KAGAWARAN NG EDUKASYON

REHIYON VII
DIBISYON NG MANDAUE
Plaridel St., Mandaue City

Para sa Filipino sa Piling Larang (Akademik)

KALAGITNAANG MARKAHAN-LINGGO 4-6

SARILING LINANGAN KIT

1
 PAUNANG SALITA

Ang Sariling Linangang Kit na ito ay inihanda para sa mga mag-aaral upang
maipamalas ng mga mag-aaral ang pag-unawa sa mga akademikong sulatin.

Ang mga gawain ay makapagpapatibay ng kanilang kaalaman sa mga iba’t

ibang kasanayan sa nasabing learning competency na pwedeng gamitin at
makapagpapaunlad ng mga pang-araw-araw na pamumuhay at ng sariling
karanasan.

Nahahati sa tatlong bahagiang Sariling Linangang Kit na ito:

A. Tuklasin (Ano ang nangyari?)

- Ito ay ang bahagi na kung saan ay sasagutin nila ang mga iba’t
ibang gawain na hindi pa nila lubusang nalalaman ang learning
competency.

. B. Suriin (Ano ang dapat malaman?)

- Ito ay ang bahagi na kung saan ay ipaliliwanag ang learning
competency na nakapaloob dito.
C. Pagyamanin (Ano ang natutunan?)
- Ito ay ang bahagi na kung saan ay malalaman kung nahasa
ang kanilang kaalaman sa learning competency na nabibigyang-
kahulugan ang akademikong pagsulat; nakilala ang iba’t ibang
akademikong sulatin ayon sa: a)layunin b)gamit c) katangian d) anyo;
at nakapagsasagawa ng panimulang pananaliksik kaugnay ng
kahulugan, kalikasan at katangian ng iba’t ibang anyo ng sulating
akademiko.
Inaasahan ang mag-aaral na malinang ang kanilang kakayahan at magamit
ang mga natutunan nila sa kanilang pang-araw-araw na pamumuhay.
Linangang Kompetensi:

- Nabibigyang-kahulugan ang mga terminong akademiko na may kaugnay

sa piniling sulatin (CS_FA11/12PT-0M-o-90)
- Naisasagawa nang mataman ang mga hakbang sa pagsulat ng mga
piniling akademikong sulatin (CS_FA11/12PU-0d-f-92)
- Nakasusunod sa istilo at teknikal na pangangailangan ng akademikong
sulatin (CS_FA11/12PU-0d-f-93)
- Nakikilala ang mga katangian ng mahusay na uri ng lagom sa
pamamagitan ng mga binasang halimbawa (CS_FA11/12PB-0M-o-102)

2
 - Nakasusulat ng isang uri ng lagom batay sa sariling interes
(CS_FA11/12PU-0p-94) (CS_FA11/12WG-0p-95)

LAYUNIN:
Pagkatapos ng araling ito, inaasahang maisasagawa ng mga mag-aaral ang mga
sumusunod:
1. Nakasusunod sa istilo at teknikal na pangangailangan ng akademikong
sulatin
2. Nakasusulat ng isang uri ng lagom batay sa sariling interes

Linangang Kompetensi:
Nabibigyang-kahulugan ang mga terminong akademiko na may kaugnay
sa piniling sulatin (CS_FA11/12PT-0M-o-90)

TUKLASIN
(Ano ang nangyari?)

