‫اﻟﺘﻌﺪاد واﻟﺤﺴﺎب‬

‫ﻟﯿﻜﻦ ‪a‬و ‪b‬و ‪ c‬أﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺤﺔ ﻃﺒﯿﻌﯿﺔ ﺑﺤﯿﺚ ‪ a‬ﯾﻘﺴﻢ اﻟﺠﺬاء ‪bc‬‬ ‫·‬

‫إذا ﻛﺎن ‪ a :‬و ‪ b‬أوﻟﯿﯿﻦ ﻓﯿﻤﺎ ﺑﯿﻨﮭﻤﺎ ﻓﺈن ‪ a‬ﯾﻘﺴﻢ ‪c‬‬

‫ﻟﯿﻜﻦ ‪a‬و ‪b‬و ‪ c‬أﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺤﺔ ﻃﺒﯿﻌﯿﺔ إذا ﻛﺎن ‪ a‬ﯾﻘﺴﻢ ‪ c‬و ‪ b‬ﯾﻘﺴﻢ ‪c‬‬ ‫·‬

‫و ‪ a‬و ‪ b‬أوﻟﯿﯿﻦ ﻓﯿﻤﺎ ﺑﯿﻨﮭﻤﺎ ﻓﺈن ‪ ab‬ﯾﻘﺴﻢ ‪c‬‬

‫ﯾﻜﻮن ﻋﺪد ﻗﺎﺑﻼ ﻟﻠﻘﺴﻤﺔ ﻋﻠﻰ ‪ 6‬إذا ﻛﺎن ھﺬا اﻟﻌﺪد ﻗﺎﺑﻼ ﻟﻠﻘﺴﻤﺔ ﻋﻠﻰ ‪ 2‬و ‪. 3‬‬ ‫·‬
‫ﯾﻜﻮن ﻋﺪد ﻗﺎﺑﻼ ﻟﻠﻘﺴﻤﺔ ﻋﻠﻰ ‪ 12‬إذا ﻛﺎن ھﺬا اﻟﻌﺪد ﻗﺎﺑﻼ ﻟﻠﻘﺴﻤﺔ ﻋﻠﻰ ‪ 3‬و ‪. 4‬‬ ‫·‬
‫ﯾﻜﻮن ﻋﺪد ﻗﺎﺑﻼ ﻟﻠﻘﺴﻤﺔ ﻋﻠﻰ ‪ 15‬إذا ﻛﺎن ھﺬا اﻟﻌﺪد ﻗﺎﺑﻼ ﻟﻠﻘﺴﻤﺔ ﻋﻠﻰ ‪ 3‬و ‪. 5‬‬ ‫·‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻷﻋﺪاد اﻟﺤﻘﻴﻘﻴﺔ ‪R‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻷﻋﺪاد اﻟﺤﻘﯿﻘﯿﺔ ھﻲ اﺗﺤﺎد ﻣﺠﻤﻮﻋﺘﻲ اﻷﻋﺪاد اﻟﻜﺴﺮﯾﺔ اﻟﻨﺴﺒﯿﺔ ‪ Q‬واﻷﻋﺪاد اﻟﺼﻤﺎء ‪I‬‬ ‫·‬
‫ﻟﻜﻞ ﻋﺪد ﻛﺴﺮي ﻧﺴﺒﻲ ﻛﺘﺎﺑﺔ ﻋﺸﺮﯾﺔ دورﯾﺔ ‪ ،‬وﻛﻞ ﻛﺘﺎﺑﺔ ﻋﺸﺮﯾﺔ دورﯾﺔ ﺗﻤﺜﻞ ﻋﺪدا ﻛﺴﺮﯾﺎ وﺣﯿﺪا‬ ‫·‬
‫ﻛﻞ ﻛﺘﺎﺑﺔ ﻋﺸﺮﯾﺔ ﻏﯿﺮ ﻣﺘﻨﺎھﯿﺔ وﻏﯿﺮ دورﯾﺔ ﺗﻤﺜﻞ ﻋﺪدا أﺻﻤﺎ‬ ‫·‬
‫اﻟﻤﺴﺘﻘﯿﻢ اﻟﻌﺪدي ھﻮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﺪرج ﺑﻮاﺳﻄﺔ اﻻﻋﺪاد اﻟﺤﻘﯿﻘﯿﺔ ﺣﯿﺚ أن ﻛﻞ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘﻲ ﯾﻤﺜﻞ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻧﻘﻄﺔ ﻣﻦ‬ ‫·‬
‫اﻟﻤﺴﺘﻘﯿﻢ وﻛﻞ ﻧﻘﻄﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﻤﺜﻞ ﻋﺪدا ﺣﻘﯿﻘﯿﺎ‬

