Lekcja 4.05.2020 – Staropolskie zwyczaje i obyczaje w Soplicowie.

Wypisz zwyczaje i obyczaje, któ re podtrzymywali domownicy i goście dworu w Soplicowie ( zwró ć uwagę, czy to
staropolski czy nowoczesny obyczaj)

Ż ycie w Soplicowie toczy się według zasad obyczajowości szlacheckiej. Ważnym i znaczącym elementem
był ustalony porządek osó b w czasie wspó lnego wyjścia lub powrotu do domu oraz odpowiednia kolejność
zajmowania miejsc przy stole. Taką kolejność wyznaczał wiek i sprawowane urzędy oraz płeć. Wynikało to także z
silnej, wewnętrznej hierarchizacji tego stanu. Szczegó lnym szacunkiem darzono osoby starsze i cieszące się
poważaniem ogó łu. Przy stole wyjątkową uprzejmością darzono kobiety, któ rym mężczyźni, siedzący obok,
usługiwali i podawali posiłki oraz dbali, by zawsze miały napó j. Mężczyźni zazwyczaj zażywali po posiłkach tabaki,
a wspó lne kichanie i częstowanie się wyrażało szlachecki szacunek. Jedynie przy śniadaniu rezygnowano z
zasiadania przy stołach.

Ważnym elementem obyczaju była ró wnież kultura słowa i wypowiedzi. Rozmowy dotyczyły określonych
temató w i prowadzone były w określony sposó b. Wspó lne biesiadowanie i konwersacje uważano za przejaw
dobrego tonu i wychowania.

Ró wnie istotnym składnikiem szlacheckiego życia i kultury były zwyczaje, któ re wzbogacały ich codzienne życie i
dostarczały rozrywki. Jedną z takich rozrywek jest polowanie, wyraz szlacheckiego umiłowania przygody. Natura,
lasy, ziemia są wszechobecne w życiu szlachty, któ ra jest pod ich przemożnym wpływem. Samo polowanie
przybiera formę rytuału. Trwa od wschodu do zachodu słoń ca. Według tradycji najznakomitsze było polowanie na
grubego zwierza – niedźwiedzia bądź też jelenia, ponieważ tylko zwierzęta, posiadające kły lub poroże, są godne
szlacheckiego zainteresowania. Reszta zwierząt, na przykład zające przeznaczone są dla służby. Po zakoń czeniu
polowania odbywała się tradycyjna i wystawna uczta przy ognisku, na któ rej podawano staropolski bigos.
Głó wnym orędownikiem polowania na grubego zwierza w epopei, a jednocześnie mistrzem ceremonii, jest Wojski,
któ remu szlachecka duma nie pozwala brać udziału w pościgu psó w za zającem, któ ry miał rozstrzygnąć spó r
między Asesorem i Rejentem. Wojski jest organizatorem i swoistym mentorem w kwestii łowó w. O ile w
polowaniu na szaraki mężczyznom mogły towarzyszyć kobiety, nie dopuszczano ich do udziału w łowach.
Rzucanie nożami to jeden ze starszych zwyczajó w, któ re stopniowo odchodzą w niepamięć. Jest to wyraz męstwa,
odwagi i celnego oka.

Rozrywką, któ rą cieszyły się ró wnież kobiety, było grzybobranie. Wyprawy do lasu, na koźlarze, borowiki i rydze,
były uważane za niezwykle cenną przyjemność. Stró j na grzybobraniach był dodatkowo wzbogacony o słomkowy
kapelusz i płó cienne opoń cze. Ró wnież dla Wojskiego była to swoista zabawa, lecz on jako jedyny zbierał
muchomory, któ re uważał za doskonałą truciznę na natrętne muchy.

Do zwyczajó w należały ró wnież zajazdy i sejmiki szlacheckie. Sejmiki były przejawem szlacheckiej skłonności do
kłó tliwości, zwad i samosądó w. Szlachta na sejmikach naradzała się i podejmowała decyzje w ważnych dla siebie
sprawach. Zajazd natomiast to wyraz popędliwego charakteru szlachty. Dokonuje ona wó wczas napaści i zajęcia
majątku.

Czarna polewka to zupa z krwi zwierzęcej, zwana także „czerniną”. Dawniej funkcjonował zwrot „dostać (albo
podać) komuś czarną polewkę” w znaczeniu: spotkać się z odmową w konkurach (albo odrzucić konkurenta;
dostać (albo dać) kosza przez poczęstunek czarną polewką.
Do sfery zwyczajó w należało ró wnież podanie czarnej polewki mężczyźnie, któ remu ojciec odmawiał prawa do
starania się o rękę có rki. 

Podaj numer i tytuł księgi – np.:

Polowanie – Księga IV – „Dyplomatyka i łowy”

Grzybobranie – Księga III – „Umizgi”

Kolejność zasiadania do stołu –Księga I – „ Gospodarstwo”

Księga III - Umizgi
- Hrabia skrada się do sadu i obserwuje tajemniczą dziewczynę wśród dzieci i ptactwa (cytat); rozmowa z nią
rozczarowuje go, więc kieruje się do lasu, gdzie mieszkańcy Soplicowa zbierają grzyby .
-Sędzia w "Świątyni dumania" rozmawia z Telimeną o przyszłości Tadeusza i Zosi Horeszkówny, jej
wychowanicy. Jacek Soplica, łożący pieniądze na wychowanie Zosi, życzy sobie, by młodzi się pobrali.
Telimena jest przeciwna temu.
-Hrabia zachwyca się urodą Telimeny i rysuje rozmawiających. Potem rozmawia z nią na temat piękna
włoskiego krajobrazu; Tadeusz potępia ich zachwyty, podkreślając piękno litewskich rejonów.
- Powrót do domu. Gajowy przynosi wiadomość, że w lesie pojawił się niedźwiedź.
Następnie wybierz 1 z nich i opisz dokładnie.