NOBEL BARI ÖDÜLÜ: DÜNYA BARI I VE TEOR K YAKLA IMLAR

Yüksek Lisans Tezi

Nazire YUDAR
Eski ehir 2020
NOBEL BARI ÖDÜLÜ: DÜNYA BARI I VE TEOR K YAKLA IMLAR

Nazire YUDAR

YÜKSEK L SANS TEZ

Uluslararas li kiler Anabilim Dal
Uluslararas li kiler Bilim Dal
Dan man: Prof.Dr. Nejat DO AN

Eski ehir
Anadolu Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Haziran 2020
 ÖZET
NOBEL BARI D L : D NYA BARI I VE TEOR K YAKLA IMLAR
Nazire YUDAR
Ul la a a li kile Anabilim Dal
Anadol ni e i e i, So al Bilimle En i , 30 Ha i an 2020
Dan man: P of.D . Neja DO AN
Ba ka am n n fa kl anlamla olsa da temelde negatif ve pozitif ba ola ak ikiye
a lmak ad . Nega if ba , a ma d m n n okl old ndan Reali anlamdaki
ba a daha ak n bi an mlamad . Po i if ba i e l la a a d endeki bi imle a a nda
a anan oblemle in ba l olla la ld , l la a a e l al d e de ba k n n
olmad o al bi d eni ifade e mek edi . B ba an m i e deali e Libe al
akla mla a af ndan benim enmi i . Nobel Ba d l , Ul la a a li kile deki teorik
ba akla mla n n a ik an mala ndan ve g n m de en e ijli ba d lle inden
birisi olarak kabul edilebilir. Alf ed Nobel in a i e inde mille le a a nda bi lik e
beraberli in geli i ilme i, ulusal o d la n a al lma e a o adan kald lma , ba
kongrelerinin d enlenme i ve te ik edilme i i in al anlara d l n verilmesi ne ilmi i .
1901 den b ana beli li bi mekani ma dahilinde da lma a de am eden d l, ok geni
bir aday yelpazesine sahiptir ve ba en i a man n a afla ba en a a ba la an lide ya
da bi ba ak i i i d llendi ilmi i . Son ola ak ba manla a af ndan g le
ka lanan ba la a af ndan ele i ilen ada la n e imi ve ka anan n beli lenme i e le i
b g n de a l n d mek edi . B e de, Nobel Ba d l old k a geni anlamda
anali edilmi i . Te , d l e me ecini hem a ih el hem de eo ik e ek ifle den
incelemek e e okl d m al ma aa ma de enini i e mek edi . Te , ba ba
d lle inin ol ml a da ol m ba anla ile e ili e ilmedi i e Ul la a a
li kile eo ile inin d l e me ecini a kla a klamad n a mak ad . Tez, liberal
ba anla n n Nobel Ba d l n n d llendi me ecini daha i i a kla abilece ini,
ba ka ananla n e lem/faali e le inin Nobel in asiyetiyle ve/veya ba d l n n
ilkele i le eli i i on c na a mak ad .
Anahtar Kelimeler: Reali m, Libe ali m, deali m, Nobel Ba d l , Ba .

iii
 ABSTRACT
NOBEL PEACE PRIZE: WORLD PEACE AND THEORETICAL APPROACHES
Nazire YUDAR
Department of International Relations
Anadolu University, Graduate School of Social Science, June 30, 2020
Supervisor: Prof. D . Neja DO AN
Although the concept of peace has various meanings, it is basically divided into two
types as negative and positive peace. Since negative peace is the absence of conflict, it is a
much closer definition to the Realist understanding of peace. Positive peace, on the other
hand, a social order where the disagreements are resolved peacefully between the units in the
international order and there is no pressure at the international and national levels. This
definition of peace has been adopted rather by Idealist and Liberal approaches. The Nobel
Peace Prize may be accepted as one of the practical reflections of theoretical peace
approaches in International Relations and as one of the most prestigious peace awards today.
In the will of Alfred Nobel, it is suggested that the peace price be awarded to those who work
toward strengthening the unity and solidarity between nations, reducing or eliminating
national armies, promoting and organizing peace congresses. The Nobel Peace Prize, which
has been followed within a certain process since 1901 and has had a wide range of candidates,
was from time to time awarded to the parties of the internal conflict, sometimes to the leader
who had initiated the war, or to a peace activist. As a result, the candidate selection and the
winner determination processes, which are praised by some specialists and are criticized by
some, have continued to exist today. In this thesis, the Nobel Peace Prize has been analysed
in a rather broad sense. The thesis reviews the prize awarding process from both historical
and theoretical perspectives, and it provides a multiple case-study research design. The thesis
discusses whether certain peace prizes were awarded with an understanding of positive peace
or negative peace as well as whether the theories of International Relations can explain the
process of prize awarding. The thesis concludes that a liberal understanding of peace can
better explain the Prize awarding process and that the actions and activities of some award
winners conflicted with the will of Nobel and/or the principles of the Nobel Peace Prize.
Keywords: Reali m, Libe ali m, deali m, Nobel Peace P i e, Peace.

iv
 ÖNSÖZ

B e al ma nda Nobel Ba d l n n anali le le o i if e/veya nega if ba a

a k nl e eo ik bak mdan a l kl akla m n beli lenme i ama edinilmi e d n a
ba e ine d n lme i i enmi i . B mak a la a lan al mada g n bi
g land ma a lm e eo ile in emel ba akla mla ele al nm .

ncelikle e kon n e e ken i ekle imi g n nde b l nd bana a d mc

olan e dan man m P of. D . Neja DO AN a e ekk le imi na m. E i im e e im
ha a m bo nca o land m amanla da a kamda d an annem Fa ma YUDAR a e babam
Eyup YUDAR a, bi me le i e e ek ic a e menin nemini g e en ablam Hatice
ALTUNER e, benden de e ini esirgemeyen de e li a kada m G l Melek ZG L e, pes
e me e akla m he an mda beni nlendi en nde BALCI a, tezin d el ilme i
a ama nda de ek e en k me li a kada m Ha ice EHNAZ a, e imde eme i b l nan
m e menle ime e ba n ne kada k me li old n ha la an ha a mda e e mi
nice insana e ekk le imi bi bo bili im.

v
vi
 Ç NDEK LER

Sayfa

BA LIK SAYFASI ……………………………………………………………………...…i

JÜR VE ENST TÜ ONAYI …………………………………………………………... ii

ÖZET …………………………………………………………………………………... iii

ABSTRACT ………………………………………………………………………….... iv

ÖNSÖZ ………………………………………………………………………………….. v

ET K LKE VE KURALLARA UYGUNLUK BEYANNAMES …………………. vi

Ç NDEK LER ……………………………………………………………………….. vii

TABLOLAR D Z N ………………………………………………………………… ix

EK LLER D Z N …………………………………………………………………... x

GÖRSELLER D Z N ………………………………………………………………... xi

KISALTMALAR D Z N ……………………………………………………………. xii

G R …………………………………………………………………………………... 1

B R NC BÖLÜM
1. BARI KAVRAMI VE TEOR K YAKLA IMLAR…………………………...…… 6
1.1. Bar Kavram ……………………………………………………………….. 6
1.2. Realist Bar Anlay …………………………………………..................... 10
1.3. Liberal Bar Anlay ………………………………………………………. 14
1.4. dealist Bar Anlay ……………………………………………………….. 22

vii
 K NC BÖLÜM
2. NOBEL BARI ÖDÜLÜ ………………………………………………………........ 28
2.1. Nobel Bar Ödülü nün Tarihsel Geli imi ………………………………... 28
2.2. Nobel Bar Ödülü nün Mekanizmalar …………… …………………....... 30
2.3. Nobel Bar Ödülü ne Yönelik De erlendirmeler ve Ele tiriler …………. 34
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
3. NOBEL BARI ÖDÜLÜ ÜZER NE SINIFLANDIRMALAR …...…………….. 40
3.1. Nobel Bar Ödülü ne li kin Mevcut S n fland rmalar ………………….. 40
3.2. Nobel Bar Ödülü ne Yönelik Yap lan S n rland rma...…………………... 46
3.3. Yap lan S n fland rmaya Yönelik Çoklu Durum Çal mas ……………... 57
3.4. çerik Analizi Çal mas ……………………………………………………. 62
SONUÇ ………………………………………………………………………………... 69
KAYNAKÇA ………………………………………………………………………….. 75
EKLER
ÖZGEÇM

viii
 TABLOLAR D Z N

Sayfa

Tablo 1.3.1. Poli ik Ola ak li kili De le le kilile i A a ndaki h ilaf Da an , 1946-1986

. 18

Tablo 1.3.2. Libe al Ba Modelinin De ecele i .. .. 20

Tablo 3.1.1. Ba B l al ma na g e e ilen d lle in a al da l m .. 43

Tablo 3.1.2. Ba B l al ma na g e e ilen d lle in de el da l m ... 44

Tablo 3.1.3. Nobel Ba d l n n e ilimi ... ... 44

Tablo 3.1.4. 10 ll k e le de Nobel Ba d l n n adilli i n fland ma ......... 45

Tablo.3.2.1. Ya lan n fland man n k i e le i, l m a a la ei e i i . 47

Tablo 3.2.2. Ya lan n fland man n ka ego ile inin ellikle i 53

Tablo 3.2.3. Nobel Ba d l ka ananla n n n fland lma (1901-2018) .. 56

Tablo 3.2.4. Yakla k 20 ll k ele de d l ka ananla n g land mala na g e

a l kla .. 57

ix
 EK LLER D Z N

Sayfa

ekil 2.3.1. Ba l ca D n a Ga e ele inde Dalai Lama Hakk ndaki Ya Sa la . 35

ekil 2.3.2. Ba l ca D n a Ga e ele inde Tibe Hakk ndaki Ya Sa la . 36

x
 GÖRSELLER D Z N

Sayfa

Görsel 2.1.1. Alfred Nobel in Re mi ... 28

Görsel 2.2.1. Nobel Ba d l Di loma ne i 32

Görsel 2.2.2. Nobel Ba d l Madal a n n Bi Y 33

Görsel 2.2.3. Nobel Ba d l Madal a n n Di e Y 33

Görsel 2.2.4. Fi ik e Kim a Nobel d l Madal a ... 34

xi
 KISALTMALAR D Z N

AB :A a Bi li i

ABD : Ame ika Bi le ik De le le i

BM : Bi le mi Mille le

FARC : Kolombi a De imci Silahl G le i

IAEA : Ul la a a A om Ene ji i K l

ICAN : N klee Silahla n Kald lma i in Ul la a a Kam an a

ICBL : Ka a Ma nla n n Ya aklanma i in Ul la a a Kam an a

ICRC : Ul la a a K lha g

ILO : Ulusla a a al ma g

IPCC : H k me le a a klim De i ikli i Paneli

IPPNW : N klee Sa a n nlenme i i in Ul la a a Hekimle

MC : Milletler Cemiyeti

NATO : K e A lan ik An la ma g

OPCW : Kim a al Silahla n Ya aklanma g

STK : Sivil To l m K l la

UNHCR : BM M l ecile Y k ek Komi e li i

UNICEF : BM oc kla a Ya d m Fon

xii
GR
Te in amac ; Nobel Ba d l n n 1901- 2018 lla a a n ka a acak ekilde
i delene ek Reali m, Libe ali m e deali m in ba akla mla ile o ak nok ala n n
( a a) o a a ka lma d . B ama do l nda e in ana da ana n , Ul la a a
li kile bilim dal nda genel kab l g mek e olan Realist, Libe al e dealist teorilerin ba
akla mla ol mak ad . d le nelik genellemele in a labilme i mak ad la Nobel
Ba d l n n 1901 den 2018 e kada ka anan m ki i/k l la e inden ele
al nm .
B al mada ka da beli ilen teorik perspektifin ba anla la n n a ik bi
nek ile ele al nma mak ad la l la a a alanda ba d l olarak veren, Nobel Ba
d l ele al nm . Nobel Ba d l n n d nda verilen ba ka d lle de b l nmak ad .
ne in L k emb g Ba d l , 2012 l ndan b ana ba eki fa kl ka ego i le
d llendi mek edi (http-1). B nek en ola k la ak Nobel Ba d l n n; l la a a
med ada e alma , 1901 l ndan b ana d lle in 19 l ha icinde ekli ola ak e ilme i
ebebi le ne km (Krebs,2009).
lk ola ak al mada ba ka am e eo ik e ek ifin ne ekilde o a a kon lma
amac la Reali , Libe al e deali eo ile de ba akla mla beli gin ellikle i ile
incelenmi i . Ba ka am bi ok anlama ahi olmakla bi lik e emelde iki e a ld
kab l edilmek edi . B nla nega if e o i if ba . Nega if ba , ba i anlamda
a a n/ a man n okl n a if e mek edi . Ancak o i if ba a a n/ a man n
okl n n e inde o l m al e bili el anlamda bi d n m ifade e mek edi
(Do an,2018, .3). Nega if ba , daha ok Reali anlamdaki ba akla m na ak n
g lm . Po i if ba n; d n m a d ndan e de i imi kab l e i inden
Libe al e deali ba akla mla na ak n old on c na a lm . Te al ma nda
nega if e o i if g l k ka amla da ele al nm . Nega if g l k, bi g e a bi
kim enin ki inin e lemle ine m dahale e medi i g l k d m n an mlamak ad
(Be lin,2007, .62). Po i if g l kte bireyin bi o al b n n a a old kab l eb
d ende beli lenen ama lar do l nda o a a kan g l k kon d
(Berlin,2007,s.59-72). Ele al nan ka am al e eo ik inceleme ile on aki b l mle de Nobel
Ba d l ne nelik eo ik emelle e da anan n fland man n daha anla l hale gelme i

1
 e d l n hangi eo ik akla m n ba anla na g n old n ndeki
de e lendi mele in emelle inin o a a kon lma amac la a lm .
kinci ola ak k e el bir prestije sahip olan Nobel Ba d l n n daha ak ndan
an lma i in me c mekani ma , b d le dai li e a deki de e lendi mele ele
al nm . B ka amda Nobel Ba d l n n da ana ola ak Alf ed Nobel in a i e i
ile ka la lmak ad . B a i e i akiben 1901 l ndan b ana ba a a e ge ginli in
k ek old lla d nda Nobel Ba d l n n e ildi i g lmek edi .
De e lendi mele e bak ld nda Nobel Ba d l , k men ele i ilen k men len bi
a a ahi i . B de e lendi mele in o a lanma ecinde d l n, li e a de nadi en ele
al nd da g lenmi i . Nobel Ba d l n n genel anlamda ele al nma , tarihsel
d n m e ba anlam nda na l bi e ek ifinin b l nd gibi o la a emel
ol ma e on b l m nde ele al nan ne ile bak m ndan li e a deki bo l
ni e en dold abilmek hedeflenmi i .
nc ola ak Nobel Ba d l n ka anan ada la e inden a lm
haliha daki n fland mala e al mada a lan n fland ma ile b na ba l okl d m
al ma e i e ik anali i ele al nm . Li e a de ka anan ada la e inden a lan
n fland mala e ine a a ma a ld nda beli li a la dan Nobel Ba d l n n ele
al nd g lenmi i . B nla ; d l ka anan ki i/k l la n medyada ilgi g me i, Alfred
Nobel in a i e ine g nl a ndan d l n adilli i, d nem el ola ak e ik edilen
no mla e ine a lm al mala d . B al mala n ele al nma n n ebebi, Nobel Ba
d l n n l la a a ili kile anlam ndaki e ki ini o a a ko mak e d l n daha ak ndan
an nma na ka k a lamak . A ca e de e alan n fland ma ile d l e ine a lm
haliha daki al mala dan fa kl ola ak eo ik e ek ifle ele al nma a lanm .
B e de e alan n fland man n ka ego ile in ellikle inin m mk n old nca ne
ekilde o a a kon lma mak ad la ilk a amada ka ego ile in k i e le i beli lenmi i . Bu
kriterlerden ilki Alfred Nobel in a i e indeki hususlara uygunluktur. Alf ed Nobel in
vasiyetinde Nobel Ba d l n n e ilece i ki i/ki ile in beli lenme i ad na emel ifade
kon d . Bunlar; o d n n a al lma /o adan kald lma , mille le aa
bi lik/be abe li in e iki, ba kong ele inin d enlenme i/ an lma n n de eklenme idir
(http-2). Vasiyetteki temel noktalar n l la a a anlamda ba n a lanma la ml
old de e lendi ilmi i . B ebe le a lan n fland mada k i e lerden birisi olarak

2
k llan lma nda ak nca g lmemi i . kinci kriter ise l al d e de ba a nelik
e/ e a in an hakla na nelik al mala n de eklenme idi . S kon k i e , Alf ed
Nobel in a i e i ile do dan ben e lik g e me e de l al anlamda a lanan ba n
l la a a ba a ka k a lad de e lendi ildi i i in beli lenmi i . Kriterlere uygunluk
ise a l kl ola ak d l mo i a on e ka anan ki i/k l la n bi og afi/faali e le i
e inden de e lendi ilmi i . B na ek ola ak Nobel de le i de hem genel de e lendi me e
abi lm hem de i e ik anali i le a n l i delenmi i . Faali e le in e d l
mo i a on n n n fland ma a ndan daha do on la n elde edilme ine ol a aca
de e lendi ilmi i .
Beli lenen iki k i e do l nda 1901-2018 lla a a nda d l kazanan m
ki i/k l la n fland lm e o lamda ka ego i ol lm . B nla ; ba
nc le i, de le i i o nla a m a a anla , ba nc olma anla d . Ba nc le i
isminin bir kategoriye verilmesinin nedenleri; bu ifadenin Alf ed Nobel in a i e inde
ge i o olma na ba l d ki bu kategori tezde belirlenen birinci kriter ile uyum
g e mek edi (http-2;Bkz. Ek-1). De le i i o nla a m a a anla i imli ka ego i,
tezde ortaya konulan n fland man n ikinci kriteri ile ml olan ki i/k l la n dahil
edildi i ka ego idi . Ba nc olmayanlar kategorisinde genel anlamda kriterlerle
ba lan la do dan k lama an e ba amac n n d nda faali e le de b l nd
n nde ele i ile in old ki i/k l la n e ald lenebili . Her bir kategoriden
bi e nek ki i/k l a n l ekilde ele al na ak ka ego ile in ellikle inin daha beli gin
hale ge i ilme i ama lanm .
Y ka da a n l ola ak a klanan n fland ma, Nobel Ba d l ne nelik genel
de e lendi me a ma na ka k a lam e d l n eo ik akla mla la ba lan n n ve
ba ka am la olan ili kinin kurulma n kola la m .
Te de iki hi o e b l nmak ad . B nla ; Nobel Ba d l n n 1901 den 2018 e
kada ka anan ki i/k l la incelendi inde deali m in ba akla mla n n e ik
edildi i e Nobel Ba d l n n e ili ebebi ile k l n ama la a a nda bi eli ki
b l nd d . Hi o e le e nelik ola ak al mada bi ak m de e lendi mele a lm .
S kon de e lendi mele a l ken e ilen d lle in mo i a on , ka anan
ki i/k l la n faali e le i e Nobel de le i incelenmi i . nceleme a l ken e in ilk
b l m nde e alan eo ile in ba anla la n n ellikle i e inden de e lendi me

3
 a lm . d l n mo i a on n n daha ok hangi eo inin ba anla n de ekledi i,
ka anan ki i/k l n faali e le inin e on ola ak Nobel de le inde k llan lan ifadele in
hangi eo inin ba anla ile ili kili olabilece i incelenmi i . Son ola ak Nobel Ba
d l n n 1901-2018 lla a a nda Libe al ba anla la ba lan n n di e iki eo i e
nazaran daha fazla old o a a kon lm . Dola la, e in hi o e le inden ilki
lm . Te deki di e hi o e i e a lan n fland mada ba nc le i olma anla
i imli ka ego i e e e ilme i le ce ab n b lm . Nobel Ba d l n n e ili ebebi
ile kurul n ama la a a ndaki eli ki %13 o an nda e i edilmi , dola la ikinci
hipotez b e i le de eklenmi i .

B al mada i delenen a a ma o la i e; Nobel Ba d l ile eo ile in ba

anla la a a ndaki ba lan n n ol olmad , Ul la a a li kile de Nobel Ba
d l n n e inin ne old , Nobel Ba d l ne dai ecin na l ile ledi i ve kriterlerin
nele old e Nobel Ba d l n kazananlar e inden bir n fland man n a labili
ol olmad d . Te in ilgili b l mle inde a a ma o la n n an la na e e ilmi i .

Nobel Ba d l haliha da med ada a a e ki, de ekledi i no mla , adilli i

e inden ele al nm . Ancak b al ma ile kon d l n d n a ba e inden
incelenmesine e Ul la a a li kile eo ile i ile ba lan nn k lma na ka k
a lanm . Te in nemi de b na da anmak ad .

Te deki a a ma me od , ni el a a ma de enle inden nek ola (d m) al ma

ola ak beli lenmi i . nk d m al ma , bi d m e a okl d mla a dai
de inleme ine bi be imleme e anali geli i me an e mek edi . A ca d m al ma
a olan k amla n denenme i a ndan da k llan labilecek bi de en ola ak ka m a
kmak ad . B ka amda Nobel Ba d l n n eo i e inden i delenme i e d l
e ine de inleme ine inceleme a lma lanland i in okl d m al ma
k llan lm . A ca te al ma , a land mac / o mla c d n a g ile ele
al nm . B adan ha eke le derinlemesine anlama e o mlama n emi ile li e a de a
olan kab lle e inden kon ele al nm .

Te de k llan lan e i o lama eknikle i; belgelerin e g el habe lerin analizidir. Bu

ka amda Nobel Ba d l in e ne i e inden e i ilen e ile e bilgile , Nobel Ba

4
 d l ne ili kin g le in e ald li e a e ka anan ki i e a k l la a ili kin
de e lendi mele in e ald habe le k llan lm .S kon habe le in e ne o am nda
e i ilebilen habe ka nakla ndan elde edilmi i .
Tezde a a man n e kinli inin a lanma amac la ba nle den n l l kla
kon d . lk ola ak a a mada kon i iba i le bi n l l k a d . D n a ba nn
a lanma kon nda eo ik bak mdan eo i e e e inde kon ele al na ak n lama
a lm . Daha fa la eo inin e de e alma n n daha ka ma k bi d ma e aman
bak m ndan o lanmala a ol a abilece i d n lm . kinci ola ak e de e i o lama
n emle i a ndan bi n l l k a d . Bu kapsamda med a a ac l la ka anan adaylara
ili kin a lan de e lendi mele e, Nobel Ba d l i e inden elde edilen bilgile e ve
de e lendi mele e, Nobel Dersleri ne e e ilmi i . Te a ca med a a a la bak m ndan
Nobel Ba d l in e ne i e i, BBC Ne , De che Welle, NTV ile n land lm .
Nobel Ba d l n n in e ne i e i, d le ili kin i le i in e mi ka nak an enilme ine
ka k da b l nm . Nobel Ba d l n n i le i i e d l ka anan ki i/k l la la ilgili
haberlere di e med a ka nakla na na aran daha fazla e e ildi i e a al
de e lendi mele in a l kl olma dola la kon med a a a la n n k llan lma n n
g n olaca de e lendi ilmi i . A a mada a k l o la la m laka ge ekle i mek,
aa man n a kla c l n daha ok g lendi ebili di. Ancak kon d l ka anan
ada la n amam la g me ge ekle i mek m mk n olmad ndan var olan ba l ea k
ka nakla dan e i ilen bilgile le a a ma d lm .
B nla n an nda a ca aday olanlar, a a man n ka am ndan ka lma n n d nda
lm . B n n nedeni, 1965 l ndan on a i in ada la a e i ilememe idir. 1965
l ndan nce inin a a lma d m nda ise ki i/k l a n n bi ha li a aca
de e lendi ilmi i . No e Nobel Komi e i ele inin lla bo nca ek ek i delenme i,
e in ka am n geni le ici bi n ola ak d n lm . B ebe le No e Nobel
Komitesi, genel anlamda an lm e b komi e e ine genel de e lendi mele e e
e ilmi i . Son nc ola ak m Nobel Ba d ll ki i/k l la n Nobel de le inin
T k e e e c me edilme i bi o l k ola ak de e lendi ilmi i . B ba lamda bi incil
ka nak an do dan ngili ce me inle e inden de e lendi me a lm . Ancak a lan
n fland mada e alan ka ego iden bi e Nobel Ba d ll ki i/k l n Nobel
de le i T k e e e c me edile ek i e ik anali i a lm .

5
 B R NC BÖLÜM

1.BARI KAVRAMI VE TEOR K YAKLA IMLAR

Te in Bi inci B l m nde ele al nan konular ile iki b l mle de a n l ekilde ele
al nan Nobel Ba d l n n eo ik bak a ile i delenme i ka k a lam . B
kapsamda kon b l mde ba ka am n n ile Reali m, Libe ali m ile deali m
eo ile inin ba anla la n n a klanma ama lanm .

1.1. Bar Kavram

A a man n daha anla l bi emine o ma i in ilk ola ak ba ka am n n
an mlanma ge eki . Ba , m in anla i in k me li e an mlanma o bi ka am
olmakla bi lik e a anma da o olan bi olg d . Albe Ein ein, Ame ika Bi le ik
De le le i ne 1931 de a bi ge i a nda e di i bi o ajda Ba i in a a mak
i i o m Bi adam n, ba i in inand bi neden i in lme i, a a i in inanmad bi
1
neden i in ac ekme inden daha i i de il midi di e o m (Einstein,2019,s.82).
Ein ein n b o kendi i d ndaki in anla n ak lla nda da e e mi olmal ki ge mi en
g n m e ba halinin a lanma i in m cadele edenle i g mek e i .
Bi ka am n anlam n n a kl a ka lma i in ile a klanabili . Ba a if
ede ken a a n i inde b l nmad bi ifade le a klamak ne ede e imk n d . O halde
ba ka am , a a n okl ola ak an mlanabili ama b an m daha ok dar anlamda
ba n ka l d . G n m de i e in an hakla nda o a a kan geli mele e
k e elle menin e ki i le birlikte ba n ka am ola ak ka l n n geni ledi i lenebili .
Ta ih; a a e l la a a d enin anlamla nda gi li ol a da fa kl ba anla la n n
do ma na neden olmak ad (Richmond,2008, .7-15).
Ba n geni anlam na bakacak ol ak bar i inde ya ama ifadesi nem a
etmektedir. B ka am a l nda l kle den kelime anlam na bak ld nda da g e
a mak ad . Camb idge S l nde ba , a a e idde in okl nda in anla n bi

1
I an G nd a af ndan T k e e e c me edilmi i .

6
a ada m l bi ekilde anla ma l kla olmadan a ad e al aman dilimi ola ak
an mlanm (h -3)2. T k Dil K m G ncel T k e S l nde i e ba ka am
olarak, a a n bi i inin bi an la ma la beli ilme inden on aki d m, lh, ha a ; m,
ka l kl anla e ho g ile ol lan o am a ka l k ola ak k llan lm (h -4).
Ba n sadece dil bilimciler a af ndan an mlanan bi ka am olman n e ine ge i i
lenebili . Ba a n amanda i a e bilimi e b di i linin i inden do an l la a a
ili kile alan nda ok a a lan e bi ok d n ce an mlanan bi ka amd . ne in bi
fi ik i, bilim in an e m ci olma n n d nda d n a ba e ine d nm olan Albe
Ein ein; ba a a n okl yla bi lik e adale , h k k e d enin old bi d m ola ak
ifade e mi i (Na han e No den,1988). Mo gan (2013, .9) a g e ba ; d manl kla n
ge ici ola ak d d lma , ilahl a man n okl n n i a e idi . Ba a h e Webel
(2009) e g e i e ba , m n n en al d e e indi ildi i a da emelde a an a al
idde in a olmad o al bi d m ifade e mek edi . Ma k Ma i e ba ile a a le
ka la :
ko k n n a a a d e g enlik hi inin ba de ekledi i, a a n nef e en ba n
i e e giden be lendi i, a a ekabe e ald ganl k al kanl kla n e cih ede ken ba ni
bi li i al kanl ile de eklendi i lenebili . Sa a a lke e gi i a k a de ekle ici
mo i a ond e hem ko k hem de nef e ba mo i e e mek i in k llan labili
(May,1943,s.220,225.).3
B adan anla ld e e aman aman in anla n de le le ine d d kla g l
aidi e ba dahi a a k kle ebili e de le le i ba halinden akla abili . Bununla
birlikte kimi aman a anda la de le le ine ka ehdi olg n g d kle inde g l bi
ko k nedeni le de le i inde bi lik olma fik i ile ba da ge ekle i ebili .
Li e a e bak ld nda, ba ka am n n nega if ba e o i if ba ola ak iki
ka ego i e a ld g lmek edi . Gal ng (1967) a g e nega if ba o gani e olm
idde ekille inin okl anlam na gelmek edi . Gal ng n b an m daha ok fi iki
anlamda idde i ani a a e a ma gibi d mla a klamak ad . Nega if ba a na a an
o i if ba i e l la a a alandaki bi imle a a nda o nla n, hak ve imtiyaz taleplerinin
ba l olla la ld , l la a a e l al d e de ba k n n olmad o al bi

2
Te a a a af ndan ngili ce den T k e e e c me edilmi i .
3Te a a a af ndan ngili ce den T k e e e c me edilmi i .

7
d eni ifade e mek edi (Do an,2018, .3). Po i if ba a da anan fiki le ; o l mdaki
ol m ili kile i o i ife d n me i, fa kl in anla a a nda ml bi lik eli in
a lanma n , a an a afla la a e ik e me i e a if di eni anla n
canland ma ama la an ile i e d n k i im e de e le a a ma abala e af nda
e e mek edi ( e dem,2013, .8). A l nda hem o i if hem de nega if ba n bi a ada
olma la am anlam la ba n anlam n b l nd n lemek anl olma acak .
nk fi iki anlamda idde in a old bi o amda o i if ba n ge ekle me inin
o la aca de e lendi ilmek edi . B bak mdan o i if ba n i inde nega if ba n a
olma hem no mal hem de el em g nmek edi . Po i if ba nega if ba a ba la an b
nok a a olmakla bi lik e, e dem (2013) e g e on amanla da o i if ba
a a mla na da al ojele in o la i e i a mak ad . Ancak o i if ba n o la i e i
a a da nega if ba n kendi ba na de e li old bi ge ek i (Goe , Diehl e Bala ,
2016). Do an (2018) a af ndan o i if ba anlam nda bi d n a d eninin g n m de var
olmad n a n lm . B n n sebebini ise l la a a ili kile de o a a kan i
a a la a, ba a de le le in al na e e i m gibi faali e le e ba lam
(Do an,2018, .3). Dola la g n m de o i if ba anla na nelik abala n old
savunulabilir.
Ba ka am n n an mlanma nda g l kle bak m ndan ele al nma konusunda
Be lin a af ndan a lan n fland ma nem a e mek edi . Be lin g l negatif
g l k (negative liberty) e o i if g l k (positive liberty) ola ak iki e a m .
Negatif g l kte ise ba kala a af ndan koyulan engellere kadar ha eke e mek e g
olunan bir alan kon d (Be lin,2007, .62). B adan ha eke le in an n g l
m dahale edilen alan da ald k a geni le ecek i . Nega if g l n in an hakla la
ba lan l old lenebili . Po i if g l k e bi e in a a old o al b n
kon d e beli lenen ama la do l nda in anla n o lanma n n m mk n old
g lmek edi (Be lin,2007, .70-71). Dola la o i if g l k e he hangi bi o orite
a ac l la o l m al i inin emel al n eb olla bi e in g l kle i n land labili .