Pagsulat ng Iba’t Ibang Uri ng Paglalagom

Isa sa mga kasanayang dapat mautuhan ng bawat mag – aaral ay ang
kakayahang bumuo ng isang paglalagom o buod. Ang lagom ay ang
pinakasimple at pinaikling bersiyon ng isang sulatin o akda. Bukod sa
nahuhubog ang kasanayang maunawaan at makuha ang pinakanilalaman ng
isang teksto ay marami pang ibang kasanayan ang anhuhubog sa mga mag-
aaral habang nagsasagawa ng paglalagom. Una, natutuhan ng mga mag-
aaral ang pagtitimbang-timbang ng mga kaisipang nakapaloob sa binabasa.
Natutukoy nya ang pinakamahalagang kaisipan o pinakasentral na ideya at
gayundin ang mga pantulong na kaisipan. Pangalawa, natutuhan niyang
magsuri ng nilalaman ng kanyang binabasa. Natutukoy kung alin ang kaisipan
o mga detalye ang dapat bigyan ng malalim na pansin sa pagsusulat ng
lagom at kung alin naman ang hindi gaanong importante. Pangatlo,
nahuhubog ang kasanayan ng mag – aaral sa pagsulat partikular sa paghabi
ng mga pangungusap sa talata sapagkat mahalaga itong mailahad nang
malinaw at hindi maligoy o paulit-ulit. Pang-apat, ito rin ay nakatutulong sa
pagpapaunlad o pagpapayaman ng bokabularyo dahil mahalaga sa
paglalagom ang paggamit ng mga salitang angkop sa nilalaman ng tekstong
binubuod.
Bukod sa kasanayang ito ay nagiging kapaki-pakinabang sa mga mag-aaral,
ito rin ay nakatutulong nang malaki sa larangan ng edukasyon, negosyo at
propesyon. Kaya naman, sa araling ito ay lubos na matutuhan ang pagsulat
ng ilang uri ng lagom o buod --- abstrak, sinopsis at bionote.

3
 SUBUKIN NATIN: Naibabahagi ang dating kaalaman sa
paglalagom
Marahil sa buong panahon ng iyong pag-aaral ay marami ka nang
nabuong buod ng iba’t ibang akda o maging ng mga panoorin sa pelikula o
telebisyon. Pagbalik-tanawin ang isa sa nagawa mong lagom at itala ito sa
ibaba.
Lagom ng ___________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

BALIKAN NATIN Paano mo nabuo ang lagom o buod sa itaas?

______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

4
 SURIIN
(Ano ang dapat malaman?)

Abstrak Sinopsis Bionote

- uri ng lagom na - o buod ay isang uri - ay tala sa buhay ng

karaniwang ng lagom na isang tao na
ginagamit sa kalimitang ginagamit naglalaman ng buod
Kahulugan pagsulat ng mga sa mga akdang nasa ng kanyang academic
akademikong papel tekstong naratibo career na madalas ay
tulad ng tesis, papel tulad ng kuwento, makikita o mababasa
siyentipiko at salaysay, nobela, sa mga journal, aklat,
teknikal, lektyur, at dula, parabula, abstrak ng mga
mga report talumpati, at iba sulating papel, web
pang anyong sites, at iba pa
- pinakahuling
panitikan
ginagawa sa
pagsulat ng
akademikong papel
bagamat ito ang
unang binabasa ng
propesor

- maikli lamang - ito ay dapat - ito ay dapat

ngunit taglay nito organisado at ang organisado at
ang mahahalagang mga pangyayari sa makatotohanan dahil
Katangian element o bahagi ng pinagkunang kwento ito ay nagsasaad
sulating akademiko ay sunud-sunod pa tungkol sa buhay ng
tulad ng rin sa pagkakabuod tao kaya dapat ito ay
introduksiyon, mga nito totoo
kaugnay na
- sa pagsulat
literature,
nito,mahalagang
metodolohiya,
mabanggit ang
resulta at
pamagat, may-akda
kongklusyon
at pinanggalingan ng
- pormal, obhetibo at akda
organisado

5
 Abstrak Sinopsis Bionote

- uri ng lagom na - layunin nitong - layunin nitong

karaniwang makatulong sa maipabatid ang lahat
ginagamit sa madaling pag-unawa ng mga karangalang
Layunin at Gamit pagsulat ng mga sa diwa ng akda at natanggap ng isang
akademikong papel maisulat ang tao
tulad ng tesis, papel pangunahing
- ginagamit ito sa
siyentipiko at kaisipang taglay ng
pagsulat ng personal
teknikal, lektyur, at akda sa
profile ng manunulat
mga report pamamagitan ng
pagtukoy sa
- nilalaman nito ang
pahayag ng tesis
pinakbuod ng buong
akdang akademiko o
ulat

ALAMIN NATIN
Naisasagawa nang mataman ang mga hakbang sa pagsulat ng
mga piniling akademikong sulatin (CS_FA11/12PU-0d-f-92)

