7.

แผนผังแสดงความสัมพันธระหวางกลไกการเกิดโรคทางการแพทยแผนไทยกับสมุฏฐานที่ตั้งแหงโรค
มูลเหตุของการเกิ
ของการเกิดโรค
อาหาร
การอดนอน/กระทบรอน-เย็น/อิริยาบถ/อาหาร
กระทบรอน-เย็น อารมณวิตก/ความเครียด
ความเครียด
อดนอน ปจจัยสงเสริม ปถวีธาตุ ความวิตกกังวล
- ประเทศสมุฏฐาน - ปบผาสัง
- ธาตุเจาเรือน - หทยัง

อาโปธาตุ จิต
- ศอเสมหะกําเริบ
- เขโฬกําเริบ หทัยวาตะ
(ไอมีเสมหะ สุมนาวาตะ
น้ําลายมาก) สัตถกวาตะ
จิต
เสมหะกําเริบ

ยกนัง (กําเนิดความรอน-พัทธปตตะ)
ปจจัยสงเสริม
- กาลสมุฏฐาน

เตโชธาตุ
- สันตัปปคคีกําเริบ/หยอน วาโยธาตุ
- ปริทัยหัคคีกําเริบ/หยอน - อังคมังคนุสาวรีวาตาหยอน
(ไขตัวรอน/หนาวๆรอนๆ) (ไมสบายตัว ครั่นเนื้อ ครั่นตัว)

ปตตะกําเริบ
วาตะหยอน
ปจจัยสงเสริม
- อายุสมุฏฐาน
- อุตุสมุฏฐาน