Το ιστορικό Canal du Midi στην Ν-Δ Γαλλία

(1) Toulouse
(2) Seuil de Naurouze
(3) Castelnaudary
(4) Carcassonne
(5) Trèbes
(6) Κλεισιάδες Fonserannes
(7) Agde
(8) Sète, λιμνοθάλασσα Thau

Η μηκοτομή του καναλιού (η χιλιομέτρηση αρχίζει από την Τουλούζη )

Το κανάλι του Μιντί (γαλλ. Canal du Midi) είναι υδάτινος δίαυλος μήκους 241 km (κυρίως κανάλι)
στη νότια Γαλλία, που ξεκινά από την Τουλούζη, στο Port de l'Embouchure (Δίδυμες Γέφυρες) και
καταλήγει στην Μεσόγειο στην λιμνοθάλασσα του Τω (Étang de Thau) στην θέση Les Onglous της
πόλης Marseillan, κοντά στο Sète.
Σε συνδυασμό με τα πλωτά τμήματα του ποταμού Γκαρόν από την Τουλούζη μέχρι το Μπορντώ, το
πλευρικό κανάλι του Γκαρόν και το κανάλι των εκβολών του Ζιρόν (Gironde) μετά το Μπορντώ,
συνολικού μήκους 193 km, αποτελούν το ονομαζόμενο Κανάλι των Δύο Θαλασσών (Canal des Deux
Mers), το οποίο συνδέει την Μεσόγειο με τον Ατλαντικό Ωκεανό.
Πρόκειται για ένα κανάλι "κορυφής" με κατερχόμενους κλάδους προς την πλευρά του Ατλαντικού,
μήκους 57 km κι προς την πλευρά της μεσογείου, μήκους 189 km. Tο υψηλότερο σημείο βρίσκεται
στην θέση Seuil de Naurouze (υψόμετρο +189 m από την στάθμη της θάλασσας, ενώ το υψόμετρο
στην Τουλούζη βρίσκεται στα +132 m.
Το μέσο βάθος του καναλιού είναι 2,00 m, με ελάχιστο τα 1,8 m και επιτρέπεται η διέλευση σκαφών
βυθίσματος έως 1,60 m, αν και οι συχνοί χρήστες συνιστούν μέγιστο βύθισμα 1,40 m, λόγω
αποθέσεων ιλύος στο πυθμένα σε διάφορα τμήματα.
Το πλάτος στην επιφάνεια κυμαίνεται μεταξύ 16 και 20 m, ενώ στον πυθμένα είναι 10 m.
Το μεγαλύτερο συνεχές τμήμα, μήκους 53,87 km βρίσκεται μεταξύ των κλεισιάδων Argens (στο Aude)
και Fonserannes (στο Hérault).
Σχεδιάστηκε τον 17ο αιώνα από τον Pierre-Paul Riquet και κατασκευάσθηκε κατά την περίοδο 1666-
1681, επί βασιλείας Λουδοβίκου 14ου, με αρχιμηχανικό τον Jean-Polycarpe Maguès. Αρχικά είχε
ονομαστεί Canal royal en Languedoc (Βασιλικό κανάλι του Λανγκντόκ) αλλά επί Γαλλικής
Επαναστάσεως πήρε, το 1789, το όνομα Canal du Midi. Το κυρίως κανάλι έχει μήκος 241 km ενώ το
συνολικό μήκος με τα βοηθητικά έργα ανέρχεται σε 326 km. Διαθέτει 91 κλεισιάδες για την κάλυψη
της κατά μήκος υψομετρικής διαφοράς που ανέρχεται σε 189 m. Το κανάλι περιλαμβάνει μεγάλο
αριθμό τεχνικών έργων και βοηθητικών κατασκευών, καθώς και μια σήραγγα (σήραγγα Malpas).
Σήμερα υπάρχουν περισσότεροι από 40 υδαταγωγοί (υδραγωγεία), αλλά την εποχή του Ρικέ είχαν
κατασκευαστεί μόνο τρεις, οι της Ρεπύντρ (Répudre), της Εγκίγ (Aiguille) και της Ζουάρ (Jouarres).
Κατά το χρονικό διάστημα 1683 - 1693 ο Βωμπάν βελτίωσε την κατασκευή του καναλιού,
προσθέτοντας αποστραγγιστικά ορύγματα και περισσότερους από 40 υδαταγωγούς. Προτελευταίος
υδαταγωγός ήταν αυτός του Ορμπ, που ολοκληρώθηκε το 1853 και τελευταίος αυτός της Ερμπέτ
(Herbette), που ολοκληρώθηκε το 1983.
