Professional Documents
Culture Documents
AP8 q1 Mod5 Mgasinaunangkabihasnansadaigdig v3
AP8 q1 Mod5 Mgasinaunangkabihasnansadaigdig v3
AralingPanlipunan 8
Quarter 1 – Module 5:
A
Mga Sinaunang Kabihasnan sa
Daigdig
Pag-aari ng Pamahalaan
HINDI IPINAGBIBILI
Araling Panlipunan — Grade 8
Alternative Delivery Mode
Quarter 1 — Module 5: Mga Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig
First Edition, 2020
Republic Act 8293, Section 176 states that: No copyright shall subsist in any work of the
Government of the Philippines. However, prior approval of the government agency or office
wherein the work is created shall be necessary for exploitation of such work for profit. Such
agency or office may, among other things, impose as a condition the payment of royalties.
Borrowed materials (i.e., songs, stories, poems, pictures, photos, brand names, trademarks, etc.)
included in this book are owned by their respective copyright holders. Every effort has been
exerted to locate and seek permission to use these materials from their respective copyright
owners. The publisher and authors do not represent nor claim ownership over them.
Para sa mga mag-aaral, ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa “New Normal”
kung saan binibigyang pansin ang inyong pangangailangan sa edukasyon. Layunin din nito
na ihatid ang mga aralin sa eskwelahan sa inyong mga tahanan. Ang modyul na ito ay
naglalaman ng mga kaalaman tungkol sa sinaunang kabihasnan sa daigdig, uri ng
pamumuhay ng mga sinaunang tao, mga pag-usbong ng mga kabihasnan at mga ambag ng
sinaunang kabihasnan. Inaasahan na unawaing mabuti ang bawat bahagi ng modyul na ito
at sundin ang mga panuto sa gawaing inaasahan sa kanila.
Alamin
Nalaman mo sa nakaraang modyul ang kahalagahan ng heograpiya sa pag-usbong
ng mga sinaunang kabihasnan sa daigdig. Ngayon, mas lalo pa nating ipalalim ang iyong
nalalaman kung paano napaunlad ng mga sinaunang tao ang kanilang pamumuhay at
nakamit ang mataas na antas ng kalinangang kultural. Ito ang pagtatag ng mga
kabihasnang nagkaloob ng mga dakilang pamana sa iyo at sa lahat ng tao sa kasalukuyang
panahon.
Halina at pag-aralan ang ang mga sinaunang kabihasnan at ang kanilang pag-unlad
sa daigdig!
i
.
ii
PangkalahatangPanuto
Ito ang magiginggabaysapaggamit ng modyulnaito:
1. Basahin at unawainnangmabuti ang bawatbahagi ng modyul at sundin ang
mgadireksiyon o panutohabangbinabasa ang materyales.
2. Sagutin ang lahat ng mgakatanungan.
3. Maglaan ng sapatnaorassapagsagot ng mgakatanungan.
4. Gawingkasiya-siya ang bawatpanahonsapaggamit ng modyul.
Naglalamanito ng
Isaisip mgakatanunganupangmaproseso kung
anongnatutuhanmomulasaaralin.
Ito ay naglalaman ng
gawaingmakatutulongsaiyoupangmaisalin ang
Isagawa bagongkaalaman o
kasanayansatunaynasitwasyon o realidad ng
buhay.
iii
Subukin
PanimulangPagtataya:
iv
This page is intentionally blank
Aralin
Mga Sinaunang Kabihasnan sa
1 Daigdig
Alamin
Tuklasin
Panuto: Pumili ng isa sa mga sinaunang kabihasnan at ilarawan ito sa isang salita o
paririla batay sa heograpikal na katangian nito at isulat sa kwaderno ang iyong sagot.
Kabihasnang Kabihasnang
Egyptian Mesoamerica
1
Suriin
Gawain 2: Basahin Mo!
Ang Kabihasnang Mesopotamia
2
nagsilbing talaan ng mga Sumerian kalakalan hanggang astrolohiya.
8. Prinsipyo ng calculator
Iba pang mga ambag sa kabihasnan: Pagbagsak:
1. Sila ang unang gumamit ng sistema ng Madalas ang tunggalian ng mga
panukat ng timbang at haba. lungsod-estado tungkol sa lupa
2. Unang nagtatag ng organisadong puwersa sa at tubig kaya hindi nakabuo ng
pagtatayo ng mga dike. isang matatag na pamahalaan
3. Sila din ang nakatuklas sa agham ng pag- ang mga Sumerian.
oopera.
