S-1

Simpozijum DGKS
24-26.9.2020.

Ivan Dimitrov1, Golubka Nechevska Cvetanovska2

UTICAJ FLEKSIBILNOG KATA NA AB ZGRADA

PRI DEJSTVO ZEMJOTRESA
Rezime:
Svrha ovog rada je da prikaže negativne efekte koje fleksibilni kat ima na celokupno ponašanje
AB zgrade sa ramovski sistem. Linearna i nelinearna statička analiza četvorospratne AB zgrade
sa ramovski sistem i sa fleksibilnom katom i petokatne AB zgrade sa ramovski sistem bez
fleksibilnog kata urađena je prema Pravilniku tehničkih normi za projektovanje zgrada u
seizmički sklonim oblastima '81 (važeći pravilnik u Makedoniji) i prema Evrokod 2 i Evrokod 8
i izvršeno je upoređenje dobijenih rezultata.
Ključne reči: Fleksibilni kat, Nelinearna statichka analiza - Pushover

INFLUENCE OF A SOFT STOREY IN RC BUILDING

DURING AN EARTHQUAKE
Summary:
The purpose of this paper is to reveal the negative effects that the soft storey has on the overall
behaviour of a RC frame building. Linear and non-linear analysis of a four-storey RC frame
building with a soft storey and a five-storey RC frame building without a soft storey are made
according to the Rulebook of technical norms for building design in seismic prone areas ’81
(current rulebook in Macedonia) and according to Eurocode 2 & Eurocode 8 and comparison of
the obtained results was made.
Key words: Soft story, Non-linear static analysis – Pushover

1
MSc Structural Engineer, Chakar & Partners – Skopje; e-mail: ivedimit@yahoo.com
2
Prof. PhD, Institute of Earthquake Engineering and Engineering Seismology IZIIS,
Ss. Cyril and Methodius University, Skopje; e-mail: golubka@pluto.iziis.ukim.edu.mk
 1. KARAKTERISTIKE MODELE
Kako bi se pokazale razlike kod AB zgrada sa fleksibilnim katom i bez fleksibilnog kata, i
zgrade sa fleksibilnim katom projektovanih prema različitim propisima (MK propise i Evrokod),
urađena je linearna statička analiza regularne AB po visine I AB zgrade sa fleksibilnim katom
projektovana prema pomenutim propisima:
- Model M1 - regularna AB zgrada projektovana prema MK propisima;
- Model M2 - AB zgrada sa fleksibilnim katom projektovana prema MK propisima sa
Kp=1 - koeficijent duktilnosti i prigušenja;
- Model M3 - AB zgrada sa fleksibilnim katom projektovana prema MK propisima sa Kp=2;
- Model M4 - AB zgrada sa fleksibilnim katom projektovana prema Evrokodu.

Fundiranje je na tlu II kategorije, klasa B, u devetoj seizmičkoj zoni.

Dimenzije gabarita su 20x14,7m, sa visinom kata od 3m. Zgrada koja će biti projektovana je
skeletni strukturni sistem koji se sastoji od armiranobetonskih greda i stubova, od po 4 trobrodna
okvira u oba smera, sa dimenzijama prikazanim niže:

