ukanono xelSeSla.

sakuTrebis uflebis Sinaarsi

saqme #as-1041-998-2014

ზ.დ-ა, ე. ლ-ე, ზ.თ-ა, ნ. ფ-ე, მ. გ-ე ს. კ-ე-ს წინააღმდეგ.

Sesavali

გადაწყვეტილება, რომელიც წინამდებარე დოკუმენტში იქნება განხილული,

წარმოადგენს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ განხილულ
სანივთოსამართლებრი დავას, რომელშიც ძირითადი აქცენტი დასმულია
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 172-ე მუხლის მეორე ნაწილზე, რაც მოიაზრებს
უკანონო ხელშეშლის აღკვეთას. საქართველოს მოქალაქეებს ჩვენივე კონსტიტუციის
მე-19 მუხლი უზრუნველყოფს ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან - საკუთრების
უფლებას, რომელიც შემდგომ სწორედ 170-172 მუხლებში ვლინდება. თუკი
საკუთრების უფლების შინაარსს გავიხსენებთ - მესაკუთრეს შეუძლია კანონისმიერი
ან სხვაგვარი, კერძოდ, სახელშეკრულებო ბოჭვის ფარგლებში, თავისუფლად
ფლობდეს და სარგებლობდეს ნივთით/ქონებით, არ დაუშვას სხვა პირთა მიერ ამ
ქონებით სარგებლობა, განკარგოს იგი თუკი ამით არ ილახება მეზობლების ან სხვა
მესამე პირთა უფლებები, ანდაც, თუკი ეს მოქმედება არ წარმოადგენს უფლების
ბოროტად გამოყენებას. 170-ე მუხლით დეტალურად განმტკიცებული საკუთრების
უფლების დამცავ მექანიზმს წარმოადგენს 172-ე მუხლი, რომლითაც საკუთრების
ხელყოფა ან სხვაგვარი ხელშეშლა არის საკუთრების უფლების შინაარის
საწინააღმდეგო ჩარევა მესაკუთრის ფაქტობრივ ანდაც სამართლებრივ
უფლებამოსილებაში. სასამართლო დავა, რომელიც ქვემოთ იქნება გაანალიზებული,
წარმოადგენს მოსარჩელის პრეტენზიას სწორედ ამ 172-ე მუხლის მეორე ნაწილის
მიხედვით, ნეგატორული სარჩელის გამოყენებით, მოპასუხის წინააღმდეგ.
აღსანიშნავია, რომ ნეგატორული სარჩელი მიმართულია უფლების ისეთი დარღვევის
წინააღმდეგ, რაც არაა დაკავშირებული ნივთის მფლობელობის დაკარგვასთან,
მაგრამ ხელშემშლელია ნივთით სარგებლობისა და განკარგვისთვის - პირი
მოკლებულია 170-ე მუხლით განმტკიცებული უფლებამოსილებების ნებისამებრ
შესრულების უნარს. აღნიშნული ნეგატორული სარჩელი დაკმაყოფილდება იმ
შემთხვევაში, თუკი არსებობს ნივთის მესაკუთრე, რომლის საკუთრების ხელყოფა ან
საკუთრების გამოყენებაში სხვაგვარი ხელშეშლა ხორციელდება სხვა პირის უკანონო
მოქმედებით.
 sakvanZo muxlebi

1) სსკ. მუხლი 170. ცნება. საკუთრების უფლების შინაარსი .

მესაკუთრეს შეუძლია, კანონისმიერი ან სხვაგვარი, კერძოდ,

სახელშეკრულებო შებოჭვის ფარგლებში თავისუფლად ფლობდეს და
სარგებლობდეს ქონებით (ნივთით), არ დაუშვას სხვა პირთა მიერ ამ ქონებით
სარგებლობა, განკარგოს იგი, თუკი ამით არ ილახება მეზობლების ან სხვა
მესამე პირთა უფლებები, ანდა, თუ ეს მოქმედება არ წარმოადგენს უფლების
ბოროტად გამოყენებას.

2) სსკ. მუხლი 172. უკანონო მფლობელობიდან ნივთის გამოთხოვა (ნაწილი 2)

თუ საკუთრების ხელყოფა ან სხვაგვარი ხელშეშლა ხდება ნივთის ამოღების ან

მისი ჩამორთმევის გარეშე, მაშინ მესაკუთრეს შეუძლია ხელის შემშლელს
მოსთხოვოს ამ მოქმედების აღკვეთა. თუ ამგვარი ხელშეშლა კვლავ
გაგრძელდება, მესაკუთრეს შეუძლია მოითხოვოს მოქმედების აღკვეთა
სასამართლოში სარჩელის შეტანის გზით.

3) სსკ. მუხლი 129. (ნაწილი 1)

სახელშეკრულებო მოთხოვნების ხანდაზმულობის ვადა შეადგენს სამ წელს

ხოლო უძრავ ნივთებთან დაკავშირებული სახელშეკრულებო მოთხოვნებისა
ექვს წელს.

