Polityki antycykliczne i

polityki wzrostu
Wyklad 5 Makro II
Polityka gospodarcze przeciwdziałające cyklom czy wspierające wzrost dzieli się na:
a) politykę makroekonomiczną
b) politykę mikroekonomiczną
Polityki makroekonomiczne raczej przeciwdziałają cyklom niż generują wzrost wchodzą w nie
m.in.:
•polityka pieniężna,
•polityka fiskalna lub polityka budżetowa,
Polityk mikroekonomiczne są nastawione na wzrost. Najczęściej zalicza się do nich :
•politykę przemysłową,
•politykę wspierania innowacji (B+ R),
•politykę transportową.
 Polityka budżetowa/fiskalna
Polityka fiskalna wpływa na popyt AD
Popyt zagregowany
Ekspansywna polityka fiskalna (mniejsze
Podaż zagregowana podatki wyższe wydatki)
Podaż zagregowana
krótkookresowa
Poziom cen równowagi długookresowa
keynesowska zwiększa popyt i przesuwa krzywą AD w
LAS prawo

AD
W okresie krótkim produkcja rośnie do Y2 a ceny są stałe,
Ogólny poziom cen P

bezrobocie spada

Działa tzw. efekt mnożnikowy tzn. wzrost G powoduje

AS dużo większy wzrost produkcji Y
P0

Większa produkcja rodzi wzrost popytu na pieniądz,

dlatego też rosną stopy procentowe (jeśli jego podaż jest
stała)

Y0 Y2

Dochód narodowy Y Dochód narodowy potencjalny

 Polityka budżetowa/fiskalna
Polityka fiskalna wpływa na popyt AD
Popyt zagregowany Ekspansywna polityka fiskalna (mniejsze
Podaż zagregowana podatki wyższe wydatki)
Podaż zagregowana
krótkookresowa
Poziom cen równowagi długookresowa
keynesowska
LAS
AD
Wyższe stopy obniżają inwestycje, popyt maleje, krzywa AD
Ogólny poziom cen P

przesuwa się w lewo, produkcja spada do Y3 a ceny są nadal

stałe,

AS
P0 Mówi się że wydatki rządowe wypychają Inwestycje
prywatne

Y0 Y3 Y2

Dochód narodowy Y Dochód narodowy potencjalny

 Polityka budżetowa/fiskalna
Polityka fiskalna wpływa na popyt AD Ekspansywna polityka fiskalna (niskie podatki
Popyt zagregowany wysokie wydatki)
Podaż zagregowana
Podaż zagregowana
krótkookresowa
Poziom cen równowagi długookresowa
keynesowska
LAS
Ceny w okresie dłuższym nie mogą być stabilne. Produkcja
AS powyżej PKB potencjalnego powoduje wąskie gardła. Brakuje
AD
Ogólny poziom cen P

surowców. Ceny muszą więc wzrosnąć. Krzywa podaży

przestaje być pozioma.
P1
AS
P0 Wyższe ceny (P1)powodują, iż produkcja spada do Y1 .
Wzrost cen podnosi także stopę procentową.

Y0 Y1 Y
3

Dochód narodowy Y Dochód narodowy potencjalny

 Polityka budżetowa/fiskalna
Polityka fiskalna wpływa na popyt AD
Popyt zagregowany
Ekspansywna polityka fiskalna (niskie podatki
Podaż zagregowana wysokie wydatki)
Podaż zagregowana
krótkookresowa
Poziom cen równowagi długookresowa

LAS
AS
AD Wyższe ceny powodują, iż pracownicy żądają wyższych wynagrodzeń
Ogólny poziom cen P

krzywa AS przesuwa się w lewo, ceny rosną do P2 a produkcja wraca

P2
do Yo
P1

P0
A wzrost cen ponownie podnosi stopy procentowe

W efekcie ekspansywna polityka fiskalna przynosi

krótkookresowe ożywienie i długookresową inflację oraz
obniża inwestycje prywatne
Y0 Y1 Y2

Dochód narodowy Y Dochód narodowy równowagi

 Polityka budżetowa/fiskalna
Skutki ekspansywnej polityki budżetowej

Kategorie ekonomiczne Krótki okres Długi okres

Ceny Stałe Rosną

Produkcja Rośnie Wraca do punktu wyjścia

Bezrobocie Spada Wraca do punktu wyjścia

Płaca realna Spada Wraca do punktu wyjścia

Płace nominalne Stała Rosną

Stopy procentowe Rosną Rosną

Inwestycje prywatne Spadają Spadają

 Polityka budżetowa/fiskalna
Równowaga Makroekonomiczna
Tu tez działa mnożnik ale nie omawiam go
Polityka pieniężna wpływa na popyt AD
Popyt zagregowany Restrykcyjna polityka fiskalna (wysokie
Podaż zagregowana
Podaż zagregowana podatki, niskie wydatki) zmniejsza popyt i
krótkookresowa
Poziom cen równowagi długookresowa przesuwa krzywą AD w lewo

