ရပမဲ့ အသုံးဝင်တဲ့ အတေက် သူဟာ Scientific
Model တစ်ခုလို့ သတ်မှတ်လို့ွပါတယ်။

Curiosity Science Magazine 71

Back To Content
 ပုံ-၁ Celestial Sphere ပပပုံ

ပပီးရတာ့ ြတ်စာအုပ်ရတေထဲမှာရတေ့ြူးမှာပါ ။ ရမာ်လီကျူးရလးရတေကို တုတ်ရချာင်းရတေနဲ့

ေက်ထားတဲ့ ပုံရလးရတေနဲ့ ။ အက်တမ်ရတေကို အလုံးရလးရတေနဲ့ ။ တကယ်လဲ အဲ့တာက
ရမာ်လီကျူးရတေမှာအဲ့လိုအလုံးရတေ ပလတ်စတစ်ရချာင်းရတေနဲ့မှမဟုတ်တာ ။ ဒါရပမဲ့
အဲ့လိုတည်ရောက်ပခင်းအားပြင့် ရမာ်လီကျူးရတေွဲ့ သုံးဘက်ပမင်ပုံရတေကို ပမင်သာရစတယ် ။ အက်တမ်ရတေနဲ့
ေက်နေယ်ရနတဲ့ ပုံရတေကို သိသာရစတယ် ။ သိပ္ပံပညာွှင်ရတေကို အရိုးွှင်းေုံးနဲ့ နားလည်လေယ်ရအာင်
ပပနိုင်တယ်။ ထို့အတူပဲ Bohr Atomic Model ေိုတာကလဲ Atom ွဲ့ ပုံစံကို အနီးစပ်ေုံး တူရအာင် လို့
ပုံရြာ်ွတာပဲ ။ Atom ေိုတာ ကျွန်တာ်တို့ ပမင်ွတာမှမဟုတ်တာ။ သူ့ွဲ့ Shape ကို အနီးစပ်ေုံးပြစ်ရအာင်
ရြာ်ထားွတာပဲ ။ ဒါရြကာင့်လဲရခတ်အေက်ေက်မှာ ရတေ့ွှိချက်အသစ်တစ်ခုရတေ့တိုင်း
ပုံစံအသစ်ရတေပပန်ထုတ်ွတာရပါ့ ။
သိပ္ပံစံနမူနာ ပုံစံရတေဟာ မှန်ကန်ရနစွာမလိုပါဘူး ။ အသုံးဝင်ြို့
အပမဲမှန်ကန်ရနစွာမလိုပါဘူး။ သူဟာ ကျွန်ရတာ်တို့ လူသားရတေွဲ့ သဘာဝတွားကိုနားလည်နိုင်ရအာင်
ရလ့လာွာမှာ အသုံးပပုွတဲ့ ကိွိယာတစ်ခုသရဘာပါပဲ ။ စံနမူနာ ပုံစံ တစ်ခုဟာ အကုန်လုံးကိုပပည့်ပပည့်စုံစုံ
ွှင်းပပနိုင်မှွှင်းပပနိုင်လိမ့်မယ် ။ ဥပမာ ခုနက ရမာ်လီကျူးရတေကို တုတ်ရတေနဲ့ ေက်ထားတဲ့ ပုံရလးေိုွင်
ေက်ထားတဲ့ Bond (စည်း) ရတေွဲ့ အားပပင်းထန်မှုဘယ်ရလာက်ွှိလဲေိုတာမပပနိုင်ပါဘူး ။ ဒါရပမဲ့ ရမာ်လီကျူးွဲ့
ပုံသဏ္ဍာန်နဲ့ ရဒါင့်ချုိ းရတေ ကို ပပနိုင်ပါတယ် ။ စံနမူနာပုံစံ တစ်ခုဟာ အစိတ်အပိုင်းတိုင်းမှာ
အရသးစိတ်မှန်ကန်ရနစွာမလိုပါဘူး ။

Curiosity Science Magazine 72

Back To Content
သိပ္ပံရယာင်နည်းပညာ (Pseudoscience)

သိပ္ပံပညာ ကို ရတာ့ချစ်နှစ်သက်တယ် ၊ ဒါရပမဲ့ သိပ္ပံပညာ ွဲ့ အလုပ်လုပ်ပုံလုပ်နည်း ကို

နားမလည်တဲ့အခါမှာ ဘာပြစ်တတ်လဲ ေိုွင် Pseudoscience လို့ရခါ်တဲ့ သိပ္ပံရယာင် ပညာ များ ွဲ့ရနာက်သို့
လိုက်ပပီး လမ်းလေဲသေားတတ်ပါတယ်။ သိပ္ပံရယာင် ပညာ ေိုတာ သူ့နာမည်အတိုင်းပဲ ၊ သိပ္ပံပညာ အရယာင်ရောင်
ထားတဲ့ ပညာ များ ကို ေိုလိုပါတယ် ။ အွာတစ်ခုဟာ သက်ရသအရထာက်အထား ၊ စမ်းသပ်ချက်
အစွှိတာရတေခိုင်ခိုင်လုံလုံ မွှိွင် သိပ္ပံပညာ ွဲ့ ရဘာင်ထဲကို မဝင်ပါဘူး။ ဒါရပမဲ့ အဲ့ဒီလိုခိုင်ခိုင်လုံလုံမွှိရပမဲ့
ွှိပါတယ် လို့ေိုပပီး လူအများကို သိမ်းသေင်းထားရသာ ပညာ များကိုရတာ့ သိပ္ပံရယာင် ပညာ များလို့
သတ်မှတ်ပါတယ် ။ သိပ္ပံွဲ့အရတေးအရခါ်အယူအေရတေအရပါ် အရပခပပုထားရပမဲ့
သိပ္ပံွဲ့အရပခခံအကျေုံးလိုက်နာွမဲ့ စည်းစနစ်ရတေကို ချုိ းရြာက်ရနတဲ့ ပညာရတေကို
သိပ္ပံရယာင်ပညာများလို့ရခါ်ပါတယ်။ နာမည်ကကီးရသာ သိပ္ပံရယာင်ပညာများမှာ ဓာတ်ြကမ်းတိုက်ကုသပခင်း
(Homeopathy) ၊ ရဗဒင်နက္ခတ်ပညာ (Astrology) ၊ ွာသီခေင် (Zodiac) ရတေ ၊ ရွှးရခတ် ပဂ ိုဟ်သားများ
အယူအေ (Ancient Aliens) ၊ လ၏အကျိုးသက်ရွာက်မှု (Lunar Effect) ၊ ကေမ်တမ်နှင့် စိတ်စေမ်းအား
သက်ေိုင်မှု ပညာွပ်များ (Quantum Mysticism – Quantum ေေဲပပား၊ ဓာတ်ဘူး အစွှိသရွေ့ ရတေြကားြူးမှာပါ။)
အစွှိတဲ့ ပညာွပ်များ ပင်ပြစ်ပါသည်။ ထို့အပပင်ရပမာက်များစောရသာ သိပ္ပံရယာင် ပညာရတေွှိပါတယ် ။
ကမ ္ဘာကကီးဟာ နှစ်ရပါင်း ရပခာက်ရထာင်သာ ွှိရသးသည် ဟု ယုံြကည်မှု (Young Earth Creationism) ၊
ကမ ္ဘာပပားသည်ဟုသာ ယုံြကည်မှုများ (Modern Flat-earth Beliefs) နှင့် ွာသီဥတုရြာက်ပပန်လာပခင်း
ကိုလက်မခံမှုများ သိ့ု လူသားများရြကာင့်ပြစ်တယ်ေိုတာလက်မခံသူများ (Climate-change Denials)
ရတာင်ွှိတယ်ေိုွင် သင်အံ့ြသသေားမလား? မအံ့ြသပါနဲ့ ။ ကျွန်ရတာ်တို့ ကမ ္ဘာရပမကကီး မှာ သိပ္ပံ ကို
သရဘာမရပါက် နားမလည်သူရတေ အများကကီးွှိရနပါရသးတယ်။ အယူအေတစ်ခုဟာ လူရတေအများကကီး
လက်ခံယုံြကည်တယ်ေိုတာနဲ့တင်မှန်မသေားပါဘူး ။ သိပ္ပံပညာ နဲ့ သိပ္ပံရယာင် အတတ်ပညာ
ဘာကောလဲသိချင်ွင်တစ်ြက်စာမျက်နှာပါဇယားရလး မှာ အကျဉ်းချုပ်ရြာ်ပပထားပါတယ် ။

Niels Bohr ဟာ ပြင့် သူ့ွဲ့ Bohr Atomic

Model နဲ့ နာမည်ရကျာ်လှပါတယ် ။ Einstein
ွဲ့ "God does not play dice" ေိုတဲ့
စကားလုံးကို "Einstein, stop telling God
what to do" ေိုတဲ့ စကားနဲ့
ပပန်လည်ရချပခဲ့ပပီး Quantum Mehanics ွဲ့
ြခင်ရတေထဲက တစ်ဦးလဲပြစ်ပါတယ် ။
သမိုင်းမှာ Einstein ွဲ့ Bohr ွဲ့ ကစားပေဲ ဟာ
အင်မတန် လှပပပီး နာမည်ကကီးပါတယ် ။ ၅၀၀
Kroner တန် Denmark ရငေရပါ်မှာ သူ့ကို
ဂုဏ်ပပုခဲ့ပါတယ် ။သူလဲပဲ Nobel
ေုွှင်တစ်ဦးပြစ်ပါတယ် ။