Osnova Uzdužni presek

Slika 1 - Geometrijske karakteristike modela M1

 Slika 2 - Geometrijske karakteristike modela M2

Slika 3 - Geometrijske karakteristike modela M3

Slika 4 - Geometrijske karakteristike modela M4

2. UPOREDBA REZULTATA DOBIJENIH IZ LINEARNE ANALIZE

Slika 5 - Dijagram pomeranja modela M1, M2, M3 i M4

 Slika 6 - Dijagram relativnih katnih pomeranja modela M1, M2, M3 i M4
Prikazani dijagrami pokazuju da se velika relativna katna pomeranja pojavljuju u AB
zgradama sa fleksibilnim катom koji negativno utiču na ponašanje konstrukcije u celini, uprkos
povećanju dimenzija stubova. Povećanje dimenzija stubova rezultat je većih momenata u
stubovima zbog prisustva fleksibilnog kata, kao i zbog ograničenja da je ukupno pomerenje
manje od dozvoljenog.
Tabela u nastavku prikazuje pomeranja i krutost po katovima:
Tabela 1 - Tabelarni prikaz krutosti po katovima modela M1, M2, M3 i M4
Model M1, Pravac X-X, T=0.65s, S=0.1G Model M1, Pravac Y-Y, T=0.65s, S=0.1G
Q Vk. Pomer. Rel.Kat.Pomer. Krutost Q Vk. Pomer. Rel.Kat.Pomer. Krutost
Kat Kat
kN cm cm kN/cm kN cm cm kN/cm
1 1270.68 0.26 0.26 4887.23 1 1270.68 0.23 0.23 5430.26
2 1186.20 0.67 0.41 2893.17 2 1186.20 0.59 0.35 3350.85
3 1029.36 1.19 0.52 1979.54 3 1029.36 1.05 0.46 2228.05
4 798.54 1.61 0.42 1901.29 4 798.54 1.42 0.37 2158.22
5 491.62 1.86 0.25 1966.48 5 491.62 1.65 0.23 2137.48

Model M2, Pravac X-X, T=0.77s, S=0.091G (Kp=1) Model M2, Pravac Y-Y, T=0.74s, S=0.095G (Кp=1)
Q Vk. Pomer. Rel.Kat.Pomer. Krutost Q Vk. Pomer. Rel.Kat.Pomer. Krutost
Kat Kat
kN cm cm kN/cm kN cm cm kN/cm
1 974.24 1.02 1.02 955.14 1 1017.04 1.00 1.00 1017.04
2 835.64 1.38 0.36 2321.22 2 872.32 1.32 0.32 2726.00
3 661.90 1.73 0.35 1891.14 3 690.92 1.65 0.33 2093.70
4 435.12 1.96 0.23 1891.83 4 454.24 1.86 0.21 2163.05

Model M3, Pravac X-X, T=0.56s, S=0.2G Model M3, Pravac Y-Y, T=0.56s, S=0.2G
Kat Q Vk. Pomer. Rel.Kat.Pomer. Krutost Kat Q Vk. Pomer. Rel.Kat.Pomer. Krutost
kN cm cm kN/cm kN cm cm kN/cm
1 2505.50 1.27 1.27 1972.83 1 2505.50 1.20 1.20 2087.92
2 2138.98 1.73 0.46 4649.96 2 2138.98 1.59 0.39 5484.56
3 1648.70 2.13 0.40 4121.75 3 1648.70 1.94 0.35 4710.57
4 996.14 2.38 0.25 3984.56 4 996.14 2.16 0.22 4527.91

Model M4, Pravac X-X, T=0.62s, S=0.146G Model M4, Pravac Y-Y, T=0.62s, S=0.155G
Q Vk. Pomer. Rel.Kat.Pomer. Krutost Q Vk. Pomer. Rel.Kat.Pomer. Krutost
Kat Kat
kN cm cm kN/cm kN cm cm kN/cm
1 1553.32 0.96 0.96 1618.04 1 1648.00 0.94 0.94 1753.19
2 1255.88 1.40 0.44 2854.27 2 1322.36 1.34 0.40 3305.90
3 876.68 1.74 0.34 2578.47 3 917.12 1.64 0.30 3057.07
4 410.88 1.92 0.18 2282.67 4 425.40 1.80 0.16 2658.75
 Slika 7 - Dijagram krutosti po visine zgrade modela M1, M2, M3 i M4

