Republic of the Philippines

Department of Education
National Capital Region
DIVISION OF CITY SCHOOLS – MANILA
Manila Education Center Arroceros Forest Park
Antonio J. Villegas St. Ermita, Manila

EDUKASYONG
PANTAHANAN AT
PANGKABUHAYAN 4
Patakaran: Gawin at
Sundin Natin!

Quarter 1 Week 2 Module 2

PINAKAMAHALAGANG KASANAYAN SA PAGKATUTO:
Nakagagamit ng computer, Internet, at email sa ligtas
at responsableng pamamaraan

0
 PAANO GAMITIN ANG MODYUL

Bago simulan ang modyul na ito, kailangang isantabi muna

ang lahat ng inyong pinagkakaabalahan upang mabigyang
pokus ang inyong gagawing pag-aaral gamit ang modyul na
ito. Basahin ang mga simpleng panuto na nasa ibaba para
makamit ang layunin sa paggamit nito.
1. Sundin ang lahat ng panutong nakasaad sa bawat pahina ng modyul na ito.
2. Isulat ang mahahalagang impormasyon tungkol sa aralin sa inyong kwaderno.
Nagpapayaman ng kaalaman ang gawaing ito dahil madali mong matatandaan
ang mga araling nalinang.
3. Gawin ang lahat ng mga pagsasanay na makikita sa modyul.
4. Hayaan ang iyong tagapagdaloy ang magsuri sa iyong mga kasagutan.
5. Pag-aralang mabuti ang naging katapusang pagsusulit upang malaman ang antas
ng iyong pagkatuto. Ito ang magiging batayan kung may kakailanganin ka pang
dagdag na pagsasanay para lalong malinang ang aralin. Lahat ng iyong natutuhan
ay gamitin sa pang-araw-araw na gawain.
6. Nawa’y maging masaya ka sa iyong pag-aaral gamit ang modyul na ito.

MGA BAHAGI NG MODYUL

Inaasahan - ito ang mga kasanayang dapat mong matutuhan pagkatapos

makompleto ang mga aralin sa modyul na ito.
Unang Pagsubok - ito ang bahaging magiging sukatan ng mga bagong
kaalaman at konseptona kailangang malinang sa kabuuan ng
aralin.
Balik-tanaw - ang bahaging ito ang magiging sukatan ng mga dating
kaalaman at kasanayang nalinang na.
Maikling Pagpapakilala ng Aralin – dito ibibigay ang pangkalahatang ideya
ng aralin
Gawain - dito makikita ang mga pagsasanay na gagawin mo ng may
kapareha.
Tandaan - dito binubuo ang paglalahat ng aralin
Pag-alam sa mga Natutuhan - dito mapatutunayan na natutuhan mo ang
bagong aralin
Pangwakas na Pagsusulit - dito masusukat ang iyong antas ng pagkatuto sa
bagong aralin

1
 ICT: MODYUL 2
Ligtas at Responsableng Paggamit ng Computer,
Internet at Email

Panimula
Sa modyul na ito, tatalakayin ang mga ligtas at responsableng paggamit ng
computer, internet at email upang maipaliwanag at matalakay ang mga
pamamaraan ng ligtas at resposableng paggamit nito. Matutuhan din ang
kahulugan at uri ng malware at virus.

Dapat maging ligtas at kapakipakinabang sa lahat ang paggamit ng

kagamitan at pasilidad sa Information and Communication Technology (ICT)
katulad ng computer, email, at internet. Kailangang mahusay na mapag-aralan
ang mga gabay sa ligtas at responsableng paggamit ng computer, internet, at
email sa paaralan.

I. Layunin

1. Naipapaliwanag ang mga kaalaman at panuntunan sa paggamit ng

computer, internet, at email bilang mapagkukunan ng iba’t ibang uri ng
impormasyon.

2. Natatalakay ang mga panganib na dulot ng mga di kanais-nais na mga

software (virus at malware), mga nilalaman, at mga pag-asal sa Internet.