Curiosity Science Magazine 73

Back To Content
 သိပ္ပံနှင့် သိပ္ပံရယာင် နည်းပညာ ကောပခားမှုများ အား ပပသရသာ ဇယား

တချို့ရသာသိပ္ပံရယာင်ပညာများကို ကျွန်ရတာ်တို့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာတင်ရတေ့နိုင်ပါတယ် ။

ရသေးခုန်နှုန်းကိုမှန်ကန်ရစတဲ့ သံလိုက်လက်ရကာက်တို့ ၊ ရွာဂါရပျာက်ရစတဲ့ ခွစ်စတယ် ရကျာက်တို့ ဘာတို့
အစွှိသရွေ့ြကားြူးမှာပါ ။ ပပီးရတာ အချုိ ့ရသာ ကင်ောရပျာက်ရစတယ်ေိုရသာ ရေးဝါးများ
အစွှိသရွေ့အွာရတေွဲ့ ရနာက်ကေယ်မှာ ကျွန်ရတာ်အရပါ်က ရပပာခဲ့တဲ့ သိပ္ပံနည်းကျ
စမ်းစစ်ချက်ရတေမပါဝင်ပါဘူး ။

သက်ရသအရထာက်အထား (Evidences) များကို သိပ္ပံ၏အရပခခံအပြစ်ယူွပခင်း

ကျွန်ရတာ်တို့အပမဲတမ်း သက်ရသအရထာက်အထား ေိုတဲ့ စကား ကို လှိုင်လှိုင် သုံးရနြကတယ်။

ဒါရပမဲ့ သက်ရသအရထက်အထား ေိုတာ က ဘာမို့လို့ သိပ္ပံမှာအရွးပါွတာလဲ ? အင်မတန်ကကီးမားလှတဲ့
ဂလက်ေီ ကကီးရတေကအစ အလေန်ရသးငယ်လှတဲ့ အက်တမ်ရလးရတေအထိ နဲ့ ပတ်သတ်တဲ့
အရြကာင်းအွာရတေကို သိပ္ပံပညာွှင်ရတေဟာရလ့လာပပီးရတာ့ သီအိုွီရတေ အနုမာနရတေထုတ်ွပါတယ် ။
ဒါရပမဲ့ွှိွှိသမှေရသာ သိပ္ပံပညာနဲ့ ပတ်သတ်တဲ့ အသိတွားမှန်သမှေ ဟာ
လက်ရတေ့စမ်းသပ်ချက်ရတေနဲ့လက်ရတေ့ရလ့လာချက်ရတေကထေက်လာတဲ့သက်ရသအရထာက်အထားများအရပါ်
သာအရပခခံ ွပါတယ် ။ ခိုင်လုံတဲ့သက်ရသအရထာက်အထားရတေွှိမှသာ ကျွန်ရတာ်တို့ ဟာ အွာတစ်ခုကို
အွှိတွား (reality) လို့ေိုနိုင်ပါတယ် ။ သိပ္ပံပညာွှင်ရတေဟာ သူတို့ွဲ့ သီအိုွီ နဲ့ အေိုရတေကို အွှိတွား ကို
စံထားပပီး စစ်ွပါတယ်။

Curiosity Science Magazine 74

Back To Content
သက်ရသလို့ရပပာလို့ွှိွင် စာြတ်သူစိတ်ထဲမှာ တွားရုံးတစ်ခုကိုရပပးပမင်မိမှာပါ။ ေိုပါရတာ့။
လူသတ်မှုတစ်ခုပြစ်တယ်ပဲထာ ။ သိပ္ပံပညာွှင်ရတေဟာ စုံရထာက်ရတေနဲ့တူပါတယ်။ စုံရထာက်ရတေဟာ
မှုခင်းရနွာမှာ ပြစ်ပျက်ခဲ့တဲ့အချက်အလက်ရတေကိုြကည့်ပပီး မှုခင်းပြစ်ချန
ိ ်ကို ပပန်ရြာ်ွသလိုပဲ
သိပ္ပံပညာွှင်တစ်ရယာက်ဟာ လဲ လက်ထဲွှိတဲ့ သက်ရသအရထာက်အထားရတေကိုြကည့်ပပီး ပုံရြာ်ွပါတယ်။
ဒါရြကာင့်ေင့်ကဲပြစ်စဉ်ေိုွင် ပြစ်ခဲ့တုန်းက ဒီရခတ်သိပ္ပံပညာွှင်ရတေွှိလားေိုွင်မွှိပါဘူး။ ဒါရပမဲ့
သူ့ွဲ့ကျန်ခဲ့တဲ့ ရပခွာလက်ွာရတေက တစ်ေင့် ွှင်းလင်းစော ပမင်ွပါတယ်။ လက်ရတေ့သက်ရသလို့ေိုတဲ့ရနွာမှာ
မျက်စိနဲ့ ပမင်ွမှ သက်ရသပြစ်တာမဟုတ်ပါဘူး ။ နားနဲ့ ြကားွမှ သက်ရသပြစ်တာလဲမဟုတ်ပါဘူး။
တိကျခိုင်လုံတဲ့ရပခွာလက်ွာရတေ၊ တစ်ေင့်သိနိုင်တဲ့ သက်ရသအရထာက်အထားရတေ အကုန်လုံးကို
ွှာွပါတယ်။ တချိန်ထဲမှာပဲ အဲ့ဒီ သက်ရသရတေကို ပငင်းပယ်မဲ့အချက်ရတေွှိမွှိ၊ အဲ့ပငင်းပယ်တဲ့
အချက်ရတေကရကာ ခိုင်လုံမလုံကို တစ်ခါထဲ စစ်ရေးွပါတယ်။ အေိုကို ရထာက်ခံတဲ့ သက်ရသရတေနဲ့
ပငင်းပယ်တဲ့ သက်ရသရတေနှစ်ခုလုံးကို စုံရထာက်တစ်ရယာက်က လူသတ်မှု ကို ရြာ်သလို လိုက်ပပီး
စုံစမ်းွပါတယ်။
အဲ့တာကို က သက်ရသအရထာက်အထားခိုင်လုံတဲ့ သိပ္ပံဗဟုသုတ တစ်ခုွဲ့ အရပခခံ ဝိရသသ
ရတေပဲပြစ်ပါတယ်။ အဲ့တာရြကာင့် Scientific Fact or Statement တစ်ခု ဟာ အရတေးအပမင် အယူအေ
တစ်ခုသာ မဟုတ်ပါဘူး။ သက်ရသခိုင်လုံမှ၊ ပက်ပက်စက်စက်အစစ်ရေးခံနိုင်မှ (Peer review ရခါ်
လုပ်ရြာ်ကိုင်ြက်ချင်း မညှာမတာ ရဝြန် စစ်ရေးခံနိုင်တာ ၊ လက်ရတေ့စမ်းသပ်ချက်ရတေ ရထာင်နဲ့ ချီလုပ်ွတာ
အစွှိတာရတေ) သာ Scientific Fact တစ်ခုပြစ်လာပါတယ်။ အွှိတွား ကို စံထား ပပီး စစ်ရေးထားတဲ့
သိပ္ပံအချက်အလက်နဲ့ အသိတွားရတေဟာ ဒါရြကာင့်မို့ အလုပ်လုပ်တာ၊ အလုပ်ပြစ်တာ ပြစ်ပါတယ်။
စာြတ်သူလဲ သီအိုွီတစ်ခုကို ြတ်ပပီေိုွင် အဲ့ဒီသီိအိုွီအရနာက်က သက်ရသပပချက်ရတေကို ပါ
အချန
ိ ်ရပးနိုင်မယ်ေိုွင် လိုက်ပပီးွှာြတ်ွင် သီအိုွီတစ်ခုအရပါ် နားလည်မှု ပိုမိုပမင့်လာရစပါတယ်။

သိပ္ပံနည်းကျ အရြကာင်းပပုချက် များ (Scientific Arguments)

