Diyalog 35

İzmir Türk Musevileri e-Haber Bülteni

DIYAL o G
Revista Digital de los Judios Turkanos de İzmir
(035)-Eylül-Ekim 2014

Dürüstlük Adalet Barış

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG -2-
İÇİNDEKİLER

003 - Merhaba BİZDEN BİRİ
GENÇ GÖRÜŞ
004 - Başkandan 085 - JAKI BARUH - Sarit Bonfil
149 - Yaşam Notları - Şela Habif
005 - HABERLER KÖŞE YAZILARI
BİLİYOR MUYUZ?
020 - İÇİMİZDEN 092 - Derinlik
151 - Şiva Asar Orucu – Nazlı Doenyas
034 - Aramızdan Ayrılanlar 096 -
Mi-draş İtzhak – Rav İsak Alaluf
154 - Dini Takvim – Nazlı Doenyas
035 - RABİ HAYİM PALAÇİ - Moti Katan 100 - Perspektif – Rafael Algranati
BİZİM KÜRSÜ
SEKSION EN LADINO 104 - Uzak Yakın - Selim Amado
160 - Süleyman Doğu – Kabala Üzerine Dersler
037 - Haberes de la Comunidad de Izmir 106 - Çağrışımlar - Avram Ventura

041 - El Kantoniko de Rachel - R.A.Bortnick 108 - One Minute - Avram Aji

043 - Yehuda ke dize? – Yehuda Hatsvi 111 - Yansımalar - Raşel Rakella Asal

046 - D’aki D’aya - Eliz Gatenyo 115 - Açı - David Enriquez

049 - Shimon Kapitan d’Estambol – Shimon Geron 118 - Yaşam Koçunuz – Violet Alalof

058 - Gad Nassi 120 - Bir Başka Deyişle - Nisim Sigura

061 - Albert Contente mos Konta - Albert Contente 122 - Galatalı Küçük bir Kız - Coya Delevi

063 - Coya Delevi 125 - Washington’dan Mektup – Altan Gabbay

065 - Kantoniko de Buenos Aire Graciela Tevah de Ryba 127 - Metin’ce – Metin Delevi

072 - Prof. Dr. Moshe de Liba 133 - İz Düşümü – Lina Filiba

073 - PARA KE NO SE OLVIDE 136 - Yaşam – Tufan Erbarıştıran

075 - DE LA PRENSA MONDIAL 142 - DIŞ BASINDAN SEÇMELER


“Yom Kipur” gününde yalnızca Tanrı’ya karşı

Merhaba işlenmiş günahların affı söz konusudur. Bu af,
Yayın Yönetmeninden
insanlara karşı yapılan hataları kapsamaz. İşte bu
nedenle yıl boyunca incittiğimiz kişilerden Kipur
gününden önce özür dileyerek, Tanrı’nın huzuruna
Değerli Okurlarım, hazırlıklı gelmemiz gerektiği öğretilir.

Yahudi âleminin en kutsal iki bayramı olan Hayat, özür dilememizi veya affetmemizi
Roşaşana ve Kipur bayramlarının eşiğindeyiz. gerektiren sayısız olayları karşımıza çıkarır.
Tanrı’nın bu dünya üzerinde bize bahşettiği yaşam
Roş‐A’şana’nın ilk günü ile Yom Kipur arasındaki günlerini çevremizdeki insanlarla ahenk içinde
on günlük süreç, Yamim Norayim (Yüce Kutsal geçirmek istiyorsak, her ikisini ustalıkla
Günler) olarak adlandırılırlar. İnançlarımıza göre, kullanabiliyor olmamız gerekir.
altın buzağı olayından sonra Moşe’nin yakarışları
sonucunda Tanrı’nın affı Kipur günü gerçekleşmiş Siz değerli okurlarımın bayramlarını kutluyor,
ve Moşe, Sinay dağından ikinci On Emir tabletleri dualarınızın kabul görmesini ve yüreğinizdeki tüm
ile inmiştir. iyi dileklerin gerçekleşmesini diliyorum.

Bu nedenle yıl boyunca dinden ve sinagoglardan Ti'hle Shana Vekileloteha,
uzak kalanlarımız bile bu kutsal günlerde ve Ta'hel Shana Ubirkoteha!..
özellikle Yom Kipur’da sinagoga giderek cemaate
katılırlar. Bu günler süresince kapıları özür
dileyenlere açık olan Tanrı’nın yüce huzurunda,
bilerek ya da bilmeyerek kendisine karşı işledikleri
günahlarının affedilmesi için Tanrı’ya yakarırlar.


Bu çabamıza sizleri de katkıya davet ediyor, 27

Başkandan Eylül Cumartesi’yi 28 Eylül Pazar gününe bağlayan
Sami Azar gece saat 03.30’da Şaar Aşamayim sinagogunda

yapılacak geleneksel Selihot duasına ve Roşaşana
ile Kipur bayramlarımızda hepinizi ailelerinizle
Büyüklerim, birlikte sinagoglarımıza bekliyoruz.
Küçüklerim,
Sevgili Kardeşlerim, Yom Kipur günü sinagoglarımızı ziyaret ederek
sizlerle birlikte olmaya ve mesajlarımı şahsen
Her yıl yaz mevsiminin son günleri bizleri iki iletmeye çalışacağım.
önemli bayramımızın eşiğine getirir.
Bayram dua saatlerini ve kaparot geleneğimizi
Vakıf yönetimi olarak, sizlerin huzurlu bir bayram gerçekleştirebilmeniz için gerekli bilgileri ayrıca
geçirmenizi sağlayabilmek için gerekli ileteceğiz.
hazırlıklarımızı sürdürüyoruz.
Bu vesile ile siz değerli kardeşlerimin bayramlarını
Roşaşana ve Kipur Bayramlarımızda geçen yıllarda en içten dileklerimle kutluyor, aileleriniz ve
olduğu gibi Beth‐Israel, Şaar Aşamayim, Algazi, sevdiklerinizle birlikte nice sağlıklı ve mutlu
Bikur Hulim ve Roş‐Aar Sinagoglarımız bayramlar geçirmenizi diliyorum.
hizmetinizde olacak.
Shana Tova Umetuka
Küçülmekte olan ve istemeden de olsa
asimilasyona maruz kalan cemaatimizde
kimliğimizi, değerlerimizi ve geleneklerimizi
korumak için Vakıf yönetimi olarak elimizden
geleni yapmaya çalışıyoruz.


İzmir Düğünlerinin Vazgeçilmez Yöneticisi

Moşe Levi’den Değerli bir Yorum

İZMİR’DE DÜĞÜN

İzmir’in değerli hocalarının öğretileri ışığında bize
verilen Yahudi değerlerine göre, İzmir’de hayatın
her safhasında, her türlü iş ve etkinlik, ‘’iyi’’ bir
imgeyle başlatılır ve ’’iyi’’ bir imgeyle
sonuçlandırılır. Bu düşünce şekli, İzmir Yahudi
geleneğinin vazgeçilmez bir düsturu gibi
kullanılmıştır. Benim aşağıda ayrıntılı olarak

HABERLER anlatacağım etkinlik, İzmir kehila düğün ritüelidir.
Ben bu bilgileri, saygı ile andığım rahmetli More
Şemuel HaKohen’den öğrendim.

Düğün hazırlığı, ‘’gemer de boda’’ ile başlar. Anlamı,
düğün tarihine karar verildiği andır. Badem şekeri
dağıtılarak, düğünün belirlenen tarihte yapılacağı
ilan edilir.

Düğün Törenini düzenlemek damat tarafının

yükümlülüğündedir. Bu nedenle düğün esnasında
davetliler damat tarafından karşılanır. Gelinin
kehila’ya girdiği an, simgesel olarak ‘”damatla
evlenmeye hazır olduğunu ilan ettiği” andır. Damat,
gelinin yanına gelir ve cebinde sakladığı saf ipek


mendilin içinde bulunan, buğday, arpa, pirinç, hayatında örnek olacak kişilerden seçilir. Yani,
badem şekeri ve biraz bozuk parayı (ses için) evlenmiş, doğum yapmış, örnek bir “Casa Judia”sı
duvağının üstünden, gelinin bütün vücudundan olan, tercihen aile fertlerinden, rehber olacak iki
süzülmesini sağlayacak şekilde, döker. genç bayan seçilir.

Gelin ve damat, ikisi de ömür boyu birlikte Düğün aslında sona ermiştir. Ama yedi Berahot’a
yaşamaya hazır olduklarını kabul ederler ve hak kazanmak için, damadın toplum önünde geline
davetlilerin bulunduğu ana salona (mabede) sahip çıkacağına dair, söz vermesi gerekmektedir.
birlikte girerler. Bir “İzmir geleneği” olarak Ketuba okunur, damat Rav’ ın veya Hazan
tanımlayacağımız bu tören, altmışlı yıllarda HaKahal’in huzuruna alınır. Damat cebinden,
İstanbul’daki düğün törenlerinden kopyalanarak ikinci saf ipek mendili çıkarıp, Rav veya hazan’a
bugünkü şekline, “gelinin babası ile birlikte ana verir. Rav veya Hazan, mendili açıp avucuna alır,
salona girmesi” şekline dönüşmüştür. damattan elini mendilin üstüne koymasını ister ve

elini selamlaşmak ister gibi sıkar, damada bu
Biz tekrar düğüne, törenin en önemli bölümüne
mendilin anlamını anlatır: ‘’Bu mendili ömrü
dönelim. “Ehal”in önüne kadar evlenmek üzere
boyunca saklayacağını, gelini boşamaya kalkarsa,
birlikte gelen bu ikiliye, dışarda birbirlerine
bu mendili göstereceğini ve herkesin huzurunda
verdikleri sözü işaretleyecek bir yüzük lazımdır.
aldığı sözü hatırlatacağını; mendilin ikisi arasında
Kiduşim Berahası okunmadan, yüzük takılır. Amaç,
sessiz şahit olarak kalacağını” söyler. Onay aldıktan
tören esnasında gelin ve damadın yaşam
sonra, devam eder: “Ketuba’da yazılı olanları,
yolculuğuna bir an önce başlamasını sağlamaktır.
sağlıkta ve hastalıkta, iyi günde ve kötü günde,
Bu yüzden evlilik töreninin onlar için zorlaştırıcı
evine ve (gelini göstererek) eşine kocalık
olmamasına özen gösterilir.
görevlerini eksiksiz yapacağına’’ dair söz alır.

Kiduşim Berahasından sonra, Bet HaMikdaş
Söz alındıktan sonra törenin son aşamasına
hatırasına bardak kırılır. Bu bölümde geline, iki
geçmeden önce şekerlikler (bonboniyer) dağıtılır.
bayan eşlik eder. Biri gelin tarafını diğeri erkek
Ve yedi duanın (Şiva Berahot)’un okunmasına
tarafını temsil eder. Her ikisi de, geline yeni


geçilir. Bu berahalar evlenecek çıkacak ikiliye hitap tebrik mesajlarıyla bu yürüşe eşlik ederler.

edilerek yapılır. Yani şiva berahot’u okuyan her
İzmir’de uygulanan en köklü gelenek ise, hupa’da
kimse direkt gelinle damada bakmalıdır.
kullanılan Tallet’tir. Tallet’in gelinle damadın
Gelinle damat ehalin önünde, davetlilerin göreceği
saçlarına değmesi gerekmektedir. Ravlarımızdan ve
şekilde, yanlarında anneler ve babaları arasında
hocalarımızdan aldığım bilgiye göre, saçlara değen
talamo’nun altında hupa düzeni oluşturur. Hupa
tallet:
yolu sağda 3 solda 3 ışıkla aydınlatılır. Bu 6 ışığın
ortasında bulunan gelin ve damat 7 kolu yani A‐Gelinle damadın bir çatı altında yaşayacaklarını
menora’yı tamamlarlar. KAZA CUDİA’YA IŞIK ifade etmektedir.
OLURLAR. B‐ Gelin ve damadı davetlilerin enerjisinden

koruyan bir Kipa işlevi görmektedir.
Şiva berahot İzmir’de, Yitsak’ın, Yakov’a verdiği
hayır duasıyla başlar. Son beraha okunduğunda ise, Bu konuyu gündeme getirme nedenim, Keila
Rav veya Hazan şarap bardağına bakarak Başarılar dışında yapılacak düğünlere bir format
diler ve bitirir. Şaraptan bir yudum alır ve gelinle oluşturmaktır. Geleneklerimizin devam etmesini
damada bardağı gönderir. Onlar da aynı şekilde istiyorum. Konuyu detaylandırmadan, esasa bağlı
birer yudum tadarlar. Böylece Düğün töreni kalarak, görselliği anlatmaya çalıştım.
tamamlanır. Geleneklerimizin, nedenlerine ve çıkış

kaynaklarına değinmedim. En kısa zamanda bu
İzmir geleneğinde şiva berahot düğünün son
konuya değinmek, görevim olacaktır.
okunan bölümüdür. İyilikler ve güzelliklerle
başlayan bir beraberlik, hayır duası okunarak ve Bu yazıyla, sadece konuyu basit bir şekilde
özellikle başarılar dileyerek tamamlanır. anlatmaya çalıştım. Dilerim ki A’şem Casa Judia
Son yıllarda alkışlar eşliğinde mabed’ten uğurlanan oluşturmak isteyen GELİNLE, DAMATLARIN
yeni evliler, yeni yaşamlarına başlamak üzere yolunu açık eder.
kehilayı terk ederler. Mutluluklarına ortak olan
davetli grubu, tebessümle ve gözlerden okunan AMEN!..


Kemeraltı’nda Tarihi Dönüşüm: Toplantıya katılan yöre insanı ve işadamları, artık
düğmeye basma aşamasına gelindiğini açıkladı.

Yol Haritası Çizildi
Egedesonsöz İzmir Büyükşehir Belediyesi, Basmane ve
Sinan Doğan

Kemeraltı’ndaki tarihi dönüşüm için çalışmaları
hızlandırdı. Büyükşehir Belediyesi bürokratları,
İzmir’in tarihi bölgesindeki çalışmalar için yöre
halkını, esnafı, otelcileri, Musevi cemaatinin
temsilcilerini, bölgeye yatırım yapmak isteyen
işadamlarını biraraya getirdi.

Alsancak’taki Tarihi Havagazı Fabrikası’nda
düzenlenen çalıştayda Büyükşehir Belediyesi’nin
hazırladığı tarihi dönüşüm projesinin stratejik
planı katılımcılarla paylaşıldı. Toplantıya katılanlar
da bundan sonra yapılacak çalışmalar hakkında
bilgi alırken, görüş ve önerilerini de dile getirdi.

Basmane oteller bölgesi, Havra Sokağı ve civarı,
öğleden sonra ise Mezarlıkbaşı’ndan Basmane’ye
İzmir Büyükşehir Belediyesi, Basmane ve kadar olan Anafartalar Caddesi’nin tek tek ele
Kemeraltı’nda tarihi dönüşüm için bölge halkını, alındığı toplantıya yaklaşık 100 kişi katıldı.
esnafı, otelcileri, Musevi cemaatinin temsilcilerini, Çalıştaya İzmir Büyükşehir Belediyesi Genel
yatırımcı işadamlarını bir araya getirdi. Sekreter Yardımcısı Figen Selvitopu, Konak
Yapılan çalıştayda Basmane oteller bölgesi, Belediyesi Eski Başkanı Muzaffer Tunçağ, Prof. Dr.
Havralar bölgesi ve Anafartalar Caddesi’nde İlhan Tekeli, TARKEM Başkan Vekili Uğur Yüce,
yapılacak tarihsel dönüşüm hakkında bilgi verildi. Musevi Cemaati Başkanı Sami Azar da katıldı.


çok ciddi katılım oldu. Herkes fikrini söyledi. Gayet
güzel ve verimli bir toplantı oldu” dedi.

Ege Genç İşadamları Derneği Eski Başkan Vekili ve
Havra Sokağı Esnafı Başar Manisalı ise Havralar
Bölgesi’ndeki çalışmalarla ilgili bölüme katıldığını
ve görüşlerini dile getirdiğini söyledi.

Manisalı, “Buranın eski günlere dönmesi, atıl
sokakların canlanması için projeler sunulup İZSU
drenaj çalışmalarına başlayacak. Böylece
Kemeraltı’nı su basması önlenecek. Kemeraltı’nın
güneşten korunması için de çarşının üstü kısmen
kapanacak. Ayakkabıcıların terk ettiği bölge
değerlendirilecek. Havralar öne çıkarılacak ve
turizme açılacak” diye konuştu.
TARİHİ DÖNÜŞÜM

Toplantıyla ilgili bilgi veren Tarihi Kemeraltı İnşaat
Yatırım ve Ticaret A.Ş. (TARKEM) Yönetim Kurulu
Başkan Yardımcısı Uğur Yüce, İzmir Büyükşehir
Belediyesi’nin tarih projesinin tarihi alanlarla ilgili
stratejik planının bittiğini belirterek, “O plan
doğrultusunda tespit edilmiş olan alt bölgeler için
düzenlenen çalıştaya katıldık.

Yöre insanından, esnaftan ve mülk sahiplerinden


(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 10 -
Asansör & Dario Moreno

Sokağı

Toplumbilimci Hüsran Akıllıoğlu tarihi Asansör'ün
yer aldığı Daryo Moreno Sokağı'nda asırlık evini
restore ederek burada müzayedeler
gerçekleştirmeyi, kültür ve sanat soyleşileri ve
sergiler düzenlemeyi planlıyor. Sokağı, yenilenen
evleri ile kent hayatına bır cazibe merkezi olarak
kazandırmayı hedefliyor.


İzmir – Bahri Baba Cumhuriyeti çağlarında Türk Kazı Tarihi1 “ adlı

Eski Musevi Mezarlığı Türk Tarih Kurumu tarafından Mayıs 2014’de
yayınlanan eserin II. Cildi, s. 246‐249’dan
Sadi BAYRAM öğrendiğimize göre; Osmanlı
İmparatorluğunun son dönemlerinde dört
iklimi bağrında barındıran cennet
Anadolumuzun antik şehirlerinden biri olan
güzel İzmir’de, eski Musevi Mezarlığı olan
şimdiki Bahri Baba parkı civarında 1915
tarihinde yeni yol açılması ve Öğretmen Okulu
yapılması esnasında, Roma Dönemine ait
mozaikler ve bazı bina parçaları, heykel
kırıkları ortaya çıkması üzerine, Müze‐i
Hümayun uzmanı Ahmet Bedreddin Bey
İzmir’e gelerek gerekli incelemelerde bulunur.

Konu hakkında Ahmed Bedrettin Bey’in Müze‐
i Hümayun’a gönderilen iki yazısı genç nesil
İzmirlilerin eski tarihine ışık tutmaktadır.
Varyant’tan Bahri Baba Parkı’ndan İzmir’e bir bakış

Hâmit Zübeyr Koşay ‐ M. E. Zarif Orgun ‐ Sadi 1
Hâmit Zübeyr Koşay‐M.E.Zarif Orgun‐Sadi Bayram‐Erdoğan
Bayram ‐ Erdoğan Tan tarafından kaleme Tan ;“ Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti
alınan “Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye çağlarında Türk Kazı Tarihi “ Türk Tarih Kurumu yayınları
C.II, Ankara 2013, s.246‐249.


İzmir’de yeni yol açılması esnasında Musevî Müze‐i Hümayun Müdirriyet‐i Umumiye‐i
Mezarlığı’nın yola gitmesi sırasında mozaik Aliyyesi Pîşigâh‐ı Sâmisine2,
döşemeye rastlanması üzerine Ahmed No.3 Ma’ruz‐ı bendeleridir,
Bedreddin Bey’in işe müdahalesi, kalan kısmın
Bahri Baba Mezarlığı’nın park yapılması ve Mütekaddim 2 Şubat 1330 (R./ 15.02.1915 M.)
Öğretmen Okulu yapılması hakkında 15.02.1915 tarihli ariza‐i çâkeriye zeyldir:
tarihli yazıya 22.02.1915 tarihli ek yazan Müze‐i
Hümayun Memurlarından Ahmed Bedreddin İzmir’de Bahri Baba nam mevkide icra
Bey’in iki yazısı aşağıdadır: edilmekte olan hafriyatta zuhur eden
mozaiklerin Romalılar devrine ait mebani‐i
hususiyeden birisinde olduğunu ve muahharan
yine bu mevkide ayak üzerinde üç insan resmi
musavver başları kırık noksan mermerden
mamûl Yunan âsarından ve mabede ait bir
metro iki santimetre irtifaında ve seksen sekiz
santimetre arzında ve yirmi beş santimetre
sıhahinde bir friz bulunmuş ve diğer parçaların
dahi bulunması me’mul olduğunu 5 Şubat 1330
(R./ 18.02.1915 M.) tarihli ve iki numerolu
arizanemde melfuf telgrafnâme ile arz‐ı
malûmat eylemiş idim.

2
İstanbul Arkeoloji Müzesi Arşivi, Karton 89, Dosya No.
6808.


kadimesinden cesim bir harabenin âsar‐ı

mimariyesinden, mermer direk ayaklarından
ve saçak ve daha diğer mermer parçaları ile
mezarların yapılmasından anlaşılmaktadır.
Mevki‐i mezkûrun hafr 3 ve tesviyesinde
müstahdem olan amele ise yevmiye ile çalışan
amele olmayıp taht‐ı silâh altına alınan efrad‐ı
gayr‐i müslümeden zabitlerinin nezareti
altında işleyen askerlerdir. İşbu mevkiin
mesaha‐i sathiyesi beş yüz metre tulûnde yüz
kırk metro arzında olup bazı nokta üzerinde
İzmir, Sarıkışla’ya bir bakış bir metrodan ziyade ve dağ eteğine yaklaşınca
orada belki on metrodan ziyade toprak
İş bu ameliyatın suret‐i cereyanıyle mahalli kaldırılacaktır. Bu ameliyata iki mahı 4
mezkûr neden ibaret olduğunu ber‐vech‐i zir mütecavizdir mübaşeret olunmuş ve henüz
arzda musaraat eylerim. Şöyleki: Bahri Baba yüzde on nisbetinde yapılmamış olduğundan
denilen mevkide kâin kadim Musevî tabii bu ameliyatın belki dört mahdan ziyade
Kabristanı’nda bir park yapmak ve bir devam eylemesi me’muldür.
Dar’ülmuallimiyn Mektebi inşa eylemek üzere
Vilâyetçe verilen karar üzerine mezkûr Çâkerleri şimdiki halde yalnız mozaiklerin
kabristanı oradan kal’a mübaşeret olunmuş ve çıktığı mahalli tamamıyle meydana çıkarmak
bu sayede mevki‐i mezkûr …lim (yerin?) bir için elden geldiği kadar gayret eylemekte
harabe olduğu tezahür eylediği gibi esasen
kabristanda mevcût kabir taşları Yunan Âsar‐ı 3
Kazı
4
İki ayı.


olduğumu ve diğer noktalarda inşaat Müze‐i Hümayun Müdirriyet‐i Umumiye‐i

zabitlerinin marifetiyle icra olunmakta Aliyyesi Pîşigâh‐ı Sâmisi’ne Ma’ruz‐ı
olduğunu ve mamafih oralarda tesadüf bendeleridir
olagelmekte olan duvarların hedmine5 mehma‐
emkan meydan vermemek için son derecede İzmir’de zuhur eden mozaikleri zâhire ihracı
sa’y etmekte bulunduğumu ve bunların ileride zımnında makam‐ı sâmilerinden çâkerlerini
mümkün mertebe plânlarıyle fotografilerinin memuren oraya i’zam ve kabl’el‐azime
yapılmasına itina eyleyeceğimi ve ameliyat‐ı bendelerine bir talimat i’tâ buyrulmuş idi.
mezkûre şimdiki halde bu suretle cereyan İzmir’in ahval‐i hâzırası münasebetiyle
eylediği makam‐ı sâmilerince malûm ameliyat tatil edildiğinden beyhude yere orada
buyrulmak üzere arz ve beyan‐ı ictisar kılınmış imrar‐ı vakt eylememek için şeref vârid olan 21
olmağla ol babda emr‐ü ferman hazret‐i men Şubat 330 (R./06.03.1915 M.) tarihli ve 6795
leh’ül‐emrindir. numerolu tahrirat‐ı aliyyeleri mucibince
Dersaadet’e avdetle o havalide bulunduğum
9 Şubat 1330 ( R./ 22.02.1915 M.) müddet zarfında talimata tevfikan ifâ‐yı vazife
Müze‐i Hümayun Memurlarından eylediğim ber‐vech‐i zir arz ve beyanına
Mühür müsaraat eylerim. …
Ahmed Bedreddin

Bedri Bey’in 14.03.1915 tarihli Raporu’nun Bahri
Baba Parkı ile olan baş kısmında ise:

5
Yıkılmasına


14 Temmuz 2014’te Sene içine dağılmış olan 6 orucumuzdan 1 tanesini

Düzenlenen İftar Yemeğinde tutabilmeye çalışacağız ve 3 haftalık bir hüzün ve
Türkiye Musevi Cemaati Başkanı özeleştiri sürecine gireceğiz.

İshak İbrahimzadeh’in Konuşması
Bu orucun nedeni bundan 2000 yıl önce Roma

istilası sonucu yıkılan ve sürgüne gönderilen
Türkiye Yahudi Cemaati’nin
Yahudilerin başkentleri olan Yeruşalayim’in
Sayın Valim,
düşüşünün başlangıcı olması…
Sayın Büyükşehir Belediye Başkanım,

Başkanlarımız,
Her ne kadar tarih kitapları dönemin en büyük
Sayın Emniyet Müdürü,
gücü olan Roma orduları karşısında Yeruşalayim’in
Sevgili Hahambaşım,
düşmesinin doğal olduğunu yazsalar da
Değerli misafirler,
bilgelerimiz ve hahamlarımız şehrin düşmesinin
Darülaceze’mizin Sayın Başkanı Aylin Hanım ve
“tek” sebebini şehri savunanların birbirlerine
ekibi,
duydukları “gereksiz nefret” olduğunu belirtirler.
Bizleri aralarına kabul eden bu kutsal mekânın

sayın sakinleri,
Nefret ve yarattığımız önyargılar ilk insandan beri
Ve kendileri adına söz almaktan ayrıcalık
toplumların “en büyük düşmanı” olmuş ve olmaya
duyduğum sevgili cemaatim,
devam etmektedir.
16. sını düzenlediğimiz iftarımızda tekrar hep
birlikte olmanın mutluluğunu bizlere yaşattığınız Bugün de dünyamızda ve maalesef yaşadığımız
için teşekkür ederim .... Hoş geldiniz, orucunuz coğrafyada bunun sonuçlarının en “acı” örneklerini
makbul olsun. görebilmekte, yaşamaktayız.

Yarın sabah bizler de sahur saatinde sizlerle Bütün bunların en büyük acısını ise hangi tarafta
birlikte oruca kalkacağız. olursa olsun anneler, annelerimiz çekiyor.


Kutsallarımız toplumsal barış yerine, toplumlar içi Yurdumuzda da bu tip söylemlerin yarattığı
ve toplumlar arası nefreti körüklemek için ötekileşmeyi, yalnızlığı ve tehdidi hisseden bizler
kullanılırken büyük bir çoğunluğumuz buna sessiz de maalesef son dönemlerde de bu konuya
kalabiliyor, ortak yaradanımızın “sevgisini” hassasiyet göstermekte bencil davranıldığını
içimizde ve aramızda yaratmak yerine en başta görebiliyoruz.
“O”nu katlediyoruz.
Toplumsal sorunlarımızın nedenini ararken
Semavi inançların mensubu bizler “tek” olan ürettiğimiz komplo teorilerimizde ‘Yahudi’
yaradanımızın öğretilerini bu iftar soframızda parmağını ısrarla aramak, bağlantı kurmaya
yaşadığımız şekliyle dünyamıza taşıyamıyor ve çalışmak, ‘Yahudi’ kelimesini, dinimizi suçlunun
“İnsanlık” olarak hepimiz tekrar sınıfta kalıyoruz. veya ‘suçun’ yeterli sebebi veya kanıtı gibi
göstermeye çalışmak, Hitler gibi canilerin arkasına
Bütün bu toplumsal felaketlerin başlangıç noktası sığınmak ve daha acısı bunu ‘ama öteki Yahudilere
ise nefret söylemleri. söyledik, bizim Yahudi’lerimize degil’ benzeri
sözlerle açıklamak,
Her ne kadar bunların “söylem” olduğu ve herhangi
bir fiziki bir kastı olmadığı iddia edilse de ve bunu yapanların arasında toplumun sanat,
söylemlerle oluşan benlikler önce birbirlerini siyaset, akademisyen, medya gibi çeşitli
tanımayanlar arasındaki ön yargıyı pekiştiriyor ve kesimlerinin önde gelen temsilcilerinin dahi
daha sonra bu ön yargılar durumundan vazife olabilmesi....
çıkardığını zannedenler tarafından aksiyon haline
getirilebiliyor, getiriliyor. Çoğumuzun ise şu veya bu sebeple sessiz kalarak
bunu özümsemesinin Yahudi inancının mensubu
Zamanla alışkanlık ve sonucunda farkındasızlık bizlerde yarattığı yalnızlığı da paylaşmak isterim.
yaratabilen ve kendimizi haklı çıkarabilmek için bir
öteki yaratan bu söylemlerle şahsım dahil, her Belki bizler de, geçmiş acı olayların yarattığı
kimden gelirse gelsin mutlaka mücadele etmeliyiz. kayıpların üstümüzde yarattığı çaresizlik, 500 yıldır


halen Yahudi bir “vatandaş” olarak görülememenin ve bu konuda samimi adımları cesaretle ve her

azınlık hissi, konunun özünden kopup hangi bir hesap yapmadan ve daha fazla
siyasileştirilmesi çekincesi ve tüm bunların gecikmeden atmamız gerekse de, gerçek çözüm
oluşturabildiği, halen hedef gösterilmenin medeniyeti dünyaya hediye eden bu topraklarda bu
oluşturduğu yalnızlık ve korkunun da etkisiyle gibi söylem sahiplerini önce farkındalığını
'hukuk sistemimizin' adaletine önyargı ile yaklaşıp sağlayabilmek ve başaramıyorsak hep bir ağızdan
bu konuları adalete taşımakta gereken medeni reddedebilecek seviyeye çıkabilmektir.
cesareti gösteremedik.
Bu bağlamda yapılan çalışmalara, özellikle
Resen harekete geçebilecek hukuk sistemimiz ve Holokost’un yalnızca bir Yahudi Soykırımı
bizlere 500 yıl evvel kalplerini ve kapılarını açan olmasının ötesinde, bunu insanlığın en acı
anlayış da hareketsiz kalınca, bu mübarek Ramazan yüzkarası olarak gören ve bu sapıklıktan almamız
akşamı bu duygularımızı sizlerle ortak bir gelecek gereken dersleri en geniş anlamıyla destekleyen Dış
anlayışının umudu ve samimiyeti ile paylaşmak İşleri Bakanlığımız nezdinde devletimize
istedim. takdirlerimizi de sunmak isterim.

İçimizdeki ötekileşmeyle samimiyetle mücadele Bu konudaki diğer bir örnek faaliyet de birçok
edemezsek dışımızdaki dünyanın her neresinde üniversitemizdeki sosyal kulüpler tarafından
olursa olsun gelişen ırkçılık, islamafobi ve en geniş düzenlenen “Yaşayan Kütüphane” günleri.
tanımıyla ayrımcılıkla olan mücadeleye örnek bir
şekilde katkıda bulunabilir miyiz? Bu faaliyetlerde önyargılarımızın olabildiği
Yahudisi, Türbanlısı, Ermenisi, Eşcinseli,
Ve daha önemlisi kendi iç barışımızı sağlayabilir Mahkumiyet yaşamışı, Kürdü, Engellisi gibi farklı
miyiz? gruplardan temsilciler öğrencilerle buluşup onların
her türlü sorusuna karşılıklı örnek bir medeni
Her ne kadar nefret yasalarının işlevliğe sokulması anlayış içinde cevap veriyorlar.
her türlü ayrımcılığın karşısında bir çözüm olsa da


İşte bu faaliyetlerden birinde Cenk ve Ali Osman İşte sevgili kardeşlerim aç kalarak açlığı değil ancak

ile tanıştım. Bugün Ali Osman ve arkadaşları da açlık içinde olanı anlamamız için yaradanımızın
aramızdalar, Kendilerine bizimle birlikte olup, bizlere verdiği bu oruç ibadetinde bizler de hep
iftarımızda görev de aldıkları için teşekkür birlikte el ele vererek bu kardeşlerimizin geleceği
ediyorum. için örnek bir mekânı yaratabilir ve bu şekilde hem
ailelerimizi mutlu eder hem de birlikte ürettiğimiz
Down Sendrom’lu bu iki kardeşimiz soru sormak projelerle önyargılara ve nefrete en etkili cevapları
için gelmişlerdi ve ilk sorularında onlar yerine verebiliriz.
kendi önyargılarımı kırdım. Gördüm ki onların
hayatında ne önyargı var, ne de nefret. Tek farkları Biz Musevi Cemaati devletimizin önderliğinde
olan bir fazla kromozom’un adı “sevgi kromozomu” gerçekleşecek bu tip projelere manen ve madden
ve bu onları bizden daha farklı ve insancıl yapıyor. katkı sağlamaya hazırız.
Daha sonra tekrar buluştuğumuzda gördüm ki
anne ve babaları onların üzerine titriyor. Sözlerime son verirken yaklaşmakta olan Ramazan
bayramının ülkemize, bölgemize ve dünyamıza
Bu şekilde de aramızda yalnızca sevgiden oluşan barış getirmesini diler, bizleri onurlandırdığınız
“sade” fakat bir o kadar da kuvvetli bir bağ oluştu. için hepinize tekrar tek tek teşekkür eder sevgiyle
kucaklarım.
Ancak bu kardeşlerimizin önlerinde saygı ile
eğildiğim aile büyüklerinin bir endişesini de
gözlerinde görebiliyoruz. Bu da her türlü sevgiyi bu
mübarek çocuklarımıza en özverili şekilde veren
ailelerin kendilerinden sonra bu kardeşlerimize
aynı sevgiyle sahip çıkılamayacak olmasından
duydukları endişe.


Amerikalı-Yahudi Orkestra Şefi Maazel 75 yıllık sanat hayatı boyunca Berlin Alman

LORIN MAAZEL Operası’nın sanat direktörlüğünü, Viyana Devlet
Operası’nın genel müdürlüğünü, Berlin Senfoni
84 Yaşında Öldü Radyosu, Bavyera Radyosu Senfoni Orkestrası,
Pittsburgh Senfoni Orkestrası, Cleveland
Orkestrası, Münih Filarmoni Orkestrası ve New
York Filarmoni Orkestrası’nın müzik
direktörlüğünü yaptı. En az 5,000 opera ve konser
performansında 150’den fazla orkestra yönetti.

Aynı zamanda bir besteci olan Maazel’in yazdığı ilk
opera olan George Orwell’in ünlü romanından
esinlenen “1984” Londra’daki Royal Opera House ve
Covent Garden’da ve Milano’daki La Scala’da
sergilendi. Lorin Maazel, Fransa’da iki kez
Amerikalı‐Yahudi orkestra şefi ve besteci Lorin “Commandeur de la Legion d’honneur”,
Maazel, 13 Temmuz 2014 Pazar günü Virginia’daki Almanya’da “Bundesverdienstreuz (Üstün Liyakat
evinde öldü. Nişanı)”, İtalya’da “Premio Abbiati”, Finlandiya’da

“The Commander of the Lion”, Avusturya’da
Lorin Maazel ve eşi Dietlinde Turban Maazel
“Grosses Goldenes Ehrenzeichen für Vedienste
tarafından 2009 yılında kurulan Castleton
(Avusturya Devleti Üstün Hizmet Nişanı)”
Festivali’nin yetkilileri Maazel’in Rapphannock
ödüllerini aldı, Viyana Filarmoni ve İsrail Filarmoni
idari bölgesindeki Castleton Çiflikleri’nde zatüre
orkestralarının yaşam boyu onursal üyesi oldu.
hastalığı sonrasında oluşan komplikasyonlar
Papa II. John Paul ve Bill Clinton gibi ünlülere de
sonucu hayatını kaybettiğini bildirdi ve ölümünü
verilen “Kentucky Albayı” ünvanını aldı.
hem festivalin hem de maestronun kendi web

sitelerinde duyurdu.


Liga Gençlerimiz

Macaristan “Szarvas”

Kampındaydı

İÇİMİZDEN

Beki Şikar

Bu yıl İstanbul’dan 11 gençle birlikte Liga’dan 2000
doğumlu 11 genç on iki günlüğüne Macaristan’daki
Szarvas kampına gittiler. Gençler Hindistan, İsrail,
Rusya, Moldovya, Macaristan, Ukrayna, ABD gibi
ülkelerden birçok yaşıtlarıyla tanışıp ülkeler ve
kültürlerarası köprüler kurdular.




Günlerini spor, yüzme, folklor, müzik, resim ve grubu Türk kültürünü çok başarılı bir şekilde
benzeri aktivitelerle geçirdiler. sergiledi. Madrihler her gün bu yılın teması olan
“bereşit” ya da kişisel başlangıçlar hakkında
eğlenceli faaliyetler düzenlediler. Zaman dar
olmasına rağmen muhteşem sinagogun da ziyaret
edildiği bir günlük
Budapeşte turu da
programa dahildi.
Elbette Szarvas’taki 12
günlük bu kısa ziyaret
yeterli değildi ve
gençler birbirlerine
doyamadan ayrılmak
zorunda kaldılar.

Kamp dönüşü
İstanbullu gençlerden
ikisi Çeşme’deki
arkadaşlarını ziyarete
geldiler. Umuyoruz ki Zsarvas’taki güzel anılar ve
arkadaşlıklar daha uzun yıllar devam edecek.

Her ülkenin farklı bir ülkenin kültürüyle ilgili bir
gösteri yaptığı bir gece aktivitesinde Moldovya


Hahambaşı İzmir’de önce Rabanit Recina’nin rahmetli annesi

ve babasi Izmir Bet‐Din Uyesi Rav Mordehay Sason
Rav Isak Haleva’nın ile ailesi ve yakinlarının ebedi istirahatgahının
Çeşme Ziyareti bulunduğu İzmir Altındağ Musevi Mezarlığında
geleneksel ziyaretlerini yaptılar. Ardından
Daniel Levi
kalacakları Çeşme Sheraton Oteline intikal ettiler.

Otelde bulunan Sinagogdaki dualara katıldılar.
Kendilerine bu Sinagoga düzenli olarak katılan ve
yaptığı konuşmalar ile katılanların gönlünde taht
kuran Bet Din Üyesi Rav İzak Alaluf da eşlik etti.
Izmirli olan Rav Izak Alaluf’un İzmir ritüelinde ve
makamlarında yönettiği Selihot duası ve bu duada
yaptığı anlamlı konuşmalar katılanların beğenisini
topladı.

Hahambaşı’nın Çeşme’de katıldığı dualara Türk
Musevi Cemaati Yönetiminden Eski Başkan Silvio
Ovadya, Başkan Vekili Jojo Nasi, Başkan Yardımcısı
Moris Levi, Neve Şalom Vakfı Başkan Yardımcısı
Eliezer Arditti, Izmir Musevi Cemaati Onursal

Başkanları Moris Bencuya ve Jak Kaya, Başkan
Hahambaşı Rav Isak Haleva ve eşi Recina Haleva
Yardımcısı Avram Abuaf ve diğer yöneticiler
29.08 – 01.09.2014 tarihleri arasında Çeşme’de
katıldılar. Toplumumuz ve ozellikle Istanbul’dan
idiler. Oğulları Yosi Haleva da bu ziyarette onlara
gelerek tatillerini Çeşme’de geçiren kardeşlerimiz
eşlik etti.
bu dualara yoğun ilgi gösterdiler. Bunun dışında


Istanbul Ortaköy Sinagog’u Hazan HaKahal’i ‐ İzmir’e özgü ritüeller ve makamlar titizlikle
Viktor Beruhiel ve Bakırköy Sinagog’u Hazan korunmalı ve yaşatılmalıdır. Ben İzmir’e Izmir’in
HaKahal’i Nisim Beruhiel katıldıldıkları duaların rituel ve makamlarını yaşamaya gelirim.
bir kısmını yönettiler.
‐ Kişisel tekamül için yılın belirli döneminde kişisel
Cemaatimizin emektar bilgesi, hocamız Rafael muhasebe yapmak şarttır. Kişi bu dönemde geçmiş
Moron’un uzun bir rahatsızlıktan sonra bu dualara yıllarda yapamadığı fakat kişisel ve toplumsal
katılması da çok anlamlı idi. Kendisine acil şifalar yaşama katkı yapacak bir değişikliği hayatına
ve uzun ömürler diliyoruz. katacağına söz vermeli ve bu yolda yürümelidir. Bu

günlerde yaşadığımız Selihot döneminin anlamı
Hahambaşı Rav Haleva konuşmalarında şu
budur.
mesajları verdi:

‐ Cemaatimizin yoğun ilgi gösterdiği Çeşme’de Pazar gününü Çeşme’de yakınları ve akrabaları ile
Sinagog olması iyi ve doğru bir fikirdir. Desteğe geçiren Haleva ailesi 01.09.2014’te Istanbul’a döndü.
layıktır.

‐ İzmir’deki Cemaati bir arada tutmak, yaşatmak ve
özellikle İzmirli atalarımızdan kalan dini ve
kültürel mirasın aktarılması ve geleneklerimizin
yaşatılması için gayretlerin artırılması ve
çalışmaların hızlandırılması gerekir. Bu konuda
üzerime düşenleri yapamaya hazırım.

‐ Şabat, kim olduğumuzu hatırlatan önemli bir
gündür ve anlamını bilerek ve öğrenerek
yaşanmalıdır.


Joint Gönüllüsü Sevgili Izmirli Cudyolar,

ARIEL MORİTZ’in Thank you for once again opening your hearts,
İzmir’e Veda Mesajı homes and families to yet another Joint volunteer.

I feel lucky to have met so many of you and to have

worked with your children, grandchildren, parents

and grandparents. With all of the family

connections in Izmir I hope you'll add me to your

family trees as an American cousin!

We had a great year with the kids and teens and I

know that they will continue to learn and teach

and take pride in their Jewish identity.

As it is almost Rosh Hashanah, I want to wish you a

sweet new year. I have fallen in love with this

community and city. I take many memories,

Ladino songs, a new Turkish vocabulary and your

delicious cooking away with me. I hope you will let

me return your incredible hospitality if you are

ever in the U.S. with a Moritz family Sabat dinner.