8
1.2. Realist Bar Anlay
Reali akla mda ne bi ekilde ba halinin an mlanmad g lendi inden, genel
kab lle e inden ha eke edilmi i . Han Mo gen ha , Realizmin temel ilkelerini ortaya
ko m . B nla ; oli ikan n in an do a na da anan ne nel kan nla a af ndan
ne ilme i, l la a a oli ikada ka n g bak m ndan an mlanma , ka n
beli lenme inin oli ik e k l el ba lama ba l olma , e en el ahlaki ilkele in aman e
mek n a la n n gecinden ge i ilme inin ge eklili i, bi de le in ahlaki a la n n
e ene h kmeden ahlaki kan nla la an mlanma n n eddedilme idi
(Morgenthau,1966,s.4-11).
Reali g e nemli bi e an in an do a a ndan kon ele al nd nda,
k l n me ke inin in an n kendi i old g e almak ad (Niebuhr ve Eddy,
1936, .16). n an n do a e da an la a n amanda a a n da nemli nedenle inden
bi i ola ak g lmek edi (Wal ,2009, .17). E e in an n k do a n n de i ebilece i
kab l edil e idi Reali le a ndan in an n do a ba n da emelinde yer alabilirdi. Ancak
kon eo i e g e in an n do a n n de i medi i kab l edildi inden ba o a a
ka ama . B adan ola ka ak ba o am n n a a lma nok a ndaki abala n ge ek i
old on c na a labili . Ni ekim Reali g n nd d ende a a e a ma he
daim g l bi ih imaldi .
n an do a n n a d ndan de le a g n n ol m ndan nceki e i in k llan lan
do a durumu kavram (the state of nature), Realizmde ba a dai anla n o a a
ka lma bak m ndan nemlidir. Do a d m nda ken in anla ; a a n, ekli l m
ehlike inin e ko k n n a old bi o amda a l n d me e al mak a e
aln , a e i , i en e k a bi a ama mahk m olmak ad (Hobbe ,1974). A g ine,
ne imin k lamala n n olmad d mda in anla n ne ille i kenene kada bi bi le ini
ld ece ini ne m (Wal ,2009, .32). Dola la de le a g n n olmad
d mda ba n al ndan bah e mek bi ana in anla a amla n dahi
d emeyecektir.
De le in o a a k d mda ba hali a labili . n anla n do a d m ndan
ka la bi lik e o l m d eninin a land e de le a g n n a l nno a a k
a n lmak ad . O halde de le in a l n n do a d m ndaki in anla a a ndaki ekli

9
 a ma halini a ma beklenebili . B a a m de le i inde do kab l edilebili .
De le i inde a olan hi e a ik a e ag i emi i inde e alan ce aland man n
me i e i ne ice inde o l m al anlamda d en halinin a lanma m mk nd .
Ul la a a d e de d n ld nde, me ke i bi o o i enin okl nedeni le ba
i inde bi l la a a i emden bah e mek m mk n de ildi . Reali le bi ne i in anla i in
kab l edilen do a d m n , de le le in l la a a d eydeki durumuna benzetmektedir.
Na l ki in an de le a g n ol madan nce a mala n a old bi o am i inde ise,
a onel ekilde ha eke e i i kab l edilen de le le de l la a a i emde ana i i inde
kabul edilir (Viotti ve Kauppi,2016, .40). De le i inde hi e a i a d ancak l la a a
alanda k a lanabili bi hi e a ik a n n olmad a a lmak ad (Jaede,2018, .2).
Realist teorinin a n c la ndan o , l la a a i emin ana i d m ndan
ka ama aca n e ehlikeli olma a de am edece ini kab l e mek edi (Mae heime ,2001).
S kon i emde m de le le ni elikle bak m ndan fa kl l k g e e de a bak mdan
ei g lmek edi (Gold ein e Pe eho e,2017, .92-93). Bu denklik durumu nedeniyle
Morgenthau (1966), l la a a oli ikan n bi g m cadele i old n e g c n he
aman a bi incil bi hedef a da on ca g en bi a a old n iddia etmektedir.
Temelde ek bi an m olma an g ka am , Reali g e a a mla a klama
nok a nda nemli bi e e ahi i . G ; hedefle e a da ama la a la ma bece i i (N e e
Welch,2010,s.62) ve ba ka ak le i e kileme o an i eli e a e ene i (Goldstein ve
Pevehouse,2017,s.88) ola ak an mlanmak a, l lme i o bi n olarak d n lmek edi
(Barnett ve Raymond,2005; Baldwin,2002).
Joseph Nye ise sert g ile yumu ak g a mn a m . Se g (hard
power), ekonomik e a ke i e e lilikle i an mla ken; m ak g (soft power) ise ikili ya
da ok a afl l la a a g le ba lam nda di e lkele ne dinde i a i ka a i e e
k l el bo aki kimlik e de le g lamala d (Nye,2009,s.161-162). Reali akla m,
bi de le in g c n n l m konusunda daha ok e g e inden a klamala
a mak ad .
Reali mde a a d m n n no malli i ba yazarlar n e e le ine an m .
ne in Th c dide , a a n do a la e neden ekli eniden o a a k la ilgili
ola ak a a n ge mi ile gelece in ehbe i old n a nm (Viotti ve
Kauppi,2016,s.42). Eserinde Peleponez Sa a n ele al ken ise a a n a l nedeninin

10
Y nanl la n g c n n a ma e b n n S a a da ko k a ol a ma old n a nm
(Thucydides,1982,s.49). Clausewitz de a a a da o k llanman n oli ikac la n
de le le in ama la n ge ekle i mek i in man kl ekilde e ebilece i bi a a old n
ne mek edi (Vio i e Ka i,2016, .49). B radan hareketle a a n ola an ekilde
o a a k gibi ne icile ce e iklenebilece i de kab l edilebili . Ba i e de le le a a
g denge inin a lanabildi i e cak a a n a anmad e le de k a eli
ge ekle ebili (Sand kl e Ka a,2012, .145).
Y ka da a klanan emel a a mla dan da anla ld gibi Reali akla mda ba
aa na bak ld nda nega if ba anla na ak n old de e lendi ilmek edi
( e dem,2013). Bu yak nl k iki emele da and labili . Bi inci emel, hem Reali m de hem
de nega if ba g nde de le le in emel ak le olma d . De le d ndaki ak le in
nem i kab l edildi i e l al ka la n n lana ka ld Kla ik Reali m de de le le
aa a ma ka n lma d (Vio i e Ka i,2016, .39). Di e andan, nega if ba
anla nda de le le a a a mala n uzun vadeli olmasa da- nlenme i emel hedef i .
Reali akla m n nemli i imle inden Hobbe da genellikle g l de le a af ndan idde in
ba lma e a okl na ol a an nega if ba n kla ik a af a ola ak g lmek edi
(Dower,2009,s.139;Wallen een,2015, .i ). kinci emel i e Reali m de e nega if ba ta
a man n ihtimal dahilinde kab l edilme idi . B na ba l ola ak, Reali g e de le le
aa a man n ge ici ola ak ba lma / onland lma hedeflenmek edi . Nega if ba ta
de le le a a a ma k k en engelleme amac ndan i ade bar sa lama amac a
olm . B nedenle nega if ba anla n n h kim old d nemde a a an a afla
a a nda di loma ik mle e am on b lge ol ma olla n n denendi i g e
a mak ad .
Ne icede Reali m in daha ok a ma e a a emelinde d n a d enine bak n
lemek m mk nd . Ul la a a i emde g c n da ld bi a n n i e d en i li i
beraberinde getirdi i kab l edili (Vio i e Ka i,2016, .73). Ul la a a oli ika, b
do l da he e den nce de le i di e de le le den ko makla ilgilidi eb i em i inde
nemli olan eklilik i (N e e Welch,2010, .7-10). Ba n a lanma ndan i ade
g enli in a lanma e g denge i i inde a kon n k lma ndan bah e mek
m mk nd . B d en i inde k e el o akl k d g n n a f old e o in an n b

11
nedenle l al ka g la n l la a a adale in n ne ko d a n lmak ad (N e e
Welch,2010,s.6).
Realist/Neorealist akla mda g l de le le , l la a a i emin amam nda ah
bi k m nda h kimi e a a e ilimindedi e ana inin old durumda hi e a inin ba
a amala e ik edilmek edi (Wohlfo h,2008). B e ikle bi lik e Reali akla m
ka am nda ba a en ak n ol nan d m n hegemonik istikrar teorisinde an mland
d n lmek edi . Hegemonik i ik a eo i i, ellikle Bi le ik Ame ikal bilim in anla nca
de eklenmek e e genel anlamda hem ekonomik emelde l la a a a kl n hem de tek
bir dominant de le in old d nemdeki i ik a d m n o a a ko mak ad (Webb e
K a ne ,1989, .183). B eo inin ekonomi bilimi ile ak ndan ili ki i b l nmak ad . Bu
nok ada d n a ekonomi inin i ik a i in ek bi i ik a a la c g c n ge eklili i
vurgulanmak ad (Kindlebe ge ,1973, .205). D n a h k me inin okl nda de le le
bi bi le i ile ka ka a kal la e b d ende a a he aman m h emel hale gelebili
(Jaede,2018,s.2). Vio i e Ka i (2016) e g e hegemonik i ik a eo i indeki egemen
g , beli li bi me ele le ilgileni ken m d n an n lide i ola ak a a l .
Hegemon g ; i emdeki di e de le le e inde nl n k an de le
(Gil in,1981, .116), de le le a a ili kile de m him k alla de am e i mek i in e e ince
g l eb n a ma a i ekli olan ek bi de le (Keohane,1984, .35), k e el d enin
k alla n ol an, k alla n g lanma n a la an e di e ele /de le le i in
g ence e en de le ola ak an mlanmak ad (Mandelba m,2005, . i ).
Hegemon g ce dai an mlamala a ek ola ak b g c n a n amanda i eme ellikle
k i d nemle inde naki aa ed i a lama , d i k n n a n e l la a a
a a al i emi ne me i ge eklilik ola ak g lmek edi (Webb e K a ne ,1989, .185).
Neticede hegemon; ekonomik nl e ahi old kada ekonomide o a a kan
ak akl kla a da m dahale edebilecek, di e de le le ce nl kab l g en g .
B do l da Ame ika Bi le ik De le le i (ABD), hegemon g ce nek ola ak
g e ilmek edi . ellikle II. D n a Sa a on a ndaki ilk on lda e 1970 on a e e
kab l g en Ame ikan hegemon a n n ncelikli a a la , a ke i g c nden ok di loma ik
e ekonomik angajman ola ak g lmek edi (Fe ei ,2017, .434). B hegemon an n
destekleyicisi kabul edilen Huntington (1993,s.83); Amerika n n nl olmad nda,

12
d n an n daha ok idde le dol ve d en i , daha a demok a ik e ekonomik b menin
ol m e kilenece i bi e olaca n a nm .
Hegemonik istikrar teorisi temelde iki akla ma ahi i . B nla dan ilki, m
de le le in l la a a ekonomik libe ali a onla birlikte i ik a dan fa dalanaca n ve
l la a a g enli in a lanma yla birlikte ise l la a a ekonomik e kile imi
vurgulayan kolektif ka an g r d (Gilpin,1975,s.40;Webb ve Krasner,1989,s.184).
kinci i i e l la a a ekonomik libe ali a on ile i ik a ba lam nda devletlerin ortak
ka la n n old n kab l e me en g venlik versiyonudur (Webb ve Krasner,1989,s.184).
T m b anla mla nda hegemon g c n e af nda ba i inde bi d n adan
bah e mek m mk n olmakla bi lik e emel o nla g e a mak ad . Hegemon g c n
i ekle i e af nda ol an l la a a i emde do al ola ak a ma ih imali en a a inebili .
Ancak hegemon g ce ka kan de le le in o a a ko d e kile ne ice inde b d m
bo labili . Dola la ba a en ak n olan b g e dahi d lebili bi l la a a
ba an bah e mek do olma acak .
Hegemonik istikrar teorisine nel ilen ele i ile ; eo inin a al anali i a ndan
lide lik en i ade hakimi e ka am na a lan g n n oblem a a , iddia edildi i
gibi hegemon an n daha a f ak le e fa da a lama aca e a la a da b fa dan n e i
da lma aca , l la a a i bi li inin k lma nda e de aml l n n a lanma nda
hegemon g ce fa la g a ld , l la a a ejimle in k lma n n a d ndan
hegemonik lide le in a l na ih i a d lma aca eklindedir (Bo da l o l ,2013, .5-
6;Keohane,1984,s.31-32).
Reali akla m n ba anla kon ndaki anla m bi on aki b l mle de e alan
Nobel Ba d l hakk ndaki genel de e lendi mele in a lma na hi me e mi i .
ellikle d lle ilgili eo ik de e lendi me a l ken d l ka anan ki i/k l la n
faali e le i, No e Nobel Komi e i a af ndan a klanan d l n mo i a on e Nobel
dersleri irdelenirken eo inin i e i ine hakim ol nma k me li b l nm . Buradan
ha eke le a a n ih imal dahilinde old , in an do a n n k old , l la a a
sis emde g en i lik e hi e a inin okl , hegemon g c n ge eklili i gibi ifadele
de e lendi mele de ol g e ici olm . Nobel Ba d l n ka ananla la ilgili
de e lendi melerde ka daki ifadele i de ekle ici faali e le /g le a i e Realist
akla mdaki ba anla na hi me edildi i on c na a lm .

13
1.3. Liberal Bar Anlay
Libe al akla mda d n a ba ; i ai e ekonomik libe al no mla n l al e
l la a a d e de e le ik hale gelme i, ka l kl ba ml l n e e kile imin a ma ,
devletler a a e kila la n nc l nde ge ekle i ilecek l la a a i bi li i, ne i im
e in an hakla n n ko nma la ge ekle ebili (Sand kl e Ka a,2012, .139). Realizmden
fa kl la an kab l e g liberal uluslararas c l k g nde e Demokratik Bar
Teorisi nde kendi ini b lmak ad .
Liberal yakla m n emel ilkele i; (1) Ul la a a li kile de de le le kada di e
ak le in nemine g a lma , (2) ka l kl ba ml l a la an a la n ak le in
da an la n e kiledi i, (3) l la a a oli ikada al ak ah k ek oli ika a mnn
a lama aca , (4) de le d e indeki anali le in an nda fa kl d e de anali le in
ge eklili i, (5) l la a a i bi li inin m mk n olma d (Viotti ve Kauppi,2016,s.129-
130).
Temel a a mla dan ilki d n ld nde Kla ik Realizmde Ul la a a li kile de
ba a ak ola ak g len de le , Libe al akla mda ak le den bi i i ola ak
an mlanmak ad . B d m i e Ul la a a li kile de Realist yakla m n ak ine, ok
ak l l n kab l n g e mek edi . Ul de le le in an nda Ul la a a g le ,
bi e le , ok l l i ke le l la a a oli ikan n ak haline ge i ilmi i . Bu durumda
de le le in nemini i i di i a n lmamakla birlikte di e ak le in l la a a
politikadaki etkinliklerinin g me den gelinmedi i g lmek edi . De le d ndaki
ak le in ba kon nda ka k la n n old d n lmek edi . ne in 2001 l nda Nobel
Ba d l ne la k g len e iki d nem bo nca Bi le mi Mille le (BM) Genel
Sek e e li i g e ini lenmi olan Kofi Annan; K b me ele i e ine e ilmi e kendi
ad la an lan bi lana (Annan Plan ) im a a m . S e bo nca a afla la g mele
m . ok- l l i ke le in i e ba a ac ni eli i a d k e el d e de ekonomik
en eg a on , ellikle geli mek e olan e a geli memi lkele le ile i imi a aca
d n lmek edi ( am,2011, .108). 21. lla bi lik e o a a kan k e elle menin
etkisiyle ok- l l i ke le in l la a a oli ika a olan e ki ini a d a n labili .
kinci a a m ola ak ak le a a ka l kl ba ml l n ak le i ald gan a la la
ha eke e mek en ak abilece i d n lebili . B n n nedenle inden ilki, devletlerin

14
 a acakla fa da-mali e he a lama d . bi li i ile a man n neticelerinin
ka la lma sonucunda fayda-mali e he a lama kabaca o a a kacak . Ancak
devletler kimi zaman yararla n n fa la olaca d mla da a a ba la abili le e genelde
kar- a a ka m a mak an ak la (R e e di e le i,1995, .166). Son a a ejik
kar- a a de e lendi me i a a engellemek i in ge ekli bi d m de ildi (Russett ve
di e le i,1995, .167).
Ka l kl ba ml l k kon nda ekonomik ili kile , de le le a a ndaki ili kile i
nemli o anda e kileyebilir. ne in T ki e-Alman a ili kile i ele al nd nda ekonomik
ili kile ile ica i o akl kla emel nok a ol mak ad (h -5). ki lke a a ndaki
ka l kl ba ml l k ebebi le g n m de oli ik anlamda o nla a an a da de le le a a
ili kile in o ek n o adan kalkma n n engellendi i a n labili .
g el elikle d n ld nde i e fa kl alanla da faali e g e en e no m
ol ma ni eli i a an g le in de le le a a ndaki ba la g l lenebili .
ne in NATO n n k c anla ma n n 2. Madde inde Ul la a a ekonomi
oli ikala nda a ma o adan kald ma a nelecekle e a afla dan he hangi bi i a da
he i ile ekonomik i bi li ini e ik edecekle di eklinde bi h k m b l nmak ad (2019).
Ul la a a g le in e ki i, de le le in Ul la a a /B lge el g le in k alla na
ba l l k g e me n ndeki i adele ine de ba l d .
nc a a m ola ak oli ikala a a nda a m a lmama d m n n ie
g n m de ge e li old n a nmak m mk nd . Reali g e g e a lan al ak
oli ika e k ek oli ika a m sonucunda d oli ika e g enlik kon la , k ek
oli ika ola ak de e lendi ilmek edi . B a a m do l nda k e el bi g olman n
ol a ke i anlamda g l olmaktan -dola la g l o d la a e donan ml ilahla a sahip
olmaktan- ge mek edi . I. D n a Sa a na kada ge en ede im a a o l kla a ndan
a ke i g c n neminin ok daha ba k n old kab l edilebili . S kon konjonk de
elde edilecek fa dan n a ac , a ke i g c n mak imi a on ndan ge mek e di. O a Reali
akla ma g e al ak oli ika (low politics) ola ak kab l g en ekonomi, g n m de in
Halk C mh i e i i in l la a a d ende b kg olma ol nda nemli bi a a ola ak
g lmek edi (Efegil e Pekcan,2017,s.165-169). B k g olman n an nda d n a
ba n n a lanma nda iki g ka na da e kili olabili .

15
 D d nc a a m de ekle ici ekilde Kenne h Wal (2009), a lacak anali le in
bi den fa la d e de a lma n n daha fa dal olaca n a nmak ad . B do l da,
toplumla ilgili incelemelerin iktidar yada in an inceleme inden a lama aca
savunulmak ad r (Waltz,2009,s.5). Ul la a a d e de de in anla n a n o l m n bi
a a old d n ld nde ine ok ka manl anali le in daha do on la o a a
ko aca a n labili .
Be inci a a m do l nda Ul la a a li kile de a a hali ok a lmamakla
birlikte Liberal yakla mda hedef, Ul la a a li kile de i bi li i i inde ha eke edilme idi .
B anla n, in an n do a ile ba lan l old de e lendi ilmek edi . n an do a ge e i
k de ildi , e e i eni e i i de olabili (Locke,2005). B ih imal l la a a oli ikada i
bi li i halinin a anabili li ini a mak ad . B n nla ba lan l ola ak oyun teorisi
bak m ndan d n ld nde Libe al akla m, o i if o laml on c n e i ilebili li ini
a nmak ad (Vio i e Ka i,2016,s.131). Bu sonuca e i ebilmek i in a afla a a ndaki
ile i imin a lanma emel kab ld . Dola la ak le a a ndaki ile i im, amanla
geli ebilecek i bi li inin e g enin in a edilme ine ebe olabili . bi li i e g enin
tesisiyle bi lik e Ul la a a li kile de ba m mk n hale gelebilir.
Liberalizmde liberal uluslararas c l k (liberal internationalism) ve Demokratik Bar
Teorisi ellikle ele al nm . Libe al l la a a c l k (libe al in e na ionali m) g ,
ba kon nda nem a e mek edi . S kon ka am n la lan ek bi an m
b l nmamak ad . Libe ali m bi e el g l kle in ko nma , de le g c n n a al lma
e emel hakla a a g e a a da al olan g c n me old na dai inan
(Hoffman,1995, .160). Ul la a a c l k i e Ul la a a li kile e ak if ka l m ifade
e mek e ol de le le a a ok a afl i bi li inin a lma anlam na gelmek edi
(Wi ko f,1990). e dem (2013, .17) e g e; libe al l la a a c l k a l la a a e be
ticaret, liberal ekonomik ve demok a ik i a i i emle in a a la l la a a ba n
a lanma m mk nd . B g e l la a a k l la la ge ekle i ilen ba in a
e le i de eklenmek e e libe al demok a ik oli ikala ile e be i a a ekonomi i
(market oriented economies) e ik edilmek edi (Pa i ,1997, .56).
Libe al l la a a c l n ba ka am nda ele al nma mak ad la ellikle 1990
on a nda BM eli le len Ba Ko ma O e a onla n n ele al nma n n g n
olaca de e lendi ilmek edi . B o e a onla daha ok ba a olan de le le i (failed

16
states) hedef almakla bi lik e, o l m al d n m de i ine ka a ak ok ak l e
a man n d n m ile ba n in a n ama edinmek edi (1992, .18). Dola la ba n
adece ek ak l a ile a lanama aca , ba n abana a la ak o l m ek a
a a n/ a man n olma aca d ma ge i menin ama land g lmek edi
( e dem,2013, .61). Ancak k lan b i emde daha nce demok a i i, ka i ali
ekonomi i ec be e memi o l mla n aniden duruma adaptasyonunun g l
konusudur.
Libe al i emin d n a genelinde a g nla ma ecinde ada a on kon nda
a anan o nla a i inaden Roland Pa i , stratejik liberalle tirmeyi (strategic
liberalization) bi al e na if ola ak o a a ko mak ad . S a ejik libe alle i me ne i inin
emel elemen le i ekilde e lenebili : (1) a a - o g n de le le de daha a amal e
kon oll demok a ikle me ecinin geli i ilme i, (2) ge ekle i ilecek e imle in l ml
a afla d llendi ecek ekilde a a lanma , (3) e i lik i e b me odakl oli ikala n
de eklenme i, (4) ba in a i in e kili, me ke i koo dine e sahip a la n ol lma ,
(5) ba in a o e a onla n n e le inin a la ak akla k edi ila dok la
ka lma (Pa i ,1997, .58). B nok ada a ejik libe alle i me g n n 1990 l
lla dan i iba en ba -in a kab l ile ok daha mak l old d n lebili .
Liberal yakla m i e i inde, ba la ili kili olarak Demokratik Bar Teorisi ele
al nm . Do le (1983) e g e Libe al akla ma daha ak n olan l la a a i emde,
kal c ba i ik a l bi geli im ecine gi mi e b lece d n a ba n n a lanabilece i
n nde de umut g lenmi i . Imman el Kan n 1795 e a mlanan Ebedi Ba adl
e e ine da and lan Demok a ik Ba Teo i ine g e demok a ile bi bi i le a a mama
e ilimindedi (Do le,1986;Chojnacki,2003, .1). Demokratik rejimler a a nda a a n
old k a a e i ede old e idde li a mala n old k a nadi g ld
a n lmak ad (Russett,1993,s.21;Bkz.Tablo 1.3.1). Buradan hareketle l la a a ba n
a lama demokra inin a g nla ma la ba lan l old d n lebilir. Bu durumda
demokratik ne im bi iminin a g nla ma bi ge eklilik ola ak o a a kmak ad .
Demokrasinin d n a genelinde ba olla la a g nla lma m mk nd . Demokratik
olma an de le le kendile i demok a ik olma ol n e ebili le ya da demokratik olan
devletler bu rejimi demokratik olmayan devletlere kabul ettirebilirler.

17
Tablo 1.3.1. Politik Olarak li kili Devletler kilileri Aras ndaki htilaf Davran , 1946-1986
(Russett,1993,s.21)4

h ilaf n En Y k ek Se i e i DEVLET FTLER TOPLAM

ki i Demok a ik Bi i e a ki i

Olan Demokratik Olmayan

h ilaf n Yokl 3.864 24.503 28.367

G Tehdidi 2 39 41

G G e imi 4 116 120

G K llan m 8 513 521

Sa a 0 32 32

TOPLAM 3.878 25.203 29.081

h imalle in A Demokratik Bi i e a ki i

Devletler Demokratik Olmayan

G ehdidinin ge ekle me i %0.05 %0.16

G g e imi %85.7 %94.4

G k llan m %57.1 %77.9

Sa a hali %0.0 %4.6

Demokrasiyle ilgili olarak demok a ik ola ak de e lendi en de le le in ne de ece

demokratik de e le e ad k kald nemli bi a ma konusudur. B n n an nda
demok a ik de le le , kendi a ala nda bi a ma a neden olma a da demok a ik olma an
de le le le a ma a gi mek d m nda kalabili . B adan ha eke le demok a ik ilkele in

4
Tablodaki i imlendi mele e a a a af ndan ngili ce den T k e e e c me edilmi i . Ve ilen a al k a
lla a a i ola ak m a a la ele al nm ancak iki ah daha lla e de am e mi olan ih ilafla ba lad
l a da en k ek e i e e e i i i l ele al na ak he a lanm . A ke i g k llan m nda nem i olarak
de e lendi ilen ola la n (1956 daki S e i gali a nda ge ekle en ail in B i an a a ka k k a l
a e a lma n n, K b a 1963 eki ba ko ma o e a on a nda T k g le i ile B i an a a a nda
ge ekle en k a a man n e 1978 de T k a af n n Y nan bo n ba ma n n) dahil edildi i ifade
edilmi i (R e ,1993, .22).

18
 a g nla lma d nce i, e a nda hegemon g olmak i in ba amak ola ak da
k llan labili . B d mda libe al g en ko daha Reali emelle e da al bi nok a a
gelmek m mk nd .
Man field e S nde (1995) e g e ABD i in daha fa la de le in olg n, i ik a l
demok a i e ahi olma g enli e e cih edili bi d md . Hegemon bi g c n kab l
e i i de e le in a g nla ma yla birlikte g c n n a lamla aca e a ka la n n
ko naca d n lebili . Do an (2011) ellikle O a Do a ge ekle i ilen
m dahalele in demok a i i b lge e ge i me iddia a a da b m dahalele in al nda a an
emel nedenin maddi e l al ka la old n a nmak ad . Ba d n le in
de e lendi mele inde demok a ile a a nda a ma gi i i de g lmek edi . Mansfield ve
Synder (1995,s.5) e g e; hen demok a i e ge i ecinde olan lkele daha ald gan e
a a a e ilimli hale gelerek demok a ik de le le le a a la . A ca demok a ile in
demok a ile e ka ba l old kla ancak demok a ik olma an de le le e ka ald gan
old kla n nde b lg la da me c (Geis,2001,s.282-298;Risse-
Kappen,1995;Russett,2009).
Libe al akla ma ba l ola ak liberal bar , demok a i e e be i a an n
kombina on ola ak an mlanmak ad (Mandelba m,2002, .11). Libe al ba oli ikala
emel a a m e ine kuruludur. B nla ; demok a ile in bi bi le i le ba l ola ak
ba lanma a de am edece i, ekonomik e ica i e be li in demok a ik no mla e ik
edece i, en k ek seviyedeki k lgan de le le e a d m e menin geli mi de le le in g e i
old d (Miklian,2014,s.495).
Richmond libe al ba alan nda galibin bar , kurumsal bar , anayasal bar
ve toplumsal bar eklinde d an mlamak ad . Galibin ba , Realist akla mdan
evrilen askeri nitelikli galibiyeti (Richmond,2006,s.293); k m al ba , de le le in na l
da anacakla h nda no ma if emelle e da anan, ideali , libe al l la a a c l k e
libe al k m alc l k e ine k l d eni; ana a al ba , demok a i, e be t ticaret,
ko mo oli an de e le in b n n emel alan d eni (Do le,1983); o l m al ba ise
a anda a n e mobili a on n n do dan faali e ine da anan d eni
(Haliday,2001,s.35) ifade etmektedir.
T mb a m n a d ndan Richmond, y neti im olarak bar (peace-as-governance)
ka am n o a a a mak ad . Y ne i im ola ak ba ; hakla n, k alla n, e ijin e g c n

19
da l m nda ve eniden d enleme ecinde l la a a ak le in ece dahil old ,
a ma alanla nda ise ba -in a la nda g lanan en a g n ba fo m dur
(Richmond,2006, .299). Dola la b ba ; ba -in a e le inde ok ak l
a n n kab l ne, h k ki anlamda d enlemele in ol muna/d n m ne, toplumda
a lanan la da Si il To l m g le inin (STK) e e kin di e ak le in ece ka ld
bir duruma ka l k gelmek edi .

Tablo 1.3.2. Liberal Bar Modelinin Dereceleri (Richmond,2006,s.297)5

Libe al Ba Hiper-M hafa ak M hafa ak Ortodoks g l k
Modelinin
Dereceleri
Stratejik Pa la lan anda Evrensel kapsam Evrensel kapsam
m efikle in n l m efikle in n l ama lan ama hala ama lan
Co af a

alan alan co afik ola ak

n l

D enli e d en i D enli e d en i Sa a ; a al Sa a ; a al iddet;

a a e a a n a a e a a n idde ; kimlik kimlik a ma ;
ka a i e i; nemli kapasitesi; a ma ; geli me geli me a ama ;
Tehdit

ka nakla n engelleri; ka nakla n e a ama ; e i m; e i m; ica e in

e i m ticaretin engelleri; ticaretin engelleri; engelleri; serbest
e i m rejim ve normlara ile i im e em il;
dair bariyerler sosyal adalet
nem i Sn l Y k ek Tam?
eklili i
Ba n

M mk n U n d nemde Orta ve uzun Orta ve uzun

g nme en m mk n? d nemde m mk n d nemde m mk n
Ul la a a la n
k

G k llan m G e Di loma i: Tepeden inme Tepeden inme ve

A ke i m dahalenin Ba -in a ; ba en a a dan ka a
arabuluculuk, a a dan ka a ba -in a
Metot

a e ke e a ba -in a
m ake e e
nc l k e me i

5
Te a a a af ndan ngili ce den T k e e adele i ile ek e c me edilmi tir.

20
Tablo 1.3.2. (Devam) Liberal Bar Modelinin Dereceleri (Richmond,2006,s.297)6
De le g e lile i Devlet Devlet Devlet
ve g e lile i e g e lile i e g e lile inin e
d enli/d en i d enli/d en i d enli/d en i d enli/d en i
a ke i g le a ke i g le a ke i g le ; a ke i g le in
STK la e kombina onla ;
k l la e el ak le in
kontrol eden nde li inde STK,
le

Ul la a a K l ,
K l la , Ul la a a
Ak

B lge el Finansal
K l la , K l la ,
Ul la a a B lge el
Finansal K l la e
K l la Ul la a a
K l la n
personelleri
Galibin ba Galibin ba , Anayasal ve To l m al ba ;
sadece askeri ana a al ba n k m al ba ; ba n a ika ol
nl kle a if kurulumu/ulusla g olarak adalet,
n Do a

edilir. a a ba k llan m ndan sosyal refah,

anla ma d ok hegemon a o al ak le e
(k m al ba e inden meseleler ve
Ba

de ildi .) galibin ba n n sosyal hareketlere

elementleridir. odaklanmak ad .
Ba m mk n Ba eli Ba emel Ba ,
de ildi , old k a diplomasi ve olarak anayasal de le /g e li
n ld e a g c n n d ; ve kurumsal ak le kada
b lge el ola ak ba n e en el nlemle e o al ak le
n On oloji i

n land lm ; fo m e ik dayanmaktad ; a a ndaki g

ba o ik i . edilmelidir ama evrenseldir ve e a k ile i im e
la lama d . teknik bilginin sosyal adalete
epistemik da anmak ad ;
transferi fa kl l n e
Ba

a ac l la ekili in
la labili . an n l
konusudur.

Libe al ba modelle inden hi e -m hafa ak modelden g l k modele do

gidildik e, ba n eklili inde bi a ih imali kon d (Bk . Tablo 1.3.2). Ba
ka am n n a m bak m ndan i e nega if ba anla ndan o i if ba anla na do
bi de i im old da de e lendi ilmek edi (Bkz. Tablo 1.3.2).

Libe al ba a nelik k i ikle de kon d . P a ik e demok a ik k mla n

a ma mek kon nda ba a old e ha a kimi zaman demokratik devletlerin

6
Te a a a af ndan ngili ce den T k e e adele i ile ek e c me edilmi i .

21
var olan a mala daha da k d ma ge i di i g lenmektedir (Luckham,2004). Liberal
ekonomik i em e demok a inin ge eklilikle i ola ak g len e imle , k m al a la e
h k k n nl gibi demok a ik de e le o l mla a em o e edilebilmektedir. Oysa bar
eci ba la ana kada b de e le le an mam olan o l mla n, bu sisteme adaptasyon
nok a nda o nla a ama m h emeldi . B do l da libe al ba nd n a e inde he
a a a me hem gibi g lme inin anl old de e lendi ilmek edi . nk liberal
de e le in o le old g lenmekle bi lik e a mala n e la ma l kla n on b ld
e m o l mla n ba i inde a ad g lenmemek edi . B do l da libe al ba n
e ilme i le o l mla n ge eklilikle inin dikka e alan e e el ne icile ile halk i ine alan
bir sistemin gerekli old de e lendi ilmek edi .
Libe al akla m n ba anla n n anla m Nobel Ba d l n n eo ik bak mdan
de e lendi ilme ine ka k a lam . B ka amda d l ka anan ki i/k l la n
faali e le i, No e Nobel Komi e i a af ndan a klanan d l n mo i a on e Nobel
dersleri irdelenirken akla m n temel kabulleri fa da a lam . B emel kab lle ;
de le le a a ka l kl ba ml l n de ekleme i, demok a ik de e le in a g nla lma ,
bi e el g l kle in geli i ilme i gibi kon la d . Nobel Ba d l n n ka ananla
e inden a lan de e lendi mele de b gibi kon la n de eklendi i g ld nde Libe al
akla mdaki ba anla na hi me edildi i n nde de e lendi me a lm .

1.4. dealist Bar Anlay

dealist ba akla m nda di e iki akla ma g e daha fa la ne i kon d .
ne ile den nce deali min genel kab lle i e inden ba n a lanma n n in anla n
kendi ka a l kla na ba l old , in an da an la n n i e beli li de e le i e no mla aki
e i i kab l edilmektedir ( e dem,2013, .13). A ca Reali m e Libe ali mden fa kl
olarak; devletlerin ba a la e ine ge i mesiyle a a n o adan kald labilece i, evrensel
e nihai bi ba n ge ekle ebilece i ile i lmek edi (Kant,1960,s.25).
Do an (2012) a g e deali akla m levselcilik, Ko mopolitani m, D nya
H k meti, kolektif g venlik, Legali m (Kanunicilik) gibi ne ile i sebebiyle Realist
akla m n g denge i ne i i le ka la ld nda daha e kendi . deali m nihai ama
ola ak ba n a lanma n kab l e mek e ancak b amaca e i mek i in he bi ne i/g
fa kl la an olla i a e e mek edi .

22
 Fa kl n an la anla l k lmak i in ilk ola ak levselcilik g ele al nm .
le elcili in en nemli a n c la ndan olan Mi an (1966), d n a a ndaki
a mala n k kenini b l nm d n adaki oli ik bi imle in ekabe ine ba lamak ad . Bu
b l nm l ok edecek i em, d n a fede al h k me i ol a da l -de le anla nn
ba k n old e le de la lma m mk n olma an bi hedef ola ak de e lendi ilmek edi
(Mi an ,1966, .93). le elcili e g e l -de le i eminde ba n e efah n a lanma
i a al edbi le in al nma e a g enlik o nla n n ncelenme i le m mk n de ildi ,
eknik kon la la ba la lacak m b lma a a la i a i i eme ak a la ak ne icede
d n a ba a lanacak (Do ghe e Pfal g aff,1971, .419-420).
Teknik anlamda i bi li i kon old nda Ul la a a g le in etkisini ele
almak a fa da g lmek edi . De le le in b g lenmele a ac l la bi ok kon da o ak
ha eke e me e iliminde old kla g lenmektedir. Ancak ortak hareket etme bir seviyeye
kada de am e e de ellikle g enlik kon la nda de le le in ncelikle kendi ka la
emelinde ha eke e i i a n labili .
le elcilik kon old nda ellikle Neo-fonksiyonalizm de dikkat
ekmek edi . Neo-fonksiyonalizmin kurucusu olarak kabul edilen Ernst B. Haas, yay lma
(spillover) ka am n o a a a mak ad (Do an,2018, .10). B n nla ka edilen beli li eknik
alanla da ge ekle i ilen b nle mele in di e alanla a da a lma d . Haa (1958, .16)
b nle me i; bi den ok l al i a i ak n ba l l kla n , beklen ile ini e i a al
ak i i ele ini kendi e le inde kab l e ikle i - a g e ki ine ahi olan- a a do
ka d lma konusunda ikna edildikle i e ola ak an mlamak ad .
Neo-fonk i onali akla m n en nemli ellikle inden bi i, b nle me ecinin
on ola ak g len l - bi li in e ine fa kl ola l kla da g ndeme ge i me idi
(Kah aman,2016, .117). Dola la le elcilik e a amal ola ak b nle menin
ge ekle ece inden ana bi he yokken Neo-fonk i onali mde fa kl e enekle de
de e lendi ilmek edi .
le elcili e nek olarak A a Bi li i (AB) ele al nabili . AB nin k l
a ama nda k m e elik gibi ekonomik kon la e inden de le le bi a a a gelmi i .
A d ndan AB beli li a amala ge e ek l - bi a a do e ilmi i . Ancak yine de
AB nin ellikle d oli ika e g enlik gibi kon la da l - bi a a ahi old n
a nmak do olma acak (A ,2008, .152).