LAS
Produkcja spada do Y1 a ceny do P1 bezrobocie rośnie
AS
Ogólny poziom cen P

AD Niższe ceny powodują recesję, pracownicy godzą się na obniżkę

wynagrodzeń (ich płaca realna pozostaje niezmieniona) krzywa
AS przesuwa się w prawo, ceny spadają do P2 a produkcja wraca
do Yo
P0

P1
P2 W efekcie restrykcyjna polityka fiskalna przynosi
krótkookresową recesje i zwalcza długookresową
inflację, obniża stopy procentowe
Y1 Y0

Dochód narodowy Y Dochód narodowy równowagi

 Polityka budżetowa/fiskalna
Skutki restrykcyjnej polityki budżetowej

Kategorie ekonomiczne Krótki okres Długi okres

Ceny Stałe Spadają

Produkcja Spada Wraca do punktu wyjścia

Bezrobocie Rośnie Wraca do punktu wyjścia

Płaca realna Rośnie Wraca do punktu wyjścia

Płace nominalne Stała Spadają

Stopy procentowe Spadają Spadają

Zgodnie z myśleniem Keyensa niskie stopy procentowe ze względu na złą koniunkturę nie pobudzają inwestycji
prywatnych w okresie krótkim.
 Polityka monetarna

.
Fisher jako pierwszy zaproponował równanie, w którym:

M = podaż pieniądza
V = szybkość obiegu pieniądza
P = poziom cen
T = ilość transakcji przeprowadzonych z użyciem pieniądza
Później ekonomiści zamienili zmienną T na zmienną Q = realna produkcja.

Stąd wzrost podaży pieniądza prowadzi albo do zamian cen albo zmiany produkcji jeśli
szybkość obiegu pieniądza się nie zmienia. Podażą pieniądza można więc wpływać na
wielkość produkcji.
 Polityka
Politykamonetarna
monetarna
Mechanizm transmisyjny - mechanizm, przez który zmiany w sferze finansowej
oddziałują na produkcję i zatrudnienie w sferze realnej.

W naszym przypadku zmiana stopy procentowej, zmienia popyt na dobra inwestycyjne

(inwestycje) i dobra konsumpcyjne (via cena kredytu).Powodują to one przesunięcie funkcji
konsumpcji i funkcji inwestycji a tym samym i krzywej popytu globalnego. W konsekwencji
zmiany stopy procentowej wywierają więc wpływ na wielkość produkcji i dochodu
odpowiadającą warunkom równowagi

r =>I,C =>AD r =>I,C =>AD

 Polityka monetarna
Mechanizm transmisyjny nie zawsze działa:
• w czasie kryzysu niskie stopy procentowe nie pobudzają popytu (przypomnijmy
sobie co na ten temat mówił Keynes)
• pułapka płynności =>nieskończony popyt na pieniądz tj. sytuacja, gdy wszyscy dążą
do posiadania gotówki, a nikt nie kupuje papierów wartościowych.
Polityka monetarna
Pułapka płynności – występuje przy tak niskiej, krytycznej stopie
procentowej, przy której nie oczekuje się, że może się ona jeszcze
obniżyć. Na ogół wtedy przewiduje się jej wzrost, a tym samym spadek
rynkowych cen obligacji. To z kolei sprzyja utrzymywaniu zasobów
pieniądza na jak najwyższym poziomie. Nie opłaca się utrzymywać
dochodów w postaci obligacji, gdyż przewiduje się straty z tytułu spadku
ich wartości rynkowej. Sytuację tę charakteryzuje zanik wpływu banku
centralnego na poziom popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego.
Zwiększanie podaży pieniądza przez bank centralny nie powoduje
obniżki stopy procentowej, a jedynie tezauryzację nadwyżki pieniądza
przez podmioty gospodarcze. Jedynym sposobem na wzrost inwestycji i
produkcji sektora prywatnego jest zwiększenie wydatków
budżetowych,.
 Polityka monetarna

