Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 263
NGUYEN VAN KHANG (Chi bién) -D6 ANH TU DIEN DANH NHAN THE GIGI PHAN KHOA HOC TY NHIEN VA KY THUAT (Diing cho nha trudging) NHA XUAT BAN GIAO DUC - NAM 2003 LOI NOI DAU Todn b6 nén van mink nhan loai déu cé su déng gdp khong nhé ciia tri tué cdc danh'nhan, tit thé hé nay dén thé he khdc, ké tit bon, ndm tram ndm truée Cong nguyén dén nay. Noi dung sdch gido khoa trong cdc truéng hoc n6i chung, tit phd thong cho dén cao dang va dai hoc, ty timg mén, cing déu duoc bién soan dua trén cdc thanh unu dé cita céc nha bac hoc. Dé lam nén cdc sang tgo tit nhé dén lém, tit cdc phat minh dén cdc tée phdm, cdc danh nhan trude hét phdi hoc hanh cdt luc & trudng hoc, & thuc ign. Khong tt ngudi con phdi trdi qua mot wi tho vo cing khé khan, déy thit thdch: ho hode c6i ctit, hoe gia cdnh qué nghéo khd, cing cuc. Mot so” con gdp phaii cdc nghich cdnk khong dé dang gi vugt qua duce. Tuy thé; ho déu gidng nhau d chd: citng cd mét nghi luc phi thudng, mor y chi sdt dé va mot nding luc hoc tap, lam viée siéu phdm. Ho khong chi huy dong ciia cdi, site luc cila ban thin da dank, ma con 16i kéo cd vg, chéng cing con cdi vao su nghiép sdng tao ur hét phdt minh nay dén téc phdim kia... dé cuéi cing nhdm céng hién cho nhan loai nhiing cong trinh v6 gid, nhitng kigt tdc dé dei. "Tit dién danh nhan thé gidi" khong chi don thudn gidi thigu than thé, su nghiép cia cdc con ngudi phi thudng dy ma con cé gang khai théc tinh ‘mudn mau, mudn ve ciia cdc tdim guong song dy, trong doi thudng cling nhut trong su nghiép, nhdm gitip wdi tré noi guong, hoc tap. "Tir dién danh nhén thé gidi" rdt cén cho cdc gido vién khi gidng day cdc kién thite cé lién quan dén tdc gid ctia cdc phat minh va téc phdm dé. Che chdn diéu dé khéng chi lam cho gid hoc thém loi cudn, hip dén, ma cn lam cho hoc sink hiéu sdu, nhé Idu va biét dau chang gieo vao ma uéc hhoc sink ciia minh nhiing hat gidng dé sau nay 6 thé ndy mdm va dam hoa, ket trdi khi ho trd thank cdc chil nhan cia dt nuéc. MUC LUC Lai néi du A ABEN (NIELS HENRICH ABEL) ADE (CLEMENT ADER) ‘AMPE (ANDRE - MARIE AMPERE) ANHXTANH (ALBERT ANHXTANH) ARIXTOT (ARISTOTE) ACSIMET (ARCHIMEDE) AVOGADRO (AMDEO DE AVOGADRO) B BACLAU (PETER BARLOW) BE (JOHNN LOGIE BAIRD) BECNA (CLAUDE BERNARD) BECTOLO ( MARCELLIN BERTHELOT) DONG HO BECNULI (BERNOULLI) BO (NIELS BOHR) BOI (ROBERT BOYLE) BROGLI - Anh (MAURICE BROGLIE) BROGLI- Em (LOUIS VICTOR BROGLIE) BRAIO (LOUIS BRAILLE) BREM (ALFRED BREHM) BRUNO (GIORDANO BRUNO) BUTLEROP (ALEXANDRE BOUTLEROV) c CANMET (ALBERT LEON CALMETTE) CACNO (SADI CARNOT) Trang 16 18 19 a 2B 24 27 28 30 3 32 33 35 36 39 41 261 CAVENDIX (HENRI CAVENDISH) COLONG (CRIXTOPHG COLUMB) COPECNIC (NICOLAS COPERNIUS) COSI (AUGUSTIN CAUCHY) COVALEPXCAIA (SOFIA VASSILIEVNA KOVALEVSKAIA) CULONG (SACLO DE COULOMB) CUGCSATOP(IGOR COURSATOV) CRIC VA OATSON (CRICK VA WATSON) RUC (WILLIAM CROOKES) D DACUYN (SACLO DARWIN) DIEDEN(RUDOLEF DIESEL) DECAC (RENE DECAC) DALAM BE (JEAN LE ROND D' ALEMBERT) DANTON (JOHN DALTON) E DIXON (THOMAS EDISON) F FARADAY (MICHAEL FARADAY) FRANGKLANH (BENJAMIN FRANKLIN) FLEMINH (ALEXANDER FLEMING) FECMA (PIERE SIMON DE FERMAT) FECMI (ENRICO FERMI) FO (HENRI FORD) FROT (SIGMUND FREUD) FUCO (LEON FOUCAULT) FURIE (JOSEPH FOURIER) G GALILE (GALILEO GALILEI) GALOA (EVARISTE GALOIS) GANVANI (LUIGI GALVANI) 262 2 43 45 7 49 52. 7 38 2 65 or n B 4 16 n 9 81 82 85 87 88 GAOSO (KARL GAUSS) GHET (BILL GATES) GAY LUYTXAC (JOSEPH GAY - LUSSAC) GIACCA (JOSEPH ~ MARIE JACQUARD) GIENNO (EDWARD JENNER) GUPKIN (AVAN GOUVSKIN) GUYTENBEC (JOHANN GUTENBERG) H HACVAY (WILLIAM HARVEY) HAUKINH (STEPHEN HAWKING) HECSEN (WILLIAM, CAROLINE, FREDERIC HERSCHEL) HECZ (HEINRICH HERTZ) HEMHON (HERMANN VON HELMHOLTZ) HENMONG (JEAN BAPTISTE HELMONT) HIPOCRAT (HIPPOCRATES) HUCKO (ROBERT HOOKE) HUMASON (MILTON HUMASON) HUYGHEN (CHRISTIAN HUYGENS) HOPBUN (EDWIN HUBBLE) I IVANOPXKI (D.I IVANOVSKI) J JUN (JAMES JOULE) K KEPLE (JOHANNES KEPLER) KOCH (ROBERT KOCH) L LAMAC (JEAN BAPTISTE LAMARK) LANDAO (LEV LANDAU) LAPLAXG (PIERRE LAPLACE) LAVOADIE (ANTOINE LAVOISIER) 89 1 93, 94 96 98 100 102 104 106 108 109 110 112 114 1s 116 117 120 123, 125 127 129 130 132 133, 263 LENSTAYNG (KARL LANDSTEINER) LEPNIT (GOTTFRIED LEIBNIZ) LINNE (CARL VON LINNE) LOBASEPXKI (NIKOLAI IVANOVITCH LOBATCHEVSKD) LOVENHUC (LEEUWENHOEK) LOMONOXOP (MIKHAIL LOMONOSSOV) LUYMIE (LOUIS LUMIERE) M MACONI (GUGLIELMO MARCONI) MAGIELANG (FERDINAND MAGELLAN) MARIOT (EDME MARIOTTE) MACXOEN ( JAMES CLERK MAXWELL) MENDELEEP (DIMITRI MENDELEIEV) MENDEN (JOHANN MENDEL) METNHICOP (ILIA ILITCH METCHNIKOV) MOOC GAN (THOMAS HUNT MOOCGAN) N NIUTON (ISAAC NEWTON) NOBEN (ALFRED NOBEL) NOTRADAMUT (MICHAEL NOTRADAMUS) oO OAT (JAMES WATT) OM (GEORG OHM) OPENHAIMO (ROBERT OPPENHEIMER) OCLIT (EUCLIDE) OLE (LEONHARD EULER) OXTET (HANS CHRISTIAN OERSTED) P PAPANH (DENIS PAPIN) 264 136 138 139 141 143 144 147 150 152 154 155 159 161 163 165 167 169 71 174 176 178 180 181 183, 185, PAPLOP (IVAN PETROVITCH PAVLOV) PAXCAN (BLAISE PASCAL) PAXTO (LOUIS PASTEUR) POLO (MARCO POLO) PERANH Cha (JEAN BAPTISTE PERRIN) PERANH Con (FRANCIS PERRIN) PLANG (MAX PLANCK) PLATON (PLATON) PRIXLAY (JOSEPH PRIESTLEY) PTOLEME (CLAUDE PTOLEMEE) PYTAGO (PYTHAGORE) Q (QUYRI (MARIE CURIE) PIE QUYRI (PIERRE CURIE) R ‘ANH EM NHA RAITO (WRIGHT) RODOPHO (ERNEST RUTHERFORD) RONGHEN (WILHELM ROENTGEN) RUTXEN (BERTRAND RUSSELL) s SICOOCXKI (IGOR SIKORSKY) SRODINGO (ELWIN SCHROEDINGER) SOVAITDE (ALBERT SCHWEITZER) SPANLANZANI (LAZZARO SPALLANZANT) STEPHENSON (GEORGE STEPHENSON) T TIMIRIADEP (CLIMENT TIMIRIAZEV) NGUYEN BA TINH (TUE TINH) TOMSON (WILLIAM THOMSON) 186 189 191 194 196 197 198 200 202 204 206 208 210 214 27 219 TORIXENLI (EVANGELISTA TORRICELLI) L£ HOU TRAC (HAI THUONG LAN ONG) ‘TON THAT TUNG u UACMAN (SELMAN WAKSMAN) v VANH XI (LEONARD DE VINCI) VECNO (JULES VERNE) LUONG THE VINH VONTA (ALESSANDRO VOLTA) x XIONCOPXKI (KONSTANTINE TSIONKOVSKI) XPINOZA (BARUCH SPINOZA) Y YECSANH (ALEXANDRE YERSIN) 266 237 239 241 243 245 247 249 252 254 257 259 A ABEN (NIELS HENRICH ABEL) (1802 - 1829) NHA TOAN HQC NGUOI NA UY LCudc DOL ‘Ong sinh ngay 5/8/1802 tai dio Finnoy, Na Uy. Negay tir khi 16 tudi, Aben da c6 kha nang ty nghién ctu céc téc phém cita ning bac thay vé todn hoc nhut Niuton, Ole, Lagranggic. Ong mé céi cha khi mdi 18 tuéi va da phai di day hoc dé c6 tién mudi séng gia dink trong cinh ting bain. Khi 19 twéi, Ong d& nghién citu cdc cong tinh cila Gaoxa vé s6 hoc va sau dé di sau vio phuong trinh dai s6'bac 5. ‘Nam 23 tudi, ong sang Diic va Phap tiép tuc nghién cifu va da lap gia dinh. C6 rat nhigu cng trinh todn hoc cia Ong héi dé chua duge sy quan tam dting mute cia céc dai gia nhu Logiangdro, Cosi. Ong mat ngay 6/4/1829 khi mi c6 27 tuéi. Sau khi Ong mat, ngudi ta méi thong béo la ong duoc nhan chitc gido su todn 4 Dai hc Beclin va nim 1930 ong 3 khong c6 nghi¢m nguyén duong va khéc khong. Ban than Fecma da ghi Iai ring Ong da ching minh duge dinh Ii nay, nhung ong ‘ching minh nhw thé nao thi hau thé vin chua r3. Do vay cho dén truéc nam 1994, dinh If nay van chi coi nhur mot gia thuyét. Sau nay Ole ching minh duge v6in = 3 va n = 4, Nam 1825, Dirichlé chig minh duoc véi n = 5 va nam 1832 6ng lai ching minh duge véi n = 14. Cho dén nim 1976, dinh Ii Fecma lon da duge kiém_ ching v6i mgi s6 nguyen t6 n < 125000 va nim 1994 dink If nay méi duge ching ‘minh Ia hoan todn diing véi moi sO nguyén n 23. 15 FECMI (ENRICO FERMI) (1901 - 1954) NHA VAT Li NGUYEN TU NGI TIENG NGUGI Mi, G6c Y L.CUOC DOL Ong sinh tai Rom, dé tién si nam 1922 va lam gido su tai Dai hoc Florence, chuyén nghién cifu vé vat If nguyen. tr. Tit ndm 1932, sau khi Giém Satuych phat hign ra notron, mot phén tit co ban cia hat nhan thi Fecmi quyét dinh fam céc thi nghigm riéng vé notron, Nhé céc thanh cOng trén, 6ng duoc giai thuéng Noben vé vat If nam 1938. Nam 1939 6ng duoc mdi sang giang day va nghien cifu tai dai hoc Columbia Hoa Ki va da déng g6p vao ché tao hai qua bom nguyén tir dau tien. IL SUNGHIEP Gia thuyet cia Fecmi vé notron nam 1932 dénh dau su nghiép dau tién cia ong vé vat If nguyen tit. Ong thiét ké mot ci bia bang uranium va bin phé n6 bang notrOn véi hi vong tao ra mot chat méi. Ong 3 chtmg minh ring mot notrOn c6 thé téch ra thanh mot proton, mot di¢n tir déng thdi phat ra nang lugng va dé xudt ding notron cham dé phé vo nguyén tirnhu thé nghiém tren. Mac dit ngay lic 46, tht nghiém chwa thinh cong mot céch hodn hao, nhung thye t€ Ong 1A ngudi du tien di tim duge céch phan hach notron lam co sé 140 ra nang lugng va bom nguyén tit ‘Trong thd gian dai chién thé gidi Idn Tl, Ong nghién cifu tai Mi lim nhiéu thi nghiém dé hoan thanh viée ph6ng thich ra nang lugng nguyén tit, thuc hién nhiéw phan ting chuyén tip, déng thoi phét minh ra dugc qua pin bing uranium dau tien (nam 1942). Ld phan tng hat nhan déu tien duge xay tai sin b6ng Squash & ‘Trutmg Dai hoc Chicago. Dy 4n nay da truc tiép ch€ tgo ra 2 tréi bom nguyen tir 4u tign tha xu6ng Hirdshima va Nagasaki nam 1945. Negoai gidi thudng Noben, ong cdn dugc nhigu giai thutng khéc cia thé gidi. ‘Séch, t8i ligu khoa hgc, cOng trinh khoa‘hoc, Ong cOng b6 va dé lai rit nhiéu. Ong con 1a hoi vien cia 18 vign han lam va tién si danh dy cia 8 nuée tren thé gidi. C6 thé ong la nha vat If dat quén quan vé céc vinh quang nay. 16 FO (HENRY FORD) (1863 - 1947) KISU CO KHi, NHA SAN XUAT XE OT6 DAU TIEN 6 MI sL CUOC BOI Ong sinh ra trong mt gia dinh nong