‫اﻟﻌﻤﻠﻴﺎت ﻓﻲ ‪R‬‬

‫ﻣﮭﻤﺎ ﯾﻜﻦ اﻟﻌﺪدان اﻟﺤﻘﯿﻘﯿﺎن ‪ a‬و ﻻ ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬

‫‪a+b = b+a‬‬
‫ﻣﮭﻤﺎ ﯾﻜﻦ اﻟﻌﺪد اﻟﺤﻘﯿﻘﻲ ‪ a‬ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬
‫‪a+0 = 0+a = a‬‬
‫اﻟﻔﺮق ﺑﯿﻦ ‪ a‬و ‪ b‬ھﻮ اﻟﻌﺪد اﻟﺤﻘﯿﻘﻲ ‪ d‬ﺣﯿﺚ ‪:‬‬ ‫·‬
‫‪ a= d+b‬وﻧﻜﺘﺐ ‪d = a – b‬‬
‫ﻣﮭﻤﺎ ﯾﻜﻦ اﻟﻌﺪدان اﻟﺤﻘﯿﻘﯿﺎن ‪ a‬و ‪ b‬ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬
‫‪-(a+b) = -a – b‬‬
 ‫ﻣﮭﻤﺎ ﯾﻜﻦ اﻟﻌﺪدان اﻟﺤﻘﯿﻘﯿﺎن ‪ a‬و ‪ b‬ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬

‫‪axb=bxa‬‬

‫ﻣﮭﻤﺎ ﺗﻜﻦ اﻷﻋﺪاد اﻟﺤﻘﯿﻘﯿﺔ ‪a‬و ‪ b‬و ‪ c‬ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬

‫‪a(b-c) = ab – ac‬‬
‫ﻣﮭﻤﺎ ﯾﻜﻦ اﻟﻌﺪد اﻟﺤﻘﯿﻘﻲ ‪ a‬ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬
‫)‪a x (-1) = (-1) x a = (-a‬‬
‫ﻣﮭﻤﺎ ﯾﻜﻦ اﻟﻌﺪدان اﻟﺤﻘﯿﻘﯿﺎن ‪ a‬و ‪ b‬ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬

‫‪ ab = 0‬ﯾﻌﻨﻲ ‪ a = 0‬أو ‪b = 0‬‬

‫ﻣﮭﻤﺎ ﺗﻜﻦ اﻷﻋﺪاد اﻟﺤﻘﯿﻘﯿﺔ ‪a‬و ‪ b‬و ‪ c‬ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬

‫‪a + ( b+c) = ( a+ b) + c = a+ b +c‬‬

‫ﻣﮭﻤﺎ ﯾﻜﻦ اﻟﻌﺪد اﻟﺤﻘﯿﻘﻲ ‪ a‬ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬

‫‪a + (-a) = 0‬‬

‫ﻣﮭﻤﺎ ﺗﻜﻦ اﻷﻋﺪاد اﻟﺤﻘﯿﻘﯿﺔ ‪a‬و ‪ b‬و ‪ c‬ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬

‫‪a – ( b – c) = a – b + c‬‬

‫‪a – ( b + c) = a – b – c‬‬

‫ﻛﻞ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘﻲ ‪ a‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻟﻠﺼﻔﺮ ﻟﮫ ﻣﻘﻠﻮب ‪1/a‬‬ ‫·‬

‫ﻣﮭﻤﺎ ﯾﻜﻦ اﻟﻌﺪد اﻟﺤﻘﯿﻘﻲ ‪ a‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻟﻠﺼﻔﺮ ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬
‫‪a x 1/a = 1‬‬
‫‪M‬ﻧﻘﻄﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﺴﺘﻘﯿﻢ اﻟﻤﺪرج )‪ (oi‬ﻓﺎﺻﻠﻨﮭﺎ ‪x‬اﻟﻘﯿﻤﺔ اﻟﻤﻄﻠﻘﺔ ﻟـ ‪x‬‬ ‫·‬
‫ھﻲ اﻟﺒﻌﺪ ‪|x| = OM : OM‬‬
‫‪ |x| = X‬إذا ﻛﺎن ‪ X‬ﻋﺪد ﻣﻮﺟﺒﺎ‬ ‫·‬
‫‪ |x| = - X‬إذا ﻛﺎن ‪ X‬ﻋﺪد ا ﺳﺎﻟﺒﺎ‬ ‫·‬
‫‪ |x| = 0‬ﯾﻌﻨﻲ ‪X = 0‬‬ ‫·‬
‫ﻣﮭﻤﺎ ﯾﻜﻦ اﻟﻌﺪدان اﻟﺤﻘﯿﻘﯿﺎن ‪ a‬و ‪ b‬ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬

‫|‪|ab| = |a| .| b‬‬

 ‫اﻟﻘﻮى ﻓﻲ ‪R‬‬

‫إذا ﻛﺎن ‪ a‬و ﻻ ﻋﺪدﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﯿﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ ﻟﻠﺼﻔﺮ و ‪n‬و ‪ p‬ﻋﺪدﯾﻦ ﺻﺤﯿﺤﯿﻦ ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬
‫‪(a x b ) = an x bn‬‬
‫‪(an) = anp‬‬
‫‪an x ap = an+p‬‬
‫‪( a/b)² = an / bn‬‬

‫اﻟﺘﺮﺗﻴﺐ واﻟﻤﻘﺎرﻧﺔ ﻓﻲ ‪R‬‬

‫ﻟﯿﻜﻦ ‪ a‬و ‪ b‬ﻋﺪدﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﯿﻦ‬ ‫·‬
‫‪ a-b ≤0‬ﯾﻌﻨﻲ ‪a ≤b‬‬
‫‪ a-b ≥0‬ﯾﻌﻨﻲ ‪a ≥b‬‬
‫ﻟﺘﻜﻦ ‪ x‬و ‪ y‬و ‪ z‬أﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘﯿﺔ‬ ‫·‬
‫‪ a ≤ b‬ﯾﻌﻨﻲ ‪a + c ≤ b +c‬‬
‫إذا ﻛﺎن ‪ a‬و ‪ b‬و ‪ c‬و ‪ d‬أﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘﯿﺔ‬ ‫·‬
‫‪ a ≤ b‬ﯾﻌﻨﻲ ‪a + c ≤ b +c‬‬ ‫·‬
‫‪ c ≤ d a ≤ b‬ﯾﻌﻨﻲ ‪a + c ≤ b +d‬‬ ‫·‬
‫ﻧﻌﺘﺒﺮ ‪ a‬و ‪ b‬ﻋﺪدﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﯿﻦ‬ ‫·‬
‫‪ -1‬إذا ﻛﺎن ‪ c‬ﻋﺪدا ﻣﻮﺟﺒﺎ ﻗﻄﻌﺎ ﻓﺈن ‪:‬‬
‫‪ a ≤ b‬ﯾﻌﻨﻲ ‪a c ≤ b c‬‬
‫‪ -2‬إذا ﻛﺎن ‪ c‬ﻋﺪدا ﺳﺎﻟﺒﺎ ﻗﻄﻌﺎ ﻓﺈن ‪:‬‬
‫‪ a ≤ b‬ﯾﻌﻨﻲ ‪a c ≥ b c‬‬
‫إذا ﻛﺎن ‪a‬و ‪ b‬و ‪ c‬و ‪ d‬أﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘﯿﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ‪:‬‬ ‫·‬
‫‪ A ≤b‬و ‪ c≤d‬إذن ‪ac ≤bd‬‬
‫إذا ﻛﺎن ‪ a‬و ‪ b‬و ‪ c‬و ‪ d‬أﻋﺎد ﺣﻘﯿﻘﯿﺔ ﺳﺎﻟﺒﺔ ‪:‬‬ ‫·‬

‫‪ A ≤b‬و ‪ c ≤d‬إذن ‪ac ≥bd‬‬

‫ﻧﻌﺘﺒﺮ ‪ x‬و ‪ y‬ﻋﺪدﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﯿﻦ ﻣﻮﺟﺒﯿﻦ‬ ‫·‬

‫‪x² ≤y²‬‬ ‫‪ X ≤ y‬ﯾﻌﻨﻲ‬
‫ﻧﻌﺘﺒﺮ ‪ x‬و ‪ y‬ﻋﺪدﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﯿﻦ ﺳﺎﻟﺒﯿﻦ‬ ‫·‬

‫‪x² ≥y²‬‬ ‫‪ X ≤ y‬ﯾﻌﻨﻲ‬

 ‫ﻟﯿﻜﻦ ‪ x‬و ‪ y‬ﻋﺪدﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﯿﻦ‬ ‫·‬

‫|‪|x|≤|y‬‬ ‫‪ x² ≤y²‬ﯾﻌﻨﻲ‬

‫‪ X‬و ‪ y‬ﻋﺪدﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﯿﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ ﻟﻠﺼﻔﺮ وﻟﮭﻤﺎ ﻧﻔﺲ اﻟﻌﻼﻣﺔ‬ ‫·‬