Unang gumamit ng hayop sa pag-aararo ng mga
bukid.
Project EASE Modyul 3 pahina 3-12
3
Turkey sa kasalukuyan)
Nabuo ang isang kultura na tila mula sa katutubong Hatti (at marahil ng mga Hurrian) na
tao
Pinalawak ang kanilang mga teritoryo upang maging isang imperyo na pwedeng
makaribal at nagbanta sa matatag na bansa ng Egypt.
Ang Hittite Empire ay umabot sa rurok nito sa pagitan ng pamumuno ni Haring
Suppiluliuma I (c.1344-1322 BCE) at ang kanyang anak na si Mursilli II (c.1321-1295
BCE)
Humina ang imperyo pagkatapos ng paulit-ulit na pag-atake ng Sea Peoples at ng tribong
Kaska, at tuluyang nahulog sa mga Assyrian.
Ambag sa Kabihasnan Sanhi ng Pag-Unlad at Pagbagsak
Pagkakatuklas ng bakal na Pag-Unlad:
nanatiling lihim sa loob ng 200 Pangunahing dahilan ng kanilang pag-unlad
taon. Ang paggawa ng mga bilang isang pangkat ay ang pagkakatuklas nila
sandata mula sa bakal ay ng bakal. Superior na mga sandata ang kanilang
natuklasan lamang ng ibang nagawa mula sa bakal na naging dahilan ng
pangkat sa rehiyon nang mabilis nilang pananakop sa ibang mga lupain.
masakop at tuluyang bumagsak Nakatulong nang malaki sa kanilang pag-unlad
ang mga Hittite noong 1200 ang kanilang sistema ng pagbabatas. Hindi ito
B.C. kasing-lupit ng mga batas ni Hammurabi subalit
Pagkilala at paggalang sa iba’t naging maayos ang pagpapatakbo ng imperyo na
ibang wika nagbigay-daan sa pag-unlad ng kalakalan nito.
Pagkakaroon ng titulo ng lupa Pagbagsak:
at mga talaan nito Maraming pribilehiyo ang mga kamag-anak ng
Pag-imbentaryo ng mga lupain hari na kadalasang naaabuso.
at pananim na naging batayan Pakikipag-alyansa ng mga Hittite sa mga
ng pagbubuwis ng ari-ariang Egyptian na naging dahilan ng paghihimagsik ng
kaugnay sa lupa mga kaalyado nito sa silangan at kanlurang
Pagtatayo ng mga istruktura na bahagi ng imperyo. Salik din dito ang paglawak
ginagamit bilang sandigan at ng kapangyarihan ng mga Griyego na nagbunsod
tanggulan sa pagdating ng mga tribo mula sa palibot ng
Paglililok ng mga diyos, diyosa, Dagat Aegean sa hilagang bahagi ng Imperyong
at mga halimaw na may pakpak Hittite. Isa sa mga tribong ito, ang mga Mitas ng
Phyrrgia, ay lumusob at sinunog ang Hattusas
noong 1200 B.C.
Nanatiling nakatayo ang ilang mga lungsod-
estado ng mga Hittite nang 500 taon. Naitatag
ang Carchemish bilang kabisera sa silangan.
Ngunit nasakop ito noong 717 B.C. ni Sargon II
ng Assyria. Ito ang naging hudyat ngpagwawakas
ng pamahalaang Hittite sa Mesopotamia.
4
naabot ng puwersa ang baybayin ng Mediterranean at itinatag ang imperyong Assyrian.
Noong ika-9 na siglo BCE, nagpadala sila ng mga ekspedisyong militar pakanluran
upang mapasakamay ang mahahalagang rutang pangkalakalan at makatanggap ng
tribute.
Isa si Ashurbanipal (circa 668-627 BCE) sa mga haring kinakitaan ng maayos na
pamamahala sa kanyang panahon.
Pinabagsak ng mga Chaldean ang Assyria sa isang pag-aalsa.