စာြတ်သူအပမဲတမ်း ကိုွီးယား ကားပဲ ြကည့်ြကည့် ၊ ညဘက် တရုတ်သိုင်းကားပဲ ြကည့်ြကည့်

(ကျွန်ရတာ်တို့ ၁၉၉၀ ခုနှစ် မျိုးေက် ရတေေိုွင် တရုတ်သိုင်းကား ရတေ
အသည်းစေဲြကည့်ခဲ့ြူးြကတာများပါတယ်။) အပမဲတမ်းအမုန်းေုံးတစ်ခု ွှိပါတယ်။ အဲ့တာကရတာ့ ရြကာ်ပငာပါ။
ကိုယ်ကမှ ဇာတ်လမ်းရလးတက်တာ အွှိန်တက်လာပပီေို ရြကာ်ပငာရတေခနခန ပြတ်ဝင်ွင်အွမ်း
စိတ်တိုခဲ့ွြူးမှာပါ။ ရြကာ်ပငာရတေကို ရသချာမစမ်းစစ်ဘဲြကည့်ြကည့်မယ်ေိုွင် ရုတ်တွက် ရြကာ်ပငာတစ်ခု ဟာ
သိပ္ပံနည်းကျ စမ်းသပ်ထားတဲ့ အရြကာင်းပပုချက်များ ွှိတယ်လို့ ထင်ွနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ -
ဒီရခါင်းရလှော်ွည်ရလးဟာ သင့်ေံပင်ကို ၈၀% ပိုမိုရတာက်ပလာရစနိုင်ပါတယ် ေိုပပီး ရြကာ်ပငာွင်
ရုတ်တွက်ြကည့်လိုက်ွင် ကိန်းဂဏန်းလဲအတိအကျ ေိုထားရသး ၊ ြကားထဲက Chemical သုံးမျိုးရလာက်လဲ
ွေတ်ပပထားရတာ့ စိတ်ထဲမှာ ဒီရြကာ်ပငာ ွဲ့အရြကာင်းပပုချက်ရတေဟာာ သိပ္ပံနည်းကျမှာ ပဲ
လို့ရတေးမိသေားရကာင်း ရတေးမိနိုင်ပါတယ်။ တကယ်ေို အဲ့ဒီ “၈၀% ရတာက်ပလာရစတယ်” ေိုတဲ့ အေိုဟာ
သိပ္ပံနည်းကျ သလိုလို ွှိရပမဲ့ တကယ်ရတာ့ မပပည့်စုံပါဘူး ။ ဘာထက်ပိုပပီး ၈၀% ရတာက်ပမှာပဲ ? နဂိုွှိွင်းေေဲ
ေံပင်အရွာင်မမှိန်တဲ့သူရတေအတေက်လား ? ဒါမှမဟုတ် နဂိုထဲက ေံပင်အရွာင်စို တဲ့ သူရတေအတေက်ရကာ ?
နဂိုထအစိုဓာတ်ထက်ကို ၈၀% ထက်ရတာက်ပရစမှာလား? ရြကာ်ပငာတစ်ခုွဲ့ အဓိက ပန်းတိုင် တစ်ခုဟာ

Curiosity Science Magazine 75

Back To Content
သုံးစေဲသူလက်ထဲပစ္စည်းရွာက်ြို့ပါ။ သူတို့ အရနနဲ့ Scientific Argument ကို အပပည့်အတိုင်းသုံးြို့ေိုတာ
မပြစ်နိုင်သရလာက်ပါပဲ။
သိပ္ပံပညာွှင်ရတေဟာ အရြကာင်းပပုချက် ရတေ ကိုတင်သေင်းတဲ့အဓိက ွည်ွေယ်ချက်က သူတို့ွဲ့
သီအိုွီ အယူအေ ရတေကို စစ်ရေးပပီး သဘာဝတွားွဲ့ ပတ်သတ်တဲ့ ကိစ္စ ရတေကို တိကျတဲ့
ွှင်းလင်းချက်အရပြရတေ ရပးနိုင်ြို့ပါ ။ ဥပမာအားပြင့် ၁၉၆၀ ခုနှစ်မှာ ဇီဝရဗဒပညာွှင် E.O. Wilson ဟာ သူ့ွဲ့
သိပ္ပံနည်းကျ အရြကာင်းပပုချက်တစ်ခုကို တင်သေင်းခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒီအရြကာင်းပပုချက်ွဲ့ အဓိက
ွည်ွေယ်ချက်ဟာ ပုွေက်ေိတ်ရလးရတေ ဟာ အနံ့ခံပပီး တစ်ရကာင်နဲ့တစ်ရကာင် ေက်သေယ်ြကတယ်ေိုတဲ့
အေိုကို ရထာက်ပံ့ရပးြို့ပါ။ သူ့ွဲ့ အေိုပပုချက်မှာ သူပပုလုပ်ခဲ့တဲ့ လက်ရတေ့စမ်းသပ်ချက်ွလဒ် ရတေ
၊ွှာရြေရတေ့ွှိမှုရတေကို ထည့်သေင်းခဲ့ပါတယ် ။ ဒါတင်မက တပခားရသာ သူ့အေိုနဲ့ ပတ်သတ်တဲ့ သီအိုွီရတေကိုလဲ
သူဟာရလ့လာွပါတယ်။ သူွဲ့အေိုကိုရထာက်ပံ့ရပးမဲ့ သက်ရသပပချက်ရတေလိုက်ွှာွပါတယ်
။ဒါရပမဲ့အဲ့ဒီလိုလုပ်တဲ့အခါမှာ အဓိက သိပ္ပံွဲ့ အရပခခံ မဏ္ဍ ိုင်ကကီး တစ်ခုကို ရတာ့ ေုပ်ကိုင်ထားွပါတယ်။
အဲ့တာကရတာ့ ရိုးသားမှု (Honesty) ပါ ပဲ ။
ပပီးွင်သူတို့ွဲ့ သီအိုွီကိုတင်ပပတယ်။ အဲ့သီအိုွီအတေက် အရြကာင်းပပုချက်ရတေ ထုတ်ွပါတယ်။
တြန်အဲ့ အရြကာင်းပပုချက်ရတေကမှ တစ်ေင့်လဲ သီအိုွီကို ပပန်စစ်ွပါတယ်။
ဘာလို့အရြကာင်းပပုချက်ထုတ်လဲေိုရတာ့ ဒီအရြကာင်းပပုချက်ကို စစ်ရေးွင်းနဲ့ တစ်ခုခုမှာ
ပပသနာတတ်လာပပီေိုွင် အဲ့တာဟာ သီအိုွီ ွဲ့ အမှားကို မီးရမာင်းထိုးပပရပးနိုင်ပါတယ်။
ဒါရြကာင့်အရြကာင်းပပုချက်ရတေဟာ ရြကာ်ပငာရတေမှာကို မိမိပိုင် သီအိုွီ ကို လူများလက်ခံလာရအာင်
ေေယ်ွပခင်းမျိုးမဟုတ်ဘဲ လူများများ ပိုပပီး အပပစ်ွှာလာနိုင်ရအာင် ရိုးရိုးသားသား တင်ပပွပါတယ်။ အဲ့ဒါမှသာ
ရနာက်ကေယ်က သီအိုွီ ဟာ မှန်လားမှားလား ေိုတာ ကို သိနိုင်မှာပါ။ ရကာင်းမေန်တဲ့
အရြကာင်းပပုချက်တစ်ခုမှာေိုွင် သီအိုွီ ဟာ မှန်လားမှားလားေိုတာကို လုံရလာက်ရအာင် ပပရပးနိုင်တဲ့
သတင်းအချက်အလက်ပပည့်ပပည့်ဝဝပါဝင်ပါတယ်။ (Wilson ွဲ့ ပုွေက်ေိတ်ရတေွဲ့ ေက်သေယ်ပုံကို ရလ့လာချက်
ဟာ အခု ေိုွင် ရတာ်ရတာ်ကိုတေင်ကျယ်ခဲ့ပပီးရနွာအမျိုးမျိုးမှာလဲ လက်ရတေ့အသုံးချမှုရတေွှိရနခဲ့ပါပပီ။)
ဒီလွဲ့ ကျွန်ရတာ့်ရောင်းပါးရလးကို ဒီမှာတင်နားခေင့်ပပုပါခင်ဗျာ။ ရနာက်လမှာ ပါလာမယ့်
သိပ္ပံညီအစ်ကိုများ (၂) မှာေိုွင် သိပ္ပံွဲ့ စိတ်ကူးယဉ်ရတေးရခါ်မှုများ ၊ သိပ္ပံေိုင်ွာ ရတာ်လှန်ရွးများ ၊ သီအိုွီ ၊
အနုမာန နှင့် ဥပရဒတို့ ကောပခားချက်များ အစွှိတဲ့ရခါင်းစဉ်ခေဲရတေနဲ့ အတူ အပခားအရြကာင်းအွာများကို
ေက်လက်ရြာ်ပပရပးသေားမှာပြစ်ပါတယ ။

~ ရသာ်ဇင်ထေန်း

Ref : Seeds, M. (2007). Stars and galaxies (5th ed.). Belmont, CA: Thomson Brooks/Cole.