ABSTRAK
Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Abstrak

1. Lahat ng mga detalye o kaisipang ilalagay rito ay dapat na makikita sa

kabuoan ng papel kung kaya hindi maaaring maglagay ng mga
kaisipan o datos na hindi binanggit sa ginawang pag-aaral o sulatin.
2. Iwasan din ang paglalagay ng mga statistical figures o table sa
sapagkat hindi ito nangangailangan ng detalyadong pagpapaliwanag
na magiging dahilan para humaba ito.
3. Gumamit ng mga simpleng, malinaw, at direktang mga pangungusap.
Huwag maging maligoy sa pagsulat nito.
4. Maging obhetibo sa pagsulat. Ilahad lamang ang ang mga
pangunahing kaisipan at hindi dapat ipaliwanag ang mga ito .
5. Higit sa lahat ay gawin lamang itong maikli ngunit komprehensibo.

6
 ABSTRAK
Mga Dapat Hakbang sa Pagsulat ng Abstrak

1. Basahing mabuti at pag-aralan ang papel o akademikong sulatin na

gagawan ng abstrak.

2. Hanapin at isulat ang mga pangunahing kaisipan o ideya ng bawat

bahagi ng sulatin mula sa introduksiyon, kaugnay na literature,
metodolohiya, resulta, at kongklusyon.

3. Buoin, gamit ang mga talata, ang mga pangunahing kaisipang taglay
ng bawat bahagi ng sulatin. Isulat ito ayon sa pagkasunod-sunod ng
mga bahaging ito sa kabuoan ng papel.

4. Iwasang maglagay ng mga ilustrasyon, graph, table, at iba pa maliban

na lamang kung sadyang kinakailangan

5. Basahing muli ang ginawang abstrak. Suriin kung may nakaligtaang

mahahalagang kaisipang dapat isama rito.

6. Isulat ang pinal na sipi nito.

ABSTRAK
Ang awiting-bayan ay laganap sa bawat pangkat-etniko sa buong
Pilipinas. Sa kanilang mga awiting-bayan nasasalamin ang kanilang kultura’t
tradisyon. Isa ang mga Gaddang sa mga pangkat-etniko sa Lambak ng Cagayan
na may mayamang awiting-bayan. Ang mga katutubong ito ay namamalagi sa
mga bayan ng Bayombog, Bagabag, at Solano sa lalawigan ng Nueva
Vizcaya(Journal of Northern Luzon,1986).
Sa patuloy na pag-unlad ng mga nasabing bayan at dahil na rin sa
pagpasok ng mga makabagong teknolohiya sa larangan ng musika, unti-unti nang
hindi naririnig at inaawit ang mga awiting-bayan ng mga katutubong Gaddang ng
Brgy. Roxas. Naging layunin ng pag-aaral na ito ang pagtukoy at pagsukat sa
antas ng kaalaman ng mga katutubong Gaddang ng Brgy. Roxas sa kanilang mga
awiting-bayan. Ginamit sa pagtukoy sa antas ng kaalaman ang edad, kasarian, at
bilang ng taong naninirahan sa lugar bilang variables upang tukuyin kung may
kinalaman ang mga ito sa antas ng kanilang kaalaman. Lumabas sa pag-aaral na
ito na ang edad ay isang salik sa kanilang kaalaman na kung saan mas matanda,
mas mataas ang antas ng kaalaman hinggil sa kanilang awiting-bayan.

7
 sa pagpapatuloy…

Mas bata, mas kakaunti ang nalalaman hinggil sa kanilang awiting-bayan. Natukoy rin
sa pag-aaral na ang kasarian ay walang kinalaman sa pagtukoy ng antas ng
kaalaman. Ang taon ng paninirahan ay isang salik din sa pagtukoy ng antas ng
kalaman. Kapag mas mahabang paninirahan sa lugar, mas mataas ang antas ng
kaalaman hinggil sa mga awiting-bayang Gaddang. Mas maikling paninirahan sa lugar,
mas mahaba ang nalalaman hinggil sa awiting-bayang Gaddang. Dahil ditto,
nangangailangan lamang na magkaroon ng mga paraan at gawaing magpapataas sa
antas ng kaalaman hinggil sa mga awiting-bayan upang mapaunlad pa ang mga ito.
Keywords: Antas ng Kaalaman, Gaddang, Awiting-Bayan
Sanggunian: Tamani, Reinmark J. at Latugan, Eddielyn P., “Antas ng Kaalaman ng mga
Katutubong Gaddang hinggil sa Kanilang mga Awiting-Bayan,” Isang Tesis, St. Mary’s
University.2012.