dan & bang Misigan nu6éc Mi, nim 1863, nhung rat la, ‘ong khong ham thich nghé nong. Khi cdn hoc & trutng, ong rat Ludi hoc. Ngéi trong \6p chi lén néi chuyén riéng va nghich ngom cdc trd choi m4y méc. Ngéi nghe thay giing ma Ong chi mong chéng tan hoc dé chay vé nha choi nghich véi céc 46 choi duge théo lip bing cdc 6c vit va kim, bia, H6i 8 tuéi, Ong di mé bo may déng hé nh céc ban cing tuéi mé séch mao hiém. Gap déng hé nao hu Ong cing may md théo tung ra sia chila vA cu6i cing ciing sira chita duge. Dan dén, tdi chita déng h6 cia Ong vang khép ving. Ai cé déng hé héng, cding dem t6i cho “c4u Henry" sita chifa, vi cdu khong bao git doi tién cong ca. Duge choc ngody vio déng hé va citu chting khéi “edi chét" da day hing tha véi tudi té cia cu r6i. Nam 15 tu6i, c4u theo hoc nghé tai mot xung may gén nha. Duge hoc ding so thich, tay nghé cita cAu tién bo rat nhanh. Tai day, céc cb may hoat dong quyén ri cu cyc ki. C6 ln cau thita lic ving ngudi, thdo mQt chiéc may cua chay bing hoi nuéc ra xem, bj may kep, tf nita thi chét. Nhung nhd thé ma chi ft lau sau, c4u di bat chuéc ché tao dugc mét chiéc may nhé chay bing hoi nuéc trong can gc xép cia minh, IL SUNGHIEP Khi Ong da 28 tudi, nhan doc mot bai béo trén tap cht "Thé gidi khoa hoc" 6 ta m6t chiéc may né do mot ngudi Dic phat minh, Ong quyét chi thir ch tao méy nd cho mot chiéc xe hoi. Dé lam vie d6, ong phai rdi que huong dén Ditroy 8, nhan am ki str ca dém cho mt hing din. Di déng Iuong rat dam bac va phai lam quén 1 quit tir 6 gid t6i dén 6 gid sing hom sau nhung ong vin quyét chi lam va danh dum tién dé lap mot xuéng may nhd, nhim ché tao mot kiéu my né chay bing xAng. Hai nam sau, nim 1893 chiéc xe hoi du tién cia nuéc Mi ra adi. N6 cao lenh khénh, khong mui, khong phanh, khong cdi, khong chay giat li dugc, nhumg dat t6c 40 16i 30km/gid. Ong vita Idi, vita dénh kéng dé dep dung cho xe chay. Phat minh cia ong c6 ting vang rét lon, Sau khi xe chay dugc 1500km, ¢6 ngudi ddi mua, Ong ban di lay tién déng chiée O16 1én hon. ‘Méy nim sau, Ong lp ra cOng ti xe hoi Ditroy, r6i cng ti xe hoi Cadilac v6i ‘v6n 100000 dola. Méi déu Ong chi cé 25% c6 phn, nhung khi kiém dugc tién ong Iai hin v6n mong c6 gia nira cé phin aé dit quyén diéu khién cong ti theo ¥ muén cia minh. ‘Nam 1903, tie 10 nam sau khi ch€ tao ra chiéc xe hoi dau tien, ong thanh lap hang Pho. Ong cha truong ché tao that nhiéu xe va 4p dung day chuyén kiéu Taylo 48 canh tranh sin xudt ra xe vita t6t vita gid ré. Nam 1906 hang Ong san xudt duge 8400 chic. ‘Nam 1910 con s6 ting len 34000 chiéc, ‘T6i nam 1927 thi sin xuat méi ngdy dugc 7000 chiéc. Tinh ra cit 7 gidy c6 mot chiéc xe cia Ong xudt xudng dé giti di khap thé gidi. Ong cai tin, ding vat ligu thép rin va nhe dé dng loai xe Ford "Model T" va bin chi v6i gid 825 do la/1 chiéc. Xe Ot0 duc sin xu trong mgt day chuyén lép rép dai 300m chay qua xuing. ‘Trong 46, méi cong nhin chi hoan thanh mot cong vic don gin. Nh thé, cong vige don gidn, nhe nhang nhung hgp If va c6 ning sudt cao, nén cong nhan cia hang Pho dugc tri luong cao nhat trong cdc nganh cong nghiép & Mi léc 4y. Khi dai chién thé gidi I bing né chau Au, Ong biic xc truée méu bao thanh nien phi 46 tren dat Phép nén da tham gia vao phong trio phan chién. Ong da bo tién ra thue chic tau Oscar II ché doan stt gid hoa binh, trong 46 c6 Ong tham gia 48 vugt dai duong van dong cho hod binh. Nam Ong 4 60 tudi, déng 6 tuéi c6 thé nghi huw nhung Ong vin hang hai cai t6 lai day chuyén sin xust 010 & hang Pho. Ong bé ra 100 trieu 46 la thay 43000 chiée may cil, di méi cong nghé ché tao dé ra ddi mot kiéu xe méi, bién hing Pho trd thanh hang xe hoi lén nhat thé gidi. . Da Ia chi mot doanh nghiep gié tri hing ti do 1a nhung ong van 15 ra I mot ngudi cn kigm. Mot lin dao trong vutin v6i dita chit nhd, ong chgt dimg lai héi chat: B - Chéu dénh roi c4i gi phi khong ? - Thua cy, chi 14 mot déng xu nhé thoi a! Ong lang im, ctii tim bang duge déng xu dua lai chat, truéc sy ngac nhién cia ita chau nh va néiz - Nu mot ngay kia, chéu phai sng trén mot hoang dio thi tat ca gidy bac & thé giGi nay sé 1a gidy vun hét. Duy chi déng xu nay sé quy vo cing. Nhv né bing déng, chéu c6 thé dat thanh ngon gido hose mot d6 ding thiét yéu. Dimg coi thuing déng xu nhé bé ay. Ong mat nam 1947, tho 83 tudi. Nhing ngudi ké tuc Ong c6 ging duy tri hang Pho nhu mét trong nhiing hing ot6 dimg dau thé gidi. Vira qua, mot chi nhénh cia hing da c6 mat & Viet Nam. FROT (SIGMUND FREUD) (1856 - 1939) NHA PHAN TAM HOC LON, NGUGI AO. Lcudc por Ong sinh tai Phraiboc (thude Méravi), lam. vite tai Vién (nude Ao). Trong nhiing nam 1886 - 1887, Ong qua Phép theo hoc béc si Sacco néi ting. Tai day, ong khém phé ra ring nhiing ké loan 6c, loan thin kinh... déu