23
 le elcili e ka ele i ile de me c . Too e (1977), le elcilik e kab l edilen
ayr t rabilirlik (separability) kab l n eddederek l la a a ekonomik ili kile
oli ika ndaki g ncel geli mele i b na kan ola ak nmak ad . A abili lik, oli ik
kon la n oli ik olma an kon la dan a labilme i anlam na gelmek edi . G n m de
de le le in d d kle i oli ikala aln ca ekonomik ya da i a i eklinde bi bi inden
a mak ne ede e imkan d , nk bi bi le ini e kiledikle i de e lendi ilmektedir.
deali min Kozmopolitanizm yakla m , e en el olarak ba n a lanma kon na
e ilmek edi . Y nanca ko mo oli iko ani d n a a anda kelime inden e en
kozmopolitan d nce; in an he hangi bi o l m al a da i a al ka ego i e a madan
he ke i ek bi k m n a a ola ak g mek edi (Ba ba l o l ,2017, .3048;
Bi ek l,2011, .65). B d ncenin bi e le i aln ca abii e inde old kla l -devlet
a n n an nda l la a a o l m n bi a a haline ge i di i de e lendi ilmek edi .
Kozmopolitanizmde S oac fel efe e Kan n d ncele ine da anan b l nmele
kon d (Bi ek l,2011, .65). S oac akla m, Roma m aaol n n i ai
a lanma na g n ola ak in an oli en fa kl bi o l m n a a ola ak an mlam
(Ba ba l o l ,2017, .3049). Kan n akla m na geldi imi de i e edebi ba anla
ka m a kmak ad . B edebi ba n a lanma , h k ki d enin k lma ile de i
(Kant,1960, .17). Kan n iae e i i l la a a h k kla kurulan d endi .
Kozmopolitanizmin a n c la ndan olan Bei (1979); a l nda ahlaki bak a ile i a al
eo ile in bi bi inden ilgi i olmad n ancak gelenek el l la a a oli ika eo ile inin
l la a a adale da l m konusunda e i kald n iddia e mek edi .
Ul la a a adale da l m n n ol ma , l la a a h k k k alla n n g lanma
ve Ko mo oli ani min eniden do nda, BM ne i ele al nabili . BM k e el anlamda
insan hakla n n ko nma , d n a ba n n ko nma e d lme i h nda nemli
al mala n d en bi a olarak o a a km . Faka i inde ba nd d II. D n a
Sa a n n k n la n n e e i olan G enlik Kon e i nin, d n a a anda n n hakla n n
a n lma nok a ndaki e kinli i a mal d . S kon kon e in ka a la n n daimi
ele inin ka la ndan ba m al nmad d n lmek e e l la a a d e de
Kozmopolitanizmin ge ekle i ilme i i in am anlam la bi ol m n a olmad
de e lendi ilmektedir.

24
 Ul la a a h k k e adale dedi imi de i e Ko mo oli an d nce e bi ele i i
ola ak hangi a af n h k k ndan/adale inden bah edildi i bi o i a e idi . Kab l g en
Ba l de e le e b de e le e af nda o a a kan l la a a h k k k alla n n ne
kada n n l la n a a nda ol o i a e idi . Ba n aln ca belirli de e le inin
d n a a a lma la e b de e le e ma anla n ce aland lma la gelece ini d nen
zihniyetin; ge ek en m halkla a a g d an zihniyet ile de olma na ih imal
verilmemektedir. B ihni e , ge ek e ka la e af nda ha eke e mek i e en de le le
i in ale haline ge i ilebili . Ancak k e el anlamda fa kl l kla la be abe kab l edilen e
o ak a dada b l abilen d n a a anda la n n a l m mk n ol a ba i inde a ama
ola l n n a aca d n lebili .
D nya H k meti g nde, bi o o i enin k e el d e de d eni d ebilme i e
b n n ge eklili i g lan (Do an,2018, .4). D n a H k me i g ellikle II. D n a
Sa a ndan on a ilgi g me e ba lam , b n n nedeni i e Hi o ima e Naga aki deki
a om bomba faciala n n n klee bi a a a anma ih imalini g le n ne e me idi
(Yunker,2000,s.5). B g n a n c la ndan Eme Re e , g n m deki end i el
kalk nma a ama nda egemen l -de le i emi i inde g l n m mk n olmad n
a nmak ad (Re e ,1945, .164). Sa a n o adan kald lma , a a an bi imle in daha
k ek bi egemenlik olan d n a h k me i- al nda bi a a a gelme ine ba lanmak ad
(Do an,2018, .4).
deali min i inden do an bi ba ka g olan Legali m (Yasalc l k) in, d n a ba nn
a lanma kon nda nemli a a mla me c .B g n a n c la ndan olan
Kel en (1944), a a la ki le el bi ka liam e k l m n en b k e ale i ola ak
an mla , d n a ba n n ko nma n en nemli oli ik g e ola ak g .B g le e
ila e ola ak, d n a l la a a ndaki a a n e kili bi ekilde nlendi i bi l la a a
g lenme olmad ece ge ekli o l m al geli menin m mk n olmad
de e lendi ilmek edi (Kelsen,1944). Bi de le i inde bi e le a a ndaki ba d m n n
en k ek de ece i ulusal bar e b n n a lan o l m al d e de kan nla n
beli ledi i d ene ba l d (Kel en,1944, .3-4). Uluslararas bar n a lamla lma i in
i e D n a De le i al nda olabildi ince m nfe i de le le in bi le i ilme i e b n g
a a la n n D n a Mecli ince ka lan a ala a ba lanma m ola ak o a a
koyulmaktad (Kelsen,1944,s.4-5).

25
 G n m de Legali m g ka am nda BM G enlik Kon e i de e lendi ilebili .
BM G enlik Kon e i, ba n a lanma kon nda ba la c ka a la alma e ki ine ahi
olmakla bi lik e maale ef b e ki i am anlam la k llanabildi ini lemek ek m mk n
de ildi . Kald ki BM G enlik Kon e i olabildi ince geni e el a e ine de sahip
de ildi , nk b n e inde e o e ki ine ahi be daimi e i ile bi lik e o lam on be
eden ol mak ad .
deali min bi a a olan kolektif g venlikte de le le a a nda da n k g al nn
d ld k men me ke i bi i em kon d e b i emdeki g k llan m
Ul la a a g le gibi me ke i k l la ca d enlenmek edi (Do an,2018, .14). Ram
ve Masaldan (1941,s.171) a g e; l la a a g ce ahi l la a a o o i ele ce kolek if
g enli in a lanma n , i ik a l ba n a lanma nok a nda ne i ola ak nm la d .
B olla l la kendi kendini a nma hakk ndan a ge ecek, bi inin a l na ka olan
ald he ine a lm a lacak, mille le ka l kl ola ak m nha a g lama
e kile inden a ge ecek ve l la a a h k k i emi amamen bi ge eklilik haline
gelecektir. Do an (2018) a g e ise kolek if g enlik i emi, Reali m in kab l olan g
denge ine bi al e na if d m ndad .
Kolek if g enlik ka am ilk ke Mille le Cemi e i (MC) ile o a a km ve
a d ndan BM nin emeli olm (E g l,2012). Bu temele a men, BM nin d n ada kolek if
g enli in am anlam la a lanma kon nda e kin ol o nad n a nmak ise m mk n
de ildi . Ul la a a h k k i eminin o n k ld e g enli in belli l la a a
o o i ele ce a land d en d n ld nde ald ganl k, de le le in o n n ka a l
olma ne ice indeki ca d c nl kle engellenebili (Do an,2018,s.16).
deali akla m n ba anla n n anla m da Nobel Ba d l n n eo ik
bak mdan de e lendi ilme ine ka k a lam . B ka amda d l ka anan
ki i/k l la n faali e le i, No e Nobel Komi e i a af ndan a klanan d l n
mo i a on e Nobel de le i i deleni ken akla m n emel kab lle i fa da a lam .B
emel kab lle ; k e el anlamda e kili e e kili o o i ele in k lma , l la a a
g lenmele a ac l la k e el anlamda e kili e o la c no mla n ol lma gibi
kon la d . Nobel Ba d l n n ka ananla e inden a lan de e lendi mele de b gibi
kon la n de eklendi i g ld nde deali akla mdaki ba anla na hi me edildi i
n nde de e lendi me a lm .

26
 e ola ak Bi inci B l m bo nca Reali m, Libe ali m e deali m eo ile inin ba
akla mla n n o a a ko lma ; ile iki b l mle de a n l ekilde ele al nan Nobel Ba
d l n n eo ik bak a ile ele al nma n kola la m . B na ek ola ak kon
eo ik anla m; Nobel Ba d l n ka anan ki i/k l la n n faali e le i, d l n e ili
nedenle i e Nobel de le i e inden incelemele e e ka mla a emel ol m .
Teorilerde a n l ele al nan anla la n, Nobel Ba d l n ka anan ki i/k l la n
hangi eo i e akn old n n daha kola ke fedilebilme ini ka k a lad
de e lendi ilmek edi .

27
 K NC BÖLÜM

2. NOBEL BARI ÖDÜLÜ

Te al ma n n kinci B l m nde e in a a ma o la ndan bi ka na an
e ilme i ama lanm . B nla ; Nobel Ba d l n n ka a mekani ma n n ne old
e k i e le in nele old ile na l beli lendi i, Nobel Ba d l n n Ul la a a
li kile deki e inin ne old o la d . Tezin Bi inci B l m nde ele al nan eo ik emelli
anla m, kinci B l mde a lan de e lendi mele le bi le i ile ek ile iki b l mle de e alan
on la a a lma na ka k a lam . Ek ola ak Alf ed Nobel in a i e inin a n l
i delenme i ne ice inde ile iki b l mde e de a lan n fland man n k i e le inden
birisinin o a a kma na imkan e mi i .

2.1. Nobel Bar Ödülü nün Tarihsel Geli imi

Nobel d lle i nin o a a k nedeni; kim a ile eknolojik alanla nda al m olan
e 355 l la a a a en e ahi olan Alf ed Nobel in d ncele i e kendi inin 27 Ka m
1895 e kaleme ald a i e idi (h -2;http-6;Bk .G el 2.1.1 e EK-1).

Görsel 2.1.1. Alfred Nobel in Resmi (http-6)

28
 Alfred Nobel in ha a daha a n l ola ak ele al nd nda dinami i ica e mi bi inin
d n a ba na ka k e en in anla e ak l la on land an bi d l neden o a a
ka d kimi aman o g lanmak ad . Nobel (2001), b o g la a an ola ak Alf ed
Nobel in ha a bo nca a a la a ahi olma n n ba d l n no a a kma na neden
old n a nmak ad . d l n o a a kma nda e kili old de e lendi ilen di e etken
ie Alf ed Nobel in mek la la g al e i inde b l nd kim ele di
(Heffe mehl,2010, .8). B na nek ola ak Alf ed Nobel, Nobel Ba d l n n o a a
kma ecinde O manl Di loma Y nan a ll A i a chi Be ile mek la m
(Nobel,2001,s.266).
Nobel Ba d l n n Nobel in a i e ine g e mille le a a nda birlik ve
beraberli in geli i ilme i, daimi o d la n a al lma e a o adan kald lma , ba
kong ele inin an lma e d enlenme i i in en i i ekilde al an ki i e/ki ile e verilmesi
ge ek i i g lmek edi (http-2;Bkz. EK-1).
1901 den b ana e genel anlamda ele al nd nda a i ee g n ola ak
l la a a ba a ka k a la an BM e ba l al an bi imle in, Lahe Konfe an gibi
a la n e b nla a ka k e en ki ile in, ba kim ele in i e a i e e g n olma acak
ekilde d llendi ildi i g lmek edi . B n nla bi lik e yerelde d eni e ba a lama a
al an ki i/k m/k l la n da d llendi ildi i g lenmek edi .
Nobel Ba d l n n geli imi de e lendi ildi inde 1960 la a kada d l n
ne ede e amamen A a e Ame ika dan k ek e i im g m be a e kekle e e ildi i
g lenmek edi (http-7). 1960 l na kada A a e ABD d ndan d l ka anan ek ki i
i e 1936 da d l alan A jan in D i le i Bakan olan Ca lo Saa ed a Lama . d l n
k e elle me inin ba lang c i e 1960 a G ne Af ikal in an hakla ak i i i olan Albe
John L li e e ilen d l olm (h -7). 2018 l da dahil olmak e e o lamda 133
ki i/k ma e ilen d l n adece 36 ane i Ba o l mla n n d na e ilmi i .
Dola la, toplam d l n %27 i A a e K e Ame ika k a n n d ndan ki i e a
merkez e kila b k ala d nda b l nan k mla a e ilmi i .
Y ka da e ilen a al e ile e bak ld nda Nobel Ba d l nde Ba n n
ol mla na de e a fedildi i de e lendi ilmek edi . Bu durumu bozan nokta ise 1960 Nobel
Ba d l olm . B , d l n Ba a k m a n n kilidinin k lma n n ba lang c
olarak kabul edilebilmektedir. A a e K e Ame ika d ndaki d llendi meler

29
d n ld nde i e daha ok Ba l de e le in d l n mo i a on nda e ald
g lenmek edi .

2.2. Nobel Bar Ödülü nün Mekanizmalar

Alf ed Nobel he ne kada a d a i e inde Nobel Ba d l n n No e
Pa lamen o ndan (S o inge ) ol an ki ile ce e ilme ini i emi ol a da Nobel d l n n
e ilece i e kon nda Nobel in l m n n a d ndan Pa i e b l nan e i d n lm
ancak F an a da hi e ene le i e ah ille e inden bi da an n a lma ih imali
do m (Heffe mehl,2010, .13;http-2;Bkz. EK-1). B d m e ine Pa i e ene i
aman ka be i ece i ge ek e i ile g a d edilmi i . Alf ed Nobel in e eni Emman el
Nobel, 1895 e kaleme al nm olan a i e i ha a a ge i mek i in S okholm de e K al
II. O ca ile bi g me a m . B g mede II. O ca , Nobel e a d m e me i
eddede ek ellikle Ba d lle i nin bi ok obleme e a mal d mla a ol
a aca n a nm (Heffermehl,2010,s.14). d l n No e e e i o olma n n a d nda
a an nedene dai Nobel in a i e ini a d lla da e K all ile No e a a ndaki
o nla a dikka ekilmek edi . 1895 e Na ol on n, No e i e K all na bi d n
hedi e i ola ak e me i ne ice inde d l n e ahi li i e ka a al c mekani ma ,
No e e ol lm (Nobel,2001, .268). Ne icede Nobel Ba d l , di e be Nobel
d l nden fa kl bi a a ahi old . Di e Nobel d lle i e e ol lan k l la
a af ndan S okholm de e ili ken; Nobel Ba d l , No e Pa lamen o ndan
(Stortinget) ol lan komi e a af ndan O lo da e ilmek edi .
Nobel Ba d l n n do n n a d ndan d l n mekani mala incelendi inde en
nemli mekani mala dan bi i inin ka a al c ni elik a an No e Nobel Komi e i old
d n lmek edi . 1977 e kada ol lm olan Nobel Komi e i, No e Y ce
Mecli i nden gelen 5 e ile al m ancak b ele No e h k me inin ele i de
olabilme an na ahi irler (http-8). Son a i a i anlamda d l n k llan lma endi e i
nedeni le 1977 de me c mecli ele inin komi e e eli i engellenmi e komi enin
e mi ad da No e Y ce Mecli i Nobel Komi e i nden No e Nobel Komi e i ne
e ilmi i (h -8).

30
 Komi enin he bi e i e i o hakk na ahi i e Komi e de ka a la o okl ile
al nmak ad . Komi e Ba kanla ka anan ki i i nmak a, d l kon ma n
ge ekle i mek e e med a a ka a a ili kin deme vermektedir (Heffermehl,2010,s.64).
1966 l ndan b ana Komi e Ba kanla , genellikle 8 lg e a mak ad .
Nobel Komi e i ne ba l olan Komi e Sek e e i i e Komi e ele ini do bilgile le
donatmak, uygulanan kurallar hakk nda do bilgilendi mek gibi g e le e ahi i
(Heffe melh,2010, .66). B do l da e ilen ka a la e kile ebilme g c ne ahi olan
Sek e e , e ilecek d l n mahi e i hakk nda ele e bilgi e melidi . B ada e a olan
elbe e ki eo ik anlamda hangi anla la d lle in e ilme ine dikka edilme i de il, Alf ed
Nobel in a i e ine g n ekilde d lle in da lma n n a lanma d .
Nobel Vakf na bak ld nda b a n n 1900 de e ek lma la bi lik e, No e
Nobel Komi e i e di e d llendi en k l la n al mala na ba lama m mk n hale
gelmi i (h -9). Nobel Ba d l ne ada g e me hakk na ahi ki i/k l la
kategorilesinin Nobel Vakf a af ndan belirlenme i nem a e mek edi . Ada g e iminin
ge e li olma i in me c ka ego ile deki k m e a ki ile ce a lma ge eki (h -10).
B 8 ka ego i ekilde n fland lm :

Me c de le ba kanla ile egemen de le le in l al h k me le i e l al mecli le inin

ele i,
Lahe deki Ul la a a Adale Di an e Daimi Tahkim Mahkeme i nin ele i,
l'In i de D oi in ele i,
Din, eoloji, fel efe, h k k, o al bilimle e a ih alan ndaki ni e i e ofe le i e a
emekli ofe le , ni e i e ek e ne icile i ile d oli ika e ba a a ma
en i le inin ne icile i,
Daha nce Nobel Ba d l alm ki ile ,
No e Nobel Komi e i nin nceki e me c ele i,
No e Nobel Komi e i nin e ki dan manla (http-10). 7

He l 10 A al k a ge ekle i ilen O lo daki e emoni a nda Komi e Ba kan

a af ndan d l alan ki ile e dai a klamala a larak d le hak ka ananla n Nobel dersi
(Nobel lecture) ola ak an lan kon mala n ge ekle i mesi beklenmektedir.
Se emonile de d l ka anan ki i/ki ile a da k l la ; bi Nobel Diplomas na (Bkz.
G el 2.2.1), fa kl a a ma sahip bir Nobel Bar d l Madalyas na (Bkz. G el 2.2.2)
e 9 mil on e K on de e indeki a a d l ne ahi olmak ad . Ancak d l ka anan

7
Te a a a af ndan ngili ce den T k e e e c me edilmi i .

31
ki i e a k l la a a d l n almak i in m hakkak Nobel de i e mek o ndad
(http-11). B d mda kon kon ma a ma an ki ile adece di loma a e
madal a a ahi olmak ad . Nobel de i genel ola ak d l alan a af n nca a
al mala , Nobel Ba d l e ba ile ilgili g le inin bi de leme i olarak
g lmek edi .
Di e Nobel d lle i nden fa kl ola ak Nobel Ba d l ne dai Nobel
Di loma n n di a n ndan No e Nobel Komi e i o ml d ve 1990 l na kada
No e di lomala he bi ka ananla ili kili olacak ekilde bi e el ola ak di a n edilmi i
(http-12). 1901 l nda Ge ha d M n he a af ndan kon di loma i in ha lanan
li og afi, 1969 l nda kada Nobel Ba d l di loma nda k llan lm . 1970 ile 1990
lla a a nda i e n lf Ranheim ae e a af ndan a lan li og afi di lomala da
k llan lm . Son aki lla da i e e i li i imle li og afi i ol m (h -13).
Dola la ana al a a m bak m ndan Nobel di loma de i ikli e am ancak
a lan me in a la e e No e dille inde a lmak ad (h -12).

Görsel 2.2.1. Nobel Bar d l Diplomas rne i (http-12)

Nobel Ba d l ka am nda e ilen Nobel Madal a ie G a Vigeland

a af ndan a a lanm ol 2012 den b ana No e in da hane i olan De No ke
M n e ke de e ilmek edi (h -14). No e Nobel Komi e i a af ndan e ilen

32
kon madal an n bi Alf ed Nobel in e ini di e Nobel d lle inden fa kl bi
o la g e mek e e (Nobel Ba d l i in ha lanan) Nobel Madal a n n di e
i e ka de lik ba n em il e mek edi (h -14;Bkz. G el 2.2.2,G el 2.2.3 ve G el
2.2.4). Madal a e inde e alan a a i e Pro pace et fraternitate gentium ( n anla n ba e

ka de li i i in)8 a mak ad (h -14).

Görsel 2.2.2. Nobel Bar d l Madalyas n n Bir Y (http-14)

Görsel 2.2.3. Nobel Bar d l Madalyas n n Di er Y (http-14)

İfade, e
8
a a bak m ndan ngili ce den T k e e e c me edilmi i .

33
 Görsel 2.2.4. Fi ik ve Kimya Nobel d l Madalyas (http-15)

2.3. Nobel Bar Ödülü ne Yönelik De erlendirmeler ve Ele tiriler

Nobel Ba d l ne dai de e lendi me a l ken ilk akla gelen nok a, d l n
l la a a alanda e ije ahi olma na dai di . B ada bi ka e kenin kon sudur.
B nla ; Nobel Ba d l n n n amandan be i - a a amanla d nda- da l o
olma (1), ba kon ndaki d llendi menin di e Nobel d lle ine k a la d n a
e inde daha geni alanlara ema e me i (2), d l n e ili i kon nda ba lang an
i iba en bi i ema i in k lm olma (3) eklinde e lenebili (Lundestad,1999).
U n edi e ilen b d l n l la a a anlamda ba n ele al nma kon nda
bi de aml l n a lanma na ka k da b l nd de e lendi ilmek edi . d l n geni
alanla a a lma h na bak ld nda d l n ellikle Ba l ki ile e/k l la a
e ilme inin d nda kalan d lle le bi lik e, k e elle i ine dai de e lendi mele
konusudur. B kon da bi di e h i e ba ; adece bilim in anla , i a e ilerce
d n len bi ka am de ildi . Tam ak ine o l mla e bi e le i de ak ndan ilgilendi en
bi kon d . B ebe le di e d lle e g e daha ok e ine o m a lma e adilli inin
a lma n n da beklenen bir durumdur. d l n bi i ema ik i inde e ilme i i e karar
alma e ada beli leme a amala nda beli li k alla e e e inde hareket edilmesine
ba l d . B i ema i e ka k e ilme i ad na No e Nobel Komi e i nin 1970 li lla da
nemli bi de i ikli e ad g lmek edi .
B nok ada Nobel Ba d l n n k e el anlamdaki e ki ine ili kin a a mala n
ele al nma n n g n olaca de e lendi ilmek edi . K eb , Nobel Ba d l n n
medyadaki e ki inin l lme i n nde bi al ma a m . B na g e; hali ha da
medyada Nobel Ba d l n ka anma m h emel g len e an nan ki i/k l la

34
anali in d nda lm e So k Sa a D nemi nde med an n e g le in e ki i al nda
old de e lendi ilmi , neticede 1989 on a d nemde -1993, 1994, 1998, 2000, 2001,
2005 e 2009 lla ndaki d llendi mele d a da larak- 8 durum ve 10 Nobel Ba
d l ka anan ki i/k l ele al nm (K eb ,2009, .604). Son a ba l ca d n a
ga e ele indeki a a la e inden de e lendi me a lm e Nobel Ba d l 'n n
l la a a med a a etkisinin -k a adenin e inde- ekli ola ak ki i/k l la n
an n l n a d na dai ok a kan n old o a a ko lm (K eb ,2009, .604).
K eb in kon al ma ndan Dalai Lama ne inin ele al nma n n fa dal
olaca de e lendi ilmi i . Dalai Lama hakk ndaki a la n d l n d lma a ihle ine
ekab l eden Ekim a nda k e el med ada en k ek e ki i g e di i g lenmek edi (http-
16;Bk . ekil 2.3.1, ekil 2.3.2) Ancak d l n motivasyonunun ilgi g g medi i de
al mada ele al nm . B na g e; Tibet b lgesi i in in i galine kar verdi i iddet
i ermeyen m cadelesi olma ebebi le Dalai Lama d l n ahibi olm . Ancak Tibet
kon ndaki habe le in d lden ba l olmayarak ilgi g d n n/g medi inin a and
ile i lmek edi (Krebs,2009,s.605-606). Son a d l ka anan ki i/k l d l
a kland nda l la a a med ada ilgi g mek e iken d l n mo i a on ka anan
ki i/k l kada ilgi g memek edi .

ekil 2.3.1. Ba l ca D nya Ga etelerinde Dalai Lama Hakk ndaki Ya Say lar (http-16)

35
 ekil 2.3.2. Ba l ca D nya Ga etelerinde Tibet Hakk ndaki Ya Say lar (http-16)

B aa madan ola ka ak Nobel Ba d l n n k a d nem i in ge e li olsa da

d l alan ki ile kon nda med ada yer e i i g lenmi i . B n nla bi lik e, d l ka anan
ki i/k l n k a adede medyada ilgi g d faka d l n mo i a on n n
ki i/k l la a na a an a ka landa kald n nde bi genel de e lendi me a lma
m mk nd . d l ka anan ki i/k l n l la a a medyada -k a eli de ol a- yer
alma n n d l n med a a af ndan aki edildi ini g e di i de e lendi ilmek edi . Genel
anlamda d l n e ildi i d nemlerde l la a a konjonk de a anabilecek ba ka
so nla n da a olabilece i d n ld nde l la a a med ada Nobel Ba d l ne
nelik ilginin a alma n n no mal old d n lmek edi .
Nobel Ba d l n n ba konusunda k e el anlamda genel kabuller ol ma
durumu ele al n ken, bilgi o l l nun (epistemic community) ellikle i e inden ele
al nma n n g n olaca de e lendi ilmek edi . Bilgi o l l , fa kl ge mi e
di i linle den gelen ofe onelle den ol an, en i li inan e o ak k alla b n ne
sahip olan a d (Haa ,1992, .3). B an m e inden d n ld nde Nobel Ba
d l n n ka a alma k m nda No e Pa lamen o a af ndan e ilen ki ile den
ol mak a e d llendi mede Alf ed Nobel in a i e indeki k i e le emel al nmak ad
(http-17). Karar alma mekanizmas olan No e Nobel Komi e i g n m de ba alan nda
akademik al ma a an, e ki i a e i olan, Ul la a a g le de g e alan ele den
ol mak ad (h -17). Alfred Nobel in a i e inde ba d l i in beli ledi i k i e le ,
Nobel Ba d l i in ortak kurallar ola ak de e lendi ilebili . Vasiyette yer alan kriterler;

36
mille le a a nda bi lik e be abe li in geli i ilme i (1), o d la n a al lma e a o adan
kald lma (2), ba kong ele inin an lma e d enlenme idi (3) (http-2;Bkz. EK-1).
Bilgi o l l ile ba lan l ola ak Alfo d (2008, .153), Nobel Ba d l n alan
ki ile in ga i e mi de ol a l la a a no mla n al kanl k haline gelme i konusunda
a d mc old n a nmak ad . B n nla bi lik e; no m ol mak bi ana Nobel Ba
d l n alan ki ile in daha on a de le le in a m dahalele i ile ka la , kon
d l n a ma g le me i de ekleme inden daha ok oblemle e ol a da iddia
edilmektedir (Krebs,2009,s.594). Ol m bi ak m on la g zlense de d llendi ilen
ki ile e k l la ol la Nobel Ba d l a n n da l la a a anlamda no m
ol ma/de ekleme gi i imle de b l nd de e lendi ilmektedir.
Nobel Ba d l ne nelik ele i ile in No e Nobel Komi e i ve bu komitenin
ka a la , Nobel Ba d l n n ekonomik bo e d l n i a alla ma nok ala nda
o land g lenmi i . No e Nobel Komi e i he ne kada o okl ile ka a al o ol a
da Komi e Ba kan n n ece m dahale ede ek di e ele in ka a n e kiledi i iddia
edilmektedir (Heffermehl,2010,s.64).
Nobel Ba d l n n ekonomik bo na gelindi inde i e ellikle 1990 on a nda
Nobel Ba d l e emonile inin daha ih i aml a lma , 2000 li lla da Nobel Ba
Me ke i nin on o la a ac l la oje do l nda ha a a ge i ilme i e on ola ak
kon e le gibi e i li ak i i ele in ge ekle i ilme i i in gi i imcile le bi a a a gelinmesi
ele i ilmek edir (Heffermehl,2010,s.91-97). B ele i ilen nok ala bi a af an Nobel Ba
d l n n an n l n a ken di e andan a af ola ak ka a al nma na e ki
edebilecek nok ala n o a a kma na ebe olabili .
Newsom ve Lee (2009,s.1); Nobel Ba d l nde nega if ba do l nda olan
d lle in o nl kla Ba da g ahibi olan be a e kekle e e ildi ini, o i if ba e
9
besleyici bar (nourishing peace) e e e inde olan d lle in i e in an hakla ile efah
de ekle en i ahi kad n e e kekle e/k l la a e ildi ini a nm .
No e Nobel Komi e inin a mal ka a la e ine k e el d n ada ba n
ka ma a ndan ka nakl ola ak Nobel Ba d l n n beklenmedik ki i/k l la a

9
Be le ici ba ; a a n on b ld n n ilan ile ba lama a a on a e e de de am eden, n adeli
al a n n k ld d nemi ka a an, a l kl old kada a a g meden a ama hakk la ilgili olan ba
ecine, e el e k e el m ih i a la a hi a eden ba a ka l k gelmek edi (Newsom ve Lee,2009,s.5).

37
 e ildi i, d llendi me on c nda kimi zaman No e Nobel Komi e i ele inin elik en
ekildi i dahi g lenmektedir (Newsom ve Lee,2009,s.2). B ka amda a mal ola ak
d l alan ki ile de e lendi mele e g e fa kl l k g e mek edi . L nde ad (1999) a g e
a mal ola ak d l alan ki ile ; Carl von Ossietzky (1935), Kissinger ve Le Duc
Tho (1973), Arafat, Peres ve Rabin (1994) di ama en a mal d l 1973 l nda e ilen
d ld . 1973 l nda e ilen b d l n ahi le inden bi i i olan Le D c Tho a n amanda
d l alma eddeden ek ki i ola ak a ihe ge mi i .
Ta mal d lle eb d lle e dai de e lendi mele ile iki b l mle de e almakla
birlikte 1999 l ndan on a d n ld nde 2009 l nda Barack H. Obama a e ilen
d l a mal ola ak g lm . d l n e ili nedeni, l la a a di loma i e halkla
a a ndaki i bi li ini g lendi mek i in ola an abala ola ak g e ilmi tir ancak
Ba ack Obama d llendi ildi inde hen ak if ola ak ha eke e ge mi de ildi (h -18).
Y ka da edilen a mal d lle dola la Nobel Ba d l n n
i a alla mak a old kon nda ele i ile a lmak ad (K eb ,2009). d l n siyasetten
kopa lma mak ad la 1977 l nda me c h k me ele inin No e Nobel
Komi e i nde g e alama aca ka a al nm ancak 1977 l na kada No e
i a e inden d l n e kilendi i n nde ele i ile kon d (h -17). B n n d nda
e ilen d l nedeni le d l alan ki i/k l de ekle en a afla kada de ekleme en
taraflar da o a a kabilmek edi . B ebe le d le nelik ele i ile al n
d mek edi .
d l n i a e en e kilenme ine nek ola ak, 1935 l nda d l alan Carl von
Ossietzky in ele al nma n n g n olaca de e lendi ilmi i . O ie k e d l n e ilme i
kon nda beklen i ol m ancak Aldolf Hitler, hem No e e Nobel Ba d l ne ili kin
a da b l nm hem de 1936 l ndan i iba en Almanla n b d l alma n a aklam
(T nne on,2005). Son a b beklen i i ka lamak an e edd eden No e Pa lamen o
Nobel Komi e i e i Mowinckel elik en ekilmi i (L nde ad,1999). Mowinckel, o
d nemde a n amanda No e D i le i Bakanl g e ini d mek e di. Dola la
kendi i o lama a ka lma a ak Nobel Ba d l n n O ie k e e ildi i d nemde
g n be an e memi old . B nek en ola ka ak, Nobel Ba d l n n No e
Nobel Komi e i a ac l la i a e en e kilenelebilece i g lm olmal ki h k me
ele inin b komi ede e alma 1977 de a aklanm . Nobel Ba d l n n i a e en

38
e kilendi i g n n e ine Nobel Ba d l n n, in an hakla e demok a inin ak ine
i a e e ge ek bi e ki e ahi old kab l edilmek edi (K e ,2009, .622).
Son ola ak Nobel Ba d l ne dai de e lendi mele ; d l n k a adede
l la a a med ada e kili olabildi i, mekani mala e ol m d n ld nde bilgi
o l l ola ak ele al nabilece i eklinde e lenebili . Nobel Ba d l ne nelik
ele i ile 3 noktada toplanabilir. Bunlar; karar mekanizma n n ol m e e imle i (1),
d l n l la a a e ki ine (2), d l n i a e en e kilendi ine (3) nelik ele i ile di .
B b l m; tezin a a ma o la ndan olan Nobel Ba d l n n ka a
mekani ma n n ne old e k i e le in nele old ile na l beli lendi i, Nobel Ba
d l n n Ul la a a li kile deki e inin ne old o la na cevap vermektedir. A ca
e in ilk b l m nde ele al nan eo ik akla mla n ba anla la ile ikinci b l mde e
alan Nobel Ba d l ile ilgili genel bilgile ile iki b l mle deki de e lendi mele e ka k
nm . d l n o a a k n n mima olan Alf ed Nobel in d ncele i e b
d ncele nda a d a i e i de incelenmi i . No e Nobel Komi e i nin a klad
d l n e ili nedenle ine bak ld nda Alf ed Nobel in a i e inde al n i di i ellikle in
dikka e al nd g lm .

39
 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

3. NOBEL BARI ÖDÜLÜ ÜZER NE SINIFLANDIRMALAR

B b l mde ncelikle Nobel Ba d l ka ananla la ilgili a olan n fland mala
ele al nm .B n fland mala n i lenme inden on a 1901 den 2018 e kada Nobel Ba
d l n ka anan ki i/k l la , d l n mo i a on , ka ananla n do m
e le i/k l la n me ke le i, Nobel de le i, d l e en komi enin a a el amac ile
e al ma ka am nda bi n fland ma a lm . Ya lan n fland ma e inden elde
edilen ka ego iden bi e ka anan ki i/k l okl d m anali i ve Nobel dersleri
e inden a lan i e ik anali i le a n l ola ak i delenmi i . Ele al nan m b kon la
e inden i e de e lendi mele a lm , e ka am nda a lan n fland ma la bi lik e ilk
b l mde e alan eo ik akla mla n ba anla la ile ba lan k lm tur.