SINOPSIS

Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Sinopsis

1. Gumamit ng ikatlong panauhan sa pagsulat nito.

2. Isulat ito sa tono ng pagkakasulat ng orihinal na sipi nito. Kung ang

damdaming naghahari sa akda ay malungkot, dapat na maramdaman
din ito sa buod na gagawin.

3. Kailangang mailahad o maisama rito ang mga pangunahing tauhan

maging ang kanilang mga gampanin at mga suliraning kanilang
kinaharap.

4. Gumamit ng mga angkop na pang-ugnay sa paghabi ng mga

pangyayari sa kuwentong binubuod lalo na kung ang sinopsis na
ginawa ay binubuo ng dalawa o higit pang talata.

5. Tiyaking wasto ang gramatika, pagbaybay, at mga bantas na ginamit

sa pagsulat.

6. Huwag kalimutang isulat ang sangguniang ginamit kung saan hinango

o kinuha ang orihinal na sipi ng akda.

8
 Mga Hakbang sa Pagsulat ng Sinopsis

1. Basahin ang buong seleksiyon o akda at unawaing Mabuti hanggang

makuha ang buong kaisipan o paksa ng diwa nito.

2. Suriin at hanapin ang pangunahin at di pangunahing kaisipan.

3. Habang nagbabasa, magtala at kung maari ay magbalangkas.

4. Isulat sa sariling pangungusap at huwag lagyan ng sariling opinion o

kuru-kuro ang isinusulat.

5. Ihanay ang ideya sang-ayon sa orihinal.

6. Basahin ang unang ginawa, suriin, at kung mapaiikli pa ito nang hindi
mababawasan ang kaisipan ay lalong magiging mabisa ang isinulat na
buod.

Alibughang Anak
May isang amang may dalawang anak. Kinuha ng bunsong anak ang
mana nito at kanyang ginugol sa mga makamundong gawain. Dumating ang
panahong naubos ang lahat ng kayamanang minana niya at lubos siyang
naghirap at nagdalita at namuhay nang masahol pa sa katayuan ng mga alipin
sa kanilang tahanan. Dahil sa mga hirap at sakit na kanyang naranasan,
napagtanto niya ang kanyang masasamang ginawa. Nagpasiya siyang bumalik
sa kanyang ama, nagpakumbaba, at humingi ng tawad. Dahil sa labis na
pagmamahal ng ama sa ank, buong puso niya itong tinanggap, at hindi lang
ito, ipinagdiwang pa ang kanyang pagbabalik na ikinasama naman ng loob ng
panganay na kapatid dahil ni minsan ay hindi niya naranasang ipaghanda ng
piging ng kanyang ama. Subalit siya ay inalo ng kanyang ama at ipinaliwanag
na siya ay lagi niyang kapiling at ang lahat ng ari-arian niya ay para sa kanya
subalit ang bunsong anak na umalis ay itinuring nang patay ngunit muling
nabuhay, Nawala ngunit muling nasumpungan.

