Replikacija DNA

Replike u slikarstvu
Replikacija/Replikator

Replikator u Star Trek-u?

Kad je potrebno replicirati DNA i zašto?
• prije stanične diobe ( S faza interfaze)
• kako se broj molekula DNA u stanici ne bi promijenio

Čovjek
2n=46

Početak embrionalnog razvoja čovjeka

Replikacija DNA i analogija zatvarača

Zašto kažemo da je replikacija DNA semikonzervativni proces?

Raplikacija DNA
• replikacija = umnažanje
• svaki roditeljski lanac je kalup za sintezu novog lanca
= POLUKONZERVATIVNA ILI SEMIKONZERVATIVNA
REPLIKACIJA
lanac kalup

roditeljski lanac

novi lanac
novi lanac

lanac kalup
Prokarioti Eukarioti
Ishodište Ishodište
Roditeljski lanac replikacije
replikacije
Novi lanci

Roditeljski lanac Novi lanci

Replikacijska
vilica

Replikacijski
mjehurić Replikacijska vilica
Replikacijski
mjehurić

Dvije nove
DNA molekule

Dvije nove DNA molekule

0.25 m
0.5 m
 Prokarioti
DNA prokariota replicira se na semikonzervativni način s početkom
u jednoj točki (ishodištu replikacije), a replikacija se nastavlja u
dva smjera duž čitave molekule DNA. Kod Escherichie coli
replikacija traje manje od 1 sata (za oko 5x106 pb).

Eukarioti

Eukarioti sadrže veliku količinu DNA i stoga je replikacija puno

složenija. Svako eukariotsko kromatinsko vlakno ima stotine ili
tisuće ishodišta replikacije. Ukoliko bi replikacija započela samo na
jednom mjestu kao u prokariota, najduži kromosom vinske mušice
replicirao bi se 16 dana. Zahvaljujući 6000 replikacijskih vilica koje
se otvaraju na različitim mjestima duž kromatina, DNA se replicira
za manje od tri minute.

do 100 pb u sekundi
Replikacijska vilica

DNA
Nukleotid po nukleotid replikacijskom do novih lanaca DNA

replikacijska
vilica
novi početnica
lanac
roditeljski Okazakijevi ishodišta
fragmenti replikacije
lanac

Egzonukleaze

Pojmovnik:
• DNA ligaza, helikaza, DNA polimeraza I i III, primaza, vodeći lanac, tromi lanac,
nukleozid-3-fosfat, topoizomeraza (DNA giraza), SSB proteini
Nukleotid po nukleotid replikacijskom do novih lanaca DNA

DNA polimeraza III primaza

nukleozid-3-fosfat

helikaza topoizomeraza replikacijska

vilica
novi početnica
lanac vodeći lanac
roditeljski Okazakijevi ishodišta
fragmenti replikacije
lanac

Egzonukleaze

SSB proteini tromi lanac

DNA polimeraza I DNA ligaza
Semikonzervativna replikacija DNA
• Enzimi: • RNA početnica
• helikaza • vodeći lanac
• primaza • tromi lanac
• DNA polimeraza (I i III) • Okazakijevi fragmenti
• DNA ligaza • replikacijska vilica

• egzonukleaze

A T A T A T A T
C G C G C G C G
T A T A T A T A
A T A T A T A T
G C G C G C G C
 Replikacija DNA
1. Vodeći lanac – kontinuirana sinteza Ishodište replikacije

Smjer
roditeljska replikacije
DNA
5 DNA polimeraza III
početnica
3
helikaza primaza DNA
polimeraza III DNA DNA
polimeraza I ligaza

2. Tromi lanac – sintetizira se u odsječcima (Okazakijevim fragmentima)

 Replikacija DNA
DNA polimeraza sintetizira
kontinuirano vodeći lanac 3
5
SSB
proteini

roditeljska DNA polimeraza III započinje sintezu na 3 kraju

DNA 5 početnice i sintetizira lanac u smjeru 5  3 ishodište
replikacije
3
5 tromi lanac grade kratki Okazaki
fragmenti koji se kasnije povezuju
helikaza enzimom, DNA ligazom
cijepa vodikove
veze i razdvaja lance
3
5
enzim primaza sintetizira
kratku molekulu RNA
zvanu početnica DNA polimeraza I uklanja RNA početnicu
(naznačena crvenom bojom) i dodaje DNA nukleotide

Animacija!
https://www.wiley.com/college/pratt/0471393878/student/animations/dna_replication/dna_replication.swf
Rječnik pojmova
• helikaza – cijepa vodikove veze između dušičnih baza
• primaza – sintetizira kratki odsječak RNA – RNA početnicu
• DNA polimeraza III – dodaje deoksiribonukleotide, katalizira
stvaranje fosfodiesterske veze i sintetizira novi lanac DNA
• DNA polimeraza I – izrezuje RNA početnice i dodaje
komplementarne deoksiribonukleotide
• DNA ligaza – Okazaki fragmente povezuje fosfodiesterskom
vezom

• početnica – 10 ribonukleotida (RNA) koje prepoznaje DNA

polimeraza III i na nju dodaje nove deoksiribonukleotide
• Okazakijevi fragmenti – kratki fragmenti DNA u građi tromog
lanca koji se kod bakterija sastoje od 1000 do 2000 parova baza,
a kod eukariota od 100 do 200 parova baza
DNA polimeraza dodaje nukleutide u smjeru 5´ 3´
Novi lanac Kalup
5 3 5 3

pentoza A T A T
fosfat dušične
baze
C G C G

G C G C
DNA
OH
polimeraza
3 A T A
Energija!
P Pi OH
C difosfat 3 C

2Pi
Nukleozid-3-fosfat
5 5
BioTube

https://www.youtube.com/watch?v=OjPcT1uUZiE
Slika prikazuje kratki odsječak DNA molekule prije i nakon
replikacije. Ako su prilikom replikacije korišteni
nukleotidi koji u građi sadrže izotop 15N, koji će od lanaca
nakon replikacije sadržavati 15N? Obrazloži svoj odgovor.

a) samo II i III b) samo I i III

c) samo I i II d) I, II, III i IV

I
G C T A C
C G A T G
II
G C T A C
C G A T G
III
G C T A C
C G A T G
IV
Koje se veze cijepaju tijekom replikacije DNA ?

a) 3 b) 4, 5
c) 1, 2, 6, 7 d) 1, 7, 4, 5

Koji enzim cijepa veze?

3 6
4
1
7

5
 Xeroderma pigmentosum
• mutacija gena za enzim koji popravlja oštećenja na molekuli DNA
• sklonost raku kože zbog izrazite osjetljivosti na UV zračenje

UV
zračenje

Timinski dimeri
Meselson and Stahl Bakterije
uzgojene u
Bakterije
nasađene
mediju koji na medij koji sadrži
sadrži 14N
15N

DNA sample Centrifugiranje Manja gustoća

centrifuged DNA nakon
after 20 min 40 min
(after first (nakon druge
replication) replikacije) Veća gustoća

Prva replikacija Druga replikacija

Konzervativni
model

Semikonzervativni
model

Disperzivni model