Curiosity Science Magazine 76

Back To Content
 သီအိုွီ များဟာ သိပ္ပံပညာတိုးတတ်မှုွဲ့ အရပခခံအကျေုံး အုတ်ပမစ်ရတေပါပဲ။
တစ်စုံတစ်ရယာက်ဟာ အသစ်တစ်စုံတစ်ွာကို ရတေ့ွှိပပီေိုွင် “ငါ ဒါကို ရတေ့ပပီ၊ ဒီလိုပြစ်တာ ဒီလိုရြကာင့်” ေိုပပီး
ရပပာလိုက်ရုံနဲ့ သိပ္ပံပညာကို အကျိုးတစ်စုံတစ်ွာပပုမသေားပါ။ မိမိွဲ့ ရတေ့ွှိချက်ကို ချက်ကျလက်ကျနဲ့
အရသးစိတ်တင်ပပွပါမယ်။ သချဂာလဲပါွပါမယ်။ ဘာလို့လဲေိုရတာ့ သချဂာဟာ သိပ္ပံွဲ့
ဘာသာစကားပြစ်ရုံသာမက စြကဝဠာကကီးွဲ့ ဘာသာစကားပြစ်ပါတယ်။ (ေိုပါရတာ့ သင်ဟာ အပခားကမ ္ဘာက
သက်ွှိတစ်မျိုးနဲ့ရတေ့ပပီး ရွှ့မှာ ရဘာလုံးငါးလုံးထားကာ ထိုရဘာလုံးနဲ့ပတ်သက်ပပီး ရပပာေိုေက်ေံြို့
ကက ိုးစားမယ်ေိုွင် ပထမေုံးအလုပ်ပြစ်မှာကထိုရဘာလုံးရတေွဲ့ အရွာင်လဲမဟုတ်ပါ။ အရခါ်အရဝါ်လဲမဟုတ်ပါ။
ထိုရဘာလုံး အရွအတေက်အရြကာင်း စ အလုပ်ပြစ်ပါလိမ့်မယ်။) ထိုကဲ့သို့ အချက်အလက်ကျကျ၊ သချဂာ
ပပည့်ပပည့်စုံစုံ နဲ့ စမ်းသပ်မှုတို့က ရထာက်ခံရပးထားတဲ့ အရြကာင်းအွာကိုသာ သီအိုွီလိုရခါ်ွပါမယ်။
ထိုသီအိုွီကိုအင်ဂျင်နီယာနည်းပညာရပါင်းစပ်လိုက်တဲ့အခါမှာ သိပ္ပံနည်းပညာပြစ်လာပပီး ကမ ္ဘာကကီးကို
အသုံးရတာ်ခံပါရတာ့တယ်။ရခတ်အေက်ေက်ကပညာွှိတို့ကိုအြကပ်ရိုက်ရစခဲ့တဲ့အွာရတေကိုရပြွှင်းရပးနိုင်
တဲ့ မှတ်တိုင်ထူတဲ့သီအိုွီများ လို့သတ်မှတ်ွပါလိမ့်မယ်။ အခုရြာ်ပပပါများကရတာ့ ကျွန်ရတာ့်အတေက်
အကကီးကျယ်ေုံး မှတ်တိုင်ထူတဲ့သီအိုွီများ ပြစ်ပါတယ်။

(၁) ရအာက်ေီဂျင်ရပါင်းစပ်ရလာင်ကျွမ်းပခင်း သီအိုွီ - အန်တိုနီ လက်ဗေ ိုက်ဇာ(Antonie Lavoisier) ၁၇၇၀

လက်ဗေ ိုက်ဇာ ဟာ ရအာက်ေီဂျင်ကို

ရတေ့ွှိခဲ့တဲ့သူရတာ့မဟုတ်ပါ။ ဒါရပမယ့်သူက ရအာက်ေီဂျင်ဟာ
အွာဝတ္ထုရတေရလာင်ကျွမ်းွာမှာရပါင်းစပ်တဲ့ဓာတ်ရငေ့ပြစ်တယ်
ေိုတာကို ရတေ့ွှိခဲ့သူပြစ်ပါတယ်။ ဒါ့ရြကာင့်မို့ လက်ဗေ ိုက်ဇာ ဟာ
ရခတ်သစ်ဓာတုရဗဒပညာွပ်ကိုေန်းသစ်ရစခဲ့သူေိုလည်း
မမှားပါဘူး။

Curiosity Science Magazine 77

Back To Content
(၂) ကမ ္ဘာ့ရကျာက်ချပ်လွှာကကီးများ သီအိုွီ - အဲြွတ် ဝက်ဂျင်နာ (Alfred Wegener – 1912) နှင့် တူဇို ရဝလ်စင်
(Tuzo Wilson – 1960)
ဝက်ဂျင်နာ ဟာ ၁၉၁၂ ခုနှစ်မှာ
ကမ ္ဘာ့တိုက်ကကီးများဟာ ရကျာက်ချပ်လွှာကကီးများ
အရပါ်မှာရွေ့ရနတယ်ေိုတာကို ရတေ့ွှိခဲ့ပါတယ်။
ဒါရပမယ့် ၁၉၆၀ အထိ သိပ္ပံပညာွှင်များဟာ
ထိုရကျာက်ချပ်လွှာကကီးများွဲ့ အပိုင်းအစများကို
မေက်စပ်နိုင်ခဲ့ပါဘူး။ ၁၉၆၀ ခုနှစ်မှာမှ
ရဝလ်စင် လို့အမည်တေင်တဲ့ ကရနဒါနိုင်ငံသား
ပထဝီရူပပညာွှင်(Geophysicist) ဟာ ကမ ္ဘာ့
ရကျာက်ချပ်လွှာကကီးများ သီအိုွီ ရြာ်ထုတ်ွာမှာ
အဓိကအကျေုံးအခန်းကဏ္ဍက ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။
သို့ရသာ် သူတစ်ရယာက်တည်း အားလုံးကို
ရတေ့ွှိခဲ့ပခင်းရတာ့ မဟုတ်ပါ။

(၃) Statiscal Mechanics - ဂျမ

ိ ်းကလာ့ခ် မက်စ်ဝဲ၊ လုဒ်ဝစ်ချ ် ဘို့စ်မန်း နှင့် ရဂျ ဝီလာ့ဒ် ဂစ်ဘ် (James Clark
Maxwell, Ludwig Boltzmann, J.Willard Gibbs, late 19th century)

ဒီသီအိုွီဟာတစ်စုံတစ်ဦးတည်းွဲ့ အားထုတ်မှု
ရြကာင့်မဟုတ်ပဲ သိပ္ပံပညာွှင်များွဲ့ စုရပါင်း
အားထုတ်မှုရြကာင့် ၁၉ွာစု ရနှာင်းပိုင်းမှာ
ရပါ်ရပါက်လာတာပြစ်ပါတယ်။ အပူွဲ့
ပြစ်တန်စေမ်း ကို အက်တမ်နဲ့ ရမာ်လီကျူးရတေွဲ့
တည်ွှိရနမှုနဲ့ ွှင်းပပနိုင်ပခင်း ဟာသာမိုဒိုင်နမစ်
နည်းပညာနဲ့အက်တမ်တို့ွဲ့အမှန်တကယ်တည်ွှိ
မှုသက်ရသတို့အရပါ် အရပခခံအုတ်ပမစ်ချရပး
လိုက်တာပါပဲ။ ဒါ့အပပင် မက္ကန်းနစ်သီအိုွီဟာ
ရူပရဗဒ သိပ္ပံပညာွဲ့သချဂာကို တိုးတက်ရစခဲ့ပါ
တယ်။

Curiosity Science Magazine 78

Back To Content
(၄) အထူးနှိုင်းွသီအိုွီ - အဲဘတ် အိုင်းစတိုင်း ၁၉၀၅
ဒါကရတာ့ အားလုံးပဲ ြကားြူးပပီးသားပြစ်မှာပါ။
ကမ ္ဘာ့လူသိအများေုံးသိပ္ပံပညာွှင်ပြစ်တဲ့အိုင်းစတိုင်း
ွဲ့ နှိုင်းွသီအိုွီဟာ သိပ္ပံအရြကာင်းကို
မသိတဲ့သူရတာင်မှ ြကားြူးပါလိမ့်မယ်။ ဒါရပမယ့်
နှိုင်းွသီအိုွီဟာ အထူး နဲ့ ရယဘုယျ ေိုပပီး ၂
မျိုးွှိတယ်ေိုတာကရတာ့ လူတိုင်းသိချင်မှ
သိြကပါလိမ့်မယ်။ ပထမသီအိုွီကရတာ့
အထူးနှိုင်းွသီအိုွီ (special relativity theory) ပြစ်ပပီး
၁၉၀၅ ခုနှစ်မှာ ရတေ့ွှိခဲ့တာပြစ်ပါတယ်။ ဒီသီအိုွီွဲ့

အကျဉ်းချုံးအရပါ်ယံကို ရပပာွမယ်ေိုွင်ရတာ့ အချန

ိ ်နဲ့ဟင်းလင်းပပင်(space and time) ဟာ တေဲြက်ပြစ်ရနပပီး
အချန
ိ ်ဟာလဲ ရွှးယခင် သိပ္ပံပညာွှင်များအပါအဝင်ကမ ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးက လူရတေ ယုံြကည်ခဲ့ြကသလို
မရပပာင်းလဲနိုင်တဲ့အွာ မဟုတ်ဘူးေိုတာပဲပြစ်ပါတယ်။သင်ဟာဟင်းလင်းပပင်(space) မှာ ပမန်ပမန်သေားနိုင်ရလ
အချန
ိ ်ကို ရနှးရနှးပြတ်သန်းရလ ပြစ်ပါလိမ့်မယ်။

(၅) ရယဘုယျနှိုင်းွသီအိုွီ - အဲဘတ် အိုင်းစတိုင်း ၁၉၁၅

၁၇၀၀ အရစာပိုင်းက နယူတန်ေိုတဲ့

လူပျိုစစ်စစ်သိပ္ပံပညာွှင်တစ်ဦးဟာ ကမ ္ဘာရပမကကီးနဲ့
အွာဝတ္ထုတို့မှာ ေေဲငင်အားွှိတယ်ေိုတာကို
ရတေ့ွှိပပီးရတာ့ ဒီေေဲငင်အား အလုပ်လုပ်ပုံကို
ွှင်းပပခဲ့ပါတယ်။ ရနာက် နှစ် ၃၀၀ ခန့်အြကာမှာရတာ့
အိုင်းစတိုင်းေိုတဲ့ ရုံးစာရွးတစ်ဦးက ဒီေေဲငင်အား
ဘာ့ရြကာင့် ပြစ်ရပါ်လာွသလဲ ေိုတာနဲ့ သူ့ွဲ့
အရသးစိတ်ပြစ်တည်ပုံကို အရပြထုတ်ခဲ့ပါရတာ့တယ်။
ဒီ ရယဘုယျနှိုင်းွသီအိုွီ (General relativity theory)