Hoşçakalın ve görüşmek üzere,

Ariel Moritz


Yeni Joint Gönüllüsü Hello İzmir,

Warren Steinberg’in My name is Warren Steinberg and I am so thankful
İzmir’e Merhaba Mesajı that you have welcomed me into your community.

I have immediately sensed the amazing warmth of
the community. I am from Melbourne, Australia
but have also lived in Israel and the UK. I recently
graduated from The University of Melbourne with
a major in Business. I have had experience working
in education, business and IT. I love to play all
sports, hike, read and eat.

I am excited about learning more about the Izmir
community, meeting everybody and eating lots of
Turkish food. If you see me around, come say
merhaba. I am always smiling and always happy to
drink a coffee.

Please remember I am always a phone call away
and happy to help in any way possible.

Thank you.

Warren


Madrihlerimizin harika kadrosu programda boş yer kalmasına asla

izin vermedi ve her anımızda İsrail, Yahudilik,
ILSI Programı liderlik ve benzeri konularda bilgi dağarcığımızı
genişlettik.
Rena Kaya – İzmir
Ülkenin içinde olduğu zor durumda orada olmamız
bize olaylara İsrail’in içinden bir gözle bakmamızı
sağladı.

ILSI’ın dopdolu, yorucu ama hepsinden öte
muhteşem gezi programında Masada’nın tepesinde
güneşin doğuşunu izlemek, Ölü Deniz’de uçmanın
hissini yeryüzünde yaşamak, Negev Çölü’nü
devenin üzerinde dolaşmak ve günü Bedevi
çadırlarında bitirmenin keyfini yaşamak gibi harika
tecrübelerin yanında aynı zamanda Yad Vashem ve
Har Herzl’de tarihi yerinde öğrenme şansına sahip
olduk.

Türkiye yanında A.B.D, Kanada, Sırbistan ve
Bulgaristan’dan katılım gören bu programdan
Bu yaz, Liga’dan her sene katılım gören ILSI dönüşte uluslararası arkadaşlıklar ve Liga’nın
(International Leadership Seminar in Israel) gelecek nesillerine aktarabileceğimiz bilgiler ve
gezisine katılma şansını elde ettik. eşsiz tecrübelerle geri döndük. ILSI hepimiz için
unutulmaz bir programdı.
2‐21 Temmuz 2014 tarihleri arası yapılan gezide
ülkenin içinde olduğu zor duruma rağmen, ILSI’ın


Polin & Leon

Evlendiler
Lale & Moiz Abuaf'ın kızları Polin ile Beki &

Sami Hulli'nin oğulları Leon 6 Temmuz'da
İzmir Karataş Beth ‐ İsrael Sinagogunda
yapılan tören ile evlendiler.

Genç çift düğün davetlerini Çeşme Radisson
Blue otelde düzenledikleri muhteşem bir gece
ile kutladılar.

Mutluluklar dileriz.


Sara & Rami

Evlendiler

Röne ve Menaş Gabay'ın kızları Sara ile Ester
Benmayor ve Mişa Hayim'in oğulları Rami 11
Ağustos'ta Çeşme'de La Capria Otel'de evlendiler.
Mutluluklar dileriz.


Melis & Eyal
Before Sunset Beach’te

Evlendiler

Diana ve Cako Taragano'nun kızları Melis ile
Sara ve Albert Enriquez'in oğulları Eyal, 10
Ağustos 2014 Pazar günü Çeşme Before Sunset
Beach'te düzenledikleri davette evlendiler.

Mutluluklar diliyoruz.


Şeli & David Natan Hayim’in

Nişanlandılar Anlamlı Bağışı

Cemaatimizin hayırsever işadamlarından, Ege‐Tav
yönetim kurulu başkanı Natan Hayim, Ağrı
Diyadin Omuzbaşı koyünde yaptırılan Yas evinin
yapımına bağışta bulundu.

Sara ve Davit Enriquez'in kızları Şeli ile merhum
Elizabeth ve Jeffry Thomases'in oğulları David
nişanlandı. David'in evlilik teklifinin ardından,
Şeli'nin ikiz kardeşi Gila Telyas'ın organize ettiği Köy ileri gelenleri kendisini ziyaret ederek köy
sürpriz nişan partisi evliliğe ilk adımı atan çifti çok halkının teşekkürlerini hazırladıkları plaketle
mutlu etti. Mutluluklar diliyoruz!.. birlikte sundular.



ELİ RODİTİ’ye

Teşekkür Plaketi

Talmud Tora Derneğimizin muhasebesini uzun yıllardır büyük bir başarı ile tutan
Strugo ofisinde ziyaret ederek bir
Eli Roditi’yi Dernek Başkanı Alp Habif ve İzak

teşekkür plaketi sundular. Kendisi kutluyor ve emekleri için teşekkür ediyoruz.


Sara Pardo’nun Yeni Kitabı Büyük ozan Homeros’un “Gök kubbenin altındaki
“Öykülerin İzinde en güzel şehir” olarak betimlediği, farklı kültürlere
ve inançlara binlerce yıldır ev sahipliği yapan güzel
Smyrna’dan İzmir’e” İzmir.

Sara Pardo’nun yıllarca yaptığı rehberlik
birikimleriyle kaleme alıp Mertcan Mertbilek’in
resimlediği Öykülerin İzinde Smyrna’dan İzmir’e,
çocuklara kent tarihini eğlenceli bir biçimde
anlatıyor.

İzmir’deki en eski yerleşim alanı olan Yeşilova
Höyüğü’nden Bayraklı Tepekule’ye, Kadifekale’den
kent merkezine uzanan gezide Super
Araştırmacılar Kulübü”ne Sara Pardo’nun yanı sıra
Zafer Derin, Meral Akurgal ve Yaşar Aksoy eşlik
ediyor.

Resimlemelerini Mertcan Mertbilek, Editörlüğünü
Ayşegül Utku Günaydın, Düzeltilerini Hülya
Dayan, Grafik Uygulamalarını ise Aynur
Sarıbüyük’ün yaptığı Sara Pardo’nun bu yeni
kitabını her İzmirli çocuğun okumasını öneririz.



UtÜÉâ{ WtçtÇ [txÅxà

SAMİ AKYILDIZ

09 TEMMUZ 2014

DAVİT KRESPİN

10 TEMMUZ 2014

ELZA ZAFİRA RODİTİ

RAHAMİN SİGMAN
29 AĞUSTOS 2014
20 TEMMUZ 2014


Yazdığı Kitaplar
(Devam)

Yazdığı altmışa yakın kitaptan günümüze kalan ve
Rabenu Agaon bilinen yedi kitabı vardır. Bu kitapların bazılarının
önsözlerinde bu kitapların yangından nasıl
kurtarıldıklarını da anlatıyor. Bu yedi kitabın
isimleri : 1) Giza Hayim 2) Artsot Hayim 3) Peulat
Tsadik Lehayim 4) Ehafets Hayim 5)Hayim Laroş
6) Nişmat Kol Hay 7) Hayim Umeleh
Rabi Hayim Palaçi

O gece yalnız kendi kitapları yanmamıştı. Kendi
Z.T.L. kitaplarının yanında babası Rabi Yaakov Palaçi ve
Rabi Avraam Plaçi’den kalan kitaplar da yanmıştı.

Yangın gecesi Yahudi mahallerinin büyük bir kısmı
da yangından etkilenmiş ve küle dönmüştü. Çok
sayıda insan evsiz barksız kalmıştı. Romanya’nın
Moti Katan Bukarest şehrinden Rabi İlel Behar Manoah hemen
2011 kardeşlerinin yardımına koşmuştur. Servetinin çok
büyük bir kısmını şehri tekrar kurtarabilmek için
yatırımlara yönlendirmiş, Bet Yaakov yeşivasını
tekrar baştan inşa etmiş ve bu yeni binaya o
günden itibaren halk Bet‐İlel ismini vermiştir.
Yeşivanın içinde büyükçe bir kütüphane


oluşturmuş ve yaşamı boyunca bu yeşivaya yazdıkları ile mukayese etmez ve ettirmezdi. O
yatırımlarda bulunmuştur. kitaplar gençlik döneminde yeşivada ve Tora
öğrenimi sırasında yazılmış kitaplardı. O zamanlar
Rabi Hayim Palaçi bu yangın felaketinin halkın yönetim sorumluluğunu bu denli
üzüntüsünden ve girdiği depresyondan uzun bir benimsemez, bilgi ve düşüncelerini olduğu gibi
süre kurtulamamış ve yatmak zorunda kalmıştır. yazmakla yetinirdi. Şimdi ise zamanın büyük bir
Bu süre içinde oğlu Avraam Palaçi babası ile çoğunluğunu cemaat işlerine, mahkemelerdeki
yakından ilgilenmiş, onunla uzun uzun konuşarak davalara ayırmak durumundaydı. Sefer Hayim
moralini yükseltmiş ve yanan eserleri tekrar kitabında bu dönem ile ilgili düşüncelerini şöyle
toparlayabilmek için yollar aramaya başlamıştır. dile getirmiştir: “Yanan kitapların sayfaları arasında
Uzun bir hazırlık döneminden sonra Rabi Avraam bir günahkârmışım gibi duygu ve düşüncelerim de
Palaçi babasının yüksek zekâsını ve hatırlama yanıp küle dönüşmüştür. Bugün omuzlarımda
gücünü değerlendirmeye karar vermiştir. Parşömen hissettiğim sorumluluklar bana yazmak için ihtiyaç
kağıtlara babasının hatırladıklarını yazmaya duyduğum rahatlığı, istikrarı ve özgürlüğü bana
başlamış ve geceler boyunca ertesi gün babasına vermiyor. Kitaplarımın bazı cümle veya
soracağı soruları hazırlamıştır. Böylece bazı eserleri bölümlerinde yorumlarımı yeterince iyi kaleme
tekrar yazılabilir hale getirmiştir. “Kefi Şeraşum alamamışsam beni anlayışla karşılayın. “Yadunu oti
Bezihroni” ve “Ma şeraşum Bezihroni” isimli lekaf zehut.”
kitaplar bu çalışmanın soncu ortaya çıkmıştır.
Aynı dönemde yazdığı Zehira Le Hayim kitabında
Zamanla babası Rabi Hayim Palaçi sağlığını tekrar ise “elim yazıyor ama kendimi ateşlik bir
kazanmaya başlamış, bir süre sonra Tora günahkârmışım gibi hissediyorum. Ancak Minha
öğrenimine tekrar grei dönmüş ve kısa sürede ile Arvit arası ya da sabah karanlığında
normal yaşamına tekrar dönebilmiştir. yazabiliyorum” demiştir.

Gelecek Sayıda:
Yeni yazdığı eserlerin hiçbirini yangında yanan eski Yazdığı Kitaplar (Devam)



Haberes

de la Komunidad de İzmir
Eskrito por: Moshe Levi - Izmir

Traduksion por: Rachel Amado Bortnick

Bodas en Izmir
(Mesaje de Moshe Levi)

SEKSION

EN

LADINO

Asigun mos aklararon muestros savios de Izmir por
muestras valores djudias, kada paso muevo de vida,
kada echo i kada aktividad, se deve empesar kon
un sinyo bueno i terminarse kon un sinyo bueno.


Esta manera de pensar fue siempre un prinsipo i Kon este akto la novya i el novyo akseptan de pasar

una regla en la tradision djudia de Izmir. sus vidas endjuntos. Entran endjuntos al
sanktuaryo ande todos los invitados estan
La aktividad ke vo deskrivir aki es el ritual de boda asperandolos. (Esto era el uzo en Izmir asta los
ke tiene lugar en la kehila (sinagoga). Estas anyos de 1960, kuando se desido a kopyar el uzo de
enformasiones yo me las ambezi del More Estambol, ande la novya entra al sanktuaryo kon su
(maestro) Shemuel HaKohen, de bendicha papa. )
memorya.
La parte mas emportante es la seremoniya delantre
El aparejo de boda empesa kon el ‘’gemer de boda’’, del “Ehal” (aron akodesh), porke es ayi ke el novyo i
ke es el momento kuando las famiyas desidan la la novya van afirmar la prometa ke dieron afuer.
data ke se va azer la boda. La data se anunsa a la Esto se aze kon el aniyo. Los novyos se meten
komunidad kon konfites (bonbones de almendra.) aniyo antes de la beraha de kidushin, para ke el
La famiya del novyo se enkarga de aparejar la novyo i la novya empesen sus union de vida
seremonia de la boda. Por esta razon, la parte del imediatamente. Tambien la seremonia se aze de
novyo resive i saluda a los invitados a la entrada de manera repozada para los novyos. Despues de la
la kehila. Kuando yega la novya para entrar a la beraha de kidushin, el novyo rompe la kupa de
kehila, es ke eya se konsidera “pronta a kazarse vidro en memoria del Bet Amikdash. Durante esta
kon el novyo.” El novyo se aserka de eya, kita de seremonia, la novya es akompanyada por dos
su aldikera la rizá de pura seda, i vazya su mujeres, una a kada lado, la una siendo de la parte
kontenido ‐ trigo, sevada, arroz, kunfite, i de la novya, i la otra del novyo. Todas las dos son
minudarya de paras (para ke aga ruido) ‐ ensima elejidas por ser egzemplos para la novya en su
del velo de la novya, i todo se arezvala por su mueva vida: mujeres djovenas i kazadas, kon
puerpo i kaye enbasho. kriaturas, ke izieron una buena “kaza djudia.”


Kon este paso ya se kompleto el kazamiento, ma el “bonbonieras” a los ke estan prezentes. Despues se
novyo tiene dainda ke ganar el derecho de azer la melda las siete berahot. Estas berahot deven ser
sheva berahot (siete bendisiones), i para esto, el adresadas al novyo i la novya, kijo dezir ke el ke
deve prometer delantre de la komunidad ke el va melda las berahot deve mirar direktamente al
kudiar a su mujer. Agora se melda la ketuba, el novyo i la novya.
novyo estando al lado del Rav (rabino) o Hazan. El
novyo kita una segunda rizá de pura seda de su Despues es el orden de la hupa. El novyo i la novya
aldikera, i se la da al Rav o al Hazan. El Rav o suven i se estan delantre del Ehal, kada uno kon su
Hazan, avri la rizá en su palma i le dize al novyo ke padre i madre a su lado, mirando a la djente. El
meta su mano ensima la rizá i le apreta la mano kamino de la hupa es iluminado kon tres luzes de
komo si fuera de saludo i le da a entender al novyo kada lado. En medyo de estas sesh luzes, el novyo i
la sinyifikasion de esta rizá: “Deves guadrar esta la novya se azen la sietena luz, ansi se simboliza ke
rizá toda tu vida; si keres divorsar a tu mujer, le vas eyos kompletan la luz de la menora djudia. Se
a amostrarle esta rizá para kodrarte de tu prometa azen eyos LA LUZ DE LA KAZA DJUDIA.
delantre de toda la djente; Esta rizá va kedar entre
vozotros komo un testigo kayado de esta prometa.” En Izmir las 7 berahot empesan kon la bendision
El novyo aksepta esta kondision, i el Rav kontinua: de Yitsak a su ijo Yakov. En la ultima beraha, el
“Lo ke esta eskrito en la ketuba lo vas azer en salud i Rav o Hazan ke las meldo, mira al vazo de vino i les
en hazinura, en dia bueno i dia negro, a tu kaza i ogura a los muevos kazados todo bueno, toma un
(apuntando a la novya) a eya, vas azer todo tu dover sorvo del vino, i da el vazo a la novya i el novyo, los
sin dinguna mankura.” I el novyo da su prometa. kualos toman un sorvo del vino tambien. Ansi se
kompleta la seremonia del kazamiento.
Despues de kompletar la prometa, antes de pasar a
la ultima seksion de la seremonia, se distribue las En la tradision de İzmir, las siete berahot se


meldan al final de la seremonia de boda. La union un formato para la diskusion sovre azer bodas

empesa kon simboles de buendades i ermozuras, i afuera de la keila. Yo kero ke kontinuen muestras
se termina kon bendisiones, ogurios buenos, i tradisiones.
felisitasiones.
Perkuri de kontar la visualizasion de la boda sin
En los ultimos anyos, los muevos kazados salen del detalyos, tokando solo a lo esensial. No trati de las
sanktuaryo kon las palmas (el aplauso) de los razones o los orijines de muestras tradisiones.
invitados, ke partajan los sentimientos de alegria, Konsidero mi dover de tratar de esto sekamente.
kon sus sonrizas i los buenos dezeos ke se meldan
de sus ojos. En este eskrito trati del tema en una manera
simple.
En Izmir, el uzo del Tallet en la hupa es la tradision
de raises mas ondas. El tallet deve tokar los kaveyos Mi dezeo es ke Hashem avra el kamino para kada
de la novya i del novyo. Asegun las informasiones novyo i novya ke kere tener una Kaza Judia.
ke tomi de muestros rabinos i maestros, el talet ke
toka los kaveyos: AMEN!..

A‐ Simboliza el fakto ke el novyo i la novya van Moshe Levi
a bivir debasho de un techo.
B‐ Fonksiona komo una Kipá ke proteja al
novyo i la novya de la enerjia de los
invitados.

La razon ke kije tratar de este tema, es estableser


seremonia, ke tura una medya ora. Ma no

El Kantoniko de Rachel konosiamos todo su simbolizmo, asta ke Moshe
Rachel Amado Bortnick
Levi mo lo dio a entender en su eskrito,
simplemente entitulado “Izmir’de Dügün” (Boda en
Una Gloria de Muestra Tradision: Izmir), ke lo toparash (en mi traduksion al ladino)
en este numero del DIYALoG. Kuando aparesio en
Boda Djudia de Izmir “Lozizmirlis” del Internet, munchos mandaron
agradesimientos I felisitasiones al autor por su
valutozo lavoro.

La alaha (ley relijioza) da siertas obligasiones del
ritual de kazamiento, ma no dize nada por el lugar
ande se deve azer la seremonia. En Turkiya el uzo
fue siempre de azerlo en la kehila/sinagoga. Por
esto me avia venido muy kuriozo de meldar poko
atras en Salom ke el Granrabinato de Turkia agora
esta permetiendo azer bodas djudias en otros
lokales (http://www.salom.com.tr/haber‐91774‐
nerede_evlenelim.html?rev=5), I vide foto de la
Los Izmirlis ya saven ke kuando se dize "boda", se boda ke se izo en un otel en el Bosfor.
trata de la seremonia relijioza de kazamiento ke
tiene lugar, jeneralmente en dia de Alhad, en la Ke koensidensia ke en los mizmos dias uvo boda en
kehila Bet Israel, la mas grande i mas elegante Izmir: Polin Abuaf i Leon Hulli se kazaron el 6
kehila/sinagoga de la sivdad. Todos mos kazimos Djulio 2014 – en Bet Israel seguro! I despues
ayi, asistimos tambien en munchos kazamientos tuvieron la seremonia de kezada, otra tradision
ayi, I konosemos egzaktamente kada paso de la partikolar a Izmir. (Aki los felisito a los muevos


kazados, i les oguro “para pasar bueno.”) Grasias al entran direktamente al taksi I se van al lugar ande
Internet, yo pude ver las fotos I los videos de este se va azer la fiesta de la kezada.
kazamiento. Las seremonias de Izmir no trokan!
Los djudios Izmirlis, mezmo si no son relijiozos,
Todas las kriyaturas ddjudias de Izmir saven ke un son atados a sus tradisiones partikolares. La boda,
dia (kuando viene la ora buena, komo dezian los kon todos sus rituales de antes, durante, i despues
grandes) i eyos se van a kazar en Bet Israel. I yo me de la seremonia en la kehila, es una de las mas
engrandesi kon esta esperansa I siertedad. Es por ermozas de estas. En el artikolo, Moshe Levi trata
esto ke en la Amerika, al mansevo (ashkenazi) ke solo del “gemer de boda” i la seremonia en la
kijo ser (I es agora) mi marido le meti una kehila. Mos da a entender komo muestros rituales
kondision: la boda va ser en Izmir. I es esto fue. dan esperansa de todo bueno a los novyos en sus
Mos kazimos en Bet Israel el 20 Novembre 1960. mueva vida endjuntos, i trayen alegria I onor a sus
Akel tiempo se azia asta 4 bodas el mezmo dia, una famiyas, i a todos los asistientes. Por este eskrito, el
detras de otro, porke avia grande komunidad resivio agradesimientos I apresiasion de munchos
djudia en Izmir. Agora, malorozamente, kon solo Izmirlis. Kreygo ke esto mos amostra ke, malgrado
mil djudyos, a penas si ay una boda o dos al anyo. la permision del Hahambashi de Estambol, los
djudios de Izmir van a preferar siempre azer las
Siguro ke kon el tiempo uvo algunos trokamientos bodas en Bet Israel – todo tiempo ke ay djudios en
en la seremonia tambien. El artikolo mensiona ke la sivdad.
la novya uzava entrar kon el novyo al sanktuaryo, i
desde los 60s, entran kon el padre. Entonses yo fui Dias Buenos de pas, trankilidad I Amistad ke venga
de las primeras novyas ke entro kon su papa, i no a Turkia, a Israel I al mundo. I siempre ke
kon el novyo. Tambien en mi tiempo, despues de la tengamos alegrias enmuestras vidas, Amen.
seremonia, en el portal de la entrada, los asistientes
felisitavan a los novyos I sus famiyas. Agora, por
razones de seguridad, no ey esto. Los novyos se


Algunos dos anyos despues, vino mi avuela a

Yehuda ke dize? vijitarmos en Tel Aviv, para desidir si les konviene
Yehuda Hatsvi
a toda su famiya venir i establesersen en la sivdad
ande moravamos..

La Evolusion Me parese rekordar, yo kaminando en la oda,
de los Avuelos enteniendo en la mano una chikitika sarten de
kovre, kon dos azas, i yamando: "Nona, tata!".
Un dia de Agosto 1934 mos tomaron muestros
djenitores en brasos, a mi (de 18 mezes) i a mi Por seguro, demandando una porsion mas de
ermaniko (de 6 mezes), i partieron de Salonik a patatikas fritas. Este fue el uniko rekuerdo ke tengo
Erets Yisrael, para instalarmos en este pais para de mi avuela.

siempre.
Mi nona torno a Salonik, deskontente del

komportamiento liberal visto a la playa de Tel Aviv,
i su relato de la vijita fue muy desizivo: "Aki, en
Salonik, es la verdadera Yerushalayim !".

Naturalmente, ke durante los anyos, kontinuo un
interkambio de letras entre Tel Aviv i Salonik. Mi
nono eskriviya a mi madre en judeoespanyol, i
kuando se asavento ke ya me ambezi a meldar en
ebreo, adjuntava en sus letras una fraza o dos en
ebreo arkaiko, bibliko, en eskritura de Rashi.

Siendo ke las letras de Rashi asemejan un poko a
las letras ebreas, pude yo "desifrar" lo ke me


eskriviya mi avuelo ke en Salonik, i le respondia a Ma, la teoria de Rachel Caspari afirma ke la
mi estilo. jenerasion de los aedados, en todos los tiempos,
djugo un rolo muy importante en la evolusion de la
Toda esta korespondensia termino ensupito umanidad.
kuando un dia de los dias, en 1942, el postadji le
retorno a mi madre la letra ke aviamos mandado a De akuerdo a lo ke los antropologos mos estan
Salonik. diziendo, el "ombre moderno" ya egzistiya en
Africa desde algunos 100000 anyos; ma la mayoriya
Una nota, apegada sovre el envelop mos avizava: de la populasion no yegava a bivir mas de 30‐35
"partieron a una destinasion deskonosida"... anyos, por kavza de hazinuras, ambrera o feridas.

Es solo antes de 30000 anyos ke empeso un proseso
Es kuryozo, komo todos estos pokos rekuerdos de de mijoria en las kondisiones de vida, i el numero
mis avuelos se espertaron i flotaron a mi tino de los avuelos en la komunidad kresio
despues de meldar en "Scientific American" un dramatikamente. El examen de los dientes i de los
rezume de investigasion por la Prof. Rachel Caspari eskeletos de muestros preistorikos antepasados an
de la Universidad de Michigan. demostrado ke la esperansa‐de‐vida se aumento.

Komo ya lo savemos, muchas jenerasiones Entonses, los adultos mas aedados podian kuidar
konfiavan en los avuelos, (i las avuelas, por los ninios, transferar konosimiento i abilidades
naturalmente), para kuidar a los chikos, ayudar en bazados sovre sus eksperiensia de la vida.
los echos de kaza, i tambien profitar de sus apoyo
emosional. Por enshemplo, rekojida de alimentos, o topar
fuentes (manaderos) de agua, elaborar alates, etc.
Este fenomen kontinua asta muestros dias.
Le Biblia tambien apresia a los aedados, i mos dize:


"Los dias avlaran, i la muchidumbre de anyos aran no parese tan establesido. No siempre ay en el siglo
saver saviduria" (Iyov, kapitolo 32, 7). 21 el mizmo respekto ke avia en jenerasiones
pasadas verso los avuelos.
En konsekuensia, la populasion kresio mas i mas
kon el tiempo, i las dimensiones del serebro umano Asta sierto punto tengo la impresion ke la Internet
aumentaron durante la evolusion. Se dezvelopo la remplaso en parte la eksperiensia akumulada de las
agrikultura i la sivilizasion en jeneral. personas mayores

La longevidad es una de las bendisiones de muestra
La Prof. Rachel Caspari yega a la konkluzion ke las
epoka, ma tambien tiene unos kuantos aspektos
avuelas (i los avuelos) son "una yave para el exito
(ekonomikos en partikolar) ke son un pokito
umano".
problematikos; i dayinda no se investigo

sufisientemente ke sera el estado de los
***
bisnonos/bisavuelos en la famiya del avenir.

Ma, es todo esto relevante a muestra jenerasion?

En el puevlo judio en partikolar, kresyo una
jenerasion ke ni konosio a sus avuelos ke fueron
peresidos en la Shoa.

Por kavza de este fato trajiko, se perdio (en parte)
la tradision del modelo tipiko de famiya‐de‐tres‐
jenerasiones.

De la otra parte, malgrado el fato ke los avuelos en
jeneral son una parte integral de la famiya, ya por
miles de anyos, sus rolo en la sosiedad oksidental


Alzheimer, ya mos aviya auzado a su mankura. Por
D’aki – D’aya modo ke malgrado ke eya estava en vida, no estava
Eliz Gatenyo
presente en este mundo. Eya ya era mi madre
kerida, ma no era akeya mujer ke era mi amiga, mi
Mez de Tamuz konsejera, mi konfidente. Keşke ke estuviera
asentada en su kantoniko i ke estuviera en vida…
malgrado ke su vida ya no se yamava mas “bivir”.
Keridos Amigos,
Neyse, desharemos estas kozas negativas de una
Agora ke vos eskrivo este artikolo, estamos en el parte, oy vos kontare una konseja mitolojika sovre
mez de Tamuz a la judiya i Temmuz a la turka. este mez de Tammuz.

Este mez no puedo dizir ke me plaze muncho. Si, Ansina ampesaremos a mi konsejika, komo es el
es verdad ke la natura esta en su maturidad uzo…
kompleta. Ya avrieron las flores, ya kresyeron los
trigos, las bestyas ya paryeron i ya engrandesyeron Aviya de ser, un buen de naser. La ija kazada el
a sus ninyos. Ma yene no me da muncha grasya kon padre sin naser… kualo deviya de ser? En el tiempo
este mes. La primera koza ke no me plaze es la de los Sumerios biviya una deesa ke se yamava
kalor. Offfff me siento muy mala kon las kalores. İnana. Esta deesa era la alegriya de su puevlo, los
Me parese ke no esto puedyendo respirar. De la Sumerios. İnana era la ija de Nanna, Dios
kalor ya no se mas kualo azer… maskulino de La Luna.

La sigunda koza ke no me plaze muncho en este Inana bivio munchos anios en las leyendas de las
Tammuz es un poko triste… Por ke peryi a mi sociedades sigientes, ma kon nombres diferentes.
madre kerida en este mes. Puedo dizir ke komo mi Komo: En los Akkadianos se yamo İştar, en los
mama sufriyo anyos kon esta hazinura ke se yama Judios se yamo Astarte i en Roma la yamaron


Venüs. Los Sumerios le dieron todas las buenas Ereşgikal se konformo a las reglas de Debasho de
kalidades ke kerian ver en una mujer, la Tierra i transformo a Inana a un kadavre.
enlaltesyeron i la adoraron. Le eskrivieron
munchas poemas i istoryas i ansina la Despues ke paso tiempo, vieron ke Inana no esta
immortalizaron. İnana fue el simbolo de la tornando. La vezira Ninşubur, se adreso a la
ermozura, seduksyon, atraksion, kompasion, Asamblea de los Dioses i les rogo de salvar a Inana
ambision, kombate, ruza (kurnazlık) i lo mas de la mano de su ermana. El Dio de Los Savios les
emportante era el simbolo de la fertilidad i de la ayudo i justo ke ivana reushir a kitar a Inana de
fekundidad. debasho de la Tierra, su ermana Ereşgikal se
aparesyo i les disho : El ken entra debasho de la
Despues ke ya la konosimos a esta perfekta idola, tierra no puede salir ansina kolay…. Kale ke deshes
ya vino la sira de kontarvos su istorya sentimental. a uno en tu lugar. Ereşgikal mando a su ermana a
Ken no kere tener una mujer semejante? Siguro ke su sivdad kon dos guardias sedimes, para bushkar
teniya munchos pretendientes. Entre estos, se alguno ke tome su lugar.
topavan el Dio de la agrikultura Enkimdu, i el Dio
de los Pastores Tammuz. En realidad, İnnana Eya ke suve a ensima de la Tierra, ve ke todos los
preferava kazarse kon Enkimdu, ma su ermano, el Dioses se vistieron de sakos, yoran por Inana. Se
Dio de el sol Şamaş, la konsejo de kazarse kon acideyo de verlos ansina i no kideyo a dar a
Tammuz… İnana lo oyo i se kazo kon Tammuz. dinguno de eyos. Kontinuando a bushkar alguno ke
puede sakrifiar, eye ke ve? Su marido tan kerido
Tammuz i Inana estavan biviendo muy orozos. Un Tammuz, kon vistidos de seda, asentado en su
diya Inana kijo yir a vijitar a su ermana. Su ermana trono riyendo i burlando kon su entorno. Se
Ereşgikal, era “la Governadora de Debasho de inyervo muncho muncho i ordeno a los sedimes, ke
Tierra”. Kuando Ereşgikal vido entrar a su ermana lo tomen i lo yeven i lo metan debasho de la tierra
Inana, se espanto. Por ke ya saviya ke Inana era una en su lugar. Los sedimes pishin lo aferraron de los
mujer muy poderosa i puediya pasar a su lugar. brasos i de los piezes i lo metyeron debasho de la


tierra. Tammuz ampeso a rogar i a gritar. Yamo al Tammuz de los Babilones. De este nombre

ermano de Inana Şamaş, para ke le ayude a fuyirse “Tammuz” se avla en Ezekiel 8:14.
ma no uvo hayre.
Aki vos eskrivi una konsejika de Tammuz en un
Yene puedemos ver aki ke, komo dizen muestros diya kayente de Tammuz…..
padres “la sangre no se aze agua”. La ermana de
Tammuz La deesa de los Esfuenyos Gestinanna, se Komo ampesimos a la konseja, de la mizma manera
fue a la Asamblea de los Dioses i les propozo de la eskaparemos, en disiendo… Eyos tengan bien, i
kedarse al menos medyo anyo al lugar de su mozos tanbien.
ermano. I ke lo liberen a Tammuz. Ansina ivana
kedar debasho de tierra, medyo anyo Tammuz i Eliz Gatenyo.
medyo anyo Gestinana.

Despues ke la Asamblea de los Dioses aksepto esta
propozisyon de Gestinana, liberaron a Tammuz i se
fue ande su mujer Inana ke amava muncho, se
abrasaron, se izieron pas i se acuntaron.

Ansina ampeso un muevo anyo. El mundo entero
enfloresyo, los trigos se engrandesyeron, las bestias
se fertilizaron. Ansina vino abundensya al mundo.

I a esta okazyon, metyeron a este mes el nombre de
Tammuz, el mes mas fertil mes de el anyo.

El kalendaryo Ebreiko adopto este nombre de


Hamas. Hizimos todo para evitarlo. El Primer

Shimon Kapitan d’Estambol Ministro de Israel Benyamin Netanyahu ya tomo
Shimon Geron desisiones korajosas para meter fin al fuego por un
momento de reposo mismo kuando Hamas
Kon toda la angustia ke tuvimos kon Hamas en las ultimas doz kontinuaba kon su guerra. Hamas rechazo kada
semanas, el Jewsih News de esta semana estaba yeno de artikulos
sobre la Guerra entre Israel i Hamas. overture ke fue echa para meter fin al fuego i traier
el kalmo.
El Embasador de Israel en Las Nasiones Unidas hizo el diskurso
siguiente ke lo topi muy bien presentado. No era esto lo ke kieriamos en enviando a nuestros
hijos i hijas a enfrentar a un enemigo ke vive de la
violensia i ke selebra la muerte. Tengo ke
El Embassador del ONU klarifikarlo ke nuestras fuerzas se estan harvando
“Ron Prosor” en Gaza, ma no kon el Pueblo de Gaza. Por anios
los sivdadanos de Israel fueron viktimes de attakos

echos por un Grupo de Terroristos i assesinos. Nos

atakan en nuestras kasas i eskuelas, en los cafes i
Senior Presidente:
los buses. Vos kaie de metervos un poko de nuestro

lado para prevenir el proximo barrage de rocketas.
Kon el akto de haber kidnapado i matado a
Para prevenir el proximo attako de bomba de
nuestras kriaturas no habia otra solusion. Kuando
suisidio i eliminar la amenaza ke mostra su kara
lanzaron rocketas sobre nuestros sivdadanos no
preta.
habia otra solusion. Kuando los Jihadistos

fraguaron tuneles debasho de nuestras frontieras
Solamente el mez pasado vos dio una idea de la
no habia otra solusion. Por todas estas razones
amenaza ke enfrenta Israel. Fuimos atakados en 4
unas kuantas horas antes las Fuerzas de Defensa de
frontes. Lanzaron missiles de la Syria, del Libano,
Israel entraron en Gaza para kalmar la situasions
del Sinaii i de Gaza. Hubo un fin del fuego por 6
en degradando las kapasidades del Terror de


horas. Israel lo respekto i Hamas kontinuo kon sus los civiles. Lo regretamos si habian piertas civiles

atakos. Mas de 2000 rocketas harvaron a Israel. en forma de "collateral Damage". Kuando al otro
lado, eyos no hesitan de pasar la linia kolorada.
Komo utilizo Hamas la pausa de 6 horas? Utilizan ambulansias inchidas kon kriaturas para
mover a los terroristos a traves el pais. Meten sus
Envio 13 terroristos armados a traves un tunel, al armas en las kasas, lanzan rocketas de las mezkitas
Kibbutz Sufa kon la idea de haser un masakro i meten el Kuartel General debasho del Hospital.
grande. Era la terzera vez ke Hamas utilizaba estos
tuneles en las ultimas 2 semanas para attakar al Los leaderes de Hamas komo "Khaled Mashaal"
pueblo en Israel. Hoy mismo se topan lanzando viviendo en los hoteles de luxo en Qatar, yaman el
sienes de missiles. room service de un lado i del otro lado dan el
orden de servirsen de los civiles para eskonder lo
Senior Presidente: ke hase Hamas.

Por kaji 2 semanas la vida de los Israelianos no era Ya fue dicho por uno de la Autoridad Palestiniana
komoda kuando tenian unos segundos para korer a ke kada missile ke se lanza a Israel, es un krimen
los Refugios de Bomba. Nuestras sivdades grandes kontra la humanidad porke es dirijido a la
komo Tel‐Aviv, Haifa i Jerusalem eran poblasion civil.
bombardeadas kada dia. No hay pais en el mundo
ke va tolerar atakos similares. Estamos Senior Presidente:
defendiendo a nuestros sivdadanos kontra el terror.
Mismo kuando se sona las alarmas en Israel, los
Durante esta guerra Israel presto atension ke no Miembros de la Communidad Internasionala sonan
haigan munchos muertos. Trato a esta kestion de unas alarmas ke son falsas. Tienen el argumento ke
un punto de vista moral ke ninguna otra armada lo del momento ke Israel se retira a las linias de 1967 i
hase. El buto era de harvar a los terroristos i no a desmontan sus establesimientos en los Territiorios


Okupados, va haber paz. Disen ke el Conflicto tiempo tenian miles de missiles. Estas armas se
viene de la okupasion. hizeron mas sofistikadas i puedian ir a kualkier
parte de Israel. Kada unos kuantos anios okure una
No hay aki gente ke se akodran ke Israel en 2005 se offensiva nueva.
retiro de Gaza sin guardar un sentimetro de tierra?
En 2008 Hamas lanzo 800 rocketas indo al sud de
Nos topimos obligados a derasinar a miles de Israel. En 2012 habian 1200 en una semana indo al
famiyas de sus kasas i kommersios. No se habia sentro de Israel. En las ultimas 2 semanas habian
kedado ayi un sol soldado. Deshimos detras kosas mas de 2000 indo a todas partes de Israel. Kada vez
ke puedian developar la ekonomia de los ke se deklara un fin al fuego, Israel lo aksepta
habitantes de Gaza i dar la okasion de vivir en paz. esperando ke haiga paz. Ma el otro lado utiliza el
Habrimos las frontieras para enkorajar el tiempo para rearmarse i ser agresivo de nuevo.
kommersio. Senior Presidente:

Teniamos la esperanza ke iva ser el model de 2 Por anios lo habiamos dicho ke Hamas lanzaba
estados viviendo en paz uno al lado del otro. No rocketas de Gaza. Demandimos a la Communidad
fue esto ke se paso desgrasiadamente. Hamas kreo Internasionala de kondanar a este akto i eyos no
una Theocrasia Militante. En primero se metio en respondieron. Vos kaie ahora a enfrentar las
guerra kon Fatah i mato a la oposision. Despues konsekuensias. Hamas explotando el Gobierno del
destruio las instalasiones ke los Israelianos les Union Palestiniano esta al punto de exportar el
habian deshado. Se kreo un Regime de Terror kon terror de Gaza a Judea i Samaria. Lo ke hizo la
kilometros i kilometros de tuneles debasho la tierra. Communidad Internasionala es de ambrazarlos,
Utilizaron los fondos de la Communidad esperando ke iva haber paz un dia. Hay ke tomar
Internasionala para inchir los almazenes kon armas. kuento del fakto ke La Raison D'Etre de Hamas es
Kada mez en los ultimos 9 anios Hamas lanzo sus destruir a Israel. Esta profitando del union para
missiles a las sivdades al Sud de Israel. Kon el ganar legitimidad kon sus objetivos. Uno de Hamas


lo disho "Las balas ke harvan, el ruido ke hasen las Vosotros kada uno i uno, teneis la solusion ke es de
bombas i los missiles ke explosan kon los soldados metervos kontra el terorismo i de garantizar el
Israelianos kidnapados, todo esto es musika para derecho a un pueblo de vivir en paz. Hay ke
nuestras orejas." defender a estos derechos humanos por una
libertad ke apresiamos todos. Munchos aki han
Senior Presidente: exprimido el derecho de Israel a defenderse. Los
remersiamos por este gesto.
Los sivdadanos de Israel desean vivir en paz.
Kieremos ver a nuestras kriaturas engrandeser i Demando del resto de los paises de metersen
enviejezer sin korer a los refugios de bombas. Sin tambien de nuestro lado. Aki estamos todos kontra
ke sean obligados a meter el uniforme militar kaji el mal i estamos por lo ke es justo kontra lo ke es
todas sus vidas. Esperamos ke todo lo ke se paso i injusto.
se pasa hoy, formarian parte del libro de la historia
i no parte de las novedades de kada dia en las
revistas. Este dia no vino aun.

Por el momento tenemos ke ir a la guerra kontra
un enemigo ke kiere destruirnos. Kuando todos
estan en sus kamas dormiendo la noche, nuestros
hijos i hijas estan en lugares eskuros guardando al
Pueblo de Israel. El Rey David lo habia dicho en su
tiempo "Vivi por muncho tiempo entre gente ke
detestan la paz. Yo soy por la paz. Ma kuando lo
digo los otros se meten a haser la guerra" Israel no
tiene otra solusion.


En el Jewish News "Gareth Narunsky" hablo de la Entrevista Dos]se pensaba ke haser paz kon los enemigos era
ke tuvo kon el eskrivano i kommentator "Yossi Klein Halevi". una kestion technika. Lo sabemos todos ke tipo va
Topi a este artikulo bastante interesante i pensi ke valia la ser este akuerdo. Tenemos ke tener el deseo, porke
pena de meterlo en un DIYALoG Futuro. Yossi Klein Halevi ya tenemos un partenero de paz en el otro lado. Ma
viene a la Australia la proxima semana para hablar en
no tenemos un partenero ke puede forzar el
Sydney i en Melbourne.

Akuerdo sobre el Pueblo Palestiniano. La nosion ke
se puede haser paz kon un Movimiento Nasional
Palestiniano, ke no aksepta nuestra legitimidad, es
Entrevista una fantasia komo es nuestra okupasion sin pagar
Kon el Eskrivano un presio.
YOSSI KLEIN HALEVI
Ke es el sentimiento en las kaies de Israel?

Ke pensas tu sobre la kestion de seguridad del La matansia de los 3 mansevos Judios unio al pais
Estado de Israel? en su tristeza i su esperanza. Se alumbraron 3
kandelas en nuestras kasas i estos mansevos
No existe un Proseso de Paz. Ya se vido esto en los muertos formaron parte de nuestras vidas. Sus
ultimos tiempos. Tenemos ke liberarnos de las madres representaron la dignitad del Pueblo Judio i
illusiones del pasado. Habian 2 illusiones. se tornaron a un simbolo de la Fuerza Israeliana.
Asi subio el moral. El proximo insidente era la
Uno] era el pensar ke se puedia okupar un lugar sin venganza. Aki se trata de un grupo muy chiko
pagar un presio. Ke se puedia okupar a un Pueblo extremisto ke no parese del todo a Hamas. La gente
en siendo un Estado Judio Demokratiko. Munchos en los sitios okupados no son en general violentes.
Israelianos ya lo saben ke los 2,no van del todo Estan ayi para isolar a los terroristos. Alo mas seran
enjuntos a lo largo. akusados de ser extremistos passivos.


