Dušan Lukić

III-4

Reka Sava
Reka Sava nastaje spajanjem reka Save Dolinke i Save Bohinjke kod
Radovljice u severozapadnoj Sloveniji. Sava teče u dužini od 940
kilometara, dok se njen sliv prostire na površini od oko 96 000
kvadratnih kilometara. Područje kroz koje protiče reka Sava,
odnosno njena leva i desna strana naziva se Posavina. Tok reke
Save kreće se od Slovenije, preko Hrvatske i Bosne i Hercegovine,
sve do njenog ušća u reku Dunav u Srbiji.

Nakon sastava dve reke kod Radovljice, reka Sava teče ka jugoistoku
pokraj Kranja i Ljubljane. Ovde se formiralo Ljubljansko polje, žitnica
Slovenije. Od Ljubljane Sava kreće na istok, prolazeći kroz niz klisura.
U nju se kod Zidanog Mosta uliva reka Savinja, i na tom mestu Sava
menja tok ka jugostoku. Zatim Sava prolazi kroz Krško i Brežice.
Nakon ušća reke Sutle Sava kreće svoj put kroz Hrvatsku. Ubrzo stiže
do hrvatske prestonice, Zagreba, a nakon toga postaje prava
ravničarska reka. Niska aluvijalna ravan kroz koju protiče, učinila je
ovo područje močvarnim. Taj deo Posavine nalazi se pod zaštitom
Republike Hrvatske, kao Park prirode Lonjsko polje. Kod Jasenovca se
u Savu uliva reka Una. Ovde Sava ponovo menja pravac, i to prema
istoku. Taj pravac zadržava do samog ušća u reku Dunav. Takođe, od
Jasenovca Sava čini prirodnu granicu između Hrvatske i Bosne i
Hercegovine. U nju se sa bosanske strane ulvaju reke Vrbas i Bosna, a
kod Sremske Rače i reka Drina. U ovom prodručju Sava prolazi pokraj
tzv „dvojnih“ gradova, Gradiške i Stare Gradiške, Slavonskog Broda i
Broda, Šamca i Hrvatskog Šamca. Kod Brčka reka pravi okuku ka
jugozapadu. Zapadno od Drine nalazi se tromeđa između Hrvatske,
Bosne i Hercegovine i Srbije. Sava potom protiče kroz Sremsku
Mitrovicu, nakon čega pravi još jednu okuku ka jugozapadu. Na
desnoj strani Save leži grad Šabac. Nakon Šapca Sava kreće ka
istoku, odnosno ka Obrenovcu. Nakon toga se usmerava na
severoistoku, odnosno prema Beogradu. U Beogradu se reka Sava
uliva u reku Dunav. Na svom toku plovna je od Siska u Hrvatskoj, do
Beograda u Srbiji.

Reka Sava ima ogroman biološki značaj. Čitavim njenim tokom

mozaički se nižu prirodna i autentična područja. Tu su brojna
zaštićena dobra: Lonjsko polje u Hrvatskoj, Bardača u Bosni i
Hercegovini, Obedska bara i Zasavica u Srbiji. Za sve njih
karakteristično je prisustvo brojnih biljnih i životinjskih vrsta tipičnih
za poplavna vlažna područja, kao i velika predeona raznovrsnost. U
ovim područjima mogu se sresti retke, u Evropi krajnje ugrožene
vrste. Na rečnoj obali, vodenim rukavcima i barama, nalaze se
idealna utočišta za brojne retke ptice, kao što su orao belorepan,
orao kliktaš, crna i bela roda, kašičar, mali vranac, crni ibis, mala
čigra, patka njorka, čaplja … Na ušću reke Drine u Savu nalazi se
jedino gnezdište male čigre u Srbiji. Osim ptica, na ovom području
borave i zaštićene vrste gmizavaca i vodozemaca, kao što su : šarka,
gatalinka, zelena žaba, barska kornjača, veliki mrmoljak, ribarica,
belouška … Ovde žive i sisari : vidra, dabar, divlja mačka, slepi miševi
… Specijalni rezervat prirode Zasavica jedno je od retkih poznatih
staništa ribe mrgude.

Obedska bara nalazi se u jugoistočnom Sremu, na 40km zapadno od

Beograda. Specijalni rezervat prirode Obedska bara prostire se na
površini od 9 820 hektara, a celokupna zaštićena zona zauzima 19
611 hektara. Korito Obedske bare je ostatak napuštenog korita reke
Save, koja danas teče južnije. Danas u Obedskoj bari borave
desetine vodenih, močvarnih, šumskih i livadskih zajednica sa
najzanimljivijom zajednicom ptica. Ovde živi 91 vrsta gnezdarica i
128 vrsta prolaznica, zimovalica i lutalica. Još je 1874. godine
austrougarski dvor ovo područje proglasio carskim lovištem. Nakon
Prvog svetskog rata, tačnije 1919., Obedska bara postaje zaštićeno
kraljevsko lovište dinastije Karađorđević, a 1951. godine, rešenjem
Zavoda za proučavanje prirodnih vrednosti NR Srbije, proglašena je
za zaštićeni rezervat.

Sava, osim prirodnih vrednosti, na svom putu obuhvata i brojna

kulturno – istorijska znamenja. Na 55. kilometru od Beograda,
nalazi se selo Kupinovo. U njemu se nalazi crkva Svetog Luke iz
petnaestog veka, kao i ostaci utvrđenja Kupinik, koje je podigao
srpski despot Đurađ Branković. Tok Sve kod Sremske Mitrovice
prolazi pored istorijskih spomenika iz rimskog perioda i mesta gde
su se odigrali značajni događaji u Prvom svetskom ratu. Područjem
Beograda reka Sava teče u dužini od 30 km. Ušće Save u Dunav,
ispod Kalemegdana, nalazi se na nadmorskoj visini od 68 metara.
Na samom ušću u Dunav nalazi se Veliko ratno ostrvo, koje je od
davnina predstavljalo značajnu vojno – stratešku tačku osvajanja ili
odbrane Beograda. Turci su tokom prve opsade Beograda, 1521.
godine, odavde napadali beogradsku tvrđavu. Srpski ustanici su
tokom Srpske revolucije ostrvo koristili za vojne potrebe. Slično su
činili i austro – ugarski vojnici prilikom napada na Beograd 1915.
godine. Teritorija Velikog ratnog ostrva danas je stanište za
prirodne retkosti, retke i ugrožene vrste ptica.

Sava je u istoriji oduvek imala značajnu ulogu. Nekada je ovo bila

najduža jugoslovenska reka. Danas je ona veza između država
Balkana i ostatka Evrope. Reka Sava na svom putu otkriva brojne
znamenitosti i atrakcije. Stoga ne čudi što se sve više pažnje obraća
na njenu zaštitu. Reka Sava ima nacionalni značaj za Republiku
Srbiju, i ogroman potencijal da bude savršena turistička destinacija.
Izvori:
1. Reka Sava / Turistička organizacija Srbije, turizamusrbiji.rs
2. Reka Sava / Wikipedia – slobodna enciklopedija, wikipedia.org/wiki/Sava