ကရတာ့ သိပ္ပံသမိုင်းမှာ အလှုပ်ခတ်ေုံးသီအိုွီပဲပြစ်ပါတယ်။ ဒီသီအိုွီွဲ့ အကျဉ်းချုံးကရတာ့ ပဒပ်ထုများရလ

ဟင်းလင်းပပင်ကို ပိုရကေးညေတ်ရစရလ ပြစ်ပပီး ထိုရကေးညေတ်မှုရြကာင့် ေေဲငင်အား
ွှိရနွတယ်ေိုတာပဲပြစ်ပါတယ်။ ဒီသီအိုွီရလာက် ကမ ္ဘာ့သမိုင်းကို ရပပာင်းလဲရစခဲ့တာ ွှိမယ်မထင်ပါ။
ဒီသီအိုွီွဲ့ ရနာက်ေက်တေဲအကျိုးေက်ဟာ လက်ွှိကမ ္ဘာ့နိုင်ငံရွးနဲ့ ကံြကမ္မာတစ်ခုလုံးကိုပါ
အကျိုးသက်ရွာက်ရနပါတယ်။(ရနာက်လာမယ့် issue မှာ နှိုင်းွသီအိုွီများ အိုင်းစတိုင်း ဘယ်လိုစဉ်းစားခဲ့ပုံ၊
သူတို့ွဲ့ အရသးစိတ် အချက်အလက် တို့ကို ကျွန်ရတာ် ရောင်းပါးတစ်ပုဒ်ရွးပါမယ်။)

Curiosity Science Magazine 79

Back To Content
(၆) ကေမ်တမ်သီအိုွီ - Max Plank, Einstein, Neils Bohr, Werner Heisenberg, Erwin Schrödinger, Max
Born, Paul Dirac, 1900-1926

ဒီသီအိုွီကရတာ့ လူသိလဲများသလို သူ့ကို

ပူးရပါင်းရြာ်ထုတ်ခဲ့တဲ့ သိပ္ပံပညာွှင်ရတေကိုလဲ
လူသိများြကပါတယ်။ကေမ်တမ်သီအိုွီဟာရွှးရိုးစေဲရူပရဗဒ
ပညာကိုရပပာင်းပပန်လှန်ပစ်တယ်။သဘာဝတွားွဲ့သာမန်ပ
ြစ်နိုင်စေမ်းရတေကိုအံ့ြေယ်ရတေပြစ်ရစတယ်။ရွှးယခင်ရတေး
ရခါ်ပညာွှင်တို့ွဲ့အရတေးအရခါ်ရတေကိုကရမာက်ကမပြစ်
သေားရစတယ်။ဘယ်သူမှမယုံနိုင်ရလာက်ရအာင်မရတေးနိုင်
ရလာက်ရအာင် ရူပရဗဒကို ေန်းသစ်သေားရစတယ်။
ကေမ်တမ်သီအိုွီကိုနားလည်တယ်လို့ရပပာတဲ့လူဟာကေမ်တ
မ်သီအိုွီကိုလုံးဝမ ြကားြူးတဲ့သူသာ ပြစ်လိမ့်မယ်လို့
ရပပာစမတ်တေင်တယ်။

(၇) သဘာဝရွေးချယ်မှုပြင့် မျုိ းေင့်ရပပာင်းလဲပခင်း - ချားလ်စ် ဒါဝင်(Charles Darwin, 1859)

ဒီသီအိုွီဟာသိပ္ပံအသိုင်းအဝိုင်း၊အရတေးအရခါ်အသိုင်း
အဝိုင်းနဲ့ဘာသာရွးအသိုင်းအဝိုင်းတို့ကိုပါလှုပ်ခက်သေားရ
ေခဲ့ပါတယ်။ ဒီသီအိုွီွဲ့ အနှစ်သာွကရတာ့ ကမ ္ဘာရပါ်က
သက်ွှိတိုင်းဟာ ေက်နေယ်ရနပပီး ရွှးဘုံတူတဲ့
သက်ွှိမျိုးနေယ်ရတေကရနေင့်ကဲရပပာင်းလဲပပီးေင်းသက်လ
ာတယ်ေိုတာပဲ ပြစ်ပါတယ်။ ချားလ်စ်ဒါဝင် ဟာ
လူရတေကို အသိညဏ်ပေင့်ရစခဲ့ပပီး သဘာဝလေန်
အယူအေမှားများကိုပယ်ြျက်ရစကာပိုမိုနက်နဲမှန်ကန်တဲ့
သိပ္ပံသရဘာတွားရတေနဲ့သာစဉ်းစားတတ်ရအာင်
ပပုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။သူ့သီအိုွီဟာဘယ်ရလာက်ရတာင်ရခတ်
ကိုရပပာင်းလဲမှတ်တိုင်ထူရစခဲ့သလဲေိုွင်အခုအချန
ိ ်ထိ
ရတာင် မပြစ်သင့်ရပမဲ့ တစ်ချုိ ့လူရတေက သံသယပေား
လက်မခံနိုင်ပြစ်ရနေဲပါ။

Curiosity Science Magazine 80

Back To Content
(၈) ပဂ ိုဟ်ပတ်လမ်းရြကာင်းများ - ရကာ့ပါးနီးကပ်စ(် Copernicus, 1543)

ဒါကရတာ့ လူသားရတေကို
အသိညဏ်အပေင့်လင်းေုံးပြစ်ရစခဲ့တဲ့
သီအိုွီပဲပြစ်ပါတယ်။လူသားရနတဲ့ကမ ္ဘာကကီး ဟာ
စြကဝဠာွဲ့ အလယ်ဗဟိုမှာွှိရနပပီးရတာ့ ရန၊
ပဂ ိုဟ်ရတေနဲ့ အပခား ြကယ်ရတေအားလုံးဟာ
ကမ ္ဘာကကီးကို ဦးတည်လည်ပတ်ရနတယ်လို့
အွစ်တိုတယ်တို့ကအစနှစ်ရထာင်ရပါင်းများ စော
ယုံြကည်ခဲ့ြကတယ်။ယုတ္တိအမှားဟာရကျနပ်ြေယ်
အမှန်တွားပြစ်ရနပပီးနှစ်ရထာင်ရပါင်းများစော
အြကာခဲ့မှာရကာ့ပါးနီးကပ်စ်ေိုတဲ့

လူတစ်ရယာက်က ခါးသီးြေယ် အမှန်တွားကို ရပပာပပပါရတာ့တယ်။ကမ ္ဘာဟာပဂ ိုဟ်တစ်လုံးမှေသာ ပြစ်ပပီး

ကမ ္ဘာအပါအဝင် အပခားပဂ ိုဟ်များဟာ ရနကို ဗဟိုပပုလှည့်ပတ်ရနွတယ်လို့ေိုတယ်။ ဒီရတာ့မှ
အယူအေအမှားရတေနဲ့ မွှန်ထူရနတဲ့ လူသားတို့ဟာ အိပ်မက်ေိုးကကီးကနိုးထလို့၊ ခါးသီးတဲ့အမှန်တွားကို
လက်ခံလို့ ကတ်ပ်လာ၊ ဂလ်လီလီယို၊ နယူတန်၊ အိုင်းစတိုင်း၊ အခုလက်ွှိ စတီြန်ရဟာ့ကင်းတို့အထိ
ရခတ်အေက်ေက် စစ်မှန်တဲ့ သိပ္ပံကို ရလ့လာနိုင်ပါရတာ့တယ်။

~ သာထက်ရအာင်

Ref: Physics Org

Lord Ruthurford (Ernest

Ruthurford) ၏ ပုံကို Bank Note ရပါ်
တင်ကာ ဂုဏ်ပပုခဲ့သည့် နိုင်ငံမှာ New
Zealand နိုင်ငံ ပြစ်ပါသည် ။ သူ့ွဲ့
ရွွှပပားပြင့် Alpha
အမှုန်ပပန့်ကျဲပခင်းစမ်းသပ်ချက်
(ေယ်တန်းမှာသင်ွပါတယ်) နဲ့
အက်တမ် ွဲ့ ဝတ်ေံ ကို
ွှာရြေရတေ့ွှိခဲ့တာရတေရြကာင့်
နာမည်ကကီးသူပါ ။ Nobel ေု
ွှင်တစ်ဦးလဲပြစ်ပါသည် ။