Ke ves kon la Statua Quo de Israel i su no lo akseptaron. Aki uno se pierde. Kuando te
Delegitimizasion? metes a explikar en un tiempo de la Social Media i
el Twitter, subito pierdes al publiko. Eyos pueden
Nos topamos en una posision de ser explikar sus kavzos en 5 segundos. El Argumento
Historikamente arebashados en las relasiones entre Judio es komplikado komo es el Pueblo Judio i
Israel i la Communidad Internasionala. Pensan en komo es el Judaismo i la Historia Judia. En soma es
el Oksidente ke Israel es el Archo‐Criminel en la una experiensia bien komplikada. En la Primera
Communidad Internasionala. El problem el mas Generasion de la existensia de Israel teniamos una
grande no se ve tanto en la Syria, Irak o Libano. explikasion de 5 segundos. El Holokosto signifikaba
Mas en la manera ke los Israelianos tratan a los ke teniamos menester de un refugio seguro. Hoy el
Palestinianos. La tentativa de delegitimizar a Israel Holokosto no lavora mas. Lavora mismo kontra
se va mas profundo en kritikando a toda su nosotros. La gente se demanda komo es ke los
okupasion. Se demandan mismo si Israel tiene el Judios ke sufriyeron tanto, hasen la misma kosa a
derecho de existir. Esta situasion no se mete en otros?
kestion kon ningun otro pais en el mundo. Israel se
topa forzado a defender su existensia. La ironia aki Komo esta kaminando el Debate de
es ke Israel se kreo para defender el derecho de los Delegitimizasion?
Judios a existir. Esto es la parte horrible.
Nos topamos delantre un problem profundo de no
Es ke Israel puedia dirijir mijor su Hasbara? saber de ke manera presentar nuestro kavzo.
Tenemos ke pensar komo haserlo. El problem es ke
Si ya lo puede, ma nos topamos en un desavantage los Judios se olvidaron lo ke representa nuestra
grande. El otro lado tiene ke explikar las palabras historia. Kien somos komo pueblo? Ke signifika
komo "Okupasion, Apartheid, Expulsion i Guerra nuestro retorno a la Tierra Ansiana, despues de
Ethnica" para ke nosotros podremos responder. En 2000 anios? Ke signifikasion espiritual tiene
1947 hemos akseptado la partision del pais i eyos nuestra historia? Son kestiones ke no sabemos


mismo demandarlas. Si, demandamos lo ke es Sosiedad Israeliana, El KIBBUTZ komo un
praktiko, porke nos topamos en guerra. No kreyo Movimiento i las KOLONIAS komo un otro
ke vamos a tener esta vitalidad a lo largo de Movimiento. Eran los 2 Movimientos ke
enfrentar los attakos ke se dirijen kontra nuestra envizajaron un rol MESSIANICO para Israel i para
legitimidad i nuestra historia, si no mos metemos a el mundo.
hablar de esto entre nosotros, para desidir lo ke es
la historia. Si no puedemos topar una respuesta, Para mi la division interesante dentro el Tsionismo
porke existimos, no podremos luchar por nuestra Classico era kon los NORMALIZANTES ke
existensia. Sobre todo kuando los Judios tienen pensaban a krear un Estado Judio,sin pensar a ser
otras alternativas ke de ser Judios. una luz a otras nasiones.En el Segundo Campo,el
suenio era de un Israel transformando el mundo.
Nos puedes hablar de tu ultimo libro "Like Eran 2 Movimientos fuertes i messianicos i mi libro
Dreamers" ke es la historia de 7 soldados ke konta la historia.
unieron a Jerusalem i despues dividieron la
nasion?

Es una partikularidad de Israel ke mostra la
Identidad Israeliana i la Ideologia lojika de su lucha,
en las dekadas despues de la Guerra De 6 Dias.
Hablo de 7 soldados ke se harvaron en Jerusalem el
7 Junio 1967. Los veo a eyos despues de la Kaida del
Union Sovietico. Son aktivos en el Movimiento de
la Kolonizasion de los Territorios Okupados i son
aktivos tambien en el Movimiento de la Paz. Mi
libro konta el destino de Nuestros Suenios Grandes.
Las 2 Fuerzas del Tsionismo ke transformaron la


Este artikulo fue presentado en el Jewish News de esta kontroversiales de un perspektivo. Es una
semana por"Zvi Yehezkeli" ke se topa en la kabeza del "Arab Investigasion ke toma lugar dentro los Inmigrantes
Desk/La Mesa Araba" en Israel, News10". El hizo una seria Musulmanes a traves la Europa. Mostra sus
de 4 partes titulada "Allah Islam" ke le trusho una kondisiones i kulturas de esta gente i esto da la
popularidad. Le kosto kaji su vida kuando hizo un filmo en
okasion a ver insidentes raros komo el Jihadismo i
Marseille en el Arrondisement 15. El karro ande estaba se
topo rodeado por un grupo de jovenes armados kon
el Anti‐Semitismo.
kalashnikovs. Le dermandaron ke salga afuera i ke entrege
el filmo ke habia echo. A este punto el chofer metio la mano Munchos individuos aparesiendo ayi son
en el gas i partio pasando a traves esta gente. kontroversiales por la manera ke pensan i las
experiensias humanas ke tuvieron krea una
Saludes a todos. simpatia.

EXPOSAR EL ISLAM MILITANTE ANWAR aparese en la Primera Episodia. El dise"
Esto toko al korazon al enkontrarnos kon su madre.
Un dia se va mostrar la scena de lo ke le vino a su Ayi oimos una historia muncho mas fundamentala
kabeza en Marseille. Una semana antes 6 mansevos ke de la Iskierda i de la Derecha. Era el Islam
eran matados en fusil en el mismo barrio. kontra el Mundo. "Allah Islam" habla de una tema
Yehezkeli es un Israeliano ke habla el Arabo sin ke parese a un terreno yeno de minas. De un lado
aksento, bastante para entrar i salir kon los hay la konfrontasion profunda itrublante de
Musulmanes en lugares ke no son permetidos, en manera sosial, ethnika i religiosa de los
Sueza i Fransia. El mira a la mente Islamika en la Musulmanes ke tienen diffikultad a topar sus
Communidad Europea. En tiempos komo este uno lugares en un pais nuevo ande los del pais son los
se demanda si vale la pena. El dise"Tienes el deseo maestros de la tierra. A vezes se torna malo i muy
de mostrar al publiko la drama ke se pasa i te violente. Las raizes en este konflikto son munchas i
demandas si no fuites demasiado leshos". El muy komplexas. Se termina munchas vezes en
Documentario ke preparo, explora las kestiones insendios,ventanas rotas i revueltas,La respuesta es


muy emosional. Mirando al otro lado las Al ser deskargado lavoro komo guardia de
diskussiones de la konfrontasion son sensitivas seguridad en las embassadas a traves el mundo por
porke parese a un argumento ke debe ser ganado. 6 anios. Hizo su Masters de los Estudios Del Medio
Esto traie otras akusasiones komo el rasismo i el Oriente i de la Lingua Araba, en la Universidad
Islamofobia. Por finir hay un Panick. Hebrea. Despues se metio en la kabeza de"Arab
Desk" News 10" hablando de los Asuntos Arabos.
Konosemos todos la Europa, ma no konosemos a En 2002 tuvo una entrevista kon Yasser Arafat en
su guerta. La reushita de este dokumentario viene Ramallah. Una vez invito a Mahmoud Abbas para
de la kapasidad de tratar a este sujeto de una ke aparese en News 10. Tenia ke responder a las
manera mas profunda. Ir a los lugares diffisiles para akusasiones kontra unos altos de su administrasion
topar las agendas eskondidas,la segregasion, la ke robaron la moneda ke era el ayudo dado por la
generasion nueva, los puntos de konflikto i la Communidad Internasionala. El program ke viene
konfrontasion diaria kon las poblasiones separadas de haser ahora debe interesar a munchos.
en Europa. La Inmigrasion Musulmana es explosivo
komo sujeto en siertos paises de Europa. Komo fue
un sujeto ignorado por anios, estos paises
enfrentan ahora unas kestiones sosiales bien
pezgadas. Mismo en Israel esta kestion no fue
diskutido muncho.

Yehezkeli parese muncho a Rambo. Eskonde su
identidad i toma una otra. Tiene ke konstruir el
karakter ke esta jugando. Es uno muy motivado,
entra i sale de ayi kon una historia ke es klara al
publiko. Nasio a una famiya de origines Kurdes i
Irakianos. Hizo su servisio militar en la Infanteria.


Gad Nassi Sus reportos fueron

aparamente bastante
Israel
konvenkantes, i en
poko tiempo su
La Profetesa de Herrera renomada se avia
repandido entre los
Herrera del Duque es una sivdad en el Norte‐Este konversos. Munchas
de la Espania sentrala, aparteniendo a la rejion de muchachas, de
Extremadura. Su nombre es asosiado a una epizoda mizmo ke personas
eksepsionala de la Inkizision. Akea de Ines de aedadas fueron
Herrera, konosida komo la Profetesa de Herrera. esmovidas por la
esperansa de la
Ines nasio en Herrera del Duque en 1488 i en el salvasion, ke Ines
anyo 1499, empeso a reportar sus viziones sovre la avia proklamado.
aparision del Mashiah. Su padre Juan Esteban, era
sapatero i lavorava kueros. Su madre – ke su Ines estuvo transmetiendo las instruksiones de su
nombre no es konosido – se avia murido en la madre: ayunar los diyas de lunes i djueves – diyas
chikez de Ines. Fue engrandisida por su padre i su sakras datando del tiempo del Talmud; dar sedaka;
madrasta Beatriz Ramirez. observar el Shabat; vistir vistimientas limpyas en su
onor; kreer en la Tora de Moshe. Herrera del
Ines rakontava ke en sus viziones, avia suvido al Duque, seando un sentro de kueros, munchos
sielo akompaniada de su madre deskansada ke la sapateros i kuereros − ofisio del padre de Ines − de
avia detenido kon su mano, en kalmando su pena. la rejion de Extremadura, la estavan vijitando,
Avia visto andjelos, kon otras figuras en el entorno kontribuando ansi a la propagasion de los rumores
de la luna i almas asentadas sovre siyas de oro. Avia sovre la Profetesa.
aboltado kon un grano de mayis, azetuna i una Ines era konvensida ke Eliyau Anavi estava en
letra, entanto ke la prova de esta eksperiansa.


kamino para anunsiar el arivo del Mashiah, ke komunidades de djudios i de konversos. De otra
yevara a todos los kreyentes a la Tierra Santa. Estos parte, la Ekspulsion no avia aneantisado la
ivan a pasar por un rio ke parese a la Mar Korolada, tradision djudia. La institusion de un tribunal de la
i las muchachas devian de vistirsen en blanko en la Inkizision en Puebla de Alcocer i en Belalcázar, fue
onor de este evenimiento. Todo estaria en un otro golpe por los konversos de Extremadura.
abundensia ayi, kon mezas yenas de frutas i todo Aunke deprivado de sus lideres i de una aktividad
modo kozas de komer savrozas. Las muchachas komunotaria organizada, la vida djudia klandestina
toparian kon sus arivo ayi, mansevos para kazarsen. kontinuo a egzistir en sentros de konversos. En
esta perioda de komosion i de detresa, la aparision
de Ines fue una fuente de konsolasion para los ke
avian sufrido del amenaso del Egzilo i de la
konversion forsada en 1492.

La fama de Ines se repandio del Oeste de la
Mancha fin'a Córdoba en el Sude. No fueron solo
mujeres i ombres entre los konversos, ke kreyeron
en las profesias de Ines, de mizmo munchas
kreaturas se afiliaron al movemiento kon la
esperansa de arivar a la Tierra Santa. Kuando estas
kreaturas kon sus parientes estuvieron selebrando
la aparision de la Profetesa, munchas en Herrera se
adjuntaron a estos arekojendosen en kantando i
baylando, en el entorno de Ines.

Munchos konversos akavidaron de konformarsen a
En el siglo XV, bivian en Extremadura, numerozas


los preseptos del Djudaizmo i, durante mezes arestada en la edad de 12 anyos, i fue kemada,
enteros, kazales de Extremadura ande moravan entanto ke eretika. Mas de 100 de sus segidores, lo
konversos fueron sakudidos kon la eksitasion mas mujeres, fueron i eyos kemados en autos‐da‐fé,
provokada por la esperansa de la Redampsion. Lo en Toledo.
ke no manko de atirar la atansion de la Inkizision i
de arestarlos i traerlos delantre de su tribunal. Una muchacha konversa i profetesa, era bastante
Mientras ke, otros reusheron a fuirsen a Portugal. menasante, para ser tolerada por la Inkizision
espaniola.
Los arkivos de la Inkizision revelan ke munchas
muchachas fueron djuzgadas por aver ayunado kon
la esperansa de enkontrar un novyo ermozo. Siertas
eran muy mansevas, tandiske otras eran
adolesentes. La mas grande parte de estas fueron ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐
djuzgadas porke fueron segidores de Ines.
Referensias:
Las mas mansevas fueron konsideradas por la
‐ Haim Beinart, “Ines of Herrera del Duque: The Prophetess of
Eglisia entanto ke almas ke ainda puedian ser Extremadura,” in Women in the Inquisition, ed. Mary Giles, 1999.
salvadas. El Tribunal Santo desidio, ke kon una
instruksion apropriada, estas puederian ser ‐ Renée Levine Melammed, His/her story: A conversa prophetess,
katolikas buenas. Portanto, los mas aedados, ke en The Jerusalem Post, October 28, 2011.

grande partida ya se avian konvertido en 1492,

fueron konsiderados komo inkorijibles. Estos, ansi

ke mayores, ijikos i ijikas, fueron yevados delantre

del Tribunal de la Inkizision en Toledo para ser

interojados.

Verso el mez de April, 1500, Ines de Herrera fue


Albert Contente mos Konta El Kazamentero

New York / USA

Un otro tipo ke egzistiya i puedeser oy ainda
egziste es el kazamentero. En İzmir aviya Baruh el
kazamentero.

Todos ya lo konosiyan a Baruh. Siempre kaminava
kon su paragua (Chadir u umbrella en Inglez) en
sou mano si aviya u no aviya luvya u sol. Bien
vistido kon sou defter (en Turko) (Note book en
Inglez) onde teniya todas sous notas eskritas ken
tiene a ken para kazar.

Baruh lo tomava esto echo mouy seriozo i
kaminava diya entero vijitando padres en sous
negosios demandando i preguntando por sous
famiyas i si tienen ijos ou ijas para kazar. Todas las
enformasiones las notava. Si enkavzo alguno teniya
un ijo de edad para kazar, le demandava kuato de
dota vaz a demandar i si se puede negosiar en este
shifro ke demando.

Todo lo notava kon mouncha atansion i saliya a
bushkar la ijika propia para este mansevo.


Kuando topava una ijika, iva a la kaza, i se asentava ‐ Veremos kualo se va azer. Kaminando i

kon su padre i madre i diziya: avlando.

“Azeme un kave ke tengo buenas notisias” i Baruh vijita la parte de el ijiko i aranja una
empesava a avlar. antrevista en un cafe. (Siempre las antrevistas se
aziya en un cafe ou en una patiseriya. Si se plazian
La ijika de kaza detras la puerta se metiya a sintir lo entonses enpesava los tratos, asta ke alkansavan a
ke va kontar. un shifro de dota i meza franka.

‐ Saves, topi un ijiko de mouy buena famiya. Ya Baruh finalmente con sou persistensia completava
termino el servisio militer i esta lavorando sou mission.
kon el padre. I a sigun mi, tiene mouy buen
avenir. Kreygo ke sera mouy buen mazal para
vuestra ijika.

‐ Kuanto demandan de dota?

‐ Mira no avlaremos de dota agora, aremos una
antrevista para ke se veygan i si se plazen
entonses miramos kuale se va azer.

‐ Mira Baruh mozotros no tenemos muncha
dota para dar, mi ija es bien enstudida esto es
su dota. Podemos dar un anio de meza franka.


yamavamos “semanadero”. İndikava la persona

Coya Delevi vendyendo kon fiado. En Turko se yama
İstanbul
“veresiyeci” (fiador). Munchos de estos vendedores
eran ambulantes. En jeneral, vendiyan ropas,
blankeriya ets... İvan de kaza, en kaza, seya para
Un Teksto de vender, seya para arrekavdar. Los ke teniyan sus
butikitas eran mas mazalozos, teniyan la
Fin de Enverano posivilidad de prezentar mas muncho “çeşit”. Par

konsekuensa mas grande kliantela.
Estamos vyendo en todos los magazenes, una furya

de “soldos”. Portanto era dayinda en medyo de la
Los yamavan semanaderos syendo ke era de
sezon kuando empesaron. Antes saviyamos,
semana, en semana, ke se pagavan. En esto, diferan
solamente dos vezes al anyo se aziyan soldos de los versamyentos aktual ke se azen mez, por
debasho el eslogano . de “Mevsim sonu indirimleri”
mez. Ya se ke este uzo se pratiko anchamente, i por
(Soldos de fin de sezon). Agora se izo abitual de
una lunga peryoda. Puedo dezir ke kamino muy
verlos en el korso de los 12 mezes kaji.
byen, asigun me esto akodrando. Ser fiador o
Aktualmente, los rebashos alkansaron ariva de %
semanero, era kaji una profesyon. No esto sigura de
50, i en desparte de estos soldos inkreivles, ay i aver visto en la kaza de mi madre algun vendedor
diversas reklamas. Seya en los jurnales, seya en la
semejante. Ya se ke a mi padre no le plaziya merkar
T.V, estamos vyendo ke, a tala karta de kredi estan
nada fiado. İ en desparte, el estava en la plasa de
azyendo 12 taksites, o a otra, 15 ets.. Siguro, en
tekstil ande teniya munchos konosidos. La maale
menester no ay duda ke vamos emplear o merkar.
entera teniyan kuento avyerto en el bakal, o en el
Ma, no una lokura, una freneziya de merkar, de karnesero mozotros no... Era el prensipyo de mi
gastar...
famiya, un uzo ereditaryo!! al pareser, porke i yo

en jeneral no prefero el fiado.
Estas vendidas kon taksit, me izo akodrar un
sistema muy frekuente en mi chikes, lo ke


Kon tyempo, el sistema de “semanadero” estamos vyendo las konsekuensas dezastrozas. En
desparesyo. En realidad, es difisil de dizir kuando. Turko dizimos: “Ayağını yorganına göre uzat”
En analizando las razones de esta fin, yo arrivi a (Alarga tu pye asigun la kolcha). Malorozamente la
una konkluzyon, djusta o no, al lektor de kolcha munchas vezes esta muy kurta.
komentar. Desde anyos, el semanador teniya una
fidela, fiksa i ancha kliantela de muestra Keridos amigos, no se ke grado vos entereso lo ke
Komunidad. No se puede enyegar ke la mas grande eskrivi oy. Esto admetyendo ke no es un artikolo,
parte de los klientes oy, no biven. Es un fakto ke los komo ke diga? muy entelektual. Ma, devesh
soldos son tambien una otra razon de la falita del admeter ke no es muy fasil en esta kalor , ni
sistema de fiador. Kon tyempo, uvo una sorte de eskrivir, ni meldar un teksto muy seryozo. Oy, es
trokamiento konsernando el “tipo de semanadero”. un “moabet” ke izimos komo uzamos azer.
Se empeso a ver las “ Bohchadjıyas” ke se echavan Akodrandomos de syertos uzos de un pasado
el bogo (bohcha) al ombro, sirkulavan: “Hanımmm relativamente serkano. O, si preferash diremos ke “
bohchadji geldiii, charşafchi geldiii!..En mayoriya La manseves se mantiene de suenyos, la vejes de
vendiyan pedasos de ashugar, savanas, broderiyas rekuerdos...”.
ets... Devo dizir ke yo no las enkontri muy
frekuente en las kazas de mis konosensyas.. En serka vamos a selebrar las fyestas. SHANA
TOVA‐HAG SAMEAH.
Naturalmente ay otras razones mas teknikas o
komo ke diga?? mas aktualas ke kavzaron la
desperasyon del “fiador.” Por egzempyo, el uzo de
la karta de kredi. En primero un poko retisentes,
mos auzimos muy presto a este “instrumento” tan
pratik ma tambyen sekanozo... Pushando la
persona a konsomar, a merkar afuera del limito...
Gastar mas de lo ke se gana i muy frekuente


Vayikra, kapitulo 23, pasuk 24 i 25: (vos meldo la

Edmond i sus Emisyones traduksyon en ladino de la Biblia de Ferrara):
Edmond Cohen / Paris
" En el mez el seteno, en uno al mes, sera a vos
Rosh Ashana olgansa (traduksyon del byervo ebreo shabaton, ke kyere
dizir fyesta de repozo), membrasyon de aublasyon
(traduksyon de los byervos ebreos zihron terua, ke kyeren
El mierkoles 24 de Septyembre a la tadre vamos a
dizir rekodro de tanyer shofar) yamamyento de
empesar la fyesta de Rosh Ashana, lo ke kyere dizir
santidad (de los byervos ebreos mikra kodesh). Toda
la kavesa del anyo, el empesijo del anyo. En ebreo
ovra de servisyo (de los byervos ebreos melehet avoda)
korekto, se pronunsya rosh ashana, ama syertos
no agades, i ayegaredes ofrenda a Adonay (de
djudyos komo mi vava, ke no saviya el ebreo,
los byervos ebreos ikravtem ishe, ande vemos en el
dizyan rosheshana. Otros, komo lo eskrive Nehama, primer byervo la rais karov, serka, i en el sigundo la rais
dizyan Roshana o Rosana. Komo ya lo aviya dicho a esh, fuego, aserkar sakrifisyo kemado al fuego)".
propozito de Tu Bishvat, en muestro kalendaryo
tenemos kuatro Rosh Ashana: el primo de Tishri, Yo no so haham, i esta emisyon no es una emisyon
naturalmente, ke es una mikra kodesh, una santa relijyoza, de tal manera ke no kyero azer aki una
konvokasyon, el diya del djuzgo. Ama ay tambyen lisyon pesgada. Ama de un otro lado, komo
el primo de Nisan, en ke empesa el anyo en el avlarvos de djudyo a djudyo en estos diyas sin
tanah, el primo de Elul, a partir del kualo se avlarvos de las fyestas de tishri en djeneral, i de
empesa el anyo muevo de los animales para pagar rosh ashana por empesar?
la dima, i el kinze de shevat (Tu bishvat) empesa el
anyo muevo de los arvoles i dunke de sus frutas Lo ke kyero azer kon muncha umeldad, es darvos
para kalkular la dima de las frutas. unas kuantas luzes sovre esta fyesta a partir de
estos dos pesukim i despues, de manera mas
Aki estamos avlando de la fyesta del primo de folklorika, vos avlaré de los uzos de los Djudyos
Tishri, ke esta ansina enkomendada en el livro sefaradim en esta fyesta.


Kualo se puede travar de los dos pesukim ke vos Mikra kodesh es, ya lo dishe, santa konvokasyon,
meldi? komo las otras fyestas.

En primero, vitesh que el livro Vayikra mos avla, no Shabaton es trasladado en ladino por el byervo
del primero mes del anyo, ama del seten. Esto es olgansa, i antes folgansa, ke kyere dizir diya de
porke del tyempo del tanah, el anyo empesava kon repozo, de la misma rais ke uelga, ke en espanyol
el mes de Nisan, ke era el primero. Dunke tishri era moderno es la grève.
el seten. Es despues ke los hahamim izyeron
empesar el anyo el mes de Tishri. Zihron terua es la membrasyon, kijo dizir el
rekodro. Ama el rekodro de kualo? De la terua.
El kapitulo 23 del livro Vayikra mos dize kualos son Kualo es la terua? Este biervo ebreo tyene dos
los moadim, las fyestas, ke son mikra kodesh, sentidos, i mismo tres:
yamamyento de santidad, diremos santa
konvokasyon. En primero de todo, el diya de ‐ El primer sentido, es lo ke el ladino traslada por
shabath. aublasyon, son gritos echados por munchos para
ovasionar a uno komo rey, i en primero el rey de
Despues, el 14 a la tadre del primero mez ke es los reyes, kijo dizir el Dyo. Puede ser el grito ke
Nisan, Pesah, ke tura ocho diyas. 50 diyas despues echaron los bene Israel kuando disheron naasse ve
el primero diya de Pesah, la fyesta de Shavuot. nishma (ovedeseremos i eskucharemos) en
resivyendo la Tora. Se puede dizir ke zihron terua
I solo despues, ayegamos al primero diya del seten es el rekodro de komo los djudyos achetaron la ley
mez. Por esto es ke en el tanah, no se dize ke el de Moshe.
primo de Tishri es rosh ashanah, empesijo del anyo.
Esto son los hahamim ke lo dizyeron mas dospues. ‐ Ama terua tyene un sigundo sentido: es el sonido
Lo ke se dize en el tanah, es ke el primo de tishri del shofar, esta trompeta espesyal echa kon una
sera tres kozas: shabaton, mikra kodesh, zihron kuerna de karnero, evokasyon de la atadura de
terua.


Itshak. En este sentido, zihron terua es, asigun teshuva i ke se arrepyenta de sus pekados. El livro

muestros hahamim, el rekodro de la atadura de se keda avyerto diez diyas yamados yamim noraim,
Itshak. los diyas terrivles, i asta el diezen diya, yamado
yom akipurim, el Dyo puede dainda adjustar otros
‐ El treser sentido de terua, es mas partikularmente nombres sovre su livro, de djente ke izyeron
uno de los tres sonidos del shofar, ke se yaman teshuva entre rosh ashana i kipur. Al kavo de este
tekiya (un sonido largo i solo) shevarim (tres diezen diya, al kavo de la orasyon de la neila, el
sonidos kurtos) i terua: mueve sonidos muy kurtos, livro esta definitivamente serrado.
komo una yamada al Dyo kon ansya, para ke se
akodre de mozotros en este diya yamado tambyen Rosh ashana es una fyesta grave en el kal, ama
en Bamidbar kapitulo 29, primer pasuk: yom terua, alegre en kaza, porke kada uno dezea al otro una
diya de aublasyon, i no, komo en Vayikra, diya de anyada buena. A la salida del kal, kuando torna a
membrasyon de aublasyon. Es el diya del grito del kaza, el balabay se asenta a la meza ande se
shofar para ke mozotros tengamos espanto i ke el aparejaron kozas dulses para empesar el muevo
Dyo mos apiyade. Es una mitsva para los ombres de anyo.
oir al shofar. La mitsva no es de tanyer shofar, ama
de oirlo. Mismo el tanyador, ke se yama el tokea, Ay un uzo ke vyene de los kabalistos de meter
aze, antes de tokear, la misma beraha ke los sovre la meza varyas frutas i legumbres ke tyenen
oyentes, sovre la mitsva de oir el shofar. un sintido simboliko, en vezes solo porke su
nombre se asemeja en ebreo o en arameo al byervo
Los hahamim izyeron de este diya el diya de rosh de una kualidad.
ashana, i lo yamaron tambyen yom adin, el diya del
djuzgo, porke, asigun los hahamim ‐ esto no esta Estas frutas i zarzavates se yaman "irasones" ke
eskrito en el tanah ‐ el Diyo en este diya avre el vyene de los dos byervos ebreos "yehi ratson" (sea
livro de la vida i eskrive el nombre de kada uno por tu veluntad) por los kuales empesan los dezeos ke
un anyo muevo de vida, a kondisyon ke aga meldamos antes de empesar el pranso. Por


egzemplo, se amostra ‐ i se puede komer tambyen ‐ teniya una beraha espesyal...Ize tambyen bogitos

una agranada, formando el dezeo ke sea su de berendjena kon karne aryentro, fasulya chali i
veluntad al Dyo ke muestros zahutes sean tan arroz kon almendras tostadas...fruta i dulse de
munchos komo las granas de la agranada, kalavasa kolorada kon muez i kanela por eskapar i
kafe para ke espide esto todo..."
De la misma manera, se kome un pedaso de
mansana untada en el myel, dezeando ke sea su Kuando meldo kozas ansina, me digo ke es muy
veluntad al Dyo de darmos una anyada buena i pekado ke yo no sea de la famiya de Mme Gatenyo,
dulse ( tova umtuka). para ser kombidado a komer ande eya...Vale la
pena de tomar el avyon i en tres oras de toparse en
A parte de esto el motsi, la bendisyon sovre el pan, Estambol a la meza de Mme Gatenyo. Una sola
ke se aze en djeneral kon sal porke se metiya sal koza no entendi, es kualo es lo ke yama kalavasa
sovre el altar del bet amigdash, el templo de kolorada, ke nunka tengo visto. De kolorado
Yerushalaïm, se aze en Rosh Ashana kon myel, konosko el karpus o la kuchunugurya, ama
tambyen para ke la anyada sea dulse, o tambyen, kalavasa kolorada no se lo ke es.
komo es el diya del djuzgo, para adulsar el din.
De la misma manera, kuando Mme Gatenyo avla de
Agora vos kyero meldar lo ke eskrivyo ay tres anyos pishkado kon mayonez, a mi no me kuadra. Yo
de esto sovre Ladinokomunita, kijo dizir sovre konosko el pishkado kon uevo i limon o kon
internet, una senyora Eliz Gatenyo de Estambol, a agristada, ama komo dize el profesor Sephiha, kada
propozito del pranso de rosh ashana: "Gizi köftes uno kon su djiz i kon su shishit!
de prasa, tapada de espinaka, filikas de kalavasa
kolorada kon kezo, i pishkado kon mayonez por Rachel Amado Bortnick, Izmirliya ke bive en Dallas
empesar. Ma a la pineta ke apareji el pishkado, Texas i ke fundyo este sityo de Ladinokomunita,
meti la kavesa tambyen para ke seyamos syempre eskrivyo en la gazeta Ke Haber un artikolo sovre
kavesa en el mundo...kada uno de estas kozas sus rekodros de los tyempos de Rosh Ashana en


Izmir en su chikes, i kon su amavle otorizasyon vo Los grandes de kaza se empesavan a levantar a

meldarlo aki komo el rekodro de un gan eden medya noche para irse a las silihot, las orasyones
pedrido. tradisyonal para demandar pardon del Dyo.

Ansina empesa Rachel Bortnick: Para las kriaturas se aziya vistimyentas muevas. La
shastra veniya a kaza un diya, i kitava de metros de
En mi chikez en Izmir, Turkiya, las preparasyones ropa fostanes i vistidos ermozos. En kortando la
para los Muadim ( Roshana i Kipur) empesavan a lo ropa, se diziya "kon salu(d)" para dezear ke el ke lo
menos de un mes de antes, trayendo un ayre de va vistir se lo vista kon salud buena.
guesmos limpyos a la kara, i un sentimyento i
entuzyasmo espesyal a la famiya, sovre todo a las Si komo mi aniversaryo es tres diyas antes de Rosh
kriaturas. Ashana, a mi se dezeava "munchos anyos i buenos"
i "novya ke te veygamos".
El manseviko vizino de allado, David Israel (agora
es hazan en la keila Bet Israel de Izmir) , empesava El vistido de mi ermano se dava a kuzir al shastre
a pratikar tanyer el shofar en el terrado de su kaza. en la butika de ropas de mi papu, ke era en el
Kuando lo sintiya yo, me se tomava el reflo, charshi.
esperando a ver si su reflo le iva abastar a kitar
todas las notas asigun se deve. Las mujeres aziyan los dulses, komo sharope i
dulse de bimbriyo, para adulsar a la djente ke ivan
En la kaza se goliya los guesmos de shavon, a vinir a vijitar.Todos los dulses de Roshashana
amonyak i vinagre de las limpyezas ke se aziya, i devian de ser blankos o de kolores klaras,
guesmo de naftalin tambyen, de los tapetes ke se simbolizando alegriya para el anyo vinidero. Mi
estiravan en basho despues de estar guadrados el mama era maestra de azer mogados de almendra
enverano entero kon milizina kontra las puliyas. (ke otros lo yaman masapan). Mezmo la baklava
echa para esta fyesta se aziya de almendra


blankeyada, porke era mas klara de muez ke se "tizku leshanim rabot" (ebreo) o "bonne année"
uzava en el resto del anyo. (fransez) o "anyada buena".

La kumida de erev Rosh ashana (noche de mued) Al musafir en primero se sirviya sharope (dulse)
era muy alegre, kon munchos de la famiya ‐ tios, blanko para ke seyga todo klaro i alegre en el anyo
tias, i suvrinos ‐ ke viniyan a fyestar kon mozotros. muevo, ke se traiya en la tavla de plata ke
En la meza kuvrida de bogo blanko de lino brodado, konteniya tambyen la kucharera, i vazos de agua.
se metiya asukar al lugar de sal, i dulse de mansana, Despues de unos kuantos minutos, se adulsava
para ke el anyo muevo seya dulse. La kumida mogados o marunchinos. (Me parese ke
empesava kon los yehiratsones, las bendisyones marunchinos es una spesialita de Izmir solo. Es lo
kon sus simboles en las diversas fritadas, komo de ke se yama "almond macaroons" en inglez). Siguro
prasa, kalavasa i espinaka. I syempre aviya ke antes de tomar dingun dulse, el musafir diziya
pishkado kon la kavesa, para ke seygamos "syempre sus dezeos de "anyada buena i dulse" i otras dichas
de la kavesera i nunka de la kola"( syempre ke mos para ke se aga todo bueno en la anyada mueva.
vaygamos para adelantre i nunka para atras).
Kada vijita turava menos de medya ora. I despues
El diya de Roshashana, la demanyana kuando se iva a otra kaza para azerles la vijita.
saliyan los ombres del kal, aviya un dezayuno
grande, kon boyos, burekas, guevos haminados, Lo mas de los djudyos moravan en la parte de la
fritadas i frutas. Despues empesavan las vijitas sivda ande moravamos mozotros, ke es por
rituales a toda la paryenté, i todos los amigos i Karatash, serka de la keila grande Bet Israel, i por
konosidos. esto todos se ivan a pye de un lugar al otro.

Los ombres se ivan kon los chikos, i las mujeres Siguro ke era verguensa de refuzar de tomar dulse
kedavan en kaza para resivir a los vijitadores. Se kuando se ofresiya en las vijitas, ma no era posivle
tokavan manos de parte a parte, en dezeyandosen de komer tanto dulse en un diya. Por esto, los


ombres tomavan los mogados i maronchinos i se livro de la vida, una anyada buena i dulse, i para
los metiyan en una rida blanka i limpya espesyal munchos i buenos. I me lo dezeo para mi tambyen,
para esto, i se los metiyan en la aldikera. Despues para ke yo pueda estar kada semana kon vozotros,
de tres kuatro vijitas era menester de aboltar a kaza, syempre sanos i rezyos!
no solo para repozar un poko, ma tambyen para
vazyar las aldikeras antes de kontinuar las vijitas i I me keda, komo kada semana, de eskapar por
inchirlas de muevo. muestra kantika:

Todos estavan alegres. Las kriaturas resiviyan Kuando el rey Nimrod...
bastante abrasos de los keridos, vizinos i konosidos.
El sol ke briyava en el syelo paresiya komo ke
estava alegre i kontente komo mozotros. Ma mas
de todo me akodro ke Rosh‐ashana en Turkiya mos
adjuntava a todos kon un sentimyento de
ermandad, de kerermos byen de uno a otro, i de
orgulyo i alegriya en muestro djudaismo.

Ansina se eskapan los rekodros de Rachel Amado
Bortnick. Naturalmente, son rekodros enfloresidos
por los ojos de una kriatura, ama es siguro ke agora,
en Dallas Texas, komo aki en Paris, no se puede
esperar konoser mas este modo de vida. Ke
puedemos azer, los tyempos an trokado...

Agora me keda de desharvos en dezeando a kada
uno de mis oyentes una buena eskritura sovre el


“ i los sielos resiviendome kon bienvenida.
Prof.Dr. Moshe de Liba Agora, ken save
kualo mos aspera el futuro serkano,
i kualo azeran de mozotros.
Disho i no adjusto,
La Profesia se arekojio en su kantoniko aziendo orasion.

De Nona Liba El sentido de su profesia
fue entendido por su famiya
A su retorno del ospital kuando fueron deportados, i eya kamino
ande salvaron su vida en los orribles konvoyos pasando por Transnistria.
kon munchos esforso si kon gastes Vido a sus ijos i su marido degoyados
para traer un mediko espesialista, a sus ijas i inyetas violadas i matadas
se paro en la entrada de la kaza i los ke kedaron
la Nona Liba, muerieron del frio entezador del invierno,
miro a sus ijos, de ambre, de hazinuras, i de flakeza,
a sus ijas entre los rios grandes.
a las kreaturas, ke estavan gritando alegre La Nona Liba tambien
si disho kon una boz fuerte i amarga kedo agonizando al lado del kamino,
Eskuchame todos: detras del konvoyo,
Porke i por kualo duvitesh sin funerayes, sin “Kadish”
salvarme, mijor si me moria agora i sin enterramiento djudio.
kuando todos me akompanyash Es entonses ke los ke kedaron
los ijos dizen “Kadish” sovre mi tomba entendieron el sentido de
en el simeterio djudio, las ijas yorando, la profesia de Nona Liba.
los inyetos pozando piedrizikas


Ambezar

en Tiempos Pezgados
Roza Anjel

La famiya mia eramos sesh personas, kuatro
kriaturas – un ijo i 3 ijikas. Mi ermano eskapo la
universidad de ekonomia – se izo profesor en la

PARA KE eskuela teknika “Stalin” (en el tiempo del
sosializmo). En muestro maale mos konosian todos
NO SE los djidios i los chikos kerian ambezar en esta
eskola. Venian rogarle a mi ermano ke les ayuda
OLVİDE
entrar en esta eskola. Avlava kon los chikos i les
dezia ke les va kontrolar: „Prime ke ambezen
muncho i ser una kavesa mas alto de los otros”.
Munchos djidios pasaron por esta eskola. Lo

Kompozision I redaksion: Viktoria Atanasova
yamavan a mi ermano “padre”. Por ke? Vos vo
Ordenador: Leon Benatov kontar.
Kachas: Albert Benatov
Fotos: Dime Krastev, Moni Franses, Sami
Kohen En el kurtijo vino una famiya de la sivdad
Ferdinand (oy Montana). Los enkontrimos muy
bien. La ijika estava malata, muy flaka. No komia.
Los padres kijeron konsejo de un Hazan. El Hazan
era el papu de Zafer Galibov (el fotografo). Les
dishu, ke la “vendan” a alguna buena famiya. Avia
este modo de tradision. La “merko” mi ermano, yo


le kuzi el fistan, mi mama le merko kalsados. Mos pensavamos ke va pasar kon mozotros. Era el anyo
arekojimos en el kurtijo, azimos un pranso, el terrible de 1942.
Hazan meldo orasion. A mi ermano lo yamaron
“padre”. Paso tiempo, la chika se sano, ma a mi En el mizmo tiempo yo tomava parte en la
ermano le kedo el nombre. aktividad de La Union de djovenes lavoradores
(РМС). Kvando skapi la eskola los muchachos los
Ampesi a lavorar de tredji anyos. Skapi la eskola tomaron en los kampos de lavoro forsado. Ami me
djudia de Yuchbunar en Sofia i ampesi a lavorar enkargaron dirijir kvatro grupos de mansevos.
komo kuzindera. En la eskola sentral djudia avia Arekojiamos vestidos, biskochos i otras kozas para
eskuela teknika de ORT de 4 anyos, de onde pudi los ilegales. Responsable era Yosif Levi. En algun
resivir edukasion media. Kada noche iva de las 6 a grupo avia traidor. Una noche mos detenieron en la
las 10 ambezar para tener una profesion‐ ensina 4 polisia. Yo tenia en mi timbros por 7 mil leva. Podi
anyos. eskonderlos. Me detenieron en la Direksion de la
polisia un mes. Estuve en una kamareta kon Ester
Uno de los profesores era Azaria Polikarov (de Kalo. Mos torturaron todo el tiempo. No dishi
matematika), otro era Ylich Yulzari, el direktor se nada. Ensina en el djuzgo me kondenaron a un
yamava Fintzi. anyo de prizion kondisional.

A kada dos anyos avia ekzamenes de todo lokve Los djidios de Sofia en junio de 1943 mos mandaron
ambezavamos para rekonosermos la profesion. Al a diferentes lugares. Sinko mujeres da la famiya
final de los kuatro anyos tuvimos ekzamenes fuimos a la sivdad Vratza, mi ermano en el kampo
ofisiales i nos dieron diplomas. Vos kiero dezir ke Belitza, mi padre en el kampo Somovit. Komo
el anyo del kavo los alemanos mos tomaron la todos los djidios travimos muncho i mozotros.
eskola. La komunidad ebrea mos dio el Midrash,
donde arreglaron makinas, mezas, bankos. Ayi
resivimos las diplomas. Ma en vez de alegrarmos,


Seattle’s Sephardi Jews

Brought Us Starbucks:
Now They’re Trying

To Bring Back Ladino

Seven decades ago, the Jews of Rhodes were sent to
Auschwitz. Now some descendants are preserving a
culture nearly lost.

DE LA
PRENSA

MONDIAL
Lina Filiba

By Emily K. Alhadeff|July 23, 2014 12:00 AM

At 10:30 every Tuesday morning, 20 or so elderly
Jews from around Seattle gather in the library of a
Jewish assisted‐living high‐rise. Led by Isaac Azose,


an 84‐year‐old retired cantor, the group first dialect that mixes Medieval Spanish with elements

catches up over tea, coffee, and cookies and then of Hebrew, Turkish, Arabic, French, and Italian
spends the next hour and a half reading and that Jews who were cast out of Spain into the
reminiscing in Ladino. Mediterranean world picked up in the 500 years
following the Expulsion.
On one particular drizzly Tuesday, the crowd—
nicknamed the “Ladineros”—was thinner than Though Ladino is typically written in Latin
usual. Several members of the group were at a characters or in Hebrew Rashi script, it can also be
funeral. Rather than oversee the goings‐on, Azose written in an archaic script called Soletreo; Naar is
sat back as the group’s anomalous young member, perhaps the only person in Seattle able to read it.
Devin Naar, handed out a packet of off‐color Soon after arriving in the city, he found himself
Ladino jokes from a book called Folklor de los fielding questions from community members about
Judios de Turkiya. At 31, Naar is almost single‐ letters and manuscripts in their possession, from
handedly saving the Ladino language and the siddurim to novels to a last will and testament
customs of Seattle’s Sephardi Jews from vanishing from the grandfather of an elderly man.
along with its aging community.
“Here I was sort of able to bring his grandfather’s
Naar, who has olive skin and dimples punctuating voice back to life 72 years later,” Naar said.
his smile, joined the University of Washington Realizing he had tapped into a community’s need
faculty in 2011 as an assistant professor of history to connect with its past, he put out a call for any
and quickly emerged as a salvific figure. An expert Ladino materials community members would
in Salonika and the fate of that Greek community’s temporarily part with in order to create an archive
Jews during World War II, he is one of the few of them.
people in greater Seattle fluent in Ladino—also
known as Judeo‐Spanish, Judezmo, or any number “People came up with some of the most amazing
of other names no one can quite agree on—a things you could possibly imagine,” he said. “Books


from the 1600s, 1700s, 1800s. All of these things phrasebook. Telling questions include, “How do
having been preserved physically, but without you like your meat, boiled or roasted?” and “How
necessarily a lot of knowledge about what the can the workmen improve their condition?” The
contents were, but a lot of wherewithal to know answer to the latter: “By uniting themselves against
they were worth preserving.” their employers.”