Είναι ένα από τα παλαιότερα κανάλια της Ευρώπης (μετά από Briare Canal) που εξακολουθεί να
βρίσκεται σε λειτουργία και θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα τεχνικά επιτεύγματα της εποχής
του. Από το 1996, αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Για την υποστήριξή του έχουν κατασκευαστεί περισσότεροι από 90 υδατοφράκτες, αρκετοί
υδαταγωγοί, γέφυρες και φράγματα.
Η ιδέα δημιουργίας ενός καναλιού σύνδεσης της Μεσογείου με τον Ατλαντικό Ωκεανό χρονολογείται
από την αρχαιότητα. Πολλοί ηγέτες, όπως οι Αύγουστος, Νέρωνας, Καρλομάγνος, Φραγκίσκος ο Α',
Κάρολος ο Θ' και Ερρίκος ο Δ' διαβλέποντας το οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό όφελος που θα
μπορούσε να αποφέρει μια τέτοια κατασκευή, είχαν σκεφτεί να την σχεδιάσουν και υλοποιήσουν,
αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Την εποχή εκείνη οι μεταφορές ήταν δύσκολες και γεμάτες κινδύνους από ληστές στην ξηρά και από
τους πειρατές στην θάλασσα, ενώ η διαδρομή ενός μικρού πλοίου για την παράκαμψη της Ιβηρικής
χερσονήσου και την έξοδο στον Ατλαντικό μπορούσε να διαρκέσει και ένα μήνα. Ο Γάλλος βασιλέας
Φραγκίσκος ο Α' είχε καλέσει τον Λεονάρντο ντα Βίντσι το 1516 για την σχεδίαση μιας πλωτής
σύνδεσης μεταξύ των ποταμών Οντ (Aude) και Γκαρόν, σχέδιο που δεν προχώρησε.
Τον 16ο και στις αρχές του 17ου αιώνα υποβλήθηκαν στον βασιλιά διάφορα σχέδια για την πλωτή
ζεύξη Μεσογείου - Ατλαντικού, αλλά κανένα δεν αντιμετώπιζε κατά τρόπο ρεαλιστικό την
απαιτούμενη μεταφορά νερού στον αυχένα του Seuil de Naurouze, σε υψόμετρο περίπου 60 m
πάνω από την Τουλούζη.
Τον 17ο αιώνα παρουσιάστηκε σχέδιο κατασκευής του έργου στον βασιλιά της
Γαλλίας από τον Pierre-Paul Riquet. Είχε προηγηθεί, το 1642, η κατασκευή του
καναλιού του Μπριάρ (Canal de Briare), το οποίο είχε επιτύχει να συνδέσει τον
ποταμό Λίγηρα με τον Σηκουάνα με την κατάλληλη παροχή νερού και μια σειρά
από υδατοφράκτες.
Η κατασκευή του καναλιού προβλημάτιζε τον Ζαν Πωλ Ρικέ από μικρή ηλικία.
Ο Ρικέ κατάφερε να διοριστεί φοροεισπράκτορας στις αλυκές του Λανγκντόκ
και απέκτησε σημαντική περιουσία, ενώ συνέχιζε να αναζητεί λύσεις για την
υδροδότηση του καναλιού.
Το 1660 ο Riquet είχε τελικά την λύση: θα συνέλεγε τα νερά που ρέουν στην
πλαγιά Μαύρου Βουνού (Montagne Noire) και του Sor, ανάντη της Τουλούζης,
και θα τα οδηγούσε στον αυχένα του Seuil de Naurouze, από όπου θα
μπορούσαν να τροφοδοτηθούν οι δύο κατερχόμενοι κλάδοι του καναλιού.
Εγνώριζε πολύ καλά την υδρογραφία της περιοχής και εμπνεόμενος από τις
λύσεις που είχε εφαρμόσει ο Γάλλος μηχανικός Adam de Craponne σε
ανάλογη περίπτωση, κατέληξε στον σχεδιασμό ενός συνθέτου συστήματος
υδροδότησης αποτελούμενου από ορεινά φράγματα και υδαταγωγούς
διερχόμενους από την περιοχή Seuil de Graissens.
Τα νερά του Sor ήταν η κύρια υδροληψία, η οποία συμπληρωνόταν από τις
απορροές των ρεμάτων Alzeau, Laudot, Rieutort, Bernassonne και Lampy
Μαύρου Βουνού. Οι λεκάνες απορροής των ρεμάτων αυτών σε μέση στάθμη
+500 - +600 m και με μέσο ετήσιο ύψος βροχόπτωσης 140 cm ήταν επαρκείς
για την απρόσκοπτη υδροδότηση του καναλιού.
Τις απορροές αυτές ο Ρικέ τις οδηγούσε σε τρείς ταμιευτήρες, του Lampy-
Vieux, την εξαγωνικής κάτοψης ποτάμια λιμενολεκάνη του Naurouze και τον
ταμιευτήρα Bassin de Saint-Ferréol, ο οποίος διαμορφωνόταν με μεγάλο
χωμάτινο φράγμα στην είσοδο της κοιλάδας του ποταμού Laudot.