Sanggunian: Hinango sa Magandang Balita Bibliya, Lukas

15:11-32

9
 BIONOTE

Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Bionote

1. Sikaping maisulat lamang ito nang maikli. Kung ito ay gagamitin sa

resume kailangang maisulat ito gamit ang 200 salita. Kung ito naman
ay gagamitin para sa networking site, sikaping maisulat ito sa loob ng 5
hanggang 6 na pangungusap.
2. Magsimula sa pagbanggit ng mga personal na impormasyon o detalye
tungkol sa iyong buhay. Maglagay rin ng mga detalye tungkol sa iyong
mga interes. Itala rin ang iyong mga tagumpay na nakamit, gayunman,
kung ito ay marami, piliin lamang ang 2 o 3 na pinakamahalaga.
3. Isulat ito gamit ang ikatlong panauhan upang maging litaw na obhetibo
ang pagkakasulat nito.
4. Gawing simple ang pagkakasulat nito. Gumamit ng mga payak na
salita upang madali itong maunawaan at makamit ang tototoong
layunin nitong maipakilala ang iyong sarili sa iba sa maikli at tuwirang
paraan. Tandaan na ito ay ang mismong maglalarawan kung ano at
sino ka.
5. Basahing muli at muling isulat ang pinal na sipi ng iyong bionote.
Maaaring ipabasa muna ito sa iba bago tuluyan itong gamitin upang
matiyak ang katumpakan at kaayusan nito.

Si Gng. ALMA M. DAYAG ay natapos ng Bachelor of Science in Elementary and Secondary

Education, magna cum laude, at ng Master of Arts in Teaching Filipnio Language and
Literature sa Philippine Normal University. Nakapagturo siya ng Filipino sa loob ng
dalawampu’t limang taon at nakapaglingkod bilang homeroom chairman, koordineytor ng
Filipino at Sibika/HeKaSi, at Assistant Principal for Academics sa St. Paul College, Pasig.
Nakadalo na rin siya sa iba’t ibang kumperensiyang pangguro sa iba’t ibang bansa tulad ng
Amerika, Singapore, China (Macua), at Thailand. Ang makabagong mga kaalaman at
kasanayan niya sa mga kumperensiyang ito ay nakatulong nang malaki sa kanyang
pagbabahagi ng kaalaman at kasanayan sa pagiging trainer-facilitator ng mga seminar-
workshop na pangguro sa iba’t ibang panig ng bansa.
Si Gng. ALMA M. DAYAG ay accreditor ng Philippine Accrediting Association of
Schools, Colleges, and Universities o PAASCU. Kontribyutor din siya sa ilang magasing
pambata gayundin sa mga magasin at journal na pangguro.

10
 PAGYAMANIN
(Ano ang natutunan?)

SAGUTIN at ISAISIP NATIN Natutukoy ang mahalagang

kaisipan sa binasa
Tukuyin ang mga kaisipan o detalyeng kokompleto sa mga
pahayag sa bawat bilang ayon sa binasang aralin.
1. Ang lagom ay ang ____________________________ bersiyon ng sulatin.
2. Sa pagsulat ng lagom, mahalagang matukoy ang
_________________________ ng teksto.
3. Ilan sa mga katangian ng mabuting lagom ay ang ____________________ at
hindi ___________________.
4. Ang lagom na ginamit sa pagsulat ng akademikong papel ay tinatawag na
____________________.
5. Pinakahuling ginawa sa pagsulat ng akademikong papel ang abstrak bagamat
ito ang ____________________ binabasa ng propesor o mga eksaminer ng
papel.
6. Ang lagom na ginagamit sa mga akdang gaya ng maikling kuwento, nobela,
dula, salaysay, talumpati, at iba pa ay tinatawag na _________________.
7. Sa pagsulat ng synopsis o buod, mahalagang mabanggit ang
_________________, ______________ at pinanggalingan ng akda.
8. Ang tawag sa lagom na ginamit sa pagsulat ng personal profile ng tao ay
____________.
nasa at nasaliksik na lagom. Ilagay ang paksa o pamagat at sanggunian ng
nasaliksik.

11
 ISAGAWA at BUOIN NATIN Nakikilala ang mga
katangian ng mahusay na uri ng lagom sa pamamagitan ng mga
binasang halimbawa (CS_FA11/12PB-0M-o-102)
Magsaliksik ng tig-iisang halimbawa ng uri ng lagom sa Internet o sa inyong
aklatan. Suriin at isulat sa kahon ang mahusay na katangiang taglay ng mga binasa
at nasaliksikna lagom. Ilagay ang paksa at sanggunian ng nasaliksik.