The results form the basis of the Seattle Sephardic “A scholar from Spain actually came to my office
Treasures Initiative , a digital museum and archive just to look at this,” Naar said. “This is our attempt
that will open this fall—and is expected to be the to centralize the American Ladino legacy, in case
largest Ladino library in the United States. (Full someday someone should want to know what the
disclosure: My husband works for the University of Me’am Lo’ez is, and what Ladino looks like, and
Washington on this project.) In the two years since maybe, we’ll want to teach our kids.”
his initial solicitation, Naar has lured so many
materials out of local attics, basements, and ***
bookshelves that the collection will have more
items of its kind than the Library of Congress, Seattle has the third‐largest Sephardic community,
Harvard University, Hebrew University, Yeshiva with roughly 4,000 people, in the United States
University, YIVO, or the National Sephardic after New York and Los Angeles. Most of its
Library of the American Sephardi Federation. members trace their lineage to Turkey and Rhodes,
the Greek island from which, 70 years ago today,
Included in it are dozens of Ladino‐Hebrew the Nazis deported its entire remaining population
siddurim, copies of the Bible commentary Me’am of 1,673 Jews. Only 151 survived.
Lo’ez, and romansos (novels), as well as ketubahs,
plays, amulets warding off Lilith, and extremely The story goes that Solomon Calvo and Jacob
rare finds, like the only complete known copy in Policar, two Jews from Marmara, emigrated in 1902
the world of a 1916 Ladino‐English‐Yiddish with a Greek friend who advised them to get on a


train in New York and head west. According to a who came from Rhodes and began sending for his
1975 oral history by Calvo’s daughter, the Greek seven brothers; one of those men was my
said: “When the train stops you will find a city husband’s grandfather. In a decade, Seattle’s
there, called Seattle, and you will like it there Sephardi community blossomed to some 600
because it’s exactly like Marmara.” Ottoman Jews. By the end of World War I, that
number had surpassed 3,000.
In another version of this tale, Calvo and Policar,
who knew no English and owned nothing but By the end of the 1930s, there were three Sephardi
tzitzit, tefillin, and a change of underwear, stood synagogues, two schools, a Ladino theater troupe,
on a Seattle street corner yelling “Yehudi! Yehudi!” and a communal social life that involved dancing,
until an Ashkenazi rabbi picked them up. Despite a singing, smoking water pipes, and eating delicacies
language barrier, the men read from a siddur to like bulemas, bizcochos, and burekas . So robust
prove that they were Jews. Any lingering was this community that in the late 1950s its
skepticism among the established Ashkenazi members decided to move out of the cramped
community about these strange, non‐Yiddish‐ Central District to the spacious South End. There
speaking Jews was finally put to bed when a letter they built two large synagogue buildings to cater to
arrived from a rabbi in New York who clarified the the Jewish communities from Turkey and Rhodes.
situation: Sephardic Jews were descendants of the
Jews expelled from Spain in 1492 and, now facing Sephardic surnames, like Calvo, Varon, Alhadeff,
economic and political instability in the Ottoman Behar, and Benaroya are woven throughout the
Empire, sought refuge in America. They were as city, attached to the founding, funding, and growth
Jewish as anyone. of iconic institutions like Pike Place Market, the
Seattle Symphony’s Benaroya Hall, and Starbucks.
Calvo, Policar, and another Turkish immigrant Howard Behar, whose father emigrated from
named David Levy hung around a Greek coffee Bulgaria, worked at the coffee company for 28
house where they met Nessim Alhadeff in 1904, years as a former vice president and then president.


He led it from being a Northwest chain of 28 stores speakers’ attitude toward the language, and also

to an international giant with more than 15,000 their complicity in its extinction. In spite of
outposts. immense pride for their heritage, the majority of
the Ladineros downplay their proficiency in
The experience of Seattle’s Sephardis has been a Ladino. This is in part due to their parents’
fundamental part of the city’s Jewish identity. Yet preference for English upon arrival in America. She
over the years, Sephardi‐Ashkenazi “intermarriage” refers to this phenomenon as “shift.” In other
and the appeal of a less religious lifestyle have words, the language of Seattle’s Sephardi Jews has
contributed to a dwindling community and waning been moving from Ladino to English, to the point
involvement in Sephardi religious life. Now distinct that virtually no one younger than 70 can speak it.
features of Sephardic life are struggling to maintain
relevancy as the children of the Ottoman “When speakers don’t feel comfortable with the
immigrants who first settled here fade away, and language, it makes them not want to use it, which
newer generations with even less of a link to their drives the language further into shift,” she
family’s homelands take their place. explained. FitzMorris hardly expects Ladino to
become commonly spoken again, but she’s excited
*** about the “micro‐revival” she sees going on.

At the university, one of a handful across the
“Preserving [Ladino] is absolutely vital,” said Molly
country that offer Ladino instruction, there are
FitzMorris, who wrote her master’s thesis on the
“now over 30 students who can read and write, at
Ladineros. “Not only is it these peoples’ heritage
least at the basic level, Ladino in Rashi script,”
language, but there are clues to these people
according to Naar. He notes that most of these
through the language.”

students are not Jews; they are simply people
FitzMorris is the first University of Washington fascinated by the cultural axis of Sephardi studies
student since 1950 to write a thesis on the Seattle and Ladino.
Sephardi community, studying the Ladino


Last fall 150 people turned out at the school for a history is a hallmark of these initiatives. Naar
presentation about Ladino by David Bunis, a himself came to his academic research through
preeminent Ladino scholar at Hebrew University, personal curiosity about a great‐uncle from
who was stunned when audience members started Salonika who, unlike the rest of the family, never
singing the Ladino version of the popular Shabbat made it to New Jersey. Once Naar taught himself
hymn “Ein Keloheinu.” (“Not even in Jerusalem Soletreo as an undergraduate in 2002, he translated
could you get 150 people out [for a lecture] on a stack of letters from his great‐uncle to his
Ladino,” Naar told me at the time, for another grandfather and learned that this man and his
article. “It never happens.”) In December 300 family were deported to Auschwitz in 1943.
community members showed up to the university’s
Hillel to celebrate the first‐ever International At a Hillel Shabbat dinner, Naar was going on
Ladino Day. about his latest discovery, Safeway grocery bags full
of the scrapbooks of Albert Levy, the last editor of
“It brought together participants ages 19 to 93,” America’s Ladino newspaper, La Vara, when he
said Naar, who was particularly moved by the noticed an undergraduate student across from him
Ladineros. Each one made a short presentation listening intently.
starting with the traditional introduction: “I am so‐
and‐so, son/daughter of so‐and‐so.” “Turns out she’s the great‐granddaughter of Albert
Levy,” he said. After she learned of the scrapbooks,
“That was the first time, I’m sure, ever, they’ve had the student began learning Ladino and translated
the opportunity to affirm their identity like that,” Levy’s articles and poems. In addition, she wrote an
he said, suddenly choking up. “Strangely, it makes original poem in Ladino, in Hebrew script.
me emotional.”
Just a few weeks ago, I heard about a Ladino rapper
It doesn’t seem strange. The potential for Sephardi named Alex Hernandez who had come to Seattle
programs and studies to reunite people with their from Mexico with his family to undergo a


conversion with Simon Benzaquen, a transplanted With Naar’s help, the community is trying to figure

Spaniard and the emeritus rabbi of Sephardi Bikur out just how.
Holim Congregation in Seattle. I rushed to set up a
meeting with both Hernandez and Benzaquen. A ***
performer since the age of 13 (“I was the first rapper
in north Mexico, for sure,” he said), Hernandez
recently created, with Benzaquen’s help, a rap Emily K. Alhadeff is the associate editor of JTNews,
version of the catchy Ladino Hanukkah song “Ocho Washington State's Jewish newspaper. Her writing has
Kandelikas .” appeared in Moment, Conversations, and the essay
collection Living Jewishly: A Snapshot of a Generation.
“For me, Sepharad is home,” said Hernandez. “So,
Ladino is like going back to roots, something I’m
part of. I’m not coming from the outside.”

Hernandez, along with Benzaquen, who has http://www.tabletmag.com/jewish‐life‐and‐
discovered a new calling in music production since religion/179790/seattle‐ladino‐revival
his retirement from the pulpit in 2012, is beginning
to adapt Ladino poetry to rap. They expect to have
something to show for it later this year.

“There is a lot of poetry that has been disseminated

but it is dormant,” Benzaquen gushed in a thick
Spanish accent. “But now there is a revitalizing  
feeling. … It’s a language that encompasses history,
culture, religion, pining for something that you
know is there, but you don’t know how to capture
it.”


Turkish Academics Attend Some 15 Turkish academics are participating in a
special seminar this week at Yad Vashem’s
First-ever Seminar International School for Holocaust Studies.
at Yad Vashem
The seminar, which focuses on Holocaust studies
Jewish World
and geared specifically for Turkish university

professors and lecturers, is the first of its kind and
Seminar focusing on Holocaust studies follows
follows an educational conference which took place
educational conference which took place in Istanbul
in Turkey at the Galatasaray University in Istanbul
last October. For majority of participants, this is their
last October.
first visit to Israel.

The seminar is a joint endeavor of Yad Vashem and
the Aladdin Project, and is supported by the
International Holocaust Remembrance Alliance
(IHRA) and the ICHEIC Humanitarian Fund.

During the week‐long seminar, which opens
Sunday, participants will have in‐depth tours of the
museums, archives and sites at Yad Vashem, as
well as discussions with leading historians and
experts in the field of Holocaust education, history
and research.

For the majority of participants, most of whom
hold PhDs in history, political science and


international relations, this is their first visit to "We are very pleased to be hosting this impressive

Israel. group of academics at our International School for
Holocaust Studies,” said Yad Vashem Chairman
Avner Shalev. "Given the significance of Turkish
society in the Muslim world, this is an important
step. At Yad Vashem we are witnessing interest in
the Holocaust that traverses countries, religion and
language and are ready to meet the challenges
ahead."

Anne Marie Revcolevschi, president of the Aladdin
Project, said: "I am pleased that academics from
universities all across Turkey are participating in
this program, and it’s a privilege to do this in
partnership with Yad Vashem and Avner Shalev.

"We will continue our efforts to introduce
The seminar, part of a series of sessions and online Holocaust education in other parts of the Muslim
events, follows a special conference organized by world with four more conferences planned in Baku,
the International School, in partnership with the Astana, Dakar and Rabat."
Aladdin Project, in Turkey in October 2013, with a
follow‐up session exploring concrete projects to
teach the Holocaust in Turkey planned for later
this year.


Nueva Publikasyon de
Moshe Liba
YO ESTO REKLAMANDO

Nasio en Romania en el anio 1931i izo aliya a

Israel pasando por los kampos de refujiados en
Kipros. El es poeta, eskritor, dramaturgo, kritiko
literario, pintor i eskultor. Fue miembro, oficier en
la armada, jurnalista, konferansiye, profesör i
diplomata.
Moshe Liba represento el estado de Israel durante

31 anyo komo embasador i konsül jeneral en 15
paizes. Kumplio los postes de Director Jeneral en
el Instituto Central de Relasiones Kulturales.
Eskrive en sesh lenguas i traduse el mizmo sus

poezias i otros eskritos. Publiko 72 livros. İnkluzo
38 livros de poezia.


Hayat Bir Oyun Alanıdır

JAKİ BARUH

BİZDEN
BİRİ

Sarit Bonfil

Birçok İzmirli gencimiz gibi İstanbul’da yaşamını
sürdürüyor Jaki Baruh. Onu, akademik başarıları,
Liga’daki aktiviteleri ve tiyatro tutkusuyla
hatırlıyoruz. Amerikan Koleji’nin son senesinde
“kral” seçildiğinde onu coşkuyla alkışlayışımız,
Sabancı Üniversitesi Üretim Sistemleri


Mühendisliği Bölümünü onur derecesiyle

bitirdiğinde göğsümüzün kabarışı sanki dün gibi…
Mezuniyet sonrası birkaç yıl firmalara danışmanlık
deneyimi, Stüdyo Oyuncuları’nda tiyatro eğitimi
derken Jaki asıl yapmak istediği işin ne olduğunu
keşfetti: Eğitim vermek ve bunu oyun aracılığıyla
yapmak… Ona göre “Hayat bir oyun alanı.
Yaşamı anlamak için sınırları belli kurallar
içeren bir oyundan daha güzeli yoktur.” Kendi
kurduğu şirkette, yerli ve uluslararası birçok
firmaya eğitim hizmetleri veren Jaki Baruh’un
amacı “yaşamına dokunabildiği” herkese bunu
hatırlatmak…
Lise hayatım benim bugünümü şekillendiren en
Jaki’nin iletişim alanında yaratıcılığını sergilediği önemli etkenlerden. Orada yaşadığım her şey
bir başka proje, üç arkadaşıyla hayata geçirdiği benim yaşamıma etki ediyor şu anda. O dönemler
“Sokak Röportajları”. Youtube’da 2013 yılında benim kendi kişiliğimi oluşturduğum,
Türkiye’nin en iyi yeni video paylaşım sitelerinden çevremdekilere göre kendimi nasıl
biri seçilen bu proje, dinamik, girişken ve konumlandıracağımı farkında olmadan
araştırmacı yapısıyla Jaki Baruh’un ses getiren belirlediğim ve seçtiğim yer. Ondan sonraki bir 10
çalışmalarını duymaya devam edeceğimizi yıl da o etiketleri bilinçli bir şekilde nasıl
müjdeliyor... değiştiririm diye çaba gösterdim. Sanırım artık yeni
bir evreye giriyorum.  O da, olduğum gibi her
Lise ve üniversite yıllarının ilerideki halimi kabul etmek. Üniversite yılları lise
tercihlerini şekillendirmede nasıl etkili döneminde yanlış yaptığımı düşündüğüm her
olduğunu düşünüyorsun? konuda diğer ucu deneme fırsatı bulduğum bir dört


seneydi. Kendi üstümde kurduğum bütün baskıları denemek
farketme, beceriksizliklerle tanışma, yetersizlik istediğime dair
hisleri ve yine de üniversite yaşamı. Nispeten daha çok güçlü bir
özgür, daha rahat, kuralları kendi koyduğun bir istek geldi. Her
dönem. Üniversite ile birlikte yapmak istemediğim koşulda sizin
şeylerin neler olduğunu görmeye başladım. O arkanızda olan
anlamda yaşam bana bir deneme alanı sunuyor ve bir aileniz
ben de kendimce o sınırları sonuna kadar olduğunda da bu
kullanıyorum. Yaşamda yürümek de dahil olmak isteği hayata
üzere herşeyi yavaş öğrendiğim için sanırım hala geçirmek zor
bunu yapıyorum. Sınırları tanımak, zorlamak, olmadı. Tek
anlamak ve görmek. engel hep
bendim.
Avustralya’ya oyunculuk eğitimi almak için
gitmeye karar vermen hayatına yeni bir yön Neden Avustralya dersek, çok cesurca gibi gözüken
verme isteğinin göstergesiydi. Bu kararı nasıl ama aslında biraz korkak bir seçimdi. Babamın bir
aldın? arkadaşı bizi davet ettiği bir mangal davetinde “ne
işiniz var Amerika ya da Kanada’da. Avustralya
Üniversite süresince ben kendim üzerinde farklı harika bir yer, orayı da düşünsenize” demişti. Ben
farklı pek çok çalışma yaptım. Lisede bilinçsizce de Tiyatro okumak için esas rekabetin olduğu
yaptığım kendimi tanıma çalışmalarım üniversitede İngiltere ve Amerika’ya gitmek yerine biraz
biraz boyut değiştirdi ve kişisel gelişim konusunda alternatif olacak bir yere gitmeyi tercih ettim.
kendime doğru ve kendim için emek harcamaya İnsanların etkileri altında kaldığıma olan inancımın
başladım. Oyunculuk da bu çalışmaların bir yüksek olduğu dönemler olduğu için herkesten
meyvesi olarak karşıma geldi. Bir gece odamda uzakta bir yerde rahat nefes alabileceğimi ve
uzanırken, oyunculuğu profesyonel anlamda kendim olabileceğimi düşünüyordum.


Yanılmışım Çünkü ben, kendimin en büyük Firmalara danışmanlık yaptığın yıllardan söz
düşmanı nereye gidersem kendimi de oraya eder misin? İş hayatıyla tanışman nasıl bir
götürüyorum. Bunu eleme sınavının son deneyim oldu senin için?
aşamasında benimle birlikte sınava giren oyuncu
adaylarını izlerken farkettim. Yine de benim için Sevdiğim şeylerle öğrendiğim şeyleri bir araya
çok önemli bir deneyimdi. Bu sayede, en yakın getirmek istedim. Oyunculuğu seven bir mühendis
arkadaşımla birlikte Sydney’de üç hafta geçirmiş olarak eğitim vermek istediğimi düşündüm. Bunu
oldum. Oyunculukla ilgili eksiklerimi görebilme nasıl yapacağımı bilmediğim için de her zaman
fırsatım oldu, eleme sınavlarına hazırlanırken olduğu gibi dışarıdan destek aldım. İş tecrübesi
Studio Oyuncuları ile ilgili ilk tohumlar atılmaya kazanmalıydım. Ben de mottosunu sevdiğim için
başlamıştı. başvurduğum ilk işte çalışmaya başladım. İş
yaşamında yaptığım herşeyi sevmeye çalıştım.
Elimden geleni yapmak istedim ama hiçbir zaman
içimde tatmin duygusu yaşayamadım. Benim için
yapılan işlerden çok birlikte çalıştığım insanları
tanımak, incelemek, onları anlamak ve onlarla
yapılan derin sohbetler önemliydi. O dünyanın
içinde olduğum üç sene boyunca çok fazla şey
öğrendim. Neyi istemediğimi artık çok net
biliyordum ve bedenimin ve ruhumun buna artık
izin vermeyeceğini mümkün olan son noktaya
kadar gördüm. Ne kadar inat ettiysem kendimi
zorladıysam da sonunda hep acı gerçekle
yüzleştim. Olmak istemediğin yerde zorla
duramazsın. Duramazsın. Olmuyor. Bir yerden bir
patlak veriyor. Lise yıllarından beri üzerinde en çok


durduğum konu‐ Kendim olmak ve kendim üniversite üstüne Studio Oyuncuları benim için
olabildiğim yerlerde olmaktı isteğim. eğitim ve öğretimimin devamı gibiydi. Studio
benim bir oyuncu olarak algı düzeyimi, sanat
Şahika Tekand’ın Studio Oyuncuları’nda anlayışımı, toplumsal farkındalığımı, insanlara
aldığın oyunculuk eğitimi sana neler yaklaşımımı, bedenimi ve zihnimi kullanış
kazandırdı, önüne ne gibi yeni fırsatlar sundu? şekillerimi değiştirdi.
Rol aldığın “10 Adımda Unutmak” ve
“Evridike’nin Çığlığı” oyunlarından kısaca söz Tiyatro dışında da oyunculuk deneyimlerin
eder misin? oldu. Hollywood yapımı Missing adlı TV

dizisinde konuk oyuncu, Zombie filmi ve bir de
Rengârenk bir dünyada karanlıkla tanıştım Studio
reklam filmi... bu deneyimlerinden kısaca
Oyuncuları’nda. İyi anlamda söylüyorum bunu.
bahseder misin?
Hafif tozpembe baktığım dünyada görmeyi

reddettiğim bazı konularda at gözlüğümü çıkartıp
Hayat bir oyun ve insana yaşamak istediği şeyleri
başka bir şekilde bakmaya başladım kendime ve
öyle ya da böyle veriyor. Bazı konularda deneyim
dünyaya. Oyunları anlatmak isterdim ama Studio
kazanmak istedim. Bazı şeyleri arzuladım ama
Oyuncuları oyunlarını ancak izleyebilirsiniz. Biri
korktum. İstedim ama yetersiz hissettim. Böyle
size anlatamaz. Sisteme ve onun içinde yaşayan
olunca hayat da bana bu minik deneyimleri verdi.
insanın sıkışmışlığına dair Şahika Tekand’ın bakış
Yaptığım onca şey içerisinde hepsi birer küçük anı
açısı. Yazdığı ve yönettiği her oyunda bunu
olarak bulunuyor. En önemlisi set ortamını görmüş
görebilirsiniz. Tasarladığı oyunlarda, oyuncu,
olmak, orada bir arada çalışan o kadar insanın tek
günümüz insanın yaşamda sıkışması gibi onun
bir adamın fikrini gerçekleştirebilmek için
koyduğu kurallar içerisinde sıkışıyor. İzleyici de
heyecanla çalışması. Bunu izlemesi çok heyecanlı
kendi yaşamıyla, gerçekle karşı karşıya kaldığı için
ve keyifli. Küçük bir çocukken Oscar alma hayali
oyuncu ile birlikte sıkışıyor. Keşke daha güzel
olan bir çocuk için film yapım süreçlerini izlemek
anlatabilsem. Ama umarım birilerini meraklandırıp
unutulmaz bir deneyimdi.
oyunlardan birine gitmeye ikna edebilirim. Lise ve


Önceleri Uyku Tulumu Turizm Organizasyon Cemaat bana sevdiğim işi yapabilme alanı ve
bünyesinde daha sonra ise kurduğun Work‐ olanağı sağladı ve ben buna hep minnet
with‐Games adlı kendi şirketinde birçoğu duyacağım. Liga’da, Göztepe’de, Yıldırım’da,
uluslararası şirketler, kolejler olmak üzere Dostluk’da ve şimdi Aleph’te bütün derneklerde
birçok kuruma iletişim, motivasyon, takım tiyatro yaptım. Hepsinden ayrı şeyler öğrendim ve
çalışması gibi eğitimler veriyorsun. Oyuncu küçülen cemaatimizle ilgili pek çok şeyi bu projeler
olmanın kurguladığınız aktivitelere nasıl sayesinde gördüm ve öğrendim. Sanırım tiyatro
yansıdığını anlatır mısın? olmasaydı ve dernekler bu fırsatı sunmasalardı

Dedim ya ben eğitim vermek istedim. Bakın hayat benim cemaat ile olan bağım bu kadar güçlü
da bana bunu veriyor.  Bugüne kadar yaptığım olmayacaktı. Dernek başkanları gençlerle ilgili ne
herşey bu işi daha güzel yapabilmemi sağlıyor. yapacaklarını düşünüyorlarsa bu sözlerimi dikkate
Pişmanlıklarım, hatalarım, kıskançlıklarım, alsınlar
beklentilerim, şımarıklıklarım, başarılarım, yanlış
tercihlerim, iyi yönlerim, sevdiğim kadınlar, Üç arkadaşınla web ortamında yayınladığınız
dostlarım, danışmanlık dönemi, okuduğum bütün “Sokak Röportajları” çok ses getirdi. Bu
kişisel gelişim kitapları, annem babam, ailem, projeden ve hangi özellikleriyle ödüle aday
yaşadığım her an. Yaptığımız iş yaşam ile ilgili ve o gösterildiğinden bahseder misin?
yaşamı bir oyunun içerisinde sunuyoruz. Benimle
ilgili herşey onun içinde. Hayat bir oyun alanı ve Dört arkadaş birlikte birşey yapmaya karar verir,
biz çoğu zaman bunu unutuyoruz. Studio’da oyun amaç eğlenmek olur, biri bankacı biri reklamcı biri
oynamayı öğrendim belki de hatırladım diyelim. kuru meyveci biri de ben olunca ortaya Sokak
Yaşamı anlamak için sınırları belli kurallar içeren Röportajları çıktı. İki senedir Türkiye’nin
bir oyundan daha güzeli yoktur. gündemini alternatif ve bağımsız bir şekilde takip
eden bir yayın kuruluşu olduk. Youtube’da 2013
İstanbul’daki cemaat derneklerinde çeşitli yılında Türkiye’nin en iyi yeni video paylaşım
eğitim ve tiyatro faaliyetlerin devam ediyor. sitelerinden biri olduk. Öyle bir noktaya geldik ki
Biraz bunlardan söz eder misin?


firmalara viral reklam çekimi yapmaya başladık ve İzmir benim evim ve hep de öyle kalacak. Her ne
kendimi hayalini kurduğum setlerde yeniden kadar İstanbul’a aşık da olsam İzmir’in yeri ayrı.
görmeye başladım. Bu sefer işin başında biz varız. Güven, sıcaklık, rahatlık ve huzur var burada. Aile.
Amacımız röportajları daha da ileri noktalara Çeşme. Sevgi. Hepsi burada. Keşke yapabileceğim
taşımak ve Türkiye’de internet için orijinal video işleri burada yapabilseydim. O zaman Çeşme’ye
içerik üreten bir yapım şirketi olabilmek. yerleşir ve çalışmak için İzmir’e gelip giderdim 
Sanırım artık sadece İzmir Cemaati olarak değil,
Çok geniş bir alanı kapsayan “iletişim” daha zorlu bir durumla karşı karşıyayız. Hep
sektöründe hem birbirinden farklı hem de birlikte çok zor dönemlerden geçiyoruz.
birbiriyle bağlantılı çeşitli işler yapmaktasın. Yüzleşmekten korktuğumuz ve derinlere attığımız
Ne gibi yeni hedeflerin var? Hayattaki korkular yeniden su üstüne çıkıyor. Genelde bunlar
misyonunu nasıl tanımlıyorsun? hep bir fırsat taşır ve umuyorum bu dönemde de
bunu görebilir ve daha büyük dertlere dönüşmeden
Yaşamı bir oyun alanı gibi görüp bu oyunun tadını içinden çıkabiliriz.
sonuna kadar çıkarmak istiyorum. Ve yaşamına
dokunabildiğim herkese de bunu hatırlatabilmek ***
istiyorum. Elimde bunu yapabilmek için epey araç
var. Umarım hepsini bu oyunu hepimizin daha da Sevdiği, inandığı işi yapan insanlar diğerlerinden
iyi görebilmesi için kullanabilirim. hemen ayrılır. Tutkuyla sarıldıkları işlerinde hayata
bakışlarının yansıması görülür. Jaki Baruh, iç
İzmirli olup İstanbul’da yaşayan onlarca sesinin peşinden gitmeyi başararak kendi yolunu
gencimizden birisin. İzmir senin için ne ifade kendi çizen ender insanlardan biri... Yolu açık,
ediyor? İzmir’deki cemaat sorunlarını şansı bol olsun...
(nüfusun azalıp yaşlanması, korunması
gereken kültürel mirasımız vs) uzaktan da olsa
takip ediyor musun?



Derinlik
DIYALoG

Anı Yaşa ve Farkında Ol

Bir zamanlar, bir kralın aklına şöyle bir düşünce
geldi: "Eğer bir işe ne zaman başlayacağımı, kimi
dinleyeceğimi ve yapmam gereken en önemli şeyin
ne olduğunu bilseydim, giriştiğim her işi
başarırdım."

KÖŞE

YAZILARI Krallığın dört bir yanına, kim kendisine her iş için
en uygun anı, bu iş için en gerekli kişinin kim
olduğunu ve yapılması gereken en önemli şeyin ne

olduğunu öğretirse, ona büyük bir ödül vereceğini
duyurdu. Bilgeler, kralın huzurunda toplandı; fakat
sorulara verdikleri yanıtlar, birbirinden tümüyle
farklı oldu.

Kral, hâlâ doğru yanıtları aradığı için, yakınlardaki
bir bilgeye danışmaya karar verdi. Bilge kişi, hiç
ayrılmadığı bir ağaç kovuğunda yaşıyor; yanına
halk dışında kimseyi kabul etmiyordu. Bu nedenle
kral, halktan biri gibi giyindi ve yola düştü.


Bilge kişinin yaşadığı kovuğa yaklaştıklarında, kral elini küreğe uzattı ve "Siz biraz dinlenin; bir parça

atından indi ve korumalarını orada bırakıp yola tek da ben çalışayım" dedi.
başına koyuldu. Bilgenin olduğu yere vardığında
onu, yaşadığı kovuğun önüne çiçek tarhları Fakat kral, küreği ona vermedi; tarh kazmayı
kazarken gördü. sürdürdü. Saatler birbirini kovalıyor, güneş yavaş
yavaş ağaçların ardından batmaya başlıyordu.
"Ey bilge kişi, size birkaç önemli konuda danışmaya Sonunda, kazmayı toprağa saplayıp bilgeye döndü:
geldim" dedi. "Doğru şeyi doğru zamanda yapmayı "Ey bilge kişi, senin yanına, sorularıma bir yanıt
nasıl öğrenebilirim? En fazla gereksinim duyduğum, bulmak için geldim" dedi. "Eğer yanıt
dolayısıyla ötekilerden daha fazla ilgi göstermem vermeyeceksen, söyle de evime döneyim."
gereken kişiler kimdir? En önemli ve her şeyden
önce gelen sorum ise şu: Kendimi vermem gereken Bilge kişi, gözlerini uzaklara dikti. "Bak, bir adam
işler nelerdir?" koşarak buraya geliyor" dedi. "Bakalım kimmiş, ne
istiyormuş..."
Bilge, büyük bir dikkatle kralı dinledi, fakat bir
yanıt vermedi. Döndü, yapmakta olduğu işini Kral, arkasına döndüğünde, bir adamın koşarak
sürdürdü. kendilerine doğru geldiğini gördü. Adamın karnına
bastırdığı ellerinin altından kan sızıyordu. Kralın
"Yoruldunuz" dedi kral. "Küreği bana verin de siz yanına ulaşınca, kendinden geçercesine inledi;
biraz dinlenin." sonra da bayılıp yere düştü. Kral ve bilge kişi,
hemen adamın üstündeki elbiseleri çıkardılar.
Bilge kişi, "Sağ olun" dedi ve küreği krala verdi; Karnında büyük bir yara vardı. Kral, yarayı elinden
yere oturup dinlenmeye başladı. geldiğince yıkadı; mendiliyle ve bilge kişinin
havlusuyla sardı; kanı durdurdu. Adam, bir süre
Kral, iki tarh kazdıktan sonra sorularını yineledi. sonra kendisine gelince, içecek birşey istedi. Kral,
Bilge kişi, ona yanıt vermek yerine ayağa kalktı; dereden taze su getirdi, verdi. Bu arada akşam


olmuş, hava soğumuştu. Kral, bilge kişinin de istediler. Ellerinden kurtuldum; ama yaralıydım;
yardımıyla, yaralı adamı kovuğa taşıyarak yatağa yaramdan kan akıyordu. Siz dün akşam yaramı
yatırdı. Yatağa uzanan adam, gözlerini kapatıp sarmasaydınız, kan kaybından ölürdüm. Ben sizi
derin bir uykuya daldı. Kral, koşuşturmaktan ve öldürmek istedim; fakat siz benim yaşamımı
yapmış olduğu işlerden öylesine yorulmuştu ki kurtardınız. Eğer yaşarsam, şimdiden sonra en
eşiğin dibine çöktü ve orada uyuyakaldı; kısa yaz sadık köleniz olarak size hizmet edeceğim ve
gecesi boyunca deliksiz bir uyku çekti. oğullarıma da aynı şeyi yapmalarını emredeceğim.
Affedin beni."
Sabah uyanınca, yatakta uzanmış ve canlı gözlerle
dikkatle kendisine bakan yabancının kim olduğunu Kral, düşmanıyla bu denli kolay barıştığı ve onun
anımsamaya çalıştı. dostluğunu kazandığı için çok mutlu oldu. Onu
yalnızca affetmekle kalmadı; uşaklarını ve kendi
Kralın uyandığını gören adam, zayıf bir sesle "Beni doktorunu gönderip onun tedavisini yaptıracağını
affedin" dedi krala. Kral, "Sizi tanımıyorum. Üstelik da söyledi. Ayrıca, el koyulan tüm mallarının geri
affedilecek bir şey yapmadınız ki" dedi; ama adam, verileceğini de bildirdi.
konuşmasını kesmedi:
Yaralı adamla vedalaşan kral, kapının önüne çıktı
"Siz beni tanımıyorsunuz, ama ben sizi tanıyorum" ve orada yine çiçek tarhı kazan bilgeden, sorularına
dedi. "Ben, kardeşimi astırdığınız ve mallarını yanıt vermesini bir kez daha istedi.
elinden aldığınız için sizden öç almaya yemin etmiş
bir düşmanınızım. Tek başınıza bilge kişiyi "Siz, beklediğiniz yanıtınızı çoktan aldınız" dedi
görmeye gittiğinizi öğrendim ve dönerken yolda bilge ve şöyle sürdürdü sözlerini:
sizi öldürmeye karar verdim. Ama akşam olduğu
halde dönmediniz. Ben de pusuya yattığım yerden "Dün eğer benim güçsüzlüğüme acımayıp şu
çıkıp sizi aramaya koyulduğumda, korumalarınıza tarhları kazmasaydınız, buradan ayrılacaktınız ve
yakalandım. Onlar beni tanıdılar ve öldürmek geri dönerken şu adamın saldırısına uğrayacaktınız.


Yani dün sizin için en önemli an, tarhları

kazdığınız andı. Sizin için en önemli kişi bendim ve
sizin için en önemli iş, bana iyilik yapmaktı. Daha
sonra yaralı adam koşarak geldi yanımıza. Sizin için
en önemli an, onunla ilgilendiğiniz andı. Çünkü
eğer onun yaralarını sarmasaydınız, o adam sizinle
barışmadan ölecekti. Dolayısıyla o zaman sizin için
en önemli kişi oydu. Ve yine o zaman en önemli
işiniz de onun için yaptıklarınızdı."

Bilge, bunları söyledikten sonra krala bir de öğüt
verdi:

"Sizin için en önemli anın, içinde bulunduğunuz an
olduğunu hiçbir zaman unutmayın. Çünkü yalnızca
o an, elimizden birşey gelebilir. Sizin için en
önemli kişi ise o an birlikte olduğunuz kişidir.
Çünkü hiç kimse, bir başka kişiyle bir daha görüşüp
görüşmeyeceğini bilemez. Ve sizin için en önemli iş,
iyilik yapmaktır. Çünkü kişinin bu dünyaya
gelmesinin tek nedeni budur."


Ester kitabına özel bir yer vermektedir. Eğer

Mi-draş İtzhak Megilat Ester olmasaydı Tanrı’nın sadece açık
Rav İSAK ALALUF mucizelerini görebilme imkânına sahip olacaktık.
Ama biz bu sayede Tanrı’nın gizli mucizeler yolu
Sabah İyiliğini ile kainatı yönettiğini görebilmekteyiz. Bu aynı
zamanda Ester’in de öz niteliğidir.
Gece Güvenirliğini Anlatmak
Gemara Masehet Hulin 139/B’de bu ifade açıkça yer
Tanrı’nın dünyayı idare etme yollarını öğrenirken alır: “Ester min aTora menayin? Veanohi aster astir
bazen O’nun kılık değiştirmiş olduğunu görürüz. – Tora’dan Ester’e yönelik ima nerededir? Ve Ben
Bu bir kerelik midir yoksa O’nun yollarından biri yüzümü kesinlikle gizleyeceğim.” Devarim
midir? Bizler burada bunun Tanrı’nın kâinatı idare kitabının sonlarında Tanrı Moşe’nin vefatından
etme yöntemlerinden biri olduğunu görmeye sonra halkın yabancı ilahların ardından gideceği ve
çalışacağız. Megila’nın verdiği en önemli Kendisi ile yaptıkları anlaşmayı ihlal edecekleri
derslerden biri de budur. Tanrı Megila’da en iyi konusunda uyarıda bulunur. Tanrı o gün yüzünü
kıyafet değiştirendir hatta ismi bile burada bizlerden tamamen gizleyecektir. Başka bir deyişle
geçmemektedir. En zor anda Mordehay Ester’e Tanrı sahnenin ön cephesinden çekilecek ama tarih
harekete geçmesi uyarısını yaparken bile eğer o sahnesinde var olmaya devam edecektir. Talmud
harekete geçmezse kurtuluşun “başka bir yerden Yeruşalmi Sanhedrin faslı sayfa 28’deki ifade bunu
geleceği” imasında bulunulur. Elbette ki kurtuluş açıkça betimlemektedir.
Tanrı’dan gelecektir ama bu konuda bir belirtme
yapılmamıştır. Ester’in Yahudilerden istediği oruç “Rabi Yaakov bar Abaye, Ribi Aba’nın ismiyle
kuşkusuz Tanrı’ya yaklaşmak ve teşuva yapmak şuradan öğrenir: Ve yüzünü Yaakov ailesinden
içindir ama bu konuda Ester’in de açık bir söylemi gizleyen Tanrı’yı bekledim ve O’nu ümit ettim.
mevcut değildir. Tanrı’nın bu gizliliği bayramlar Dünyada kutsal ve mübarek Tanrı’nın Moşe’ye “o
içinde Purim bayramına TaNaH kitapları içinde de gün yüzümü tamamen gizleyeceğim” dediği andan


daha ağır bir an yoktur ve o andan itibaren O’nu kabul edilmektedir. Çünkü Purim kendinden önce
ümit ettim.” gerçekleşmiş olup birer bayrama vesile olmuş olan
doğanın normal gidişatından farklı gerçekleşmiş
Tanrı’nın yüzünü gizlemesi oldukça zorlu bir Pesah gibi diğer mucizelerden farklıdır. Purim
durumdur. Ama bu durum Tanrı’yı ümit etme ve doğal bir mucizedir. Bu nedenle gecenin sonuna
O’nun nerede gizlendiğini açığa çıkarma sınavını benzetilir. Zira mucizeler artık sona ermiştir ve
ve beklentisini uyandırmayı talep eder. Bu durum mutlak bir karanlık hüküm sürmektedir. Yalkut
TaNaH çağının bitiminden beri süregelen kendi Şimoni 685’e bakalım:

çağımızı yansıtmaktadır. Purim bayramının
Mizmoru olarak bilinen Teilim 22. Mizmorunda “Bir ceylan gibi sıçrayıp dünyayı karanlık vaktinde
“ayelet aşar – tan yıldızı” için söylenen bir şarkı Aydınlatan için bir şarkı. Ve gecenin hangi
vardır ve Ester tan yani seher yıldızına benzetilir. vaktinde aydınlatır? Her ne kadar gece vaktiyse de
Şimdi bu durumu Tanrı’nın yüzünü gizlemesiyle biraz ışık yine de vardır. Ay, yıldızlar ve
birleştirmeye çalışalım. takımyıldızlar. Öyleyse karanlık ne zamandır. Tan
vaktinden hemen önce ki o zaman ay batar
Tanrı’nın yüzünü gizlemesi ağır bir terk edilmişlik yıldızlar gizlenir ve takımyıldızlar gider. İşte o anda
ve yalnız bırakılmışlık duygusu uyandırmaktadır. daha mutlak bir karanlık yoktur ve tam da o anda
Etraf bu günkü gibi sessizlik ve tepkisizlik ile dolu kutsal ve mübarek Tanrı tan vaktini karanlığın
iken Tanrı’ya başvuruyor ama cevap alamıyoruz. içinden yükselterek dünyayı aydınlatır.”

İşte seher yıldızı ile bağlantı burada ortaya Bu Midraş’ın ışığında Tanrı, tan vakti dünyayı
çıkmaktadır. Gemara Masehet Yoma 29/A’da şöyle dolduranlara cevap verir. Karanlığın içinden şafağı
yazılıdır: “Rav Aşi şöyle dedi: Ester neden seher yükseltir. Tıpkı seher yıldızının karanlığın
vaktine benzetilmiştir. Sana şunu söylemek için: doruğunda ışığını vermesi gibi Ester de Tanrı’nın
nasıl ki seher vakti tüm gecenin sonu ise aynı yüz gizliliğinin doruk noktasında aydınlığı
şekilde Ester de tüm mucizelerin sonudur. Yani getirmiştir. Birbirine çok yakın iki mucizevi
Purim mucizesi bütün mucizelerin sonu olarak bayramda Purim ve Pesah’ta Tanrı’nın iki temek


yönetim şekli gizlidir. Purim’de gizli mucizeler ve “Yine bir keresinde Yeruşalayim’e çıkıyorlardı. Ar
Pesah’ta olası en açık mucizeler. Purim bayramıyla Atsofim’e geldiklerinde giysilerini yırttılar. Tapınak
birlikte “yüz gizliliği” durumuyla başa çıkmayı dağına geldiklerinde Kodeş Akodaşim’den bir
öğrenmemiz ve bunun içinden Tanrı’nın gizli ama tilkinin çıktığını gördüler ve ağlamaya başladılar.
mevcut işaretlerini keşfetmemiz beklenmektedir. Ama Rabi Akiva gülüyordu. Ona ‘neden
Megilat Ester Tanrı’nın farklı bir kılıkta dahi olsa gülüyorsun’ dediler. O da ‘siz neden ağlıyorsunuz’
bütün ipleri elinde tuttuğunun gerçek bir kanıtıdır. dedi. Ona ‘kutsiyeti nedeniyle ve yaklaşan yabancı
Tanrı’yı keşfetme yönündeki bu zorluk ve gizliliğin öldürülecektir denilen yerde şimdi tilkiler dolaşıyor
sürdüğü dönemlerde Tanrı’ya teşekkür etmeyi ağlamayalım mı’ deyince o onlara ‘bu yüzden
bilmekteki zorluk gibi Teilim 92’deki pasukta gülüyorum’ dedi. Pasukta yazılı olduğu gibi “ve
mükemmel bir şekilde anlatılmaktadır: “Leagid kendi adıma güvenilir şahitler göstereceğim Uriya
baboker hasdeha veemunateha balelot – sabah Akohen’i ve Zeharya ben Yevareheu’yu. (Yeşayau
iyiliğini ve gece güvenirliliğini anlatmak.” 8/2).” Uriya’nın Zeharya’nın yanında ne işi var?
Uriya birinci Zeharya ise ikinci Bet Amikdaş’taydı.
David Ameleh’in sabah iyilikten ve gece Ne var ki bu pasuk Uriya’nın kehanetini
güvenirlilikten söz etmesi tesadüf değildir. Güvene Zeharya’nın kehanetine bağlamıştır. Uriya’nın
özellikle geceleri ihtiyaç vardır. Zor ve karanlık kehanetinde “bu nedenle tsiyon sizin yüzünüzden
dönemlerde, mücadeleler günlerinde ümitsizlik ve bir tarla gibi sürülecek (Miha 3/12)” diye yazıyor.
acı ışığın yerini almışken güven çok gereklidir. Işık Zeharya’nın kehanetinde “Yeruşalayim
ve ümit anlarında zorlu dönemlerin geçmesinde sokaklarında yaşlı, erkek ve kadınlar yine
yardımcı olmuş, Tanrı’nın iyiliklerini görmek çok oturacaklar (Zeharya 8/4)” diye yazıyor.
daha kolaydır. Rabi Uziel Kalheim de bu yönde
görüş bildirir. Bu yetenek basit bir şey gibi Uriya’nın kehaneti gerçekleşene kadar Zeharya’nın
görülmemelidir. Talmud’un Makot faslını kehanetinin gerçekleşmeyeceğinden korkardım.
sonlandıran öykü bu konuda güzel bir örnektir. Ama şimdi Uriya’nın kehaneti gerçekleştiğine göre
Zeharya’nın kehaneti de kesinlikle gerçekleşecektir.