4) სსსკ. მუხლი 53. (ნაწილი 1).

იმ მხარის მიერ გაღებული ხარჯების გადახდა, რომლის სასარგებლოდაც იქნა

გამოტანილი გადაწყვეტილება, ეკისრება მეორე მხარეს, თუნდაც ეს მხარე
განთავისუფლებული იყოს სახელმწიფო ბიუჯეტში სასამართლო ხარჯების
გადახდისგან.

5) სსსკ. მუხლი 411.

საკასაციო სასამართლო თვითონ მიიღებს გადაწყვეტილებას საქმეზე, თუ არ

არსებობს ამ კოდექსის 412-ე მუხლით გათვალისწინებული გადაწყვეტილების
გაუქმებისა და ამ საქმის სააპელაციო სასამართლოში ხელახლა
განსახილველად დაბრუნების საფუძვლები.
 faqtebi

მოსარჩელეები - ზ. დ-ა, ე. ლ-ე, ზ. თ-ა, ნ. ფ-ე, მ. გ-ე - დიდი ხნის განმავლობაში

მართლზომიერად ფლობდნენ მიწას ქ. ქუთაისში, გ. ქუჩის, მე-... ჩიხის #...-ში/გ. ქ. #...-
ში. მოცემული მიწის მეზობლად მდებარეობდა ასევე მოპასუხე ი. კ-ის (მისი შვილი -
ს. კ-ე წარმოადგენს მის უფლებამონაცვლეს) მიწაც მასზე არსებული უძრავი ქონებით.
როდესაც 2005 წელს მოსარჩელეებმა მოიწადინეს საჯარო რეესტრში მიწის ნაკვეთის
რეგისტრაცია (დაკანონება), მათ ეგონათ, რომ ამისათვის მოპასუხის ნებართვაც იყო
საჭირო და ამის სანაცვლოდ, ი. კ-იმ მათი თანხმობა მოითხოვა მხარეებს შორის
სასაზღვრო კედელში კარის ღიობის გამოჭრაზე. ეს თანხმობა გამოთქმული
მოსარჩელეთა მიერ საქმის ფაქტობრივი გარემოებებიდან არ იკვეთება, ვინაიდან მათ
შეიტყეს, რომ ი. კ.-ის ნოტარიული დადასტურების გარეშეც შეეძლოთ მიწის
დაკანონება. მიუხედავად ამისა, მოპასუხე მხარემ საერთო კედელში მაინც გამოჭრა
კარის ღიობი. აღნიშნული კარის ღიობის ამოშენება და მისით სარგებლობაზე უარის
თქმა მოსარჩელე მხარემ 2011 წელს მოითხოვა.

მოსარჩელეთა არგუმენტაციით, მათ, როგორც მესაკუთრეებს, აქვთ კანონით

გათვალისწინებული უფლება, არ დაუშვან სხვათა მიერ მათი უძრავი ნივთით (მიწის
ნაკვეთით) სარგებლობის უფლება. ამბობენ, რომ მოპასუხე მხარე ნამდვილად
სარგებლობს მათი მიწის ნაკვეთით შემდეგნაირად - მისი გავლით მოპასუხე ხვდება
მოსარჩელეთა საკუთრებაში არსებულ მიწაზე, მისი გამოყენებით მიდის საკუთარი
სახლის კედელზე განთავსებულ ბუნებრივი აირისა და წყლის მრიცხველებთან და.
აგრეთვე, გადის ქუჩა გ-ზე. მოსარჩელეთა აზრით, ურთიერთშეთანხმება, რომელზეც
მოპასუხე აპელირებს, რეალურად არ არსებობს, კარის ღიობი მათი ნებართვის გარეშე
ამოიჭრა და, შესაბამისად, მის საფუძველზე საქმის გადაწყვეტა ი. კ-ის სასარგებლოდ
არარელევანტურია.

მოპასუხეთა არგუმენტაციით, როგორც უკვე აღინიშნა, კარის ღიობის ამოჭრა

მოხდა მოსარჩელეებთან შეთანხმებით, რაზეც მხარემ მტკიცებულება ვერ
წარმოადგინა. ისინი კატეგორიულად ეწინააღმდეგებიან აღნიშნული კარის
ამოშენებას იმ მოტივით, რომ მომავალში აპირებენ დავას აუცილებელ გზასთან (ქუჩა
გ.) დაკავშირებით. აგრეთვე, მოპასუხეები ერთ შემთხვევაში მიუთითებენ, რომ ისინი
არ სარგებლობენ მოსარჩელეთა მიწით, ვინაიდან კარი ჩაკეტილია. მათი აზრით,
კარის ამოშენება საჭირო არ არის.