Pamagat ng Lagom: ____________________________________________________________

Sanggunian: __________________________________________________________________

Pagsusuri: ___________________________________________________________________

____________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________

Pamagat ng Lagom: ___________________________________________________________

Sanggunian: _________________________________________________________________

Pagsusuri: ___________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Pamagat ng Lagom: ____________________________________________________________

Sanggunian: __________________________________________________________________

Pagsusuri: ___________________________________________________________________

____________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________

12
 TAYAHIN at PALAWAKIN PA NATIN Nakasusulat ng
isang uri ng lagom batay sa sariling interes (CS_FA11/12PU-0p-94)
(CS_FA11/12WG-0p-95)

Bilang ikalawang gawain para sa kursong ito ay bumuo o sumulat ka

ng isang uri ng lagom batay sa iyong sariling interes o paksang malapit sa iyong
puso. Maari kang gumawa ng abstrak, synopsis ng paboritong akda, o ng isang
bionote. Ang gagawin mong lagom ay dapat maksunod sa pamantayan sa ibaba.
10 6 3 1
Ang uri ng lagom Ang uri ng lagom Ang uri ng lagom Ang uri ng lagom
na nabuo ay na nabuo ay na nabuo ay na nabuo ay di
talagang organisado, bahagyang naging
organisado, maingat na organisado, organisado,hindi
maingat na naisulat, wasto, at naisulat nang may maayos ang
naisulat, wasto, at angkop ang bahagyang pagkakasulat,
angkop ang wikang ginamit. kaingatan,may hindi wasto, at
wikang ginamit. kawastuhan, at angkop ang
may kaangkupan wikang ginamit.
(CS_FA11/12PU-94) / (CS_FA11/12PU-94) / ang wikang
( CS_FA11/12WG-Op- ( CS_FA11/12WG-Op- ginamit.
r-93) r-93) (CS_FA11/12PU-94) /
(CS_FA11/12PU-94) / ( CS_FA11/12WG-Op-
( CS_FA11/12WG-Op- r-93)
r-93)

Pamantayan Puntos Iskor

1. Kaorganisado ng nilalaman 10
2. Kaingatan sa pagsusulat 10
3. Kawastuhan ng mga pananalita 10
4. Kaangkupang ng wikang ginamit 10
5. Kalinisan at kapresentable ng papel 10
Kabuuan 50

13
 Sulating Papel

Pangalan: __________________________________ Antas at Seksyon:________

Uri ng Lagom:_______________________ Iskor: ___________________

14
 Sanggunian n

Baisa-Julian, Ailene at Nestor S. Lontoc. Pinagyamang Pluma Filipino sa Piling Larang

(Akademik). Quezon City: Phoenix Publishing House Inc., 2017.

15
 DEPARTMENT OF EDUCATION
REGION VII

SCHOOLS DIVISION OF MANDAUE CITY

NIMFA D. BONGO, Ed.D., CESO V

Schools Division Superintendent

ESTELA B. SUSVILLA PhD.

Assistant Schools Division Superintendent

JAIME P. RUELAN Ed.D.

Chief, Curriculum Implementation Division

ISMAELITA DESABILLE PhD

Education Program Supervisor – (LRMDS)

FELICITAS MAGNO
Education Program Supervisor- (FILIPINO)

RACQUEL B. SEKI
Writer/Illustrator/Layout Artist

16
SINOPSIS

Ang Sariling Linangan Kit na ito ay

tumatalakay sa mga kahulugan at kalikasan
ng pagsulat ng iba’t ibang anyo ng sulatin sa
learning competency na Nabibigyang-
kahulugan ang akademikong pagsulat at
nakikilala ang iba’t ibang akademikong
sulatin ayon sa layunin, gamit, katangian at
anyo.

Ang mga mag-aaral ay inaasahang

maipamalas ang kanilang pag-unawa sa
mga kalikasan ng pagsulat ng iba’t ibang
anyo ng sulatin..

Tara na at samahan mo kami sa

pagsusuri ng mga kahulugan at
kahalagahan ng pagsulat sa ating buhay.

May-Akda: RACQUEL B. SEKI. Nagtapos sa University of

San Jose - Recoletos sa kursong Bachelor of Secondary
Education major in Filipino at ng Master of Arts in
Teaching major in Filipino sa Southwestern University-
Phinma. Kasalukuyang nagtuturo sa Mandaue City
Comprehensive National High School bilang guro sa
Senior High.

17