3.1. Nobel Bar Ödülü ne li kin Mevcut S n fland rmalar

Nobel Ba d l n n n fland lma kon nda Alfo d n d nem el
n fland ma , Nobel Ba Me ke i nin (Nobel Peace Center) i e inden e i ilen Bar
Bulutu i imli al ma e Heffe mehl in Nobel Ba d l n n adilli i kon ndaki al ma
ele al nm .S kon aa man n on la m mk n old nca en e lene ek o ak
on la a a lma ama lanm , e de a lan n fland mada da me c
n fland mala daki g le den a a lan lm .
lk ola ak ele al nan Alfo d n n fland ma nda d nem el bi k meleme
ol lm , be emel d nem an mlanm . Alfo d (2008); 1901-1913 lla aa n
Ba l D nem, 1917-1938 d nemini De le Y ne icile i D nemi, 1944-1959 a a n n ani
D nem, 1960-1986 a a n n an Hakla D nemi, 1987 den on a n i e Demok a i D nemi
ola ak adland m . B d nemle a a nda de eklenen no mla a a ndaki fa kl la mala
kon d .
Ba l D nem i e i inde ol lan no mla ; de le le a a ih ilafla mek i in
uluslara a ahkime ba lma , l la a a h k k n geli imi e ol lma ,

40
k l la a nelik la ma l kla n lme i i in kal c bi l la a a a g n n ol m ,
a ifi m e a a n o adan kald lma d (Alfo d,2008, .77).
De le Y ne icile i D nemi ndeki no mla incelendi inde e a nda Ba l
D nem deki ba no mla n de am e i ildi i g lenmi i . B d nemde geli imin a land
no mla ; g enlik e ba n a lanma i in de le le in l la a a bi e kila k ma
(Mille le Cemi e i), anla ma l kla n lme i i in kal c bi l la a a agnn
ol lma (Ul la a a Adale Di an ), daha ile i e i ede bi l la a a h k k n
geli i ilme i, ag e if a a a akla an jus ad bellum (hakl a a ) no m d ( ne in,
Lokarno ve Briand-Kellogg Pak ) (Alfo d,2008, .92). B d nemde geli i ilen no mla n,
Ul la a a li kile de merkezi bir yere ahi old iddia edilmektedir (Alford,2008,s.92).
n ani D nem deki no m geli imle i i e l la a a in anc l h k k n geni le ilme i,
Ba Ko ma G le i ne ba ulma , A a da daha ak n en eg a on e i bi li i,
in an hakla n n e iki, l la a a o amda m l ecile in a al ola ak ko nma , n klee
e le le ilgili k lamala , e ki kolonile i in ba m lk n nde ge ekle mi i
(Alford,2008,s.108).
n an Hakla D nemi nde geli i ilen emel no mla ; k a mc l na ka no mla ,
oc k hakla nda ile lemenin a lanma gibi h la d . Di e a af an, o al e ekonomik
hakla do m olmakla bi lik e bi no m ba ama haline gelmemi i (Alfo d,2008, .132).
Demok a i D nemi nde geli i ilen no mla i e k e el i bi li i no mla n n kab l
g me i, l la a a k alla n a m ecinde i il o l m n ol n n geni leme idi
(Alford,2008,s.150-151).
Y ka da a kland e e Alfo d a af ndan Nobel Ba d l d nemle e g e
ol lan no mla e inden d lle de e lendi ilmi i . S kon be d nemde ol an
no mla ele al nd nda, o i if ba anla nn a l g lemlenmek edi . Ba l
D nemde de le le a a cak a man n nlenme inin ama land dola la o i if ba
hedefinin an nda nega if ba n hedefle den bi i i old sonucuna a labili . Neticede
nadi olmakla bi lik e nega if ba anlam nda d llendi mele in a ld anla lmak ad .
B al madan ola ka ak d lle ilgili ka anan ki i/k l la n ek ek ele al na ak o ak
n fland ma a lma n n daha g n olaca de e lendi ilmi i . nk d nem el ola ak
a lan n fland mala da ba ka anan ki i/k l la a dai i i nala n e n fland man n
anla lma kon nda o nla n o a a kma m h emel g lm .

41
 Mevcut n fland mala dan ikinci i olan Nobel Ba Me ke i nin Ba B l
al ma nda d nem el ola ak bi a ma gi mek e ine d lle ek ek ele al na ak
n fland ma ge ekle i ilmi i . B olla bi g land ma a lm . 2016 a kada d l
ka ananla n Nobel Ba d l (The Nobel Peace P i e) i imli ki ab n a a la a af ndan
6 ka ego i e inden n fland ld beli ilmi i (h -19). B ka ego ile ; n ani al ma,
Ba Ha eke i, n an Hakla , Silah lanma, Ba M ake ele i, Daha O gani e D n a d .
Grupland mala n a d kla anlamla b nok ada nem a e mek edi . n ani
al ma g b na; a a e a ma d m ndan ol m e kilenen in anla a nelik
a d mla a la an, m l ecile in a am a la n i ile i me aba nda olan, beli li geli in
al ndaki in anla n a l k e i imine e ekonomik anlamda geli mele ine ka k a la an
ki ile /k mla dahil edilmi i .
Ba Ha eke i g b na daha ok de le le a a ba e la man n a lanma na,
nadi en e el ba ha eke le ine, l la a a h k k n geli imine e l la a a g le in
ol m na nelik ka k la olan; n an Hakla g b na ellikle de le le in in an hakla n
ko ma al na almala i in ha eke e ge en, k l kla m cadele eden; Silah lanma
g b nda, n klee ilahla ile ki le imha ilahla n n kald lma e kon ol al na al nma ,
ka a ma nla n n o adan kald lma na nelik al mala da b l nan; Ba M ake ele i
grubuna, devletler a a a ma e a a a ile i a a d mla n n m nde m ake e
ol n e en; Daha O gani e D n a g b na i e ba e geli imi ama edinen, l la a a
e b lge el g lenmele e, de le le a a a mala n m ne nelik al mala a an
ki ile i/k mla n dahil edildi i dikka ekmek edi .
Ya lan b a klamala a ba l kala ak 2016, 2017, 2018 lla nda d l ka anan
ki i/k l la da bu grupland ma a dahil edilmi i . 2016 l nda d l alan San o ,
Kolombi a De le Ba kan old d nemde lkedeki en b k ilahl g olan FARC ile
la ma olla a ad e m ake e i ba la i in Ba M ake ele i g b na dahil
edilmi i .
2017 de d l alan N klee Silahla n Kald lma i in Ul la a a Kam an a
(ICAN), n klee ilahla n kald lma kon nda g l bi k e el de ek ol ma
aba nda olan 100 lkeden i il o l m k l la n n koali on d (h -20). B amac
do l nda ICAN n, Silah lanma g b na dahil edilme inin daha g n olaca
de e lendi ilmek edi .

42
 2018 de d l alan Deni M k ege ile Nadia M ad i e a a la na dikka
eke ken, ellikle a a la da eca n bi ilah ola ak k llan lma n engellemek i in aba
sarf etmektedirler (http-21). B ka amda, 2018 l n ani al ma g b na dahil
edilmele inin g n olaca de e lendi ilmi i .
Sa al anlamda e ilen 133 d l n10 31 i Ba M ake ele i g b nda e almak ad
(Bk . Tablo 3.1.1). Ba M ake ele i e Ba Ha eke le i n fland mala %40 a an bi
a l a ahi i (Bk . Tablo 3.1.2). B adan ola ka ak Nobel Ba d lle i nin ba a
devletler a a a mala a ndan m ake e e le i olmak e e, l al e l la a a
ba ha eke le ine nem e di i on c na a lm . ellikle Ba Ha eke le i
ka am nda Ul la a a g le in k l la na nc l k eden ki ile in d llendi ildi i de
g lenmek edir.

Tablo 3.1.1. Bar Bulutu al mas na g re verilen d llerin say sal da l m (http-19)

Ba M ake ele i n an Hakla n ani al ma

Ba Ha eke le i Silah lanma Daha O gani e D n a
31

25
23

23

16
15

D L SAYISI

10
Te a a a af ndan d l e ilen ki i/kurul la ek ek de e lendi ildi inden d l e ilen toplam 117 lda
d l alan ki i/k l a 133 e e i ilmi i .

43
Tablo 3.1.2. Bar Bulutu al mas na g re verilen d llerin y desel da l m (http-19)

11%
24%
12%

17% 17%

19%

Ba M ake ele i n an Hakla Ba Ha eke le i

n ani al ma Daha O gani e D n a Silah lanma

lk iki inceleme bi le i ildi inde d nemle e d lle in kon la n n bi a a a

ge i ilme i m mk nd . Alfo d n al ma nda beli ilen d nemler i inde a l kl ola ak
hangi kon n n d llendi ildi i anali edildi inde; Ba l D nem de d l n %80 den
fa la n n Ba Ha eke le ine, De le Y ne icile i D nemi nde d l n %40 Ba
M ake ele ine, n ani D nem de d l n %45 inin n ani al mala a, n an Hakla
D nemi nde d l n %35 e ak n n an Hakla kon ndaki al mala a, Demok a i
D nemi nde ie d l n %30 n n Ba M ake ele i al mala na e ildi i
g lenmek edi (Bk . Tablo 3.1.3).

Tablo 3.1.3. Nobel Bar d l n n e ilimi (Alford,2008;http-19).

100%
80%
60%
40%
20%
0%
Ba l D nem Devlet n ani D nem n an Hakla Demokrasi
Y ne icile i D nemi D nemi
D nemi

Ba M ake ele i n an Hakla Ba Ha eke le i

n ani al ma Silah lanma Daha O gani e D n a

44
 Nobel Ba d l n ka anan ki i/k l la e ine i delenen iki g land man n
a d ndan d lle in ne de ece adil da ld na ili kin o i a e le inin a olma dola la
b kon a de inmenin faydal olaca d n lm . Adil d l da l m kon nda
aa ma a an Heffe mehl (2010, .19); Alfred Nobel in a d a i e inden ola ka ak
emel k i e beli lemi i . B k i e ; mille le a a ka de li in g lendi ilme i,
o d la n a al lma /o adan kald lma , ba kong ele inin d enlenme i/ an lma d r.
Bu temel kriterler, No e Nobel Komi e i nin d l e i nedenle i e d l alanla n
faaliyetleri a a ndaki ba lan la e ine 2009 l na kada de e lendi me e abi
lm . Son a 120 d lden 50 inin Nobel in a i e ine g n olmad e i
edilmi i (Heffermehl,2010,s.52; Bkz. Tablo 3.1.4).

Tablo 3.1.4. 10 y ll k s re lerde Nobel Bar d l n n adilli i s n fland rmas (Heffermehl,2010,s.55)11

d llendi ilen Adil Olmayan Adil Olmayan

(Y de el)

1901-1910 15 2 %13

1911-1920 7 2 %29

1921-1930 11 1 %9

1931-1940 8 1 %13

1941-1950 8 2 %25

1951-1960 8 5 %63

1961-1970 9 6 %67

1971-1980 13 8 %62

1981-1990 11 4 %36

1991-2000 17 10 %59

2001-2009 13 9 %69

120 50

11
Te a a a af ndan ngili ce den T k e e e c me edilmi tir.

45
 Nobel Ba d l n n adil ola ak da lma o an 2009 l na kada ge en ede %42
olarak ortaya kmak ad (Bkz. Tablo 3.1.4). Di e iki al ma a g e kon al ma,
Nobel Ba d l kon nda ol m on la a a an bi de e lendi me i ortaya
ka mak ad . A ca al ma a g e 1950 l na kada ge en ede Nobel in a i e indeki
kriterler daha fazla dikka e al na ak ka ananla n belirlendi i orta a kmak ad .
B al ma ne ice inde No e Nobel Komi e i nin ele inin belirlenmesi konusunda
1977 deki iyasetin etkisinden lma abala n n i e a amad ne ice ine a labilir. S
konusu ldan on a daha hak a bi d llendi me a lma n beklenmek daha muhtemeldir.
Ancak b ldan on aki d lle , bah e kon al mada ge mi e na a an adil olma an d l
ola ak de e lendi ilmi i . 2000 li lla da Nobel Ba d l n n on o l al mala a
gi i me i i e b g land ma a e ki e mi olabilir. B ebe le 2000 li lla dan on a nda
d l n ok b k o anda adil da lmad Heffe mehl a af ndan de e lendi ilmi i .

3.2. Nobel Bar Ödülü ne Yönelik Yap lan S n rland rma

B ba l k al nda, e al ma n n a a ma o la ndan bi i i olan Nobel Ba d l
ka ananla e inden eo ile le ba lan l n fland ma a mak m mk n m d o na
ce a olacak ni elik e bi n fland ma a lm . B ba l k a ca e in hi o e le ine ce a
b l nma kon nda da nem a e mek edi . B hi o e ler; 1901-2018 l na kada Nobel
Ba d l n ka anan ki i/k l la bak m ndan deali ba anla n e ik edildi i
ve Nobel Ba d l n n e ili ebebi ile k l n ama la a a nda bi eli ki
b l nd dur. B hi o e le e nelik ce a la a an ken e al ma nda Bi inci B l m de
ele al nm olan eo ik akla mla emel al nm .

Te in emel amac na g n ekilde anali in a lma mak ad la Nobel Ba d l

i e inden al nan e ile ve 1901-2018 ara d nemde Nobel Ba d l n ka anan
ki i/k l la a ili kin a k ka nakla dan e i ilen bilgiler incelenmi i . d lle in
mo i a onla (di e ad la e ili nedenle i), d l alan ki i/k l la n faali e le i, d l
ka anan ki i/k l yetkililerinin Nobel dersleri i delenmi tir. S n fland ma a l ken
Nobel Ba d l n n o a a k nedeni olan Alf ed Nobel in a i e inde belirtilen
hususlar ve l al d e de ba a nelik e/ e a in an hakla na nelik al mala n
desteklenmesi iki emel k i e ola ak de e lendi ilmi i (http-2;Bkz. EK-1). ellikle ikinci

46
 k i e le d l n ele al nma la bi lik e; me c n fland mala dan fa kl bi e ek ifle
d l n ele al nma a lanm , d le dai genel de e lendi mele in a lma kola la m e
a lan n fland man n aln ca Alf ed Nobel in a i e indeki h la a ba l
kal nma n n n ne ge ilmi i (Bkz. Tablo 3.2.1). Alf ed Nobel in asiyete uygunluk
ka am nda; mille le a a bi lik/be abe li in de eklenme i, o d la n a al lma /o adan
kald lma , ba kong ele inin d enlenme i/ an lma h la dikka e al nm (http-
2;Bkz.Tablo 3.2.1).
ki k i e ile d l ka anan ki i/k l la n ka da beli ilen ka nakla nda
de e lendi ilme i on c nda ka ego i o a a km . B nla ; Nobel in a i e indeki
adland madan ola ka ak bar nc leri, devlet i i sorunlara m arayanlar, bar
nc s olmayanlar eklinde i imlendi ilmi i .

Tablo.3.2.1. Yap lan s n fland rman n kriterleri, l m ara lar ve i eri i

1. Yap lan S n fland rman n Kriterleri
Birinci Kriter kinci Kriter
Alf ed Nobel in Va i e i Ye Alan H la Ul al D e de Ba a Y nelik e/ e a n an
Hakla na Y nelik al mala n De eklenme i
2. Kriterlerin çeri i
Birinci Kriterin çeri i
Milletler Aras Ordular n Azalt lmas /Ortadan Bar Kongrelerinin
Birlik/Beraberli in Kald r lmas : Düzenlenmesi/Tan t lmas :
Desteklenmesi: O d la n a al lma /o adan Ba n b lge el e a k e el
En az iki devlet kald lma , ola ak a lanma amac la
a a ndaki/b lge el/k e el N klee , bi olojik, kon an i onel ne icile in e di e ki ile in bi
d e le de a man n ilahla n a al lma /o adan araya gelmesi,
d d lma / nlenme i, kald lma gibi. Ba amac la o lanan
Ba m ake ele inin kong ele in an lma gibi.
a lma / e ik edilme i,
Ul la a a alanda no mla n
ol lma /de eklenme i,
Ulusla a a /b lge el g le in
e kinli inin e iki gibi.
kinci Kriterin çeri i
Ulusal Düzeyde Bar a Yönelik Çal malar n nsan Haklar na Yönelik Çal malar n
Desteklenmesi: Desteklenmesi:
- Ul al d e de ba a nelik al mala -n Ul al d e de k l n/a mc l n nlenme i
a lma /de eklenme i/ba la lma , amac la faali e le e ka lma/ nc l k e me,
- Ba m ake ele inin a lma / e ik edilme i, - Ul al d e de emel in an hakla n n
- Ba n a lanma / d lme i i in o a a kan ko nma / a n lma kon la nda faali e le e
la n n de am e i ilme i i in aba ha canma , ka lma/ nc l k e me gibi.
- Ulusal d e de cak a man n nlenme inin
desteklenmesi gibi.

47
Tablo.3.2.1. (Devam) Yap lan s n fland rman n kriterleri, l m ara lar ve i eri i
3. Kriterlerin Ölçüm Araçlar
d l n e ili nedeni d l ka anan ki i/k l n faali e le i

Birinci k i e e g nl k g e en ki i/k l la ; biyografisi veya faaliyetleri

incelendi inde d l n e ili nedeni a a nda eli kinin g lenmedi i i in bar nc leri
ola ak i imlendi ilmi i . B ebe le mille le a a bi lik/be abe li in de eklenme i,
ord la n a al lma /o adan kald lma e ba kong ele inin d enlenme i/ an lma
nedeni le d llendi ilen e incelendi inde b faali e le i ge ekle i mi e a b do l da
aba ha cam olanla b ka ego i e dahil edilmi i .
B n n an nda d l n nce inde ah on a nda bi a a n/ a man n
ge ekle me ini a k a de ekle en ki i/k l la n bu gruba dahil edilmemesi
ama lanm . B ama do l nda daha ok o anda a olan a man n nlenme i
kon nda al ma a an ancak on a nda/ nce inde a ma de ekle en ki i/k l la
b ka ego inin d nda kalm e ba nc olma anla eklinde adland lm .
e ola ak ba nc le i olarak adland lan kategoriye Alf ed Nobel in a i e indeki
emel h la ili kili b l nan e l la a a d e de ba n a lanma n /de aml l n
hedefle en ki i/k l la dahil edilmi i . Bu ka ego ide e alan ki i/k l la n
faali e le ine e d l n e ili nedenle ine bak ld nda daha ok o i if ba anl bir
m kon d .
Devlet i i sorunlara m arayanlar ka ego i inde iki emel nok a kon d .
Ka ego ide e alanla do dan Alf ed Nobel in a i e ine m a lamamak ad .
Faali e i ile d l mo i a on d akdi de l al d e de ilahla n/o d la n
a al lma , lke i i bi lik/be abe li in a lanma e a lke i inde in an hakla n n
savunulma /ko nma e ine al an ki i/k l la ; b ka ego i e dahil edilmi i .
Bar nc s olmayanlar kategorisine ilk iki kategoriye dahil edilemeyen
ki i/k l la dahil edilmi i . Dola la faali e le i e/ e a d l n e ili nedeni
e inden inceleme on c nda beli lenen iki k i e e m a lama anla b ka ego ide e
almak ad . B ka amda ba d l ka anan ki i/k l la n faali e le i d n a i in nemli
g lmekle bi lik e d n a ba n n a lanma ad na ge ekle i ilen faali e le den olmad

48
i in b ka ego i e dahil edilmi i . kinci ola ak i e d l on a nda/ nce inde d n a
ba n n e ine faaliyetlerden bulun ld na ili kin habe le in a old ki i/k l la
b ka ego i e dahil edilmi i . B ada ki ile in a a ge ekle i di i anla mala n i e ikle i
de ele al nm . T m b a lan de e lendi mele in on nda nega if ba i le inin b
ka ego ide daha o n old g lenmi i .
Bar nc leri kategorisinin k i e le e inden daha a n l de e lendi me i de
a labili . B ka amda Alf ed Nobel in a i e inden ka nakl husus e inden d l
kazananlar n a ca bi al ka ego ile e a lma i in aba g e ilmi i .
Milletler aras birlik/beraberli in desteklenmesi konusuna en az iki devlet
a a ndaki/b lge el/k e el d e le de a man n d d lma e ba m ake ele inin
a lma / e ik edilme i, l la a a alanda no mla n ol lma /de eklenme i,
Ul la a a /B lge el g le in e kinli inin e iki gibi h la n dahil edilme inin g n
old de e lendi ilmi i . Ordular n a alt lmas /ortadan kald r lmas kon na n klee ,
bi olojik, kon an i onel gibi ilahla n a al lma da dahil edilmi i . Bar kongrelerinin
d enlenmesi/tan t lmas konusunda ise de le le a a nda/b lge el ah k e el anlamda
ge ekle i ilen ba kong ele inin ele al nma n n g n olaca de e lendi ilmi i .
Milletler aras birlik/beraberli in desteklenmesi nok a nda d llendi ilen
ki i/k l la n b g ba dahil edilme inin g n old de e lendi ilmi i : Ul la a a
H k k En i (In i De D oi In e na ional), Ul la a a S ekli Ba B o (The
Pe manen In e na ional Peace B ea ), Ul la a a K lha g (ICRC), Thoma
Woodrow Wilson, Fridtjof Nansen, Frank Billings Kellogg, The Nansen International Office
for Refugees (Office International Nansen pour les refugies), The Friends Service Council,
The Ame ican F iend Se ice Commi ee (The Q ake ), BM M l ecile Y k ek
Komi e li i (UNHCR), Lester Bowles Pearson, Jane Addams, Georges Pire, Dag Hjalmar
Agne Ca l Hamma kj ld, Ul la a a K lha eK la De nekle i Fede a on (The
Leag e of Red C o Socie ie ), BM oc kla a Ya d m Fon (UNICEF), Ul la a a
al ma g (ILO), Ul la a a Af g (Amne In e na ional), Adolfo P e
E i el, BM Ba Ko ma G le i (The Uni ed Na ion Peace- keeping Forces), Jody
Williams, Kim Dae-jung, BM (UN), Kofi Annan, Jimmy Carter, Wangari Maathai, Martti
Ahtisaari, Avrupa Birli i (E o ean Union), Kaila h Sa a hi, Malala Yo af ai, E ne o
Teodo o Mone a, Se n MacB ide, H k me le a a klim De i ikli i Paneli (IPCC), Jean

49
Henry Dunant, Frederic Passy, Elie Ducommun, Charles Albert Gobat, Sir William Randal
Cremer, Baroness Bertha Sophie Felicita Von Suttner (Born Countess Kinsky Von Chinic un
Te a ), Kla Pon A nold on, F ed ik Baje , A g e Ma ie F an oi Bee nae , Pa l
Henri Benjamin Balluet d'Estournelles de Constant Baron de Constant de Rebecque, Tobias
Michael Carel Asser, Alfred Hermann Fried, Henri La Fontaine, Karl Hjalmar Branting, Sir
Austen Chamberlain, Charles Gates Dawes, Aristide Briand, Gustave Stresemann, Ferdinand
Edo a d B i on, L d ig Q idde, La Olof Jona han S de blom, Si (Ral h) No man
Angell (Lane), Arthur Henderson, Carlos Saavedra Lamas, Viscount (Lord Edgar Algernon
Robert Gascoyne Cecil) Cecil of Chelwood, Cordell Hull, Emily Greene Balch, John Raleigh
Mo , Ba on John Bo d O of B echin, Ral h B nche, L on Jo ha , O ca A ia S nche ,
Le Duc Tho, Enver Sedat (Mohammad Anwar Al- Sadat), Menachem Begin, Yasser Arafat,
Yitzhak Rabin, Christian Lous Lange, Albert Arnold (Al) Gore Jr, Ernesto Teodoro Moneto.
Bu kategori i inde ordunun a alt lmas /ortadan kald r lmas konusuyla uyumlu old
d n len ki i/k l la ; N klee Sa a n nlenme i i in Ul la a a Hekimle (IPPNW),
Ka a Ma nla n n Ya aklanma i in Ul la a a Kam an a (ICBL), Ul la a a A om
Ene ji i K l (IAEA), Kim a al Silahla n Ya aklanma g (OPCW), N klee
Silahla n Kald lma i in Ul la a a Kam an a (ICAN), Albe Sch ei e , Phili John
Noel-Bake , Lin Ca l Pa ling, Al a M dal, Alfon o Ga c a Roble , Jo e h Ro bla , Bilim
e D n a li kile i e ine P g a h Konfe an , Mohamed ElBa adei di .
Bar kongrelerinin d enlenmesi/tan t lmas n n desteklenmesi konusuyla uyumlu
old de e lendi ilen ki i/k l la a nek ola ak i e Leon Vic o A g e Bo geoi
g e ilebili . Bununla birlikte Nobel Ba d l n ka anan ada la genel anlamda
a l kl kab l edilen anla ile de e lendi ilmi ol ala da AB nin ba kong ele inin
d enlenme i/ an lma n n de eklenme i hususuyla da g nl k g e di i
de e lendi ilmektedir. Ren Ca in in i e ilah lanma e MC e e di i de ek ebebi le
hem mille le a a bi lik e be abe li in de eklenme i hem de o d n n a al lma /o adan
kald lma konusuna uygun old d n lm .
kinci olarak devlet i i sorunlara m arayanlar kategorisine ba anla ndan ak
olmad de e lendi ilmekle bi lik e, de le i i a mala n m ah bi de le i indeki
o nla n m nok a nda aba g e en d l ahi le i dahil edilmi i . Bu kategorinin
ol lma ebebi, l al ba n l la a a ba la ba lan l g lme inden

50
ka naklanmak ad . Dola la bu gruba dahil edilenlerin de e lendi ilme inin fa dal
olaca d n lmek edi . B g b n men la n n nla dan ol d n lmektedir:
Carl von Ossietzky, Martin Luther King Jr., Willy Brandt, Betty Williams, Mairead Corrigan,
Lech Walesa, Desmond Mpilo Tutu, The 14th Dalai Lama (Tenzin Gyatso), Mikhail
Se ge e ich Go bache , Rigobe a Mench T m, Nel on Mandela, F ede ik Williem de
Klerk, Carlos Filipe Ximenes Belo, Jose Ramos- Hota, John Hume, David Trimble, Shirin
Ebadi, Liu Xiaobo, Ellen Johnson Sirleaf, Leyman Gbowee, Tawakkol Karman, Ulusal
Di alog D l (Na ional Dialog e Q a e ), J an Man el San o , Deni M k ege, Nad a
Murad, Albert John Lutuli.
Y ka da ifade edilen kategorilere dahil edilemeyenler; faaliyetleri
de e lendi ildi inde d l ile ma l n o a a ka ld , d l n e ili nedeninin ba la
ili ki i olmad de e lendi ilen ki i/k l la i e bar nc s olmayanlar eklinde
i imlendi ilmi ol b lelikle g land ma amamlanm . B ka amda konusu
gruba; Theodore Roosevelt, Louis Renault, Elihu Root, Nicholas Murray Butler, George
Catlett Marshall, Norman Ernest Borlaug, Henry A. Kissinger, Eisaku Sato, Andrei
Sakha o , Rahibe Te e a, Elie Wie el, Shimon Pe e , S n Tan ma an Dok o la (M decin
San F on i e ), M hammad Y n , G ameen Bank, Ba ack H. Obama, Aung San Suu Kyi
dahil edilmi i .
De e lendi me a ama nda bah e kon g a e alanla n i e iki k ma a labilece i
d n lm . Bi inci k mda d l n e ili nedeni e bi og afi inden ka nakl ola ak
kriterlere ma a ak b ka ego i e dahil olanla kon d . B nla ; Theodo e
Roosevelt, Louis Renault, George Catlett Marshall, Henry A. Kissinger, Rahibe Teresa,
Aung San Suu Kyi, Shimon Peres, Barack H. Obama, Andrei Sakharov, Nicholas Murray
Butler, Elih Roo ola ak d n lebili . B k ma dahil edilen ki ile genel anlamda
de e lendi ildi inde kimi aman ba de eklemeyen ya da a a e a ma e ene ine
nelmi a da ba a nelik he hangi bi ad m a ma anla dan ol mak ad .
Lo i Rena l a aba fab ika nda I. D n a Sa a a nda m ha ebe ankla n
e mi i (Jolly ve Saltmarsh,2011). Roo e el o d n n g c ne g a m olup ileriki
b l mde neden b ka ego ide e ald daha ne ekilde o a a ko lm . George Catlett
Marshall ekonomik anlamda Avrupa n n g enli ini ABD e ba lad de e lendi ilen
NATO n n ol m ndaki m ake ele e ka lm (h -22). Henry A. Kissinger ise her ne

51
kada m ake e i in ma a a o m ol a da Vie nam da bi eh in bombalanma em ini de
e en ki i olm (h -23). Nichola M a B le I. D n a Sa a 'na ABD'nin
ka lma n de eklemi e MC' e ka lma na ka km (h -24). Rahibe Teresa
hakk nda ok lla e ha ala i in a kla n n on de ece aba ld e b ama la o lanan
ba la n b amaca g n bi imde k llan lmad iddia edilmi i (Schultz,2016). Elihu
Root, ABD'nin medeni e i old na inand kla in anla ne me hakk na ahi old na
inanm e em e ali ama la g m (h -25). Ei ak Sa o i e ABD nin Vie nam
Sa a n de eklemi i (h -26). Andrei Sakharov, ABD nin n klee ilahla da ekelinin
k lma n g n g m ve ilahlanma a n de eklemi ; Shimon Pe e i e n klee
og am ba la m (h -27). Ba ack H. Obama a d l n e ili nedeni; diplomasi ve
halklar a a i bi li i kon nda ola an aba ola ak g e ilmi olsa da b le bi
aba a a lanmam . B k mda e alan ada la genel anlamda bak ld nda, negatif
ba anla na ahi old de e lendi ilen kim ele olm . Dola la b k m genel
anlamda, Nobel Ba d l n n nega if ba ola ak de e lendi ilebili .
kinci k mda i e d l n e ili nedeni ile k i e le a a nda bi ekilde ygunsuzluk
olanla kon d . B nla ; S n Tan ma an Dok o la , M hammad Y n , G ameen
Bank, No man E ne Bo la g, Elie Wie el ola ak d n lm . B g a e alan
ki i/k l la bi i i olan S n Tan ma an Dok o la (M decin San F on i e ), aln ca
a a n e kile ini a al mak kon nda de il he hangi bi afe e a e idemik ha al no a a
kma d m nda da al mak ad (h -28). B bak mdan faali e le i de e li g lmekle
birlikte; ba d m n n ko nma / a lanma , o d la n a al lma e a mille le a a
bi li in a lanma ile bi ba a k ak lamam . Grameen Bank ve onun kurucusu
Muhammad Yunus de e lendi ildi inde, Hindi an da d k geli li ki ile e g n fai
o anla la e ilen k edi i emi ebebi le d llendi ildi i g lmek edi . Geli da l m nda
adale in a lanma e dola la ekonomik anlamdaki al mala , o l m al d enin
a lanma nda nemli bi e e ahi ola ak de e lendi ilebili . Ancak kon d l n
k i e le e g nl k g e medi i n ndeki de e lendi me nedeni le b g ba dahil
edilmi i . No man E ne Bo la g i delendi inde kendi i a m al anlamda bi b da
e ine al mala a m eb olla e imi a c e ki a a ma ama lam (Gilli ,
2009). Bi kinin gene i i e ine a al mala de e li kab l edil e de Nobel Ba d l
ile ba lan k lamam . Elie Wie el i e bi Yah di ola ak II. D n a Sa a a nda

52
 a ad o nla e b l nd kam a a anan ah e i edebi e e le inde anla m bi
a a d (h -29). M hakkak ki ekilen ac la n d n a a d lma i in b den e e le
nemli bi e ki e ahi i faka b d m n Nobel Ba d l e kriterler ile ili ki i
k lamam . nekle i ile a n l ola ak ele al nan ka ego ile in ellikle ini a n l
ekilde g e i ablo a a da e almak ad (Bk . Tablo 3.2.2).

Tablo 3.2.2. Yap lan s n fland rman n kategorilerinin ellikleri

Kategoriler
Bar öncüleri Devlet içi sorunlara Bar öncüsü
(Champions of peace) çözüm arayanlar olmayanlar
(Solution seekers to (Non-champions of
intrastate issues) peace)
Birinci Do dan g nl k U g nl a ak nl k U g nl k kon
Kritere konusudur. konusudur. de ildi .
Uygunluk:
kinci Kritere U g nl a ak nl k Do dan g nl k U g nl k kon
Uygunluk: konusudur. konusudur. de ildi .

Kazananlar n Faali e le i mille le aa Bi de le in i o nla na d l n e ili nedeni ile

Nitelikleri: bi lik/be abe li in nelik m faali e le i ma an,
desteklenmesi, b ld /a ad i in Zaman aman a ma ,
Ba kongrelerinin d llendi ilen, ilahlanma de ekle ici
d enlenme i/ an lma , Faali e le i ile de le i i faali e le i inde
O d la n a al lma /o adan soruna pasif veya aktif b l nm /b l nan
kald lma e ine olan olarak tepki g e en a da d llendi ilen nle i
ki i/k l la m e en/a a an hakk nda ol m
ki i/k l la ni elikli bilgile e la lan,
d llendi ilen nle i
ba n
a lanma /ko nma na
ka k a lama an
ki i/k l la

Pozitif/Negatif Pozitif Bar A rl Pozitif Bar A rl Negatif Bar A rl

Bar A rl : D n m /de i imi De le i i o nla n O anda a olan cak
hedefleyen, m nde a ma / a a
Sadece k a eli ola ak d n m /de i imi nleme e nelik
a man n/ a a n hedefleyen, faaliyette bulunan,
d d lma na Sadece k a eli ola ak i U n eli d n m
odaklanmayan, a man n/ a a n hedefle en bi ama
Uzun eli e kal c m d d lma na edinmeyen,
b lma hedefle en odaklanmayan, Sa a / a ma a
ki i/k l la U n eli e kal c ka l n n am ola ak
m b lma hedefleyen e i edilemedi i
ki i/k l la ki i/k l la

53
Tablo 3.2.2. (Devam) Yap lan s n fland rman n kategorilerinin ellikleri
Teorilere Liberal Bar a ve Liberal Bar a Uygunluk: Realist Bar a
Uygunluk: dealist Bar a Demok a ik Ba Teo i i Uygunluk:
Uygunluk: ba lam nda demok a ik Sa a n/ a man n n
Libe al Ba de e le in a g nla ma na el eli nlenme ini hedefe
Yakla mla i e i inde; vurgu, kon lmama ,
A l kl ola ak Libe al Bire el hakla n a n lma , Sa a n/ a man n
Ul la a a c l k ve Demok a ik de e le in m h emel g lme i
Demok a ik Ba a n lma e de le e ge e li Sa a a/ a ma a nelik
Teo i i nin kab lle ine hale getirilmesi, am on b lge, ba
uygunluk, Adaletin ve hukukun anla ma n n
Demok a ik de e le in nl n n de le i inde im alanma gibi
d n a genelinde an nma , hususlar kon d .
a g nla ma amac , A nl k hakla n n ko nma
Sa a n i in al mala n e iki gibi
engellenebilece i hususlar kon d .
d nce inin kab l ,
De le le a a ili kile in
i ile i ilme i,
deali Ba
Yakla mla i e i inde;
Kolek if G enlik e
Legali m in ok daha
a g n old ,
Da n k g da l m
ola ak d n lebilecek
sistem kabul edilmekle
birlikte merkezi bir
i emin al nn
ge eklili i,
Ul la a a g le in
al mala n n
desteklenmesi ve
l la a a adale
si eminin k lma n n
desteklenmesi,
D n a ba n n
a lanma i in
l la a a d enli
kongrelerin
d lme inin e iki
kon d .