Όταν τα σχέδια του Ρικέ έφθασαν στα χέρια του Λουδοβίκου του 14ου, το 1662, μέσω του
αρχιεπισκόπου της Τουλούζης Charles-François Anglure de Bourlemont, ο βασιλιάς αναγνώρισε ότι
είχε πλέον την δυνατότητα όχι μόνον να στερήσει οφέλη και δύναμη από την Ισπανία, αλλά και να
εξασφαλίσει φήμη μέσω ενός απαράμιλλου έργου.
Το 1664, οι αρχές του Languedoc, μετά από την εξέταση των σχεδίων του Riquet του ζήτησαν να
αποδείξει στην πράξη την ορθότητα του σχεδιασμού του για την υδροδότηση του καναλιού. Έτσι ο
Ρικέ, με δικές του δαπάνες, κατασκεύασε δοκιμαστική διώρυγα μεταφοράς νερού από το Sor στον
αυχένα Seuil de Naurouze, την ονομαζόμενη Rigole de la plaine, η οποία ολοκληρώθηκε το 1665 και
απέδειξε το βάσιμο του σχεδιασμού του.
Ο Ρικέ έδειξε τα σχέδιά του και στον Υπουργό Οικονομικών του Λουδοβίκου του 14ου, τον περίφημο
Ζαν Μπατίστ Κολμπέρ, στοχεύοντας στην οικονομική ενίσχυση από κρατικής πλευράς. Ο Κολμπέρ
αντιλήφθηκε αμέσως τα πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά οφέλη ενός παρόμοιου έργου και
υποστήριξε την χρηματοδότησή του.
Έτσι το 1666 βασιλικό διάταγμα (έδικτο, edictum) ανακοίνωνε την κατασκευή του καναλιού και απέδιδε
στον Ρικέ την ευρεσιτεχνία. Το έδικτο αυτό έδινε στον Ρικέ το δικαίωμα να κατασκευάσει μόνο το
δυτικό τμήμα του καναλιού, μεταξύ του Γκαρόν στην Τουλούζη και του Οντ στην Τρεμπ. Το 1669
εκδόθηκε και δεύτερο έδικτο με το οποίο ο Ρικέ εξουσιοδοτήθηκε να κατασκευάσει και το δεύτερο
(ανατολικό) τμήμα, από την Τρεμπ ως την Σετ (Sète) στην μεσογειακή ακτή.
Το έργο αντιμετώπισε πολλές αντιξοότητες και οικονομικά προβλήματα κατά το χρονικό διάστημα της
κατασκευής του. Ο Ρικέ δεν ευτύχησε να δει το έργο που ονειρευόταν τελειωμένο, καθώς απεβίωσε το
1681.
Στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις στην ζώνη διέλευσης του καναλιού οι πλημμύρες ήταν αρκετά συχνές και
οι αγρότες εξέφραζαν έντονα παράπονα. Για τον λόγο αυτό στάλθηκε στο κανάλι ο στρατιωτικός
μηχανικός Vauban για να μελετήσει την κατάσταση. Ως αποτέλεσμα της αναφοράς του,
κατασκευάστηκαν πολλοί υδαταγωγοί, ενώ το φράγμα στο Saint-Ferréol απέκτησε περισσότερο ύψος.
Το έργο ολοκληρώθηκε το 1694. Το συνολικό κόστος, σύμφωνα με υπολογισμούς, αποτιμάται σε
περίπου 5 εκατομμύρια αγγλικές λίρες.
Τα πλέον σημαντικά τεχνικά προβλήματα αντιμετωπίστηκαν κατά την διέλευση του καναλιού από την
Μπεζιέ. Εκεί κατασκευάστηκαν οκτώ κλιμακωτές (διαδοχικές) κλεισιάδες σε βραχώδες έδαφος, με
διαφορετικά γεωμετρικά μεγέθη η κάθε μια, για την ¨κάθοδο" του καναλιού κατά μήκος πλαγιάς
λόφου με μεταβλητές κλίσεις.
Οι κλεισιάδες αυτές έπρεπε να έχουν την ίδια χωρητικότητα σε νερό, παρά τις διαφορετικές
υψομετρικές διαφορές που κάλυπτε η κάθε μια. Παρά τις δυσκολίες αυτές οι κλεισιάδες
κατασκευάστηκαν με επιτυχία και δεν χρειάστηκε καμία διορθωτική παρέμβαση εκ των υστέρων.
Αξιοσημείωτο είναι το ότι οι υπεργολάβοι του τεχνικού αυτού έργου, οι αδελφοί Μεντάιγ (Medhailes)
χρησιμοποίησαν συνεργεί αποτελούμενα ως επί το πλείστον από γυναίκες.