Stopa procentowa

Popyt na
pieniądz

Wolumen pieniądza

Luzowanie ilościowe
Polityka monetarna
 Polityka monetarna
Obecnie działa pułapka
płynności i stąd FED
stosuje inne
instrumenty
pobudzania gospodarki
tzn. luzowanie
ilościowe
 Polityka pieniężna/monetarna
Polityka pieniężna wpływa na popyt AD
Popyt zagregowany Ekspansywna polityka pieniężna (niskie
Podaż zagregowana
Podaż zagregowana stopy procentowe) zwiększa popyt i
krótkookresowa
Poziom cen równowagi długookresowa przesuwa krzywą AD w prawo

LAS M =>r =>I,C =>AD =>Y =>P

AS Produkcja rośnie do Y1 a ceny do P1
AD
Ogólny poziom cen P

P2 Wyższe ceny powodują, iż pracownicy żądają

P1 wyższych wynagrodzeń krzywa AS przesuwa się w
lewo, ceny rosną do P2 a produkcja wraca do Yo
P0

W efekcie ekspansywna polityka monetarna przynosi

krótkookresowe ożywienie i długookresową inflację

Y0 Y1

Dochód narodowy Y Dochód narodowy równowagi

 Polityka monetarna
Skutki ekspansywnej polityki monetranej/pienieznej

Kategorie ekonomiczne Krótki okres Długi okres

Ceny Stałe Rosną

Produkcja Rośnie Wraca do punktu wyjścia

Bezrobocie Spada Wraca do punktu wyjścia

Płaca realna Spada Wraca do punktu wyjścia

Płace nominalne Stała Rosną

Stopy procentowe Spadają Spadają

Inwestycje prywatne Rosną ale nie Rosną ale nie zawsze

zawsze
Szkoła Opinia dotycząca potrzeby wspomagania rynku przez państwo celem stabilizowania
gospodarki
Rynek jest samoczynne regulatorem nie potrzebuje aktywnej antycyklicznej polityki państwa.
klasyczna

Polityki pieniężna i fiskalna są neutralne i zmieniają jedynie wielkości nominalne (poziom cen i
płac nominalnych) a nie realne (np. PKB, zatrudnienie). Place i ceny są elastyczne i zapewniają
szybkie dostosowanie gospodarki do zmieniających się uwarunkowań. Podaż zagregowana w
długim okresie jest stała.
Rynek jako regulator może prowadzić do ustalenia równowagi makroekonomicznej przy
Keynesow

niepełnym wykorzystaniu mocy wytwórczych (niskie PKB i wysoka stopa bezrobocia). Aktywna
ska

polityka budżetowa powinna temu zapobiegać . Gospodarkę cechuje inercja (sztywne ceny i
place). Krzywa podaży zagregowanej jest pozioma
Na łączny popyt wpływa wyłącznie/ głównie podaż pieniądza a polityka fiskalna ma slaby wpływ
Monetarna

na produkcje i ceny. Narzędzia polityki pieniężne są skuteczne w stabilizowaniu koniunktury.

Krzywa podaży zagregowanej jest stroma czyli zmiana popytu wpływa głównie na zmiany cen a
nie PKB. Pieniądz wywiera wpływ na produkcje ale z e znacznym opóźnieniem dlatego polityka
pieniężna powinna być przewidywalna (stałe tempo wzrostu podaży pieniądza). Dyskrecjonalna
polityka pieniężna może prowadzić do chaosu.
Szkoła Opinia dotycząca potrzeby wspomagania rynku przez państwo celem
ekonomiczna stabilizowania gospodarki
Podażowa Najważniejsze są właściwe bodźce tj. właściwe wynagradzanie pracy,
oszczędzania i przedsiębiorczości. Istotny jest wpływ podatków na łączną podaż.
Obniżanie stóp podatkowych przesuwa krzywą podaży w prawo (wyższe tempo
innowacji, większa podaż pracy i kapitału) .