S n fland mala ne ice inde o i if ba n a l o a a km e libe al ba

anla n n da a l k a old de e lendi ilmi i . B b lg n n an nda kazanan
ki i/k l la n kon mac la n n -var ise- Nobel dersleri ile Nobel d l n n e ili
nedenle i a a ld nda nega if ba ah o i if ba ka amla ndan hangi inin
g land i delenmi i . Nobel de ini e en ki i/k l la n genellikle in an hakla n n
ko nma , l la a a h k k n ol lma , Ul la a a g le in desteklenmesi,

54
 ilahlanma e i e inin a al lma , ba i in al mala n a lma na g a ld
g lenmi i . B adan ola ka ak genel ola ak Ul la a a li kile anlam nda bi
d n m n a anma kon ndan bah edildi i, d n adaki o l mla da bi de i imin
hedeflendi i g lm . Nobel dersleri ne ice inde genel ola ak cak bi a man n e a
a a n engellenme inin e inde bi hedefin beli lendi i o a a km e o nl kla o i if
ba a a k n ekilde kon mala n a ld g lenmi i . d l n e ili nedenle inde de
genel olarak pozitif ba a a k nl k kon d . T m d nemle incelendi inde ba
ka ananla n i e nega if ba a a k n ekilde d l ald kla e Nobel de le ini b na g n
ekilde ge ekle i dikle i de g lenmek edi . ne in Theodo e Roo e el , ba n ba ka
hedefle e la lmak e e k llan labildi ini e ba n b k g le in a d m la
ol labilece ini g lam (h -30). Son ola ak, ba kon mac la n -ekseriyette
kald g len e de- daha nega if ba anl nle inin old e i edilmi i .
To lamda 133 ki i/k l d l alma na a men, BM M l ecile Y k ek Komi e li i
eK lha g iki e ke d l ka and i in d l ka anan o lam 131 ki i/k l
anali edilmi , ka da a l ola ak ele al nan ka ego ile de el ola ak g land lm
(Bkz. Tablo 3.2.3). Son ola ak; d l ka anan ki i/kurul la n faaliyetleri e d l n
e ili nedenle i ele al nd nda genel olarak %67 o an nda hem Alfred Nobel in a i e ine
g nl n kon old hem de o i if ba n de eklendi i, %20 o an nda ulusal
d e de ba n desteklendi i e a l kl ola ak o i if ba n de eklendi i, %13 o an nda
k i e le e m a lama an ki i/k l la n a l kl ola ak nega if ba de ekledi i
g lm (Bkz. Tablo 3.2.3).

55
Tablo 3.2.3. Nobel Bar d l ka ananlar n n s n fland r lmas (1901-2018)

13%

20%

67%

Ba nc le i
De le i i So nla a m A a anla
Ba nc Olma anla

D nem el ba da de e lendi ildi inde o lamda 19 l d l e ilmemi i . B nla ;

1914, 1915, 1916, 1918, 1923, 1924, 1928, 1932, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943, 1948, 1955,
1956, 1966, 1967, 1972 lla d . ellikle nc 20 ll k e i od olan 1941-1960 a a
d nemde o lamda 6 l d l e ilmemi dola la ge i e kalan 14 l de e lendi ildi inde
ba nc le inin 14 a n b ld g leni ken bi e ki i/k l i e de le i i o nla a
m a a anla a e ba nc olmayanlar kategorisine dahil edilmi i (Bk . Tablo
3.2.4). Sa al e ile le de e lendi ildi inde dikka eken nok a de le i i o nla a m
a a anla n d llendi ilme inin lla i inde gide ek a m olma d . De le i i o nla a
m a a anla ka ego i ine dahil olanla n ellikle 1980 on a d nemde a l
a m . Ba nc olma anla ka ego i ine dahil olanla n i e he d nemde a old
g lmekle bi lik e b ka ego ide en k ek a a la lan d nemin i e 1961-1980 a a
d nem old de e lendi ilmek edi (Bkz. Tablo 3.2.4).

56
Tablo 3.2.4. Yakla k 20 y ll k s relerde d l ka ananlar n grupland rmalar na g re a rl klar

20

18

16

14

12

10

0
1901-1920 1921-1940 1941-1960 1961-1980 1981-2000 2001-2018

Ba nc le i De le i i So nla a m A a anla Ba nc Olma anla

Son ola ak, genel anlamda Nobel Ba d l i e i inde he d nemde nega if

ba n e ki i e a Alf ed Nobel in vasiyetine ve ikinci kritere g n olmad d n len
ki i/k l la n d llendi ildi i g lmek edi . Ancak ba nc olma anla he d nem
a olma na a men di e ka ego ile e ka n a l kl olmad de e lendi ilmek edi .
De le i i o nla a m a a anla ka ego i i i e e de a lan on la a ndan neme
ahi i . G ld e e, b ka ego inin a l gide ek ba k n hale gelmek edi (Bk .
Tablo 3.2.4). B d m i e Nobel Ba d l n n de le i indeki o nla a/ a mala a
neldi ini g e mek edi . Ba nc olanla ka ego i i genel anlamda a l kl
g lmekle bi lik e, aln ca 1981-2000 lla a a nda de le i i o nla a m a a anla
ka ego i inde de e lendi ilen ki i/k l la ile neredeyse a n e i e e gelmi i . Genel
anlamda de e lendi ildi inde ise Nobel Ba d l nde lla i inde fak de i iklikle
olmakla bi lik e daha ok libe al ba de e le ine k me e ildi i e o i if ba anla nn
ba k n old de e lendi ilmek edi .
B ba l k al nda e in hi o e le inin iki ine de ce a e ilme i a lanm . Nobel
Ba d l n n 1901 den 2018 e kada ka anan ki i/k l la incelendi inde deali m in
ba akla mla n n e ik edildi i n ndeki hi o e e ce aben, Libe al ba anla nn
e ik edildi i o a a ko lm . Nobel Ba d l n n e ili ebebi ile k l n
ama la a a nda bi eli ki b l nd hi o e ine ce aben, ba nc olma anla

57
ka ego i i ol lm . Dola la d l n e ili ebebi ile k l n ama la a a nda
bi eli ki kon d .

3.3. Yap lan S n fland rmaya Yönelik Çoklu Durum Çal mas
Ba nc le i, de le i i o nla a m a a anla , ba nc olmayanlar isimli
kategorilerden bi e ki i/k l d m al ma ka am nda ele al nm . B ka amda;
kategorilere dahil edilen d l ka anan bi e ki i/k l a lan Nobel de i, d l n e ili
nedeni e bi og afi/ge ekle i ilen faali e le i dikka e al nm .B ebe le Nobel de i
e memi ah Nobel de ine e i ilememi , d l edde mi olan ki i/k l la (Le D c
Tho gibi) d m al ma n n d nda lm . Bi og afi i ah faali e le ine ili kin
anali i a labilecek e i ede bilgi ine e i ilebilen ki i/k l la n d m al ma na dahil
edilme inin g n old de e lendi ilmi i .
Ba nc le i isimli kategoride old de e lendi ilmi olan e 2012 l nda d l
alma a la k g len A a Bi li i (AB/EU), De le i i So nla a m A a anla
isimli kategoride e ald de e lendi ilen e 2016 l nda d l alm olan J an Man el
San o , Ba nc Olma anla i imli kategoride e alanla dan i e 1906 l nda d l
alm olan Theodo e Roo e el incelenmi i .
Ba nc le i a a nda de e lendi ilen AB nin ada g e ildi i 2012 d l i in e mi
akamla e i edilememi , K i ian Be g Ha iken e g e 2012 l d l i in 43 g
olmak e e o lamda 231 ada g e ilmi i (h -31). d l n mo i a on ; AB nin al m
ldan fa la olan e A a'da ba e la ma a, demok a i e in an hakla n n
ile leme ine ka k da b l nma ola ak g e ilmi i (h -32). AB nin d llendi ilme i hem
milletler a a bi lik/be abe li in de eklenme i hem de ba kong e inin bi ola ak
g lme ine ba lanm , b olla kriterlerle ile ba lan k lm (h -33).
Daha de a l ele al nd nda AB, sui generis ulus- ellikle g e en bi a a
sahip bir g . AB nin ama la ele al nd nda, Li bon Anla ma nemli bi belge
ola ak de e lendi ilmi i . AB nin me c anla ma kab l edilen Li bon Anla ma
incelendi inde; O ak H k mle k m nda Madde 3 e AB nin amac n n ba , halkla n n
de e le ini e efah n e ik e mek old ifade edilmi i (h -34). Faaliyetleri bak m ndan
(20. lda) iki b k a a ec be e mi bi k ada ba n a lanma nda/korunmas nda

58
A a e d n a i in nemli bi a old d n lmek edi . kan iki b k a a,o
k a la n l kalmam m d n a e ki i al na alm . S kon a a la a benzer
b kl k e a a la n AB nin k lma ndan b ana o a a kmama bi ba a ola ak
de e lendi ilebili .
AB aln ca ilahl a a n kma n engelle ici bi i bi li i i emi ol makla
kalmam , a n amanda b ama la beli li k i e le o a a ko m . 1993 l nda ilan
edilen Ko enhag K i e le i b kon n n ba l ca g e ge i ola ak de e lendi ilebili . B
k i e le nla d : oli ik k i e le ; demok a i i ga an i eden k mla n i ik a , h k k n
nl , in an hakla e a nl kla a a g ile a nl kla n ko nma d (h -35). Bu
ka amda AB nin A a k a nda b l nan de le le a a nda cak a ma nlemenin
e inde ama la a d . B n nla bi lik e, A a k a nda am anlam la ba g nle inin
a and n iddia e mek de m mk n de ildi . nk ellikle So k Sa a on a d nemde
A a da e nik a mala g lenmek edi .
G n m de i e A a da adikal ha eke le in a de e lendi ildi inde, AB nin
k l fel efe i e faali e le i ile ona e de le le in m nfe i ha eke le ini bi bi inden
a mak fayda g lm . Son ola ak AB, e de le le den ba m i le en k m al
bir mekanizma olarak d n ld nde ba a ka k nd de e lendi ilmektedir.
Teorik akla mla bak m ndan kon ele al nd nda i e AB, le elcilik e g n bi
nek ola ak de e lendi ilmek edi . AB a al nda ilk a amala da ekonomik e eknik
anlamda o a a kan i bi li i daha geni alanla a a lma a ba lam . AB b n e inde
d n mc bi a n n kab l edilmek e e b lgede de le le a a nda a man n
nlenme inin hedeflenmektedir. B ka amda AB nin 2012 l nda ald d l n, deali
Ba Yakla mla i e i inde e alan le elcilik g ne g n old d n lmek edi .
deali ba o i if ba anla la ili kili old ndan o i if ba a e ik edici bi d l
ola ak de e lendi me a lm .
Devlet i i Sorunlara m Arayanlar kategorisine dahil edilen e 2016 l nda d l
alan J an Man el San o , d l n ek ba na ahibi olm . d l n mo i a on , lke i
olan Kolombi a n n 50 ldan fa la en i a a n ona e di me e nelik ka a l abala
ola ak a klanm (h -36). a a kon na daha a n l bak ld nda, FARC
(Kolombi a De imci Silahl G le i - Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia)
ka m a kmak ad . S kon g 1964 e ol lm e o a ih en b ana lke

59
i inde en e kin hale gelen g ola ak bilinmek edi (Afa ,2016, .831). FARC n
k l ndan on a me c a a olan a mala ale lenmi e h k me le b a mala n
onlanma i in e i li olla deneme e ba lam la d . B na ek ola ak, 1968 l nda
Kolombi a da g le le m cadele edilme i amac la i il e a ke le den ol an ilahl
g la n k lma a al hale ge i ilmi e a d ndan gelen e e i a ma a k
ka n lma bi hal alm (Afa ,2016, .833;Gedik,2017, .60).
a mala n had afha a la ma on c nda kimi aman e edbi le al nma a
al lm kimi aman da la ma olla a anm . ne in 1998 de ik ida a gelen And e
Pa ana d neminde Kolombiya Plan (Plan Colombia) ha lanm , FARC i in lkenin
g ne do nda ilah an a nd lm bi b lge ol lm (Ka abel,2017, .7).
H k me ile FARC a a nda d len ba m ake ele i, g le in ba i in ge ekli
ad mla a mad ilahlanma a de am e i i d n le ek 2002 l nda onland lm
(Afa ,2016, .835;Ka abel,2017, .7). 2010 l na gelene kada ba en la ma ba en de e
nlemle i e en lide le le e ile lemi i .
2010 l nda ba kanl k e imle ini ka anan J an Man el San o , FARC ile m cadele
e me ine a men e ildik en k a e on a m ake e i a e ini e cih e mi i
(Ham ici,2016;Gedik,2017, .86). San o n nemli ad mla ndan bi i de 2011 de ka lan
Ma durlar ve Toprak ade Yasas olm . B a a ile akla k 4 mil on ma d n
a mina e o akla n n iade inin an nda ih i a la n n gide ilme i kab l edilmi i
(Londo o,2013). 4 E l l 2012 de h k me ile FARC a a ndaki ba g mele i
ba lam (Londo o,2013). M ake ele e mi ola ak ba lad k an on a K ba e No e
ga an lke ola ak beli lenmi ; FARC Vene ela' , Kolombi a h k me i i e ili' i
refakat lke (accompanying country) olarak beli lemi i (Ham ici,2016).
A o 2012 de i e a afla be ana ba l k al nda m ake e e ba lam la d . B nla ;
k al kalk nma e o ak oli ika , FARC n i a e e ka l m , ilahl a man n ona
e di ilme i e i anc la n i il a ama d nd lme i, a ad c ka ak l ,
ma d la n a mina la d (Bei el,2013). 2013 Ma a h k me ile FARC a a ndaki
g mele ne ice inde 800.000 hek a a a i k k if ile e a a la n ka la acak ekilde
da lm (Gedik,2017, .67). 2013 l nda ba la lan m ake ele on c nda iki a af, al
ana ba l k al nda kon la ele alm . B nla ; a m al kalk nma oli ika , i a al ka l m,

60
 a man n onland lma , a ad c o nla na m, a ma k banla n n
o nla , ka a la n l e gi me i ola ak e lenebili ( na e A c ,2017,s.238).
23 Temm 2016 da FARC e h k me ki Tarafl ve Kesin Ate kes, D manl klar n
Durdurulmas ve Silahlar n Toplanmas Anla mas n kab l e mi le di (http-35). Ya lan
m ake ele a nda 2018 de FARC n i a al bi ol ma d n me i hedeflenmekteydi
ama b hedefle ge ekle emedi (Ham ici,2016). Anla mada ka liam, i kence e eca
gibi la af ka am nda olma a da i anc la la n i i af e mele i d mda ce ala
indi ilebilecek i (Ham ici,2016). 27 E l l 2016 da C mh ba kan San o ile FARC lideri
Timoleon Jimene a a nda e mi ola ak anla ma im aland . 2 Ekim 2016 da a lma na
ka a e ildi ancak akla k ola ak 13 mil on Kolombi al n n o k lland efe and mdan
%50,24 ile ha o k (http-37;http-38).
Son ola ak, 2010-2018 lla aa d nemde ne imi elinde an San o
d neminde de le i inde o l m al bi d n m ama lanm e b kon da om ad mla
a lm . Al nan nlemle le bi lik e lkede adece cak bi a man n nlenme i
hedeflenmedi i i in o i if ba daha ba k n ola ak g lmek edi .
San o d neminde hem kom lkele hem BM a da AB gibi g le in ece
de ekle ici ka k a lad kla g lenmek edi . B n n d nda, o a a ko lan abala la
o l m hedef alan kan ni d enlemele in a lma da konusudur. T m b nla
de e lendi ildi inde eo ik bak mdan Richmond n o a a ko d y neti im olarak bar
(peace-as-governance) ka am na g n old d n lebili . Son a kon ne in,
libe al ba akla m na g n old de e lendi ilmek edir.
Bar nc s Olmayanlar g b nda e ald de e lendi ilen e 1906 l nda
Theodo e Roo e el e e ilen d l n n mo i a on , R -Ja on Sa a a nda ba
m ake ele ini ba la ma ola ak a klanm (h -39). Roo e el , Nobel Ba d l n
ka anan ilk Bi le ik Ame ikal olm .
Roo e el , 1901 ile 1909 lla a a nda Ba kanl k g e ini d m eb e e
Ame ika Bi le ik De le le i nin d n a i a e inde daha ak if olma kon nda nlendi ici
bi g e lenmi i (h -40). Quinn e g e (2013, .37-52), Roo e el d oli ika
a ndan ele al nd nda ahlak k amc , em e ali , milli e i e ge ek i eklindeki
e ike le i aha l kla i inde ba nd mak ad . Tahkim kon nda a bi a klama nda he
ne kadar tahkim iyi bi e ola ak g l e de lke ini abanc mille le le ba i inde g mek

61
i e enle in ahkim anla mala na de il a a gemile ine g enme inin daha ak ll ca
olaca n beli mi i (Q inn,2013, .42;Roo e el ,2003, .316). T m b anla mla ,
Roo e el d neminin ABD nin d n an n janda ma g e ini lenme inde bi e
edindi inin g e ge i ola ak kab l edilebili e b d nemde libe al ah ideali ama la la
ha eke edilmedi inin de bi g e ge i ola ak de e lendi ilebili .
Roo e el in d l alma na ol a an 1904-1905 Japon-R Sa a n n ele al nma nda
fa da g lm .B a a n ebe le ine bak ld nda Ja on a ile R a n n U akdo da
ka la n n a ma na a lmak ad (U a ol,2010, .315-318). Daha a n l ola ak
bak ld nda i e en emelde g nen neden, R ann in in egemenli inde olan
Man a i gal e me idi ki b ola ne ice inde Ja on a, R a n n b lgeden ekilme i
i in di loma ik olla da dahil olmak e e ngil e e ile 1902 de a i ifak anla ma
gibi- e i li gi i imle de b l nm (U a ol,2010, .315-316).
Gi i imle in on kalma n n a d ndan i e Ja on a, R a a 1904 e a a ilan
e mi i . S cak a mala on c nda a a R a ka be mi i . e b ka b n a d ndan
d nemin ABD Ba kan Roo e el de e e gi e ek 1905 l nda iki a af a a nda Po mo h
Ba Anla ma n n im alanma na a ac l k e mi i (U a ol,2010, .317). B anla ma ile iki
a af n da Man a dan ge i ekilme i e Ko e nin ba m l n an ma , R a n n ba
a mada e adala Ja on a a b akma a land (La o e,1963,s.444-
445;Demirhan,1942,s.39-40;Hunter,2002,s.47-48).
Y ka da Roo e el hakk nda a lan anla m do l nda, 1906 l nda e ilmi
olan Nobel Ba d l de e lendi ildi inde nega if ba nok a ndan ha eke le d l n
e ilmi old g lmek edi . B n n nedeni, d l n mo i a on n n de le le a a cak
a man n onlanma mak ad la ABD nin a ac l k e mi olma na ba lanabili . A ca
o a a kan ba anla ma ndan da anla ld e e o i if ba and an he hangi bi ama
edinilmemi i . Hem d l n mo i a on hem de Roo e el in d oli ikadaki d
de e lendi ildi inde Reali akla ma dai ba anla n n hakim old lenebili .
Roo e el in ba nc olmayanlar isimli gruba dahil edilesinin sebebi, negatif
anlamda ba de ekledi inin d n lme inden dola de ildi . Roo e el bi a a a
a ab l c l k e mi ol a da a d ndan gelen e e, mille le a a bi lik e a be abe lik
a la c faali e le den ak nm e o d la n o adan kald lma /a al lma kon nda i e

62
am e i a klamala da b l nm . B ebe le, belirlenen iki kritere g n olmad
de e lendi ilmi i .

3.4. çerik Analizi Çal mas

Bi nceki b l mde e alan okl d m al ma na ka k nma eaa man n
derinle i ilme i ad na Nobel Ba d l n ka anan bi e ki i/k l em ilci inin Nobel
dersleri e inden i e ik anali i al ma a lm . Nobel derslerinin i e ik anali i ile
incelenmesi, tezde a lan n fland ma a nelik de e lendi mele in daha net ortaya
koy lma na ka k nm . Bu maksatla Bar nc leri ka ego i inden 2012 l nda d l
alan AB, Devlet i i Sorunlara m Arayanlar kategorisinden 2016 l nda d l alan J an
Manuel Santos, Bar nc s Olmayanlar kategorisinden ise 1906 l nda d l alm olan
Theodo e Roo e el in Nobel de le i i delenmi i .
2012 l nda AB ad na Nobel de ini e en A a Kon e i Ba kan He man Van
Rom ile A a Komi on Ba kan Jo Man el D o Ba o o n n kon mala
i delenmi i (h -41;Bkz. EK-3). Ve ilen b de in i e i ine bak ld nda (kal c ) ba n
a lanma amac la bi ak m ne ile e ilmi e AB nin k ada ba a lamak amac la
ge ekle i di i faali e le den bah edilmi i .
Kal c ba n a lanma ka am nda Nobel de inde genel ola ak ba n
ge ekle ebilece ine/ d lebilece ine dai m e ici ifadele in k llan ld
g lm . B n nla bi lik e ba n kendili inden ge ekle eme ece i e b n n i in
aban n ge ekli old da anla lan h la dan bi i idir. Kal c bar n so uk bir ate kesten
daha fa las old e u la may i inde ba nd ma ge ek i i ifade edilmi i . B adan
ha eke le adece nega if ba n ekli ba i in e e li olmad anla lmak ad . So k bi
a e ke ifade inin, me c cak a ma onland an e emelde a an o nla
nem eme en bi a e ke i ima e i i d n lmek edi .
Nobel de inde bi ok defa la ma ka am n n k llan ld g lenmi i . Bu ifadeyi
de ekle ici ekilde, onlar ve bi aras ndaki farkl l klar n stesinden gelmenin m mk n
old beli ilmi i . B adan ha eke le a l nda a afla n ekile i ilmeden, fa kl l kla dan
ok o ak ama e de e le e odaklan lma la la man n ge ekle ebilece i sonucuna
a lmak ad . B lge el/K e el anlamda bar n bar oldu u yerde tutulmas n n ge ek i i

63
beli ilmi e b n n i in aba ha canma ge ek i ine g a lm . Dola la
g n m de ba n a lanma /ko nma kon nda beli li bi e i e e gelindi i kab l
edili ken b a aman n en a ndan ko nma ge ek i i g lanmak ad . B ba n b
e i ede kalma i in nele a labili o na ce a ni eli inde, e en el de e le e hi me
eden ortak normlara uyulmas gerekti i kon n n g land g lmek edi . B olla
l la a a h k k k alla n n a g nla ma n n al n n i ildi i g lenmi i .
Milletlerin tesinde k talar n tesinde hepimi in bir insanl n par as oldu u ifade
edilmektedir ki bununla birlikte, ka edilen bi e el e a o l m al ba /i ilik/geli menin
e inde k e el anlamda faali e le in de e lendi ilme i ge ek i i anlam kmak ad . Nobel
de inin bi k m nda me c l -de le i eminin ele i ildi i de g lenmek edi . Ul -
de le i eminin ba ko amad e g n m o nla n emedi i i in ulus- st
kurumlara ve ulus- tesi yap lara ihtiya duyuldu u ifade edilmi i . E a nda b ele i i
AB nin a l k ebebini e inle ebilecek bi o m ola ak da d n lmek edi .
AB nedi o na ce a olabilecek ekilde ekonomik entegrasyona dayanan bar l
u la man n ba ar l bir rne i ifade i k llan lm . B ifade le elcilik e g nde me a an
bi ni elik a mak ad . Ekonomi ile ba la an o ak ha eke le amanla daha hedefle e
nelmek edi . AB nin kendi ba na bir son de il daha y ksek sonlar i in bir ara olma
ise ileride ol lma lanlanan fede al bi a m ad o n akla ge i ebili . AB nin
gelece i kon nda fede al bi a a d n me inin d n lebili old g lmek edi .
Ancak b n n m mk nl ne dai a mala , b g n i in halen de am e mek edi .
AB nin emel amac n n Avrupa uluslar aras ndaki karde li i imdi ve gelecekte daha
ileriye ta mak old beli ilmi i . ki b k a a n ahnelendi i k ada a a ma
imkan hale ge i mek i in i e AB nin gi li silah olarak s k ekilde ba lanmay sa layan
e si bir yol b ld ifade edilmi i . S k ekilde ba lanma a lamak an ka a l nda
ekonomik anlamda ba la an e de le le a a ndaki ba d . B ba ile le e ek e
geni le e ek b g n bi ok alan i ine alm e de le le i e b na ag e mi i . Bi li in
u la ma sanat n m kemmelle tirdi i beli ilmi i ki b a n amanda ba n
ko n / a lanma /de am e i ilme i nok a ndaki a i e e g nde me ni eli indedi . O
halde AB, d n a ba n n kal c olma na giden ol n b lge el bi ne i ni eli inde
g lebili . n anla n A a d nd nde ilk akla gelen e in ba de il refah ve
istihdam gibi h la old da ifade edilmi i . B adan ha eke le bi lik i inde a a an

64
in anla n, ekonomik ka g la la ha eke e i i kon nda fa k ndal n old eb ebe le
b nle in AB i inde canl lma n n ge ek i i a a ala nda ifade edilmi i . AB e
ka lman n a n amanda lkele i in demokrasilerin peki tirilmesi bak m ndan nemli
old ifade edilmi i . B ifade b g n d n ada kab l edilen Ba l de e le b n n n bi
a a olan demok a inin de aml l kon nda AB nin b lge el anlamda aba
g e di ini a klamak ad .
Son ola ak AB ad na ge ekle i ilen Nobel de inde kal c ba n m mk n old ,
la man n ba n ge ekle i ilme i i in ge eklili i, d n m n e geli imin a lanma
amac la ha eke edilme inin al i ilmi ol o i if ba n ellikle i le ml
vurgulamalar kon d . Ba n ge ekle i ilme i kon ndaki ol ml bak a
nega if ba an e Reali ba anla ndan akla lma na ebe olm . Ba n
ko nma nda AB nin i ledi i ol n di e b lgele a ndan dikka e al nabilece i ifade
edilmi dola la o nla n k e el anlamdaki ben e li ine dikka ekilmi i . e i li
alanla dan ba lana ak ba la n ko nma e a d ndan geni le ilme i gibi h la n al
i ilmi i . B ifadenin daha ok le elcilik ile ba da d n lmek edi . E a nda AB,
e de le le i bak m ndan e inde la labilecek he ne de e ah a l k a i e on ilk
ea ad nm e a d ndan b nla n e ine Bi lik in a l geni le ile ek in a edilmi i .
Y ka da a n l ekilde o a a ko lan ifadele , o i if ba e le elcili i i a e
e mek edi . A ca a lan daha a n l aa mala la Bi li in faali e le inin l al n la
a ma b lge el e ki e ahi olma e A a da a a engelleme i hedef edinme i
ebebi le AB, ba nc le i ka ego i ine dahil edilmi i .
2016 l nda d l alan J an Man el San o n Nobel de i incelendi inde Kolombi a
elinde ka k a lad ba eci hakk nda bilgi e di i g lmekle bi lik e, genel
anlamda ba n a lanma ndan/i a a n kma ndan da bah e i i g lenmi i (h -
42;Bkz. EK-4).
Kolombi a ba ecine dai Kolombi a da e kin olan FARC ile ilahl a man n
sonland lma ad na eklifle i o lad n e eni bi anla ma ha a a ge i di ini
beli mi i . A l nda b le i le ken daha bi ka a nce ol m ne ice le halk
o lama on lanm r. Buradan ha eke le a l nda ba n ek efe de ba a a la mad
ge ek e i le ama an a ge ilme inin man k old ifade edilmi i .

65
 Kolombi a daki ba eci i in ilk ola ak ge illala d man ola ak de il sadece
muhalif olarak g rmeyi hedefledi ini ifade e mi i . A l nda b ifadeyle, FARC
ekile i meden fa kl g e ek g le ini anlama nok a na gelebilece i
de e lendi ilmek edi . B lelikle di alog m mk n hale gelmi i . San o , adece m halifi
g d FARC ile la ma ol na gi memi a n amanda ma durlar n isteklerine kulak
e mi , Nobel d ll di er ki i/kurulu lardan olumlu etkilendi ini de ifade e mi i . B adan
hareketle, ba n ok bo l old g lmek edi . Fa kl b lgele e lkele deki ba
ha eke le indeki ile le i e ec bele , Kolombi a ba eci i in nemli kab l edilmi i .
Ma d la a dai i e b y k paradoks olarak at malarda ma dur olmayanlar n bar
konusunda isteksi li i s konusuyken ma durlar n; affetmeye, u la maya istekli old n
e i e i ini beli mi i . B ifade a a an en ok a a g m olanla n ba en ok
a a anla a d n n n bi kan ola ak de e lendi ebili . A ca ba ecinde
l la a a o l ma, kom de le le e de ekle inden dola e ekk e mi i . Ya lan
m akerelerde insan haklar na nem verildi ini ellikle beli mi i . Son ola ak ba nt m
Kolombiya halk na ait old n ifade e mi i . A l nda a n l incelemelerde toplumun
fa kl ka manla n n ba ecine dahil edildi i d n ld nde halk n eci benim eme i
ad na b lem de e lidi .
Genel anlamda a a e ba e ine a de e lendi mele e bak ld nda ilk
ola ak dikka eken h sava n asla kendi i inde bir son olarak d n lmemesi ge ek i ini
belirtmesidir. Sa a n bir son de il e sadece bir ara t r. B a ac n hi me e i i hedef en e
a a n kendi inden ka mam lemi i . A ca ba bi ama i e bar yapman n sava
karmaktan ok daha or oldu unu i i af e mek edi . San o , he daim ba n e inde
ko lma n leme ken bar a giden yollar kapand nda kararl l kla ve etkin ekilde
sava man n gerekti ini ifade e mi i . Ba n olla n n ka anma ; di alog olla n n
k lma , ilahl ald la n ba lama e e ilen le in lmama on c nda o a a
kabilmektedir. B n de ekle ekilde bir at man n sonunda d man n ortadan kalkmas
gerekti ine inanman n aptall k old n da eklemi i . ellikle i a mala da d man n
beli lenme i e ok edilme i m ola ak de e lendi ilmemelidi . nk ile le en e e
ekile i ilen o g an ek ki i dahi ha a a kal a a n h e fke i de am
ettirebilmektedir. Belki b ebe en m halif g mek bi md , b mle bi lik e
di alog a lanabili . B i e herkesin hassasiyetine sayg ya dayanmaktad r. Bizler

66
d ncelerimi in sonucuyu eklindeki le alg la a e onla n de i imine ih i a
old n da g lamak ad .
Son ola ak adece ka daki ifadele i ne ice inde de il a n amanda faali e le i e
d l n e ili nedeniyle birlikte de e lendi ildi inde J an Man el San o , o i if ba a
ak n old d n lmektedir. B n d nd en e le ka da e alan kon ma n n
i e i inde de e ald e e o l m al bi d n m hedef edinildi i g lenmek edi .
B n nla bi lik e ba ge ici g memekte k e el anlamda da ba n de eklenme ini
mek edi . Son bi ba an e memekte ve o nl halle de a a n m mk n
old n kab l e mek edi . M ake e e le ine in an hakla e ek ifi le bak kla ndan,
ok ka manl e ka l ml bi ba an e mek edi . B d mda hem ba hem de a a
hali m h emel g nmek edi ki b bak a Libe ali m in genel kab lle ine ak n
old n d nd mek edi . A ca ba n a lanma ile bi lik e de le indeki o akla n
ica e e g n hale ge i ilme i, do al ka nakla n ica e i gibi kon la a k a da ol a g n n
a ld da g lmek edi .
Ha lanma ge eken nok a, San o n bi de le i i o na m a ama d . De le
i i o na m a ama on n ba aa nda olmad n g e memek edi . A ca an
i inde a anan i em halen l -de le i emidi eb i emde a anan o nla mille le
aras ba n a lanma na e ki e i i de e lendi ilmek edi . De le i i a mala n,
a a la n a and bi d n ada di e de le le in m dahalele i a l hale gelebilmek edi
ki b d m daha da b k o nla kimi aman da m l kle i do abilmektedir.
Ancak de le i i o nla a m b lmak, Alf ed Nobel in a i e inde a f e ilen hususlar
a a nda e almamak ad . Ancak e de a lan n fland man n ikinci k i e i ile ml
olarak Santos, de le i i o nla a m a a anla ka ego i ine dahil edilmi i .
1906 l nda d l alm olan Theodo e Roo e el in Nobel de i incelendi inde ba
kong ele ine nem e ilme i ge ek i i, l la a a bi o o i e k lana kada de le le in
kendi a l kla n ko mala ge ek i i eklinde ne ile konusudur (http-28;Bkz. EK-5).
Ba , kendi i inde iyi bir ey oldu u ancak do rulu un el isi olarak gelmedi i
m ddet e korkakl k ile tembellik i in bir maske veya despoti m ya da anar inin u lar n
ilerletmek i in bir ara olarak hi met ederek ok k t bir ey haline gelir demi i .
Roo e el in b adan ola ka ak ba n ama i in bi a a olabilece ini ifade ede ek
heci bak a la Reali akla ma ak nl n o a a ko d d n lmek edi .

67
Kon ma n n de am nda ac mas ve g l erdemlerinin kaybolmas na m saade eden
hi bir ulusun, var olmay hak etmedi ini de le ine eklemi i .
Lahe de a lanan ba a la olma a d bar erine e ilen b y k g lerin sadece
kendi aralar nda bar korumak i in de il ayn amanda ba kalar taraf ndan bar n
bo ulmas n gerekti inde nlemek i in Bar Ligi olu tururdu demi i . B adan ha eke le
b k g le ola ak ifade edilen a olan konjonk n g l de le le ine g a lm e
l la a a alanda bi ile leme olmad nda b de le le ce a l nda a kon n ko nd e
b n bo ma a al an de le le in i e engellendi i bi i emden bah edilmek edi . Her
ulusun iddeti nlemeye yetkin ve istekli bir uluslararas otorite kurulana dek kendini
savunmaya ha r olmas n da ne mek edi . B ifade, he daim a a n a l nn o a a
kabilece i kab l n o a a ka ki b da Reali akla m n a a mla na ak nl n
g e ge idi . D nyay bar i inde y netmenin ise yine b y k g lerce sa lanan
kombinasyonlarla garanti edilece ini savunur. Bu durumda d n ada ba i inde bi a am
b k g le in i e ine ba l d . D n a e indeki ge ekli g ce ahi olama an/olma an
di e de le le in i adele i nem i le i ilmek edi .
d l n e ili nedeni ile ba lan l ola ak kendi i a e ke in a lanma kon nda
de ek e mi i ancak a e ke in i e i i he hangi bi d n m /de i imi ek a a a n
a anma n engelle ici edbi le i i inde ba nd mamak ad . B ebe le kendi inin nega if
ba a daha ak n old de e lendi ilmi i . Sa a n a l n do al kab l e me i, ba n
kimi aman bi a a ola ak k llan ld n kab l e me i b na nek g e ilebili . Ancak belirli
bi b kg o l l n n ba a la abilece ini kab l ede ki b d mda g denge i
de i i inde a a ine m h emel hale gelebili . B adan hareketle Nobel dersi, faaliyetleri
e d l n e ili nedeni o ak de e lendi ildi inde i e daha ok Reali akla ma ak n
old d n lm .
Y ka da beli ilen ebe le den ola ka ak a l nda a a d m n n al n
no malle i me i, l la n kimi d mla da ok olma dahi hak edece ini ifade etmesi ve
faaliyetleri ile d l n e ili nedeni d n ld nde Theodo e Roo e el in ba nc
olma anla ka ego i ine dahil edilme inin daha g n old de e lendi ilmi i .