la nhiing bénh nhan, nhumg phil tang khong hé bi thuong tich gi cd... Nhing diéu hoc héi & tren 1am co sé cho mot hoc thuyét mang ten Ong goi 14 khoa phan tam hoc. Nam 1909, Ong duge Hoa Ki mdi gidng tai Dai hgc CLark. Nam 1910, Ong dting ra 1p Hoi Phan ttm hoc quéc té. Nam 1938, phat xit Dite chiém nuéc Ao, ong von géc Do Thai, nén phai Linh nan sang Luan Don véi vai ngudi ban va mon dé. Nam sau, Ong ta thé 6 day. IL SUNGHIEP. La béc si, Ong Iudn d6i thoai véi céc benh nhan tam thin, Trong khi céc déng nghigp coi ho 1a nhing ngudi dien khing, tuyét vong, chia tr} ho bing céc loai thuc an thin, dé sOng trong sy tinh duéng lau dai, thi Ong chit truong Lam sOng lai di sng tam If cia ho. Ong néi chuyén, ggi mé dvi sng tinh thén cho bénh nhan, tim ra nhing nguyén nhan gay ra néi bat hanh. Ong nhan thay, sau khi trd chuyen v6i béc si vé nhing van dé riéng tr dé, rét nhiéu bénh nhan béng cam thay thanh than hon, gitip ri bd dugc nhitng gi da dau doc va dé nang lén cudc s6ng cia ho. Hoc thuyét cila Ong cling gitip gidi thich duge mt s6 r6i loan xy ra doi khi khong phai chi c6 6 cdc bénh nhan tam thin. Sau khi Ong qua ddi, nhiéu béc si da sit dung phuong phép ca Ong, cham chi nghe tat cd nhing gi bénh nh4n néi va gitip ho vugt qua cin bénh cia minh. Ong 46 lai nhiéu tai ligu va cong trinh lam séng td hoc thuyét cia minh nhu: - Gidi thich vé nhimng gide mo. ~T6 vat va ede vat huy ki. - Tam Ii cong déng va phan tich cai" - Nhap mon vé phan tam hoc. (Cun sich sau cing dugc dich ra nbiéu thit ting va néi ting hon ca. Ca sé hoc thuyét cia Ong cho ring: Con ngudi bj cde tée ché'cita dao dite, ludn Ii, gido duc, t6n gido... ma nhiéu duc vong cia con ngui phdi kim hdm va ddy vao 1tiém thite. Thong thudng cdc duc vong dy hay xudt hign trong cdc gidc mo. Niung ching khéng bién mat hdn ma sém hay mugn sé xudt hién 6 nhiing hinh thitc tiém tang khéc nhaw. 80 FUCO (LEON FOUCAULT) (1819 - 1868) NHA VAT Li NGUGI PHAP, NHA PHAT MINH TRONG KHOA HQC VAT Li VA THIEN VAN HOC. Lcudc DOI Ong sinh ra nim 1819 va mat nam 1868 & Pari. Ong bat du hoc vé y hoc. Ong Tuon c6 ¥ thie tr hoc va tim ti, nghién cfu nén Iiic dang hoc, Ong di 1a tro Ii cho lop hoc vé "ki thuat hign vi" trong y hoc. Sinh ra trong mot gia dinh bin séch nghéo, tham vong cita Ong chi 1a mo uéc tré thinh phéng vién béo, chuyén viét vé nhimg tin ttic khoa hoc méi nhét. Vi thé, sau khi hoc xong, Ong bit déu sy nghi¢p ciia ddi minh bing céc bai viet cho cfc bio. 1. SUNGHIEP ‘Ong duge cit bién tap muc Khoa hoc ciia "Tap chi Tranh luan" ti nim 1845. Ong néi tigng nbd si trung thyc va tinh méi la, hap dn trong céc bai béo cia minh. hi thé, nim 1850 Ong dugc bé nbiiém lam tr If cia Dai thién van hoc Pari. Nam 1962, Ong dugc cit lm thanh vién cia Phong kinh tuyén. Ong duge nuée Phap va cd the gidi biét dén nbd hai thi nghiém néi tigng, Thi nghiém vi dai thit nhdt (thuc hién nam 1850): 6ng chimg minh duoc Trai Dit quay bing céch sit dung mot qua léc dai. Qué léc dao dong theo mot dudng dénh dau trén mat dat, nhung do Trai Dat tir tir quay, nén huéng vang cia qua lic Ging dn din chéch khdi vach thang. Thi nghiém cila ong d3 16i cusin mot dam du Khéch dong dio t6i dign Pangtéong dé xem. Ngay nay nhiéu nam d& qua r6i, nhung céi con léc 46 sO Ay (c6 gin ten tuéi ong) vin treo vao dinh vom bin céu cia dign Pangteong dé ghi nhé cong ong. Thi nghiém vi dai thit hai: Do W6c 49 énh sing trén mot quing du’mg dai 20m bing phuong phép si dung guong quay. Thi nghiém nay cho phép so sinh duge ‘van t6c 4nh séng truyén di trong khong kh{, chan khong va nhiéu moi trudng khéc, g6p phan lam that bai thuyét phat xa. Gid tri t6c dQ 4nh sing cla Ong do dugc lic Ay 1A 298000kmv/gity. Gié tri chinh xéc sau nay 8 299792km/giay. Vay tht 81 nghiém thuc hign trén cdc phuong tién cdn tho so ciia Ong da dat dugc céc két qua chinh xéc rat tuyét voi. hd cfc thanh cong tren, ong duge béu 1a vien si Vien Han lam Khoa hoc Phép nam 1865. Ciing vao thdi gian ay, Ong cing cdn cé mét thanh cong nia. Trong mot thi nghiem vé ki thuat dién, ong da dua ra céch giai thich "hign tuong tir do su qua cia Aragé bing su xudt hién cia dong dién cdm ting trong cdc J0i kim loai. Tir d6, dong dién ay dugc goi la "dong Phucé" dé ghi nhé cong khim phé cia Ong. Ong con séng ché ra mot méy diéu hod cudmg do dong dién cho dung cu hé quang dién va phat hién ra hé quang cé thé phat ra hoac hap thu cing mét vach D, dac trung cia nguyen t6 natri. C6 thé n6i ong 1 mot um guong vé ty hoc va ty tim tdi nghién cifu. TH céc tht nghiém do Ong ty lip rép ra tit cc phuong tin tung nhu thé so, nhung da phat hin ra cdc quy ludt vinh cit, khién Ong tré thanh mot trong nhing nha phét minh 16i lac cha thé gid. FURIE (JOSEPH FOURIER) (1768 - 1830) NHA TOAN HOC