Ambag sa Kabihasnan Sanhi ng Pagbagsak
Ang mga Assyrian ang kaunaunahang Ang patuloy na pag-aalsa ng
pangkat na nakabuo ngepektibong sistema mgalungsod tulad ng Media atBabylonia
ng pamumunosa imperyo. Kinopya ng na nasakop ng Assyriaay nakapagbawas
ibangpangkat sa malapit na silangan nang malaki sayaman ng Assyria at
angpamamalakad ng ImperyongAssyrian. nagpahina sahukbo nito.
Kauna-unahang aklatan na may 200,000 Nagkaisa ang mga Chaldeans,Medes, at
tabletang luwad na itinayo ni Ashurbanipal. Persiano noong 612 B.C.upang
pagtulungang salakayin angAssyria.
5
simula ng pagbagsak ng imperyo nito.
Kabihasnang Persian (539 - 330 BCE)
Nagtatag ng isang malawak na imperyo ang mga Persian na tinawag na Imperyong
Achaemenid. Nasa Persia (kasalukuyang Iran) ang sentro ng imperyong ito.
Sa ilalim ni Cyrus the Great (559-530 BCE) nagsimulang manakop ang mga Persian.
Napasailalim nila ang mga Medes at Chaldean ng Mesopotamia at Asia Minor
(kasalukuyang Turkey).
Sa pamumuno ni Darius the Great (521-486 BCE) umabot ang sakop hanggang India.
Epektibo ang pangangasiwa ng mga pinunong Persian sa kanilang imperyo. Hinati ang
imperyo sa mga lalawigan o satrapy at pinamahalaan ng gobernador o satrap.
Nagpagawa din dito ng isang Royal Road na tinatayang may habang 1677 milya o
2699 na kilometro mula Sardis hanggang Susa.
Napatanyag din ang mga Persian sa pagsulong ng relihiyong Zoroastrianism na itinatag
ni Zoroaster.
Ambag sa Kabihasnan Sanhi ng Pag-unlad at Pagbagsak
Isang pinakamahalagang ambag ng Pag-unlad:
Persiano ang rehiyong Ang galing ni Cyrus sa pamumuno ang
Zoroastrianismo kung saan naging sanhi ng tagumpay ng mga Persiano.
nabigyang diin ang konsepto ng Ang pagkakaroon nito ng mahusay na
pagpili ng tao sa landas na tatahakin: mandirigma ang dahilan ng mabilis na
kasamaan ba o kabutihan. pagsakop ng mga lupain.
Nabigyang-diin ang karapatan ng tao, Ang makatarungan pagbubuwis at matapat
maging ng mga lupang sinakop. na pikikitungo sa mga nasakop na tao ang
Ang pagkakaroon ng mga satrap ng nagbabantog sa kabutihan ni Cyrus at
Persia ang naglinang sa konsepto ng napanatili ang katiwasayan sa kanyang
sentralisadong pamahalaan. imperyo.
Ang katapatan ng mga Persiano ang isa ring
dahilan ng kanilang pagsikat at pag-unlad.
Pagbagsak:
Matapos ang pamumuno ni Cyrus,
Cambyses, Dariusat Xerxes, nawalan na ng
mahusay na pinuno ang mga Persiano. Ito
ang pangunahing dahilan ng kanilang
pagbagsak.
Naging madalas ang awayan ng mga lupaing
nasasakupan ng imperyo.
Ang kawalan nila ng pagakakaisa ang
nagpabilis sa kanilang pagbagsak
Project EASE Modyul 3 pahina 3-12
Pagyamanin
6
Gawain 3: Pangalanan Mo!
Panuto: Hanapin sa kahon ang tamang sagot sa mga sumusunod na ambag
ng kabihasnang Mesopotamia at isulat sa kwaderno.
1. Cuneiform
2. Pagkakatuklas ng bakal
3. Hanging Gardens of Babylon
4. nakabuo ng epektibong sistema ng pamumuno sa imperyo.
5. Kodigo ni Hammurabi
6. Kauna-unahang aklat na may 200,000 tabletang luwad
7. Konsepto ng zodiac at horoscope
8. Gulong
9. Nagbigyang-diin ang karapatang pangtao.
10. Paglililok ng mga diyos, diyosa at mga halimaw na may pakpak.
Isaisip
Kabihasnang Mesopotamia
1.
2.