68
SONUÇ
B b l mde hem e in a a ma o la n n an la n n o l ca o a a ko lma hem
de tezin hipotezlerine nelik ilgili b l mle de e ilen an la n ele al nma ama lanm .
B ama la n an nda, Nobel Ba d l ne dai de e lendi mele e, ne ile e e
e ilmi i . Y ka daki b l mle de a n l ekille de ce a lanmak e e ele al nan tez
al ma ndaki a a ma o la ; Ul la a a li kile de Nobel Ba d l n n nemi var
m d , ana ak m eo ile in ba anla la ile a a nda bi ba lan a m d , d l ka anan
adaylar hangi kriterlere g e beli lenmek edi , d l ka anan ki i/k l la e inden o ak
bi n fland ma a mak m mk n m d eklinde e lenebilir.
Nobel Ba d l n n li e a de adilli i, no m ol ma e/ e a de ekleme i,
l la a a medyada g ndem ol abilme i e inden ele al nd g lm . Te
al ma nda kon d l ka ananla e inden Ul la a a li kile ana ak m eo ileri
(Reali m, Libe ali m e deali m) ile ba lan n n o a a ko lma mak ad la bi ke
daha ele al nm . B ka amda Nobel Ba d l ; d lle in e ili nedenle i
(mo i a onla ), d llendi ilen ki i/k l la n faali e le i e ge ekle i ilen Nobel
de le i emelinde ele al nm .
Nobel Ba d l ka am nda e ilen d lle in Ul la a a li kile in ak le ince
ele i ilme i e a akdi edilme i, ellikle d l n d lma la bi lik e ba la an e e
k e el med ada d le e d l ka anan ki i/k l la a ili kin habe le in e alma ,
Ul la a a li kile de kon d l n bi e inin old n n kan ola ak
de e lendi ilmektedir.
Ul la a a li kile alan ndaki Reali , Libe al e deali eo ile in ba anla la
ile olan ba lan n n ol olmad n n o a a ko lma ad na ilk i delenen h ka anan
ki i/k l la ca a lan Nobel de le i olm . Nobel de le i i deleni ken Nobel Ba
d l in e ne i e inde b l nan o ijinal me inle e inden ok mala a lm , a l kl
ola ak g lanan h la n hangi ba anla na ak n old n nde de e lendi mele
ge ekle i ilmi i . Son a Nobel dersleri incelendi inde en ok g lanan kon la n;
a ma e a a a n nlenme i e ba n a lanma /ko nma , l la a a h k k n
ol lma /de eklenme i, Ul la a a g le in de eklenme i, ilah lanma e a

69
 ilahla n a al lma i in aba a f edilme i, l la a a alanda i bi li inin a lanma ,
in an hakla n n, demok a ik de e le in ko nma e de eklenme i olm .
Nobel De le i Reali , Libe al e deali eo ile anlam nda ele al nd nda ncelikle
he eo i i de de ekle ici ekilde de le in me c old g lenmi i . Ba d l
ka anan ki i/k l la n c le i ebedi ba a e i imi imkan ola ak de e lendi mi i .
B n nla bi lik e, ba n ge ekle me ece ine dai d ncele a ol a da genel anlamda
l la a a alanda i bi li inin a lanabilece i bi ok kon mac a af ndan ifade edilmi i .
Ul la a a i bi li inin ekonomik alan da ka a acak ekilde geli i ilme i, in an
hakla n n lke el, b lge el e k e el anlamda geli i ilme inin ge eklili i, l la a a
g le in al nn nemine a lan g la a l kl d . Son ba n a lanma
n ndeki g le in e d n a h k me inin k lma n n ge eklili i n ndeki
kon mala n genele indi genme inin m mk n olmad g lm . deali ba e
Reali ba anla la la ak ndan ili kili Nobel de le i nadi en a olmakla bi lik e,
Libe al ba anla na ak n Nobel de le inin a l kl old g lenmi i . Pozitif/negatif
ba n de eklenme i kon nda Nobel De le i ele al nd nda genel ola ak o i if ba
de ekle ici ni elik e old g lmek edi .
lk b l mde e alan eo ik anla mla Nobel Ba d l a a ndaki ba lan n n o a a
ka lma ad na i delenen ikinci nokta, d l n e ili nedenle i e a di e i mi le
mo i a onla ile ki i/kurul la n faaliyetleri i delenmi i . B k mda d l n e ili
nedeni ile ki i/k l n faali e le i a a nda ili kinin a ol olmad , e de a lan
n fland mala daki k i e le e g n ol olmad , m kon i e hangi eo ik ba
anla n n de eklendi i a a lm .
d l n e ili nedeni ile ki i/k l n faali e le i genel anlamda ml g lmekle
bi lik e nadi en m olan d lle de kon d . d l n e ili nedenle inin genel
anlamda ele al nd nda a l kl ola ak o i if ba ve teorik anlamda Libe al ba
destekleyici nitelikte oldu g lm . Genel anlamda; de le le i inde a anan in an
hakla ile o nla a dikka ekilme inin, ilah lanman n de eklenme inin, l la a a i
bi li inin de eklenme inin, a a e a a ma d mla nda a lan a ab l c l k
faali e le inin e ik edilme inin ama land g lenmi i .
O ak n fland ma a l ken o a a ko lan iki k i e kon d . B nla ;
Nobel in a i e indeki hususlara uygunluk (1) ile l al d e de ba a nelik e/ eya

70
in an hakla na nelik al mala n de eklenme idi (2). S kon iki k i e den ilki le
ml g lenle ba nc le i ka ego i ine, ikinci i le m g lenle i e de le i i
o nla a m a a anla ka ego i ine dahil edilmi i . B m n e ii a nda e ilen
d l n mo i a on n n e indeli i, ki i/k l la n d l nce i e on a faali e le i e
on ola ak ki i/k l em ilcile inin ge ekle i di i Nobel de le inden fa dalan lm .
Yaln ca d l n mo i a onla de e lendi ildi inde genel anlamda e de a lan
n fland ma k i e le ine g nl k g e mektedir. Faka ka anan ki i/k l la n
faaliyetlerinin kriterlere g nl nok a nda g n g len nle o a a km .
B adaki g n l k emelde ba de ekle ici olma ge eken Nobel Ba d l n n
kimi aman a a / a ma de ekle ici, mille le a a ba de ekleme en ni elik e olan
a lanmala a e ilah lanma a ka a almala na ba lanm .
131 ki i/k l e inden a lan de e lendi mede 17 ki i/k l ba n nc
olma anla ola ak ni elendi ilmi ; b nla n bi k m i in a lan faali e le ol m
g lme e de belirlenen kriterlere e a ba n a lanma na g n olmad , kalan k m
i in i e faali e le ile kriterler e a d l mo i a on a a nda ba lan n n a f old
d n lm . To lamda 88 ki i/k l n i e faaliyetleri ile genel anlamda Nobel in
vasiyetindeki h la la ili kili g lm . Ya lan anali ka am nda 26 ki i/k l n
i e de le i i o nla a m a a anla old kla g lenmi i . B kategori, Nobel in
vasiyetinde yer alan hususlara uygun olmamakla birlikte l al d e de ba de ekle ici
faaliyetleri ic a eden ki i/k l la i in o a a ka lm .
Genel anlamda o i if ba e ik e i i de e lendi ilen Nobel Ba d l , libe al
ba la ak ndan ili kili old de e lendi ilmek edi . B ka amda o i if ba anla n
e libe al ile nadi en de ol a deali ba de ekle ici ka anan ki i/k l la e de a lan
n fland mada Ba nc le i ile Devlet i So nla a m Arayanlar kategorisinde
e almak ad . Nobel Ba d l n n 1901 den 2018 e kada ka anan ki i/k l la n
e imi bak m ndan dealist ba anla n n e ik edildi i eklindeki hi o e , e
al ma nda a lan a a mala ne ice inde lm . Hi o e e ce aben, Nobel Ba
d l n n 1901 den 2018 e kada ka anan ki i/k l la n e imi bak m ndan Libe al ba
anla n n e ik edildi i o a a ka lm . Tezdeki ikinci hipotez, Nobel Ba
d l n n e ili ebebi ile k l n ama la a a nda bi eli ki b l nd d . d l n
e ili nedeni ile Nobel Ba d l i in e de beli lenen k i e le a a nda eli kile in

71
old o a a ka lm .S kon eli kinin a old g lenmi e b hi oteze daha
ne ce a e ilme i ad na d l i in e de beli lenen k i e le e ml olmad
de e lendi ilen ki i/k l la a lan n fland mada Ba nc Olma anla
ka ego i inde ele al nm .
Nobel Ba d l ne dai genel ele i ile e ine d n ld nde d l ka anan
ada la n beli lenme i kon n n nem a e i id n lmek edi . No e Nobel Komi e i
e ada la nma hakk na ahi olan ki i/k m/k l la hakk nda de a l bilgi e
al ma nda kinci B l m de e almak ad . No e Nobel Komi e i nin Nobel Ba
d l n e ilece i ki i i/k l beli leme inde efe an nok a , Alf ed Nobel in
vasiyetidir. Ancak d l n ellikle 1980 le den on a de le i i o nla a nelmi olma ,
Alf ed Nobel in a i e inden anla lan k i e le in e ine ge ildi inin g e ge i ola ak
de e lendi ilmi i .
Nobel Ba d l ne ada g e me hakk na ahi ki i/k l /k mla
incelendi inde bi n laman n kon old g lmek edi . Ada nma hakk n hai
olanla n; de le le in lide le i e de le mekani mala n n mecli le i, l la a a adale in
a lanma kon nda e kin olan ol mla n ele i, akademik camiada ok e i li
alanla da al an ni e i e ofe le i e a ne icile i, Ul la a a H k k En i ,
ba kon nda a a ma a an en i le in ne icile i, No e Nobel Komi e i nin
me c e nceki ele i/e ki dan manla e daha nceden Nobel Ba d l alm ki ile
old g lmek edi .
Ada g e me hakk na ahi olanla a a nda me c No e Nobel Komi e i
ele inin e al o olma , d l n ald ka a la n objek if e ilme ine engel ola ak
de e lendi ilmi i . B n nla bi lik e di e ada g e me hakk na ahi olan
ki i/k l /k mla n Nobel Ba d l n n alan na g n old g lm . Ancak
ada g e me hakk na ahi olan ke imin geni le ilme inin e beli li k i e le e
ba lanma n n g n olaca d n lm .
Ba kon nda a a mala ge ekle i en en i le b g i inde e almakla
birlikte ba alan nda en a 5 l kada al m olma gibi bi a ko labili . B n nla
bi lik e b alanda en a ndan belli bi e al m olan a a ma en i le inin daha makul
ada g e imini ge ekle i ebilece i de e lendi ilmektedir.

72
 Akademik camiada g e a an e a emekli olan ofe le in e a ne icile in ada
g e ebili o olma e akademik camia i in beli li o al bilim alanla n n beli lenmi
olma olumlu g lm . Ancak b ada ba - a ma/in a , a ma m ,
ilah lanma, in an hakla , Ul la a a H k k, Ul la a a /B lge el g le alan nda
al m olanla a b hakk n e ilme i daha mak l olaca de e lendi ilmi i .
Ul la a a H k k En i n n b g b n i inde e alma ol ml ka lanmakla
bi lik e d n a e inde ine b alanda al an di e en i le e de d le ada g e me
hakk n n an nma ge ekli g lmek edi . B nde bi de i ikli in, di e b lgele deki
faali e le in daha g n hale gelebilece i e d l n k e elle me ine ka k a la aca
de e lendi ilmek edi .
Son olarak gelinen nok ada ba alan nda al an Ul la a a g le in ve Sivil
To l m K l la n n (STK) ne icile inin de Nobel Ba d l ne ada g e me
hakk n n an nma n n g n olaca d n lmek edi . nk g n m de ba alan nda
bi ok Ul la a a g e STK g e almak a e nemli faali e le ge ekle i mek edi .
Yine burada en a 5 ld cak a mala n onlanma , ba m ake ele inde a abuluculuk
e mi olmak, ilah lanma kon nda al m olmak, de le le a a i bi li i kon la nda
al mala m olmak gibi a la n a anma n n mak l olaca de e lendi ilmek edi .
Nobel Ba d l ne ili kin bi di e de e lendi me d l n i a e en ko a lma
ol ndaki abala e af nda a labili . B ndeki ilk nemli aba, 1977 l nda al nan
kararla me c No e Pa lamen o ele inin No e Nobel Komi e i ne elikle inin
engellenme i olm . No e Nobel Komi e i ka a la n n daha objek if al nma
mak ad la, ka a ecine dai daha effaf bi ecin i le ilme inin g n olaca
de e lendi ilmek edi . B ka amda, 1965 l on a nda e i ileme en ada li ele in
a klanma n n mak l old d n lmek edi .
T mb ne ile e ek ola ak k e el anlamda d l n ok daha an n hale gelme i ad na
Nobel Ba d l n an c ni elik eki faali e le in k e el anlamda a g nla lma n n
fa dal olaca de e lendi ilmek edi . an da Nobel Ba d l i in Nobel Di alog
Haf a 2017 den b ana g lanmak a e b ak i i ede kon mac la a ac l la ba ele
al nmak ad . Nobel Ba d l ad na ba lan ki a la n a old k a a old i in daha
fa la e e in ba lma kon nda e ikle a lanma nem a e mek edi . E e k e el
anlamda m bi e le in, o l mla n e i olan bi ba d l k g lan o a en makul olarak

73
de e lendi ilen e , bu konuda sahiplenici davran la n o a a kma n a lamak olacak .
S kon d l aln Ba l o l mla i in e a aln No e i in ol lmam .T k
di e Nobel d lle i gibi, b d l de e en el bi e ek ifle ol lm .
Nobel Ba d l e de a n l ekilde eo ik anlamda, a ih el anlamda e ba
anla anlam nda ele al nm . Nobel Ba d l n n ba e ine d lme ine ka k
a lad de e lendi ilmek e ol Nobel Ba d l n n al n n beli li ne ile nda
de i i ile ek de am e i ilme inin g n olaca d n lmek edi . Son a ezin genel
amac na g n ola ak a a ma o la ce ab n b lm ol ka da beli ilen ne ile
nda d l n daha objek if bi hale d n ece i, ba l la a a e/ e a e el alanda
de ekle en ekilde d lle in ahibini b laca e d l n k e el anlamda daha fazla
an n l n n a lana ak e kinli inin a labilece i de e lendi ilmek edi .

74
 KAYNAKÇA

(1992). An Agenda for Peace: Preventive Diplomacy, Peacemaking and Peacekeeping.

United Nations. A/47/277-S/24111.

Einstein, A. (2019). Albert Einstein: Ya am, l m, Sava , Bar , Bilim, Din, Tanr ve Di er
eyler erine. ( e : I. G nd ). anb l: U eni Ya ne i.
(2019). Kuzey Atlantik Antla mas . NATO.
https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_17120.htm?selectedLocale=tr
(E i im Ta ihi: 15.12.2019).
Afat, E. (2016). Kolombiya: La in Ame ika n n En U n Sa a , D nya at malar :
at ma B lgeleri ve Konular (4. Ba k ) i inde (823- 8461). na , K., D an, B.
e A aman, M. (Ed.). Cil 1. Nobel Akademik Ya nc l k. Anka a.
Alford, R. P. (2008). The Nobel Effect: Nobel Peace Prize Laureates as an International
Norm Entrepreneurs. Virginia Journal of International Law, 49(1), 61-153.
Augustine. (1991). City of God. XIX. 13(1). Penguin Classics. London.
A , H . (2008). B nle me K amla n n A a Bi li i Geni leme ine Bak . Y netim
ve Ekonomi. Celal Bayar niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fak ltesi
Dergisi, 15(1), 149-161.

Baldwin, D. (2002). Power in International Relations. W. Carlsnaes, T. Risse ve B. Simmons

(Ed.). Handbook of International Relations i inde ( . 177-191). Sage.

Ba ba l o l , T. (2017). n ani M dahale So n Ba lam nda Egemenlik e

Kozmopolitanizm. nsan ve Toplum Bilimleri Ara t rmalar Dergisi, 6(5), 3047-
3064.

Barash, D. P. ve Webel, C. P. (2009). Peace and Conflict Studies (2. Ba k ). Thousand Oaks:
Sage Publication.

Barnett, M. ve Raymond, D. (2005). Power in International Relations. International

Organization, 59(1), 1-37.
Beittel, S. J. (2013). Peace Talks in Colombia, Congressional Research Service.
http://www.fas.org/sgp/crs/row/R42982.pdf. (E i im Ta ihi: 25.10.2018).
Beitz, C. R. (1979). Political Theory and International Relations. New Jersey: Princeton
University Press.
Berlin, I. (2007). ki g l k Ka am . ( e : M.E do an), Liberal D nce, 12(45), 59-72.
Birekul, M. (2011). A a Bi li i T ki e li kile inde Ko mo oli an Kimlik. Birey ve
Toplum, 1(1), 61-74.

75
Bo da l o l , Y. (2013). Hegemonic (in)S abili Theo and U.S. Fo eign Policy: The
Legacy of the Neocons in the Middle East. Anadolu University Journal of Social
Sciences, 13(3), 1-12.
Brautigam, D. (2009). The Dragon s Gift: The Real Story of China in Africa. Oxford
University Press: Oxford.
Bremer, S.A. (1992). Are Democracies Less Likely to Join Wars? Chicago: The American
Political Science Association.
B kba , H. Ve A c , N. (2012). Libe al Demok a ik Ba K am : Ele i el Bi
De e lendi me. Erciyes niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fak ltesi Dergisi,
(40), 1-19.
Chojnacki, S. (2003). Demokratien und Krieg: Das Konfliktverhalten demokratischer
Staaten, 1946-2001. WZB Discussion Papers, 2003-2304.
am, E. (2011). ok Ul l i ke le e Geli en lkele . stanbul niversitesi ktisat
Fak ltesi Mecmuas , 45(1-4), 93-120.
na , Y. e A c , Y. (2017). K resel Riskler ve B lgesel Kri ler i inde 215-254. Sand kl ,
A. e ma il E.(Ed.). anb l: B LGESAM.
Demirhan, P. (1942). Japonlar n As l Kuvveti Japonya Ni in ve Nas l Y kseldi? (2.Ba k ).
anb l: anb l C mh i e Ma baa .
Do an, N. (2011). Demok a i e O ado 'n n Gelece i. 38th International Congress of
Asian and North African Studies (ICANAS) (2.Cilt), 601-620, Anka a: A a k K l , Dil
e Ta ih Y k ek K m .
Do an, N. (2012). Pragmatic Liberal Approach to World Order: The Scholarship of Inis L.
Claude, Jr. Lanham. Maryland: University Press of America.

Do an, N. (2018). Wo ld O de P o o al . N. Do an e V. e ane (Ed.). International

Organization and Global Governance i inde (34-61). E ki ehi : Anadol
ni e i e i.
Dougherty, J. E. ve Pfaltzgraff, R. L. (1971). Contending Theories of International Relations.
New York: J. B. Lippincott Company.

Dower, N. (2009). The Ethics of War and Peace: Cosmopolitanism and Other Perspectives.
Cambridge: Polity.
Doyle, M. (1983). Kant, Liberal Legacies, and Foreign Affairs. Philosophy and Public
Affairs, 12(3), 205 235.
Doyle, M. (1986). Liberalizm and World Politics. The American Political Science Review,
80(4), 1151-1169.
Efegil E. e Pekcan C. (2017). in e D n a D eni: Ta mala e Gi i imle . K resel ve
B y k G lerin Stratejileri i inde (145-173). Ed: C. Din , B. Akk . Ankara:
Orion Kitabevi.

76
E g l, N. (2012). Yeni G venlik Anlay Kapsam na Birle mi Milletler in Rol ve
Uygulamalar . A illa Sand kl (Ed.). anb l: Bilge am Ya nla .

Fettweis, C. J. (2017). Unipolarity, Hegemony and the New Peace. Security Studies, 26(3),
423-451.

Galtung, J. (1967). Peace Research: Science or Politics in Disguise?. International Spectator,

21(19), 1573-1603.
Gedik, . (2017). 50 Y ll k Sava tan Bar G r melerine Giden M cadele FARC ve
Kolombiya rne i. Y k ek Li an Te i. k o a ni e i e i. Adana.

Geis, A. (2001). Diagno e: Do elbef nd - U ache ngekl ? Die Kon -roverse um den
demok a i chen F ieden . Politische Vierteljah-resschrift, 42(2), 282-298.

Gillis, J. (2009). NY Times. Norman Borlaug, Plant Scientist Who Fought Famine, Dies
at 95. https://www.nytimes.com/2009/09/14/business/energy-
environment/14borlaug.html (E i im Ta ihi: 24.05.2020).

Gilpin, R. (1975). U.S. Power and the Multinational Corporation. New York.

Gilpin, R. (1981). War and Change in World Politics. Cambridge: Cambridge University.

Goertz, G., Diehl, P. F. ve Balas, A. (2016). The Puzzle of Peace: The Evolution of Peace in
the International System. New York: Oxford University Press.

Goldstein, J.S. ve Pevehouse, J.C. (2017). Uluslararas li kiler (2. Ba k ). ( e : H.

demi ). Anka a: BB101 Ya nla .

Haas, E.B. (1958). The Uniting of Europe: Political, Social, and Economic Forces 1950-
1957. Stanford: Stanford University Press.
Haas, P.M. (1992). Introduction: Epistemic Communities and International Policy
Coordination. International Organization, 46(1), 1-35.
Haliday, F. (2001). The Romance of Non-S a e Ac o , Jo elin, Da hne, Wallace e
William (Ed.) Non-State Actors in World Politics. London: Palgrave.
Hamsici, M. (2016). BBC T rk e. 10 So da Kolombi a Ba S eci. 28.09.2016.
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-37490795 (E i im Ta ihi:
25.10.2018).
Heffermehl, F. S. (2010). The Nobel Peace Prize: What Nobel Really Wanted. California:
Praeger.

Hobbes, T. (1974). Leviathan. M. Oaskeshott (Ed.). New York and London: Collier
Macmillian.
Hoffman, S. (1995). The Crisis of Liberal Internationalism. Foreign Policy, 98, 159-177.

77
Hunter, J. E. (2002). Modern Japonya n n Do u u 1853 ten G n m e. ( e : M fi
G na ). anb l: mge Ki abe i Ya nla .

Huntington, S.P. (1993). Why International Primacy Matters. International Security, 17(4),
68-83.

Jaede, M. (2018). Thomas Hobbes s Conception of Peace: Civil Society and International
Order. G. Browning(Ed.). International Political Theory Series. Palgrave
Macmillan.

Jolly, D. ve Saltmarsh M. (2011). New York Times Web Sitesi. To Restore Reputation of a
Renault Founder, Family Goes to Court.
https://www.nytimes.com/2011/05/20/business/global/20renault.html (E i im
Tarihi: 22.03.2020).

Kah aman, S. (2016). A a B nle me i K amla :1950-1960 Y lla . (Ed: B. Ak a

e . G men). Avrupa Birli i: Tarih e, Teoriler, Kurumlar ve Politikalar (3. Ba k ) i inde
(111-130).
Kant, I. (1960). Ebedi Ba e ine Fel efi Deneme. ( e : S.L.Meray ve Y. Abadan).
Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fak ltesi Yay nlar , (113-95), 3-56. Ankara:
Ajan T k Ma baa .
Karabel, S. (2017). Kolombiya da FARC ile Bar M akereleri S reci(I). B LGESAM.
Kelsen, H. (1944). Peace Through Law. Chapel Hill: The University of North Carolina
Press.

Keohane, R. (1984). After Hegemony: Cooperation and Discord in the World Political
Economy. Princeton: Princeton University Press.

Kindleberger, C. (1973). The World in Depression. Berkeley.

Krebs, R. (2009). The False Promise of the Nobel Peace Prize. Political Science
Quarterly, 124(4), 593-625.
Latourre, K.S. (1963). A Short History of the Far East. New York.
Locke, J. (2005). Second Treatise of Government. Project Gutenberg EBook.
https://www.gutenberg.org/files/7370/7370-h/7370-h.htm (E i im Ta ihi:
19.05.2020).
Londo o, Ana Ma a Ib e . (2013). New tensions unleashed by Colombia s peace process.
Stockholm International Peace Research Institute.
Luckham, R. (2004). The International Community and State Reconstruction in War-torn
Societies. Conflict, Security and Development, 4(3), 481-507.
Lundestad, G. (1999). Reflections on the Nobel Peace Prize. The Nobel Prize.

78
Maersheimer, J.J. (2001). The Tragedy of Great Power Politics. Norton.
Mandelbaum, M. (2002). The Ideas that Conquered the World. New York: Public Affairs.

Mandelbaum, M. (2005). The Case for Goliath: How America Acts as the World s
Government in the 21st Century. New York: Public Affairs.
Mansfield, E. D. ve Synder, J. (1995). Democratization and the Danger of War. International
Security, 20(1), 5-38.

May, M. (1943). A Social Psychology of War and Peace. New Haven: Yale University Press.
Miklian, J. (2014). The Pa , P e en and F e of he Libe al Peace . Strategic Anaylsis,
38(4), 493-507.
Mitrany, D. (1966). A Working Peace System. Quadrangle Books.
Mo gan, D. (2013). Wh Pe e al Peace i Almo a Pleona m. Peace Review, 25(1), 9-
16.

Morgenthau, H. J. (1966). Politics Among Nations (4. Ba k ). Ne Yo k: Kno f.

Nathan, O. ve Norden, H. (1988). Einstein on Peace. Random House Value Publishing.

Newsom, V. A. Ve Lee, W. (2009). On Nourishing Peace: The Performativity of Activism
through the Nobel Peace Prize. Global Media Journal, 8(15), 1-33.

Niebuhr, R. ve Eddy, S. (1936). Doom and Dawn. World Problem Series. Eddy and Page.

Nobel, P. (2001). IRRC. 83(842). Alfred Bernhard Nobel and the Peace Prize. 259-273.

Nye, J.S. (2009). Get Smart: Combining Hard and Soft Power. Foreign Affairs, 88(4), 160-
163.

Nye, J.S. ve Welch, D. A. (2010). K resel Politikay ve birli ini Anlamak (5. Ba k ). ( e :
R. Akman). anb l: T ki e Banka K l Ya nla .
can, Uf k. (1997). Wil on P en i le i e ine. stanbul niversitesi Edebiyat Fak ltesi
Sosyoloji Dergisi, 4, 37-48.

e dem, A. (2013). Bar n as Kuram ve Uygulamas (1. Ba k ). Anka a: Nobel

Akademik Ya nc l k.
Paris, R. (1997). Peacebuilding and the Limits of Liberal Internationalism. International
Security, 22(2), 54-89.
Quinn, A. (2013). US Foreign Policy and Democracy Promotion From Thedore Roosevelt
To Barack Obama i inde (36-52) a a nda. (Ed.: M. Cox, T. J. Lynch ve N.
Bouchet). New York: Routledge.

79
Ram, V.S. ve Masaldan, P. N. (1941). Peace and Collective Security. Indian Security Science
Association, 3(2), 165-175.
Reves, E. (1945). The Anatomy of Peace. New York: Harper and Brothers Publishers.
Richmond, O. P. (2006) The oblem of eace: nde anding he libe al eace . Conflict,
Security & Development, 6(3), 291-314.

Richmond, O. P. (2008). Peace in International Relations. Abingdon: Routledge.

Risse-Kappen, T. (1995). Democratic Peace- Warlike Democracies?. European Journal of
International Relations, 1(4), 491-517.
Roosevelt, T. (2003). The Man in the Arena: Selected Writings of Theodore Roosevelt (315
331 a a nda). Ed.:Brian M. Thomsen. New York: Forge.
Russett, B. (1993). Grasping the Democratic Peace: Principles for a Post-Cold War World.
United Kingdom: Princeton University Press.
Russett, B., Layne, C., Spiro, D. E. ve Doyle, M. W. (1995). Correspondence: The
Democratic Peace. International Security, 19(4), 164-199.
Russett, B. (2009). Democracy, War and Expansion through Historical Lenses. European
Journal of International Relations, 15(1), 9-36.

Sand kl , A. ve Ka a, E. (2012). Ul la a a li kile Teo ile i e Ba . B LGESAM, 133-

161.

Schultz, K. (2016). A Critic s Lonely Quest: Revealing the Whole Truth About Mother
Teresa. NewYork Times Web Sitesi.
https://www.nytimes.com/2016/08/27/world/asia/mother-teresa-critic.html
(E i im Ta ihi: 22.03.2020).

Thucydides. (1982). History of the Peleponnesian War. ( e : R. Warner). Harmondsworth,

England and New York: Penguin Books.
Tooze, R. (1977). The Progress of International Functionalism. British Journal of
International Studies, 3(2), 210-217.
U a ol, R. (2010). Siyasi Tarih (1789-2010). 8. Ba k . anb l: De Ya nla .

Viotti, P. R. ve Kauppi, M. V. (2016). Uluslararas li kiler Teorileri (5. Ba k ). ( ev: M.

Aksoy). Anka a: Nobel Akademik Ya nc l k.
Yunker, J. A. (2000). Rethinking World Government: A New Approach. International
Journal on World Peace, 17(1), 3-33.

Wallensteen, P. (2015). Quality Peace: Peacebuilding, Victory and World Order. New York:
Oxford University Press.

80
Waltz, K. N. (2009). nsan, Devlet ve Sava : Teorik Bir Anali . ( e : E. Bozkurt, S. Kanat,
S. Yal ne ). Anka a: A il Ya n Da m.

Webb, M.C. ve Krasner, S.D. (1989). Hegemonic Stability Theory: An Empirical

Assessment. Review of International Studies, Special Issue on the Balance of
Power, 15(2), 183-198.
Wittkopf, E.R. (1990). Faces of Internationalism: Public Opinion and American Foreign
Policy. Durham: Duce University Press.

Wohlforth, W. C. (2008). Realism and Foreign Policy. S. Smith, A. Hadfield ve T.

D nne(Ed.). Fo eign Polic : Theo ie , Ac o , Ca e i inde (35-53). Oxford and
New York: Oxford University.

81
http-1: https://luxembourgpeaceprize.org/laureates/# (E i im Ta ihi: 20.06.2020).
http-2: https://www.nobelprize.org/alfred-nobel/full-text-of-alfred-nobels-will-2/ (E i im
Tarihi: 16.03.2020).

http-3: https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/peace. (E i im
Tarihi: 07.02.2019).

http-4:
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5c5c22216
699f9.92669450. (E i im Ta ihi: 07.02.2019).
http-5: https://www.dw.com/tr/5-maddede-almanya-t%C3%BCrkiye-ili%C5%9Fkileri/a-
38875731. (E i im Ta ihi: 18.08.2019).
http-6: https://www.nobelprize.org/alfred-nobel/alfred-nobel-his-life-and-work/ (E i im
Tarihi: 08.05.2020).

http-7: https://www.nobelpeaceprize.org/eng/Prize-winners/Peace-Prize-Laureates-and-

Geography. (E i im Ta ihi: 19.01.2020).

http-8: https://www.nobelprize.org/prizes/about/the-norwegian-nobel-committee-3. (E i im

Tarihi: 19.01.2020).

http-9: https://www.nobelpeaceprize.org/History. (E i im Ta ihi: 19.01.2020).

http-10: https://www.nobelpeaceprize.org/Nomination/Criteria-for-nominators. (E i im

Tarihi: 19.01.2020).

http-11: https://www.bbc.com/news/world-49934983. (E i im Ta ihi: 19.01.2020).

http-12: https://www.nobelprize.org/prizes/about/the-nobel-diplomas (E i im Ta ihi:

10.05.2020).
http-13: https://www.nobelprize.org/uploads/2018/06/register-of-artists.pdf (E i im Ta ihi:
12.05.2020).
http-14: https://www.nobelprize.org/prizes/facts/the-nobel-peace-prize-medal (E i im
Tarihi: 08.05.2020).
http-15: https://www.nobelprize.org/prizes/facts/the-nobel-medal-for-physics-and-
chemistry-2 (E i im Ta ihi: 12.05.2020).

82
http-16: https://www.lexisnexis.com/ap/academic/form_general_easy.asp (E i im Ta ihi:

26.03.2020).

http-17: https://www.nobelpeaceprize.org/Organization/Nobel-Committee (E i im Ta ihi:

10.06.2020).
http-18: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2009/obama/facts/ (E i im Ta ihi:

19.03.2020).

http-19: https://www.nobelpeacecenter.org/en/exhibitions/peacecloud/ (E i im Ta ihi:

15.11.2018).
http-20: http://www.icanw.org/campaign/campaign-overview/ (E i im Ta ihi: 15.11.2018).
http-21: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-45759199 (E i im Ta ihi: 15.11.2018).

http-22: http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/marshall_george_c.shtml (E i im
Tarihi: 22.03.2020).

http-23: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/1973/kissinger/facts/ (E i im Ta ihi:

19.05.2020).

http-24: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/1931/butler/facts/ (E i im Ta ihi:

22.03.2020).

http-25: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/1912/root/facts/ (E i im Ta ihi:

22.03.2020).

http-26: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/1974/sato/facts/ (E i im Ta ihi:

22.03.2020).

http-27: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/1994/peres/facts/ (E i im Ta ihi:

22.03.2020).
http-28: http://sinirtanimayandoktorlar.org/hakkimizda/ (E i im Ta ihi: 24.05.2020).
http-29: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/1986/wiesel/biographical/ (E i im Ta ihi:
24.05.2020).
http-30: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/1906/roosevelt/lecture/ (E i im Ta ihi:
29.12.2019).
http-31: https://www.prio.org/About/PeacePrize/PRIO-Directors-Speculations-2012/
(E i im Ta ihi: 18.03.2020).