Slika 8 - Dijagram intenziteta seizmičke sile po visine zgrade modela M1, M2, M3 i M4
Uprkos povećanju dimenzija stubova u modelu M3 (slika 3), krutost prizemlja je gotovo 50%
manja od krutosti modela M1 što je rezultat velike visine prizemlja i iz tabela se može primetiti
da postoje velike promene krutost katova po visini. Dok je krutost prizemlja u modelu M2 50%
krutosti prizemlja u modelu M3 što dovodi do još fleksibilnije konstrukcije u modelu M2 i ista
ne bi imala kapacitet da izdrži projektne seizmičke sile koje bi se primenjivale ukoliko se poštuju
propisi, tj. ako je Kp=2. I kod ovog modela postoje velike promene krutosti katova po visini,
odnosno je nepravilna po visini. Model M4 projektovan prema Eurocode-u je fleksibilniji, ali
zbog niže primenjene seizmičke sile zadovoljava dozvoljena pomeranja. Kod M3 i M4 prizemlje
ima mnogo nižu krutost u poređenju sa ostalim podovima, s tim što je ta razlika mnogo manja u
modelu dizajniranom prema Evrokodu (Tabela 1).
Uprkos uočenim razlikama u ponašanju modela, iz linearne analize ne može se zaključiti koja
AB zgrada bi bolje funkcionisala u slučaju zemljotresa, odnosno da li poseduju potrebnu
duktilnost i koji će mehanizmi loma biti razvijeni. Zbog toga će se izvršiti nelinearna statička
analiza (Pushover) kako bi se pokazalo ponašanje dve AB zgrade u nelinearnom području.
3. UPOREDBA REZULTATA DOBIJENIH IZ NELINEARNE ANALIZE
AB ZGRADA SA FLEKSIBILNIM KATOM PROJEKTOVANIM
PREMA MAKEDONSKIM PROPISIMA I EVROKODA
Izvršena je nelinearna statička analiza modela M3 i M4, a dole je prikazano formiranje
nelinearnih zglobova u oba modela:

Slika 9 - Razvoj plastičnih zglobova okvira Rk1 projektovanih prema MK propisima - model
М3 - od delovanja ravnomerne raspodele sile - korak 9, 13, 16, 23, 29 i 35
Слика 10 - Razvoj plastičnih zglobova Rk1 okvira projektovanih prema Evrokodu - model M4
iz dejstva ravnomerne raspodele sile - korak 8, 10, 17, 21, 25 i 27
Iako je kod oba modela došlo do loma kroz fleksibilnog kata, prema prikazanim šemama
formiranja plastičnih zglobova, može se zaključiti da model dizajniran prema Eurocode-u ima
određenu najavu loma, sa formiranjem plastičnih zglobova u većini greda u prizemlju pre nego
plastični zglobovi kod stubova u prizemlju dostignu svoju maksimalnu nosivost. U modelu
projektovanom prema nacionalnim propisima, u gredama se formira vrlo mali broj plastičnih
zglobovi pre nego što plastični zglobovi u prizemnim stubovima dostignu maksimalnu nosivost.
Do pojave loma kroz fleksibilni kat došlo je zbog velike visine prizemlja, koja je dvostruko veća
od visine ostalih spratova, a samim tim i krutost je znatno niža u poređenju sa ostalim katovima.
Dalja istraživanja su došla do zaključka da bi, kako bi se sprečio lom kroz fleksibilni kat,
dimenzije stubova u prizemlju trebale biti veće od 100/100cm, što dovodi u pitanje ekonomičnost
ovog dizajna, pa je na takvim visinama poda najbolje kombinovati stubove sa AB platnima.

Слика 11 - Nelinearna zavisnost poprečne sile - pomeranje, kriva kapaciteta za ravnomerni

raspored sila modela М2, М3 i М4 do tačke Life Safety (LS)
Iz sl. 11 može se zaključiti da model M3 analiziran prema makedonskim propisima [1] [2]
[3] može da primi 45% veću silu pre nego što započne plastifikacija elemenata, u poređenju sa
modelom M4 analiziranim prema Evrokodu [4] [5] [6] [7], što znači da su makedonski propisi
na sigurnoj strani pri projektovanja AB zgrada ovog tipa. M2 model je najfleksibilniji i sa
najvećom duktilnošću, ali nema kapacitet da izdrži predviđene seizmičke sile pri doslednom
praćenju propisa. Model М4 je fleksibilniji od modela М3, sa većim pomeranjima kada se
dostigne LS tačka sa M-F dijagrama. Model М3 dizajniran prema makedonskim propisima ima
najveću krutost, dostižući LS tačku pri najvećoj horizontalnoj sili.