მოსარჩელის მოთხოვნაა 1. გამყოფ სასაზღვრო კედელში გამოჭრილი კარის

ღიობის ამოშენება და სასაზღვრო კედლის პირვანდელ მდგომარეობაში მოყვანა და 2.
მოპასუხისათვის ადვოკატის მომსახურების თანხის დაკისრება ზემოაღნიშნულ
საფუძველზე. მოპასუხე აღნიშნულ მოთხოვნებს არ ცნობს 1. არსებული
ურთიერთშეთანხმების გამო 2. ადვოკატის ხარჯების ანაზღაურებასთან
დაკავშირებით არანაირი შესაგებლის/შუამდგომლობის არარსებობის გამო.

2014 წლის 10 თებერვალს მოსარჩელეებმა ზემოაღნიშნული მოთხოვნებით

მიმართეს ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს. სასამართლოს გადაწყვეტილებით
სარჩელი ი. კ-ის მიმართ უკანონო ხელშეშლის აღკვეთის ნაწილში არ
დაკმაყოფილდა, ხოლო მეორე მოთხოვნა დაკმაყოფილდა და ი. კ-ეს დაეკისრა
ადვოკატის მომსახურების ხარჯის - 450 ლარის - გადახდის მოვალეობა.

მოსარჩეელები ამით არ დაკმაყოფილებულან და მათ საქალაქო სასამართლოს

გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრეს, მოითხოვეს მისი გაუქმება
სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის ნაწილში და ახალი გადაწყვეტილების
მიღებით მისი სრულიად დაკმაყოფილება.

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნული საქმე განიხილა და დაადგინა

ფაქტობრივი გარემოებები, რომლის მიხედვითაც აპელანტთა საკუთრების უფლებას
კარის მხოლოდ არსებობა ვერ შელახავს, თუკი არარსებობს აქტიური მოქმედებით
განხორციელებული ხელშეშლა. სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით, არ
არსებობდა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძვლები და,
შესაბამისად, მან გაიზიარა და დაეთანხმა პირველი ინსტანციის მოსამართლის მიერ
გამოტანილ გადაწყვეტილებას. სააპელაციო სასამართლომ ყურადღება გაამახვილა
182-ე მუხლის მეოთხე ნაწილზეც, რაც ქვემოთ იქნება განხილული.

gadawyvetileba

საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ მოცემულ სანივთო სამართლებრივ

დავასთან დაკავშირებით დააფიქსირა წინა ორი ინსტანციისაგან განსხვავებული
პოზიცია, შესაბამისად, მან გააუქმა 2014 წლის 24 ივნისს მიღებული გადაწყვეტილება
და მიიღო ახალი. კერძოდ, საკასაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ მოსარჩელეთა
სარჩელი უნდა დაკმაყოფილდეს სრულად, ორივე ნაწილში, და გაუქმდეს ქუთაისის
სააპელაციო სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება.
 analizi

საკასაციო სასამართლო ზემოთ მოცემულ გადაწყვეტილებაში აფიქსირებს თავის

პოზიციას უკანონო ხელშეშლის აღკვეთის ფაქტთან დაკავშირებით. ეს საკითხი
არაერთხელ დასმულა პრაქტიკაში და მისი გადაწყვეტა ყოველთვის კონკრეტული
შემთხვევის გაცნობას საჭიროებს. საკუთრება არის იმდენად ფართო და
ფუნდამენტური უფლება, რომ არ შეიძლება იგი უცვლელი ფორმულით, ანდაც
მხოლოდ კოდექსში ერთი მარტივი ჩანაწერით წყდებოდეს. ეს გახლავთ იმის
მიზეზიც, რომ 172 მუხლის შესწავლისას, როგორც ვინდიკაციურ, ისე ნეგატორულ
სარჩელში, გვიწევს გავეცნოთ მთელ სასამართლო პრაქტიკასა და უამრავ
ლიტერატურას. საკუთრების უფლების ერთ-ერთი უმნიშველოვანესი ნაწილი,
მესაკუთრის უფლებების ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი სამართლბრივი დამცავი
ბერკეტია უკანონო ხელშეშლის აღკეთის მოთხოვნის უფლებაც, რომლის ირგვლივ
არსებულ საკითხებსაც ანალიზის პროცესში არაერთხელ მიმოვიხილავთ. მოცემული
გადაწყვეტილება აგრეთვე მნიშვნელოვანია ხანდაზმულობის შესახებ
მსჯელობისთვისაც, რაც ქვემოთ იქნება ჩაშლილი.