Racjonalne Jeśli podmioty gospodarcze są w stanie przewidzieć skutki polityki

oczekiwania makroekonomicznej dostosowują do niej swoje zachowania (zanim rząd zastosuje
odpowiednie bodźce ekonomiczne) co czyni te politykę nieskuteczną. Skuteczna
może być tylko polityka makroekonomiczna nieprzewidywalna. Polityka taka jednak
będzie źródłem fałszywych sygnałów dla gospodarki spowoduje dezorientacje i
zakłócenia. Natomiast systematyczna polityka fiskalna i pieniężna np. odnośnie
zwalczania bezrobocia sa nieskuteczne. Dlatego rząd powinien się powstrzymać
od dyskrecjonalnej polityki makroekonomicznej.
 Jak kraje i grupy krajów tworzą
przesłanki do wzrostu - ekonomia
rozwoju

Polityka wspierania wzrostu

gospodarczego
Model Portera jako punkt wyjścia – pokazuje na co państwo powinno działać by tworzyć
przesłanki do wzrostu

CZYNNIKI ZASOBOWE: bardziej istotne niż lokalne surowce i

zasoby naturalne sa wysoko wyspecjalizowane zasoby
wytworzone w danym kraju
• POWIAZANE I WSPIERAJACE PRZEMYSŁY:
przewagi konkurencyjne powstają częściej w klastrach ni w
rozproszeniu (np przemysł półprzewodników, komputerów i
oprogramowania w USA)
• CZYNNIKI POPYTOWE: wymagający kliencidanego kraju
wymuszają na krajowych producentach wzrost jakości i
innowacyjności
• STRATEGIA, STRUKTURA I RYWALIZACJA: te trzy czynniki sa
siła napędowa innowacji i rozwoju
Diament M. E. Portera
Polityki i programy stymulujące wzrost w
Polsce
• Program Infrastruktura i Środowisko 27,41 mld euro
• Program Inteligentny Rozwój 8,61 mld euro
• Program Polska Cyfrowa 2,17 mld euro
• Program Wiedza Edukacja Rozwój 4,69 mld euro
• Program Polska Wschodnia 2 mld euro
• Program Pomoc Techniczna 700,12 mln euro
• Regionalne Programy operacyjne 31, 277 mld euro
W latach 2014-2020 Polska zainwestuje 82,5 mld euro z
unijnej polityki spójności.
Program Operacyjny Inteligentny Rozwój ( PO IR)

Program będzie działał w następstwie za Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG).
Głównym celem PO IR będzie pobudzenie innowacyjności i konkurencyjności gospodarki w Polsce
za pomocą zwiększenia nakładów prywatnych na rozwój i badania. Nakłady te będą
skoncentrowane na budowie nowych sektorów biznesu i wzmocnieniu już istniejących, a także na
rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw. Preferowane będą projekty badawcze, które cechuje
wysoki potencjał w zakresie nauki i biznesu. PO IR będzie przewidywał rozwiązania horyzontalne
preferujące wsparcie badań naukowych i prac rozwojowych prowadzących do innowacji w
zakresie technologii środowiskowych, niskoemisyjnych oraz umożliwiających oszczędne
gospodarowanie zasobami.

Program Operacyjny Polska Cyfrowa ( PO PC)

Program ten jest nowością i kierowany jest w stronę technologii informacyjno – komunikacyjnej,
przede wszystkim do tworzenia sieci szerokopasmowych i rozwoju e- usług publicznych.
Zapewnienie nowego masowego dostępu do szerokopasmowego internetu, podniesienie
kompetencji cyfrowych różnych grup społecznych by nie tworzyć wykluczenia cyfrowego.
Program Operacyjny Wiedza Edukacja i Rozwój (PO WER)

PO WER swym działaniem będzie obejmował:

- wdrożenie reform systemów i struktur w wybranych obszarach polityk publicznych, kluczowych z punktu widzenia
strategii Europa 2020 i krajowych programów reform,

- wspieranie jakości, skuteczności i otwartości szkolnictwa wyższego jako instrumentu budowy gospodarki opartej
o wiedzę,
- poszukiwanie nowych, niestosowanych dotąd na szerszą skalę innowacyjnych metod rozwiązywania problemów
społecznych takich jak: bezrobocie, wykluczenie społeczne czy brak kwalifikacji i wykształcenia. Wypracowywanie
tych metod będzie odbywać się w drodze tworzenia i testowania nowych rozwiązań a także poprzez przenoszenie
rozwiązań stosowanych w innych krajach (współpraca ponadnarodowa),
- realizację programów w zakresie mobilności ponadnarodowej czyli np. staży i praktyk zagranicznych w ramach
programów Erasmus czy Leonardo da Vinci,
- realizację działań ukierunkowanych na bezrobotne osoby młode w wieku od 15 do 24 roku życia i poprawę ich
sytuacji na rynku pracy w ramach Inicjatywy na rzecz zatrudnienia osób młodych i Gwarancji dla młodzieży.
Najważniejsze obszary wsparcia przedsiębiorstw w nowej perspektywie, to przede wszystkim: konkurencyjna i innowacyjna
gospodarka, w tym w zaawansowane technologie zarządzania przedsiębiorstwem, technologie ITC dla wytworzenia
innowacyjności procesowej czy produktowej.
Wsparcie podobnie jak w dotychczasowej perspektywie- pochodzić będzie z trzech głównych źródeł (programów operacyjnych) :
- krajowych – w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój,
- regionalnych- w ramach Regionalnych programów Operacyjnych
- Programu Polska Wschodnia - skoncentrowanego na rozwoju województw lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego,
świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego.