NOI TENG NGUOI PHAP LCUOC DOL Ong sinh ngay 21/3/1768 trong mot gia dinh thy may nghéo 3 Otxero. ‘Nam lén 8 tudi, Ong bi mé ci cd cha lin me. Ong dutgc mot qua phu cé danh tiéng trong ving 46 déu va xin cho vao hoc & mot trutmg vd bi. Ong von cham chi, cfn ci va chiu khé hoc tp. Trong céc mén hoc, ‘Ong ua thich va cing dat thanh tfch cao nhét 1a toin + hhgc. Mgt ngay Ong khong dugc lam m9 s6 bai todn 1A ‘ong thay nhu thiéu thén va khé si. 82 Khi t6t nghigp, c6 2 con dutmg mé ra trade mit Ong: mot 1a thanh kiém nha binh, hai 1a chiéc 40 khodc cita thay tu. Ong da chon phéo binh, vi nghi nghé nay gn gi v6i ton hoc hon cd. Nhung ong da lim, nghé nay chi danh cho con céi céc ting lép trén. Vien tur lenh khong nhan ong, cho di “Ong c6 la mot Niuton thit hai di nia". ‘Thé 18 ong danh theo con dudng tré thanh mot thay tu, Tai tu vign Thénh Bonoa, dang 1é cn tu luyén dé s6m tré thanh mot linh muc thi 6ng lai danh tat cd thi gid cho tosn hoc. R6i cuge cach mang Php né ra. Khong khf cdch mang da anh hudng t6i cdi tu Vien nhé bé cita Ong. Tai qué huong Otxero, ong dugc bau lam uy vién uy ban nhan dan. Nhung ong khong c6 duyén lam chinh tr). Khi céch mang & hic thodi tro, ong 43 bj lien luy va phai vao ngéi trong nha ta. Sau dé, Ong duge gidng day toan 4 Cao ding Su pham Pari va 6 ca tru’ng bach nghé. 6 cd hai noi, ong déu phy trich mon todn gidi tfch vi theo Ong, khong cé gi “"kidu diém" hon mon ay. Khi trdn 30 tuéi (nim 1798) Ong duge Napoleong mdi tham gia doi vién chinh sang Ai Cap. Ong dugc giao phy tréch "Vien Ai Cap" va dat nuéc c6 nén van minh cé dai nay da gép phan lam phat trién 6c séng tao ton hoc cla 6ng. Khi vé chau Au, Ong da duoc cir lam tinh trudng tinh Ide. Da cm déu chinh quyén mot tinh 16n, nhung nhiing sng tgo vé todn hoc cita Ong vin tip tuc ndy nd. Réi su that bai cia Napoleong cing Lim Ong mat hét quyén chiéc. Ong roi vio ‘tinh trang khanh kiét va kiém s6ng bing nhing budi day hoc. May man ma tai nang todn hoc da cifu ong. Nam 1817, 6ng dugc bau lam vin si Vign Han lam Khoa hoc nuéc Phép. ‘Tuy dugc try cap phong lu, nhung ong phai sng trong canh co don hiu quanh. Ong sém gia truéc tuéi va dé bi cdm lanh, 6m dau luon va sttc khoé gidm sit. G tran 6m cuéi cing, 6ng khong chiu u6ng thuéc theo 1di khuyén cia thay thuéc vi cho ring "Diéu chit yéis la su chiu dung va su dim dp". Ong bj bién ching vao tim va qua ddi ngay 16/5/1830, tho 62 tudi. IL SUNGHIRP Nam 1789, liic m6i 21 tuéi, Ong 4 cOng b6 mot cong trinh ton hoc vé "Céich giai phuong trinh s6 thuge moi bac". Ong duge Vien Han lam Khoa hoc dénh 83 gid rat cao. Khi gidng day & Cao ding Su pham Pari, Ong di sau va c6 nhiéu déng g6p dé hoan thién mén toén giai tich. Khi quan If mot Vign khoa hoe & Ai Cap, ong vin khong quén ton hoe. Trong c&c tée phim "Mudi ngay" va "Sit gid Ai Cap" Ong da lin lugt cong b6 céc cong inh nhu: - Phép gidi tich bat dinh. - Phuong phdp khit cdc dn s6. - Bé xuténg mot dinh li méi cho dai s6 hoc. Dén khi vé nuéc, lam tinh trudng & tinh li Gionop, thi phi cia Ide Ong vin ti¢p tue cong b6 cdc cong trinh: - Li thuyét gidi tich vé nhigt. - Cée phuong trinh vi phan, - Mo ta bang todn hoc vé sy truyén nhiét. Cong tinh nay gan nhu da khai sinh ra mon Lf Toén, mon hoc o6 vai trd quan trong 46i v6i ki thuat hign dai. Ngudi ta ngac nhién thay ring céc chic vy Ong thyc thi trong ddi khi Ong & ‘Ai Cap va qué huong Ong, khong anh huéng xdu dén sy nghi¢p ma Iai cang Jam cho sit sing tao vé todn hoe cita ong phat trién. Dé [a If do liic Ong bi tude het quyén binh va bi "bd déi" thi su nghiép vé todn hoc da cfu Ong, khién Ong duge ‘du lam vien si Vign Han lam Khoa hoc nuéc Phép. Negay nay khé c6 mot gido trinh vé toén hoc no & bac dai hgc Iai thiéu khong nhc dén tén Ong. Tac phém Ién dé cap dén nhiéu van dé, néi tiéng nhat cha Ong 1a "K{ su vé cude thém hiém & Ai Cap" (Mémorial de lexpédition d' Egypte). G GALILE (GALILEO GALILED (1564 - 1642) NHA VAT Li VA THIEN VAN HOC NOI TIENG NGUGIY NGUOI DA KHANG D|NH: TRAI DAT LUON QUAY QUANH MAT TROL LCudc DOL Galilé sinh tai Pise (Italia) vao nam 1564. Ong 1 con tit trong gia dinh c6 7 anh em. Cha Ong la nhac si va 1a mOt hoc gid xu than tir mot gia dinh qug t9c & Florence. Ban than Galilé ngay tir nhé da say mé khoa hoc, hoi hoa va am nhac.