83
http-32: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2012/eu/facts/ (E i im Ta ihi:
18.03.2020).
http-33: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2012/press-release/ (E i im Ta ihi:
19.03.2020).
http-34:https://eur-lex.europa.eu/legal-
content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:12016ME/TXT&from=EN#d1e92-13-1 (E i im
Tarihi: 18.03.2020).
http-35: https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/policy/glossary/terms/accession-
criteria_en (E i im Ta ihi: 18.03.2020).
http-36: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2016/summary/ (E i im Ta ihi:
19.03.2020).
http-37: http://colombiapeace.org/2016/06/23/summary-of-the-farc-government-ceasefire-
and-disarmament-accord/. (E i im Ta ihi: 25.01.2018).

http-38:https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/kolombiyada-52-yillik-savas-sona-
erdi,xPxq0i3glUK-
Os7cG4ngOQ/mF0u0pVPy0Sg9TzAwk0KAg#mF0u0pVPy0Sg9TzAwk0KAg. (E i im
Tarihi: 25.10.2018).
http-39: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/1906/roosevelt/facts/ (E i im Ta ihi:
19.03.2020).
http-40: https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/theodore-roosevelt/
(E i im Ta ihi: 19.03.2020).
http-41: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2012/eu/26124-european-union-eu-nobel-
lecture-2012/ (E i im Ta ihi: 12.05.2020).
http-42: https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2016/santos/26112-juan-manuel-santos-
nobel-lecture-2016-2/ (E i im Ta ihi: 10.05.2020).

84
 EKLER

EK-1. Alf ed Nobel in Va i e i (http-2)12

A a da im a b l nan ben Alf ed Be nha d Nobel, olg n m ake eden on a l m m n a d ndan
b akaca m b m lkle ilgili ola ak on a i e im old n be an ede im:
Ye enle im, Robe Nobel in o lla olan Hjalma e L d ig Nobel in he bi i iki bin k on alacak;
Ye enim Emman el Nobel bin, e enim Mina Nobel bin k on alacak;
Ka de im Robe Nobel in k la Ingebo g e T a n n he bi i bin k on alacak;
Halen Pa i eki 10 R e S . Flo en in deki Ba an B and ile bi lik e a a an Ba an Olga Boe ge , bin
frank alacak;
Adresi Vi ana daki Anglo-Oe e eichi che Bank a af ndan bilinen Ba an Sofie Ka on Ka i a ll k
6000 iki ilinlik ingili madeni a a (florin) kadar geli hakk na ahi i , kon banka a af ndan
kendi ine denecek e b ama la Maca ah ille ine 150.000 flo in a d m.
S ockholm S ega an da ikame eden Ala ik Liedbeck, bi n k on alacak;
Pa i e 32 R e de L beck e a a an Ba an Eli e An n, iki bin be f ankl k ll k geli e ahi olacak .
B na ek ola ak kendi ine ai olan e anda benim he ab mda b l nan k k eki bin f ank ge i denebili ;
ABD, Tek a an Wa e fo d dan Ba Alf ed Hammond on bin dola alacak;
Berlin Potsdamerstra e den Ba an Emm Winkelmann e Ba an Ma ie Winkelmann elli bin ma k alacak;
F an a n n Nime ken inden Ba an Ga che bin f ank alacak;
San Remo daki labo a a mda al an hi me ka la m A g eO ald e on n e i Al hon e To nand a
(her birine) bin f ankl k ll k geli a lanacak;
F an a da 5 Place S . La en , Ch lon Sa ne de b l nan e ki al an m Jo e h Gi a do , be f ankl k
ll k geli hakk na ahi olacak e F an a da b l nan e ki bah an m Jean Lecof f ankl k ll k
maa n alacak;
Pa i e b l nan Ba Geo ge Feh enbach 1 Ocak 1896 dan 1 Ocak 1899 a kada ecek ekilde ll k be
bin f ankl k emeklilik maa n alma hakk na ahi olacak;
A abe imin oc kla olan Hjalma , L d ig, Ingebo g e T a n n olan e makb ka l nda benim
imme imde b l nan o lam i mi bin k on onla a ge i denecek;
Ge i e kalan m nakde e ilebilen a l kla m a a daki gibi da lacak : c acile im a af ndan g enli
menk l k me le e d n len e ma e, bi nceki l bo nca he l, in anl a en ok fa da a la an
n lmak e e, da lacak olan d lle i in fon ol acak . Geli be e i a a a b l necek e a a daki
gibi da lacak : fi ik alan nda en nemli ke fi e a b l a an ki i e; en nemli kim a al ke fi e a
i ile i me i a an ki i e; fi oloji e a alan nda en nemli ke fi a an ki i e; edebi a alan nda en
e kin e e i ideali bi bak a ndan e en ki i e; l la a a nda do l ile le mek, daimi ola ak
o d la n kald lma a da a al lma e ba kong ele inin k lma e an m i in en i i ini
ge ekle i en ki i e. Fi ik e kim a d lle i, S ockholm deki Ka olin ka En i n n fi oloji e bbi
anlamda elde e i i ba a la ebebi le, e Bilim Akademi i a af ndan e ilecek i ; edebi a d l n
S ockholm Akademi i a af ndan e ilecek; No e Pa lamen o (S o ing) a af ndan e ilen be ki ilik bi
komi e i e ba nc le ini e ecek i . d lle in milli e e dikka edilmeden, kandina ol olmama na
bak lmak n, la k olan ki i e e ilme i a i e imdi .

12S kon a i e ba ad e bilgile i e a l kla n hangi bankala da/ki ile de b l nd bilgile inden a nd lm .
Te a a a af ndan birebir olmamakla birlikte Jeff e Ganellen in ngili ce e e c me inden T k e e e c me
edilmi i .

85
 l m me ba l i lemle in c le i ola ak S ockholm de ikame eden Ba Ragna Sohlman e R dolf
Lilje i a o m. abala n e dikka le ini elafi e me i a na m h emelen b h a en ok aman
a acak olan Ba Sohlman a bin k on e R dolf Lilje i e elli bin k on ba l o m;
[Va l kla n n hangi bankala da b l nd na dai bilgi e mi i ]
an i iba i le adece b a i e name, benim l m mden on a b l nd nda, ge e li olan nceki
vasiyetnamemi iptal eden vasiyetimdir.
l m m akiben a e le imin ke ilme ini, b a ld nda e e kili hekimle a k l m beli ile ini
do lad nda i e kal n la m n bi k ema o mda ak lma on i e imdi .
Pa i , 27 Ka m 1895
Alfred Bernhard Nobel
 13
EK-2. 1901-2018 A a D nemde Nobel Ba d l n Ka ananla

YILLAR KAZANAN LKE D L N KOM TEN N

MOT VASYONU ZEL AMACI

1901 Jean Henry i e, Sa a alan ndaki X

Dunant, Frederic Fransa in anla a a d m e
Passy ba n a lanma
abala
1902 Elie i e Ba i in X
Ducommun, organizasyonlar
Charles Albert d enledikle i e
Gobat k m al abala
1903 Sir William B k Ul la a a a ma X
Randal Cremer Britanya m amac la
ahkimi a nma
1904 Ul la a a Bel ika Ul la a a ahkimin X
H k k En i desteklenmesini ve
(Institut De de le le e inde
Droit o o i e ol ma aba
International)
1905 Baroness Bertha Avusturya Ul la a a ba X
Sophie Felicita hareketinin liderinden
Von Suttner bi i i olma
(Born Countess
Kinsky Von
Chinic un
Tettau)
1906 Theodore ABD Sa a a nda ba X
Roosevelt m ake ele ini
ba la ma
1907 Ernesto Teodoro al a, Ak if ola ak fa kl X
Moneto, Louis Fransa ahala da de le le a a
Renault ba n a lanma
kon ndaki abala
1908 Klas Pontus e , De le le a a la a X
Arnoldson, Danimarka e dikle i aba
Fredrik Bajer

13
Tablodaki m bilgile Nobel Ba d l i e inden al nm ol , e a a a af ndan ngili ce den T k e e e c me
edilmi i .
EK-2. (Devam) 1901-2018 A a D nemde Nobel Ba d l n Ka ananla

1909 Auguste Marie Bel ika, Sa a n engellenme ini X

F an oi Fransa e de le le a a ,
Beernaert, Paul b lge el ba
Henri Benjamin destekledikleri
Balluet
d'Estournelles de
Constant Baron
de Constant de
Rebecque
1910 Ul la a a i e Silah lanma ile X
S ekli Ba l la a a
B o (The ma l kla da
Permanent arabuluculuk ve tahkim
International k llan m amac la
Peace Bureau) a kam an a
1911 Tobias Michael Hollanda, Ul la a a h k ka X
Carel Asser, Avusturya e dikle i ka k la
Alfred Hermann
Fried
1912 Elihu Root ABD De le le a a X
ih ilafla n ahkim
ol la lme i
ge ek i i amac na
nelik abala
1913 Henri La Bel ika A a'daki ba X
Fontaine hareketlerinde etkili
olma
1914 X X X X
1915 X X X x

1916 X X X X
1917 Ul la a a i e Ul la a a alanda X
K lha g akdi o lama e
(ICRC) a a a nda
lendi i g e le
1918 X X X X
1919 Thomas ABD MC'nin nc olma , X
Woodrow l la a a o nla n
Wilson ba l m n
a nma
1920 Leon Victor Fransa Ul la a a ba n X
Auguste k lma i in e di i
Bourgeois de ek e d ncele i

1921 Karl Hjalmar e , MC'nin g lenme ine X

Branting, No e e dikle i ka k la
Christian Lous
Lange
EK-2. (Devam) 1901-2018 A a D nemde Nobel Ba d l n Ka ananla

1922 Fridtjof Nansen No e Sa a e i le i e X

a l k an len in anla
ad na a al mala
1923 X X X X
1924 X X X X
1925 Sir Austen B k Alman a ile F an a'n n X
Chamberlain, Britanya, e eli ekabe inin ba a
Charles Gates ABD d n me i i in
Dawes e dikle i aba
1926 Aristide Briand, Fransa, Alman- F an X
Gustave Almanya la ma
Stresemann
1927 Ferdinand Fransa, n an hakla e F an - X
Edouard Almanya Alman la ma i in,
Buisson, Alman a a
Ludwig Quidde oli ika na ka
kma
1928 X X X X
1929 Frank Billings ABD D n a ba i in o a a X
Kellogg ko d lan
1930 Lars Olof e Ba n a lanma i in X
Jonathan ortak bir Hristiyan
S de blom la fo m a lamak
istemesi
1931 Jane Addams, ABD Ul la a a h k k e X
Nicholas Murray Lahe 'deki Ul la a a
Butler Mahkeme'yi
g lendi me abala
1932 X X X X
1933 Sir (Ralph) B k E i imci e MC X
Norman Britanya de ek i i ola ak a
Angell(Lane) al ma
1934 Arthur B k Silah lanma ol la X
Henderson Britanya a lanacak ba
desteklemesi
1935 Carl von Almanya Anti- Na i m ka nda X
Ossietzky e di i aba
1936 Carlos Saavedra Arjantin G ne Ame ika'n n X
Lamas ba e l la a a
ba i in o a a
ko d al mala
1937 Viscount (Lord B k MC'nin nemli X
Edgar Algernon Britanya a n c la ndan bi i i
Robert olma
Gascoyne Cecil)
Cecil of
Chelwood
EK-2. (Devam) 1901-2018 A a D nemde Nobel Ba d l n Ka ananla

1938 The Nansen i e M l ecile ile ilgili X

International a ak if al mala
Office for
Refugees
(Office
International
Nansen pour les
refugies)
1939 X X X X
1940 X X X X

1941 X X X X

1942 X X X X

1943 X X X X
1944 Ul la a a i e Sa a e i le i ad na X
K lha g a al mala
(ICRC)
1945 Cordell Hull ABD BM'nin k l nda e 1945' e No e 'in
alma Na i i galinden
k lma la
Nobel Komitesi,
BM'nin
k lma na
e di i de e i
g e mek
i emi i .
1946 Emily Greene ABD, ABD Silah lanma e ba X
Balch, John i in en al mala
Raleigh Mott nedeni le; l la a a
ba de ekle ici din el
ka de li in a a lma
aba
1947 The Friends B k M l ecile e a a Ul la a a ba
Service Council, Britanya, esirleri gibi insanlara e k e a
The American ABD a d mla milliyeti
Friends Service g e me en in ani
Committee (The al mala n kab l
Quakers) e i inin i a e i
1948 X X X X
1949 Baron John B k FAO'n n k c baba X
Boyd Orr of Britanya old e ba a nelik
Brechin fikirleri
1950 Ralph Bunche ABD 1948'de ail de le inin X
k l ndan on a
Arap- ail a a
a nda a e ke i
d enleme i
EK-2. (Devam) 1901-2018 A a D nemde Nobel Ba d l n Ka ananla

1951 L on Jo ha Fransa So al e i lik e X

F an - Alman la
kon nda al mala
1952 Albert Fransa N klee e le e ka X
Schweitzer a e ad oak if
tortulardan kaynaklanan
ehlikele e ine
a la ile ha a
bo nca e di i abala
1953 George Catlett ABD II. D n a Sa a 'ndan X
Marshall on a Ba A a'n n
ekonomik yeniden
o a lanma n
ama la an lan

1954 BM M l ecile i e UNHCR' n al mala Nan en' n ruhunda

Y k ek in ani a d m
Komi e li i d llendi me
(UNHCR) gelene inin
de am na, 1951
M l eci S a ne
li kin BM
Konvansiyonu'na
destek vermek ve
m l ecile e nelik
l la a a a d m
al mala n n
finansal kriz
ehlike inin i inde
old ge e ine
dikka ekmek i in
1955 X X X X

1956 X X X X

1957 Lester Bowles Kanada Filistin- ail o n na X

Pearson m dahale e me i
1958 Georges Pire Bel ika A al m l ecile e X
a d mla ile
m gecilik en e
k al a madan gelen
dalgala ka nda an i-
em e ali bi k
k ma aba
1959 Philip John B k Silah lanma X
Noel- Baker Britanya kon nda ha a
bo nca e di i
m cadele i
EK-2. (Devam) 1901-2018 A a D nemde Nobel Ba d l n Ka ananla

1960 Albert John G ne G ne Af ika'da k B e im Nobel

Lutuli Afrika a mc l na ka Komitesi'nin insan
e di i m cadele hakla kon na
a g
g e ilme ini
g ndeme ge i me
anlam a o .
1961 Dag Hjalmar e Ba m bi BM X
Agne Carl Sek e a a ol ma
Hamma kj ld eb k g le e ka
ba m bi i gi inin
olma
1962 Linus Carl ABD Ki le imha ilahla na X
Pauling muhalefeti
1963 Ul la a a i e U n lla d a lan g n k e el
K lha in ani a d mla toplumdaki
Komitesi nemine dikka
(ICRC), ekmek i edi.
Ul la a a
K lha e
K la
Dernekleri
Federasyonu
(The League of
Red Cross
Societies)
1964 Martin Luther ABD I k l a ka X
King Jr. idde i kam an a

1965 BM oc kla a ABD Tarihsel olarak X

Ya d m Fon geni le en ama la la
(UNICEF) ellikle oc kla n
ha a na ka k
a la a ak l la a a
da an ma a ma
1966 X X X X

1967 X X X X

1968 Ren Ca in Fransa Silah lanma, la e X

in an hakla i in
e di i m cadele
1969 Ul la a a i e So al adale i li i 1951'de Jouhaux'a
al ma g o adan kald ma e di i d l n
(ILO) nok a nda e di i de am n ge i me
abala amac ile
1970 Norman Ernest ABD Ye il De imi X
Borlaug ge ekle i me i e
bi kile e ine al a ak
in anla n a am na
ka k
EK-2. (Devam) 1901-2018 A a D nemde Nobel Ba d l n Ka ananla

1971 Willy Brandt Almanya Bi ne ici ola ak X

idde i li e e
ilah lanma a nem
vermesi
1972 X X X X

1973 Henry A. ABD, Vie nam Sa a 'nda X

Kissinger, Le Kuzey m ake ele e e dikle i
Duc Tho Vietnam destek
1974 Se n MacB ide, landa, n an hakla ad na Komite, Sato'ya
Eisaku Sato Japonya abala ndan dola , e ilen d lle
a mal ol a da n klee ilahla n
n klee ilah lanma a lma n
anla ma n im alama d d mak i in
al anla
de ekleme amac
1975 Andrei Sakharov SSCB G c n i imaline X
ka e in an
hakla ndaki al mala
1976 Betty Williams, Kuzey ellikle e el ba X
Mairead landa hareketlerine verdikleri
Corrigan destek
1977 Ul la a a Af B k n an hakla ile ilgili X
g Britanya al mala
(Amnesty
International)
1978 Enver Sedat M , ail ki de le a a ndaki X
(Mohammad a ma d d mak
Anwar Al- i in e dikle i aba
Sadat),
Menachem
Begin
1979 Rahibe Teresa Hindistan n anla a ellikle X
a l k alan ndaki
a d mla
1980 Adolfo P e Arjantin Arjantin'de cesurca X
Esquivel idde i m cadele
a ac l la ka anl k a
bi k akma
EK-2. (Devam) 1901-2018 A a D nemde Nobel Ba d l n Ka ananla

1981 BM M l ecile i e ellikle 1970'le de Nan en' n ruhunda

Y k ek Asya, Afrika ve Latin in ani a d m
Komi e li i Amerika'daki d llendi me
(UNHCR) m l ecile i ge i gelene inin
g nde me abala de am na ka k
a lamak e BM
ile M l eci
Sa ne li kin
Ul la a a
S le me i'nde
belirtilen ilkelere
de ek e mek i in
1982 Alva Myrdal, e , Silah lanma X
Alfon o Ga c a Meksika kon nda ha a
Robles bo nca e di i
m cadelele i
1983 Lech Walesa Polonya Polonya'daki X
g lenme g l
kam an a
1984 Desmond Mpilo G ne G ne Af ika'daki X
Tutu Afrika apartheid rejimine
m halefe i e idde i
olla la k l
desteklemesi
1985 N klee Sa a n ABD N klee ilahlanman n X
nlenme i i in engellenme i i in
Ul la a a e ilen aba
Hekimler
(IPPNW)
1986 Elie Wiesel ABD Ba m cadele i i in X
o a a ko d fiki le i
1987 Oscar Arias Kosta Rika O a Ame ika'daki i X
S nche a a la ona e di mek
i in a a lad lan
1988 BM Ba X a ma e a a la a Nobel Komitesi bu
Ko ma G le i nelik o e a onla d nemde BM'nin
(The United l la a a
Nations Peace- oli ika e inde
keeping Forces) daha fazla etkiye
ahi olma
ge ek i ini
belirtmek istedi.
1989 The 14th Dalai Tibet Tibe b lge i i in in B di ba
Lama (Tenzin i galine ka e di i felsefesini temel
Gyatso) idde i e me en ald n g lama
m cadele i i e i
1990 Mikhail SSCB SSCB o l m i in X
Sergeyevich o a a k oli ikala
Gorbachev
1991 Aung San Suu Burma Libe al ama la X
Kyi do l nda lke i
geli i me amac
EK-2. (Devam) 1901-2018 A a D nemde Nobel Ba d l n Ka ananla

1992 Rigoberta Guatemala Ye li halkla n hakla X

Mench Tum ve etnik gruplar
a a ndaki la ma i in
a al mala
1993 Nelson G ne G ne Af ika'daki X
Mandela, Afrika apartheid rejimine son
Frederik e mek i in abala
Williem de
Klerk
1994 Yasser Arafat, Filistin, Filistin- ail X
Shimon Peres, ail o n n n m ne
Yitzhak Rabin nelik abala
1995 Joseph Rotblat, ngil e e N klee ilahla n X
Bilim e D n a l la a a i a e e
li kile i e ine o nad ol a al ma
Pugwash abala e daha uzun
Konfe an adede b ilahla
o adan kald mak i in
abala
1996 Carlos Filipe Do Ba lan e m cadele X
Ximenes Belo, Timur ile on nda ba a
Jose Ramos- e i me e ka k la
Horta
1997 Kara ABD Anti-personel X
Ma nla n n ma nla n n
Ya aklanma a aklanma e
i in Ul la a a emi lenme i i in
Kampanya al mala
(ICBL), Jody
Williams
1998 John Hume, Kuzey K e landa'daki X
David Trimble landa ih ilafa ba l bi
m b lma abala
1999 S n Tan ma an X Bi ka k ada g n X
Doktorlar nc in ani al mala
(M decin San
F on i e )
2000 Kim Dae-jung Kore G ne Ko e'de e genel X
Cumhuriyet ola ak Do A a'da
i (G ne demokrasi ve insan
Kore) hakla kon ndaki
al mala e ellikle
K e Ko e ile ba e
la ma abala
2001 BM (UN), Kofi Gana Daha iyi organize Devletler
Annan edilmi e daha h l a a ndaki g l
bi d n a in a e me i bi li ine e di i
al mala de e e g
2002 Jimmy Carter ABD Ul la a a ih ilafla a X
ba l mle
b lmak i in lla ca
en o c abala
EK-2. (Devam) 1901-2018 A a D nemde Nobel Ba d l n Ka ananla

2003 Shirin Ebadi an an e M l man 11 E l l 2001'deki

d n a nda demok a i e ald la n n
e in an hakla n , a d ndan lam e
ellikle kad n e Ba d n ala n n
oc kla n hakla n a ala ndaki
de ekleme abala gerilimi azaltma
i e i ile an
reform hareketine
a d mc olma
i e i
2004 Wangari Kenya X
Maathai S d lebili kalk nma,
demok a i e ba a
ka k la

2005 Ul la a a M N klee ene jinin a ke i N klee ilahla n

Atom Enerjisi ama la k llan lma n a lma ehdidi
K l engellemek e ba l hem Ul la a a
(IAEA), ama la la n klee Atom Enerjisi
Mohamed ene jinin m mk n olan K l hem de
ElBaradei en g enli ekilde BM G enlik
k llan lma n a lamak Kon e i a af ndan
i in g e dikle i en geni
abala l la a a i
bi li i ile ele
al nma
2006 Muhammad Banglade Mikro kredi yoluyla X
Yunus, Grameen ekonomik ve sosyal
Bank kalk nma a a ma
aba
2007 H k me le ABD n an ka nakl iklim n an ka nakl
a a klim de i ikli i hakk nda iklim
De i ikli i daha fazla bilgi de i iklikle ine
Paneli (IPCC), biriktirme ve yayma nelik
Albert Arnold abala ile b de i ime bilgilendirmelere
(AI) Gore Jr. ka ko mak i in dikka ekmek
ge eken nlemle in istedi
temellerini atma
abala
2008 Martti Ahtisaari Finlandiya Ul la a a X
anla ma l kla mek
i in bi ka k ada e
o l a k n edi
nemli abala
2009 Barack H. ABD Ul la a a di loma i X
Obama e halkla a a ndaki i
bi li ini g lendi mek
i in ola an abala
EK-2. (Devam) 1901-2018 A a D nemde Nobel Ba d l n Ka ananla

2010 Liu Xiaobo in in'de emel in an X

hakla i in n e
idde i m cadele i
2011 Ellen Johnson Liberya, Kad nla n g enli i e X
Sirleaf, Leyman Yemen kad nla n ba a
Gbowee, ha l k al mala na
Tawakkol am ka l m hakla i in
Karman idde i e me en
m cadelele i
2012 A a Bi li i X Al m ldan fa la X
(European edi A a'da ba
Union) e la ma, demok a i
e in an hakla n n
ile leme ine ka k da
b l nma
2013 Kimyasal X Kim a al ilahla S le menin e
Silahla n o adan kald ma a OPCW'nin
Ya aklanma nelik o n abala al mala n n ki le
g (OPCW) imha ilahla n n
evrensel olarak
ortadan
kald lma i in
yeni bir modelin
ol ma ile
le menin
g lanma i in
ba k ol mak.
S i e
Sa a 'nda
kimyasal silah
k llan lma
2014 Kailash Hindistan, T m oc kla n e i im X
Satyarthi, Pakistan hakk i in e oc kla
Malala ile gen le in
Yousafzai ba lma na ka
m cadele
2015 Ulusal Tunus 2011'de Yasemin lamc e laik
Diyalog Devrimi'nin siyasi hareketlerin
D l a d ndan T n ' a lke i
(National o lc bi demok a ikle i me
Dialogue demokrasinin k i in bi lik e
Quartet) in a na olan ka k old n
vurgulama
2016 Juan Manuel Kolombiya lkenin 50 ldan X
Santos fa la en i
a a n ona
e di me e nelik
ka a l abala
EK-2. (Devam) 1901-2018 A a D nemde Nobel Ba d l n Ka ananla

2017 N klee X N klee ilahla n N klee ilahla n

Silahla n k llan m n n a aklanma i in
Kald lma i in felaketlerine dikkat la e akla k
Ul la a a ek i i e ilahla n 15.000 n klee
Kampanya anla ma a da al ilah n kademeli
(ICAN) bi ekilde n lanma ortadan
n ndeki aba kald lma i in
m ake e a
2018 Denis Demokratik Cin el idde in a a e Sa a la na
Mukwege, Kongo, a ma ilah ola ak dikka ekme
Nad a M ad Irak k llan lma na on
e me abala
EK-3. Avrupa Bi li i Nobel Dersi (http-41)14 15

“Sava tan Bar a: Avrupa Öyküsü

Maje ele i, K ali e Ek elan la , De le e H k me Y ne icile i, No e Nobel Komi e i ele i,
Han mefendile e Be efendile ,
AB ad na al akg n ll l k e minne a l kla b d l almak i in b ada b l n o .
Bi beli i lik aman nda b g n A a daki e Bi lik d n a ndaki in anla a emel amac n ha la o :
A a l la a a ndaki ka de li i imdi e gelecek e daha ile i e a mak.
B b g n bi im i imi .
B bi den nceki ne ille in i i old . Ve b bi den on aki ne ille in i i olacak. B ada O lo da ek ba na ba
i inde bi k a ha al eden m A al la a e g nden g ne b ha ali ge e e d n en he ke e a g la m
nmak i i o m. B d l onla a ai i .
***
Sa a A a kada e kidi . K am m ak e k l , kanon e ilah, i e le e ankla n i le ini a o .
B nla n ajedi i 25 l nceki He edo n le i le ank lan o : H i inde o lla babala n g me .
Sa a a babala o lla n g me le . Yine de iki ko k n a a k a e d n a on nla k an on a
on nda kal c ba A a a geldi. O k g nle de A a n n ehi le i ha abe e d nm , bi okla n n
kalbi hala a e k g nl kla ka n o d . Win on Ch chill in dedi i gibi ha a a ama a de e k lan ba i
e in le i e m la eniden ka anmak o kada o g n o d ki.
Sa a an hemen on a Bel ika da do an bi oc k ola ak hika ele i ilk elden d d m. B kannem B k
Sa a hakk nda benimle kon d . 1940 da on edi a nda olan babam kendi me a n ka mak o nda kald .
O ka e e ka ma a d b g n b ada olama d m.
Yani A a n n k c la i in b on idde d ng n k abili i , in ikam man n d d abili i ,
bi lik e daha a lak bi gelecek in a edebili i . Ne ha al g c .
***
Tabi ki Bi lik olmadan A a a ba gelebili di. Olabili di. B n a la bileme i . Ama a la a n ni elik e
olma d . Kal c bi ba , o k bi a e ke de ildi .
Bana g e on b kada el a an e , la mad . Ha a a old gibi i a e e de la ma en o e di .
Affe menin, n man n e a a fa ka a man n e ine ge e .
F an a e Alman a n n nele a ad n d nmek i in e on a b ad mla neden a n Bi Do l k
Anla ma im alama B le i he d d mda -F e nd chaf , Ami i - ha eke e ge e im. Onla adece
l la a a anla mala i in de il no malde de el kelimele di . Faka a ihin kendi ini ek a e me ine i in
e meme, adikal ola ak eni bi e a ma i e i o kada g l d ki eni kelimele in b l nma ge eki o d .
n anla i in A a bi aa i, A a m d e i ledi. 1951 de Konrad Adenauer K m e elik
Anla ma n a mak i in Pa i e geldi inde, bi ak am o elde bekle en bi hedi e b ld . B bi F an
a ke ine ai a a madal a d ani une Croix de Guerre. Gen bi enci olan k , la ma e m d n bi
i a e i ola ak an l e i in k k bi no b akm .
Ba ka bi ok he ecan e ici g n g rebiliyorum.
Al De le in lide le i eni bi gelece i in a e mek i in o land la , Roma da
Willy Brandt Va o a da di km .
Te anele inin ka la nda Gdan k liman i ile i.
Mitterrand ve Kohl el ele.
1989 da iki mil on in an, Talinn den Riga a e o adan Vilni a ba la an bi in an inci i a m . B anla
A a i ile i di.
Ancak embolik ha eke le ek ba na ba eki i eme . A a Bi li i nin gi li ilah b ada de e e
gi i o : a a mam maddi ola ak imkan hale ge i mek i in ka la m k bi ekilde ba laman n e i