W ramach POIR cele skierowane bezpośrednio do firm dotyczą ich inwestycji w badania, innowacje oraz podnoszenie
konkurencyjności poprzez wdrażane technologie, na które przewidziano prawie 16 mld euro.
Firmy MSP mogą liczyć na wsparcie z POIR w tworzeniu indywidualnych projektów badawczo-rozwojowych, inicjowanych
zarówno przez same firmy jak i jednostki naukowe oraz wdrażaniu wyników prac badawczych w działalności komercyjnej.
Ścieżka realizacji typowych projektów może zatem wieść od innowacyjnego pomysłu, którym zaszczepić mogą się wzajemnie
firma jak i Centrum B+R, poprzez opracowanie technologii szytej na miarę potrzeb innowacyjnego przedsiębiorstwa a następnie
wprowadzenie rozwiązania na rynek.

Na poziomie regionalnym planowane jest natomiast wsparcie dla przedsiębiorców MŚP w zakresie rozwoju produktów i usług
opartych na technologiach informatycznych i komunikacyjnych, sprzedaży produktów i usług w Internecie (handel elektroniczny),
tworzenia i udostępniania usług elektronicznych, a także wprowadzania procesów modernizacyjnych.
W ramach nowych programów regionalnych firmy zainteresowane technologiami sfinansują np.:
•zakup sprzętu i oprogramowania umożliwiającego wprowadzenie nowej e-usługi,
•rozwój działalności on-line poprzez wdrożenie systemu zarządzania sprzedażą i usługami,
•wdrożenie nowoczesnych rozwiązań informatycznych w organizacji i zarządzaniu przedsiębiorstwem klasy ERP
Modele wspierania wzrostu
• Chiński (stabilne instytucje, tania siła robocza nastawienie
proeksportowe i powolne kreowanie chłonnego rynku
wewnętrznego)
• Niemcy. USA (B+R)
• Irlandia (niskie podatki i przyciąganie ZIB)
• Polska (zaopatrywanie Niemców)
• Rosja, kraje arabskie (model surowcowy)
Dlaczego teoria wzrostu nie wystarcza,
a potrzeba ekonomii rozwoju
• Kraje słabo rozwinięte różnią się zasadniczo od krajów
wysokorozwiniętych
• Różnice występują również w obszarach nieobjętych klasyczną teorią
wzrostu i niepoddających się jej formalizmowi
• Tradycyjne teorie rozwoju nie przyniosły w Trzecim Świecie
spodziewanych rezultatów. Oparte były one na błędnych
przesłankach i przenosiły często wprost uwarunkowania z krajów
wysokorozwiniętych.
Przyczyny klęski podejścia
interwencjonistycznego
• Nieprawidłowe adresowanie pomocy
• Rozwój struktur biurokratycznych (kleptokracja)
• Zewnętrzny (i przez to nieakceptowany) charakter zmian
• Skokowy (a nie stopniowy) charakter zmian
• Brak ciągłości realizowanych programów pomocowych, co zaburza
rozwój spójności kulturowej w krajach adresatach
Mechanizmy blokujące rozwój
• Niepełna informacja oraz efekty zewnętrzne i asymetria informacji
• Problemy wynikające z korzyści skali
• Zjawisko strategicznej komplementarności i wielopunktowych stanów
równowagi
• Błędy koordynacji
Koncepcja Rostowa
• Gospodarka może znajdować się w pięciu stanach:
▫ Społeczeństwo tradycyjne
▫ Powstanie warunków do startu gospodarczego
▫ Start gospodarczy
▫ Dojrzałość
▫ Masowa konsumpcja
• Inny kierunek – modele rozwoju a nie modele wzrostu!
Dwusektorowy model rozwoju
gospodarczego – model Lewisa
• Gospodarka niedorozwinięta – dwa sektory
▫ Tradycyjny sektor rolniczy charakteryzowany przez:
• nastawienie na przetrwanie
• nadmierną podaż siły roboczej
• zerową krańcową produktywność pracy
▫ Nowoczesny sektor przemysłowy
• Rozwój jest determinowany przez tempo akumulacji kapitału w
sektorze przemysłowym