Ona şu lisanla söylediler: ‘Akiva bizi teselli ettin, bayramına özel kılık değiştirme sözcüğü “tahposet”

Akiva bizi teselli ettin.’ (Makot 24/B)” aslında “hipus – arayış” kökünden türer. Tanrı
gizlenmişse sen onu aramak zorundasın.
Rabi Akiva arkadaşlarından farklı bir şey
görmemesine rağmen bakış açısı çok daha derindir. Bu o kadar zor bir şeyse Purim bayramının
Rabi Akiva burada kurtuluş ümidini de sevincinin kaynağı nedir? Pesah bayramında
görmektedir. Sevincinin nedeni yıkıma ilişkin kimsenin bizim sevinmemizi söylemesine ihtiyaç
kehanetin gerçekleştiği gibi kurtuluş kehanetinin yoktur çünkü kurtuluşu kendi gözlerimizle
de gerçekleşeceğinden emin olmasıdır. İyimser bir görmüştük. Tora’nın ne olduğunu anlayan bir kişi
bakış iyimser bir gözlem şekli geliştirecektir. Bu da için Şavuot bayramı da bir sevinç kaynağıdır.
kişinin Tanrı’yı arayışında ona ışık tutacaktır. Hanuka da tarihsel anlamda kesin birzafer ve açık
bir mucizedir. Sevinmek normaldir. Purim’de
Twerski tarafından anlatılan Hasidik bir öykünün sevinmek için “inanç gözlüğü”ne ihtiyacımız vardır.
kısa bir bölümüne bakalım: Pşisha’lı Rabi Kotsk Buradaki sevinme noktası ne olursa olsun bizlerin
Rabi’sine sorar: “Lütfen söyle bana Tanrı Tanrı’nın çocukları olduğumuz ve bizimle
nerededir?” Rabi cevap verir. “O görkemiyle tüm yakından ilgilendiğidir. Bu nedenle de Purim
dünyayı doldurur.” Rabi yanıttan memnun kalmaz bayramını tesis eden kişi O’ndan asla kopmayan ve
ve bir kez daha sorar “Genç adam söyle bana güvenmeye devam eden Mordehay adlı kişidir.
Tanrı’yı nerede bulabiliriz?” Genç öğrenci “eğer ben
cevabı bilmiyorsam lütfen siz söyleyin” der. Rabi Eğer yalnızca hayat koşullarımızın bizim
“iyi dinle” der. “Tanrı yalnızca O’nun girmesine izin istediğimiz şekilde olduğu zaman değil, “yüz
verdiğin yerde bulunabilir.” gizliliği” ortamında da neşelenmeyi başarabiliyor ve
bu sevincimiz Tanrı’ya yönelik gerçek bir güvenden
Kılık değiştirmiş Tanrı’yı aradığımız zaman kaynaklanıyorsa o zaman sevincimiz daimi
kalbimizi açmamız gerekir. Bu şekilde O’nu bilmek olacaktır.
ve bulmak daha kolay olacaktır. İbranice’de Purim


Geçenlerde oğlumla kırmızıda durduğumda; “sana

Perspektif da böyle olur mu?” diye sordum. Gülmeye başladı.
RAFAEL ALGRANATİ / İzmir
İlaç kutularında başına geleni anlattı. Ne tesadüf
bana da hep öyle olur dedim. Gidip eczaneden bir

kutu ilaç aldınız. Ne kadar dikkatle açarsanız açın
Şaka Gibi kutu prospektüsün olduğu taraftan açılır.

Bugün Pazar!.. Sabah sabah gazete manşetlerini Senede 2‐3 gece, yatmadan evvel soğuk bir yarım
görmek bile yetiyor insanın canının sıkılmasına. bardak süt çeker canım. Her zaman buzdolabında
Okumayacağım dedim kendi kendime. Hepsini alıp olan bir şeydir süt!.. Ama canım çektiği gece
bir kenara koydum. İsterseniz gerçeklerden kaçış buzdolabındaki süt kutusu bitmiştir. Yenisi
deyin, başını kuma gömüyorsun deyin!.. Hiç kilerdedir.
itirazım olmaz!.., Gelin isterseniz bugün biraz hafif
takılalım. Biraz saçmalayalım, gülelim!.. Hadi olsun yine de içeyim desem, süt kutusunun
ağzındaki alüminyum folyoyu açarken ÇIT diye
Size de olur mu bilmem? Bazı şeyler sürekli ters kopuverir!.. Tutacak yeri kalmaz. Başka bir şeyle
çalışır!.. Düz çalıştıklarında ise yine terslik için açmak gerekir kutunun ağzını. Peki!.. Bir bıçak alır
çalışırlar. Murphy gibi!.. açarım. Ama gelin de dökün o sütü bardağa. Her
tarafından taşar!.. Elinize, bankonun üstüne,
Yaz ayları her İzmirli gibi Çeşme’deyiz. Sözde tatil. kutunu altına kadar her taraf süt olur. Pişman
Her gün sabah İzmir’e işe gider akşam Çeşme’ye olurum içtiğime de içeceğime de.
dönerim. Her akşam Çeşme’ye varışımda Çeşme
girişindeki trafik ışıkları istisnasız kırmızıdır. Kırk Bir yere ancak yetişecek saatte çıktınız
yılda bir karşıdan yeşili görsem “hah bugün bulunduğunuz yerden. Sizi bekleyenler var. Olsun!..
yakaladım” desem, gaza basmama rağmen 1‐2 dakika gecikme ile de olsa yetişeceksiniz nasıl
yetişemem. Yanına ulaşamadan kırmızı oluverir.


olsa.. I ıhh!.. Ya trafik sıkışıktır ya da bir kaza olmuş ‐ Yeşiller yukarı, yeşiller yukarııı! Sonra içeri

yollar kilitlenmiştir. dönüp çay içmeye devam etmiş.

Ya da bir uçak seyahatiniz vardır. Vaktinde orada Bu işlemi bir kaç kere tekrarlayınca kahveci
olmak için evden zamanından önce çıkıp erkenden dayanamayıp sormuş:
alanda olursunuz. Uçağınız iki saat rötar yapar!..
‐ Abi sen napıyon yav?
Küçücük torununuz emekliyordur. Bir yerlere
tutunarak yerinden kalkmaya çalışıyor. Gözünüz ‐ Ben müteahhidim, bugün karşı evin bahçesine
tutunduğu küçük masanın üstündeki kristal ağaç fideleri diktiriyorum. Ancak bütün işciler
vazocuğa takılır. Aklınızdan geçmesi ile fırlamanız laz, bir terslik olmasın, ağaçları ters
bir olur ama nafile.. Yetişemezsiniz!.. Masa dikmesinler diye hep hatırlatıyorum.
devrilmiş, vazo kırılmış ve torununuz ağlıyordur.
Bir arkadaşıma sıkça olur!... Sürekli rejimdedir.
İnternetten bir sipariş verirsiniz!.. Ev adresinize!.. Restorana gider ve kendine özel bir salata söyler.
Kargo evinize geldiğinde evde teslim alacak kimse Bol domates, salatalık ve üstüne bir tane katı
yoktur. Paketi alabilmek için günlerce peşinden yumurta. Yağ limonu ayrı getir kendim atacağım.
koşar durursunuz. Yanına başka hiçbir şey koymayın diye de tembih
eder. Bir dilim de esmer ekmek lütfen. İyice
Terslik dedik ya!.. anladın değil mi oğlum söylediklerimi? diye de
sorar üstelik. O daha söylerken ben olacak
Adamın biri kahveye girmiş, bir çay söylemiş ancak terslikleri görür gibi olurum. Salata, yanında roka
bir iki yudum içtikten sonra aniden çıkıp ve havuçla süslenerek gelir. Üstünde de 3 tane
bağırmaya başlamış; siyah zeytin vardır. Çıldırır!.. Geri gönderir
üşenmeden salatayı. Bu arada masaya bir sepet
ekmek gelir. Sepette zeytinlisinden ve cevizlisine


kadar her tür ekmek vardır. Oğlum ben senden market raflarında her marka her tür ekmeği
esmer tek bir dilim ekmek istemedim mi? Çok özür bulursunuz ama benimki yok olur!!. Geçenlerde eve
dilerim unuttum Abicim!.. yeni bir dect telefon almak istedim. İnternette
dolandım durdum ve bir tanesini çok beğendim.
Unutmak dedik de!.. Dursun 97’sinde, Temel ise Ismarlamaya kalktım hiçbir sitede yok. Üşenmedim
92’sinde ikisi de yaşını başını almış insanlardır. ithalatçısına telefon açtım. Cevap: Beyefendi pahalı
Yıllardır dostlukları devam etmekte. Bir gün olduğu için satılmıyor ithalatını kestik!..
Dursun, Temel'in evine yemeğe davet edilir.
Temel’in gece boyunca dikkatini çekmiş, Temel Komodinim üstünde belki 30 yıllık bir radyolu bir
karısına hitap ederken “Gülüm”, “hayatım”, “balım”, saatim vardır. Üç tane kalem pille çalışır. Biri saati
“tatlım”, “şekerim”, “sevgilim”, “ruhum” gibi laflar diğer ikisi radyosu içindir. Dijital falan değil
kullanıyor. Bir ara karısı mutfaktayken yine, “Bir bildiğimiz yelkovanlı akrepli bir saat. Neden
tanem, nerelerdesin, yemeğin soğuyacak” demiş. radyolu diye sorsanız verilecek cevabım bile yoktur.
Dursun dayanamamış. “Yahu dikkat ediyorum, Belki de senede bir iki kez de olsa zil sesi yerine
karına ne iltifatlı laflar ediyorsun. ballar, şekerler... müzikle uyanmak içindir. Eskidi artık. Benzeri de
Bunca seneden sonra olacak şey değil, aferin sana” olsa yaklaşık 5‐6 yıldır yenisini arıyorum. Yok!..
demiş. Temel şöyle bir arkasını dönüp karısının Tamam.. Karar verdim yeni bir dijital alacağım.
hala mutfakta olduğundan emin olduktan sonra, Varsın radyosuz olsun. Çok bilinen bir alman
“Sorma birader demiş. Ne balı şekeri... 10 yıl oluyor markasının web sitesinde bir modelini beğendim.
bizim hatunun adını unuttum. Bir türlü Düğmesine bastığınızda gece karanlığında laser
çıkaramıyorum.” ışıkla tavana saati yazıyor.. Bunların satışının
yapıldığı sitelere giriyorum diğerlerinin hepsi var
Tükettiğim şeyleri çeşitlerinin arasından deneyerek ama bu model yok. Yine telefona sarılıyorum. İki
bir kez seçer, sonra da kolay kolay değiştirmem. santralden ve üç yanlış departmandan geçtikten
Farzedin X marka bol tahıllı ekmeği beğendim. sonra nihayet yetkiliye ulaşıyorum. O model henüz
Bundan sonra onu yiyeceğim. Bir süre sonra


Türkiye’ye ithal edilmedi beyefendi!.. Şaka gibi

değil mi?

Yine ters bir fıkra ile bitirelim. Temel İngiltere'ye
gitmiş, arabasıyla otobanda giderken bir anons
duymuş:

‐ Delinin biri ters yönde gidiyor, dikkatli olun!

Temel:

‐ Hanci biri hanci biri, bu İnciluzlarin hepisu deli,
hepisu deli!

Hepinize neşeli bir Pazar diliyorum!..

 


Uzak Yakın Acaba zaman temposunu yavaşlatmanın, bu

SELİM AMADO / Israel şekilde hayatın daha uzun sürmesini sağlamanın
yolu var mı? Bunlar acaba mümkün mü?
Uzun Ömrün Sırrı

Soruya, Yahudi usulü, bir başka soruyla cevap

verelim: Hangi gece daha çabuk geçer? Akşam
Yahudi dünyası yakinda Roş Haşana Bayrami ile
yatıp sabah uyandığınız gece mi? Yoksa yatıp hiç
5774 yılını kutlayacak. İnsanlar birbirlerine bu
uyuyamadığınız gece mi?
vesile ile en iyi dilekleri arasında ‘’Uzun Ömür’’
dileğinde bulunacaklar. Yeni doğan bebek için de Cevabınız kuşkusuz bu olacak: uyuduğunuz zaman

(Uzun Ömürlü) olması dilenir. saatler çabuk geçer, uyandığınız zaman da gecenin

bir çırpıda geçtiği hissedilir. Yatıp uyuyamadığınız
Yani uzun ömürlü olmak insanın doğal bir arzusu
gece ise size hiç bitmeyecek uzunlukta gözükür,
ve dileğidir. Gerçekten, uzun ömürlü olmak ne
saat bir türlü ilerlemez.
kadar güzel! Hayatın “uzadıkça kısalan” şey olduğu
söylenir. Bir de hayatı, “sonu muhakkak ölüm olan O halde yaşlandığımız zaman senelerin daha çabuk
bir hastalık” olarak tanımlayanlar var. Fakat 100 geçmesi uykuya çok benzeyen bir ruh haletine
yaşını geçen biri herkesin ilgisini çeker, ne yapıp girmemizden mıi oluyor? Yaşlandıkça giderek
uzun ömürlü olduğu merak uyandırır. uykuda yürüyenlere “uyurgezere” mi benzemeğe

başlıyoruz?
Aşağıdaki satırlar benim değil. Fakat dediklerine ve
içeriğine tamamen katılıyorum. İbrani Yılbaşı Roş Zamanı nasıl yavaşlatabilir ve daha uyanık ve
Aşana öncesinde bu satırların hepimiz için berrak görüşlü olabiliriz?

düşündürücü ve eğitici olduğuna inanıyorum. Çocukluğumuzda her yeni öğrenilen şey, her gün,

Soru: “Nasıl oluyor da çocukluğumuzda yıllar her an, bizler için yeni bir deneyimdi. Her an yeni

bitmeyecek kadar uzun gözükür, yaşlandıkça bir dünyayı ilk defa keşfeder gibiydik. Her bir
yılların ne kadar da çabuk geçtiğini söyler küçük şey bizler için yeni ve ilginç, hatta büyüleyici
dururuz?” olurdu.


Büyüdükçe, “yetişkin insan” oldukça daha etkili için değil, merak ettiğiniz için öğrenin.
olmayı öğreniyoruz. Her şeyi keşfetmek Tanımadığınız bir mevzuu seçin, bu alanda
istemiyoruz. Bir amaca daha çabuk varmak için bilmediğiniz şeyleri öğrenin. Yaşlanmağa başlayan
kısa yollar aramayı öğrenmek istiyoruz. insanlardan bazıları modern bilgisayar teknolojisi
Yapacaklarımızı rutin bir şekilde yapmayı karşısında inanılmaz bir çekingenlik sergiliyorlar.
öğreniyoruz. Etkin olmak pahasına robotlaşıyoruz Bu kadar çok bilgi birikimine sahip insanların
dahi. Fakat bunların bazı kaçınılmaz sonuçları bilgisayarla araları iyi değil. Yaşlanmakta olan bir
oluyor. Etkili olup her yaptığımızı rutine insanın bilgisayar karşısında geçirdiği, birçok yeni
dönüştürdüğümüz zaman, davranışımız tamamen şey öğrendiği saatler onu her gün yeni şeyler
bilinçaltı olmakta. Farkında olmuyoruz. Bir nevi öğrendiği çocukluğuna yaklaştırıyor.

“uyurgezer” oluyoruz ve onun için senelerimiz
Çocukluğunuzda siz her şeyden bir parça idiniz :
daha çabuk geçiyor.
biraz sanatçı, biraz bilim adamı, biraz sportmen,
Bu arada iyi bir haber de var: Bu iyi haber, yetişkin bıraz yazar, biraz müzik meraklısı, vs. Fakat
insan olduğunuz yılların çocukluk yıllarınıza büyüdükçe kendimize bir ilgi alanı seçiyor ve
benzemesini sağlayabileceğimizdir. Zamanı onunla özdeşleşiyoruz. ‘’ Ben şunu yaparım’’ değil,
yavaşlatabilir ve daha uzun ömürlü olma imkânını “Ben mühendisim veya ben yazarım, ben
yaratabiliriz. doktorum, vs.” diyoruz. Bu bize yetiyor. Galiba

Yaptıklarınızı bilinçli şekilde yapmayı deneyin… yanlış burada.

her yeni deneyiminizi bilinçli olarak yapın… O halde, yeni şeyler deneyin, yeni şeyler öğrenin.
Zaman, olan bitenlerin gerçekten farkında Göreceksiniz günler, aylar ve yıllar o kadar çabuk
olduğunuz anlardan oluşur… o halde her anı geçmiyor… Yıllarınız çocukluk yıllarınıza
bilinçli bir zaman dilimi haline getirin ve bizzat o benzemeğe başlıyor.
günlerde kendinizi nasıl hissedeceğinizi görün.
Hepinize mutlu ve heyecan verici, sağlıklı yıllar.
Daha uzun müddet yaşamak istiyorsanız, her gün
Bu sözlerin altındaki İmza: Dr.Eric
yeni bir şey öğrenmeğe çalışın. Öğrenmek gerektiği (http://lesecretdelaloidattraction.com/comment‐vivre‐longtemps/ ).


Çünkü onlar tüketiciydi, ayak bağıydı, en önemlisi
Çağrışımlar geleceğin tanığıydılar.
AVRAM VENTURA / İzmir
Kaç yüz bin çocuk öldürüldü; gettolarda, toplama

kamplarında?.. Birçok anne‐baba yüreklerini
Lodz’un Çocukları sökercesine onları kıyıcıların önüne attı.

Soykırımla ilgili bir romanı bitirdiğimde, bir süre Çocuklarından kopamayan birçokları da onlarla
artık bu konuda okumak istemiyorum desem de, birlikte ölümü yeğledi.

kitapçılara gidince ellerim, bilinç dışı bu kitapları Holokost Müzesi'ni gezdiğimde, beni en çok
karıştırmaya başlıyor. Geçenlerde yine Steve Sem‐ etkileyen çocuklarla ilgili fotoğraflardı. Görüntüler
Sandberg’in, Lodz’un Yoksulları adlı 670 sayfalık fena halde sarsmıştı. Chaim Rumkowski'nin 4
romanını okudum. Yine yüreğim daralarak, yine Eylül 1942 günü Lodz Gettosu'nda yaptığı konuşma,
son satırına kadar içimden atamadığım bir beni daha çok dehşete düşürmüştü. Çok uzun bir
sıkıntıyla… süre de etkisinden kurtulamadım. Bu konuşmayı

Lodz, Polonya’nın ikinci en büyük Yahudi gettosu. yıllar önce okuduğumda, gözyaşlarımı çevremden

Roman, bu gettonun lideri olan Mordechai Chaim kaçırmak için odama kapanmak zorunda kaldığımı
Rumkowski’yi odak noktasında ele alarak anımsıyorum.

gelişiyor. Kitabı bitirdiğimde, bu liderle ilgili "Ağır bir darbe indi gettoya. Elimizdekilerin en
sağlıklı bir kanıya varamadım. Kitabın kimi yerinde iyisini vermemizi istiyorlar bizden: Çocukları ve
Nazilerle işbirliği yapan biri, kimi yerinde de bir yaşlıları. Kendi çocuğuma sahip olma bahtına
kurtarıcı gibi görünüyor; ancak çok uzun yıllar eremedim ben, o yüzden de hayatımın en güzel
önce okuduğum, onun çocukları ailelerinden yıllarını çocuklara verdim. Çocuklarla birlikte
koparmak için yaptığı bir konuşma belleğime bir yaşayıp, onlarla birlikte soluk aldım. Sunağa kendi
mıh gibi saplanmıştı. ellerimle böyle bir kurban vermeğe zorlanacağımı

Birçok savaşta, kıyımda olduğu gibi önce çocuklar hiç düşünmemiştim. Bu ileri yaşımda ellerimi uzatıp

öldürüldü, sonra hastalar, yaşlılar ve diğerleri... yalvarmak zorundayım şimdi: Kardeşlerim, bana


verin onları! Babalar ve analar, çocuklarınızı verin yalvarıyorum: Elime verin kurbanları, verin ki, daha

bana!" Rumkowski'nin konuşması bu sözlerle başka kurban vermeyelim de, yüz bin kişilik bir
başlıyor. Yahudi topluluğu kurtulsun. Öyle söz verdiler bana:

Kurbanlarınızı kendi ellerimizle teslim edersek, artık
Rumkowski, niçin yaptı bu konuşmayı? Çünkü
barış olacak..."
Naziler, gettonun yöneticisi olarak ondan, gaz
odalarına atılmak üzere çocukları istiyordu. 20. Yürekleri parçalayan konuşma, şu sözlerle bitiyor:

yüzyıl konuşmalarını derleyen Brian MacArthur,
"Benim sizden istediğimi isteyebilmek için bir
konuşmanın başına şu bilgileri ekliyor: Rumkowski,
haydudun yüreğini taşıması gerekir insanın. Ama
gettodan gönderilenlerin sayısını en aza indirmek
kendinizi benim yerime koyun, mantıklı düşünün,
için Almanlar'la pazarlık etmesine rağmen,
göreceksiniz ki, başka türlü hareket edemezdim.
Naziler'le yaptığı Faustvari antlaşma gereğince,
Kurtarılabilecek olan parçamız, feda edilmesi
Naziler tarafından kendisine dayatılan sonu gelmez
gereken parçamızdan daha büyüktür."
sevk emirlerini yerine getirmek zorundaydı: On bin
kişi, on beş bin kişi, yirmi bin kişi ve bir on bin kişi Verilen bütün kurbanlara karşın, Lods

daha... Sonunda gettoda kimse kalmamıştı." Gettosu'ndan kurtulan olmadı.

Rumkowski konuşmasında şunları söylüyor: "Bu Aradan yetmiş yıldan çok bir zaman geçti. Şimdi o

güç ve kanlı operasyonu benim gerçekleştirmem dehşet görüntüleri, o yürek paralayıcı sözcükler bir
gerekiyor; vücudu kurtarmak için bacakları kesmem balyoz gibi iniyor kafalarımıza. İnsanlık tarihinin
gerekiyor! Çocukları almak zorundayım çünkü eğer en büyük kıyımı belleklerden hiç silinmiyor,
almazsam, Tanrı korusun, diğerlerini de alabilirler." yeryüzünün birçok kanayan noktasında olduğu

gibi.
Korkunç konuşma, çığlıklar arasında dinleniyor:
"Yıkılmış bir Yahudi duruyor karşınızda. Sakın bana Nazım'ın dizeleri geliyor dilimin ucuna:

özenmeyin. Bütün zamanlarda yerine getirmek "Çocuklara kıymayın efendiler!.."
zorunda kaldığım emirler içinde en zor olanı bu.
Perişan halde, titreyen ellerimi size uzatıp


kitaplarına boykot çağırıları? Hitler portreli ve

One Minute gamalı haç desenli tişört ile dolaşmalar.
AVRAM AJİ / İzmir
Apartmanların girişine Filistin bayrağı asmalar…

Türk medyası Hamas’ın İsrail’e binlerce füze
Sıra Bize Geldi mi? gönderdiğini görmezden geldiği yetmezmiş gibi,

canlı kalkan olarak çocukları ve kadınları seçmesi,
Gazze‐İsrail savaşı süresince, başta Başbakan olmak
okulları, hastaneleri, mezarlıkları ve ambülansları
üzere tüm Türk medyası son derece tarafgir bir
dahi kullanması konusuna hiç değinmemeleri de
şekilde Hamas ve Filistinlilerin tarafını tutup,
işin cabası.
İsrail’e sürekli veryansın edince, Türkiye

içerisindeki bazı çevrelerin antisemit duygularını
İkibine yaklaşan Filistin kurbanlarına karşı, ölen
depreştirdi.
altmış küsur İsrail askerinin az olmasından

şikâyetçi olmaya varacak kadar akıl tutulmasına
Nedense, malum çevreler, Türkiye’deki biz
uğradılar. Ya da, Türk halkının İsrail hakkındaki ‐
Yahudileri, İsrail ile özdeşleştirip, savaştan sorumlu
son zamanlarda oluşturulmuş‐ olumsuz
tutmaya varıncaya kadar işi ileri götürdüler.
önyargılarını göz önüne alarak böyle davranmayı

yeğlediler. Türkiye’de basın özgürlüğü mü var
Eyüp ilçesi önünde bir gurup protestocunun
zaten? Başbakan gazetede yazdığınız yazıya bir
“Yahudi, unutma, bir gün sıra sana gelecek”
kızarsa, ertesi günü kapıdasınız demektir.
diye slogan atması, nefret duygularını ayyuka

çıkarmıştır.
Gerçeklere, kıyısından köşesinden, dikkat çekmek

isteyen bir iki köşe yazarı, son derece temkinli
IHH’nın, Türkiye’de yaşayan biz Yahudilerin
davranarak fazlaca tarafgir gözükmemeyi yeğledi.
vatandaşlıktan çıkarılmasını alenen isteyecek kadar
Kimse de işinden gücünden olmak istemiyor
cüretkâr olmasına ne demeli? Ya Yıldız Tilbe’nin
neticede!
Hitler’e methiyeler dizmesi? Maryo Levi’nin


Cumhurbaşkanlığı seçimine giden süreçte, sürekli dışlanmaya ve nefret söylemlerine maruz
Başbakanımızın, propagandaları için bundan güzel kalmaktadırlar. Bu konuda en hassas davranması
malzeme olamazdı! Üstelik Musul Büyükelçilik gereken ülkelerden biri Türkiye’dir.
esirlerini unutturmaya da yaradı. (Dilerim kısa
zamanda salıverilirler ve bu olay kazasız belasız İstanbul Cemaat Başkanı İbrahimzadeh’in
sona erer.) Ama ne yazık ki ABD’nin uçakları ile demecindeki gibi “oksijensiz kaldık” lafı, tam da
devreye girmesi ile salıverilme umutlarının çok durumumuzu betimledi.
zora girdiğini tahmin etmek zor değil.
Yine kabuğumuza çekileceğiz, yine düşük profil
Gerçek şu ki Türkiye’de antisemitizm tekrar göstermeye devam edeceğiz. Ama gerçek şu ki bu
hortlamıştır. Başbakanın cılız bir sesle, bizleri gelişen olaylar bir şeyi ayyuka çıkarmıştır ki,
savunur bir cümle sarf etmesi, yasak savmadan Türkiye’de büyük bir antisemit düşüncelere sahip
öteye gitmemiştir. Kimse, biz Yahudilerin kitle var. Biri kaşımaya başladı mı, bu kitle
hassasiyetlerini dikkate almamış, malum çevrelerin kolayca galeyana gelebiliyor. Ne kadar ileri
bu işi ne kadar ileriye götürebilecekleri tehlikesini gidebileceklerini tahmin etmek çok zor değil. Yakın
göz ardı etmişlerdir. tarihimizde örnekleri mi yok.. 6‐7 Eylül olaylarını
olsun, Trakya olaylarını olsun, daha nice ayrımcılığı
Nefret söyleminin “sözde” yasal olarak suç olduğu yaşayanlar halen aramızda…
Türkiye’mizde bu konuda şimdiye kadar bir
savcının harekete geçtiğini duymadım. Zaten Yöneticilerimiz ırklara veya mezheplere, cahil
harekete geçebileceklerine de ihtimal çevrelerin yaptıkları yakıştırmaların veya
veremiyorum. Hükümetin paralalelci‐kesişmeci genellemelerin ne kadar tehlikeli olduğunun
mücadelesi ile oradan oraya sürükleniyorlar. bilincinde değiller. Azınlık olarak yaşayan
Çingenelere tembel, hırsız, Yahudilere paracı,
Hâlbuki Avrupa’da yaşan milyonlarca Türk azınlık, istifçi, komplocu benzeri yakıştırmaları yapmak,
yaşadıkları ülkelerin ileri demokrasilerine rağmen, hatta en küçük bir imada bile bulunmak yurttaşları


ayırımcılığa sevk etmektedir ve son derece

tehlikelidir. Kürtleri ve Kürtçeyi yok saymak kırk
bine varan şehit vermemize, milyarlarca lira askeri
harcama yapmamıza, dolayısıyla bölgenin geri
kalmasına sebep olmuştur.

Buradan hareketle, Avrupa ve Amerika halkının
Müslümanları terörist ve intihar bombacısı
genellemesini savunacak gücünüz olmaz.

Einstein’ın dediğine geliyoruz:

“Önyargıları kırmak atomu parçalamaktan
daha zordur”…

 


Üç saat l6 dakikalık film süresince hiç düşmeyen

Yansımalar bir gerilim temposunda bu üç kişi arasındaki o
RAŞEL RAKELLA ASAL / İzmir
güne kadar dile getirilmemiş gerçeklerin su yüzüne
çıkmasını, insan duygularının çelişkilerini, incelikli,
“Kış Uykusu” duygu yüklü edebi ve felsefi diyaloglar eşliğinde
izliyoruz. Çehov ve Shakespeare'den izler taşıyan
İnsanı Anlatmanın Bir Yolu bu sekizinci filminde kariyerinin entelektüel düzeyi
en yüksek yapıtına imza atmış oluyor.
Siz hiç yaşadığınız hayatı düşünürken ya da
hissederken belirsiz, sıkıntılı, size ait bir hüzün Eşi Ebru Ceylan'la ortaklaşa yazdıkları senaryoda
duyumsar mısınız? İşte Nuri Bilge Ceylan "Kış görkemli bir toplumsal sınıflar panoraması
Uykusu'nda bizi bu duygularımızla yüzleştiriyor. sergileniyor. Kapadokya'ya yerleşmiş bölgenin
Hani bazen acı denen illet yakamıza yapışır ya, sayılı zenginlerinden Aydın, genç karısı Nihal ve
zaten çoktan musallat olmuştur bize. boşandıktan sonra onların yanına yerleşen kız
kardeş Necla'dan oluşan üç ana karakter ekseninde
Kendimize acı veren şeye teslim olur, ruhumuzdaki bir hikâye anlatılıyor gözüküyorsa da, diğer
sarsıntılarla yavaş yavaş yaşamayı öğreniriz. "Kış karakterlerin de olaya katılmasıyla film farklı insan
Uykusu" bize her insanın içindeki çelişik halleri üzerinden derin felsefi bir söyleme ulaşıyor.
duygulardan söz ederken hissetmek ‐ ne renktir
acaba diye sorar gibi. Nuri Bilge Ceylan iç Üç ana karakter iletişimsizlik içinde kıvranan bir
dünyalarımızı eksiksiz olarak; bütün duygusal ve ailenin fertleridir. Her ailede olan olağan
zihinsel yönlerini, temelde yatan travmalarımızı, iletişimsizlik sorunu vardır aralarında. Karakterler
en çarpıcı özelliğimiz olan öz bilincimizin birbirlerine mesafelidirler.
kavşaklarını, kesişme noktalarını bir ailenin geç
kalmış iç hesaplaşmalarına odaklanarak ortaya Birlikteliklerinin içinde yaşadıkları yalnızlığın
koymaya çalışmış. üstesinden gelebilmek adına hiçbir adım atmazlar


ve kendilerini yalnızlığa daha da mahkûm ederler. ezikliği içinde aralarında iğneleyici diyaloglar geçer.

Her biri kendi kabuğuna, kendi sığınağına çekilmiş Bu diyaloglar eşliğinde her birinin hayata farklı
durumdadır. Günlük hayatın rutin alışkanlıkları baktığını görür, her üçüne de hak verir gibi oluruz.
akışında, küçük fikir ayrılıklarıyla başlayan
eleştiriler felsefi sorgulamalara dönüşür. Aydın'ın yirmi beş yıllık bir tiyatro geçmişi vardır.
Emekliliğini babasından yadigâr Kapadokya'daki
Aynı evin içinde farklı odalarda birbirini oteli işletmekle geçirmektedir. Çevresinde ona
görmezden gelerek yaşayan bir karı kocayı uşaklık eden köylülere küçümseyerek bakar. Aydın
canlandıran Haluk Bilginer (Aydın) ile Melisa kimliğiyle bir yandan yerel bir gazeteye yazılar
Sözen (Nihal) kadın‐erkek ilişkilerinde erkeğin yazar bir yandan da emektar tiyatrocu kimliğiyle
kadını küçümseyen, gölgede bırakmaya çalışan "Türk Tiyatrosu'nun Tarihi" adlı kitabını yazmaya
yaklaşımıyla erkek egemen toplumu simgelerken çalışmaktadır. Ona göre bu konuda henüz yazılmış
Haluk Bilginer'in kardeşi rolündeki Demet kayda değer bir kaynak yoktur.
Akbağ'ın (Necla) didaktik söylemleri, alaycı üslubu
ile çelişik fikirler içindedir. Yazılarında başkalarının yaşamını tayin etmeye,
gündelik alışkanlıklarına çeki düzen vermeye
Necla, ne ait olduğu varsıl sınıfa yakın olabilmiştir, kalkışır.
ne de uzak kaldığı yoksul kesimi anlayabilmiştir.
Evliliğinin niçin sonlandığına dair kafa karışıklığı Örneğin hayatında hiç camiye gitmemesine
içindedir. rağmen bir imamın gündelik yaşamının nasıl
olması gerektiğine dair ahkâm kesen fikirler ileri
Nihal ise, kocasının yanında kendisini sürekli sürerken tipik kendini beğenmiş bir aydındır.
ezilmiş hisseder. Onun bencil, kibirli, alaycı,
herkese tepeden bakan, insanı boğan, ezen Onun oteldeki yazıhanesi kendine ait olan mekânı;
karakterinden yakınır. Yok sayılmanın, onun gizli köşesidir. Dünyayı izlediği gözetleme
umursanmamış olmanın, itibarının olmayışının kulesidir. Yerel bir dergiye haftalık makaleler yazar.


Yazdıkça kendine ait odanın içine büsbütün Öğretmen Levent, din adamı Hamdi ve alkolik
kapanır. İsmail gibi yan karakterler de her biri, yaşadıkları
çelişkilerle yörede yaşayan insanların yaşamlarına
Yazmak değildir sadece istediği, yazmak onu bir dair insan manzaraları sunmada katkıda bulunuyor.
nebze tatmin eder. O herkesten, çevresinden daha Yöre insanlarının yoksullukla boğuşurken,
iyidir. Üstündür. Zekidir ama arzuladığı konumda yaşamları ellerinden kayarken, parça parça bir
değildir. Bu yüzden mutluluktan çok hüzünlüdür. kayboluşa sürüklendiklerini görür; yaşamlarından
kesitler izleriz. Yoksulluk karşısında çaresiz, yaşam
Gençliğinin tüm hayalleri, hüzünleri, istekleri, karşısında eziktirler. Kendilerini hep bir
hezeyanları, sorgulamaları, gelgitleri, küstahlık ve yabancıymış gibi duyumsarlar.
pişmanlıkları ile için için boğuşur. Bilinçaltının
eşsiz gücü ona eşlik etmektedir; onu gitmeyi Bu insanların seçimlerini dış etkenlerden ve
arzuladığı yere değil de kendi gideceği yere şartlanmalardan bağımsız şekilde ve iç sesleri
götürmüştür. doğrultusunda yapmadıklarını görürüz. Karar
verememe ya da verilen kararla ilgili şüpheye
Kendileriyle barışık gibi görünen bu üç ana düşme ve kendini ortaya koymaktan utanma
karakterin iç dünyalarında fırtınalar esmektedir. halindedirler; yani sürü olmuşlardır, kuzu kuzu
Her üç karakter de bulundukları konumdan itaat etmektedirler.
memnuniyetsizdir. Kendi varoluşları için bir alan
açmaya çalışmaktadırlar. Üçünün de maddi Nuri Bilge Ceylan sürekli;
sıkıntıları yoktur. İç dünyalarında içten içe bencil,
kendi doğrularıyla yaşayan ve bir diğerine “Nereden geldim? Ben kimim? Nereye
tahammül edemeyen Kapadokya'nın ıssız, uzak ve gidiyorum? Ne yapmalıyım? Niçin buradayım?
vahşi doğasında Aydın'ın işlettiği otelin duvarları Yaşam nedir? Ne Umabilirim? Aşk nedir?
arasına sıkışmış insanlardır. Özgürlük nedir? Tutku nedir? Ya Ahlak?
Demokrasi? Vicdan?”


gibi soru işaretleri üreten bu filminde felsefeye Filmin katmanlı yapısına, duygulardan,
adım atarken dünyaya, insana ve topluma, onun duyumsamadan söz ediyoruz da, oluşturulan
içinde insanın konumuna bir bakış atıyor. mekânın ruhundan ve atmosferinden de söz
etmemiz gerekiyor.
Söz konusu sanat ve felsefe olduğunda doğru diye
bir şey yok! Yanlış diye bir şey de yok. Hayatınızın Mekân kullanımı açısından Kapadokya'nın hiç
ortasından durmadan buldozerler geçer! Yıkılır turistik olmayan, bambaşka bir fotografik
bildik şeyler. Artık her şey değişebilir. Hiçbir şey yorumuyla baş başa kalıyoruz. Kar yağışının eşlik
yeni kalmaz. Düşünce, kendisini düşünür olmuştur. ettiği, doğanın yine farklı bir gözle, farklı bir
Çünkü hiçbirimizin doğrusu kalıcı değildir artık. sunumunu izliyoruz...

Belki şöyle de diyebiliriz; Fonda ise ara ara Schubert'in piyano sonatı (No.20),
o kaotik iniş çıkışlarla atmosfere eşlik ederken
"Kış Uykusu" insanı anlatmanın bir yolu. müzik ile görüntünün mükemmel uyumu
sağlanmış oluyor.
"Kış Uykusu" bastırılan insanın özlemlerini
anlatmanın yolu.

"Kış Uykusu" insanın düşlerini dışa vurmanın yolu.
"Kış Uykusu" bir toplumun, bir insan grubunun
simgesi.

"Kış Uykusu" sıradan insanın içindeki duygu
derinliğini... "Kış Uykusu"... Duyuşlar, sezgiler,

anlamalar, anlamlandırmalarla yüklü insana dair

bir yolculuk.


söylem ve eylemlerdeki artış eklenince, bu kez, bir
Açı önceki operasyona kıyasla, kişisel bakış açımda
DAVID ENRIQUEZ / İzmir
belirgin bir fark oluşmuştur. Bu farkı, bir azınlık

grubuna mensup T.C. vatandaşı olarak “derin bir
kaygı” olarak niteleyebilirim.
Kaygı
İsrail’in son Gazze operasyonu sürecinde özellikle
Sevgili okurlar, devlet büyüklerimizin etnik ayırımcılığa ve Yahudi
düşmanlığına yönelik bizzat kullandıkları dilin yanı
Bundan iki ay önce bu köşemde ADL in dünya sıra, bir takım yayın organlarının nefret suçu
üzerindeki antisemitizm ile ilgili yapmış olduğu sayılabilecek nefret söylemleri kaygılandırıcı
araştırmadan ve bu araştırmada Türkiye ile ilgili boyutlara ulaşmıştır.
çıkan %69’luk sonuçtan söz etmiştim. Tesadüf bu
ki, iki ay sonra gelişen son olaylar karşısında Devlet büyüklerimizin her gün, yazılı veya sözlü,
köşemde yine aynı konuya değinmek durumunda dile getirilen söylemleri düzeltmekte gösterdikleri
kalmaktayım. isteksizlik ve kayıtsızlık ise söz konusu kaygılarımı
daha da derinleştirmiştir. Söylemleri ile Yahudi
İsrail’in son Gazze operasyonu dolayısıyla sevmezliği ve düşmanlığını körükleyen devlet
yaşadıklarımızı aslında bundan önceki büyüklerimiz, işlenen nefret suçlarına yönelik de
operasyonda da aynen yaşamıştık. O dönemden iyice duyarsız kalınca, bu tutumdan cesaret alarak
kalan arşivlerime baktığımda, tarih farkını dikkate her türlü Yahudi düşmanlığını yapmakta sakınca
almasak, arşiv yazılarının sanki bu son Gazze görmeyen belirli medya odakları, yalan dolan,
operasyonu için kaleme alındığını zannedebiliriz. gerçek dışı ve önyargılı argümanlarla Yahudileri
Ancak, ADL araştırması sonucu Türkiye de çıkan ve rahatlıkla boy hedefi olarak gösterebilmektedirler.
tahminimin çok üzerinde olan Yahudi düşmanlığı
oranına, bir de bu son operasyon sırasında bazı 65 yıllık yaşamım boyunca farklı dönemlerde
kesimlerce giderek artan bir dozda ortaya atılan birçok kez farklı Yahudi düşmanlığı ve


antisemitizm türlerini, her Yahudi azınlık mensubu Böyle olunca da, etnik ayırımcılığı körükleyen bu

gibi, ben de yaşadım. Ancak bu son yıllarda söylemlerin, düzeltici açıklamalara rağmen, aslında
yaşadıklarımız bu düşmanlığın tabana yayılarak kullanıcıları tarafından içselleştirilmiş,
giderek kitlesel boyutlara ulaştığını, hatta hükümet benimsenmiş bir duygunun dışa vurumu olduğu
politikasında oya tahvil edilebilecek bir iç siyaset sonucunu çıkartabiliriz.
malzemesine dönüştüğüne şahit olmaktayız.
Söylemle uygulama arasındaki çelişki söylemin
Bu durum oldukça tehlikeli bir gelişmeye işarettir. samimiyetsizliğine işaret etmektedir. Etnik
Bu tutumu basit bir popülist siyasi taktik olarak ayırımcılık ve nefret suçu kapsamına girecek
değerlendirmek yanlıştır. Yanlıştır, çünkü Yahudi söylemleri dile getirenlere karşı devletin açıkça
sevmezliğinin bu denli yüksek boyutlarda olduğu tavır almaması, zaten basit ve asgari düzeyde kalan
anlaşılan ülkemizde bu tür yaklaşımlar Yahudi düzeltici söylemlerin etkisini bir hayli azaltırken
azınlık için ciddi ve tehlikeli riskler taşımaktadır. ülkemiz vatandaşı olan azınlığımız mensuplarını
bir türlü rahatlatamamaktadır.
Gerçi, hükümet yetkilileri zaman zaman Yahudi
düşmanlığını körükleyecek söylemlere katkıda 2500 yıldan bu yana ülkeden ülkeye kovulmuş,
bulundukları olumsuz yaklaşımlarını, birkaç söz ile itilmiş, kakılmış, baskılara, nefret söylemlerine,
düzeltmeye ve geçiştirmeye çalışsalar da pogromlara, katliamlara ve soykırımlara maruz
inandırıcılıktan çok uzak kalmaktadırlar. Az da bırakılmış bir toplum olan Yahudi toplumunda
olsa, yapılan bazı düzeltmelerin samimiyetine doğal refleks olarak sürekli bir huzursuzluk ve
inanmamızı sağlayacak, örneğin nefret endişe duygusu gelişmiştir. Böylece, Yahudiler,
söylemlerine karşı ciddi bir duruş almak gibi, hiçbir bulundukları ülke neresi olursa olsun, en ufak bir
girişimde bulunmamaları ise bu düzeltmelerin huzursuzlukta, gayri ihtiyari olarak, kendilerini
içten ve inanarak değil, şeklen ve formalite icabı daha güvende hissedebilecekleri bir liman arayışı
yapıldıkları izlenimi alınmaktadır. içerisine girerler. Ülkemiz nüfusunun ancak
%0,00018’ini teşkil eden böylesi ufak boyutta bir


Türk Yahudi azınlığının, kendisine yönelik etnik

ırkçılığa dayalı söylemler ve eylemler karşısında
kendisine arka çıkacak, koruyacak bir devlet
gücünü göremeyince ister istemez bir travma
içerisine girmesi gayet doğaldır.