‫‪ X ≤ y‬ﯾﻌﻨﻲ‬

‫إذا ﻛﺎن ‪ a‬و ‪ b‬و ‪ c‬و ‪ d‬أﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘﯿﺔ ﻓﺈن ‪:‬‬ ‫·‬
‫‪(a+b)(c+d) = ac + ad + bc + bd‬‬
‫‪(a+b)(c-d) = ac – ad + bc - bd‬‬
‫‪(a-b)(c-d) = ac – ad - bc - bd‬‬
‫‪(a-b)(c+d) = ac + ad - bc - bd‬‬

‫إذا ﻛﺎن ‪ a‬و ‪ b‬ﻋﺪدﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﯿﻦ ‪:‬‬ ‫·‬

‫‪( a +b) ² = a² + 2ab + b²‬‬
‫‪(a -b) ² = a² - 2ab + b²‬‬
‫‪( a + b) ( a – b)= a² - b²‬‬

‫ﺣﺼﺮ ﻋﺪﺩ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬ ‫·‬

‫‪ a‬ﺗﺴﻤﻰ ﺣﺼﺮ ﻟﻠﻌﺪﺩ ‪. x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪ a‬ﺃﻭ ‪b‬‬ ‫‪x‬‬ ‫ﺍﻟﻜﺘﺎﺑﺔ ‪b‬‬

‫ﺍﻟﻔﺮﻕ ‪ b – a‬ﻳﺴﻤﻰ ﻣﺪﻯ ﺍﻟﺤﺼﺮ‬

‫ﺣﺼﺮ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﻋﺪﺩﻳﻦ ‪:‬‬ ‫·‬

‫‪ a‬ﻭ ‪ b‬ﻭ ‪ c‬ﻭ ‪ d‬ﻭ ‪ x‬ﻭ ‪ y‬ﺃﻋﺪﺍﺩ ﺣﻘﻴﻘﻴﺔ‪.‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪a‬ﻭ ‪d‬‬ ‫‪x‬‬ ‫ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻥ ‪b‬‬

‫‪a+ c‬‬ ‫‪x+y‬‬ ‫ﻓﺈﻥ ‪b+d‬‬

‫ﺣﺼﺮ ﺟﺬﺍﺀ ﻋﺪﺩﻳﻦ ﻣﻮﺟﺒﻴﻦ‬ ‫·‬

‫‪ a‬ﻭ ‪ b‬ﻭ ‪ c‬ﻭ ‪ d‬ﻭ ‪ x‬ﻭ ‪ y‬ﺃﻋﺪﺍﺩ ﺣﻘﻴﻘﻴﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ‬

‫‪c‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪a‬ﻭ ‪d‬‬ ‫‪x‬‬ ‫ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻥ ‪b‬‬

‫‪ac‬‬ ‫‪xy‬‬ ‫ﻓﺈﻥ ‪bd :‬‬

‫ﺍﻟﻤﺠﺎﻻﺕ ﺍﻟﻤﺤﺪﻭﺩﺓ ﻓﻲ‬ ‫·‬

‫‪a‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪b‬‬

‫[ ‪]a ; b‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪b‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪b‬‬

‫]‪]a;b‬‬ ‫‪a>x‬‬ ‫‪b‬‬

‫ﺍﻟﻤﺠﺎﻻﺕ ﻏﻴﺮ ﺍﻟﻤﺤﺪﻭﺩﺓ ﻓﻲ‬ ‫·‬

‫‪[a ; +‬‬ ‫[‬ ‫‪X≥a‬‬

‫‪]a ; +‬‬ ‫[‬ ‫‪X‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪]-‬‬ ‫‪X≤a‬‬

‫‪]-‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪a‬‬

‫ﺍﻟﻤﺠﺎﻻﺕ ﺍﻟﺨﺎﺻﺔ‬ ‫·‬

‫|‪ |x‬ﺗﺴﻤﻰ ﺍﻟﻤﺠﺎﻝ‬

‫|‪ |x‬ﺗﺴﻤﻰ ﺍﻟﻤﺠﺎﻝ‬

‫‪]-‬‬ ‫‪[a ; +‬‬ ‫|‪ |x‬ﻫﻲ [‬

‫‪]-‬‬ ‫‪]a ; +‬‬ ‫|‪ |x‬ﻫﻲ [‬