Model Lewisa – ilustracja graficzna
Krytyka modelu Lewisa (1)
• Tempo przepływu pracy z sektora tradycyjnego do nowoczesnego
może nie być proporcjonalne do inwestycji kapitałowych
▫ wprowadzanie bardziej zaawansowanych technik
kapitałochłonnych
• Nadwyżka pracy w sektorze rolniczym i brak nadwyżki w sektorze
przemysłowym?
• Brak wzrostu płac w sektorze nowoczesnym w całym okresie
transformacji.
Krytyka modelu Lewisa (2) - możliwe
implikacje wprowadzania technik
kapitałochłonnych
Analiza wzorców rozwoju i zmiany
strukturalnej
• Model Lewisa i koncepcja Rostowa zostały przetestowane empirycznie.
• Hollis B. Chenery potwierdził badając rożne kraje i analizując wzorce zmian
(próba przekrojowo-czasowa), że proces rozwoju obejmuje kilka
kluczowych zmian:
▫ Przejście z produkcji rolnej do przemysłowej
▫ Stałą akumulację kapitału fizycznego i ludzkiego
▫ Zmianę preferencji konsumentów w kierunku dóbr przemysłowych i
usług
▫ Wzrost roli i wielkości miast
▫ Wzrost liczby ludności przy jednoczesnym zmniejszaniu się
przeciętnej liczebności rodziny
Czynniki wpływające na zmianę
• Krajowe:
▫ Zasoby surowców oraz wielkość kraju (powierzchnia i liczba
ludności),
▫ Czynniki instytucjonalne (cele polityki rządowej)
• Międzynarodowe:
▫ Dostęp do zewnętrznych źródeł kapitału
▫ Dostęp do technologii
▫ Możliwość prowadzenia wymiany handlowej z zagranicą
Modele zależności międzynarodowej
• Czynniki wpływające na zmianę mogą przyspieszać rozwój ale mogą
również doprowadzić do jego zahamowania.
• Geneza (lata 70te) – brak wchodzenia przez kraje rozwijające się na
ścieżkę rozwoju i przechodzenia kolejnych jego etapów. Rozwój:
▫ Modelu zależności neokolonialnych,
▫ Modelu fałszywego paradygmatu,
▫ Hipotezy rozwoju dualistycznego.
Model zależności neokolonialnych
• Kraje rozwinięte w założeniu wykorzystują swoją lepszą sytuację i nie
dbają o rozwój krajów biednych.
• Tworzą się: centrum (kraje rozwinięte) i peryferia (kraje rozwijające
się).
• Kraje rozwijające się: nieliczna grupa uzyskująca duże dochody jest
zainteresowana utrzymaniem status quo.
• Kraje rozwinięte: organizacje zajmujące się handlem z krajami
rozwijającymi się są zainteresowane utrzymaniem przewagi
technologicznej (również dążenie do utrzymania status quo).
Model fałszywego paradygmatu
• Niedorozwój jest konsekwencją nieodpowiednich zaleceń ze strony
międzynarodowych ekspertów, dotyczących prowadzenia polityki
gospodarczej.
• Zbyt wiele nacisku kładzie się na zwiększenie oszczędności i inwestycji.
• Stosowane przez nich modele nie uwzględniają specyfiki
instytucjonalnej kraju (rola plemion, kast, klas społecznych),
występujących nierówności .
Hipoteza rozwoju dualistycznego
• Fakt: w wielu krajach istnieją (i pogłębiają się) różnice między krajami
bogatymi i biednymi, a także w ramach krajów biednych – bogatą elitą i
ubogą resztą.
• Cztery założenia rozwoju dualistycznego:
▫ Rożne warunki gospodarowania mogą występować i utrzymywać się
w czasie (model Lewisa)
▫ Różnice te są chroniczne i nie ma dowodu, że będą zanikać w czasie
▫ Dowody empiryczne wskazują na wzrost różnic
▫ Powiązania między „oazami” bogactwa i biedy zdają się wskazywać
na brak podnoszenia warunków życia biednej części, a raczej na
jeszcze większą jej marginalizację w dostępie do efektów wzrostu.
Może warto wymusić zmiany, które doprowadzą do
poprawy warunków dla biednych? –
Kontrrewolucja neoklasyczna