3. Nagagamit ang computer, internet, at email sa ligtas at responsableng

pamamaraan.

2
II. Mga Gawain

Paunang Pagtataya

A. Panuto: Taglay mo na ba ang sumusunod na kasanayan? Maglagay ng tsek

(✔) sa hanay ng thumbs up icon kung OO ang sagot at ang thumbs down icon
kung HINDI.

Kasanayan

1. Naipapaliwanag kung ano ang virus at malware.

2. Natutukoy ang computer na may virus.
3. Naiisa-isa ang mga paraan ng pagkalat ng
malware.
4. Nakakapag-scan ng files.
5. Naiisa-isa ang mga paraan kung paano makaiiwas
sa virus at malware.

B. Panuto: Piliin ang pinakamabuting sagot ayon sa mga dapat isaalang- alang sa
paggamit ng computer.

1. Pagpasok sa computer laboratory, ang dapat kong gawin ay;

A. buksan ang computer at maglaro ng online games
B. tahimik na umupo sa upuang itinalaga para sa akin
C. kumain at uminom
D. makipagkwentuhan sa kaklase
2. May nagpapadala sa iyo ng hindi naaangkop na “online message,” ano ang
dapat mong gawin?
A. Panatilihin itong isang lihim.
B. Tumugon at hilingin sa nagpadala sa iyo na huwag ka na niyang
padalhan ng hindi naaangkop na mensahe.

3
 C. Sabihin sa mga magulang upang magkaroon sila ng mensahe sa
Internet Service Provider.
D. Ipagkalat ito sa buong klase.
3. Sa paggamit ng internet sa computer laboratory, alin sa mga ito ang dapat
gawin?
A. Maaari kong i-check ang aking email sa anumang oras na naisin ko.
B. Maaari akong pumunta sa chat rooms o gamitin ang instant messaging
para makipag-ugnayan sa aking mga kaibigan.
C. Maaari ko lamang gamitin ang internet at magpunta sa maaayos o mga
pinayagang websites kung may pahintulot ng guro.
D. Maaari akong magbukas ng kahit anong web sites.
4. Kapag may humingi ng personal na impormasyon tulad ng mga numero
ng telepono o address ngunit hindi mo siya kilala, ano ang dapat mong
gawin?
A. Ibigay ang hinihinging impormasyon at magalang na gawin ito.
B. I-post ang impormasyon sa anumang pampublikong websites tulad ng
Facebook, upang makita ninuman.
C. Iwasang ibigay ang personal na impormasyon online, dahil hindi mo
batid kung kanino ka nakikipag-ugnayan.
D. Ibigay ang iyong impormasyon ng walang pag-aalinlangan.
5. Nakakita ka ng impormasyon o lathalain sa computer na sa iyong palagay
ay hindi naangkop, ano ang dapat mong gawin?
A. Huwag pansinin. Balewalain.
B. I-off ang computer at sabihin ito sa iyong kaibigan.
C. Ipaalam agad sa nakatatanda.
D. I-share ang impormasyon sa kaklase.

Alamin Mo
Tumutukoy ang Information Technology sa mga pamamaraan,
kasangkapan, at teknolohiya na tumutulong sa mga tao upang makakuha ng
impormasyon, maproseso ito, maitago, at maibahagi. Itinuturing din itong Sining
at Agham ng pagtatala (recording), pag-iingat (storage), pagsasaayos
(organizing), pakikipagpalitan (exchange), at pagpapalaganap ng impormasyon
(information dissemination).