4. ZAKLJUČAK
Da bi se definisalo ponašanje AB zgrada sa fleksibilnim katom tokom seizmičkih dejstava,
izvršeno je nekoliko analiza AB zgrada projektovanih prema važećim propisima u Makedoniji
[1] [2] [3] i Evrokodovima [4] [5] [6] [7]. Analizirane su AB zgrade pravilne visine ката, zgrada
sa fleksibilnog kata od 4,5m, kao i AB zgrada sa fleksibilnog kata od 6m u prizemlju. Donijeće
se opšti zaključci o dimenzijama i ponašanju konstrukcija, kao i konkretni zaključci doneti
prilikom upoređivanja ponašanja konstrukcija dimenzionisanih prema različitim propisima i
odgovarajućih modela (М1, М2, М3, М4).
- Dobijenа periodа oscilovanja zgrade sa fleksibilnim katom (model M3) od 0,56sek. je
za 16% manji od perioda dobijena u zgradi bez fleksibilnog poda (model M1) koja iznosi
 0,65sek. To je zbog većih dimenzija stubova koji su povećani sa 50/50cm na 60/60cm
na prva dva sprata gde se nalazi fleksibilni kat i sa 40/40cm na 50/50cm na ostalim
katovima (sl. 3), kao rezultat prihvatanja momenata zbog postojanja fleksibilnog kata.
- Seizmička sila modela M3 je za 143% veća od seizmičke sile modela M2, zbog
poštovanja uslova propisa da koeficijent Kp za duktilnost i prigušivanje iznosi 2,0, kao
i zbog kraće periode, što ima veliki uticaj na dalje dimenzionisanje zgrade.
- Uprkos povećanju dimenzija stubova u modelu M3 (slika 3), krutost prizemlja je gotovo
50% niža od krutosti modela M1 zbog velike visine prizemlja, a takođe i zbog velikih
promena krutosti katove po visini. Dok je krutost prizemlja u modelu M2 50% krutosti
prizemlja u modelu M3, što dovodi do fleksibilnije konstrukcije u modelu M2 i ne bi
imao kapacitet da izdrži projektne seizmičke sile koje bi se primenjivale ukoliko se
poštuju propisi, tj. Kp=2. U ovom modelu takođe postoje velike promene u krutosti
katova po visini, odnosno je neregularna po visini.
- Analizirana je zgrada sa visinom prizemlja od 4,5m i koeficijentom duktilnosti i
slabljenja Kp=1, što se često može naći u našim projektima gde projektanti jednostavno
zanemaruju ovaj koeficijent. Izračunata krutost prizemlja iznosi 1853kN/cm, dok je
krutost prvog sprata 2689kN/cm, odnosno krutost prizemlja iznosi 69% krutosti prvog
sprata, što znači da se može i treba klasifikovati kao fleksibilni kat, i prema tome tretirati.
- Tokom analize modela dobijene su različite seizmičke sile u zavisnosti od geometrije
elemenata i upotrebljenih propisa o projektovanju. Tako je u modelu М1 ukupna
seizmička sila 10%G, u modelu М2 9,1%G, u modelu М3 20%G, u modelu М4 14,6%G,
dok je u modelu sa visinom prizemlja 4,5m je 10% od G. Model М3 ima najveću
seizmičku silu, zbog koeficijenta Kp=2, a najmanja sila je kod modela М2, zbog manje
krutosti i zbog toga što je Kp=1.
- Sa periodom od 0,62sek. možemo zaključiti da je AB zgrada projektovana prema
Evrokodu (model M4) fleksibilnija od one projektovane prema MK propisima (model
M3) gde je perioda 0,56sek. Međutim, u smislu pomeranja, u zgradi projektovanoj prema
Evrokodu oni su manji, ali je seizmička sila koja deluje na zgradu manja, zbog manje
mase i načina određivanja seizmičke sile. Odnosno, prema Evrokodu, seizmička sila je
niža, ali u dizajnu postoji mnogo verifikacija kako bi se osigurala pojava zglobova u
stubovima, kao i da bi se sprečilo lom transverzalnih sila koje bi nastale tokom
zemljotresa. U oba modela prizemlje ima mnogo nižu krutost u poređenju sa ostalim
podovima, s tim što je ta razlika manja u modelu projektovanom prema Eurocode-u.
- Relativno katno pomerenje M3 modela je 1,27cm, što je 32% više od relativnog
pomeranja poda modela M4 gde iznosi 0,96cm, dok je ukupno pomerenje modela M3
2,36cm, što je 23% više od ukupnog pomeranje u modelu M4 koje iznosi 1,92cm, gde
se najveća razlika u pomeranju pojavljuje na prvom spratu. Razlika pomeranja nastaje
usled različite seizmičke sile koja u modelu M3 iznosi 2505,5kN, a u modelu M4
1785,4kN. Dobijena pomeranja zadovoljavaju maksimalna pomeranja prema oba
propisa, što znači da su obe konstrukcije dobro projektovane u skladu sa propisima.
- Za detaljnija istraživanja ponašanja konstrukcija u nelinearnoj zoni urađena je nelinearna
statička analiza modela M3 i M4, odnosno modela sa fleksibilnim katom projektovanih
prema MK propisima i Evrokodovima. Iako je u oba modela došlo do lom kroz
fleksibilnog kata, prema prikazanim šemama oblikovanja plastičnih zglobova, može se
zaključiti da model M4 projektovan prema Eurocode-u ima određenu najavu loma, uz
 formiranje plastičnih zglobova u većini greda pre plastičnih zglobova u stubovi u
prizemlju da dostignu svoju maksimalnu nosivost. U modelu M3 dizajniranom prema
Makedonskim propisima, u gredama se formira vrlo mali broj plastičnih zglobova pre
nego što plastični zglobovi u stubovima prizemlja dostignu svoju maksimalnu nosivost.
Upoređujući rezultate dobijene nelinearnom statičkom analizom, može se zaključiti da
preporuke za projektovanje AB zgrada sa vertikalnom nepravilnošću (formiranje tzv.
Fleksibilnog kata) date u članu 27. PIOVS '81, pružaju veću seizmičku otpornost na
objekata, ali u poređenju sa rezultatima dobijenim za model M4 projektovan prema
Evrokodu, može se zaključiti da zgrade projektovane u skladu sa evropskim propisima
takođe imaju dovoljnu seizmičku otpornost, i sa većom mogućnošću disipacija energije
tokom zemljotresa. Projektna seizmička sila je manja (slika 8), pa samim tim
konstrukcija ima ekonomičnije dimenzije elemenata i manje armature u poređenju sa
modelom М3 (slike 3 i 4).