Türkiye Yahudi azınlığının çok büyük bölümü,
zaman içerisinde, bu duygularla vatanlarını
istemeyerek de olsa terk etmek zorunda kalmıştır.
Bugün kalan yaklaşık 15000 kişilik cemaatin çok
büyük bir kısmının son gelişmeler üzerine bu
alternatifi değerlendirmekte olduklarını, en
azından gençlerin bu yönde teşvik edildiklerini
tahmin etmek kanımca yanlış olmayacaktır.

Gelişmelerin bu kaygılarımı basit ve yersiz bir
paranoya düzeyinde bırakmasını dilerim.

 


‐ Beni hep güzelliklerle hatırlayacağından emin ol
Yaşam Koçunuz
‐ Ben senin düşmanın değil en yakın dostunum
VİOLET ALALOF / İzmir

Ya da en büyük korkularınız dile gelseydi??
İçim Konuşursa
‐ Benden korktukça beni gerçek kılıyorsun ki

Şu uzun zamandır şikâyet ettiğiniz ama bir çözüm ‐ Ben yokum ki aslında, beni var eden sensin
bulamadığınız sorununuz sizinle konuşsa size ne
derdi acaba? ‐ Karanlık ışığın yokluğuysa, soğuk sıcağın yokluğu,
korku sevginin yokluğudur

‐ Ben senin baş belan değilim, benden öyle köşe
‐ İnanamıyorum olmayan bir şeyi var edebilmene
bucak kaçma
ve seni yönetebilmesine

‐ Herkesin yanında vakit geçirmem ben, seni
‐ Şşştttt dön bak bana, hahahahaha nasıl göreceksin
seçtiğim için şanslı olduğunu bil
ki ben yokum!!

‐ Yanında olmadıklarıma gıptayla bakarken,
‐ Ben sadece zihninin içindeyim beni bulmak
görünen her şeyin gerçek olmadığını hatırla
istiyorsan dışarıda arama

‐ Beni bi dinlesen, bi anlasan her şey bambaşka
‐ Ama sen şimdi zihninin içine de bakmaktan
olacak
korkarsın di mi?

‐ Beni sana getirdiğini düşünenleri beni anlamadan
‐ Beni var eden insanoğluna gönülden
hayatından uzaklaştırsan da ben yine dönüp
teşekkürlerrr!!!
dolaşıp sana geleceğim.

‐ Birbirimize sarılarak, bana teşekkür ederek, Bir türlü kabul edemediğimiz karanlık yanlarımız
arkamdan el sallayarak beni uğurlayacağın günü ne derdi ki acaba bize??
iple çekiyorum


‐ Oh ne ala! Sen sadece iri ve olgun meyvaları koy
tezgâha! Çürük, vuruk, hamlar aşağıda kalsın ve
hatta kimse görmeden karıştır onları da torbaya…

‐ O kızdığın, sinirlendiğin Ahmet Bey, Ayşe Hanım
var ya! Beni onda gördüğün ve kendinde kabul
etmediğin için seni bu kadar sinirlendiriyorlar

‐ Ne zaman bizi görmeye ve içinde olduğumuzu

kabul etmeye hazır olacaksın?

‐ Sen sadece aydınlık tarafların değilsin!

‐ Benimle el sıkışmadan kendi mükemmelliğine

varamazsın

‐ Bizi kabul etmemiş biri gerçek değildir ve kimse

sahte biriyle ilişki kurmak istemez

‐ Gerçek olan hem karanlık hem aydınlığını kabul

etmiş kişidir

‐ Sen bizi kabul etmedikçe, kimse seni olduğun gibi
kabul edemez.


bugün birileri için üzülebilen insanlar var.. Bunlar

Bir Başka Deyişle sağda solda tepkilerini ortaya koyabiliyorlar. Ama
NİSİM SİGURA / İzmir
gerçek anlamda insan olabilmek için daha çok yol
almamız gerekiyor. Bu yalnız bizim sorunumuz
Günümüz İnsanı mu? ‐ Hayır elbette!.. Bütün dünya iyi ve detaylı
düşünememenin sıkıntısını yaşıyor. Bunu aşmak
Ve Düşündürdükleri için biraz daha insan olmanın koşullarını
yaratmamız gerekiyor. O da her şeyden önce iyi
düşünebilen insanlar, başka bir deyişle de, bilinçli
Değerli okurlar, insanlar yetişmesi ile gerçekleşebileceğini
inananlardanım.
Oldum olası, yakın çevreme hep şunu
söylemişimdir; 'Günümüz insanı düşünmeyi ve Bir çoğumuz çok çeşitli okullarda okuyup eğitilerek
sorgulamayı sevmiyor hatta tam olarak bilmiyor. bu günlere geldik, eğitilmeseydik daha kötü bir
Düşünmeyi sevmediğini bilse de, düşünmeyi duruma mı düşecektik? ‐ Yanıtını siz değerli
bilmediğini bilmiyor.' Güçlükleri ve zorlukları hep dostlarla birlikte düşünelim.Kötü ya da yanlış
birlikte göğüsleyeceğiz diyenlere kanıyor. Kısaca eğitilmek, aslında hiç eğitilmemekten daha verimli
sürü psikolojisi, günümüz insanının vazgeçilmez değildir.
kaderi olmuş durumda.. Bencillik doğadan
getirdiğimiz ve aşmaya çalıştığımız bir Buna karşılık insanlığın en temel erdemlerinden
özelliğimizdir. Aslında epeyce de aşmış biri olan 'Felsefe'nin önemsenmediği ve hiçe
görünüyoruz, son derece iyimser bir bakış açısı ile. indirgendiği toplumlarda, insanların yaşamla ilgili
Ancak gün oluyor, toplumsal yaşam tümüyle temel kavramlardan habersiz oldukları bir ortamda
bencilliklerin boy gösterdiği bir alana dönüşüyor. doğru düşünebilmek olası mıdır? ‐ Elbette hayır!
İnsanlık düşünmeyi öğrendiği ölçüde, Sonuçta, toplumsal bilincinin oluşmadığı bir
bencilliklerinden sıyrılması gerektiğini de durumda, kısacası hemen hemen herkesin gündelik
öğrenmeye başlayacaktır. Bu bağlamda; Hiç değilse


bilinçle; avlanma, yemek yeme, vb. içgüdüsel örnek insan/birey olarak topluma katmamız
dürtülerin bilinciyle yaşadığı toplumlarda gerekiyor. Epiktetos öğrencilerinin okulda çok
düşüncenin iyi durumda olduğunu düşünebilir uzun zaman takılıp kalmalarını hoşgörmez, onların
misiniz? Siz evet diyecek olsanız da ben evet örnek insanlar olarak halkın arasına karışmalarını,
diyemiyorum, saygıdeğer okurlarım.. felsefenin yarattığı insanı başkalarına
göstermelerini istermiş. Dostoyevski’nin Staretz
Yetersiz bilinç ahlak bozukluğunun birinci Zosima’sı da ölmeden az önce Alyoşa’ya benzer bir
koşuludur. İnsan doğruyu, iyiyi, güzeli bütün öneride bulunur: 'Manastırdan çık ve olgun
boyutlarıyla yaşayamadığı zaman her türlü kişiliğinle halkın arasına karış!'
kötülüğe eğilimli duruma girer. Böyle bir birey için
kötülük dediğimiz şey maalesef kurnaz ve kendini Sonuç olarak; Günümüz insanının, önce insan olma
bilmez insanlara özgü bir yaşam koşuludur. adına, en başta kendisini bilerek yaşamak,
Kötülük yalnızca, örneğin, yalan söyleyerek bilgisizlik evreninden hakikate ulaşmak ve gerçeğe
aldatarak, çıkar elde etmekle, ilgili bir durum bakabilmenin önemini idrak ederek mutluluğa
değildir. Kötülüğe benzemeyen kötülükler de ulaşmak, en önemlisi gelecek için pırıl pırıl
vardır; sorumsuzluk, farkındasızlık ve duyarsızlık nesillerin yetişmesinde, pay sahibi olabilmeye
bunların başında gelir. Yıllarını hiç kitap inanmak adına, kendisini ve çevresini tesviyede
okumadan öylesine yaşamış, zamanı gündelik görmeli ve kimseyi dışlamadan değer vermeyi
görevlerin dışında, boş boş geçirmiş bir insanın öğrenmelidir.
dünyasını iyilikle mi kötülükle mi bağdaştırırsınız?
Bilemiyorum... Saygılarımla

Kişisel düşünceme göre ise; Her ne olursa olsun
felsefenin, o pırıl pırıl, saf ve temiz özüne dönmek
gerekiyor. Ve o Felsefenin yaratacağı insanı önce
kendi varlığımızda gerçekleştirmemiz sonra da


etrafımda olup, bitenleri anlıyabilecek bir

Galatalı Küçük Bir Kız yaştaydım. Üstelik oldukça da meraklı
COYA DELEVİ / İstanbul
olduğumdan, büyük saygı duyduğum iki yetişkinin
bazı konuşmalarına kulak misafiri olmakla
Şalom Ailesinin Üyesi Olmak yetinmeyip, ara, sıra onlara katıldığım da olurdu.
Bu bağlamda, Avram Leyon’un karşılaştığı
29 Ekim 1947… Gazetemle ilk tanışmamızdan beri güçlükleri ve “her şeye rağmen” gazetenin
yıllardırdır süregelen bir dostluk.. “Şalom”a olan ve doğuşunu çok iyi biliyorum. O günlerde Babamın
aslında 1947 öncesine dayanan bağlılığımı ifade sık, sık yinelediği şu sözleri hala kulağımdadır:
etmek için, “Sadakat” sözcüğünü kullanmak pek “Azizim Leyon, çok çetin ve dikenli bir yola girdin,
abartılı olmaz kanımca... Zira ben, daha ileri gidip, ama azminle başarılı olacağına eminim...”

metaforik bir ifadeyle, Şalom’un “doğum İtiraf etmeliyim ki, tümüyle Judeo‐Espanyol
sancılarına” tanık olduğumu iddia edebilirim. Bu lisanında yayınlandığı ilk yıllarda, onu pek fazla
bağlamda onunla böylesine bir bağlılığım olması okumadım. Yabancı dil öğrenmeye başladığım,
çok doğal bence.. Çeşitli dönemlerde ya da yeni okulumda yeni arkadaşlıklara yelken açtığım
evrelerde yollarımız kesişmiş ve özellikle son 14‐15 ve (belki de !!) başımda “kavak yellerinin” estiği
yıldır Gazetem, yaşamımda daha da önemli bir yer dönemdi. Ayrıca, genellikle Türkçe konuşmayı
tutmağa başlamıştır. tercih ettiğimiz yıllardı. Ev ortamındaysa, dedem

1940’larda, anılarımda sıklıkla sözünü ettiğim ve ninemle bir arada yaşadığımız Harp yıllarından
Galata’da Saffet Bey Apt. da oturuyorduk. 1947’ye kalan bir alışkanlıkla olacak, genellikle J‐Espanyol’u
gelindiğinde de hala oradaydık. Rahmetli Avram kullandık. İyi ki öyle yapmışız... Bu sayede ben,
Leyon ve ailesi ile aynı binada komşuyduk. atalarımızın lisanını eksiksiz, bu güne kadar
Rahmetli Avram Leyon ve Rahmetli Babam yaşıt koruyabildim… Bir lisan‐Bir insan deyimine
olduklarından pekiyi anlaşırlar, çoğunlukla ciddi inananlardanım…

konular üzerine uzun, uzun sohbetler yaparlardı. O 1947 senesinin 29 Ekiminde, Şalom Gazetesi,

dönem, orta tahsilimi sürdürüyordum. Yani Avram Leyon ve İzak Yaeş’in yönetiminde, yayın


yaşamına ilk adımını attı. Babamla birlikte, Şair bir övünç kaynağı ve mutluluk olur bizim için!...”

Ziya Paşa Yokuşu, Lakerdacı Sokak No.6/1 deki Şalom, günümüzde Türkiye Yahudilerinin sesi ve
bürosunu ziyaret ettiğimizi iyice anımsıyorum. halen bu alanda tek yayın organıdır. Yukarıda da
1980’lerde taşındıkları Osmanbey Samanyolu belirttiğim gibi, kuruluş aşamasında, Sn. Leyon
Sokaktaki yerine bir kaç kez gitmişliğim var... büyük güçlüklerle karşılaşmıştır. Daha sonraki
Türkçe olarak yayınlanmaya başladığı dönemdi. O yıllarda da zaman zaman yoluna çıkan çeşitli
sıralar, “Hepimiz birer Sanatçıyız” sloganlı köşesine engellemeleri şu şekilde dile getirmiştir:
ara sıra Türkçe şiirler yazardım. Bu arada şunu da “...Geçtiğimiz dönemlerde çektiğimiz zorlukları yine
belirtmek isterim. Biz de 1954 yılından beri o anlatmak istemiyorum. Bize yapılan tüm baskılara
muhite yakın oturuyorduk zaten... rağmen, en karanlık dönemlerimizde dahi çizdiğimiz

Zamanla “Şalom”, Nişantaşı Dr. Orhan Hersek (o yoldan sapmadık. Toplumumuza olan hizmet
zamanki adıyla Kuyulu Bostan Sokak), Mola aşkımız, yıllar önce aldığımız bu misyonu devam
Apt.ına taşındı. Ve... tesadüf bu ya!, evimin yan ettimek için bizlere güç veriyor. Dar bir “format” ta
balkonu tam Mola Apt.la karşı karşıyaydı... Seneler bile olsa, bu küçük gazeteyi düzenli bir şekilde
geçti, bu kez Gazetemin yeni adresi, Teşvikiye’deki çıkaracağız...”

bugünkü binaydı. Bu mutlu olayı Rahmetli 1980’lere gelindiğinde, bir kadro değişimine
Salamon Bicerano’dan dinleyelim: “...Biz, tüm yönelen gazetemiz, tek bir sayfası J‐E olmak üzere,
“Şalom” çalışanları için bir bayram, bir coşku vesilesi tümüyle Türkçe yayınlanmaya başladı. Böylece
oldu... En sonunda küçük bir kütüphanemiz var. daha çok sayıda okura ulaşabildiğini söyleyebiliriz.
Orada, Osmanlı İmparatorluğu Yahudilerinin Bu sayede, “Ladino”yu çok iyi bilmeyen, ya da hiç
Kültür Mirasına ait belgeleri toplayabileceğiz... tanımayanlar (ki bunlar maalesef bir hayli)
Yavaş yavaş da olsa, okurlarımızın bir bölümü, gazetemize artan bir ilgi göstermeye başladılar.
yaptığımız yeniliklerin farkında, bizi destekliyor ve Atalarımızın diline olan kayıtsızlığa üzülenlerden
kutluyorlar... Gazetemiz günden güne büyümeli, bir biri de, kuşkusuz gene Sn. Biceranoydu.
“Kültür Mozaiği” olmalı. Onu “Le Figaro”, ya da bir Engizisyon’un dahi yok etmeyi başaramadığı bu
“Le Monde”seviyesine getirebilmek ne kadar büyük lisanı, Judeo‐Espanyol sayfasında yaşatmaya adadı


kendisini... Yazılarında sıklıkla bu konuyu “Gözlem”, çok sayıda kitap, minyatür, müzik
gündeme getirdi. Toplumumuz bünyesindeki albümü ve Tallet, Mezuza, Hanukiya v.s gibi dinsel
Ladino yazabilenlere defalarca çağrılar yaptı. Ama objeler içeren bir koleksyona sahiptir.1999 yılında
ne yazık ki bügün bile, benim tekrarladığım bu yitirdiğimiz Kitap Editörü Gila Kohen’in adını
çağrılar yanıtsız kalıyor. Evet, Sn. Bicerano’nun yaşatmak gayesiyle tertiplenen “Gila Kohen Öykü
“misyon”unu sürdürmeye gayret eden bir ekibimiz Yarışması”, yazım hayatına yeni isimler
var. (küçük de olsa!) Judeo‐Espanyol sayfasının boş kazandırmaktadır. Ayrıca, her yaşa hitap edebilen
kalmamasi için arkadaşlarımız, Klara Perahya, Dora dönemsel dergiler de yayınlanmaktadır.

Niyego, Şeli Gaon’la beraber, bunu başarmaya “Şalom” oldukça geniş bir aile. Bir ara sevgili Tilda

çalışıyor, sayfamızın yaşaması için elimizden geleni Levi “Şalom ailesine mensup olmak bir ayrıcalıktır.
yapıyoruz... Burada birçok dost edindim..” demişti.

Günümüzde de “Şalom”, toplumumuzun sesi Evet, burada benim de birçok genç arkadaş
olmayı sürdürmekte, Israil ve Dünya Aktüalitesini, edindiğim bir gerçek. Ara sıra Atiye Sokaktaki
Diaspora’daki diğer Yahudi toplumları ile ilgili yerimize gelip, o havayı solumak bile bana enerji
haberleri vermekte, panoramik bir bakışla, her veriyor. Dizgide olsun, bilgisayarda, “Arşiv” ya da
hafta, Türkiye’deki Cemaatimizin sosyal, kültürel, fotokopide olsun, kısaca her bölümde, çalışanlar
dinsel aktivitelerini okurlarına aktarmaktadır. yardım etmeye hazır. Herhangi birini unutma
Ayrıca, Ekonomi, San’at, Sağlık, Genel Kültür, Spor, riskini göze alamadığımdan, tek tek isim
Magazin v.s. Türkçe ve Ladino yorumları verilen veremiyorum.
“Peraşa”larla, gazetemiz, okuruna oldukça geniş bir
“Şalom” ailesinin bir üyesi olmak cidden ayrıcalık...
yelpaze sunmaktadır.
Ve ben, kendime ekstradan bir ayrıcalık daha
Büyük çoğunluğu Yahudilikle ilgili eserlerden tanıyorum. Günümüzde sanırım, Avram Leyon’u
oluşan zengin bir kütüphanesi olan “Şalom”, bu yakından tanımış, onun çabalarına ve “Şalom”un
açıdan çok değerli bir dokümantasyon merkezi. doğuşuna tanık olmuş fazla kimseyi bulamazsınız!..
“Kültürel aktivitemiz çok gelişmiş olup, bugün
İyi ki doğdun “ŞALOM”‐İyi ki varsın…
oldukça saygın bir kimliğe kavuşmuştur..” Halen


olduğu anti‐Semitizm konusuna Türkiye açısından

Washington’dan Mektup bakılacak olursa, her iki ülke tarihinde azınlıklara
ALTAN GABAY / Washington DC
hoşgörü ile birlikte zaman zaman tavan yapmış ve
sık sık örneklerini görebildiğimiz ırkçı eylem ve
Özgürlük, Demokrasi söylemleriyle karşılaşılaştığımızda, anti‐Semitizmin
anti‐Yahudilikten öte bir anlam taşıdığını kavramak
ve Anti-Semitizm pek o kadar kolay değil. Hristiyanlık ve

Müslümanlık elbet Yahudilikten farklı doktrinlerdir,
Bir yandan iletişim imkanlarının artmasıyla
her birine bağlı farklı örf, adet ve kültürlerden ve
yayılması kolaylaşmış özgürlük ve demokrasi
hatta mezheplerden bahsedilebilir, fakat prensip
hareketlerinin küreselleşmesini izledikçe, diğer
olarak Yahudilik anti‐Hristiyan veya anti‐Müslüman
yandan kendi güçlerini hakim kılabilmek için,
değerler içermediği gibi, Hristiyanlığın veya
mutlak irade kısvesi altında yayılmakta olan iftira
Müslümanlığın anti‐Yahudilik olarak
dolu çirkin istismarların nefret ve şiddet olaylarına
değerlendirilmesi gerekmez, nitekim genelde
dönüştüğüne şahit olmaktayız. Aile, kabile,
doktrinlerdeki tezatlardan ziyade paralellere dikat
mezhep, tarikat, örf ve adet gibi manevi değerlerin
çekmek ve muritlerine sagladıkları güvenden
istismarına geçildiğinde farkına vardığımız ırkçı
bahsedilebilir. Ne var ki, Yahudiliğin bir nevi
eğilimlerin temeline inmeye çalışacak olursak, tüm
yobazlıktan ibaret olduğu varsayımından kalkılacak
ırkçılıkların kökünde anti‐Semitik fikirler
(1)
olursa, bir takım yobazlık örneklerini Yahudilikle
bulabiliriz. Elisabeth Roudinesco'nun 2009 yılında
bağdaştırmaya çalıştıktan sonra Kolonyalist,
yayımlanmış “Retour sur la question Juive”(2)
Emperyalist, Kapitalist, Sosyalist, Komünist,
kitabında dikkat çekmiş olduğu bu geleneksel
Enternasyonalist, Militarist, Pasifist,... velhasıl her
problem şimdi ingilizceye tercüme edilmiş
nevi idealizmin Yahudi marifeti olduğu kabul
bulunuyor(3).
edildiğinde, farklı idealler güttüğünü iddia edecek

olan herhangi bir yobazın tarif icabı anti‐Semit
Bir Fransız tarihçi ve psikanalist olarak Dr.
olması gerekir. Böyle bir kısır döngü içerisinde,
Roudinesco'nun Avrupai bağlamda yaklaşmakta


bugün Avrupa'da İslamofobiden başlayıp anti‐Arap lisanında sözlere verdiğimiz değer üzerine tarih
ırkçılıkla sonuçlanabilen yobazlıkların temelinde profesörü kızı Fania Oz‐Salzberger ile beraber ünlü
yatan anti‐Semitizmi anlayabilmek için, İsrail'li yazar Amos Oz'un yayımlamış oldukları
Müslümanlığın temelinde Yahudilik bulunduğu ve "Jews and Words(4)" kitabı, sorunları Orwellian
Yahudilik ortadan yok olursa Müslümanlık ile boyutlu bir cehenneme dönüştürmememiz için bir
birlikte Orta Doğu’dan başlayarak dünyamızla ilgili rehber vazifesi görebilir.
bütün sorunların gündemden kalkacağı teorileri ile
probleme girilmesi gerekiyor. Hoşgörü, barış ve demokrasi gibi kavramlardan
bahsedildiğinde, bazen bütün sorunların
Benzer bir şekilde politik bağlamda, Irak savaşları, çözümleneceği hayaline kapılabiliriz. Kendi
Arap baharları, ABD seçimleri, Mısır darbeleri,.. gibi görüşlerini mutlak irade sananların problemi
her olayın ardında bir Yahudi parmağı aranıp kavramaları imkansızdır. Diyalog, hoşgörü, tolerans
bulunduğunda, Yahudiler yok olursa ekonomi dahil gibi kavramlar ise farklı görüşlerin muteber
her problemin düzeleceğine yobazları ikna olabileceğinin kabulü ile anlam kazanmaya devam
edebilmek için bazı politik liderlerin edebilir ve insanlık medeniyeti için bir ümittir(5).

manipülasyonları fazla bile, sıradan insanların
beterini yapıp sosyal medya vasıtasıyla derhal (1) http://en.wikipedia.org/wiki/Élisabeth_Roudinesco

yandaşlarına yaymaları daha da kolaylaşmış (2) http://www.albin‐michel.fr/Retour‐sur‐la‐question‐juive‐
bulunuyor. EAN=9782226187147

(3) Revisiting the Jewish Question Paperback – January 7, 2014by Elisabeth
Elisabeth Roudinesco probleme güncel bağlamda Roudinesco
bakıp her sorunumuzu çözümlemeye girişmeden,
(4) http://www.amazon.com/dp/0300205848
dikkatsizce kullandığımız terimlere açıklık
getirmekle, bir takım safsatalardan kaçınarak, (5) http://www.lemonde.fr/livres/article/2009/10/29/retour‐sur‐la‐
problemleri sağlam bir temele dayandırmaya question‐juive‐d‐elisabeth‐roudinesco_1260094_3260.html

çalışıyor. Yahudi geleneklerimizde ve İbrani


senaristliği mesleğinin yaratıcısı. Bütün bunları 51

Metince yıllık kısa bir hayata sığdıran bir kişi.
METİN DELEVİ / İstanbul
René Goscinny kısaca böyle tanıtılıyor.

Asteriks ve Red Kit’in Yaratıcısı René Goscinny 14 Ağustos 1926 tarihinde Polonya
göçmeni Yahudi bir ailenin ikinci çocuğu olarak
RENE GOSCINNY Paris’te dünyaya geldi. Babası, Stanislas Simha
Goscinny kimya mühendisi idi. Stanislas Haham
Abraham Goscinny’nin oğlu olarak Varşova’da
doğmuş, I. Dünya Savaşı’ndan sonra eğitimini
tamamlamak üzere Paris’e gelmişti. René’nin
annesi Anna ise, editörlük yapan Beresniak
ailesindendi. Pogromlar sonrası ailece yaşadıkları
şimdiki Ukrayna’da Khordorkow kentini terketmek
zorunda kalmışlar ve 1912 yılında Paris’e
yerleşmişlerdi.

René’nin dedesi Lazare Abraham Beresniak,
Paris’te yayınlanan Yahudi ‐ özellikle Yiddiş ve
Rusça ‐ gazetelerin basıldığı Beresniak matbaasını
kurmuştu. Bu matbaa Paris’te halen faal
durumdadır.
107 dile ve lehçeye tercüme edilmiş yaklaşık 500
milyonluk kitap satışı, yediden yetmişe herkesin Görüleceği gibi René küçük yaştan itibaren aile
merakla takip ettiği onlarca çizgi roman kahramanı büyükleri aracılığıyla hasidik ve Yidiş mizahına ve
yaratıcısı veya fikir ortaklığı, çizgi roman yazı işlerine vakıf olmaya başlamıştı.


Stanislas Goscinny ve Anna Beresniak Paris’te René Goscinny 26 Aralık 1943 yılında, 17 yaşında
tanıştılar ve 1919 yılında evlendiler. İlk çocukları lise diplomasını aldı. Ancak bu mutlu olaya kısa bir
Claude 1920 yılında doğdu. İkinci çocukları süre sonra gölge düştü, René’nin babası vefat etti.
René’nin 1926 yılında doğumundan iki yıl sonra Geçim sorunları nedeniyle René yükseköğrenim
baba Stanislas’ın cazip bir iş teklifi alması üzerine hayallerini bırakıp iş aramak zorunda kaldı. Ertesi
ailece Arjantin’de Buenos Aires kentine yerleştiler. yıl 1944 yılında ilk işine başladı, bir lastik
Ancak Fransa ile bağlantılarını kesmediler. Yaz fabrikasında muhasebe yardımcısı olarak çalışmaya
tatillerinin çoğunu Fransa’da geçirdiler. başladı. Bir süre sonra, bir reklam ajansından
kendisi için daha uygun olan desinatörlük teklifi
Küçük René eğitimine Buenos Aires Fransız alınca ilk işinden istifa etti. Bu dönemde de
Okulu’nda başladı. Çekingen bir karakteri olmasına kariyerinin ilk eserlerini üretmeye başladı: Buenos
rağmen, René okulda çok seviliyor, tüm Aires Fransız Lise’sinin bülteni Quartier Latin’de
arkadaşlarını ve hatta öğretmenlerini bile yazıları ve çizdikleri yayınlanmaya başlandı.
güldürmekte ve eğlendirmekte çok başarılı
oluyordu. Keskin bir mizah anlayışı vardı. Bu René 1945 yılı sonunda annesi ve kardeşi ile birlikte
yıllarda gelecekteki mesleğine ilk adımlarını attı. Arjantin’den ayrılıp dayısı Boris’in yanına, New
Fransa ziyaretlerinden birinde beraberinde York’a gitti. New york’ta Fas kökenli bir şirkette
getirdiği Superman, Tarzan gibi resimli romanları tercümanlık yapmaya başladı. 1946 yılında askerlik
birebir tekrar çizip arkadaşalarına dağıtmaya hizmeti için Fransa’ya geri döndü. Kısa sürede
başladı. teğmenliğe terfi etti. Birliğinin resmi çizeri oldu.
Birliğin bütün yemek menüleri ve afişleri onun
1939 yılında Avrupa’da savaş başladı. Avrupa’dan elinden çıkmaya başladı.
uzakta olmaları nedeniyle Goscinny ailesi
güvendeydi. Ancak Fransa’da kalan aileden, hem Askerliğini tamamladıktan sonra kısa bir süre daha
Goscinny hem de Beresniak ailelerinden birçok kişi Fransa’da kalıp “Altın Gözlü Kız” romanının
Auschwitz ve Pithiviers’te hayatlarını kaybetti. resimlerini hazırladı. René, New York’a


dönüşünden sonra uzun bir süre işsiz kaldı. Aynı yıl Brüksel seyahati esnasında dev World
Hayatının en kötü dönemini yaşadı. René bu Press ajansının yöneticisi Georges Troisfontaines
dönemden bahsederken, “Yalnızdım, dostum yoktu, ile tanıştı. René’nin yeteneğini gören
işim yoktu ve beş parasızdım” derdi. Troisfontaines, aracılar yardımıyla kendisini World
Press için çalışmaya ikna etti. İlk görev yeri Paris ve
1948 yılında nihayet kendine uygun bir iş buldu. ilk görevi de Albert Uderzo’nun hazırladığı çizgi
İleride Mad Magazine’in ünlü dörtlüsünü romanları düzenlemek olacaktı. Goscinny‐ Uderzo
oluşturacak Harvey Kutzman, Willy Elder, John işbirliği Goscinny’nin ölümüne kadar devam etti.
Severin ve Jack Davis’in yardımcısı olarak küçük bir Bu işbirliğinin ilk ürünü Kızılderili Oumpah‐pah
stüdyoda çalışmaya başladı. 6 ay sonra Kunnen oldu. Bu karakter aslında ABD okurları için
Yayınevi’nin sanat yönetmeni oldu. Aynı yayınevi hazırlanmıştı ancak ABD’den önce Avrupa’da
için 4 çocuk kitabı yazdı ve yayınladı. popüler oldu.

Bu dönemde, 1955 yılından ölümüne kadar Red Kit 1951 yılında René, International Press/World Press

(Lucky Luke) çizgi romanı için birlikte çalışacağı ajansının yöneticiliğine getirildi.

Morris ( Maurice de Bevere) ile tanıştı.
1955 yılı unutulmaz

Red Kit (Lucky Luke)
1950 yılında kariyerinin ilk çizgi romanının
in doğum yılı oldu.
senaryosunu hazırladı ve resimledi. New York’lu
Red Kit Goscinny‐
yalnız dedektif Dick Dicks. Metinler mükemmeldi
Morris ikilisinin
ancak çizgisi için aynı şeyler söylenemezdi.
ürünüydü ve
Biyografisinde anlatıldığına göre, otomobilleri iyi
Goscinny’nin ölümüne
çizemediği için roman kahramınını bir yere acil
kadar 40 serüveni
yetiştirmek gerektiğinde bir araca bindirmek yerine
yayınlandı, genç‐yaşlı
koşturmayı tercih ediyordu.
herkes için klasikler

arasında yer aldı.


Aynı yıl Goscinny, çok başaramadığı çizim işini Goscinny ve Uderzo işten çıkartılan diğer yazar ve
tamamiyle bıraktı ve kendisini senaryo yazmaya çizerlerle birlikte Edi France/Edi Press Ajansı’nı
adadı. kurdular. İlk başlarda reklama yönelik yayınlar
ürettiler. Daha sonraları ise, birçok işbirliği ile
Yine aynı yılın Eylül ayında, Le birçok çizgi romana imza attılar. Bazıları başarılı
Moustique adlı bir Belçika bazıları başarısız oldu. Goscinny ünlü Tintin dergisi
dergisinde, Jean‐Jacques Sempé için de çalışmaya başladı.
ile birlikte yine bir klasiğe
dönüşen Le Petit Nicolas René’nin bu yüksek tempolu çalışması 29 Ekim
(Türkiye’de Pıtırcık olarak 1959 yılına kadar devam etti ta ki....
tanındı) karakterini yarattı. Bu
karakter altmışlı yılların 29 Ekim 1959 tarihi Goscinny ve
başından günümüze kadar çok çizgi roman tarihinin dönüm
tutuldu, Fransız Okullarında noktasıdır. Bu tarihte, Goscinny,
ders müfredatına bile girdi. Uderzo ve Charlier, tüm kesimlere

hitap edecek Pilote dergisini
1956 yılı René Goscinny için bir
yayınlamaya başladı. İlk sayısı ile
dönüm noktası oluşturdu.
birlikte efsanevi Galyalı Asteriks
Aralarında René’nin de
doğdu. Pilote dergisi o dönem için bir devrim
bulunduğu, Uderzo liderliğinde
niteliğindeydi. Goscinny’nin keşfettiği tüm
bir grup bir manifesto
yetenekler bu dergide çalışıyordu. Onlarca çizgi
yayınladılar. Manifesto’nun
roman kahramanı bu dergide buluşmuştu. Ancak
konusu, yazar ve çizerlerin telif haklarının
daha bir yıl geçmeden dergi mali sıkıntılar
korunması, bu hakların yayınevleri ve ajanslar
yaşamaya başladı. Aralık 1960 da sembolik 1 Frank
tarafından sömürülmesini engellemek idi. Bir çeşit
karşılığında dergi Georges Dargaud’ya satıldı.
şirket içi isyan olarak görülen bu hareket hepsinin
Goscinny yeni yapıda yazı işleri ekibine katıldı. Bu
World Press’de işlerine son verilmesiyle sonuçlandı.


kritik dönemde Goscinny ilk kez olarak, çizgi 1964 de Asteriks Gladyatör albümü 150.000, 1966 da

roman dergileri haricinde bir alanda çalışmaya Asteriks Brötanya’da albümü iki haftada 600.000 ve
başladı. Ünlü haftalık magazin dergisi Jours de 1967 de Asteriks ve Normanlar bir günde 1.200.000
France’da endüstri devi Marcel Dassault tarafından sattı ve ikinci baskısı da 300.000 adet sattı.
hazırlanan Gaudéamus adlı kahramanı devraldı.
Başta Red Kit ve Iznogoud olmak üzere diğer
Aynı dönemde, şatışa kahramanlarının albümleri de kendi çaplarında
çıkan ilk bağımsız satış rekorları kırdılar, Pilote dergisinin satışları ise
Asteriks albümü 6.000 lik Fransa’da neredeyse günlük gazete tirajlarını
cılız bir satış yakalamaya başladı.
gerçekleştirdi. Asteriks
konusunda ümitsizliğe Goscinny 1967 yılında hayatına giren ilk ve tek
düşen Goscinny yeni bir kadın olan, kendisinden 13 yaş küçük Gilberte
kahraman yaratmaya Pollaro‐Milo ile evlendi. 1968 yılında bu evliliğin
karar verdi: Harun el tek çocuğu Anne doğdu.
Prusa, Halife yerine Halife olmak isteyen kahraman
veya daha sonraki adıyla Iznogoud. Goscinny’nin Ancak 1968 de yaşanan bir olay tüm bu
şansı yeniden açılmıştı. Iznogoud’un başarısından mutlulukları gölgeledi. Pilote dergisinde uyguladığı
sonra Asteriks’in ikinci albümünün 150.000 lik ataerkil yönetim şekli, şahsi başarıları ve zenginliği,
satışı ümitlerini yeniden arttırdı. Peşisıra çıkan 4 dergi bünyesinde kriz nedeni oldu. Çalışanların
Red Kit albümünün başarısı da mali durumlarını büyük bir kısmı bu ve bazı diğer sorunlar nedeniyle
düzeltmeye yetti. Goscinny’yi ağır bir şekilde tenkit etmeye başladı.
Bu yoğun tepkiler karşısında Goscinny Pilote
Peşinden ödüller de geldi. 1964 de Alphonse Allais, dergisinden bir süreliğine uzaklaşmaya karar verdi.
1967 de Sanat ve Edebiyat Şövalyesi ödüllerine layık Bu boşluktan yararlanarak radyo‐tv alanına kaydı.
görüldü. 1968 yılı sonunda Asteriks’i çizgi film olarak


sinemaya aktardı. 1970 de Asteriks ve Kleopatra, ve nihayet 15 sayfayı dolduran yayın listesi ile, René

1971’de Red Kit Daisy Town beyazperdede Goscinny dünya çizgi roman sahnesinin bir
gösterime girdi. Pazar sabahları yayınlanan radyo numaralı ismi olarak görülür.

programları hazırladı.
Savaş sonrası yeni bir çizgi roman modası yaratmış,
1974 yılında Uderzo ile ortak olarak Idefix film çizgi roman senaristliğini bir sanat dalı haline
stüdyosunu kurdu. Burada ilk uzun metrajlı getirmiştir.

Asteriks filmini hazırladı.
Yarattığı kahramanlar ölümünden sonra da
1972 yılnda Pilot dergisine Genel Müdür olarak yaşamaya devam etmiştir. Asteriks, Goscinny‐
dönüş yapmıştı ancak 1973 yılında dergiden Uderzo imzasiyla yayın hayatına devam etti. 2002
tamamiyle çekildi. yılında Asteriks ve Obeliks, 2009 yılında Le Petit

Nicolas – Pıtırcık uzun metrajlı normal film olarak
1974 yılında İsveç Uluslararası Adamson ödülüne
beyaz perdede gösterime girdi.
layık görüldü.

Beyaz perdeye katkılarından dolayı ölümünden
1976 yılında yayınlanan Asteriks’in 23. albümü
sonra, 1978 yılında, Cesar ödülü verildi. Her sene
yalnız Fransa’da 1.350.000 adet sattı.
Angouleme Festivali’nde dağıtılan Goscinny “En İyi
5 Kasım 1977’de, ailesi ile birlikte yaptığı İsrail Çizgi Roman Ödülü” ihdas edildi.
ziyareti dönüşünde yaptırdığı efor testi esnasında
Kaynaklar :
geçirdiği kalp krizi sonucu 51 yaşında hayata
 www.goscinny.net
gözlerini yumdu.  Goscinny, Biographie – Actes Sud 1997

 Dictionnaire Goscinny
Görkemli bir cenaze töreni sonrasında Nice Yahudi  René Goscinny – Encyclopedie Larousse
mezarlığına gömüldü.  www.asterix‐international.de
 Handbook of French Popular Culture – Pierre L. Horn
Tüm dünyada 500 milyon adedi aşan albüm satışı,  http://www.asterix.com/encyclopedia/the‐authors/
 Planete Lucky Luke
yarattığı yaklaşık 2.000 çizgi roman karakteri, 107
dil ve lehçeye çevrilen efsanevi Asteriks ve Red Kit


şekilde olmak üzere – toplumlarımızın ihtiyaçları

İz Düşümü ve gelişimi için gönüllü çalışmaktan
LİNA FİLİBA / İstanbul
kaçınmıyorduk. Şans mı değil mi hiç bu konuya
girmeyeceğim, bununla birlikte gönüllü çalışarak
Gönüllülüğün herhangi bir kurum etkinlik veya ortamda hiç bir
şey beklemeksizin destek vermenin muhteşem
Dayanılmaz Hafifliği vs. keyfini de gözardı etmek istemem.

Yıllar önce sohbet ettiğim genel toplumdan yeni 10 Ağustos Pazar günü, kör sabah köprüyü geçip
tanıştığım bir dost hiç unutmayacağım bir yorum seçimde sandık müşahiti olarak görev alacağım
yapmıştı. “Ne mutlu size ki azınlıksınız ve küçük okula gitmek üzere, yüreğim pır pır heyecan içinde
bir toplum olduğunuz için birbirinize destek arabamla gidiyordum. Gönüllülüğün dayanılmaz
veriyor ve kendi toplumunuz için gönüllü çalışarak hafifliği ve günün heyecanı ile başım bulutlara
kendi sorunlarınızı çözüyorsunuz” demişti. ermişti neredeyse.

Hayretle dinlediğim yorumu üzerinde epeyce
İnanılmaz bir şekilde, bir anda başım değilse bile
konuşmuş olmamıza rağmen asıl kendisinin genel
arabam bulutlara erişiverdi. Pür neşe ile araba
toplum içinde ufak bir azınlığın mensubu olmadığı
kullanırken Beykoz’a inen sapağı kaçırarak,
için şanslı olduğunu düşündüğümü söylesem de
dosdoğru Riva’ya doğru giden yola henüz
onu inandıramamıştım. Genel toplum içinde ufak
yükselmeye fırsat bulamamış bulutların içine
bir alt grup olmanın getirdiği gerçeklik ve
girdiğimin farkına varıverdim. Panik, kendi
sorumlulukları kendi son derece romantik bakış
kendime kızma sonunda tekrar beynimi yeryüzüne
açısı ile görmeye ısrarcı idi, ben de onun keyfini
geri döndürmemle, dikkatle doğru yola sapıp görev
kaçırmak istemediğimden fikrini değiştirmek için
yapacağım okula yöneldim.
daha fazla uğraşmadım.