-Nam 19 tu6i Ong duge theo hoc trudng dai hoc & Pise. Cha cha Galilé mu6ii ong di theo chuyén nganh y. Thé nhung Galilé chi suot ngay say mé doc toan nhiing séch ton hoc cia Acsimet va clit. T6i nam hoc thit hai, Galéli bat dau chuyén hin sang nghién cttu ton hoc, vat Ii hgc va thién van hoc. Vi ning phét kién khoa hoc hodn ton méi ma nhing nam cudi dai minh, Galilé phai s6ng trong su theo doi va kim kep cia tod én Gido hoi. Ong mat nam 1642, hung th 78 tuéi. I. SUNGHIEP Nam 1589, Galilé tré thinh nha togn hoc néi tiéng. Ong 1A ngudi séng lap ra mon khoa hoc thuc nghiém & ¥, ché ra cin thuj tinh, khém phi ra dic tinh dao dong ciia con léc... Tirndm 1592 dén ndm 1610, Galilé day toén & Trudng Dai hoc Pido. 85 Nam 1609, Ong séng ché ra chiée kinh thien vin du tien tai Venise. Sau khi quan sat cdc hanh tinh Ong da tim ra: -4.vé tinh ctia sao Moc = Miéng niii lita trén Mat Trang. - Nhiing vét den trén Mat Troi. -Vanh dai sao Thé. Ong ciing nhan thay sao Kim c6 chu ki het nhu Mat Tring. Diéu nay c6 nghia 1A sao Kim quay quanh Mat Troi. Va Ong tin ring Tréi Dat ciing quay quanh Mat ‘Troi. Ong cho cong bé nhiing luan thuyét cita minh, béc bd nhing quan diém ci cca Arixtot vin duge coi 1A chan If thdi 46, Galilé cho xudt bin cudn sich "BOi thoai vé nhimg hé théng Ion cia vii tru" vio nim 1632. Quyén sch cia ong ra di gay chan dong du luan, Nha thd thign chia gido hodng sq truéc nhiing If lugn cia ong, voi ra Ignh cm truyén ba tur tung méi d6 va dua Galilé ra xir truéc to’ én Gido hoi. Ngay 22 thing 6 nam 1633 trude mat nhiing Héng y gido chi, trudc tod én Gio hoi, Galile phai dau x6t quy xudng doc Idi chiu tOi, cOng khai béc bd tat cA céc quan diém ding dan cia minh. Tuy vay trong tham tam, Galilé vn tuyét d6i tin tuéng vao nnhimg phét kign cia minh, Vi vay sau Khi r&i to8 én, ong vin ding cém nhéc lai : "Di sao thi Tréi Dat vin quay Galilé mat nam 1642 trong bénh tat va mi loa. Sau nay, nhiing tu tuéng khoa hoc ciia ong da mé du cho cuge céch mang Khoa hoc ki thuat thé gidi vio thé ki thé XVII. 86 GALOA (EVARISTE GALOIS) (1811-1832) NHA TOAN HOC THIEN TAI, NGUOI PHAP L.CUdC DOI Ong sinh ngay 26/10/1811 tai Bua Legalite (Bourg - L’égalité) nay 1 Bua La Ren (Bourg La Reine) gén thi do Pari, Phép. BO cia ong la mot thay gido fang binh di. Me fam nghé luat su. Nam 12 tuéi, Galoa duge di hgc tai Trung Trung hoc Hoang gia Lu-i Lo Grang. Ong hoc gici, tit 15 tuéi da bat dau say me nghien citu todn hoc, doc céc téc pham kinh dién cia Logiangdro va Lagranggio. : Nam 1828, tuy méi 17 tudi, do kha nang phi thudmg, ong di doc rat nhiéu va tigp thu rat nhanh nhimg khéi nim va phuong phép ciia Gaoxo (Gauss) va Cosi (Cauchy). Sau 46 ong duge nhan vao trutng cao ding sur pham va nm 1930 Ong 44 giti mot Iugn van vé Vien Han lam Khoa hoc Pari dé du thi Giai thudmg én vé todn hoc nhung Iuan van bj that lac. Nam sau (Galoa 20 tuéi) ong lai giti mot lan van thit hai vé Vien Han Lam nhumg bi bac bé vi "khong thé hiéu duge" (!). Do nhiing bien c6 phitc tap ciia céch mang Phép héi 46, 66 cita Galoa da phai ur tit, Galoa bj dudi khdi trr’mg cao ding su pham va bat dau tham gia hoat dong cach mang trong nhém Giacbanh. Nam 1831 da 2 lén bj bit giam va trong thdi gian bi giam cém, ong da théc rt khuya dé viet lai mt sO cong trinh va mot ban di chiic. Negay 2/6/1832", vao tudi 21, Galoa di mat trong mt cude du kiém vi tinh, Dem truée cudc du oan nghiet d6, ong da thie rat khuya dé viet lai mot s6 cong trinh va mot bin di chtic. IL SUNGHIEP Céc cong trinh cia Galoa chit yéu thude linh vue dai s6. Tiép tuc cong vige cia Aben - ngudi di ching minh ring phuong tinh dai s6 bac n > 5 khong thé gidi © C6 tai lieu ghi la (ngay 30/5/1832). 87 duge bing can thitc, Galoa da tim duge diéu kign t c6 va dit dé cho mot phuong trinh dai s6 giai duge bing can thc. Tir d6, Ong da sdng lap ra mot Ii thuyét téng quat - If thuyét Galoa ma noi dung quan trong nhat 1a 4p dung If thuyét nhém dé gidi quyét céc phuong tinh dai s6, mot Ii thuyét c6 anh hug 16n dén toan bd nén tosn hoc thé ki XIX, duge img dung nhiéu trong khoa hoc ty nhien n6i chung va co hgc lugng tir néi riéng. GANVANI (LUIGI GALVANI) (1737 - 1798) BAC si VA NHA VATLI NGUGIY NGUOI PHAT HIEN RA “DONG BIEN SINH VAT" L.cudc por ‘Ong sinh nam 1737 tai Bolonha nude Y. Sau khi hoc xong trung hoc, éng hoc nganh y dé tré thanh thay thuéc. Nhung sau khi t6t nghiep dai hoc, Ong dugc mdi lim giéo sut day bO mon gidi phdu hoc & Tratmg Dai hoc Téng hop Bolonha. [Ngoai day hoc ra, Ong 1A ngudi rat say mé tim tdi khoa hhgec qua céc thi nghiem gidi phdu trén co thé dong vat. 1. SUNGHIEP Nam 1773, Ong tién hanh céc thi nghiém vé siz van dong cita ca bép Ech khi gidi phu. Mot hom, ong mé con €ch dé fam mot ti¢u ban. Mot phy t4 cla Ong vO tinh cham mdi dao vao day thén kinh dai éch 1am co dai éch béng nhién co lai. Ong lai thay c6 hign twong phong dién 6 canh, thi co dui &ch cang co manh. Ong lién lap lai thi nghiém nhiéu lan dé kiém tra thi déu xay ra diing nhu vay. Ong tigp tyc Tam thi nghiem véi dit kien khéc: ding c4i méc bang kim loai, tham chi ding soi day kim loai... cling gay & ca &h co lai. Tir céc két qua Ay, ong nghi rang, dién c6 thé phat sinh ra tir chinh co thé sinh vat va goi hién tuong d6 la hign tugng "dién sinh vat". 