Η αρχική χάραξη προέβλεπε διέλευση του καναλιού σε απόσταση 2 km από την πόλη Καρκασσόν.
Η αρχές της πόλης ζήτησαν από τον Ρικέ να περάσει το κανάλι μέσα από την πόλη, αλλά αυτός
απαίτησε το ποσόν των 100.000 λιβρών, προκειμένου να καλυφθεί το πρόσθετο κόστος. Οι αρχές
της Καρκασσόν δεν συμφώνησαν και έτσι η πόλη έμεινε χωρίς ποτάμιο λιμάνι μέχρι το 1810, με
σοβαρές επιπτώσεις στις εμπορικές δραστηριότητές της. Τελικά το 1810 αποφασίσθηκε η
παραλλαγή της χάραξης του καναλιού και η πόλη απέκτησε σημαντικό ποτάμιο λιμάνι.
Αρχικά το κανάλι χρησιμοποιήθηκε κυρίως από μικρές φορτηγίδες, των οποίων ήταν δυνατό να
αφαιρούνται ή να λυγίζουν από ομάδες ανδρών τα κατάρτια. Περί τα μέσα του 18ου αιώνα η έλξη
άρχισε να γίνεται με άλογα από την όχθη, αλλά το 1834 εμφανίστηκαν ατμοκίνητα ρυμουλκά.
Το 1838 υπήρχαν 273 σκάφη που εκτελούσαν τακτικά δρομολόγια στο κανάλι μεταφέροντας κυρίως
εμπορεύματα (δημητριακά και κρασί), αλλά και επιβάτες και το ταχυδρομείο. Η δραστηριότητα αυτή
περιορίστηκε με την έλευση του σιδηροδρόμου το 1857.
Ωστόσο οι εμπορικές δραστηριότητες συνέχισαν ως τις αρχές της δεκαετίας του 1980, οπότε
παρήκμασαν με συνέπεια να σταματήσουν ολοσχερώς το 1989.
Σήμερα το κανάλι αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο και χώρο αναψυχής, με κύριες δραστηριότητες την
κωπηλασία, την πλεύση με κανό, το ψάρεμα αλλά και μικρές κρουαζιέρες με πολυτελή μικρά σκάφη,
ενώ αρκετά ξενοδοχεία έχουν κτιστεί κατά μήκος του.
Στις όχθες του υπάρχουν περίπου 42.000 πλατάνια, που φυτεύτηκαν αρχικά κατά τη δεκαετία του
1830 με σκοπό την σταθεροποίηση του εδάφους των οχθών. Το 2002 εκδηλώθηκε ασθένεια που
προκαλεί την μάρανση των δένδρων και μέχρι τα μέσα του 2011 είχαν καταστραφεί περίπου 2.500,
ενώ μια μελέτη κατέδειξε ότι θα χρειαστεί να αντικατασταθούν όλα μέσα στην επόμενη εικοσαετία.
Η κατασκευή του καναλιού του Midi θεωρήθηκε κατά τον 17ο αιώνα ως το μεγαλύτερο έργο της
εποχής. Ακόμη και σήμερα παραμένει αξιοθαύμαστο ως επίτευγμα της μηχανικής και αποτελεί τον
πλέον δημοφιλή υδατικό δρόμο της Ευρώπης για τους τουρίστες.
 Η παλαιότερη σήραγγα διέλευσης
καναλιού στον κόσμο, στο Malpas

Βαθμιδωτές κλεισιάδες Fonserannes - Béziers

Η σήραγγα Malpas
Η σήραγγα Malpas
Ο τοξωτός υπερχειλιστής Argent-Double
Ouvrages du Libron
Η γέφυρα επί του καναλιού Deyme στο Pompertuzat
Σκάφος συντήρησης του καναλιού, της Γαλλικής Υπηρεσίας Υδατίνων Οδών
Το πλοιάριο Le Tourville στις κλεισιάδες του Aiguille
Κλεισιάδες στο Bezieres
Διέλευση του καναλιού από την κωμόπολη Somail
Οι κλεισιάδες Négra με τα καμπύλα τοιχώματα
Η υδατογέφυρα Fresquel
Η υδατογέφυρα Rieumory στο Péchabou
Διέλευση καναλιού από την υδατογέφυρα του Orb
Διέλευση καναλιού από την υδατογέφυρα του Orb
Διέλευση καναλιού από την υδατογέφυρα του Orb
Διέλευση του Canal du Midi από την Carcassonne
Canal du Midi, Parc Technologique,
Ramonville St Agne
Η απόληξη του Canal du Midi στην
λιμνοθάλασσα Τω (Étang de Thau)
στο Marseillan
Ο φάρος Onglous στην έξοδο του καναλιού στην λιμνοθάλασσα Τω (Étang de Thau)