მის ფარგლებში ჩვენ შევეხებით ნეგატორული სარჩელის წინაპირობებისა და

ხანდაზმულობის საკითხს(I; II), სააპელაციო სასამართლოს გამოტანილ
გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით კასატორი მხარის პრეტენზიებს (III), შევეხებით
საკუთრების ხელყოფა/სხვაგვარი ხელშეშლა განსხვავებებს (IV) გამოკვლეული იქნება
ნეგატორული სარჩელის სამართლებრივი შედეგი (V) და არსებული სასამართლო
პრაქტიკა (VI)

I. ნეგატორული სარჩელი - მოკლე მიმოხილვა.

Action Negatoria ჯერ კიდევ რომის სამართალში იყო ცნობილი. ის წარმოადგენს

საკუთრების დაცვის სანივთოსამართლებრივ მექანიზმს, კერძოდ, იცავს მესაკუთრის
უფლებას, გამორიცხოს მის ნივთზე მესამე პირის ზემოქმედება. სსკ 172-ე მუხლის
მეორე ნაწილის თანახმად, ნივთის ამოღების ან მისი ჩამორთმევის გარეშე
საკუთრების ხელყოფის ან ხვაგვარი ხელშეშის აღკვეთის მოთხოვნა წარმოადგენს
ნეგატორულ სარჩელს. სასამარლო ამ ტიპის სარჩელის განხილვისას ადგენს არა
რაიმე ახალ უფლებას, ან ცვლის მას, არამედ მოდავე სუბიექთა უფლებრივი
მდგომარეობის შეუცვლელად ახდენს სამოქალაქო უფლების სწორი რეალიზაციის
წესის განსაზღვრას. აღნიშნული ტიპის სარჩელი დაკმაყოფილდება ისეთ
შემთხვევაში, როდესაც არსებობს ნეგატორული სარჩელის დადგენილი
წინაპირობები:
 1. ნივთის მესაკუთრე

სსკ 172-ე მუხლის მეორე ნაწილის დანაწესით, მოთხოვნის უფლებით სარგებლობს

მხოლოდ მესაკუთრე, მასთან ერთად - თანამესაკუთრეც და, ასევე, ანალოგიის გზით,
შესაძლებელი უნდა იყოს ნორმის გამოყენება სხვა აბსოლუტური უფლებების
მფლობელთა მიერ, რომელიც ასევე დაცულია ყველა სახის დაუშვებელი
ხელყოფისგან და პირობადებული საკუთრების შემთხვევაში. შესაბამისად,
ნეგატორული სარჩელის წარდგენა შეუძლია ნებისმიერ მართლზომიერ მფლობელს.

მესაკუთრეს შეუძლია ისარგებლოს სამოქალაქო კოდექსის 312-ე მუხლის პირველი

ნაწილით გათვალისწინებული მესაკუთრედ ყოფნის პრეზუმფციით, რომლის
მიხედვითაც რეესტრის მონაცემთა მიმართ მოქმედებს უტყუარობისა და სისრულის
პრეზუმფცია, ე.ი. რეესტრის ჩანაწერები ითვლება სწორად, ვიდრე არ დამტკიცდება
მათი უზუსტობა.

ჩვენს შემთხვევაში, რთული არ არის იმის გარკვევა იყვნენ თუ არა მოსარჩელეები -

ზ.დ-ა, ე. ლ-ე, ზ.თ-ა, ნ. ფ-ე, მ. გ-ე - იმ მიწის მესაკუთრეები, რომელზეც, მათი თქმით,
ხდებოდა ხელშეშლა. სასამართლომ დადგენილად ცნო მათ მიერ უძრავი ნივთის
მესაკუთრეობა. უფრო ზუსტად, საქმიდან ნათლად ჩანს, რომ 2005 წლამდე ისინი
მართლზომიერად ფლობდნენ აღნიშნულ ქონებას, შემდეგ მოახდინეს მისი
რეგისტრაცია და მას „დაიკანონეს“ მიწა, რაც გამოიხატა უძრავი ქონების საჯარო
რეესტრში მათ სახელზე გაფორმებით. მოსარჩელეები არიან უძრავი ნივთის
მესაკუთრეები.

2. საკუთრების უფლების დარღვევა ან სხვაგვარი ხელშეშლა

172-ე მუხლის მეორე ნაწილით გათვალისწინებული დარღვევა მოიცავს ნებისმიერი

სახის ხელყოფას, გარდა ხელყოფისა, რომელიც დაკავშირებულია ნივთის
მფლობელობის ჩამორთმევასთან (ეს უკანასკნელი ამავე მუხლის პირველი ნაწილით
წესრიგდება). ნეგატორული სარჩელის წინაპირობად განიხილება უკანონო
ხელშეშლა (უფლების დარღვევა), რაც შეიძლება გამოიხატოს, მაგალითად, როდესაც
მესამე პირი თვითნებურად გაივლის მის მიწას ფეხით ან ავტომობილით, ასევე იმ
შემთხვევაში, როდესაც დამრღვევი ხელს უშლის მესაკთრეს საკუთრებით
სარგებლობაში რაიმე კონსტრუქციის აგებით. რასაკვირველია და როგორც აღინიშნა,
რეალურად არსებობს თუ არა ხელშეშლა ყოველთვის შეფასების საგანია, მაგრამ,
უნდა ითქვას, რომ მოსარჩელეს არ ევალება, ამტკიცოს მოპასუხის მოქმედების ან
უმოქმედობის არამართლზომიერება, არამედ იგი ივარაუდება მანამ, სანამ მოპასუხე
საპირისპიროს არ დაამტკიცებს. მოცემულ შემთხვევაში მოპასუხე ი. კ-ე / ს. კ-ეს
ევალებოდა წარმოედგინა ამგვარი მტკიცებულებები. მხარე აპელირებდა იმაზე, რომ
სასაზღვრო კედელში კარის ღიობის ამოჭრა მოხდა ურთიერთშეთანხმებით, თუმცა
მსგავსი ფაქტი ვერ დასტურდება. ასევე, საქმის მასალებიდან გამომდინარე, მხარის
მიერ გაკეთებული ორი განცხადება წინააღმდეგობაში მოდის ერთმანეთთან - ერთ
შემთხვევაში ისინი ამტკიცებენ, რომ კარით სარგებლობა მათ მიერ ვერ ხერხდება,
რადგან ის ჩაკეტილია, მეორე შემთხვევაში კი ამბობენ, რომ მისი გავლით ხვდებიან
თავიანთი სახლის მრიცხველებთან.