88 Ong lai tip tyc lam nhiéu thi nghiém nifa dé ching minh thém "ign sinh vat", “dign thién nhien”... déu c6 bin chat va tinh chat ging nhu nhau. MAi dén nim 1791, Ong méi bit déu cong b6 khém phé cia minh. Trong If thuyét trinh bay, Ong cho ring dién dugc tich lug trong cdc m6 cia co bap. N6 truyén tit co bp sang day thén kinh r6i truyén qua céc day kim loai & ngoai dé lai tr vé co bap. Tir dé ong cho rang: co bép va day than kinh déng vai trd nu hai ban cha mot tu dign. ‘Sy nghién citu cia Ong hét sic ti mi, kién ti va duge thyc hign v6i mot tinh thn tréch nhi¢m khoa hoc rit cao, vi thé duge gidi y hoc duong thdi nhiet lier chao dén, Tuy thé, céc két luan cia Ong khong hoan toan ding hét nhung tir cdc thuc nghiém dy Ong 44 goi mé ra viéc ché tao chiéc pin dign don gidn vé sau nay. Ong cing két lugn chinh xéc Khi cho ring co bp éh co b6p do o6 ding dign chay qua. Dé ghi nh6 cong cia ong, déng dién tao ra nh’ céc phan img hod hoc (trong pin hay acquy) duge goi la dong dién Ganvani. GAOXO (KARL GAUSS) (1777 - 1855) NHA VAT Li THIEN VAN NGUGI BUC NGUGI CO NHIEU PHAT MINH VE DIA TU TRUONG. Lcudc DOr Ong sinh nam 1777 & Brunxuych va mat nam 1855 tai Gottingon Dic Cha Ong 1 mOt ngudi th nghéo khong di tién 4 cho con dén truéng hoc nhu nhiing difa tré khéc. May ma nhi nang khiéu todn hoc s6m nay nd, Ong duge cong tu6c xt Brunxuych biét t6i ign da tai try cho Ong dén trudng theo hoc. 89 ‘Ong da vugt qua bac hoc phé thong véi thinh tich xust sic dé duge rén luyén tAi nang ton hoc & Trutmg Dai hoc Gottingon néi ting & nude Ditc khi ay. ‘Vao mt ngay nam 1796, ong néi ting nhd chi bing thu6c ké vA compa, di vé thinh cong mot da gide déu 17 canh. IL SUNGHIEP Ong d5 bat déu su nghiep khoa hoc cia minh bing vige bien soan bai cho mot 18 tap chf khoa hoc. Nhd Iam viéc nghiém tic va than trong, di phu tréch t& tap chi,,ong chi cong b6 céc cOng trinh cia minh khi dat két qua dén do chinh xéc va hoan hao. Nam 1799, ong bao vé thanh cong luan én tién si vé mot dinh Ii co ban cita dai s6 hoc, hodn thién mot dinh If dugc A.Gira néu ra tir nam 1629, tai Trudng, Dai hoc Henmatet. Nam 1807, Ic 30 tudi, ng duge bé nhi¢m lam giém déc Dai thien van & Gottingon & mién Tay nuéc Dic vA phuc vy & day suét 47 nam cin lai cila cude di minh. Ong quan tam nhiéu dén ca céc Tinh vue ngoai thién van hoc nhu: dai s6, hinh hoc, théng ke, vat Ii, co hoc, quang hoc, tréc dja va thong tin dien béo. Ket qua nghién citu cia Ong duge dang tai rong ri tren céc séch, béo. Qua céc din pham nay va qua lien lac, trao déi, Ong di gay dugc anh huéng Ién dén nén khoa hoc va ton hoc chau Au. Céc cong trinh cita ong vé If thuyét s6 43 chimg t mot quan diém hign dai vé ban chat triru tuong cia todn hoc. Trong téc phém "Luan dé vé s6 hoc", ong di phan tich vé lugt hop thanh khong cdn thyc hign tren con s6 ntfa ma trén nhiing lép dang toan phuong. Cling nhur vay, Ong khong cdn tinh todn trén céc sO nguyén d6ng du modun mot s6 nguyen n di cho nila, ma trén nhing 6p s6 nguyen chi khée nhau & nhiing boi s6 cia n. Ngoai ra Ong cin dua ra nhiing tap hop céc s6 phic Gaoxo c6 dang a + ib trong 46 ava bla céc s6 nguyen va ching 1d ring né cé6 cing céc tinh chat nhur céc s6 nguyen. Tu khi cdn 1a sinh vien, Ong da chai ¥ dén If thuyét céc du’mg song song. Tir nam 1816, Ong 3 phét hien ring tien dé thit 5 ciia Oclit 1a khong thé ching minh duge va ben canh hinh hoc Ocolit cdn c6 thé c6 mot hinh hoe trong dé cé nhiéu dutng song song véi mot dudng thing di qua mot diém va téng ciia céc géc cia mot tam gic 1A nhé hon hai géc vuong- Dén n&m 1829, Ong cdn tién hanh cdc nghién citu vé vat If hoc. Va 6 20 nam cui cing cia cuge doi, ong da danh cong siic cho hién tugng dia tir khi 90 cing nghién cifu v6i ban Ong 1a Vebe. Ong da xay dung mot If thuyét cho hign tugng nay trong tac phdm: "Li thuyét dai cuong vé tir trudng Trai Dat" (1839). Tuy nhién cong trinh chinh yéu cia Ong vin la vé thien van hoc. Trong s6 Ay, cng trinh 1dn hon ca la 6ng da xac dinh dugc quy dao cia tigu hanh tinh Xérex bing phuong phép binh phuong t6i thiéu. GHET (BILL GATES) (SINH NAM 1955) NHA Ti PHO MI, NGUGI SANG LAP VA ‘DIEU HANH TAP DOAN MAICROXOP (MICROSOFT) 1. CUGC DOL Ong sinh ngay 28/10/1955 tai Xitton nude Mi, trong mot gia dinh c6 truyén thng vé kinh doanh. Ong noi 1a phé chi tich ngan hang quéc gia, cha dé 1a mot luat su néi tigng & thanh phé Xitton. Truyén thong gia dinh ay d3 rén dic cau bé Bin Ghét, thong minh, s6m c6 tinh thén canh tranh va khét vong chign thing. Cau da hoc qua céc tring cong Jap truée khi nhap hoc tai trudmg wr thuc Léchcoxai & béc Xitton. Cau hoc gidi déu cdc mon, nhung dac biet xust sic trong mén khoa hoc ty nhién, nhat 1a todn hoc. Cau s6m dam mé