7
Isagawa
Gawain 5: Reflection
Panuto: Batay sa nabasa mong teksto, ipaliwanag ang mga sumusunod na mga
katanungan at isulat ito sa kwaderno.
1. Paano umunlad ang kabihasnang Mesopotamia?
2. Masasabi mo bang isang kabihasnan ang Mesopotamia?
3. Paano naiiba ang kabihasnang Mesopotamia sa ibang Kabihasnan?
4. Kung ikaw ay nabuhay sa kabihasnang Mesopotamia, anong pipiliin mong
pangkat at bakit?
Tandaan Mo!
8
Aralin
Ang Kabihasnang Indus sa Timog
2 Asya
Balikan
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong. Isulat ang sagot sa iyong
kwaderno.
Alamin
Tuklasin
9
Gawain 2: Complete It!
Panuto: Kumpletuhin ang mga tinutukoy na salita. Isulat ang mga akmang
letra sa patlang.
Suriin
Gawain 3: Basahin Mo!
10
Ambag sa Kabihasnan
Parisukat na seal carving na yari sa Soapstone, isang uri ng pulbos na pinatigas at
kadalasang ginagawang dekorasyon at selyo.
Mga piguring bronse at terracotta ng mga bagay at diyos na sinasamba ng tao.
Mga alahas na yari saginto, metal, at mamahaling bato tulad ng jade at lapis lazuli.
Sanhi ng Pagbagsak
Pagdating ng mga mananakop na Aryan mula sa Gitnang Asya noong 1500 B.C.
Project EASE Modyul 3 pahina 22 – 29
11
Pagpapastol at pagsasaka ang pangunahing hanapbuhay ng mga Aryan. Nagtanim sila
ng barley at trigo.
Magaling din sa mga gawang-kamay ang mga Aryan gaya ng pagkakarpintero,
paghahabi, pagkukulti ng balat ng hayop, at paggawa ng mga kasangkapan sa bahay
gaya ng araro at asarol.
Ambag sa Kabihasnan
Relihiyong Hinduismo at Budismo
Sistemang caste
Konsepto ng reinkarnasyon o muling pagkabuhay
Konsepto ng karma na nagsasabing ang ginawa ng tao sa kasalukuyang buhay ay
maparurusahan o magagantimpalaan sa susunod nilang buhay
Sa panitikan, ang mga Veda at ang Upanishad
Sanhi ng Pagbagsak
Sinalakay at napailalim sa mga Persiano sa pamumuno ni Cyrus the Great noong 530
B.C.
Project EASE Modyul 3 pahina 22 – 29
Makikita sa ilustrasyon ang sistemang caste na nagpapakita ng pagpapangkat ng mga tao.
Brahmin
Kaparian
Ksatriya
mandirigma
Vaisya
mangangalakal, artisan, magsasakang may
lupa
Sudra
magsasakang walang sariling lupa, Dravidian, inapo ng Aryan na
nakapag-asawa ng hindi Aryan
Pariah
naglilinis ng kalsad, nagsusunog ng mga palay, nagbibitay sa mga kriminal
12
pinakamakapangyarihang mga estado ay matatagpuan sa kapatagan ng hilagang India
mula sa kasalukuyang Afghanistan hanggang Bangladesh. Kabilang dito ang Magadha,
Kosala, Kuru, at Gandhara.
Ating alamin ang mga imperyong naitatag sa sinaunang India sa susunod na talaha-
Nayan.
13
Sanhi ng Pag-unlad
Ang maayos na sistema ng pamahalaan at ang mga buwis ang siyang tumustos sa mga
gastusin ng imperyo.
Sanhi ng Pagbagsak
Umusbong ang mga nagsasariling estado sa timog ng kahariang Sunga at Kalinga.
Napabayaan ang hukbong military sa panahon ni Asoka dahil itinuon niya ang pansin sa
pagpapalaganap ng Budismo. Hindi nito nakayang ipagtanggol ang imperyo mulasa mga
nag-alsang Hindu na ayaw ng Budismo.
Hindi nakaagapay ang pamahalaan sa mga gastusin ng imperyo.
Project EASE Modyul 3 pahina 22 – 29
15
Pagyamanin
Panuto: Basahin at unawain ang teksto, hanapin sa hanay B ang tamang sagot na
tinutukoy sa hanay A, isulat ang titik ng piling sagot sa iyong kwaderno.