4
Mga Salik sa Paggamit ng Computer, Internet at Email
• Exposure o pagkalantad ng mga di-naangkop na materyales
o Maari kang makakita ng materyales na tahasang seksuwal,
marahas, at ipinagbabawal o ilegal.
• Viruses, Adware, at Spyware
o Maaaring makakuha ng mga virus sa paggmait ng Internet na
maaring makapinsala sa mga files at memory ng computer at
makasira sa maayos nitong paggana.
• Paniligalig at Pananakot o Harassment at Cyber bullying
o Maaari ka ring makaranas ng cyber bullying o malagay sa peligro
dahil sa pakikipag-ugnayan sa mga hindi kakilala.
• Pagnanakaw ng Pagkakakilanlan o Identity Theft
o Ang naibahagi mong personal na impormasyon ay gamitin ng ibang
tao sa paggawa ng krimen. Maaaring ding makuha ang
impormasyon na hindi mo nalalaman o binibigyang pahintulot. Ito
ang tinatawag na identity theft o fraud.
Tamang Pamamaraan sa Paggamit ng Computer, Internet, at Email
1. Tiyakin/itakda kung aling websites ang maaaring bisitahin at kung gaano
katagal maaaring gumamit ng kompyuter, internet, at email.
2. Magpa-install o magpalagay ng internet content filter. Magagamit ito
upang ang kapakipakinabang na nilalaman lamang ang mababasa at
maida-download gamit ang Internet.
3. Makipag-ugnayan lamang sa mga kakilala o kaibigan tuwing online. Sundin
ang tamang gabay na itinakda sa paggamit ng mga social networking,
instant messaging, email¸online, gaming, at webcam.

Ang malware o malicious software ay idinisenyo upang makasira ng

computer. sa pamamagitan ng malware, maaaring ilegal na makuha ang
sensitibong impormasyon mula sa computer. Ang mga halimbawa ng malware
ay virus, worm, o trojan.

5
Ilang Karaniwang Uri ng Malware

• Program na nakapipinsala ng computer at maaaring magbura

Virus ng files at iba pa. Mas matindi ito kaysa sa worm. Halimbawa
nito ay W32 SFCLMOD.

• Isang nakapipinsalang program sa computer na nagpapadala ng

mga kopya ng sarili nito sa ibang mga computer sa
Worm pamamagitan ng isang network. Halimbawa nito ay ang W32
SillyFDCBBY at W32Trresba.

• Malware na nangongolekta ng impormasyon mula sa mga tao

Spyware nang hindi nila alam.

• Software na awtimatikong nagpe-play, nagpapakita, o nagda-

Adware download ng mga anunsiyo o advertisment sa computer.

• Malware na nagtatala ng lahat ng mga pinindot sa keyboard

keystrokes at ipinadadala ang mga ito sa umaatake upang
Keyloggers magnakaw ng mga password at personal na data ng mga
biktima.

• Software na may kakayahang tumawag sa mga telepono gamit

Dialers ang computer kung ang dial-up modem ang gamit na internet
connection.

• Isang mapanirang program na nagkukunwaring isang kapaki-

Trojan pakinabang na application ngunit pinipinsala ang iyong
computer. Nakukuha nito ang iyong mahahalagang
Horse impormasyon pagktapos mo itong ma-install. Halimbawa nito
ay JS Debeski Trojan.

Ano ang Computer Virus?

Ang computer virus ay isang uri ng programa na ginawa upang
makapanira ng mga lehitimong aplikasyon o iba pang programa ng computer. Ito
ay kusang umuulit at nagpaparami ng sarili. Karaniwan itong pumapasok sa mga
computer nang walang pahintulot mula sa gumagamit o user.

6
Paano ba malalaman na ang isang kompyuter ay may virus?
Basahin at pag-aralan ang ilang paraan sa pagtukoy na may virus ang
computer.
Biglaang pagbagal ng
takbo ng kompyuter

Pagbabago ng anyo ng Paglabas ng mga error

komyputer tulad ng desktop message sa binubuksang
display, wallpaper, cursors websites

Ilang Paraan sa Pagtukoy

kung may Virus ang isang
Kompyuter
Hindi paggana ng anti-
Di-pangkaraniwang ingay virus software ng
sa loob ng kompyuter kompyuter