Opsežnom analizom izvedenom u ovom radu može se zaključiti da pri projektovanju AB

zgrada nepravilne visine u seizmički aktivnim područjima ne smeju se zanemariti osiguranja za
sprečavanja loma kroz fleksibilni kat predviđeni propisima. U slučaju ekstremnih razlika u
krutosti i visini katova po visini, preporučuje se kontrola nelinearnom analizom, jer za određene
krutosne razliked osiguranja propisana propisima nisu dovoljna, kao u predstavljenom slučaju.
Dok kod manje razlike krutosti po visine može se osigurati dobro ponašanje tokom zemljotresa
povećanjem dimenzija stubova, veće razlike krutosti moraju obezbediti dodatne noseće elemente
kao što su AB platna.

LITERATURA
[1] Pravilnik o tehničkim normativima za izgradnju objekata visokogradnje u seizmičkim
područjima - PIOVS ’81 (Službeni glasnik 31/81)
[2] Pravilnik o tehničkim normativima za beton i armirani beton PBAB '87
(Službeni glasnik 11/87)
[3] Pravilnik o tehničkim normativima za opterećenja na nosive građevinske konstrukcije
(Službeni glasnik 26/88)
[4] Eurocode – Basis of structural design (2002)
[5] Eurocode 1: Actions on structures – Part 1-1:
General actions – Densities, self-weight, imposed loads for buildings (2002)
[6] Eurocode 2: Design of concrete structures –Part 1-1:
General rules and rules for buildings (2004)
[7] Eurocode 8: Design of structures for earthquake resistance – Part 1:
General rules, seismic actions and rules for buildings (2004)
[8] Ivan Dimitrov (2019) - Ponašanje AB zgrada sa fleksibilnim katom tokom seizmičkih
dejstava (Magisterski rad pod mentorstvom Prof. D-r Golubka Nechevska-Cvetanovska)
[9] R. Apostolska, Golubka Nechevska-Cvetanovska (2016) - Seismic Perfomance
Assessment of Soft-Story RC Frame Buildings