საკასაციო სასამართლოს გამოტანილი გადაწყვეტილება ეფუძნება იმის გარკვევას,

რომ - 1. ხდება თუ არა მოპასუხის მიერ მოსარჩელეთა, როგორც მიწის ნაკვეთის
მესაკუთრეთა, უფლების ხელყოფა და 2. მოსარჩელეებისა და მოპასუხის კუთვნილი
მიწის ნაკვეთების გამყოფი საზღვრის კედელში გამოჭრილი კარი წარმოადგენს თუ
არა იმ საშუალებას, რომლითაც ხდება მოპასუხის მიერ მოსარჩელეების საკუთრების
ხელყოფა, ანუ წარმოადგენს თუ არა კარი დარღვევის წყაროს.

პირობათა ერთობლიობა - მოსარჩელეთა საკუთრება და ხელშეშლის არსებობა -

გვაძლევს ნეგატორული სარჩელის აღძვრის საფუძველს.

II. ნეგატორული სარჩელის ხანდაზმულობა

კარის ღიობი, რომელზეც მხარეები დაობენ, ამოჭრილ იქნა 2005 წელს, პროცესი კი
შედგა 2014 წელს. აქედან გამომდინარე, მოცემული საქმის განხილვისას ერთ-ერთი
მნიშვნელოვანი საკითხი, რომელიც საკასაციო სასამართლოში აპელანტებმა
სააპელაციო სასამართლოს მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილებიდან დასვეს, გახლავთ
სწორედ ნეგატორული სარჩელის ხანდაზმულობა. ვფიქრობ, ამ კუთხით ეს ქეისი
მნიშვნელოვანია, რამდენადაც კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს ფაქტს, რომ საკუთრების
დაცვის მექანიზმი დროით ვერ შემოიფარგლება. მოსარჩელეები არ დაეთანხმნენ
სააპელაციო სასამართლოს აღნიშნულ ნაწილში და საკასაციო სასამართლომაც მათი
მოსაზრება გაიზიარა. შესაძლებელია, სასამართლოს განსახილველი დავა
ხანდაზმულად მიეჩნია, მაგრამ უზენაესმა სასამართლომ არაერთხელ განმარტა, რომ
ნეგატორულ სარჩელზე ხანდაზმულობის ვადის გავრცელება დაუშვებელია და
მესაკუთრის უფლება, მოითხოვოს ხელშეშლის აღკვეთა, შეუძლებელია იყოს
ხანდაზმული, ვინაიდან ეს შეეწინააღმდეგებოდა ჩვენთვის კარგად ნაცნობი
საკუთრების უფლების ბუნებას - მის აბსოლუტურობას. ნეგატორული სარჩელის
ხანდაზმულობა შეიძლება გამოიხატოს მხოლოდ ერთ თავისებურებაში - მესაკუთრეს
საკუთრების ხელყოფის ან სხვაგვარი ხელშეშლის აღკვეთის მოთხოვნით სარჩელის
აღძვრის უფლება აქვს იქამდე, სანამ ხელშეშლა გრძელდება, თუნდაც ხელშეშლა
უსასრულოდ გრძელდებოდეს. ხელშეშლის აღკვეთის შემდგომ ნეგატორული
სარჩელის წარდგენა არ ხდება, ვინაიდან, როგორც ვიცით, მისი უმთავრესი
წინაპირობა სწორედ ხელშეშლაა.

მოცემულ შემთხვევაში ნათელია, რომ საკუთრების ხელყოფა სახეზეა და გრძელდება.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 129-ე მუხლით ექვსწლიანი ხანდაზმულობის
ვადის გავრცელება მოცემულ მიწაზე, როგორც უძრავ ნივთზე, დაუშვებელია.