Curiosity Science Magazine 81

Back To Content
သိပ္ပံပညာွှင်ရတေကိုရခါင်းစားရစခဲ့တဲ့ရမးခေန်းတစ်ခုွှိပါတယ်။ ဘာလို့အရပခခံအမှုန်ရတေဟာ တစ်ခုနဲ့ တစ်ခု
ပဒပ်ထုရတေကောရနွတာလဲ ? ဥပမာ Top Quark လို ဟာေို ပဒပ်ထုများလေန်းပပီး Electron လိုဟာကျ
ပဒပ်ထုနည်းရနွတာလဲ?အရပြကရတာ့ Higgs စက်ကေင်းလို့ရခါ်တဲ့ စက်ကေင်းကို ကျွန်ရတာ်တို့ ခန္ဓာကိုယ်
ကိုြေဲ့စည်းထားတဲ့အမှုန်ရလးရတေက ထိရတေ့တဲ့အတေက်ရြကာင့်ပါ။၁၉၆၄ ခုနှစ်မှာ သိပ္ပံပညာွှင် Peter Higgs
ဟာ ဒီပပသနာအတေက် အနုမာန (Hypothesis) တစ်ခုကိုထုတ်ခဲ့ပါတယ် ။ ဘယ်အမှုန်ကိုမေို ပဒပ်ထု
ပြစ်ရပါ်ရစတဲ့ Boson အမှုန်ရလးတစ်ခု ွှိတယ်လို့ရပပာပါတယ် ။ အဲဒီအမှုန်ရလးကို Higgs Boson
လို့ရခါ်ပါတယ် ။ စြကဝဠာကကီးထဲမှာ ရနွာတိုင်းမှာ Higgs Boson ရလးရတေနဲ့ပပည့်နှက်ရနတဲ့ Higgs စက်ကေင်း
(Higgs Field) ွှိပါတယ် ။ အမှုန်ရလးရတေဟာ အဲဒီ Higgs Field နဲ့ ထိရတေ့လိုက်ရတာ့မှ ပဒပ်ထု ွှိပါတယ် ။
တကယ်လို့ Higgs စက်ကေင်းွဲ့ သက်ရွာက်မှုဟာ A ေိုတဲ့အမှုန်ရလး အရပါ်မှာ နည်းတယ်ေိုွင် A မှာ ပဒပ်ထု
နည်းနည်းပဲ ွှိပါလိမ့်မယ် ။ များတယ်ေိုွင် A အမှုန်ရလးွဲ့ ပဒပ်ထုဟာလည်း များပါလိမ့်မယ် ။ လုံးဝ
မထိရတေ့ဘူးေိုွင်ရတာ့ လုံးဝ ကို ပဒပ်ထုမွှိဘူးရပါ့ဗျာ ။ အဲဒီ ကိစ္စ ကိုကျွန်ရတာ် ဥပမာရလးတစ်ခု နဲ့
ရပပာပပပါ့မယ် ။

ဥပမာ ရွကန် တစ်ကန် ွှိတယ်ေိုပါစို့ ။ အဲဒီရွကန်ွဲ့တစ်ြက်မှာ A,B,C,D ေိုတဲ့ လူရလးရယာက် ွှိတယ် ။

အဲလူရလးရယာက်ဟာ ကန်ွဲ့ ဟိုတစ်ြက်ကမ်း ကို ကူးြို့ကက ိုးစားြကပါတယ်။

>A က Personal Watercraft ရလးနဲ့ (Jetski ရလး) သုံးပပီး ကူးပါတယ်။ သူဟာရွရပါ်ski နဲ့ ွှပ်ရပပးသလိုပဲ
ွှိတဲ့အတေက် သူနဲ့ရွနဲ့သိပ်မထိပါဘူး ။ အဲဒီအတေက်ရပါ့ပါးပပီးပမန်ေန်ပါတယ်။

>B ကရတာ့ ရလှကရလး သုံးပပီး ရလှာ်သေားပါတယ် ။ သူဟာ ရွမျက်နှာပပင်ရပါ် ထိရတေ့မှုဟာ များတဲ့အတေက် A

ရလာက်ရတာ့ မရပါ့ပါးနိုင်ပါဘူး ။

>C က ရတာ့ သူက ရွကန်ကူးပပီးရတာ့ သေားပါတယ် ။ သူဟာ ရွနဲ့အထိအရတေ့အများေုံးပြစ်တဲ့အတေက်

သူဟာ အရလးလံေုံးနဲ့ အရနှးရကေးေုံး ပြစ်ပါတယ် ။

>D ကရတာ့ ရွထဲကိုရတာင်မေင်းပါဘူး ။ သူဟာ အရပါ်ကရနပဲ ွဟတ်ယဉ်ရလးနဲ့ ပျံပပီး ပြတ်သေားပါတယ်။

လုံးဝရွနဲ့မထိရတေ့တဲ့အတေက် သူ ဟာအရပါ့ပါးေုံး ပြစ်ရနပါတယ်။

Curiosity Science Magazine 82

Back To Content
ဒီဥပမာ အတိုင်းပါပဲ ။ ရွနဲ့များများ ထိရတေ့တဲ့လူဟာ ပိုမိုရလးလံသလိုပဲ Higgs စက်ကေင်းနဲ့များများ ထိရတေ့တဲ့
အရပခခံအမှုန်ဟာလည်း ပိုမိုပပီး ပဒပ်ထုများ ပါတယ်။ Electron ရတေဟာ Jet Ski နဲ့သေားတဲ့ A နဲ့ တူပါတယ် ။
ထိရတေ့မှုနည်းတဲ့အတေက် သူ့ွဲ့ပဒပ်ထုဟာ အွမ်းနည်းလှပါတယ်။

Proton , Neutron (တကယ်ရတာ့သူတို့ထဲက Up and Down Quark ရတေပါ) ကရတာ့ ရလှရလှာ်သေားတဲ့ B

နဲ့တူပါတယ်။ (အတန်အသင့်ထိရတေ့) သူတို့ကရတာ့ ပဒပ်ထု က တန်သင့်ရုံရလာက် ွှိတယ်ရပါ့ဗျာ ။ W and Z
boson , Top Quark ရတေကျရတာ့ ရွထဲလမ်းရလှောက်သေားတဲ့ C နဲ့ တူပါတယ်။ (ထိရတေ့မှုများ) ဒါရြကာင့်သူတို့
ွဲ့ ပဒပ်ထုရတေဟာ တအားရလးလေန်းပါတယ်။ Photo, gluon တို့ကျရတာ့ အရပါ်ကရန ွဟတ်ယဉ်နဲ့သေားတဲ့ D နဲ့
တူပါတယ်။ (ထိရတေ့မှုလုံးဝမွှိ) ဒါရြကာင့် သူတို့ဟာ ပဒပ်ထုမွှိ (rest massless) ပြစ်ွတာပဲပြစ်ပါတယ်။
ရလးမျိုးထဲွှိတာမဟုတ်ပါဘူး ။ ရွနဲ့ အွာဝတ္ထုနဲ့ ထိရတေ့မှု ရပါ်မူတည်ပပီး ပမန်ေန်တာကောသေားသလို
အမှုန်ရလးနဲ့ Higgs စက်ကေင်း ထိရတေ့မှုရပါ်မူတည်ပပီး ပဒပ်ထုရတေဟာ ကောသေားပါတယ် ။

ရွကန်တစ်ခုလုံးကို ရွရမာ်လီကျူးရလးများ (H2O molecules) ရလးရတေနဲ့ြေဲ့စည်းထားသလိုပဲ Higgs

စက်ကေင်းကိုလဲ Higgs အမှုန်ရလးရတေနဲ့ ြေဲ့စည်းထားပါတယ်။ အဲ Higgs အမှုန်ရလးရတေကို Higgs Boson
လို့ရခါ်ပါတယ် ။

~Thaw Zin Htun

ဂ Year 1 – Issue 9 : First Anniversary Special Issue မွ ကၽြန္ေတာ့္ေဆာင္းပါး
“အက္တမ္ေအာက္အမွဳန္ေလာကႏွင့္အရာခပ္သိမ္းေပါင္းစည္းေပးနုိင္ေသာ သီအိုရီ” မွ ျပန္လည္ေကာက္ႏွတ္ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ )

Curiosity Science Magazine 83

Back To Content
Infrared
Infrared(Infra=ရအာက်,red=အနီရွာင်)ကို အနီရအာက်ရွာင်ပခည်လို့လေယ်လေယ်
ဘာသာပပန်လို့ွပါတယ် ။ ဘာလို့အနီရအာက်လို့ရခါ်တာပါလဲ ? ွှင်းွှင်းရလးပါ Electromagnetic Spectrum (ပုံ
၂ တေင်ရှု ) မှာ အလင်းွဲ့အနီရွာင် အပိုင်း ွဲ့ရနာက်မှာ တည်ွှိတာရြကာင့်ပါ။ ပုံမှန်ပမင်ွတဲ့ အလင်းပြူထက်
လှိုင်းအလျားပို ွှည်ပါတယ် ပပီး ကကိမ်နှုန်း (Frequency) ပိုနိမ့်ပါတယ် ။ သူတို့ွဲ့ လှိုင်းအလျားရတေဟာ အလင်းပြူ
လှိုင်းအလျားွဲ့ အေုံး 700 nm ( nano = 10-9) ကရန ပပီးရတာ့ 1 mm ( milli = 10-3) အထိကို ွှည်နိုင်ပါတယ်။
သူတို့ကို Night Vision တို့၊ နက္ခတ္တရဗဒ ပညာွပ် (Astronomy)၊ ွာသီဥတု ခန့်မှန်းပခင်း၊ အပူချန
ိ ်ပမင့်ပမင့်
လိုအပ်တဲ့ရနွာရတေမှာ အသုံးပပုတာများပါတယ်။ တပခားရေးဘက်ေိုင်ွာ နယ်ပယ်ရတေမှာလဲ
အွမ်းအသုံးဝင်ပါတယ်။
Infrared ရတေကို William Herschel ေိုတဲ့ ဂျာမန်-ပဗိတိန် လူမျုိ း သိပ္ပံပညာွှင် ကရန 1800
ခုနှစ်မှာ စတင်ရတေ့ွှိခဲ့တာပါ။ ကျွန်ရတာ်တို့ အားလုံး သိပါတယ်။ ရနပူတဲ့ရန့ရတေေို အပူချန
ိ ်က
အရတာ်ပမင့်ပါတယ် ။ အဲ့တာဘာရြကာင့်လဲ ? ရနကလာတဲ့အလင်းတန်းမှာ အပူဓာတ် (Heat) ပါလို့ရပါ့။ ဒါေို
အလင်းတန်းရတေ က ရနပပီး ရတာ့ အပူ ကိုသယ်ရောင်ရပးတာရပါ့။ ဒါဟာ ကျွန်ရတာ်တို့အတေက်ရတာ့
ဒီရလာက်နဲ့တင်ရကျနပ်စွာရပါ့ ။ ဒါရပမဲ့ Herschel က ထပ်စဉ်းစားပါတယ်။ အလင်းမှာ ရွာင်စဉ်ခုနစ်ခု
ွှိတာကရတာ့ Newton ရပပာလို့သိခဲ့ွပပီ ။ အလင်းမှာ အပူဓာတ်ပါတာလဲ သိွပပီ။ ဒါရပမဲ့ အလင်းွဲ့
အရွာင်စဉ်ရတေထက
ဲ မှ ဘယ်တစ်ခုမှာ အပူဓာတ်အများေုံးပြစ်မလဲ ? အနီဟာ အပပာထက်များပိုပူမလား?
အဲ့တာကိုသိြို့အတေက် သူ စမ်းသပ်ချက်တစ်ခုကို ပပုလုပ်ပါတယ်။ သူ့ွဲ့စမ်းသပ်ပုံ ဟာ ရိုးရိုးေင်းေင်း ရလး ပါ ။
အွင်ဦးေုံး သူ ဟာ လိုအပ်တဲ့ကိွိယာ ရတေကို ပုံ-၁ ထဲက အတိုင်း ပပင်ေင်ပါတယ်။ အခန်းထဲကို
ဝင်လာတဲ့အလင်းတန်းကိုသုံးရြမာင့်ြန်တုံး က ရနခေဲလိုက်တဲ့အခါမှာ ရွာင်စဉ်ခုနှစ်မျုိ းပြာထေက်သေားပါတယ်
။ပြာထေက်တဲ့ ရွာင်စဉ်ရတေ အလိုက် သာမိုမီတာ ေိုတဲ့ အပူချန
ိ ်တိုင်းကိွိယာ ရလးရတေနဲ့ လိုက်ချထားပါတယ်။
ပပီးရတာ့ ရွာင်စဉ်ရတေွဲ့အပပင် ( အနီရွာင်အတန်းနဲ့ ကပ်လျက်ရလးမှာ ) သူဟာ Control အပြစ် အသုံးပပုြို့
သာမိုမီတာရလးတစ်ရချာင်းကို သီးသန့်ထားပါတယ် ။ အဲ့ဒီ Control သာမိုမီတာရလး ကို ရနရွာင်လုံးဝ
မထိွပါဘူး။ ဒါမှအဲ့ဒီ Control သာမိုမီတာရလး နဲ့ ယှဉ်ြကည့်လိုက်ပပီး ရတာ့ ဘယ် ရွာင်ပခည်တန်း ဟာ ပိုပပီး
အပူချန
ိ ်ပမင့်လဲေိုတာ သိွမှာရပါ့။
ဒါနဲ့သူဟာ Experiment ရလးကို ဒီတိုင်းထားလိုက်ပါတယ်။ ညရနခင်းကျရတာ့ သူ့ွဲ့
စမ်းသပ်ချက်ရလး ကို ပပန်ြကည့်တဲ့အခါမှာ အနီရွာင်ပခည်တန်းရလးနဲ့ ထိထားတဲ့ သာမိုမီတာ ဟာ ပိုပပီး
ပမင့်ရနတာကိုရတေ့ွပါတယ်။ ဟုတ်ပပီ။ အနီရွာင်ပခည်တန်းက ပိုပပီး ပူတာရပါ့။ အင်း Herschel ွဲ့
စမ်းသပ်ချက်ရအာင်ပမင်ပါပပီ။ ဒါရပမဲ့အဲ့အချန
ိ ်မှာ သူဟာ သူ့ွဲ့ Control သာမိုမီတာရလး ကို
ြကည့်လိုက်တဲ့အခါမှာ ပါးစပ်အရဟာင်းသား ပြစ်သေားွပါရတာ့တယ်။ ဘာလို့လဲေိုရတာ့ Control မှာ အပူချန
ိ ်ဟာ
သိသိသာသာ ကို ပမင့်တက်ရနလို့ပါ။ Herschel ရခါင်းရပခာက်သေားပါတယ်။ ဘာလဲဟ ရပါ့။ ရနရွာင်မထိ ပဲ
ထားတဲ့ ရကာင် က ဘာလို့များပိုပပီး အပူချန
ိ ် သိသိ သာသာ ကကီး ပမင့်တက်သေားတာလဲရပါ့။ အဲ့အချန
ိ ်မှာပဲ သူသိ
Curiosity Science Magazine 84
Back To Content
လိုက်ပါပပီ။ သူဟာ အလင်းအသစ်တစ်မျုိ း ကို ွှာရြေရတေ့ွှိသေားတာပြစ်ပါတယ်။ သူဟာ အလင်းွဲ့အနီရွာင်
အေုံးရလးနားမှာ ွှိရနတဲ့ Infrared လို့ရခါ်တဲ့ အနီရအာက်ရွာင်ပခည်လှိုင်း ကို ပထမေုံး ရတေ့ွှိခဲ့တဲ့
သိပ္ပံပညာွှင် ပြစ်သေားခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒီ Infrared လှိုင်း ကို ကျွန်ရတာ်တို့ွဲ့ သာမန် မျက်စိနဲ့မပမင်နိုင်ရပမဲ့
ကျွန်ရတာ်တို့ွဲ့ခန္ဓာကိုယ်က ရတာ့ အပူဓာတ်အပြစ်နဲ့ သိွှိနိုင်ပါတယ်။ ဒါဟာRevolutionaryလို့ ရခါ်လို့
ွတဲ့ကကီးကျယ်ခမ်းနားတဲ့ ရတေ့ွှိမှုကကီး တစ်ခုလို့ ရပပာလို့ွပါတယ်။