Biglaang pagre-restart ng
kompyuter

Isagawa mo

A. Panuto: Magbigay ng 5 halimbawa ng tamang pamamaraan sa paggamit

computer, internet o email. Itype ang sagot sa MSWORD gamit ang cellphone
o kompyuter. Ipadala sa messenger or group chat/google classroom ng iyong
klase. Humingi ng gabay sa magulang sa paggamit ng kompyuter.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
B. Panuto: Gumawa ng isang sanaysay tungkol sa epekto ng paggamit ng
computer, internet at email. Bilang isang bata, ano ang mga dapat nating
ugaliin? Ipadala sa email ng iyong guro. (Character Building & Creativity)
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

7
C. Panuto: Punan ang diagram ng mga dahilan ng pagkakaroon ng virus at
malware sa computer.

Mga Dahilan ng Pagkakaroon ng Virus at Malware sa Computer

haha

haha

haha

haha

haha

8
 Subukin mo
A. Isulat ang T sa patlang kung tama ang pahayag at M naman kung mali.

__________1. Makatutulong sa mabilis na pagpapadala at pagkuha ng

impormasyon ang paggamit ng mga ICT equipment at gadgets.
__________2. Dapat gumamit ng internet sa paaralan anumang oras at araw.
__________3. Maaaring magbigay ng personal na impormasyon sa taong
nakilala mo gamit ang Internet.
__________4. Dapat ipaalam sa guro ang mga nakita mo sa internet na hindi mo
naiintindihan.
__________5. Ibigay ang password sa kamag-aral upang magawa ang output sa
panahong liliban ka sa klase.
__________6. Ang virus ay kusang dumarami at nagpapalipat-lipat sa mga
documents o files sa loob ng computer.
__________7. Ang biglang pagbagal ng computer ay palatandaan na may virus
ito.
__________8. Ang worm ay isang malware na nangongolekta ng impormasyon
mula sa mga tao nang hindi nila nalalaman.
__________9. Ang malware ay anumang uri ng software na idinisenyo upang
manira ng sistema ng computer.
_________10. Ang Trojan Horse ay isang mapanirang programa na
nagkukunwaring isang kapakipakinabang na aplikasyon.

9
III. Panapos na Pagtataya

PAGTATAYA

A. Panuto: Makibahagi sa talakayan tungkol sa mga gabay para sa ligtas at

responsableng paggamit ng internet. Isulat sa graphic organizer
sa ibaba ang mga mahalagang paalala para sa ligtas at responsableng
paggamit ng internet.

1
2
3
4
5
B. Panuto: Gumawa ng isang concept map gamit ang iyong kompyuter. Isulat
ang mga palatandaan na ang iyong computer ay may virus.

10
 Susi sa Pagwawasto

Gabay para sa ligtas at responsableng paggamit ng internet. (Maaaring

magkaroon ng ibang sagot)
1. Buksan at isara ang computer sa tamang paraan
2. Ilayo ang mga pagkain at inumin sa kompyuter
3. Panatilihing lihim ang iyong password.
4. Tiyaking may pahintulot ang mga guro o nakatatanda sa bubuksang sites
sa internet.
5. Mag-sign-out pagkatapos gamitin ang internet o e-mail.

SANGGUNIAN

Guinea, Susan V. and Ma. Gilmina G. Sotoya (2015). Makabuluhang

Gawaing Pantahanan at Pangkabuhayan 4 Batayang Aklat K-12
Edition: Quezon City: Adriana Publishing Co. Inc.
British Broadcasting Corporation. “The Impact of ICT on Society.”
Nakalap noong Mayo 8, 2020 mula sa http://www.bbc.co.uk/
bitesize/ks3/ict/history_impact_ict/impact_ict_society/
revision/1/
Clifford, E. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City:
Phoenix Publishing House, 2010
Esteban, C. P. The Amazing World of Computers 4.Quezon City:

11
 Phoeniz Publishing House, 2010.
Acknowledgements

Writer: Alma P. Lariosa, MT-II

Editor: Ariel D. Tosio, EPS
Reviewer: Aquilina F. Tiama, PSDS
Management Team: Maria Magdalena M. Lim
Schools Division Superintendent - Manila
Aida H. Rondilla - Chief Education Supervisor
Lucky S. Carpio-EPS
Lady Hannah C Gillo - Librarian II-LRMS

12