III. სსკ 180; 182-ე მუხლის მეოთხე ნაწილის კავშირი მოცემულ საქმესთან. მათი
გამოყენება.

მოსარჩელეებმა სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება რამდენიმე მოთხოვნით

გაასაჩივრეს უზენაეს სასამართლოში. ერთ-ერთი მათგანი გახლდათ ზემოთ
განხილული ხანდაზმულობის საკითხი, თუმცა უფრო ფართო მასშტაბისაა კასაცია
180, 182-ე მუხლის მეოთხე ნაწილის მოცემულ შემთხვევასთან დაკავშირებით
გამოყენების მართებულობა, ვინაიდან სააპელაციო სასამართლოს საბოლოო
გადაწყვეტილება (ერთ-ერთად) სწორედ ამ ნორმას დაეყრდნო.

უპირველეს ყოვლისა, ჩვენთვის ცნობილია, რომ მოპასუხე აპელირებდა აუცილებელ

გზასთან დაკავშირებით და მიუთითებდა, რომ მომავალში გეგმავდა სამოქალაქო
კოდექსის 180-ე მუხლით დავას, სარჩელის აღძვრას აუცილებელი გზის შესახებ.
ვფიქრობ, სასამართლოს ვალდებულებაა დაადგინოს არსებობს თუ არა მოცემულ
შემთხვევაში საკუთრების უფლების ხელყოფის აღკვეთის მოთხოვნის
სამართლებრივი საფუძველი. მის ფუნქციაში არ შედის სამომავლო მოთხოვნების
სასამართლოში წარდგენის შესაძლო საფუძვლების გამოკვლევა და მით უფრო,
ასეთი საფუძვლების მოხმობით მის წინაშე არსებული დავის გადაწყვეტა. საკასაციო
სასამართლომ ამ მხრივაც მართებული გადაწყვეტილება მიიღო და მოპასუხის
სამომავლო გეგმა მხედველობაში არ მიიღო.
სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება აგრეთვე დაეყრდნო სსკ 182-ე მუხლს.
მუხლი ეხება სასაზღვრო ნაგებობით სარგებლობის უფლებას და მისი მეოთხე
ნაწილი შემდეგნაირია: ვიდრე ერთ-ერთი მეზობელი დაინტერესებულია ამ
სასაზღვრო ნაგებობის არსებობით, დაუშვებელია მისი აღება ან შეცვლა მეზობლის
თანხმობის გარეშე. სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, სასაზღვრო ნაგებობა
(კედელი მეზობლებს შორის) რამდენიმე წელია არსებობს სადავო კარითურთ და ს. კ-
ე (ი. კ -ე სთან ერთად) დაინტერესებულია მისი ამგვარი სახით არსებობით, სადავო
კარის ამოშენება გულისხმობს სასაზღვრო ნაგებობის შეცვლას, რაც, სწორედ
ზემოაღნიშნული ნორმიდან გამომდინარე, დაუშვებელია.

ჩემი აზრით, სასამართლომ ამ შემთხვევაში არასწორად გამოიყენა სსკ 182-ე მუხლი.

ამ მუხლის მიხედვით სასაზღვრო ნაგებობის ქვეშ იგულისხმება მეზობელთა
ნაკვეთების გასამიჯნად არსებული ის ნაგებობა, რომელიც მათი
ურთიერთშეთანხმებითაა საამისოდ განკუთვნილი, ქმნის ამ ნაკვეთების გამყოფ
საზღვარს და ემსახურება ორივე ნაკვეთის სარგებლიანობას, ინტერესს. ვინაიდან
მეზობლის, ს. კ-ის ინტერესი გამოიხატებოდა მომავალში აუცილებელ გზასთან
დაკავშირებით დავის დაწყებაში. ეს ინტერესი შეუძლებელია რელატიური იყოს
სასაზღვრო კედელში კარის ამოშენების საკითხთან იმიტომ, რომ აუცილებელი გზით
სარგებლობა მოპასუხე მხარეს ამოშენების შემდეგაც შეუძლია მოითხოვოს.
მეზობლის ინტერესი, რომელიც მის თანხმობას 182-ე მუხლით აუცილებელს
გახდიდა, უნდა იყოს რეალური, იმწუთიერი, უშუალოდ უნდა ეხებოდეს ღობის
აღებისა და მისი შეცვლის წესს. მოცემული შემთხვევის დასარეგულირებლად
სამეზობლო სამართლის ამ ნორმის გამოყენება არ იქნებოდა სწორი.

ანალოგიური პოზიცია დააფიქსირა მოსარჩელე მხარემაც კასაციის დროს. უზენაესი

სასამართლო დაეთანხმა მათ და განაცხადა, რომ კარის ღიობის ამოშენების
საკითხთან დაკავშირებით მოპასუხე მხარის თანხმობა საჭირო არ იყო. მათი
ინტერესი კარის მიმართ არ შეესაბამებოდა 182-4 მუხლით გათვალისწინებულ
აუცილებელ ინტერესს - დადგინდა, რომ სააპელაციო სასამართლომ არასწორად
გამოიყენა აღნიშნული ნორმა.