ပုံ-၁ : Electromagnetic Spectrum ပပပုံ

ပုံ-၂ : Herschel ၏ စမ်းသပ်ချက် သရုပ်ရြာ် ပပပုံ

Curiosity Science Magazine 85

Back To Content
Ultraviolet
Ultraviolet (Ultra= အထက် , Violet = ခွမ်း) ကို ရတာ့ွင်းနှီးြကမှာပါ။ ရြကာ်ပငာရတေ ၊
မိုးရလဝသ သတင်းရတေမှာ ခွမ်းလေန်ရွာင်ပခည် ေိုပပီး ခနခန ြကားြူးမှာရပါ့။ Electromagnetic Spectrum (ပုံ-
၂ တေင်ရှု) မှာ ခွမ်းရွာင် အလင်းတန်း ွဲ့ရနာက်ကပ်လျက်မှာ ွှိတာ Ultraviolet Ray ပါ။ လှိုင်းအလျား 400nm
ကရန 10 nm က ရနွှိပါတယ်။ ပုံမှန်ပမင်ွတဲ့ အလင်းပြူ ထက် လှိုင်းအလျားတိုပပီး ရတာ့ ကကိမ်နှုန်း
ပိုပမင့်ပါတယ်။ သူ့ကို ဓာတ်ပုံပညာွှင်ရတေ ၊ လှေပ်စစ် ဓာတ်အားရပး စက်ရုံကကီးရတေ ၊ မှုခင်းေွာဝန် တို့ရတေ
သုံးတာများပါတယ်။
သူ့ကို ွှာရြေ ရတေ့ွှိခဲ့တာကရတာ့ ၁၈၀၁ ခုနှစ်မှာ ပြစ်ပပီး Johan Ritter ေိုတ့ဲ ဂျာမန်လူမျိုး
ရူပရဗဒ ပညာွှင် ပဲပြစ်ပါတယ်။ Herschel ွ့အနီရအာက်ရွာင်ပခည် ွှာရြေမှု ကို ြကားသိပပီးတဲ့အခါမှာရတာ့
Ritter ဟာလဲ ခွမ်းရွာင်အစေန်းဘက်မှာ ရကာ အဲ့လိုများ အလင်းတစ်မျိုးွှိမလားေိုတဲ့ စူးစမ်းရလ့လာမှု နဲ့
အတူ သူ ခွမ်းလေန်ရွာင်ပခည်ကို စတင်ွှာရြေြို့ပပုလုပ်ပါရတာ့တယ်။
သူ့ွဲ့ စမ်းသပ်ချက်ဟာ လဲ Herschel ွဲ့ စမ်းသပ်ချက်လိုပါပဲ။ သူဟာ ပထမဦးေုံး
သာမိုမီတာရတေ(ပုံ-၃ ကိုပပန်ရှု) ရနွာမှာ Silver Chloride (အလင်းနဲ့တိရထေ့တဲ့အခါမှာ
အမဲရွာင်ရပပာင်းတတ်ရသာ ဓာတုပစ္စည်းတစ်မျိုး) ရတေကို တစ်တုံးချင်းလိုက်ပပီး ချပါတယ်။
အချန
ိ ်ခနရလာက်ထားပပီးတဲ့အခါမှာ သူ ရတေ့ွှိလိုက်တာကရတာ့ အနီရွာင် အလင်းတန်း နဲ့ထိရတေ့ရနတဲ့
Silver Chloride ဟာ နဲနဲရလး အမဲရွာင်ရပပာင်းရနပပီး ခွမ်းရွာင်အလင်း တန်းဘက်က ဟာ ကရတာ့
ရတာ်ရတာ် ကကီး ကို အမဲရွာင် ရပပာင်းရနတာရတေ့လိုက်ွပါတယ်။ အင်း ဟုတ်ပပီရပါ့။
ခွမ်းရွာင်အလင်းကရတာ့ Silver Chloride နဲ့ ဓာတ်ပပုတာ ပိုမို ပမန်ေန်တယ်ေိုတာ သိွပပီ။ အဲ့အချန
ိ ်မှာပဲ သူ
ဟာ ခွမ်းရွာင်ွဲ့အစေန်းလးတစ်ြက်မှာ Silver Chloride ရလးရနာက်တစ်တုံး ချထားလိုက်ပါတယ်။ (Herschel
ွဲ့ စမ်းသပ်ချက်မှာ Control အပြစ်သုံးတဲ့ သာမိုမီတာရလးရနွာမှာရပါ့)။ အချန
ိ ်ခဏရလာက်
ရစာင့်လိုက်တဲ့အခါမှာကျရတာ့ သူရတေ့ွှိလိုက်ပါပပီ။ ခွမ်းအလင်းတန်းအလေန်ရလးဘက်မှာ ွှိရနတဲ့ Silver
Chloride တုံးရလးဟာ ခွမ်းရွာက်အလင်း ရအာက်မှာွှိရနတဲ့ Silver Chloride တုံးရလးထက်ရတာင်မှ ပိုပပီး
အမဲရွာင်ရပပာင်းတာ ပိုပပီး ပမန်ေန် များပပား ရနတာကို ရတေ့လိုက်ွပါရတာ့တယ်။ Ritter ဟာ အစမှာ သူ
ရတေ့ွှိခဲ့တဲ့ မပမင်ွတဲ့အလင်းတန်းကို ဓာတုရွာင်ပခည် ( Chemical Rays ) လို့နာမည်ရပးခဲ့ပါတယ်။
ရနာက်မှာရတာ့ ခွမ်းရွာင်အလင်းတန်း ွဲ့ အလေန်ရလးမှာ ွှိတဲ့ ရွာင်ပခည်ပြစ်တာရြကာင့်
ခွမ်းလေန်ရွာင်ပခည်လို့ရခါ်ြကပါရတာ့တယ်။ ခွမ်းလေန်ရွာင်ပခည်ကို သာမန်လူသားရတေ မပမင်ရတေ့ွရပမဲ့
ပိုးရကာင်မွှားရကာင်ရလးရတေ ဟာ ပမင်ရတေ့နိုင်ပါတယ်။ အရပခအရနတစ်ချုိ ့မှာရတာ့
ကရလးရတေနဲ့လူငယ်ရတေဟာ 310 nm လှိုင်းအလျားထက်မရလျာ့တဲ့ UV (ultraviolet) အလင်းတန်းရတေ ကို
ရတေ့ပမင်နိုင်ပါတယ်။ ကဲ .. Infrared နဲ့ Ultraviolet ွဲ့အရြကာင်းရတေ ဒီရလာက်ေိုွင် အြကမ်းြျင်းရတာ့
သရဘာရပါက်ရလာက်ပါပပီ။ ဒါရပမဲ့ အလင်းွဲ့လှေုိ ့ဝှက်ချက်ရတေ ဟာကျန်ရနပါရသးတဲ့။ လင်းလက်လှပရနတဲ့
ရွာင်စဉ်ခုနစ်တန်း ထဲမှာ စြကာဝဠာကကီး က ရန ကျွန်ရတာ်တ့ို ကို ရပးထားတဲ့ လှေုိ ့ဝှက်ကုဒ် ရတေ ဟာ
ွှိရနပါရသးတယ်။ ေက်ြကည့်ွရအာင်။

Curiosity Science Magazine 86

Back To Content
အရွာင်များ
ကဲ … မျက်လုံးရလးခဏ မှိတ်ြကည့်လိုက်။ စိတ်ထဲမှာ ပန်းမျိုးစုံနဲ့လှပရနတဲ့ ဥယျာဉ်ကကီး
တစ်ခုထဲမှာ ခင်ဗျား ရွာက်ရနတယ်လို့ပမင်ြကည့်လိုက်။ အပပာရွာင်ပန်းရလးရတေ၊ အဝါရွာင်ပန်းရလးရတေ၊
အနီရွာင်ပန်းရလးရတေ ရွာင်စုံရတေဗျာ။ မလှဘူးလား? ကဲ.. တစ်ခုစဉ်းစားြကည့်လိုက်ွရအာင်။ ဘာလို့
ဒီပန်းပေင့်ချပ်ရလးရတေဟာ နီရနတာလဲ ? ပပာရနတာလဲ ? ဘာလို့လဲ? နဲနဲရလးရခါင်းစားြကည့်လိုက်ွရအာင်။
ကဲ.. စိတ်ကူးထဲမှာ ခင်ဗျား အပပာရွာင်ပန်းပေင့်ရလးတစ်ပေင့်ကိုလှမ်းယူလိုက်။ ပေင့်ြတ် ပပာပပာရလးရတေနဲ့
ကျွန်ရတာ်တို့ဟာ အလင်းစေမ်းအင် အွင်းအပမစ် ကို ရန က ွွှိပါတယ်။ ရန က အပြူရွာင်အလင်းတန်းရတေ
ဟာ ခင်ဗျားွဲ့လက်ထဲက ပေင့်ြတ် အပပာရွာင်ရလး ကို လာပပီး ရိုက်ခတ်ပါတယ်။ ဒီပန်းပေင့်ရလးဟာ
ပပာရနတယ် ေိုတာ ရနကလာတဲ့ ရွာင်စဉ်ခုနှစ်ပြာထဲကရန အနီရွာင် အလင်း (လှိုင်းအလျားွှည်၊
စေမ်းအင်နည်း) ကို စုပ်ယူပပီး အပပာရွာင် အလင်းတန်း (လှိုင်းအလျားတို၊ စေမ်းအင်များ) ကို အလင်းပပန်လို့ပါ။
ဘယ် အလင်းလှိုင်းကို စုပ်ယူပပီး ဘယ်အလင်းလှိုင်းကို ပပန်တယ်ေိုတာဟာ ပစ္စည်းွဲ့ဂုဏ်သတ္တိ အရပါ်
မူတည်ပါတယ်။ ဥပမာ ငှက်ရပျာသီးမှည့် တစ်လုံးမှာ ေို ွင် သူ ဟာ အလင်းလှိုင်း 570 nm ကရန ပပီး 580 nm
အထိကို အလင်းပပန်ပါတယ်။ ဒီအလင်းလှိုင်း ွဲ့အွှည်ကို ြကည့်မယ်ေိုွင် အဝါရွာင်အလင်းလှိုင်းွဲ့
အွှည်ပြစ်ရနတာရတေ့ွပါလိမ့်မယ်။ ဒါရြကာင့် ငှက်ရပျာသီးမှည့် တစ်လုံး ကို အဝါရွာင်အပြစ်
ကျွန်ရတာ်တို့ပမင်ွတာပြစ်ပါတယ်။ တကယ် ရတာ့ ကျွန်ရတာ်တို့ပမင်ရနွတဲ့ အရွာင်ေိုတာ ဟာ
ကျွန်ရတာ်တို့မျက်လုံး က ရနပပီးရတာ့ အလင်းတန်းရတေ ွဲ့စေမ်းအင်ပုံစံရတေ ကို ခေဲပခားပမင်တာပဲပြစ်ပါတယ်။
ရနထေက်ချန
ိ ်၊ ရနဝင်ချန
ိ ်၊ သဘာဝအလှအပရတေ၊ ခင်ဗျားချစ်သူွဲ့ နှုတ်ခမ်းနီနီ ရလး၊ အဲ့ဒီအွာရတေအားလုံးဟာ
အလင်းတန်းတစ်ခုထဲမှာပါ၀င်တဲ့ ရွာင်စဉ်ရတေွဲ့လှိုင်းအလျား၊ ကကိမ်နှုန်းနဲ့စေမ်းအင် မတူညီမှုရတေ က ရနပပီး
ခင်ဗျားွဲ့အပမင်အာရုံ ကို လှုံ့ရော်တဲ့ ပြစ်စဉ် တစ်ခုကရနပြစ်ရပါ်လာွတာပြစ်ပါတယ်။ အနီရွာင် အလင်းတန်း
ဟာ လှိုင်းအလျား အွှည်ေုံးနဲ့ စေမ်းအင်အနိမ့်ေုံး ပြစ်ပပီး ခွမ်းရွာင် အလင်းတန်းကရတာ့ လှိုင်းအလျား
အတိုေုံးနဲ့ စေမ်းအင်အများေုံး ပြစ်ပါတယ်။

~ ရသာ်ဇင်ထေန်း

Back To Content Curiosity Science Magazine 87

Milky Way မြင်ကွင်းကျယ် ၈ပုံ ပပါင်း

~Stargazer ြျ ိုးလှိုင် (ဝြ်းတွင်း)