Konsensus waszyngtoński
Cele konsensusu

• Realizacja reform dla sprawnego mechanizmu funkcjonowania

gospodarki
• Uelastycznienie rynków
• Stworzenie warunków instytucjonalnych
Konsensus Waszyngtoński
• MFW i Bank światowy przyjęły projekt reform
• J. Williamson 1989 r. przygotował szereg zaleceń:
1. zachowanie dyscypliny fiskalnej poprzez zmniejszanie deficytu budżetowego oraz
utrzymanie go na niskim poziomie
2. Zmiana struktury wydatków publicznych
3. Reforma systemu podatkowego
4. Reforma systemu kursów walutowego
5. Liberalizacja stóp procentowych
6. Liberalizacja handlu zagranicznego
7. Liberalizacja przepływów kapitałowych
8. Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych
9. Ochrona praw własności
10. Deregulacja
Rozszerzenie Konsensusu
Waszyngtońskiego
1) Wzmocnienie systemu finansowego oraz wprowadzenie silnego
nadzoru finansowego
2) Utworzenie systemu zabezpieczeń społecznych
3) Liberalizacja rynku pracy
4) Wzmocnienie instytucjonalnych ram funkcjonowania gospodarki
5) Troska o prawidłową alokacje dochodów budżetowych
Wnioski z Konsensusu

• Praktyka lat 90. XX wieku potwierdziła skuteczność w Korei Południowej

i Tajlandii oraz fiasko w Meksyku, Argentynie i Brazylii
• W krajach Ameryki Południowej przyczyną był brak konsekwencji w
realizacji reform
Inne przyczyny niepowodzeń to:
- tempo wprowadzanych reform
- upolitycznienie prywatyzacji
- brak systemu ochrony praw własności
- uleganie korporacyjnym grupom nacisku
- nieudane procesy własnościowe, reprywatyzacyjne
 Krytyka działalności MFW w
krajach rozwijających się
• Dewaluacja waluty powoduje wzrost cen dóbr importowanych co pogarsza
sytuacje najbiedniejszych
• Polityka wysokiej stopy procentowej ma na celu wzrost krajowych
oszczędności, ale ogranicza akcje kredytowa i pobudza recesje
• Dyscyplina budżetowa oznacza cięcie wydatków - pogorszenie sytuacji
najuboższych
• Restrykcyjna polityk gospodarcza ogranicza inwestycje w rozwój
• Ograniczona skuteczność w powstrzymywaniu inflacji jest powodowana
niskim poziomem rozwoju państw
• Utrzymywanie w KSR niekorzystnej struktury handlu
• Stosowanie jednolitych instrumentów abstrahując od różnorodności państw
KSR
 Niedorozwój, jako wynik błędów
koordynacji
• Skuteczny rozwój gospodarczy osiągany jest dzięki komplementarnemu
rozwojowi kilku czynników – np. efekty zewnętrzne powodują, że dopiero
jednoczesne decyzje inwestycyjne wielu firm przynoszą korzyść gospodarce.
• Błędy koordynacji – brak zdolności do koordynacji decyzji przez członków
społeczeństwa prowadzi do wyniku (równowagi), w której jest im gorzej niż w
innej sytuacji, która także jest równowagą.
• Przyczyny:
▫ niemożność koordynacji działań
▫ różnice oczekiwań
▫ dylematy z obszaru teorii gier – każdemu jest lepiej, jeśli pierwszy nie
podejmuje działań
 Przykłady błędów koordynacji
• Firmy do rozpoczęcia aktywności w specjalistycznym obszarze potrzebują
specjalistów z tej dziedziny; brak specjalistów i kształcenia wynika z braku
dostępnych miejsc pracy.
• Specjalizacja rolnictwa (zwiększająca efektywność) – dochodzi do niej, gdy
możliwy jest handel. Brak rozwiniętych rynków zbytu zniechęca do
specjalizacji.
• Inwestowanie w nowoczesne technologie – wymaga dużych nakładów, a jest
nieopłacalne, gdy inni mogą łatwo skorzystać z owoców. Dopiero, gdy
wytworzy się wyścig technologiczny jest to opłacalna decyzja z punktu
widzenia każdej firmy.
• Problem „wyboru miejsca spotkania” i „stłoczenia” – brak informacji może
sprzyjać nadprodukcji w jednych obszarach i zbyt małej produkcji w innych.
Początek wzrostu – wielkie pchnięcie
• Dlaczego pomimo zapewnienia podstawowych czynnikow wzrostu
(kapitału, technologii) nie rozpoczynają się procesy rozwojowe:
▫ aby rozpocząć industrializację firma musi mieć gwarancję
rynków zbytu – w gospodarce bez pieniądza nikt nie kupi
nowoczesnego produktu,
▫ nawet jeśli dostępna jest nowoczesna technologia, nikt jej nie
użyje, bo nie ma rynków zbytu
• Wydaje się, że potrzeba jest interwencji zewnętrznej do rozpoczęcia
procesów rozwojowych.
Wielkie pchnięcie – założenia modelu