IV. საკუთრების ხელყოფა / სხვაგვარი ხელშეშლა

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, საკასაციო სასამართლომ უნდა დაადგინოს ორი
უმთავრესი გარემოება და მხოლოდ მას შემდეგ მიიღოს გადაწყვეტილება - 1. ხდება
თუ არა მოსარჩელეთა საკუთრების უფლების ხელყოფა და 2. წარმოადგენს თუ არა
გამყოფი საზღვრის კედელში გამოჭრილი კარი დარღვევის წყაროს.

კიდევ ერთი დეტალი, რომელზეც მოსარჩელეებმა სააპელაციო სასამართლოს

გადაწყვეტილებაში პრეტენზია გამოთქვეს, იყო 172-2 მუხლის კონკრეტული
ნაწილის გამოყენების საკითხი. უფრო ზუსტად, როგორც ვიცით, მეორე ნაწილში
გამოყენებულმა კავშირმა „ან“ შესაძლებელია შედეგის მხრივ დიდი ცვლილება
მოგვცეს. სააპელაციო სასამართლომ სასაზღვრო კედელში კარის ღიობის არსებობის
ფაქტი წარმოადგინა როგორც „სხვაგვარი ხელშეშლა“ და ამით უგულებელყო ფაქტი,
რომ სასაზღვრო კედელი მესაკუთრეებთან შეთანხმების გარეშე შეიცვალა. მოპასუხე
მხარის მიერ აპელირებული ურთიერთშეთანხმება არცერთი ფაქტით, არანაირი
სერვიტუტის არსებობის მტკიცებულებით არ დადასტურებულა და შესაბამისად, იგი
უმნიშვნელოა გადაწყვეტილების მისაღებად. კარის ღიობის ნებართვის გარეშე
ამოჭრითა და მისი სარგებლობით მოპასუხე მხარემ ხელყო მოსარჩელე მხარის
საკუთრების უფლება და თვითნებურად შეცვალა იგი, რაც 172-2 მუხლის პირველ
ნაწილზე უნდა მიგვითითებდეს.

როგორც ჩანს, სააპელაციო სასამართლო ამგვარ გადაწყვეტილებამდე მიიყვანა იმან,

რომ მათ პრობლემად დასახეს თავად კარის არსებობის ფაქტი, რომელიც, თავის
მხრივ, ვერ შელახავდა აპელანტთა საკუთრების უფლებას. ეს უკანასკნელი
შეიძლებოდა შელახულიყო მხოლოდ აქტიური მოქმედებით, ეს აქტიური მოქმედება
კი, კარის ჩაკეტვის შემთხვევაში, ვერ განხორციელდებოდა. რეალურად კი საკასაციო
სასამართლომ, ვფიქრობ, სწორად დასვა აქცენტი საკუთრების ხელყოფის ფაქტზე
უშუალოდ კარის ღიობის გამოჭრასთან დაკავშირებით. ამასთან ერთად, სხდომაზე
მოპასუხე მხარემ დაადასტურა, რომ ხსენებული კარით იგი სარგებლობს და
ამგვარად ახდენს გაზის მრიცხველების ჩვენებების დაფიქსირებას.

საკასაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ მოპასუხის ოჯახის წევრების მიერ კედელში

გაჭრილი კარის მეშვეობით მოსარჩელეთა საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთში
შესვლა შესაბამისი სამართლებრივი საფუძვლის, მოსარჩელეთა თანხმობის გარეშე
ხელყოფდა მესაკუთრეთა უფლებას - არ დაუშვან მათი საკუთრებით სხვა პირის მიერ
სარგებლობა. იგი უშუალოდ ილახებოდა სადავო კარის არსებობით, ანუ ხდებოდა
საკუთრების ხელყოფა და არა „სხვაგვარი ხელშეშლა“, ეს უკანასკნელი შემდგომში
გამოიხატა ამ მიწით სარგებლობაში. კარი წარმოადგენდა დარღვევის წყაროს.
დარღვევის აღმოფხვრის მოთხოვნის უფლება კი მოიცავს დარღვევის წყაროს
აღმოფხვრის მოთხოვნის უფლებასაც.

მოცემული დადგენილება იყო ერთ-ერთი მთავარი არგუმენტი იმისათვის, რომ

დაკმაყოფილებულიყო მოსარჩელეთა მოთხოვნები. საკასაციო პალატამ მიიჩნია, რომ
სააპელაციო სასამართლომ არასწორად განმარტა სამოქალაქო კოდექსის 170,172
მუხლები და უსაფუძვლოდ უთხრა უარი მოსარჩელეებს უძრავი ქონების გამყოფი
საზღვრის კედელში გამოჭრილი კარის ღიობის გაუქმებასა და სასაზღვრო კედლის
პირვანდელ მდგომარეობაში მოყვანაზე.