méy tinh va bat 4u theo duéi nghién citu lap trinh céc phén mém méy tinh cé nhan, Nam 1973, c4u tring tuyén vao dai hoc Havoc. Tai day, cau tiép tye huéng nghién cfu ua thich, 43 phat trién mot phién bin lap trinh BASIC cho chiéc may tinh MITS Ante dau tien. Sau nhiéu sit Iya chon tran trd, cau quyét di hoc tai Havoc dé tap trung toan bd sifc lye va thdi gian cho cong ti do cau va Pon Allen thanh lap nam 1975 Idy tén 1a cOng ti Maicroxop. mn IL SUNGHIEP ‘Som tien doén duge méy tinh PC (méy tinh cé nhan) sé 1a cong cu thiét yéu cho ‘moi co s6 va gia dinh, hai ngudi,ong va Pon Alen, da dau tu phn mém cho may tinh PC. Tam nhin cia Ong 44 quyét dinh su thanh cong ciia MaicrOxop va cong nghé phiin mém. Ong [a linh hén cia cOng ti, ngudi gitt chia khod trong viée quan If va gidi quyét céc van dé kinh doanh c6 tinh chft chién luge ciia Maicroxop déng thdi cling truc tip c6 vai trd quan trong trong vigc phét trién Ki thuat cho céc sin phdm méi, gitip moi ngudi trén thé gidi sit dung may tinh dé dang va hiéu qua hon. Nam 1995 sau khi da gid din & thuong trudng, Ong tap trung viét cudn sich "Con dutmg phia truée" (The Road Ahead) trong 46 mo ta tim nhin cia ong vé vi trf chiém Iinh cia cong nghé thong tin. Ngay lap te, cudn sich tri nén néi tiéng va td thanh cudn séch ban chay hang déu tai Mi va nhiéu nuéc khéc tren the giGi. Cun séch phai t4i bn lien tiép nhiéu lén. Nam sau (1996) trong khi cdi tin co edu Maicroxop cho phi hgp v6i quing ba cha Intemet tren thé gidi, ong da bé sung téc phim "Con duimg phia truée" nhiim nhgn manh méy tinh chinh 18 xa 19 thong tin cia th€ giéi hign dai. Cudn séch vin ‘nim trong topten sch bén chay mang lai cho ong khoan Igi tite khong nhd, Nhung ‘Ong quyét dinh danh hét s6 tién lai dy dé hé trg cho céc gido vien trén toan thé gi6i n6i mAy tinh trorig’céc 16p hoc. ‘Ngo&i sé trudng vé cong nghé thong tin, Ong cdn ua thich cong nghé sinh hoc. ‘Ong 1a uy vien trong ban Linh dao ICOS (Cong ti ligu php vé phan tit va protein co ban) va déu tur cho nhiéu cong ti cong nghé sinh hoc khéc. ‘Ong cfing séng l4p nén Coocbin, mot trong nhiing nguén dif li¢u thong tin nghe nhin 16n nit thé gidi. Ong khong quén déng gép cho cng déng 6 céc Tinh vuc Khéc nta nhu: 800 trigu USD cho hoat dong tir thign va phat trién cong déng, 200 trigu USD cho vige dao tao nhan tai vé cong nghé thong tin. Negly tét nam 1994 (1/1/1994) Ong cui Mélida Phrenso Ghet, mot thigu nd vita xinh dep vita trg If cho Ong trong cong viéc. Ho da cing nhau lap ra quy mang tén hai ngudi ("The Bill and Gates Foundation"). Dén nay, qug di c6 s6 von dén hon 24 ti do la cho cdc hoat dong: tir thién, nhan dao, stic khoé, gido duc tren toan thé gidi. ‘Cue di va su nghiép cia ong dang dé thé hé tré hoc héi, ching nhitng ong. kkinh doanh thanh cong, ma ong cdn thanh cOng trong cd cong téc tir thign vi cong thé lap tiie bo hoa van khéc sé hinb thanh. ‘V6i c6 may nhu thé dem trién lam, ong da duge tang thuéng huy chuong. Ong 6 vay gidt tién bac dé lap mot xudng det véi cic cé may méi phét minh nay 6 thanh ph6 dét Liong que huong ong. Digu khong ngi 1a céc ngudi thg det 6 day di sg my cudp het vigc 1am cha ‘minh nén ho da déng long, hgp luc kéo dén phé tan tanh céc 06 may ra timg man, chan dung Ong bi dap vO va treo len chiéc gid treo o6 6 quing trutng, con ban than ‘ng bi quang xung song Ron. May ma Ong thost chét du6i va duge chinh phi Phép tr cong cho phét minh cha Ong. Sau 46, chinh céc thy det di ném Ong xu6ng song trubc 6 dén khdn Khoan, mdi Ong ding ra lap xuing det voi may méc ty dong dé canh tranh v6i hang dét 6 Anh va quanh ving. 95 Méy dét ay duge dat ten 1a méy Giicca dé nh6 cong cia Ong. May det Gidcca di dénh dau mot giai doan céch mang trong nginh det cia nuéc Phép va cd thé gigi. Thiét ké cia Ong hoin hao dn mite né da nhanh chéng chinh phyc duge nginh det cia cd thé gidi va dén nay vin con duge sit dung. GIENNO (EDWARD JENNER) (1749 - 1823) BAC SI NGI TIENG NGUOI ANH C6 CONG TIM RA VACXIN PHONG BENH DAU MUA L.Cu@c DOI Ong sinh ngay 17/5/1749 tai Boccolay thuge tay nam nuée Anh, trong mot gia dinh muc su mién qué. ‘Ong mé cOi cha hic 6 tudi. Gia dinh giti Ong phy vigc cho mot thay thude <8 vita fim, vita hoc trong 6 nm tdi. Nam 19 tudi ong vé Luan Don theo hgc y va gitp vige cho m9t béc si ngoai khoa néi tiéng la Gidn Hanto. Nam 23 tudi, Ong ri Luan Don vé mign qué binh dj cia minh 4é hinh nghé. Ngudi quen biét tréch ett ong sao khong & thi do dé dé ting tam hon. Ong tra Idi cd dong: "Danh vong 1a gi nbi? Do ta mot the trang site ma ‘vang rat c6 thé gay hai cho con ngudi". Qué huong ong lic fy dang bi bénh’d4u mia de doa. Mudi ngudi méc benh én 9 ngudi chét, 1 ngudi cdn sOng thi mat bj "ré" phai chiu hdm hiu subt dvi. 96

You might also like