14AB ad na Nobel De ini A a Kon e i Ba kan He man Van Rom ile A a Komi on Ba kan Jo Man el
D o Ba o o a m .
15S kon Nobel De i e i i i e a a a af ndan birebir olmamakla birlikte ngili ce den T k e e e c me
edilmi i .
bi ol . S ekli m ake ele le he ge en g n daha fa la kon da e he g n daha fa la lke a a nda. Jean
Monne in al n k al : Mie a e di e a o d ne able e n cham de ba aille. (Sava
alan ndaki a a a g e ma a e af ndaki a a daha i idi . ) B n Alf ed Nobel e a klamam ge ek e di n
le dim: adece bi ba kong e i de il ekli ba kong e i!
K k ba bak a la adece abanc la a anla lma gelme . Ka a la e af e ili lkele den bakanla
bal k ko a n a o la . kandina al A al la , e in a n n fi a n a o la . Bi lik la ma
ana n m kemmelle i di. Zafe e a enilgi d ama ok ancak m lkele in m ake ele den afe le
kma n a lamak a . B n n i in k c oli ikala adece denme i ge eken k k bi bedel
***
Han mefendile e Be efendile ,
e a ad . Ba a k a a k o ada. Sa a ak l alma bi hale geldi.
Ancak ak l alma , imkan anlam na gelme .
eb den b g n b ada o lan o . A a ba aadini e ine ge i melidi .
B n n hala Bi li imi in nihai amac old na inan o m. Ancak A a a k a anda la a ilham e me
aadine g eneme . Bi bak ma, b i i bi e ; a a aman n n an la ol kla o .
Hen he e de olma a da. Do A a daki So e ne imi adece i mi l nce ona e di. B ndan k a
aman on a Balkanla da ko k n ka liamla a and . S eb enica aman nda do an oc kla gelecek l 18
a na ba acakla .
Ama a en a a an on a do an k k ka de le i a : A a n n ilk ge ek a a on a ne li. B b le
kalmal .
Ba kanla ,
Ba bakanla ,
Ek elan la ,
Sa a n old e de imdi ba a . Faka imdi bi ba ka a ihi g e ka m da d o : ba n ba
old e de lma . Son a a ih bi oman a da M l Son dan on a ka a abilece imi bi ki a de il:
hen gelmemi olandan amamen bi o mluyuz.
B , bi im in anla m i in b k k n a neden olan e Bi li imi in i a i ba la n o lad m e iki
k ak aki en k ekonomik k i den e kilendi imi b g nle den daha a k olama d .
Son n gelme i i in m cadele eden ebe e nle , ak n amanda i en ka lan i ile , ne kada a ala da ilk
i le ini alama acakla ndan ko kan encile : A a d nd kle inde akla gelen ilk e ba de ildi
To l mla m n emel da ana olan efah e i ihdam ehdi al nda g n e kal le in e le mesini,
ka la n la ma n ha a n amand n lm olan fa ha la n n e e eo i le in ge i d n n
g mek do ald . Ba la i in adece o ak ka a la de il o ak ka a e me ge e i de he and abili .
B ge ilimle bile bi i ge mi in ka anl na g eme e de m d g n ba nd mak o nda
old m dan A a anda ge ek bi e le ka ka a.
Ba ka bi k an n na old d nemden Abraham Lincoln den bi al n a acak ol am, b g n
de e lendi ilen e adanm e d n lm olan b Bi li in e a he hangi bi Bi li in n e da an
da anma aca d .
Ba a l olaca m dan emin ola ak i le imi le ce a e i o . Zo l kla n e inden gelmek, b me i e
i le i i ile i mek i in ok al o . Elbe e af bi ge eklilik a . Ama bi e ehbe lik eden daha ok e a :
kendi kade imi in efendile i ola ak kalma i e i, be abe lik d g e bi ekilde bi bi imi le kon mak
A a fik inin kendi i
B g n b ada bi ok A al lide in a l o ak inanc m a g a o : b ndan bi lik e e daha g l bi
ekilde kaca . D n ada ka la m ko mak e de e le imi i geli i mek i in e e ince g l . He imi
b g n n e a n n oc kla i in daha i i bi A a b akmak i in al o . B lece daha on a di e leri
d n bi im ne limi i, A a n n aadini ko d di e ek a g la .
B g n n gen li i a en eni bi d n ada a o . Onla i in A a g nl k bi ge ek i . A n gemide olman n
k lama de il. Ha , g ce a la mda b l nma, e aha e me e al e i a ma enginli i. Bi k a ,
dene imle i, bi gelece i a la mak e ekillendi mek.
***
[Ba kan Ba o o al o ]
Majesteleri,
Ek elan la ,
Han mefendile e Be efendile ,
Ba adece a a n olmama de il, bi e demdi di e a d S ino a: Pax enim non belli privatio, sed virtus
e . Ve akl n d m , a d m e e lik, g en, adale i in bi e ilim old n da le ine ekledi. Ge ek en
de ge ek ba , ancak in anla kendine g eni e olabili . Si a i i emle i le ba i inde. Temel hakla na
a g g e ildi inden emin old nda.
A a Bi li i adece l la a a ndaki ba la ilgili de ildi . Si a i bi oje ola ak S ino a n n n e i i
o ihin halini canland . Bi de e le o l l ola ak b g l k e adale i on n om la .
1974 e ana a an m Li bon daki, Po eki deki okakla a ine ek demok a ik de im e g l k la an halk
ki le inin i inde old m canl bi ekilde ha l o m. A n e in d g an a e Y nani an da a n
ne il a af ndan a anm . Daha on a ba m l kla n ek a ka and kla nda O a e Do A a e
Bal k lkele inde b hi edildi. A al bi ka k ak, A a i in e imle inin g l k i in bi e im
old n defala ca g e mi i .
Y k lan Be lin d a nda Bach o na an Rostropovich i hi bi aman n ma aca m. B g n , d n ada
e ki b l nmele i a ala an e k an n eniden bi le me ini m mk n k lan e in g l k ile demok a i a a
old n ha la . A a Bi li i ne ka lmak, lkele imi de demok a inin eki i ilme i i in nemliydi.
nk b in anl k on na a g e in an kalbine e le i i . nk bi lik ol ken fa kl l kla a e
e i o . Ve b lece eniden bi le menin a d ndan Ka ol Woj i a a af ndan lendi i gibi A a he iki
ci e i le de nefe alabildi. AB bizim ortak evimiz haline geldi. Vaclav Havel a af ndan a lan an mlama gibi
ana a anla m n ana a an .
Bi im Bi li imi de le le in bi li inden ok daha fa la . B lkele a a ndaki g denge ine de il, de le le in
egemenli i a la ma g l ne da anan eni bi a al d endi .
K m e eli in bi ik i ilme inden i n la n kald lma na, al lkeden H a i an n aile e ka lma la
i mi eki lke e kada geni le en b a , bi i he amankinden daha ak n bi Bi li e g en dikka e
de e bi A a olc l old . Ve b g n bi li imi in en g n embolle inden bi i, he ke in elinde. B ,
A a Bi li i nin a a bi imi A o d . On n an nda olaca .
***
Ek elan la ,
Han mefendile e Be efendile ,
Ba adece in an n i i ni e ine da anama a ala a, o a a kanla a e kade o l l n n daha de in bi
d g na da anma ge eki .
K c la n deha am ola ak 20. Y l l la nda ba ga an i al na almak i in l -de le in e inde
d nme i ge ek i ini anlam . Walter Hallstein n A a Komi on n n ilk Ba kan ola ak dedi i gibi:
Das System der Nationalstaaten hat den wichtigsten Test des 20. Jahrhunderts nicht bestanden (Egemen l -
de le le i emi, 20. Y l n en nemli na nda ba a old .). ki d n a a a ol la ba
ko amad n kan lad di e ekledi.
A a oje inin ben e i li i, demok a ik de le le in me i e ini l la k mla n me i e i ile
bi le i mek i : A a Komi on , A a Adale Di an gibi. Genel A a ka la n ko an, Avrupa
o ak a a n a nan e kade o l l n om la an l la k mla . Ve h k me le in em il
edildi i A a Kon e i ile bi lik e, lla i inde do dan e ilen A a Pa lamen o a af ndan emboli e
edilen e i l e i demok a i i geli i dik.
A a n n bi li i a a m m kemmel bi ana e e i de ildi , ekli e ga e li bi e ilim ge ek i en bi
al mad . B kendi ba na bi on de il daha k ek onla i in bi a a . Bi ok nden bi ki inin
ka anc n n ba ka bi ki inin ac olma ge ekmedi i ko mo oli bi d en a a n kan la ; o ak no mla a
mak e en el de e le e hi me ede .
***
B nedenle k la na a men AB d n adaki bi ok ki i i in g l bi ilham ka na olabili . nk bi
b lgeden di e ine ka ka a ol nan o l kla l e e g e de i ebili ancak abia bak m ndan fa kl l k
g e me .
He imi a n ge egeni a la o . Yok ll k, o gani e , e i m, iklim de i ikli i ki b nla l al
n la a g n olma an oblemle di . A n lem e e en el de e le i a la o ki b nla gide ek m
d n ada a an a daki lkele de k k al o . Bi in an n k l leme bi icikli ini l i d c ible h main i
a la o . Mille imi in e inde k am n e inde he imi bi in anl n a a .
Jean Monnet An la n ekilde onland o : Le na ion o e aine d a ne on l le cad e o
e en e o d e le obl me d en . E la comm na elle-m me n e n a e e le fo me
d o gani a ion d monde de demain. ( Ge mi in egemen l la a k g n m n o nla n eme . Ve
A a To l l n n kendi i adece gelece in o gani e d n a na giden olda bi a amad . )
B fede ali e ko mo oli i on, AB nin b e e k e el d ene ge i ebilece i en nemli ka k la dan
biridir.
Ek elan la ,
Han mefendile e Be efendile ,
AB nin d n adaki ke in ka l m , k am n a milli e ilik, a a la e Shoah n m lak k l n n ajik
dene imi ile de inleme ine e ike lenmi i . A n ha ala n ek a a lma n nleme a m dan ilham al o .
K e el da an ma e k e el o ml l n iki ilkele ine da anan k e elle me e nelik ok a afl
akla m m n emeli, O a Do dan A a a Af ika dan Ame ika a kom lkele imi e l la a a
o akla m la olan ili kile imi e ilham e en e d ; dam ce a na ka d m , Ul la a a Adale
Di an e Ul la a a Ce a Mahkeme i a af ndan ol lan l la a a adale e de e imi i kan la , klim
de i ikli ine ka m cadele, g da e ene ji g enli i i in lide li imi i nlendi i o , Silah lanma e n klee
ilahla n a lma na ka oli ikala m de ekli o ;
Y k mdan d n an n en g l ekonomile inden bi i haline gelen en ile ici o al i emle , d n an n en b k
a d m don olan bi k a ola ak mil onla ca in ana ka el bi o ml l m a.
21. lda bebekle i emel bbi bak m ek ikli inden ld i in ebe e nle i g g mek kab l edileme ,
annele m g n i ecek e a emi b lma m d la me e mecb b ak ld e e kek/k oc kla
oc kl kla ndan ok n b ak ld la nk ak inden nce e i kin olma a o land la .
Sa a a m e o ali a i mle a a m l la dan ol an bi o l l k ola ak daima ba e in anl k on
e inde ko anla n an nda olaca .
B g n b adan l o m: S i e deki me c d m d n an n icdan na bi leke e l la a a o l m n
b n n e ine e ilme i ahlaki bi g e di .
B g n l la a a in an hakla g n n n i a e e i i gibi d ncele imi he ge en g n daha fa la de e le ini
a nmak i in ha a la n i ke a an in an hakla a n c la na akla o . Ve hi bi ha i hane d a
e le ini k ama . B g n onla b odada d o .
A ca ge en ene b k deki kad n n, kad nla n g enli i e kad n hakla i in idde i e me en
m cadelele inden on land ld kla n ha la m. 1957 de Roma Anla ma nda e ald gibi kad nla e
e kekle a a nda e i lik k c de e i e ine k lm bi Bi lik ola ak, m d n ada kad n hakla n
ko ma a e kad nla n g lenme ini de ekleme e ka a l . Ve en a nma olanla n emel hakla na
de e e i o e gelece i onla n elle inde o : b d n an n oc kla .
Ekonomik en eg a ona da anan ba l la man n ba a l bi ne i ola ak fiki al e i i, enilik e
a a ma e ine in a edilmi eni i bi li i bi imle inin geli i ilme ine ka k da b l n o . Bilim e k l ,
A a a kl n n am me ke inde e al o : bi i bi e le ola ak enginle i i o e n la n e inde ba la
aa o.
***
Majesteleri,
K ali e Ek elan la ,
De le e H k me Y ne icile i,
No e Nobel Komi e i ele i,
Han mefendile e Be efendile ,
Al akg n ll e minne a bi ekilde Nobel Ba d l n ahi lenmek i in k e el ba ebebi le ok fa la
e e en bi lke olan No e en daha i i bi e yoktur.
A a n n la ma Alf ed Nobel in endi ele inin n ol o d . Va i e inin ilk e i on nda
b n , l la a a ba a dahi denk g m .
B , AB nin k c dok man olan Sch man Bildi ge i nin ilk le ini an o . D n a Ba di o on
ehdi eden ehlikele le o an l a a c abala g e ilmeden ko nama .
B g nk me aj m ki A a da e d n ada kal c ba , g l k e adale i in m cadele e me abala m a
g enebili ini .
Ge i imi al m lda A a oje i halkla n e l la n n la n e inde bi a a a gelme inin m mk n
old n g e mi i . Onla e bi a a ndaki fa kl l kla n e inden gelmenin m mk n old n .
B g n m d m , aahh d m , m i i ni e li kad nla e e kekle ile AB nin d n an n bir araya gelmesine
a d mc olma d .
Te ekk le .
EK-4. Juan Manuel Santos- Nobel Dersi (http-42)16

“Kolombiya da Bar : mkans zdan Mümkün Olana

Sa n Maje ele i; Sa n Ek elan la ; No e Nobel Komi e inin e kin ele i; Kolombi a n n do

a anda la ; d n an n a anda la ; han mefendile e be efendile ,
Al l nce elli ld en a a n ona e me inin ha al edilme i ok o d . Bi im b k o nl m i in
ba , -hakl bir sebeple- imk n bi a gibi g n o d . ok a m -ne ede e hi kim e- ba i inde bi
de le i akl na ge i ebili di.
B g n, old k a o n e ciddi o l g mele le ge en al l n a d ndan, i in e d n an n n nde
d o m e d n a genelindeki do la m n a d m ile, Kolombi al la n imkan m mk ne e i di ini
de in bi e a e k anla ilan edi o m.
G el o akla m n amam nda o l m m mah eden e ok daha fa la m cadele e ebe olan a a
sonunda sona geldi.
Ha a n kendi i gibi, ba i le le dol bi e i . Daha iki a nce Kolombi a daki e ha a m d n aki
in anla FARC ge illala ile ba anla ma n n ona lanma i in a lan efe and mda E e en ok daha a
bi fa kla Ha o n n and k an k n endikle inde ok old la .
Kolombi a da bi o m Nobel d l ada m Gab iel Ga cia Ma e in b k ana e e i olan Y ll k
Yaln l k an bi e am ola ak a ad m an an an bi a aj ha lad k:
Sanki Tan a c e enekle in m n n om e Macondol la ge ekli in n la n ka acak
l de co k e d k kl , k k e b lg a a nda o na o m gibi di.
Kendimi i adece b l de il a n amanda a mal bi e olan Macondo n n e lile i gibi hi e ik.
De le Ba kan ola ak la ma e bi lik a amak i in geni l al di alog a nda b l nd m e b
beklenmedik ak aman n nemini anlama a aba g e dim.
B ak ama eni bi anla ma ge ekle i mek i in m mk n olan en geni kon en geli i mek amac la
bi an a d n me i ka a la d m.
Kendimi- m Kolombi a n n a d nda d abildi i bi anla ma , eni e geli i ilmi bi anla ma
ge ekle i me amac la- E e , Ha o e enle e hi o e me en o nl n dahi ne ile i e
ele i ile ini dinleme e adad m.
a c efe and m n e inden daha d g n ge memi i ki No e Komi e i Nobel Ba d l n a c
ekilde d d .
i af e meli im ki i den gelen b habe anki cenne en gelmi bi hedi e gibi di. Gemi ak n a
kleni ken, Nobel d l ba liman na ani bi im hedefimi e la mam i in a d m eden ga d !
Benim lkemin gelece ine olan inanc n e g en o i in i le e ok ama ok e ekk ede im.
B g n, hedefimi e la m l la a a o l ma i in a ac l n la lemek i in geldim. Bi liman m a
la k.
B g n FARC ile ilahl a man n on b lma i in ald m eklifle in o n i e en eni bi anla mam
var.
B eni anla ma a ala m a dahil edilebil in di e iki haf a nce im aland e ge en haf a Kong emi
a af ndan e ici bi o nl kla ona land . U n amand beklenen g lama eci, BM nin aha bi ilme
de e i ile ba lam .
B eni anla ma ile Ba Ya mk edeki en e ki e de am eden ilahl a ma on b lm .
Alf ed Nobel a af ndan a i e inde o a a ko ld gibi b anla ma, o d n n da lma n n ba lang c n e
on n kan ni i a al bi ha eke e d n m n i a e e mek edi .
B anla ma la bi lik e Ala ka dan Pa agon a a kada Ame ika k a n n ba i inde old n le ebili i .
imdi daha m him bi o o o m: e e bi a mk ede a a on b l a neden he iki a mk ede
de bi g n on b lma n? Belki imdi he amankinden daha fa la a a bi d n a ha al e me e ce a e
edebiliriz.
mkan m mk n olabili .

16Te a a a af ndan birebir olmamakla birlikte ngili ce den T k e e e c me edilmi i .

***
B g n b ada l m n n 120 nci ld n m nde bi i bi a a a o la an b k i one Alf ed Nobel, bi
amanla a a n deh e in deh e i, m la n en b old n a m .
Sa a a la hi bi ko l al nda kendi i inde bi on ola ak d n lmemelidi . B adece bi a a ama he
aman ka nma a al mam ge eken bi a a .
Sa a amanla nda e ba a ma d nemle inde Kolombi a halk n n hakla n e g l kle ini ko mak
i in- lide lik a m.
Si e kendi dene imle imden ola ka ak ba a man n a a ka mak an ok daha o old n lememe
izin verin.
Ke inlikle ge ekli old nda a a ma a ha olmal d k e -Sa nma Bakan e De le Ba kan ola ak-
lkemdeki illegal ilahl g la la a a mak benim g e imdi.
Ba a giden olla ka a ld nda ka a l l kla e e kin bi ekilde b g la la a a k.
Ancak he hangi bi a man n on n n d man o adan kald ma ge ek i ine inanmak a alcad .
idde i al e na ifle a old nda g ol la nihai afe , in an h n n enilgi inden ba ka bi e de ildi .
Sadece g le afe a amak, d man n ok edilme ini a lamak, on nefe e kada a a mak; di alog
k abilece ini bi ile ini kendini gibi in an ola ak an mak kon nda ba a l g ei.
Di alog he ke in ha a i e ine a g a da anmak ad . Kolombi a daki c m b d . B g n b ada
olmak an, ka and m ec bemi a ac l la endi imi e le i a la mak an on d o m.
lk e en nemli ad m m , ge illala k d manla m ola ak d nme i ke mek e onla adece m halif
ola ak g mek i.
Kolombiya O d n n e ki kom an , a ih i e h mani olan Gene al Al a o Valencia To a , b a m bana
e i.
D man kelime inin k l bi m cadele d g e a ke i on a g n olma an nef e a m hi i
e di ini ledi.
Sa a in anc lla mak adece b n n lm n n land mak anlam na gelme a n amanda e i ola ak e
in an ola ak akibini i an mak anlam na geli .
Ta ih ile a a nedeni le adece 20. Y l bo nca 187 mil on in andan daha fa la n n ha a n ka be i ini
tahmin ediyor. Onla n he bi i, ailele i e e gilile i a af ndan e ilen de e li in an ha a d . T ajik bi ekilde
b eni lda l m o anla manma a de am edi o .
Al m l lla da bi ok gen kalbe dok nan, Nobel d ll Bob D lan a af ndan lenen n lmaz soruyu
ha laman n aman geldi:
ok fa la in an n ld n fa k edene kada ka l m ge ekle ecek? Ce a , do m, ga da a l o .
***
n anla bana Nobel Ba d l n ka anma i e i i emedi imi o d nda he aman benim i in a l
d l n Kolombi a da ba a lanma old eklinde ce a e i im. nk ge ek d l b : benim lkem
i in ba !
Ve b ba bi de le ba kan e a bi h k me e ai de il m Kolombi a halk na ai , nk bi b n bi lik e
in a e mek o nda .
e b neden lkemi e adece ac , efale e ge i kalm l k ge i en a m a dan fa la en bi k b n on n
g en akla k 50 mil on Kolombi al ad na b d l ald m g e i o .
Ve b d l 8 mil ondan fa la k ban, ilahl a ma nedeni le e inden edilmi in anla ad na e a a a
ld len 220.000 den fa la kad n, e kek e oc k ad na al o m.
Akademi enle bana Kolombi a ba ecinde ma d la n e ald n e b e e onla n hakla n
m n me ke ine e le i en ilk e old n ledi.
B m ake e in an hakla na b k nem e e ek lm . Ve b bi i ge ek en g land an bi e .
Ma d la adale i i o la ama b nla n b k k m do la bilmek i i o e eni ma d la n kendile inin
a kla gibi ac ekmeme ini i i o .
Mez n old m Ha a d ni e i e i Kenned Y ne im Ok l nda Kam Lide lik Me ke i nin k c olan
P ofe Ronald Heife , bi amanla bana ak ll ca bi a i e e di:
He kendini k lm , o g n e k m e hi e i inde ma d la la kon . Onla ana devam etmeni
a la acak g c e de e i e ecekle .
Ve adece b ekilde old . He an b ld mda b a a n ma d la n dinledim e onla n ek b kan
hika ele ini d d m. Onla n ba la i ik a l e kal c ba n in a edilme inin neden b kada nemli
old n ha la ekilde b g n b ada bi imle bi lik ele .
Le ne Palacio b nla dan bi i. 2 Ma 2002 de a amili e le le a a n o a na ken FARC a af ndan a lan
el a m bi ha an, akinle inin nma ale e i i Boja a ka aba ndaki kili e e d .
Ne ede e ek en kad n, e kek e oc k -ki k banla n o oc k - ld . Bi ka ani e i inde Le ne , aile i
e e kek ka de i de dahil olmak e e 32 ak aba n ka be i.
FARC b ah e in affedilme ini ale e i e an da bi o l m lide i olan Le ne , onla affe i.
Fa k na a d m b k a adok : a madan ma d olma anla ba kab l e mek kon nda i ek i ken;
affe me e, la ma a e nef e en ak bi ek e ka lama a i ekli olan ma d la kon .
B ba d l a n amanda Ha ana da m b lla bo nca m a am bi ab e da an kl l kla m ake e
eden kad n e e kekle e ai i . Onla d n a genelinde hen lmemi ilahl a mala n m i in b g n
bi model ola ak n labilecek bi anla ma a a d la .
Ve bu ada adece H k me in m ake ecile inden de il a n amanda ba i in b k bi i eklilik g e en
FARC m ake ecile inden ani benim aki le imden de bah edi o m. Ba k caklamak e ba a la mak
i in o a a ko d kla i eklilik kon nda k anla m nmak i e im nk b olmadan e ba a
olurdu.
A n hla, b d l Kolombi a halk n ko ma hi b akma an e he hangi bi a ke in e a he hangi bi
oli mem n n ge ek afe inin ba n kendi i old n ge ek en anla an Kolombi a Silahl
K e le i nin kah amanla na i haf edi o m.
Ve kalbimdeki m minne a l kla ailem i in el bi e ekk eklemek i i o m: b g e bo nca de e i e
e gi i ile de ek ola ak k m a al ma a al an e im e oc kla m i in.
Son ola ak, b d l c me lik e hemfiki ola ak b ba ecini en ba ndan be i de ekle en l la a a
o l mla da a la o m.
B f a la h l a n e ola an da an ma h n i in No e halk na ok el e ekk le imi
iletmeme izin verin. Bu erdemler nedeni le d n ada ba e ik e mek i in Alf ed Nobel a af ndan
g e lendi ildini . G e ini i benim lkem i in ok e kili bi ekilde ge ekle i di ini i lemeli im.
No e e K ba, ga an l k eki olle inde; ili e Vene ella an kla ola ak; el el ileriyle AB ve ABD;
La in Ame ika e Ka a i le deki m lkele ; ha a in e R a he inin b ba a dan g d mala i in
nedenleri var.
ABD deki No e Dame ni e i e i K oc Ul la a a Ba al mala En i , on o lda ilahl
a mala ona e di mek i in d n ada im alanan 34 anla man n i i al mala na da ana ak, imdi e kada
ki en ek ik i e ka aml olan Kolombi a daki ba anla ma n amamlad la .
Kolombi a ba anla ma , b kada ok a ma e ho g l k en kah eken bi d n ada bi m
d .
S i e de, Yemen de e a G ne S dan da bile a imle ba lang a imkan g nenin m mk n hale
gelebilece ini g e i o .
ngili ai Tenn on n le i le anah a , abalamak, a amak, b lmak e m a lamak .
***
Kolombi a ba ecinden bi ka de ka labili e b nla d n a la a la mak i i o m:
Kendini i g n ekilde ha lamal e a i e almal , kendi lkeni deki ba gi i imle inin ba a l kla n
incelemeli e di e ba e le inden, ba a la dan e o nla dan ka mda b l nmal n .
M ake e g ndemi, l n ka la m o nla ele alma a al mak e ine do dan ilahl a ma ile
ilgili me elele i me i ama lamal , odakl e e ifik olmal d .
M ake ele , bi med a i kine d nme ini engellemek i in gi lilikle e a d ile lmelidi .
Bi ba ka Nobel d ll Yi hak Rabin nden ald m de i e ba en ba a a mak i i o an a n anda hem
a a mak hem de kon mak ge eki .
A ca nihai hedefini e la mak i in o , ce e o aman o le olma an ka a la alma a i ekli
olmal n .
Benim d m mda b , de in ideolojik fa kl l kla a ahi old m kom lkele in h k me le ine la mak
anlam na geli ordu.
He hangi bi a ime ik a a n i a i m nde b lge el de ek a ge ilme di . Ne e ki b g n b lgedeki
m lkele ba a a nda m efik haldele , b he hangi bi o l m n ahi olabilece i en a il ama .
A ca ok nemli bi hedefe la k: ba feda e meden mak im m adale i g ence al na almam a la an
bi ge i adale modeli e ine bi anla ma.
Hi he ok ki b model, Kolombi a ba ecinin en b k mi a la ndan bi i olacak.
***
Han mefendile e be efendile : d n ada a a a al o e Kolombi a da a a a !
B Ekim 2012 de FARC ile m ake ele in kam al a ama n n ba la lma na e ahi li i a an ehi olan
O lo da k l o .
Ve eklemeli im ki 1901 den b ana b en e ijli d lle i alan ce e ilham e ici e kek e kad nla n
ol na ka lmak an g d o m.
De in bi k anla l o m ki Kolombi a daki ba eci, onla dan endikle imi in l bi
sentezidir.
O a Do , O a Ame ika, G ne Af ika e K e landa daki ba abala n n mima la , bi e Kolombi a
i in el ola ak a a lanm bi e e ile lemenin ol n g e dile .
A ca Nobel d ll Jod William e Ul la a a Ka a Ma nla n n Ya aklanma Kam an a n n mi a n
da ald k.
Afgani an dan on a Kolombi a, d n adaki en fa la ma n e en ok ma n k ban na ahi olman n an
e ici ka d n b l nd o.
2021 l na kada b lgemi i ma nla dan a nd ma a ka a l .
Kolombi a daki g lama a ama n n k i ik ecini de ekleme e kendini adam olan A a Bi li i e
Ba kan Ba ack Obama gibi Nobel d ll ki i/k l la dan de ek almak a .
***
Ve Ca agena da 2012 den b ana a lan e b l Ni an a nda Bi le mi Mille le Genel K l n n el
bi o lan ola ak ge ekle i ilecek olan Ame ika Zi e i ni ek a d mak i in b f a de e lendi mem
ge ek i ini hi edi o m.
l mle in e fedaka l kla n en k ek mali e ini de en lkenin Kolombi a old U c Sa a n
eniden d nmenin acil bi ge eklilik old n lemek i e im.
Onla ca l c ka ak l ile m cadelenin on a nda k e el o l m m n genelinde idde e
ol l k kle en b belan n hala kon ol edilemedi ini lemek bi im ahlaki ola ak mecb i e imi di .
FARC ile a lan ba anla ma , c i i ile olan m ba la ke me e on nla m cadele e ak if ola ak
ka k da b l nma aahh le ini de i e i o .
Ancak c ka ak l , ad nama bi ge eklik en ka naklanan e k e el bi m ge ek i en
k e el bi o nd : U c Sa a ka an lmam e ka an lmamak ad .
Marijuana e i i en bi k l ha e a mak hi man kl de il, ne in g n m de b n n ekilme i e
k llan lma Bi le ik De le le in eki e ale inde a ald .
U c a ka len b a a n lme bi imi, b g n d n adaki m a a la dan bile daha a a l
e a e i de ecede ehlikelidi . S a ejimi i de i i me aman .
***
Kolombi a da en gen Nobel d l ahibi olan Malala n n ini i a ifle inden de ilham ald k, nk bili o ki
ihinle i geli i e ek e i im ol la ge ekli i d n ebili i .
Bizle d ncele imi in on c ; le imi i a a an d ncele ; e lemle imi i ekillendi en kelimele .
B den i en de i meli i . idde k l n bi ba e bi a ada a am k l ile de i i meli i ;
ekile i me k l n ho g e dahil e me k l ne d n meli i .
Ve b bi a ada a ama ecinde, E ki ABD Ba kan Ya d mc Al Go e, H k me le a a klim De i ikli i
Paneli e onla n ge egeni ko ma ka a l l kla ndan da de ka d k.
D n ada kilome eka e ba na en ok bi o e i lilik i e en lke olan Kolombi a da a ma bi i inde b k
e e el hi ele in ka an ge i ece i aha l kla lenebili .
Ya ad bi kile i a al olanla la de i i ilme i le, koka a a e i i icili inden ka naklanan o man la ma
ke inlikle a alacak . Mil onla ca a il e ol, e ol al a m a a lan ald la nedeni le a k
nehi le imi e e deni le imi e d k lme ecek.
 e ola ak b g n O lo da an d n Kolombi a ba ecinin, a ih bo nca e m d n ada a lan
ol ml aban n, b Nobel Komi e i a af ndan de e e ilen e a edilen abala n en e i e on c
old n le ebili i .
Se gili do la m,
Va anda la n kendile i e l la i in ko k e m l k an a nd a ak en nemli ka a la ald bi
d n ada m d n ke inli ini m mk n k lmal .
Nef e e n a g ile k klenen a a e a mala n old d n ada, affe me e la ma ol n b lmal .
S n la n gi ik e a an bi ekilde g menle e ka a ld , a nl kla a ald ld e fa kl g len in anla n
d land bi d n ada, e i likle bi a ada b l nabilmeli e o l mla m enginle i me ol n akdi
edebilmeliyiz.
Son a bi in an . nanan in anla ola ak he imi Tan n n oc kla . Canl olma e b ge egeni
dold ma e eninin bi a a .
m de do al bi fa k ok : ne cildimi in engi ne dini inan la m ne oli ik ideolojile imi ne de cin el
e cihle imi . B n b nla adece in anl n e i lili inin g n .
He h n i inde a a an i ilik, ba in a e me e a a c l k ka a i e ini and al m.
Son nda he enk, he inan e e cihle den ol an bi in an, bi k .
B in anla n ad d n a. B k n ad in anl k.
B n ge ek en anla ak, on bi e el e kolek if fa k ndal m n bi a a a a ak, a mala n e
a a la n k k n ka aca z.
1982 de Kolombi a da di alog ol la ba b lma abala ba lad .
A n l S ockholm de ba a a nda m efikim olan Gab iel Ga cia Ma e , Nobel Edebi a d l n
ald e ll k bi aln l a mahk m edilen kla n on nda e on a dek e nde ikinci bi f a a
ahi olaca eni e ka aml bi a am o a hakk nda kon ma a .
B g n Kolombi a, benim e gili lkem, b ikinci f a a o e No e Nobel Komi e i ele ine e ekk
edi o m, nk b e ile le adece ba d l e mekle kalmad n : m mk n olma na a d m e ini !
Ba g ne i on nda Kolombi a n n g kle inde a l o .
I m d n ada a la n!
EK-5. Theodore Roosevelt Nobel Dersi (http-30)17

Uluslararas Bar
B g n Nobel Ba d l n n akdimi le bana e ilen k ek on n de in akdi ini ifade e mek i in b ada
b l nmak benim i in b k bi e k. d l n bi b l m n ol an al n madal a he aman akla aca m
e de e li bi adiga ola ak oc kla ma e ece im. B d n aca nl d l i eminin k c n n ak ll ca
c me li i le d l n bi a a ola ak a lanan a an n amam n , d m n kendine g ko lla al nda,
elimde ma g l ne ahibim. Pek ok d mda d l alan ki inin, d l b n le kendi k llan m i in
aklama on de ece adil e g n. Ancak b d mda e mi ABD Ba kan ola ak ha eke e medim, nk
ben Ba kan ola ak faali e le imi ge ekle i ebili o d m e a an n Bi le ik De le le i in g ende a lma
ge ek i ini d nd m. B nedenle Komi e nin genel amac dahilinde old gibi end i el ba ile i mek
i in ola ak k lland m; nk adale e do l n ba , b g nk ka ma k end i el medeni e e ahi
olma a de e ek ba e en a ndan end i el d n ada l la n a a nda old kada ge eklidi .
Ul la a a ili kile deki a l k e alim mili a i mi, kon ol e mek i in i g c d n a n n bi k m n n
ac ma a g l l n e idde ini engelleme e, e ma e d n a n n bi k m n n ac ma a g l l n e
kib ini a al ma a en a ndan ih i a a d .
Un mamal ki g eki en b k on do l k, bi di e i i in daha a g n ka de e i i ni e h ile in an
e in an, l e l a a ndaki adale , ha a m bi ekilde daha k ek bi e i ede ne me an d . Ba
genellikle kendi i inde i idi ama do l n el i i ola ak gelmedik e a la en k ek i ilik de ildi e adece
ko kakl k ile embellik i in bi ma ke e a de o i m e a ana inin la n ile le mek i in bi a a ola ak
hi me e i inde ok k bi e haline geli . el e a kam al ha a a o ba, ka gac , alim olanla ho
g o ama ko kak e l k d k n n daha a ho g o . Ac ma e g l e demle inin
ka bolma na m aade eden hi bi l , a olma hak e me .
Daha he e den nce kelimele in adece e lemle e ifade e dikle inde a da onla a d n kle inde he aba
ka ld kla n ha la al m. K l Te lide le i, ma m n kan na elle ini b la a ak ba g lad la ; bi ok
i an, e i li e ka d o e ola d enledi inde ba a d la . S le imi e lemle imi ce
de e lendi ilmelidi ; ce bi ideal i in abala ken a ik n emle k llanmal e e e ek ek ama
ba a ama ak do nde ile leme ka de i imi ece ad m ad m man kl bi i e ikle ile lemeliyiz.
imdi al mala m n n la n e ak lda lma ge eken ni elikle i g ce kab l ede ek l la a a
ba n nedeni e ine o a a ko labilecek b k ile lemenin ne ede e ne aman olaca n beli i imde
benim le imin ciddi e al nma n hak e i imi hi edi o m. P a ik bi adam ola ak kon o m e anda
ne a n o am o amanla b k l n ba n , on n e ilgi ini idde le k kan ken de on a ma a
al m. Di e l la adece kendi l m n a n a a ken g d mde memn ni e d lma n
istiyorum.
le leme bi ka oldan olabili . He e den nce anla mala olabili . Tabi ki ga bi o l m n en a ndan
anda bi l la a a oli e lemini g ence e almak an ok daha ile i gidene kada onla la ahkim
anla ma a mama ge ek i i kada ge i kalm de le le a . Faka m ge ek medeni o l l kla , kendi
a ala nda e kili ahkim anla mala na ahi olmal d . E e a afla n di e b lgele e e o b lgedeki m laka
egemenli ine a g d aca kon nda a k bi anla ma ile beli leni e ( l n on n n ha a i nem a d
ok nadi da ala n d nda) m a ma kon la ahkime n l a, b anla mala n l la a a nda o a a
kacak ne ede e m o la ka a abilece ine inan o m. B le bi anla ma, bi a af ka en ihlal e medi i
ece ba g ence al na al . Tabi ki hen b den ka i ihlale ka e e li ko ma ok ancak b
anla mala n e e li a da ol lma niha e inde idde gibi he hangi bi e i a aklamak e a
ce aland mak i in n emle in o a a ko lma nda c b lacak bi d n a g ol mak i in n bi
yol kat edecektir.
kinci i Lahe deki konfe an e mahkemele in al mala nda fa laca geli me a d . lk Lahe
Konfe an n n mille le i in Magna Cha a e e eledi i lendi; n m de bi de ece e kada
ge ekle mi e he imi in ga e le aba g e di i am ola ak do bi ideal a . kinci Konfe an daha fa la
ile leme ka de mi i ; nc daha fa la n a mal . B a ada Ame ikan h k me i, kinci Lahe

17Te a a a af ndan birebir olmamakla birlikte ngili ce den T k e e e c me edilmi i .

Konfe an nda ol lan Tahkim Adale Di an n n amamlanma e e kin hale ge i ilme i i in bi den fa la
ke ge ici n emle ne di. Ame ika e A a h k me le i le bi lik e al an e i li A a h k me le inin
kendile inin b on c ge ekle i ecek bi n em geli i me g e ini ciddi e almala m lmak ad . ne i i
kab l ede em b de le mahkeme inin k lma n lanla ken, d n a de le adamla i in Y k ek Mahkeme
a af ndan ABD de nele a ld n incelemek i in i i ol d . Ame ika Bi le ik De le le i Ana a a n n,
Lahe mahkemele i e konfe an la a ac l la l la a a ba e adale i in bi d n a fede a on n
g ence al na almak i in a lma ge eken e le e ba de e li ben e mele nd n d nmek
kon nda a d mc olam o m. Elbe e Bi le ik De le le , Ana a a n n a e ile anda Lahe de
g ence al na almak i in ne denememi ge ek i i a a nda emel fa kl l kla a d , ancak Ame ikan
Ana a a nda de le le a a ndaki d manl kla nlemek e beli li da a odala nda Federal Mahkemenin
nl n a lamak i in benim enen n emle , d n a l e inde a n on la elde e mek i in Lahe de
aa lma a de e di .
Son ola ak, ke in ba a olma a d ba e ine e ilen o b k g le adece kendi a ala nda ba ko mak
i in de il a n amanda ba kala a af ndan ba n bo lma n ge eki e o la nlenmek i in d e Ba
Ligi ni ol d . Lahe in ba al mala n geli i me i le ilgili en b k o l k, mahkeme ka a la n
g lamak i in he hangi bi me g c n n, he hangi bi oli g c n n ek ikli inden ka naklanmak ad .
He hangi bi b kl k eki he hangi bi o l l k a mahkemele in e ki i ge ek e a o an i el g ce da an :
bi oli in a l nda e a a ama o ganla n n e a g ka a la n n l e gi di ini g mek i in i ekli e
ha olan lkenin e enekli adamla n n bilgile i e ine. idde in a old eni e ah i o l l kla da d
bi adam kendini ko mal d . Bi e i idde i a al ma g e inin bi e i e kili bi ekilde aha la abilecek ekilde
o l l k o gani e ol nca a kada , bi e idde i a al ma g e inin kendi abala la kendini ko ma hakk ndan
a ge memelidi . Yani l la la. He l , l la a a nda old gibi, idde i nleme e i ekli e e kin bi
e i l la a a oli g c k lana kada kendini a nma a ha olmal d . He e an old gibi,
d n a a ba ne me g c , i enlikle ba a eden e ald ganl k a ma d nme en b k l la
a a ndaki bi kombina onla en i i ekilde ga an i edilebili . Kombina on ilk a amada adece beli li n la
dahilinde e beli li a la al nda ba a lamak olabili ; ancak b le bi bi le imi me dana ge i me i ge eken
h k mda e a de le adam , a ih bo nca he aman e ini e m in anl n minne a l n ka anm ol d .
 ÖZGEÇM

Ad So ad : Nazire YUDAR
Yabanc Dil : ngili ce
Do m Ye i e Y l : Sivrihisar/1993
E-Posta : n_yudar@outlook.com.tr

E i im e Me leki Ge mi i:

2016, Ga i ni e i e i, k i adi e da i Bilimle Fak l e i, Ul la a a li kile

B l m
2019, Ul la a a li kile e An la mala U man , Sahil G enlik Kom anl , D
li kile e Avrupa Bi li i Dai e Ba kanl

d lle i:
2016, Bi incilik De ece i, Ul la a a li kile B l m Bi incili i d l , Ankara