Arkadaşımın haklı olduğu bir konu vardı; bizler – Beykoz ilçesinde küçük tipik bir ilköğretim okulu
sadece Yahudiler değil, diğer azınlıklar da benzer gün boyunca mekanımız olacaktı. Moda’da


öğrencisi olduğum ilk okulumdan çok farklı babaları emekli olmadan aynı yerde işçi olarak
olmayan ve zamanı durduran bir ortam idi. Sandık çalışmaya başlıyorlar ve kendi ailelerini
kurullarının harıl harıl hazırlıklarını yapmaya kuruyorlardı. Zamanında aile reisinin inşa ettiği
başlaması ile biz gönüllüler de müşahitliğe gecekonduya imkân varsa eklemeler yapılarak genç
başlamış olduk. aileyi de barındırmaya çalışıyorlar yoksa da birlikte
yaşıyorlardı.
Günlük yaşamlarımızda farklı semtler ve farklı
ortamlarda olduğumuzdan burada Bugün hiç bir üretim tesisi yok ve buralarda
gözlemlediğimiz veya birlikte çalıştığımız kişiler zamanında çalışmış olan binlerce işçi ve ailesi için
için sanırım bir bilmeceydim. Adımı söylediğimde şartlar çok zor, çok farklı. Semtin işsiz gençlerinin
bir an duraksıyorlar ama zerafetle, kimliğimle ilgili umutsuzluğunu ve onyıllar içinde toplumun
herhangi bir ek soru sormadan, sohbete devam yapısının nasıl değiştiğini, günümüzde kentsel
ediyorlardı. Gün içinde çokça sohbet etme, dönüşüm kavramı ile bazılarının yaşamlarının nasıl
birbirimizi tanıma ve Beykoz ile ilgili bilgi sahibi daha iyiye doğru değil de zorluklara doğru adım
olma fırsatını buldum. Beykoz ve ağırlıklı olarak adım gittiğini anlattılar. Eğitimli ve bilinçli olan
Paşabahçe’de yaşayanların büyük bir kısmı sandık görevlileri sohbetlerde anlattıkları ile
günümüzde kapanmış veya taşınmış olan üç büyük doğrusu çok da farkında olmayabileceğimiz
üretim tesisinde çalışmış işçiler ve ailelerinin toplumsal değişimin canlı örneğini görmemize
oluşturduğu bir toplum. yardımcı oldular.

Beykoz kundura fabrikası, Paşabahçe tekel ve şişe Bugün film platosu olarak kullanılan ve özel
cam fabrikaları aktif olduğunda binlerce ailenin davetler için kiralanan Beykoz kundura fabrikası
geçim kaynağı idiler. Anadolu’nun çeşitli İstanbul’un bir diğer ucundaki Santralistanbul
yörelerinden gelen işçiler buralarda çalışmaya benzeri bir değişime gebe gözüküyor. Diğer
başlıyor ardından uygun bir alanda taraftan Paşabahçe’de sahildeki eski tekel fabrikası
gecekondularını inşa ederek aileleriyle yaşıyorlardı. adı çok duyulan bir GYO firmasına satıldı ve
Bu tesislerde çalışan işçilerin oğulları da daha ihtimal, turistik ticari kullanımlı günümüzün favori


“modern gelişim” niteliklerine sahip bir kompleks Son olarak 2014 yazında yaptıkları grevin milli
inşa edilecek. güvenlik gerekçesiyle ertelendiğini okumuştuk.

Paşabahçe şişe cam fabrikaları alanının geleceği Bir seçim günü görevi İstanbul’un iyi tanımadığım
hakkında bilgi sahibi değilim ama geçmişi bizler bir yöresini ve halkının geçirdiği değişimi
için bir şekilde anlamlı. anlayabilmeme vesile oldu. Sandık kurullarında
ailece görev yapan analı kızlı veya babalı kızlı
Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde ekiplerle aynı ortamda olmak çok güzeldi. Hepimiz
1890’lardan itibaren Paşabahçe’de faaliyette olan ve gibi onlar da çocuklarına iyi bir eğitim vermek ve
sonraları 1911’de sessizce kapandığı söylenen Levi‐ iyi bir dünya bırakmak istiyorlar. Her sene
Modiano cam fabrikası vardı. Kapandığında bıkmadan yorulmadan görev alıyor ve oylarına
fabrikanın Avrupalı cam işçileri ülkelerine döndü, sahip çıkıyorlar.
Rum kökenli işçilerin büyük kısmı yaşanan savaşlar
akabinde semti ve Türkiye’yi terk etmek zorunda Zaman ve değişimle gelen bunca sorun ve
kaldılar. Geride kalan az sayıda cam işçisi de yıllar dönüşümü görmeden mutlu mutlu hayatlarımızı
sonra 1935 yılında “Milli Fabrika” olarak İş Bankası yaşıyoruz işte, hani nerede gönüllülüğün
tarafından kurulan Paşabahçe cam ve şişe dayanılmaz hafifliği dediğinizi duyar gibi
fabrikasında çalışmaya başladılar. oluyorum. Doğru bir amaç için, haklarımızı
korumak için, boşvermişliğin karanlık çukurunda
Paşabahçe cam işçilerinin grev yaparak haklarını rehin kalmamak için gönüllü olarak bize uyanı ve
arama geleneklerini yıllar içinde pek çok kez elimizden geleni yapmaktan daha huzur verici bir
basında okuduk. Levi‐Modiano cam fabrikasında şey olabilir mi?
işçiler ilk kez 1903’te ve 2. Meşrutiyet sonrasında
greve gittiler. Osmanlı cam işçilerinin hak arama Aydınlık günler dileğimle.
geleneği ise Cumhuriyet döneminde kurulmuş olan
Paşabahçe şişe camda ilk kez 1966’da kendini
gösterdi ve sonraki yıllarda çok kez tekrarlandı.


“Taht”a çıkar. Süleyman’ın krallığı, Davut’un olası

Yaşam bir Taht kavgasını önlemek için aldığı bir karar
TUFAN ERBARIŞTIRAN / İzmir
sonucudur.

Kral Süleyman Taht kavgaları ve insanî zaaflar:

ve Süleyman kral olunca, ilk “icraatı” şudur: Davut’a
son yıllarında hizmet etmiş olan Avişak adlı bir kız
Taht Oyunları vardır. Süleyman kral olmadan önce, kendini kral
ilan eden, sonra korktuğu için geri plana çekilen
“RAB senin için soy yetiştireceğini belirtiyor: Sen ağabeyi Adoniya, bu kızı kendine eş olarak ister.
ölüp atalarına kavuşunca, senden sonra soyundan Süleyman’ın buna tepkisi büyük olur. Adoniya, bu
birini ortaya çıkarıp krallığını pekiştireceğim. Adıma isteği nedeniyle, hemen öldürülür. Hırs dolu bir
bir tapınak kuracak olan odur. Ben de onun adamın, hem de babasına hizmet etmiş bir kızı
krallığının tahtını sonsuza dek sürdüreceğim. Ben istemesi, büyük bir saygısızlıktır. Ayrıca, olası bir
ona baba olacağım, o da bana oğul olacak. Kötülük başkaldırış da böylelikle önlenmiş olur.
yapınca, onu insanların değneğiyle, insanların
vuruşlarıyla yola getireceğim. 2. Samuel (7:12‐15)” Adoniya’nın ileride yeniden kendini kral ilan
etmesi, Taht’a çıkmak istemesi, Süleyman
Kral Davut yaşlandığında, ülkede bir karmaşa açısından bir tehdit oluşturması da ortadan
başlar. Yeni kral kim olacaktır? Adoniya hemen kalkmıştır. Süleyman’ın ikinci “icraatı” şudur: Ordu
kendini kral ilan etmiştir. Davut’un Hititli karısı komutanı Yoav, daha önce Adoniya’nın krallığını
Bat‐Şeva, oğlu Süleyman’ın* kral olmasını ister. desteklemiş ve kabul etmiştir. Süleyman bu kez,
Davut’un soyundan gelen bir oğul Taht’a Yoav’ın öldürülmesini emreder. Yoav, RAB’nin
çıkmalıdır. Davut kararını verir. “Onu İsrail ve çadırında saklanmış olsa bile, orada infaz edilir.
Yahuda’ya yönetici (kral) olarak atadım.” Böylece Ayrıca, kâhin Abiatar da görevden alınır. Böylelikle,
Süleyman babası tarafından “atanmış” biri olarak


politik açıdan rakibi olabilecek ağabeyini, ordunun Tanrı, İsrail soyunun iyi ve düzgün yönetilmesi

tepesindeki komutanı ve dinsel görevi olan bir için, Davut’a belirli görevler vermiştir. “….halkım
kâhin ortadan kaldırılır. İsrail’e önder olasın diye seni otlaklardan ve koyun
gütmekten aldım. Her nereye gittiysen seninleydim.
Süleyman kendince akıllı bir stratejik plan Önünden bütün düşmanlarını yok ettim. Adını
uygulamıştır. Kendini üç yönden garantiye dünyadaki büyük adamların adı gibi büyük
almıştır. Süleyman, Taht’ına göz dikenleri ve kılacağım. (2. Samuel ‐7:6‐11)”
onların arkasında duranları böylelikle saf dışı
bırakır. Taht sıradan bir makam olmaktan çıkmış, Davut sıradan bir adamdır, koyun güder, ot biçerdi.
bir kralın onu korumak için yaptığı siyasi ve askeri Ancak, Tanrı’nın isteği üzerine, toplumu yönetme
manevraların yer aldığı bir arena olmuştur. yeteneği ve yetkisi ona verilmiştir. Toplumun
sadece Tanrı’nın yolundan yürümesi, yanlış bir yola
Süleyman, bu kararlarıyla, olası bir Taht kavgasını sapmaması için, kralların ve peygamberlerin
önlemiş, toplumuna da bir yerde gözdağı vermiştir. görevleri çok büyüktür. Burada asıl olan, Taht’tır.
Kral tek hüküm vericidir ve her kararı aynen yerine Yani, herhangi bir toplumda, kralın oturduğu o
getirilmelidir. Krallık Taht’ı babasına, Tanrı meşhur Taht, bir simgedir artık.
tarafından verilmiştir. Babası da ona, Tanrı’dan izin
alarak vermiştir. O halde, bu Taht kutsaldır ve Sözünü ettiğimiz bu Taht, İsrailoğulları’nı Tanrı
oraya kendisinden başka hiç kimse çıkamaz. yolunda yürütmek, sadece O’na ibadet etmesini
Süleyman, Taht’a böyle bir “değer” yükleyince, sağlamak gibi, kutsal ve önemli bir ayrıcalığı vardır.
krallık başka bir amaca yönelmiştir. Tanrı’nın ilahi Orada oturan kişi, bu bilinçle, kendi toplumuna
soluğu, orada oturana gönderdiği emirler vardır. önderlik etmelidir. Süleyman’ın verdiği tüm
Taht bir simgedir artık. Süleyman böylece Taht’a emirler, hem dönemin yapısına uygundur, hem de
başka birinin el sürmesini, göz koymasını da simgesel önemi olan Taht’ın korunmasına
önlemiştir. İşte olayın asıl özü budur. Şimdi burayı yöneliktir. Bu Taht kirlenmemeli, her zaman temiz
biraz irdeleyelim istiyoruz. kalmalı, İsraillileri yönetmek için doğru


kullanılmalıdır. Taht’ın maneviyatı, öznel olmaktan Süleyman, Tanrı’dan aldığı bu yetkinlik sayesinde,

çok, toplumun geneline yayılan ve birey‐Tanrı üstün bir sezgi gücü, adil bir karar verme
ilişkisinde, öne çıkan tüm değerleri kapsadığı becerisine sahipti. Genel kanıya göre, hayvanlarla
içindir. Taht’ın içselliğinde, öznel‐genel çatışkı, konuşur, onlara bile emirler verirdi. Yakın geleceği
kendiliğinden imgesel bir “dil” yaratır. Sözünü görür, bu anlamda tedbir alır ve toplumunu olası
ettiğimiz bu imgesel “dil” sayesinde, bireyin tehlikelerden korurdu. Süleyman bu yetkinlik
maneviyatı, dinsel inancı, Tanrı sevgisi ve korkusu, sayesinde, “Tapınağı” yaptırmıştır. Mısır’dan
toplumuna önderlik etme isteği kendiliğinden çıktıktan 480 yıl sonra, krallığının dördüncü yılında
gelişir, zamanla çoğalır ve Taht’ın içselliğinden “Tapınağın” yapılmasına başlanılmıştır. “Tapınak”
somut bir görüntüye kavuşur. yirmi yılda bitirilmiştir.

Süleyman, tapınma yerlerinin en ünlüsü olan “Tapınak” bittiğinde, Süleyman oraya gider ve
Givon’da dua ederken, Tanrı ona (ya da sesini ellerini gökyüzüne açar. “Ya RAB, İsrail’in Tanrı’sı,
duyar) görünür. Tanrı, kendisinden ne isteyeceğini yerde ve gökte, sana benzer bir Tanrı yoktur.”
sorar. Süleyman, Tanrı’dan şunu ister: Süleyman bütün içtenliğiyle, Tanrı’ya dua eder.
Onun bu samimi duası karşılığını bulur ve Tanrı
“Bu yüzden bana öyle sezgi dolu bir yürek ver ki, iyi ona bir kez daha (görünür) seslenir.
ile kötüyü ayırt edip halkını yönetebileyim. Başka
türlü senin bu büyük halkını kim yönetebilir? (1. “Duanı ve yakarışını duydum. Adım sürekli orada
Krallar /3:9)” Tanrı da ona istediğini verir: bulunsun diye yaptığın bu tapınağı kutsal kıldım.
…..Sana gelince, baban Davut’un yaptığı, bütün
“Madem kendin için uzun ömür, zenginlik ve yüreğinle ve doğrulukla yollarımı izler, buyurduğum
düşmanlarının ölümünü istemedin, bunların yerine her şeyi yapar ve kurallarıma uyarsan, baban
adil bir yönetim için bilgelik istedin; isteğini yerine Davut’a, ‘İsrail tahtından senin soyunun ardı arkası
getireceğim.” kesilmeyecektir’ diye verdiğim sözü tutup krallığını
sonsuza dek pekiştireceğim. Ama siz ya da


çocuklarınız yollarımdan sapar, buyruklarıma ve cariye olarak almıştır. Bazı yazılı kayıtlara göre,700

kurallarıma uymaz, gidip başka ilahlara kulluk eder, karısı, 300 cariyesi vardır. Süleyman bu büyük
taparsanız, size verdiğim bu ülkeden sizi söküp aileyi doyurmak, beslemek, iyi yönetebilmek için
atacağım. (1. Krallar, 9:2‐9”) bütün gününü, enerjisini, potansiyelini buraya
harcıyordu.
Süleyman sonraki yıllarda krallığını büyütür,
zenginleştirir. Onun görkemli krallığı, birçok İsraillilerin düşmanı olan, Babil’in tanrısı Molek’e
ülkede hayranlık uyandırmıştır. Kendisine her yıl (Kendisine çocuk kurban edilen sözde tanrı),
tonlarca altın, baharat, değerli eşya gelmektedir. İbranicedeki "Ge‐Hinnom" sözcüğünden gelen,
Tam anlamıyla bir görkem, ihtişam ve büyüleyici “Cehennem Vadisi” (Kudüs’ün güney tarafı)
bir zenginlik söz konusudur. Dünya gözüyle adındaki bu yerde, çocuklar bu sözde tanrı’ya
bakıldığında, insanı zaaflara uğratacak kadar kurban edilirdi. Tanrı, Süleyman’a, “Başka
bolluk, bereket, altın ve zenginlik her yerden Tanrılara tapma! (1. Krallar, 11: 9‐10)” demesine
taşmaktadır. Süleyman için asıl tehlike şimdi karşın, “Kudüs’ün doğusundaki tepede Moavlılar’ın
başlamıştır. Onun harcamalarına hazine bile iğrenç ilahı Kemoş’a ve Ammonlular’ın iğrenç ilahı
dayanmaz. Molek’e tapmak için bir yer yaptırdı.” (1. Krallar, 11:7)

Halk ağır vergiler altında inlemeye başlar. Süleyman sahip olduğu parasal serveti, sonsuz
Süleyman lüks bir yaşam sürmektedir ve krallığın denilebilecek iktidar gücünü, çevre ülkelerdeki
masrafları çok artmıştır. Bu nedenle, oğlu büyük saygınlığı sayesinde, yarattığı bu sunî bilinç
Rehoboam’a gidenler, onun aracığıyla vergi ne yazık ki dinsel inancının önüne geçmiştir.
indirimi rica ederler. (1. Krallar – 12:3‐4) Süleyman Dünyevi zevklerin, günlük yaşamın, gelip geçen
öylesine keyfine düşkün, rahat yaşamaya alışkın eğlencelerin etkisinde kalmıştır. Süleyman’ın
biri olmuştur ki, onun bu şöhreti birçok ülkede yaşamı tam anlamıyla büyük ve keskin iniş
duyulmuştur. Bu arada, Süleyman’ın bir zaafı daha çıkışlarla doludur ve tümseklerle kapladır.
vardır. İsrailli olmayan birçok kadını kendini eş ve


Kral Süleyman, bu dünyada zenginliğin, “varlığa” dönüşmüştür. Işığın kutsallığı ile
ihtişamın, görkemin, asaletin simgesi kaplanmış bir alanda, kendi özünü oluşturan,
olmuştur. Yani, alt dünyanın/yaşamın... mükemmelliğe erişmiştir diyebiliriz.
Sonuçta o da bir insandır. Hepimiz gibi ölümlüdür.
İnsan beşer, şaşar. İnsanın eksik ve hatalı yönleri Sözünü ettiğimiz “Taht”, İsrail toplumunu yöneten
vardır. Hiçbirimiz hatasız, günahsız değiliz... kişinin oturduğu, büyük bir güç ve yetki sahibi
İnsanoğlunda zenginlik, güç, iktidar sahibi olmak, olduğu sıradan bir makam değildir. Bu “Taht”,
sonsuz bir krallığı yönetmek, tonlarca altın sahibi Tanrısal emirlerin somuta dönüştürüldüğü, İsrail
olmak gibi bu dünyaya ait, kişisel hırs ve salt halkının rahat ve huzuru için, orada oturacak
iktidar coşkusu taşıyan duygular ağırlıktadır. İşte kişinin, bu emirler sayesinde, beceriyle yöneteceği
Süleyman tüm bunların simgesidir diyebiliriz. toplumun hizmetinde olan bir makamdır. Orası
sembolik anlamda, Tanrısal emirlerin imgesel bir
Bunların hiçbiri insanın bu dünyadaki yaşamında “dil’e” dönüştürüldüğü, “ses” ile yayılıp, insanî
onun eksik ve hatalı yönlerini kapatamaz. İnsan ne değerlerin çok üzerinde bir anlayışla, İsrail halkına
zaman “Kamil İnsan” olacak, işte o zaman öteki yönelik bir yetkinlik içermektedir.
yarısını keşfedecektir. Kendi ruhunu tamamlayan,
ilahiyat anlamında, doğrudan Tanrı’ya yakınlaşan, O makam kesinlikle dünyevi zaafların, hataların ve
o sonsuz güç ve ışığın içinde kendini yeniden var günahların yer almadığı, Tanrı’nın emirlerinin
edecek olan insan, bundan böyle “Kamil İnsan” yansıtıldığı, bir kralın bu emirleri uygulamaya
sıfatı taşıyacaktır. koyduğu, çok özel bir konuma sahiptir. Ancak, aynı
“Taht”, bu kez, dünyevi zevklerin, gelip geçici
Ancak, unutmayalım ki, o özel “konuma” gelen bir zenginliğin, bedensel arzuların, yoldan çıkmışlığın
insan, artık bizim bildiğimiz anlamda bir insan adresi olarak da görülebilir.
değildir. O kişi, ruhaniyet anlamında sonsuz bir
ışığın içinde başka bir türe/biçime/algılama Bu “Taht” iki yüzü keskin bir bıçak gibidir. Her iki
yetisine, şu sözlerle söylemek gerekirse, başka bir yüzünde, iki ayrı yol vardır. Birinde, Tanrı’nın


emirleri ve bu anlamda gidilecek bir yol bulunur. içinde emirlerini vermiştir. Taht bundan böyle,
Diğerinde ise dünyevi zevkler, kişisel istekler, kendi başına bir imge olmaktan çıkmıştır artık. O
zaafların yer aldığı bir yol vardır. “Taht” her ikisini Taht, Süleyman orada oturduğu andan itibaren,
de içermektedir aslında. Kişi hangi yola girerse, toplum üzerinde bir baskı, sağlam bir otorite,
sonucu kendi sorumluluğundadır artık. krallığın keskin yüzünü simgelemektedir.

Son dönemde izlenme rekorları kıran bir TV dizisi *Süleyman İkinci adı, Yedidiya’dır. (Tanrı’nın
var. Amerikalı yazar George R. R. Martin’in yazdığı sevdiği kişi anlamında…)
“Game of Thrones – Taht Oyunları” adlı romanda
bir karakter şu sözleri söyler: "Eğer taht oyunu
oynuyorsan ya kazanır ya ölürsün. Hiçbir orta yol
yoktur."

Taht kavgası, Süleyman’ı tanımamız için önemli bir
konudur diyebiliriz. Süleyman, Taht’a geçtiğinden
itibaren, toplumu yönetmek için, oturduğu tahtı
farklı bir gözle görmüştür. Orada oturmak, iktidar
sahibi olmak, yönetmek, tek seçici ve emir verici
olarak kabul edilmek...

İşte tüm bunlar, toplumuyla Taht’ı arasında bir
ikilem yaratmıştır. Taht’ın gücü, mistik bir
atmosfer olmanın çok ötesinde, tamamen öznel bir
yapı oluşturmuştur. Süleyman, kendi yarattığı bu
yapının (fanusun), imgesel bir “dil”e dönüşmesiyle,
toplumu arasında otoriteye dayalı bir politik düzen


Seattle’ın Sefarad Yahudileri

Bize Starbucks’ı Getirdiler

Şimdi Ladino’yu Geri Getirmeye
Çalışıyorlar

Yetmiş yıl önce, Rodos Yahudileri Auschwitz’e
sürüldüler. Şimdi onların bazı torunları neredeyse
kaybolmuş bir kültürü korumaya çalışıyorlar.

DIŞ

BASINDAN
TERCÜME

Lina Filiba

Emily K. Alhadeff| 23 Temmuz 2014
Her Salı sabahı saat 10:30’da Seattle ve civarından

20 kadar yaşlı Yahudi, destekli yaşam evlerinin
kütüphanesinde toplanıyorlar. 84 yaşında emekli


hazan Isaac Azose liderliğinde toplanan grup önce mutabık olunmasa da başka isimleri de olan ‐

çay, kahve, kurabiye eşliğinde son gelişmeleri İspanya’dan Akdeniz dünyasına kovulmuş
konuştuktan sonraki bir buçuk saati Ladino Yahudilerin Ortaçağ İspanyolcasının
okuyup anılarını paylaşmaya harcıyor. sürülüşlerinden sonraki 500 yıl süresince kaptıkları
İbranice, Türkçe, Arapça, Fransızca ve
Yağmurun bolca çiselediği bir Salı günü, İtalyanca’dan unsurlarla karışmış lehçeyi konuşan
kendilerine “Ladineros” adını takmış olan grup her çok az kişiden biri.
zamankinden daha küçüktü. Grubun pek çok üyesi
bir cenazeye katılmıştı. Gidişat hakkında zaman Gerçi Ladino genellikle Latin harfleri veya İbranice
harcamaktansa Azose sözü bıraktı ve grubun yaş Rashi yazısı ile yazılsa da arkaik bir yazı olan
ortalamasının çok altında, genç üyesi Devin Naar Solitreo karakterleri ile de yazılabilir; Naar ise belki
“Folklor de los Judios de Turkiya” adlı kitaptan bir de Seattle’da bu yazıyı okuyabilen tek kişi. Kente
dizi bayağı şaka dağıttı. Naar neredeyse tek başına gelişinden kısa bir süre sonra toplum üyelerinin
Ladino dilini ve Seattle’ın Sefarad Yahudilerinin ellerindeki mektup ve el yazmaları, dua
geleneklerini yaşlanmakta olan toplumla birlikte kitaplarından romanlara, son vasiyetlerden yaşlı bir
kaybolmaktan kurtarmakta. adamın dedesinin vasiyetini okuması için, kendini
onların sorularıyla çevrilmiş buldu.
Zeytin rengi cildi ve gülüşünü vurgulayan
gamzeleri ile Naar tarih konusunda yardımcı “Burada, ben dedesinin sesini 72 yıl sonra hayata
doçent olarak 2011 yılında University of geri getirebilmeyi başarmıştım” dedi Naar.
Washington öğretim üyeleri arasına katıldı ve hızlı Toplumun geçmişine bağlanma ihtiyacını ortaya
bir şekilde kurtarıcı bir figür olarak ortaya çıktı. çıkardığını anlayan Naar bir arşiv oluşturmak
Selanik ve II. Dünya Savaşı sırasında Yunan amacıyla onlardan sahip oldukları Ladino
toplumu Yahudilerinin kaderi konusunda uzman malzemelerden geçici olarak ayrılmaları için
ve Seattle ve yöresinde akıcı Ladino ‐ diğer bilinen çağrıda bulundu.
isimleriyle Judeo Espanyol, Judesmo veya çok


“İnsanlar düşünebileceğiniz en şaşırtıcı şeylerle muskalar ve 1916 basımı Ladino – İnglizce – Yidişçe

geldiler,” dedi. “1600, 1700, 1800lü yıllardan kalma deyim kitabının bilinen tek kopyası gibi son derece
kitaplar. Bütün bunlar fiziksel olarak korunmuş nadir buluntular bulunmakta. Örnekler arasında,
olsalar da, içerikleri hakkında çok fazla bilgileri “Etinizi nasıl seversiniz, haşlanmış mı fırınlanmış
olmasa da korunmaya değer olduklarının mı?” ve “İşçiler çalışma ortamlarını nasıl
biliyorlardı.” iyileştirebilirler?” gibi sorular var. İkinci sorunun
cevabı: “İşverenlerine karşı kendilerini
Sonuçlar, Seattle Sefarad Hazineleri girişiminin birleştirerek.”
temelini bu sonbaharda açılacak olan ve ABD’deki
en büyük Ladino Kütüphanesi olması beklenen “Sadece buna bakmak için İspanya’dan bir bilim
dijital müze ve arşivini oluşturmakta. (Tam adamı ofisime geldi,” dedi Naar. “Bu bizlerin bir
açıklama: Kocam bu projede Washington gün herhangi bir kişi Me’am Lo’ez’in ne olduğunu
Üniversitesi için çalışıyor.) İlk teşvik edici çağrısını ve Ladino’nun neye benzediğini öğrenmek isterse
yapmaya başladıktan iki yıl sonra, Naar yerel tavan ve belki de çocuklarımıza bunu öğretmek
aralarından, bodrumlardan ve kitaplıklardan o isteyebiliriz diye Amerikan Ladino mirasını
kadar çok malzeme çıkmasını sağladı ki bu merkezileştirme girişimimizdir.
kolleksiyonda ABD Kongresi Kütüphanesi, Harvard
Üniversitesi, İbrani Üniversitesi, Yeshiva ***
Üniversitesi, YİVO veya Amerikan Sefardi
Federasyonunun Ulusal Sefardi Kütüphanesinin Seattle kenti takriben 4000 kişilik Sefarad Yahudi
kolleksiyonlarından türünün çok daha fazla sayıda toplumu ile ABD’de New York ve Los Angeles’tan
örneğine sahip olacak. sonra üçüncü en büyük Sefarad nüfusuna sahip.
Üyelerinden çoğunun soyları Türkiye ve 70 yıl önce
Düzinelerce Ladino – İbranice siddurlar, Torah Nazilerin adada kalan tüm Yahudi nüfusunu
yorumu Me’am Lo’ez kopyaları, romanlar yanı sıra oluşturan 1673 kişiyi kamplara sürdüğü ve sadece
ketubalar, tiyatro oyunları, Lilith’ten sakınmak için 151 kişinin kurtulduğu Yunan adası Rodos’tan.


Hikâye Marmara’dan iki Yahudi, Salomon Calvo ve Calvo, Policar ve David Levy adında bir başka Türk
Jacob Policar’ın 1902 yılında beraber göç ettikleri göçmeni civarında takıldıkları Yunan
bir Yunanlı arkadaşlarının New York’tan trene kahvehanesinde 1904’te Rodos’tan gelip diğer yedi
binip batıya yönelmelerini tavsiye etmeleri ile erkek kardeşini getirmeye çalışan Nessim Alhadeff
başlar. Calvo’nun kızının 1975’te sözlü tarih ile tanıştılar. Bu erkek kardeşlerden biri kocamın
anlatımına göre, Yunanlı: “Tren durduğunda orada büyük babası idi. On yıl içinde Seattle Sefarad
Seattle adlı bir kent bulacaksınız ve orayı toplumu 600 Osmanlı Yahudisi’ni aştı. I. Dünya
seveceksiniz çünkü aynı Marmara gibi .” dedi. Savaşı sonunda ise bu sayı 3000’i aşmıştı.

Bu hikâyenin bir başka versiyonuna göre, hiç 1930’ların sonunda üç Sefarad sinagog, iki okul, bir
İnglizce bilmeyen ve sadece bir tzitzit, tefillin ve Ladino tiyatro topluluğu ve dans, şarkılar, nargile
yedek iç çamaşırına sahip olan Calvo ve Policar, ve bulema, biskoço, borekas yenilen ortak bir
Seattle’da bir sokağın köşesinde onları bir Aşkenaz sosyal hayat vardı. Bu toplum o kadar sağlamdı ki
haham görüp alana kadar “Yehudi! Yehudi!” diye 1950lerin sonlarında üyeleri sıkışık Central
bağırmışlar. Dil engeli olmasına rağmen adamlar District’ten daha geniş South End’e taşınmaya
siddur okuyarak Yahudi olduklarını ispat etmişler. karar verdiler. Türkiye ve Rodos’tan gelmiş olan
Yerleşik Aşkenaz toplumu içinde bu garip, Yidişçe Yahudi toplumlarına hizmet etmek için orada iki
konuşmayan Yahudiler hakkında yerleşen şüphe büyük sinagog inşa ettiler.
New York’tan bir hahamın yolladığı mektup ile
açıklığa kavuştu: 1492 yılında İspanya’dan Calvo, Varon, Alhadeff, Behar ve Benaroya gibi
kovulmuş olan Yahudilerin soyundan olan Sefarad Sefarad soyadları şehrin her tarafında Pike Place
Yahudileri şimdi Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Pazarı, Seattle Senfonisi Benaroya Binası, Starbucks
ekonomik ve siyasi istikrarsızlıkla karşı karşıya gibi ikonik kurumların kuruluşları, finansmanları
kaldıklarından Amerika’ya sığınmışlardı. Onlar da veya büyümelerine bağlantılıdır. Babası
herkes gibi Yahudi idi. Bulgaristan’dan göç etmiş olan Howard Behar 28
yıl boyunca bir kahve firmasında çalışmış önce


başkan yardımcısı sonra da başkanı olmuştur. Washington Üniversitesinde Seattle Sefarad
Sadece kuzeybatı bölgesinde 28 şubeli bir zincirden toplumu hakkında 1950 yılından beri ilk kez tez
15,000 den daha fazla şubesi olan uluslararası bir yazan öğrenci olan FitzMorris Ladino konuşanların
dev yaratmıştır. dile yönelik tutumlarını ve dilin yok olmasındaki
rollerini incelemekte. Kültürel mirasları ile çok
Seattle’ın Sefaradlarının deneyimi kentin Yahudi büyük gurur duymalarına rağmen Ladineroların
kimliğinin temel bir parçası olmuştur. Oysa yıllar çoğunluğu Ladino yeterliliklerini küçümsediler. Bu
içinde Sefarad – Aşkenaz “karışık evlilikler” ve dini da kısmen ebeveynlerinin Amerika’ya gelişlerinde
yaşam tarzının azalmasının çekiciliği toplumun İngilizceyi tercih etmelerinden oluştu. Bu olgunun
küçülmesine ve Sefarad dini yaşamına daha az ilgi bir “kayma” olduğuna değinmekte. Bir başka
gösterilmesine katkıda bulunmuştur. Şimdi burada değişle, Seattle Sefarad Yahudilerinin dili neredeyse
yerleşmiş olan Sefaradların buraya ilk yerleşen 70 yaş altındaki kimsenin bu dili
Osmanlı göçmenlerinin çocukları yerine, zamanla konuşamamasından dolayı Ladino’dan İngilizceye
ailelerinin anavatanlarına daha da az bağlantısı kaymakta.
olan yeni nesiller geldikçe Sefarad yaşamına has
özellikler güncelliklerini korumak için “Bir dili konuşanlar bu dilde kendilerini rahat
çabalamakta. hissetmezlerse, bu dili kullanmamayı tercih ederler
bu da dilin gittikçe daha fazla kaymasına sebep
*** olur,” diye açıkladı. FitzMorris Ladino’nun yeniden
sık konuşulan bir dil olmasını beklemiyor ama
Master tezini Ladinerolar konusunda yazan Molly gözlemlediği “mikro‐canlanma”sından dolayı da
FitzMorris “Ladino’nun korunması hayati önem çok heyecanlı.
taşıyor,” dedi. “Sadece bu insanlara ait miras dili
değil, aynı zamanda dilin aracılığı ile bu kişilere ait Naar, Ülkede Ladino eğitimi veren bir avuç
ipuçları bulunmakta.” üniversiteden biri olan Washington
Üniversitesinde Rashi alfabesinde Ladino’yu temel


düzeyde okuyup yazabilen 30’dan fazla öğrenci Bu garip görünmüyor. Sefarad program ve
olduğunu söyledi. Bu öğrencilerin çoğunun Yahudi çalışmalarının insanları kendi geçmişleri ile
olmadığını ve onların Sefarad çalışmaları ve Ladino barıştırma potansiyeli bu girişimlerin bir
kültürel eksenine hayran olduklarını belirtti. özelliğidir. Naar ise kendi akademik araştırma
seçimini Selanik’ten büyük büyük amcasının
Geçtiğimiz sonbaharda 150 kişi okulda İbrani ailenin gerisi gibi New Jersey’e gelememiş
Üniversitesinin öndegelen Ladino akademisyeni olmasından dolayı kişisel merakından yaptı. 2002
David Bunis’in Ladino hakkındaki sunumuna yılında lisans öğrencisi iken kendi kendine Solitreo
katıldı. Bunis dinleyicilerin popüler Şabat ilahisi dilini öğrendikten sonra büyük büyük amcasının
“Ein Keloheinu”nun Ladino tercümesini hep bir dedesine yazdığı bir dizi mektubu tercüme
ağızdan söylemeye başladıklarında çok şaşırdı. ettiğinde onun ve ailesinin 1943’te Auschwitz’e
(Naar o sırada bir başka yazı için konuştuğumuzda sürüldüklerini öğrendi.
“Jerusalem’de bile Ladino hakkında bir konferansa
150 kişi toplayamazsınız” demişti. “Bu asla Bir Hillel Şabat yemeğinde Naar son yaptığı
gerçekleşmez.”) Aralık ayında üniversitede Hillel’de keşiften, Amerika’nın Ladino gazetesi La Vara’nın
ilk kez organize edilen Uluslararası Ladino Gününe son editörü Albert Levy’nin Safeway bakkal
toplum üyelerinden 300 kişi katıldı. torbaları içinde sakladığı not defterlerinden
bahsederken karşısında kendisini dikkatle dinleyen
Ladinerolardan özellikle etkilenmiş olan Naar “Bu bir lisans öğrencisi olduğunu farketti.
19 ile 93 yaş arasında katılımcıları bir araya getirdi.”
dedi. Her biri geleneksel “Ben filancanın kızı / oğlu “Onun Albert Levy’nin küçük torunu olduğu ortaya
falancayım” girişi ile başlayan kısa bir tanıtım yaptı. çıktı” dedi. Not defterlerini duyduktan sonra bu
Aniden heyecan içinde yutkunarak “Kimliklerini bu öğrenci Ladino öğrenmeye başladı ve Levy’nin
şekilde teyid etme fırsatını bulabilmeleri eminim ki yazıları ile şiirlerini tercüme etti. Ayrıca İbrani
ilk kez oldu” dedi. “Garip bir şekilde beni çok harfleri ile özgün bir Ladino şiir yazdı.
duygulandırıyor.”


Sadece birkaç hafta önce Alex Hernandez adında tarihi, kültürü, dini kapsayan özlemle orada
bir Ladino rapçının ailesi ile birlikte Mexico’dan olduğunu bildiğiniz fakat nasıl yakalayabileceğinizi
Seattle’a Sefarad Bikur Holim Cemaatı emekli bilemediğiniz bir dil bu .”
hahamı İspanyadan gelmiş Simon Benzaquen ile
din değiştirmeye geldiklerini öğrendim. Alelacele Naar’ın yardımı ile toplum bunun nasıl olacağını
Hernandez ve Benzaquen ile beraber bir görüşme anlamaya çalışıyor.
ayarladım. 13 yaşından beri sanatını icra eden
(“Kuzey Meksika’daki ilk rapçı olduğumdan ***
eminim.” dedi.) Hernandez Benzaquen’in yardımı
ile popüler Ladino Hanuka şarkısı “Ocho Emily K. Alhadeff Washington eyaletinin Yahudi
Kandelikas”ın rap versiyonunu oluşturdu. gazetesi JTNews’da editör ortaktır. Yazıları
Moment, Coversations dergileri ve yazı
Hernandez “Benim için, Sefarad evim demek,” kolleksiyonu Living Jewishly: A Snapshot of a
dedi. “Yani Ladino köklerime geri dönmek, parçası Generation da bulunmaktadır.
olduğum bir şey. Ben dışarıdan gelmiyorum.”

Hernandez ile 2012 yılındaki emekliliğinden sonra Yazı orijinali: http://www.tabletmag.com/jewish‐life‐and‐
müzik prodüksiyonu ile kendine yeni bir amaç religion/179790/seattle‐ladino‐revival
edinmiş olan Benzaquen Ladino şiirlerini rap için
adapte etmeye başladılar. Bu yılın ilerisinde
çalışmalarını sunmaya başlayabileceklerini tahmin
ediyorlar.

Benzaquen heyecanlı ve yoğun bir İspanyol aksanı
ile “Yayılmış olan bir sürü şiir var fakat bunlar atıl”
dedi. “Fakat şimdi canlandırıcı bir duygu var...



Yaşam Notları
ŞELA HABİF / İzmir

Sendeki Ben

“Bir biyografi aslında samimi bir otobiyografidir.
İnsan aslında bir başkasından bahsettiğini sanır
ama açıkça olmasa da kendini anlatır.”

Ne ilginçtir ki en son okuduğum “Bir Aynada Üç
Kadın” adlı roman pek çok yönüyle beni etkilemiş
olsa da yazmaya iten yukarıdaki cümle oldu.

GENÇ
Bir yazar, kaleme almayı seçtiği kişinin benzer
GÖRÜŞ özelliklerini mi taşır?

Ya da anlattığı yaşam öyküsünde kendisinin izleri
var mıdır?

Okumalarım içinde biyografiye fazla yer
vermediğimden bu yaklaşımın ne derece gerçeği
yansıttığından emin değilim. Yine de bana kalırsa
bir araştırma yapılsa bu türde eserleri olan
yazarların, yaşamlarını ele aldığı kişilerle ortak
özelliklerinin saptanacağı kanısındayım.


Bir gün katıldığım bir seminerde hayranlık Soyut bir resmi veya sözsüz bir besteyi
duyduğum bir kahramanı, bir sanatçıyı ya da yorumladığımızda kendi hikâyemiz değil midir
yerinde olmayı istediğim herhangi birini seçmemi anlattığımız aslında?
istediler. Herkes aklına ilk geleni paylaşınca
seçimlerimizin birbirinden oldukça farklı olduğunu Bir romancı karakterlerini oluştururken kendini
gördük. Kimi bir şarkıcı, bir diğeri konuşmacı, ortaya koymaması mümkün müdür?
kimisi yazar ya da oyuncu aklına getirmişti.
Varmak istenen nokta şuydu ki her kime hayranlık Başkası içinmiş gibi görünen tüm eylemlerimiz bile
duyuyorsak onların benzer özelliklerini kendi kendimize yönelik değil mi?
içimizde taşıyoruz. Bizde var olmayanı başkasında
da göremeyiz. Yaşam içinde etkileşimde bulunduğumuz her an;
seyrettiğimiz bir film, okuduğumuz bir kitap,
Bu yaklaşımı kendi içimde değerlendirdiğimde dinlediğimiz bir müzik veya ilişkide
doğruluğu beni şaşırtmıştı. Seçtiğim üç kişide de bulunduğumuz her insan birer ayna, bizi bize
kendime ait birçok özellik bulunmaktaydı. yansıtan…

Görmek isteyene…
Günlük yaşamımda birlikte olmaktan keyif aldığım,

yakınlık duyduğum birçok insanda sevdiğim bazı

özelliklerimi bulabiliyorum. Tam aksini

düşünürsem, uzak durmak istediklerim de benim

karanlık yanlarıma mı ayna tutmakta acaba?

Bu konu kafamı kurcalarken şu sorular düştü
aklıma:



Nazlı Doenyas
İstanbul

Roş Aşana – Yom Kipur arası

ON ÖZEL GÜN
Aseret Yeme Teşuva

Yahudi takviminin, Roş Aşana ile başlayıp Yom
Kipur ile sona eren ilk on günü, Aseret Yeme

BİLİYOR Teşuva ‐ On Teşuva Günü olarak adlandırılır.

MUYUZ? Yahudi inanışına göre Roş Aşana’da, Tanrı’nın
önünde üç kitap açılır. Dürüst ve erdemli kişiler
“Yaşam Kitabı”na, hatalarından dönmeyenler
“Ölüm Kitabı”na yazılırlar. Arada kalan “benonim‐
ortalar” hakkındaki karar ise, Yom Kipur’a kadar
ertelenir. ”Ortalar”, bu on gün içinde, ağırlıklı
olarak Teşuva, Tsedaka ve Tefila ile Tanrı’nın onları
Yaşam Kitabı’na yazmasını sağlamaya çalışırlar.