V. ნეგატორული სარჩელის სამართლებრივი შედეგი

ნეგატორული სარჩელით თავდაპირველად მოსარჩელეებმა პირველ ინსტანციას

მიმართეს, უკანონო ხელშეშლის აღკვეთისა და საადვოკატო ხარჯების ანაზღაურების
მოთხოვნით, თუმცა ეს მოთხოვნა მხოლოდ პირველ ნაწილში დაუკმაყოფილდათ და
შემდეგ სააპელაციო სასამართლომაც იგივე გადაწყვეტილება მიიღო. საკასაციო
სასამართლომ მოსარჩელეთა მთავარი მიზანი - ამოეშენებინათ კარის ღიობი,
როგორც დარღვევის წყარო, გაიზიარა და სრულიად შეცვალა წინა ორი ინსტანციის
შედეგი. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 411-ე მუხლის თანახმად,
უზენაესი სასამართლო თვითონ იღებს გადაწყვეტილებას საქმეზე, თუკი საქმის
გარემოებები სააპელაციო სასამართლოს მიერ საპროცესო ნორმების დარღვევის
გარეშეა დადგენილი და საჭირო არ არის მტკიცებულებათა დამატებითი გამოკვლევა.
როგორც ზემოთ მოყვანილი მაგალითებიდან ჩანს, მართალია, სააპელაციო
სასამართლომ დაადგინა ფაქტობრივი გარემოებები, რომელთაც შემდეგ უზენაესიც
დაეთანხმა, მაგრამ მან ვერ მოახდინა მათი სწორი სამართლებრივი შეფასება. ამან
წარმოშო მიზეზი იმისა, რომ გაუქმებულიყო 2014 წლის 24 ივნისს მიღებული
გადაწყვეტილება და სრულიად დაკმაყოფილებულიყო სარჩელი. ჩვენ დეტალურად
განვიხილეთ სარჩელის პირველი ნაწილი კარის ღიობთან დაკავშირებით, მოკლედ
შევეხოთ მეორე ნაწილსაც, რომელიც სასამართლოსთან დაკავშირებული თანხების
ანაზღაურებას ეხებოდა მოპასუხე მხარის მიმართ.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე მუხლის პირველი ნაწილის

თანახმად, იმ მხარის მიერ გაღებული ხარჯების გადახდა, რომლის სასარგებლოდაც
იქნა გადაწყვეტილება გამოტანილი, ეკისრება მეორე მხარეს, თუნდაც ეს მხარე
გათავისუფლებული იყოს სახელმწიფოს ბიუჯეტში სასამართლო ხარჯების
გადახდისაგან. ვინაიდან საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდა, მოწინააღმდეგე
მხარეს, ანუ ს. კ-ეს უნდა დაეკისროს მოსარჩელეთა მიერ სამივე ინსტანციაში
გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის - 586 ლარის გადახდა. 

VI. არსებული სასამართლო პრაქტიკა

ანალიზის დასაწყისში მივუთითეთ, რომ საკუთრების უფლება ფუნდამენტური და

ფართო უფლებაა, რომლის თითოეულ დეტალსაც განსაკუთრებული ყურადღება
სჭირდება. ამ საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილება, როგორც აღვნიშნე, სამართლიანი
და კანონიერია, მაგრამ, მნიშვნელოვანია, კონკრეტული გადაწყვეტილების
განხილვისას დავურთოთ არსებული სასამართლო პრაქტიკა მსგავს შემთხვევებში.

მოსარჩელის დავა მის საკუთრებაში არსებულ მიწაზე უკანონოდ აშენებული

ნაგებობის დემონტაჟის შესახებ - ერთ-ერთი საქმის მიხედვით, საკასაციო
სასამართლოს მიმართა მხარემ სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების
გაუქმების მიზნით. საქმის მასალებიდან გამომდინარე, მოპასუხემ თვითნებურად
გაარღვია მოძველებული ღობე მესაკუთრის იმ მიწის ნაკვეთზე, რომელშიც
მოსარჩელეები მხოლოდ დასასავენებლად ჩადიოდნენ და ამ გზით გადიოდა ქუჩაზე
მაშინ, როდესაც ჰქონდა შესაძლებლობა, საკუთარი მხრიდან გაეკეთებინა
გასასვლელი. საკასაციო სასამართლომ სარჩელი დაუშვებლად სცნო და დაეთანხმა
სააპელაციო სასამართლოს პოზიციას, რომ მოცემული შემთხვევა წარმოადგენდა
საკუთრების ხელყოფას, რაც დაცული უნდა ყოფილიყო საქართველოს სამოქალაქო
კოდექსის 172-ე მუხლის მეორე ნაწილით გათვალისწინებული ნეგატორული
სარჩელით. დაახლოებით ამგვარი დაზიანება გვქონდა მოცემული ზემოთ
განხილულ საქმეშიც, თუმცა ამჯერად კარის ამოჭრის გზით. ნებისმიერ დროს, ორივე
შემთხვევა სამართლიანად გადაწყდა მოსარჩელის სასარგებლოდ.