• Jeden czynnik produkcji

• Dwa sektory (nowoczesny i tradycyjny)
• N (bardzo duże) dóbr, które mogą być wytwarzane w sektorze tradycyjnym i
nowoczesnym
• Technologia: w sektorze tradycyjnym każdy pracownik produkuje 1 jednostkę
dobra w sektorze nowoczesnym więcej, ale występują w nim koszty stałe.
• W sektorze tradycyjnym każdy zarabia 1, w sektorze nowoczesnym >1
• Konsumenci wydają tyle samo na każde z dwóch dóbr
• Gospodarka jest zamknięta (brak wymiany z zagranicą)
• W sektorze tradycyjnym występuje doskonała konkurencja, w sektorze
nowoczesnym działa monopolista, który nie może podnieść ceny powyżej 1,
gdyż zostałyby wyparty przez sektor tradycyjny
Wielkie pchnięcie – ilustracja graficzna
Inne sytuacje, kiedy wielkie pchnięcie może być konieczne
• Efekty międzyokresowe
• Ułatwienie migracji wieś – miasto (urbanizacja)
• Efekty związane z infrastrukturą
• Efekty związane z wyszkoleniem
Dlaczego problem wielkiego pchnięcia nie
może zostać rozwiązany przez pojawienie się
„super-przedsiębiorcy”?
• Dlaczego jeden z przedsiębiorców nie może zostać „super-
przedsiębiorcą” na rynkach dla wszystkich N produktów?
• Niedoskonałości rynku kapitałowego
• Koszty agencji – trudności z nadzorem (pojawienie się negatywnych
efektów skali, zakresu – economies of scope – przy gwałtownym
wzroście skali działania na rynku)
• Brak znajomości całego rynku przez jednego „super-przedsiębiorcę”
Teoria pierścienia uszczelniającego
Kremera (O-ring theory) - założenia
• Tradycyjna ekonomia – możliwość substytucji między czynnikami
produkcji.
• Podejście Kremera – oparte na komplementarności, decyduje
najsłabsze ogniwo.
• Substytucja jakości przez ilość jest możliwa tylko do pewnego stopnia.
Teoria pierścienia uszczelniającego
Kremera (O-ring theory) – model (1)
• Proces produkcji rozbity na n zadań.
• Każdy pracownik charakteryzuje się poziomem umiejętności 0<q<1.
Im większe umiejętności tym większe prawdopodobieństwo
wykonania zadania z sukcesem
• Wielkość produkcji jest wynikiem pomnożenia umiejętności
pracowników wykonujących zadania
Teoria pierścienia uszczelniającego
Kremera (O-ring theory) – model (2)
• Podaż pracy jest nieelastyczna (każdy pracuje 1 jednostkę czasu bez
względu na płacę)
• Dochodzi do kojarzenia pracowników o podobnych kwalifikacjach.
Jeśli w gospodarce składającej się z czterech pracowników mamy
dwóch z qh i dwóch z ql, to
Teoria pierścienia uszczelniającego
Kremera (O-ring theory) – model (3)
• Każda firma dąży do zatrudniania pracowników o najwyższych
kwalifikacjach, ale również każdy pracownik dąży do pracy w zespole,
w którym będzie współpracował z najlepszymi.
• Łączenie będzie tworzyć strukturę kaskadową – w najlepszej
orkiestrze będą występować najlepsi muzycy i w przypadku
jakichkolwiek wątpliwości, ci z gorszymi kwalifikacjami będą
zastępowani.
 Implikacje teorii Kremera
• Płace rosną dużo szybciej niż umiejętności – efekt ten jest wzmacniany w
przypadku wzrostu liczby zadań (n).
• Korzyści z nabywania dodatkowych umiejętności rosną przy wzroście
umiejętności pozostałych członków społeczeństwa.
• Możliwe jest występowanie pułapek niskiej produkcji i niskich
umiejętności. Wychodzenie z nich jest bardzo trudne, gdyż opłacalność
inwestycji jest w przypadku osób w nich pozostających bardzo niska
(efekty pierścienia zacieśniającego).
Dziękuję za uwagę