Roş Aşana ve Yom Kipur’un da dahil olduğu bu on
gün, hahamlar tarafından Yahudi takviminin en
kutsal günleri‐Yamim Noraim olarak belirlenmiştir.
Bu günlerde kişi daha çok teşuva yaparak, daha çok


dua ederek, hareketlerine daha çok dikkat edip Tefila ve Dua

daha çok mitzva yaparak, daha çok tsedaka vererek
Tanrı’ya yakınlaşmaya, O’na bağlanmaya çalışır. İbranice ‘dua’, tefila değil, ‘bakaşa’dır. Bakaşa; “dua
etmek, rica etmek, yalvarmak” anlamına gelir.
Teşuva nedir ‐ Nasıl Teşuva yaparız Genelde ‘dua’ olarak çevrilen tefila’nın gerçek
anlamı ise, ‘bağlanmak’tır.
Yapılan hatalardan pişmanlık duyup, içimizdeki
‘iyiye’ doğru dönüş ve değişme isteğine Teşuva adı Bakaşa ile kişi, hayatında eksik olan şeylerin
verilir. Pişmanlık diye tercüme edilen Teşuva, Tanrı’dan, yukardan, gelmesi için dua eder.
aslında anlam olarak Tanrı’ya/saf benliğe dönüşü Dolayısıyla, kişi bir şeyin eksikliğini hissetmezse,
simgeler. yukardan gelecek bir hediye talebi yoksa,
bakaşa’nın gerekli olmadığını düşünebilir.
Kişi, Teşuva yaptığı zaman, Tanrı için, sanki o
günahı hiç işlememiş gibi kabul edilir. Dahası, bu Buna karşın kişi, ‘tefila’ ile Tanrı’ya bağlanmaya
kişinin ödülü, hiç günah işlememiş kişiden daha çalışır. Bu, aşağıdan, insandan Tanrı’ya doğru bir
yüksektir, çünkü o, günah işlemenin tadını almış, harekettir ve bunun ihtiyacını her bir kişi,
ancak buna rağmen dürtülerini yenerek, özgür hayatının her anında, farkında olsa da olmasa da,
iradesiyle bunu bir daha tekrarlamamaya karar için için hisseder.
vermiştir.
Yahudi ruhu, Tanrı ile bağlantıdadır. Ruhu
Teşuva, dört bölümden oluşur: Harata; olumsuz barındıran vücut ise, maddi dünyayla meşgul
davranışlar için dürüstçe ve samimiyetle pişmanlık olduğu için, bu bağ zaman zaman zayıflayabilir, o
duymak. Aziva: olumsuz davranıştan tamamen yüzden bu bağı sürekli yenileyip güçlendirmek
vazgeçmek. Viduy: sözlü olarak hataları itiraf gerekir. İşte ‘tefila’ da aynen bu işlevi yerine getirir.
etmek. Kabala: gelecekte bu olumsuz davranışları Tefila, yani Tanrı’ya, tüm hayatın kaynağına
tekrar etmemeye dürüstçe karar almak. bağlanmak, her Yahudi’nin en derin ihtiyacıdır.


Dua etmek, ‘tefila’ yani Tanrı’ya bağlanma istekte bulunanlara hatta istekte bulunmayan
yollarından biridir. ihtiyaçlılara da aynı şekilde adil olarak vermemiz
gerekir.
Tsedaka ve Bağış
Kişinin iyi, mutlu, bereketli bir yıl için yazılıp
Hayırseverlik, iyilik ve bağışın İbranice’si ‘tsedaka’ mühürlenme kapıları, bu üç anahtarla açılır: Kendi
değil, ‘hesed’dir. içine, özüne dönmek (teşuva), Tanrı’ya bağlanmak
(tefila), ve sahip olduklarını doğru ve adil bir
‘Hesed’‐ iyilik, merhamet le verilen bağış, yapanın şekilde dağıtmak (tsedaka)
hiç bir mecburiyeti olmadığı halde kendi isteği ve
gönlünden gelerek yapmış olduğu erdemli bir
harekettir.

Buna karşın ‘tsedaka’; doğruluk ve adalet anlamına
gelir. Yani, tsedaka veren kişi, bunu yapmak
aslında zaten onun görevi olduğu için verir. Her Önemli Not:
şeyden önce, dünyada varolan her şey Tanrı’ya Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu
konular hakkında fikir vermek amacıyla El Gid Para El Pratikante
aittir. Sahip olduklarımız, ‘bunu hak ettiğimiz için’ (Gözlem); Rosh Hasahanah ‐ It’s Significance, Laws and Prayers;
bizim değildir. İhtiyacı olanlara verebilmemiz için, Every Person’s Guide to High Holy Days; Twerski on Machzor, Torah
‘emaneten’ bize verilmiştir. Aynı zamanda, Studies‐ kitaplarından derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı
etrafımızdakilere, Tanrı’nın bize davranmasını gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Özel Günler ve
uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin
istediğimiz şekilde davranmamız gerekir. Tanrı’nın; kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
buna hiç bir mecburiyeti olmadan, biz bunu
hakedecek bir şey yapmadan, bize bereketini ve
nimetlerini yollamasını isteyebiliyorsak, hatta biz
istemeden bile bunları bize temin ediyorsa; bizden


Akşam duası sonrasında, herkes birbirine “İyi bir

Dini Takvim yıl için yazılasın” ‐Leshana tova tikatev vethatem
Nazlı Doenyas (İyi bir sene için yazılasın ve mühürlenesin); Tizku

Leşanim Rabot (Allah çok senelere nasip etsin)
dileklerinde bulunur.
1 Eylül 2014 - 31 Ekim 2014
(6 Elul 5774 – 7 Heşvan 5774) Bayram Kiduş’u söylendikten sonra ekmek, her

zamankinden farklı olarak şekere veya bala
batırılarak Hamotzi yapılır. Sefaradlar, Kiduş’ta
24 Eylül Çarşamba:
Şeeheyanu berahasını söyler.

Sabah duasından önce Selihot duası yapılır.
Akşam bayram için kurulan sofra, yeni yıl için
Selihotta şofar çalınan cemaatlerde bile, Roş Aşana
dilekleri simgeleyen yiyeceklerle donatılır ve her iki
arifesindeki Selihot’ta şofar çalınmaz.
gece de yemek ve dualar bir düzen çerçevesinde

gerçekleşir.
Sabah duasından sonra, sene içinde Tanrı’ya karşı

söz verilip de yerine getirilmemiş olan vaadlerin

geçersiz kılındığı “Atarat Nedarim”‐Yeminlerin
25 Eylül Perşembe ‐ ROŞ AŞANA
İptali‐ töreni gerçekleştirilir.
1.GÜN‐Yom Tov

Güneş batmadan önce, RoşAşana Bayramı şerefine
Bütün Yahudi’lerin, sabah duasında Şofar sesini
kandiller, evin kadınları ve kızları tarafından
dinlemek üzere Sinagoga gitmesi gerekir.
yakılır.( Baruh Ata Ad.Elo‐enu Meleh Aolam Aşer
RoşAşana’da tamamı 100 ses olarak çalınan Şofar’ı
Kideşanu Bemitsvotav vetsivanu leadlik ner şel
dinlemek, Tora’da yazılı olan bir mitsvadır.
Yom Tov) (Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere

Yom Tov mumlarını yakma mitsvasını veren
*Öğleden sonra, Taşlih duası yapılır. Deniz ya da
Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız mübareksin)


bir su kenarında yapılan bu dua sırasında cepler Roş Aşana ile Kipur arasındaki Şabat’ta okunan
boşaltılır, bu şekilde sembolik olarak günahlar aftara Vayeleh,“Şuva Yisrael Ad Aşem Elo‐eha –
denizlerin derinliklerine atılır. Tanrı’n Aşem’e Dön Ey Yisrael!” cümlesiyle başlar.
Bu aftara, İsrailoğulları’nı Teşuva’ya‐Tanrı’ya, kendi
*Bu gece masada yeni, turfanda bir meyve özüne dönmeye davet ettiği için, bu özel Şabat da,
bulunmalıdır. “Şabat Şuva” olarak adlandırılır. Başka bir yorum
da, bu özel Şabat’ın, RoşAşana ile başlayan ‘On
*Bayram Kiduş’unda, o “yeni meyve” düşünülerek, Teşuva Günü’nün içinde olmasıdır.
yine Şeeheyanu berahası söylenir. *Ekmek yine
şekere veya bala batırılır.
28 Eylül Pazar
*Akşam bayram sofrası yine simgesel yiyeceklerle TSOM GEDALYA
donatılır ve her birinin duası yapıldıktan sonra Gedalya Orucu
yenilir.
Bar/Batmizva yaşını geçmiş her Yahudi erkek ve
kadın, bu orucu tutmakla yükümlüdür.
26 Eylül Cuma‐ ROŞ AŞANA
2.GÜN ‐Yom Tov İsrail topraklarının valisi Gedalya Ben Ahikam’ın
öldürülmesi sonucu, Yahudiler’in toplu olarak bu
Bütün Yahudi’lerin, sabah duasında, tamamı 100 bölgeden kaçması ve üzücü bir şekilde İsrail
ses olarak çalınan Şofar sesini dinlemek üzere topraklarında hiçbir Yahudi kalmamasının anısına
Sinagoga gitmesi gerekir. tutulan bu oruç, bu yıl Pazar sabahı gün
ağarmadan başlar. Pazar akşamı yıldızlar çıkana
kadar devam eder. Cumartesi akşamı yatana kadar
27 Eylül Cumartesi yemek içmek serbesttir.
ŞABAT ŞUVA


Pazar günü dualarında, oruç tutan Sefarad’lar, Seuda Hamafseket –Akşamüstü “Oruca Başlama
Amida duasına Anenu kısmını ekler.”Cevap ver Yemeği”,özenle hazırlanmış ve zengin yemeklerle
bize Baba’mız,bu oruç gününde bize cevap donatılmış bir sofrada yenilir.
ver……(Sidur Kol Yaakov s.266)
Dikkat!.. Cuma olmasına rağmen yemekte Kiduş
duası yapılmaz ve Amotsi duası “bir” ekmekle
3 Ekim Cuma yapılır. (Çünkü Şabat’a girilmemiştir, bu bir Şabat
Erev YOM KİPUR yemeği değildir).

Selihot: Yom Kipur’dan hemen önceki sabah, yine Bayram mumlarının yakılması: Güneş batmadan
gün ağarmadan önceki saatlerde yapılır. önce bayram şerefine mumlar yakılır. Bu yıl Kipur,
Şabat gününe denk geldiği için, mumları yaktıktan
Yemek mitzvası: Kipur’dan önceki gün (bugün) sonra şu dua söylenir: “Baruh Ata Ad.Elo‐enu
ziyafet gibi yemek ve içmek kuralı vardır. Bunları Meleh Aolam, Aşer Kideşanu Bemitzvotav
bu kurala uyma niyetiyle yapan kişi, bu gün de oruç Vetzivanu Leadlik ner şel Şabat ve şel Yom
tutmuş gibi kabul edilir. Hakipurim‐Bizleri mitzvaları ile kutsayan ve bize
Şabat ve Yom Kipur mumlarını yakma mitzvasını
Mikve: Yom Kipur’dan önceki gün Mikve’ye (Dini veren,Evren’in Efendisi Tanrı’mız, Sen
kurallara göre tabii sularla hazırlanmış arınma Mübareksin.”
havuzu) girme adeti vardır. Bunun sebebi, yılın en
kutsal gününe, dini olarak arınmış olarak Bayram mumları yakılmadan yemek bitmiş
girmektir. Diğer bir sebebi ise, mikveye dalıp, yeni olmalıdır.
doğmuş bir insan olarak çıkmaktır. Aynen teşuva
yaptıktan sonra yeni bir insan olarak hayatımıza Çocukların Kutsanması: Yom Kipur’da sinagoga
devam etme niyetinde olmamız gibi. gitmeden önce, artık günün kutsallığı başladığı ve
merhamet ve bağışlayıcılık kapıları açıldığı için,

anne ve babaların, çocuklarının başının üzerine


ellerine koyarak onları kutsaması ve çocuklarının Sinagog: Bu gün, beyazlar giyilerek sinagoga gidilir

başarısı için dua etme adeti vardır. (Duaların tam ve günün tamamı sinagogda ibadet ederek geçirilir.
metni ve Türkçe açıklamaları‐KİPUR s.46‐ Gözlem Yom Kipur duaları bütün senenin en kapsamlı
yayınları‐www.gozlemkitap.com) dualarıdır, birçok değişik kısım, eklemeler vardır.
Bütün bu özel duaları içeren dua kitabına Mahzor‐
Yom Kipur yasakları: Şabat’ta yasak olan her şey, döngü adı verilir.
Yom Kipur’da da yasaktır. Buna ek olarak yaklaşık (Türkçe Açıklamalı Yom Kipur Mahzoru‐ “Kipur”‐
25 saat boyunca yemek içmek, soğuk suyla da olsa Gözlem Yayınları–2006)
yıkanmak, ağzı çalkalamak eşlerarası ilişkide
bulunmak, vücuda ferahlatıcı losyonlar sürmek, Viduy‐Al Het: Gün boyu süren ibadet sırasında
deri ayakkabı giymek yasaktır (deri kemer çoğul olarak yapılan itiraflar Viduy ve Al Het
kullanılabilir). defalarca tekrar edilerek, günahlar için af dilenir.
Viduy okunurken, ayakta baş eğik olarak durulur.
Her günah itiraf edilirken sağ elle göğsün üstüne
4 Ekim Cumartesi‐ YOM KİPUR: hafifçe vurulur. Bu itiraflar hep “çoğul “olarak

yapılır.”Yalan söyledik, ihanet ettik, vb”.Buradaki
Netila: Sabah yataktan kalktıktan sonra yapılan
amaç, her Yahudi’nin birbirinden ve birbirinin
Netila‐El yıkama Duasında, sadece parmakların ilk
işlediği günahtan sorumlu olduğunu
ekleme kadar olan uç kısmı yıkanır, yüz yıkanmaz,
vurgulamaktır.
ağız çalkalanmaz.

Birkot Aşahar: Yom Kipur’da deri ayakkabı giyme Minha: Yona’nın Kitabı‐Öğleden sonra Minha
yasağı olduğu için, Birkot Aşahar‐Sabah duasında,Tanrı’dan kaçılamayacağı,ve Teşuva
Duaları’ndaki şu kısım söylenmez: “Baruh Ata Ad. yapıldığı takdirde bütün bir günahkar şehrin bile
Elo‐enu meleh Aolam şeasa li kol Tsorki‐Kutsalsın Tanrı’nın Affı’na kavuşabileceği mesajını veren
Sen Tanrı’mız, Evren’in Kralı,bütün ihtiyaçlarımı Yona’nın kitabı okunur.
karşılayan”


Neila: Sadece Yom Kipur’a has olan Neila‐Kapanış Birkat Alevana: İstanbul Sefarad geleneklerine

duası, Minha’dan sonra gün batmasına yakın göre Arvit çıkışında “Birkat Alevana‐Ay Duası”
söylenir. Kapanış, hem Kutsal Tapınağın okunur.
kapanışını, hem de Yom Kipur’un sonuna
yaklaşıldığı için dua kapılarının kapanmasını
simgeler. Roş Aşana’da ilahi mahkeme tarafından 8 Ekim Çarşamba akşamı – SUKOT

verilen kararlar artık mühürlenmektedir, bunu
Bu akşam başlayacak ve yedi gün ve yedi gece
idrak eden kişi daha büyük bir bağlılık,
devam edecek Sukot bayramı boyunca, yemek
konsantrasyon ve yoğunlukla dua eder. Neila
yemek, okumak, misafir ağırlamak, uyumak gibi
süresince Ehal’in kapıları açıktır. Af dilenen
evde yapılan her şey, bu bayram için özel olarak
pişmanlık duaları Selihot ve ‘Babamız, Kralımız’
hazırlanan çardaklarda gerçekleştirilir.
anlamına gelen Avinu Malkenu duaları bu bölümde

de okunur.
8 Ekim Çarşamba akşamı Sukot Bayramı şerefine

mumlar, güneş batmadan önce yakılır ve beraha
Neila’dan sonra çalınan Şofar ve coşkuyla hep
söylenir:
birlikte söylenen ‘Şema İsrael Ad.Elo‐enu Ad.Ehad‐

Dinle İsrael, Ad.Tanrı’mızdır, Ad.Tek’tir’’ sözleri ile
“Baruh Ata Ad. Elo‐enu Meleh Aolam Aşer
duanın sonuna gelinir.
Kideşanu Bemitsvotav vetsivanu leadlik ner şel

Yom Tov‐ Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere
Oruç, şofardan sonra değil, Arvit duasından sonra
Yom Tov mumlarını yakma mitsvasını veren
açılır.
Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”

Avdala: Sinagogda, bir gün evvelden yakılmış
Güneş battıktan sonra ise, önceden yakılmış bir
mumla Avdala yapılır.
ateşten faydalanılarak bayram mumları yakılabilir.


15 Ekim Çarşamba‐ OŞANA RABA için kesilen korbanlar, şenlikler, kutlamalarla

yoğun bir şekilde devam etmiş ve ayrılık günü
Sukot bayramının yedinci ve son günü olan Oşana gelmiştir. Bir günlük yeni bir bayramla, Tanrı,daha
Raba, bilgelere göre, Yom Kipur'da mühürlenen yoğun ve daha samimi bir şekilde O’nun için özel
yazgımızın, yürürlüğe girdiği gündür. olan sevgili çocukları ile biraz daha fazla başbaşa
zaman geçirmek ister.
Moşe Peygamber’den itibaren, dilden dile aktarılan
ve Tora’nın satırarası yorumlarını içeren Midraş’a
göre, Tanrı; Avraaam’a şöyle der :”Çocuklarına, özel 17 Ekim Cuma‐ SİMHAT TORA
bir af günü vereceğim. Eğer kefaretleri Roş
Aşana’da onaylanmazsa, Yom Kipur’da Sukot bayramı başından dokuzuncu güne denk
onaylayacağım. Eğer kefaretleri Yom Kipur’da gelen ve İsrael’de Şemini Hag Atseret’le aynı gün
kabul edilmezse, Oşana Raba’da kabul edilecektir”. kutlanan Simhat Tora (Tora Sevinci); Diaspora’da
ayrı bir gün olarak kutlanır.

16 Ekim Perşembe ‐ ŞEMİNİ HAG ATSERET

Tora’da, özel ve ayrı bir bayram olduğu net olarak
belirtilen Şemini Hag Atseret’i Hahamlar şöyle  
yorumlar: “Bir Kralın, bayram için verdiği ziyafet
sonrasında, Ona daha uzak olan kişiler evlerine

döndükten sonra, kendi çocuklarıyla başbaşa,
samimi bir ortamda kaliteli zaman geçirebilmesi
için eklediği ekstra bir gün.” Roş Aşana ve Yom

Kipur’da ciddi bir havada başlayan beraberlik,
Sukot’un yedi günü boyunca dünyadaki 70 millet



Süleyman Doğu
İzmir

Kabala Üzerine Dersler

‐III‐

Yisra'el'in ilâhı Yahova/Jehova(h) kısaca söylenmesi

BİZİM yasak olan (YHVH/JHVH) ismi ile anıla gelmiştir
ve bir "Eloh" olarak benimsenmiştir. Adalet ve

KÜRSÜ ahlâk kavramları O'nun varlığında anlam kazanmış
ve diğer tüm ilâh isimleri gibi (ki toplamda
72'dir)*** "Elohim" isminin çatısı altında
bütünleştiği şekliyle temsil edilmiştir, anlamlar
yüklenmiştir. İbranice'de Im/Im eki genelde eril
çoğul bir kelimeyi sonlandırır. "Eloh"
kelimesine çoğul eki "İm" ilave edilerek
aslında eril‐çoğul bir kelime elde edilmiş
görüntüsü verilmiştir. Ancak gerçek hali
itibariyle Tanrı'nm "Elohim" isminde dişil bir
kelimenin sonuna eklenmiştir. Bu müstesna ve
çok önemli bir haldir. Eril‐çoğul görüntüsünde
dişil teklik vurgulanmıştır ve açıklaması
Zohar'da anlam kazanmıştır. Hıristiyanlık,


mezhepler itibariyle farklı kullanım alanları ve kraliçenin birleşmesinden doğmuştur ve
bulsa da kutsal teslis inancının İkinci Şahsı yansımasını “Adam Kadmon” (Kâmil insan)
olarak Jehova(h) ismini benimsemiştir. Adam remzeder ve açılımını "On Sefirof”ta bulmuştur.
ve Havva'nın cennetten çıkarılması hadisesi hep Efendiler ise krallardır; Elohim "efendilerin
Tanrı'nm söylenmesi yasak olan ismi ile Efendisi"dir. “Sen” olarak hitaba mazhar
ilişkilendirilmiştir. Denilebilir ki, "Elohim" ‐Dişil kılınmıştır. Tanrı’ya “Sen” diye hitap ettiğimizde ön
Tanrısal Bütünlük‐ kavramı Aşem'in söylenmesi kelimeye bağlı olarak İbranice sözcük “At” (Alef,
yasak olan ismi "Avi Hayil"‐ Tanrım Kudrettir‐ Tav) dır ve dişil kullanımı içerir. Tanrı'nın
(Avi=Baba. Erkek vasfı) iç içe geçmiştir; birlikte güç Şefkatinin sert yargı şeklinde ortaya çıkışıdır.
ve kutsiyet kazanmış; "Sh'ma Yisra'el! Adonay Tora(h)m ifadesiyle, Kıskançtır ve kıskançlık ile
Elohenu, Adonay Ecad" ifadesiyle taviz vermezliği tanımlanır. Tüketici bir ateştir;
anlamlandırılmıştır. Açıklaması: ‐Dinle/İtaat Et Onun yanında herşeyin hükümsüz olduğu,
Yisra'el! Adonay (Efendimiz) Elohim'dir, Adonay cezasının yakıcı bir ateş olduğu ifade edilir. Yoksa
(Efendimiz) Tek'tir‐ bizzat Kendisi yakıcı bir ateş değildir. Ateş gibi
yakıcı olan bir şevk ve kararlılıkla hareket edeceği
"Ruah Elohim Çiim." vurgulanır. İslam'da Allah'ın 'Celal' sıfatının
Açıklaması:‐Hayat Elohimin Ruhu'dur. ‐ O Yaşayan cehennemi işaret etmesi gibi.
Tek Dişidir.‐ Ahat=Dişi, Ruah=0,Tek (dişi)
demektir. Rahem Adonay. Elohim yargıç'tır. 6 Kısacası, "yargıçların Tanrı'sı, kralların Efendisi"dir.
"Enoch", Elohim ile birlikte yürümüştür. Enoch, Kabalist yoruma göre; bilim ağacının yol açtığı
âdil bir adam, er kişi idi. günah kusurundan sonra Havva eşine "Zeir Anpin"
ile geri dönmüştür. Zeir Anpin, "On Sefirof'un
Günümüzde İbranice'de yüksek makam sahiplerine payandalarından biridir ve temelini (Yesod)
de "Elohim" denilmesi bundandır. Evren taçlı kral "Nukra" oluşturur. Nukra dişi, Zeir Anpin erkeğin
(YHWH) sırrıdır. Adam'dan Havva'nın ayrılması
gibidir. Nitekim Tora(h) "Kocan seni yaratandır"
6 Tora(h)/ Şemot 22:27; Tora(h) / Bereşit 5:24


der. Elohim, Zeir Anpin olmaksızın tek başına dişi kelimesini "Zahor" (hatırla) olarak duymuştur.

prensibi refere eder. Tüm güçlerin kaynağı ve Şabat mitsvası Aşem'in dünyayı yarattığına tanıklık
sahibi olarak bilinir ve kabul görür. eder ve bu tanıklığın izi olarak, O ilk "On Emir"
lehvalarımn kırılacağını bildiği için ilk lehvalara
Tora(h)da ifadesini bulan ve Rabbi Baal Şem "iyi" 7 kelimesini koymadığı gösterilir. 8 Böylece
Tov'un açıklamalarından yola çıkarak denilebilir ki, Bene‐ Yisra'el önceleri Tanrı'dan korktukları için
"İnsan kendi günahları karşısında unutkandır." Biz "Teşuva" yaparken (pişmanlık duyma, hatadan
başkalarını gördüğümüzde aslında kendi vazgeçme halini) I.Beit‐HaMikdash’ın yıkılması
yansımanızı da tıpkı bir aynada gördüğümüz gibi sonrası yaşanılan sürgün hayatı ile Tanrıyı sevmek
görmemiz mümkündür. Bir günahı, okuyup nedeniyle yapıla gelmiştir. Teşuva yapılmaması
araştırdıkça onun kendimizde de zaman zaman var halinde Ulusun tümünün kurtuluşunu
olduğunu görürüz. Affa mazhar olmak isterken geciktirebileceği anlatılmıştır. Her Yahudi Aşem'in
başkaları için de af dileğimizi gündeme taşırız. Bu sözlerim apaçık bir şekilde anlamak ve başkalarına
Musevi geleneklerinde “viduyu" olarak adlandırılır; aktarmak yeteneği ile donatılmak, sezgileriyle
af isteğimizin ve çabalarımızın tüm insanlar ve onlara birşeyler katmak üzere dünyaya gelmiştir.
insanlık için karşılık bulmasını da içerir. Ama Tora(h)da geçen "lemor" kelimesi, kişi duyduğunu
önemli olan "Ahare Mot‐Kedoşim" ‐Yaşarken başkalarına aktarmak üzere bir emir, kutsal görev
Kutsal Olabilmek‐tir.**** üstlenmiş olarak açıklanır.

Bu anlatımın Kabalist yorumu ruhları ölümsüzlüğe Judaizmin kaynaklarına göre; Tora(h),Yisra'el
hak kazananlar ile ilişkilendirilmiş olmasıdır. Moşe ulusunu "eşi" olarak tanımlamıştır.
Rabenu'ya Sinay Dağı'nda aracısız seslenen
söylenmesi yasak olan ismiyle (YHVH) idi ve O'nun
gür sesi karşısında korkuya kapılan Bene‐Yisra'el

"Şabat" mitsvasında (iş yapmanın yasak olduğu gün 7 Beşinci Emrin son cümlesinde;
ile ilişkili kutsal emir'e) dair "Şemor" (koru, gözet) **** Tora(h)/Vayikra 16:17; Tora(h)/Şemot 19:24
8 Talmud/Baba Kama(55a) dan


Talmud/ Mişle Kitabı'nda " Baba" nın Tanrı'yı işaret sabitliği ile Hıristiyan ekumenliğinin oluşmasının

ettiği, "Anne" ise Yisra'el Ulusu olduğu, bunları "Eş" kaynağı addedilmiş; Tann'yı kıyamete zorlamak
kılan Tora(h) olduğunu kaydeder ve "Ey Yisra'el, açısından Evangeliyon yaklaşımın temeli
Tsadiklerin (iman edenlerin) kızısın sen!" diye sayılmıştır.
hitap eder.9
Anatomi biliminde sertliği ve insan fizyonomisinin
Midraş'a göre, " dağlar" Ataları, "tepeler" ise benzeyişi açısından şakak kemiğine "Petrous"
Anneleri simgeler. Bu yüzden Moşe Rabenu denilmiştir. Nedeni, İbranice'de din karşılığı
"Aazinu"‐Moşe'nin Şarkısı‐nın birinci bölümünün kullanılan "da'at" kelimesinin Farsça'dan geldiği
sonunda "O Senin Baban" der.10 Tanrı, Yisra'el'in şekliyle sürdürüldüğü hususunda aranmalıdır.
"Kurtuluşunun Kayası"dır. "Kayamız gibi değil Hıristiyanlığın teslis (Baba, Oğul, Kutsal Ruh)
kayaları" ifadesiyle de sahte, güçsüz ilâhlar kavramının Hindu algılanış biçimi "Şiva,Vişnu ve
kastedilmiş ; (onların) Kayası onları satmış olduğu Brahma" adlarında temsil edilmiş ve anlam
hususu vurgulanmıştır. kazanmış olması gibi. (Bu arada İbranice'de "Şiva
Denehamata" ‐Teselli Yedilisi‐ demektir ve yedi
Yukarıda değinildiği üzere "Avi"‐Baba‐, "Avi Hayil"‐ Şabat günü okunan ve teselli sözleri içerdiği için bu
Tanrım Kudrettir‐ anlamında kullanıla gelmiştir. ad ile anılan Aftara'dır; (haddimi aşmayarak
[Buradan "Allah Baba" kavramı ile hıristiyanlık Hinduizm ile ilişkisi ayrıca araştırma konusudur.)
inacma hatta günlük kullanımı ile İslâm dünyasına
ulaşmıştır.] İsa'mn havarilerinden Petrus'un İşte Yoşua (İsa), Yahudi geleneklerine uyarak
Aramca dilindeki karşılığı 'Kaya' demektir. "Kaya" "Elohim beni niçin terk ettin?" sözü ile Aşem'i
sorgulayandır ve Luka İncili'nde soyu Kral David'e
dayandırılmıştır. Bunun nedeni, Maşiah’ın Kral
9 Aftara/ Şofertim’den
Tora(h)/Bamidbar 23:9 ; Tora(h)/ Devarim, Perek Aazinu David’in soyundan gelecek olması inancı ile
yakınen ilişkilidir; I.Beit‐HaMikdash’ın inşaası ona
nasip olmasa da.


5:8‐14) Bu husus Tora(h) ile karşılaştırıldığında

Yoşua ismi "Kurtarıcı Rab" anlamına gelen (Yesu) farklılığı açıkça görülecektir Yoşua, Shabbat
kelimesinin Grekçe kullanımından doğumuştur. O, Günü'nün kutsiyetini bozmakla kalmamış Aşem’e
kendisini değil, " Birbirinizi seviniz!" demiştir. eş koştuğu izlenimine yol açmıştır. (Yuhanna 5:16‐
Bunun temeli, Kabalist yorumundan hareketle, 18)
"Aavat Yisra’el "‐Yisra'el Sevgisidir.‐ Kısaca açılımı,
ilahî erdemden gelen ilahi destektir ki, giderek bu Kral Salomon I. Beit‐HaMikdash’ın kapılarım
güç yaşayanların da katkılarıyle insanlar arasında Judaist olmayanlara açmakta bir sakınca
bağ kurulmasını sağlayan ulvî bir yapılanmaya görmemiştir. Sevgi ile yaşatmayı da öğretmiştir.
yönelik gerçek sevgiye dönüşmüştür ama bugün Hıristiyan teolojisinde ölüm, insanlığın kurtuluşu
yaşanılanlar insanî olmaktan ziyade iktisadî ve tarihidir. Bu tarihin ilk aşaması Moşe Rabenu ile
siyasî temellidir başlar ve ikinci aşama, Maşiah’a iman yolu ile
bağlananların ölümsüzlüğe kavuştuklarına dair
Yeni Ahitte Yoşua’ya yalnızca Aşem’e verilecek inanç halidir..Nitekim Yahudiler ‘kendini bilenler
isimler ile hitap edildiğine şahit oluruz. Şöyle ki; bilinir’ anlayışını şi'ar edindikleri ölçüde, elini
Yoşua için: kendi başına varolan (Yuhanna İncili uzatmasını bilenleri kalbi ile taşımaya hazır
1:4, 14:6), her yerde bulunan (Matta İncili 18:20, olduğunu deklâre ederek ortaya koymuştur.
28:20), herşeyi bilen (Matta 17:22‐27, Yuhanna 4:16,
6:64), herşeye gücü yeten (Matta 8:26‐27, Luka Adam'a geri dönersek; O, cennetten çıkarılması
4:39‐44,7:24; 15) ve sonsuz yaşam sahibi olan hadisesi ile kendini yontarak "Yotser"‐Sanatkâr ‐
(Yuhannal:4, I.Yuhanna 5:11,12,20) gibi sıfatlar sıfatını alan ilk insan olmuştur. Aynı zamanda
yakıştırılmıştır. Nitekim Yoşua’da, insanların O'nun görüntüsünden ve benzeyişinden yaratılmış
kendisine Aşem gibi tapınmasına sesini olmasının hakkını vermek konusunda ilk görev
çıkarmadığı (Matta 14:33,28:9), üstelik bazen üstlenendir. Bunun açılımı, "Ahim" İbranice'de
kendisine tapınılmasını bizzat istediği Kardeşler, "Manah" Seçen, Seçilmiş; "Rezon" Kanun
kaydedilmiştir.(Yuhanna 5:23, İbraniler 1:16, Vahiy kelimeleri ile anlam kazanmıştır. Diğer bir ifadeyle,


bu anlatımda Tora(h)da değinilen ve Judaizm için Sütunu Tanrı'dan talep etti ve aldı ama onun
"Am Segula, Eemarta" ‐Seçilmiş Halk ‐, insanlığa neslinden gelen bazı kimseler bunca geçen zamana
hizmet için adanmış ‘Halk’ tanımının rolü rağmen ya hak etmediklerinden ya da layık
yadsınmaz bir gerçektir. Adam ile olmadıklarından olsa gerek yeryüzünde cehennem
ilişkilendirdiğimizde görürüz ki, gerek Adam hayatı yaşamayı tercih ederek onun veriliş gayesini
gerekse Havva ilmen yasak meyveyi yemek bugün unutmuş gözüküyor.
suretiyle herhangi bir cezaya maruz kalmamıştır.
İtaatsiz davrandıkları, sadakat göstermedikleri için, Burada bir hususa daha değinmekte yarar
"çalışmak = cezalandırılmak" anlayışı hakim görüyorum. İslam dünyasında Kur'an'ın tefsir ve
kılınmak üzere cennetten uzaklaştırılmıştır ama hadis ilmi sahiplerinin ittifakla bildirdiklerine göre
hür seçim yapabilme haklan ellerinden Yüce Yaradan, (Talmud’taki anlatımdan farklı
alınmaksızın. olarak) sekiz cennet yaratmıştır. Bunlar üstünlük
açısından birbirlerinden farklıdır. Üstünlük sırasına
Onların züriyetinden gelenler, ister yeryüzü göre dizildiklerinde isimleri: Darül Celal,
esaretinde kendileri için cehennem hayatını tercih Darüsselam, Cennet‐ül Me'va, Cennet‐ül Huld,
ederek ona uygun yaşarlar; isterse cezayı mükafaat Cennet‐ül Naim, Cennet‐ül Karar, Cennet‐ül
şeklinde kabullenmek suretiyle onu cennete Firdevs, Aden Cenneti'dir. Adam ve Havva hangi
dönüştürsünler diye. Cennete dönüştürmeyi tercih cennetten uzaklaştırılmışlardır.? Tora(h)/ Kabala
edenler, kendileri ve insanlık adına çalışmayı ekolüne geri dönersek, Beit HaMikdash'ın
ibadet telakki edenler arasına dahil olmuştur. Zira çöplerinin döküldüğü vadiyi "Gehenna"
ibadet sadece cennet hayatında vardı, cehennemde (Cehennem Çukuru) denildiğini hatıralarından
değil. silen Yahudiler, I. ve II. Beit‐HaMikdash’ın
yıkılması ile sürgüne gönderildikleri topraklan
Adam, cennette ibadetini "Nur"dan bir sütun Erets‐Yisra'el'e dönüştürmek yönünde gayret
etrafında tavaf yaparak yerine getiriyordu; hür göstermedikleri takdirde kurtuluş vaad
iradesiyle yeryüzünü cennete dönüştürmek için


edilmemiştir. Yaşadıkları yere gelecek barış kendi Şaul(İstenmiş), Şemu'el (Onu Tann'dan istedim)‐
barışları olduğu için. olarak bilinir.
Bu yüzden olsa gerek, Zohar’ın anlatımları 2‐"Malah Amavet" (Ölüm Meleği)‐Azrail‐olarak da
Yisra’el’in güvenliği üzerinedir. Yisra’el’in güvenliği bilinir.
her şeyin üstündedir ve günümüzde Siyonizim bu
güvenliğin diğer adıdır. Yisra’el’in güvenliği 3‐İddia makamıdır; Yargıç (Tanrı) nın önünde
kutsaldır; dostlarının insaf ve merhametine terk kulları için savcılık yapmaktır.
edilemez. Yahudilerin herbirinin dualarında
bulundukları ülkenin selametini arzulamaları da 4‐AsıI görevi ise, insanoğlunun hür iradesiyle seçim
bundandır. Diğer uluslara ışık yaymak görevi ile hakkına sahip varlıklar olmasını sağlamaktır. Bu
donatıldıklan gerçeğini gözardı etmesinler diye. husus Judaizmde mutlak kader kavramı
Adam ve Havva, hayat ağacının meyvesinden de olmamasının doğal bir sonucudur. Aşem herşeye
tatmaları ve şirk koşmalarının önüne geçebilmek kadirdir; ben nasıl kutsal isem siz de öyle kutsal
maksadıyla cennetten çıkarıldıklarına göre, soru olun (kodeş) diyen Tanrısal anlayışın bir uzantısı
şudur: Onlann ve onların neslinden gelenlerin olarak yansıtılır. Mutlak kader hali müstesna. Bu
yeryüzünde hür iradeleri ile seçim yapabilmeleri yüzden Tora(h), "Tuşiya" olarak da, bu ad ile de
için mürşidi kimdir? SATAN(ŞEYTAN). bilinir. Bavli Talmudu'na göre, Satan'dan gizli
Satan,Tanrı'ya baş kaldıran ve O'na karşı savaşmak olarak Moşe Rabenu'ya verildiği için bu ad ile
için insanoğlunu günaha teşvik edip güç toplayan anılır. Yani Şeytanı Şeytan yapan imansızlığı
bir varlık değildir. Bu Musevilik dışı bir inançtır. değildir.
Tora(h)/Talmud ve Tora(h)/ Kabala ekolüne göre
Satan; Kur'an, Adam ve Havva'nın yaşadığı olayı, "(...)
yaklaşmayın ki haddi aşan zalimlerden olmayasınız
1‐Diğer melekler gibi Tanrı'nın bir kuludur ve (...)" der ve devamında yaklaşınca "(...) inin ve size
cinlerin başkanıdır. "Aşmeday" ya da "Samu'el"‐ yerde bir zamana kadar bir karar ve bir nasip alma


var." şeklinde açıklar. 11 O halde "Baba"‐Tanrı'nın

söylenmesi yasak olan kimliği‐, "Elohim"e eş Sonuç olarak; hakikâtin sırrı yalnız kendimizi
koşulmasının önüne geçerek, onları şirke tanıdığımız ve nehrin denize akışını kaynağına olan
düşmekten kurtarmıştır. Zira şirk en büyük küfür, saygısında aradığımız ölçüde. Zira sevgi bir
bir günah olarak ebedî ve ezelî sıfatlan ile Yotser'i başkasna bağlanmak değildir; kendini bilenin
ortak kabul etmektir. Ondan ümidini keserek O'nda kendini bulabilmesidir. Proclus'un ifadesiyle
başkasından, kendinden menkul mutlak küfürden Cennet dünyadadır ama dünyevî bir şekilde, dünya
medet ummaktır. İhlâssızlık, 0'nun hukukuna bir ise Cennet'tedir lâkin Semavî bir şekilde.12 Hayat,
tecavüz, Mevcudatın Vahdaniyete olan gerek ana rahminde gerekse toprakta karanlıkta
şahadetlerini red manasındadır. Bu salâh ve hayrı başlamıştır; ışığa koşmak üzere.
kabule karşı bir liyakatsizliktir. Bu durumda Adam,
bir Musevi için Adam Kadmon'a yönelen Ademoğlunun "Seçilmiş Halk” olarak adlandırdığı
yolculuğumuzun mihenk taşıdır; yeryüzünü ve başka uluslara ışık saçmakla yükümlü tuttuğu
cennete çevirmek biz Ademoğlu'nun görev alanının bizlerin aydınlattığı yolda ilerlemesi temennisiyle.
kapsamındadır. Yoksa, Rabbi Yosa'nın ifadesiyle,
"Günahsız hiçbir ölüm yoktur." Adam'ın herhangi Our house is our castle, and our castle is Hashem. Our
bir bireyin ölümü anında huzuruna gelerek house shall not be made a refuge by any one seeking
"Adam'ın Günahı" yüzünden değil, kendi günahları to defy the law.
yüzünden öldüğünü söylemesi tesadüfî değildir.
Halbuki Hıristiyan kateşizm anlayışı; Adam'ın, Thou art the same, and Thy years shall not fail.
Tanrının gösterdikleri dışında başka yere (yasak
meyveden ötürü Satan'a) saygı gösterdiğini gören İzmir, 05 Av 5774
insanoğlunun tekrar aynısını yapmak suretiyle,
başta Adam'ın kendisi olmak üzere bütün insanlık
için ölüm getirdiği üzerinde durur.

11 Kur'an / Bakara Suresi,Ayet 35,36 vd. 12 Proclus, Euphrates: or The Waters of The East





Diyalog 35

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Diyalog 35

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Diyalog 35

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

İzmir Türk Musevileri e-Haber Bülteni

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG -2-

“Yom Kipur” gününde yalnızca Tanrı’ya karşı

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG -4-

Bu çabamıza sizleri de katkıya davet ediyor, 27

İzmir Düğünlerinin Vazgeçilmez Yöneticisi

Düğün Törenini düzenlemek damat tarafının

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG -6-

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG -8-

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 10 -

Asansör & Dario Moreno

İzmir – Bahri Baba Cumhuriyeti çağlarında Türk Kazı Tarihi1 “ adlı

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 12 -

kadimesinden cesim bir harabenin âsar‐ı

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 14 -

olduğumu ve diğer noktalarda inşaat Müze‐i Hümayun Müdirriyet‐i Umumiye‐i

14 Temmuz 2014’te Sene içine dağılmış olan 6 orucumuzdan 1 tanesini

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 16 -

halen Yahudi bir “vatandaş” olarak görülememenin ve bu konuda samimi adımları cesaretle ve her

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 18 -

İşte bu faaliyetlerden birinde Cenk ve Ali Osman İşte sevgili kardeşlerim aç kalarak açlığı değil ancak

Amerikalı-Yahudi Orkestra Şefi Maazel 75 yıllık sanat hayatı boyunca Berlin Alman

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 20 -

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 22 -

Hahambaşı İzmir’de önce Rabanit Recina’nin rahmetli annesi

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 24 -

Joint Gönüllüsü Sevgili Izmirli Cudyolar,

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 26 -

Yeni Joint Gönüllüsü Hello İzmir,

Madrihlerimizin harika kadrosu programda boş yer kalmasına asla

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 28 -

Polin & Leon

Lale & Moiz Abuaf'ın kızları Polin ile Beki &

Sara & Rami

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 30 -

Melis & Eyal

Before Sunset Beach’te

Şeli & David Natan Hayim’in

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 32 -

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 34 -

Rabi Hayim Palaçi

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 36 -

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 38 -

Esta manera de pensar fue siempre un prinsipo i Kon este akto la novya i el novyo akseptan de pasar

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 40 -

meldan al final de la seremonia de boda. La union un formato para la diskusion sovre azer bodas

seremonia, ke tura una medya ora. Ma no

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 42 -

Algunos dos anyos despues, vino mi avuela a

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 44 -

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 46 -

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 48 -

tierra. Tammuz ampeso a rogar i a gritar. Yamo al Tammuz de los Babilones. De este nombre

Hamas. Hizimos todo para evitarlo. El Primer

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 50 -

horas. Israel lo respekto i Hamas kontinuo kon sus los civiles. Lo regretamos si habian piertas civiles

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 52 -

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 54 -

(035) Eylül – Ekim 2014 DIYALoG - 56 -