Hanay A Hanay B
Isaisip
Gawain 5: Graphic Organizer
Panuto: Gamit ang Graphic Organizer, punan ang chart ng isang pinakamahalagang
ambag ng imperyong Timog Asya at isulat ito sa kwaderno.
Maurya
Imperyong
Timog sa Maurya
Asya
Maurya
16
Isagawa
Gawain 6: Sanaysay
Panuto: Mula sa iyong natutuhan sa tekstong ito sumulat ng isang sanaysay na
naglalarawan sa kabihasnang tinalakay.
Mahusay na Pinuno
_____________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
Rubriks sa Pagmamarka
Pamantayan Puntos
Nilalaman 10
Organisasyon sa Paksa 8
Kaayusan at Kalinisan sa Pagsulat 7
Kabuuan 25
17
Aralin
Ang Kabihasnang Tsino sa
3 Silangang Asya
Balikan
1. Sistemang decimal
2. Arthasastra ni Kautilya
3. Taj Mahal
4. Encyclopedia.
5. Sakuntala
Alamin
18
Tuklasin
Gawain 2: Spider Web
Panuto: Gamit ang Spider Web Organizer isuat sa bilog ang mga ambag ng
kabihasnan at isulat ito sa kwaderno.
Indus
Chin
a
Mesopotamia
Suriin
Gawain 3: Basahin Mo!
Tinagurian ang Tsina na isa sa mga dakilang bansa dahil sa kanyang kabihasnan at
nakasulat na kasaysayan sa loob ng apat na libong taon. Kilala ang Tsina sa katawagang
19
“Natutulog na Higante” dahil sa matagal na panahong hindi nito pakikisalamuha sa ibang
kultura at ang pagsasara ng lupain nito sa mga dayuhan. Sa mahabang panahon napanatili
ng kabihasnang ito isolationism at ang pagpapanatili ng kanilang ideolohiya, kultura at
pamayanan.Basahin at unawaing mabuti ang mga sumusunod na talahanayan.
20
Paggamit ng elepante at karwaheng hila ng kabayo bilang mga sasakyang pandigma
Sistemang irigasyon at pagkontrol sa tubig-baha
Nakaimbento ng kalendaryong lunar na sampung araw ang pinakamalaki – anim na
tigsasampung araw ang bumubuo ng 360 araw sa loob ng isang taon.
Sanhi ng Pagbagsak
Naging masama at makasarili ang mga huling pinuno.
Nilusob ng mga Chou, mga barbaro mula sa lambak ng We sa kanlurang bahagi ng
Tsina.
Project EASE Modyul 3 pahina 32 – 45
21
kagandahang-asal, kabutihan, katapatan, pagkamakatarungan, pagkakawanggawa,
at katalinuhan. Ilan sa kanyang mga ginintuang palaisipan ang sumusunod.
1. Huwag mong gawin sa iba ang ayaw mong gawin sa iyo ng ibang tao.
2. Kapag nakakita ka ng mabuting tao, tularan mo siya; kapag masamang tao, suriin mo
ang iyong puso.
3. Ang taong nakagawa ng kamalian na hindi nagtatangkang iwasto ito ay makagagawa
pang muli ng isa pang kamalian.
b. Lao Tzu (604-517 B.C.) – nagpakilala ng Tao Te-ching kung saan nakasulat ang
kanyang mga turo. May mga paliwanag ito ukol sa landas na dapat tahakin ng bawat
tao tungo sa kabutihan. Ayon din sa kanya, makakamtan ng tao ang walang
hanggang kaligayahan kung susundin niya ang “Daan Tungo sa Kabutihan” o “Way of
Virtue”. Itinuro niya na kailangang maging matiyaga, mahinhin, at mababa ang loob
ng tao. Ang kanyang mga ginituang aral ay ang sumusunod.
1. Lumagi ka sa hulihan at bago mo malaman, ikaw ay nasa unahan na.
2. Ang taong nasusupil ang iba ay matapang, subalit ang taong nasusupil ang sarili
ay higit na matapang.
c. Mencius (372-289 B.C.) – may-akda ng Doctrine of Mean, naniniwalang may
karapatan ang mga mamamayang gumamit ng dahas ngunit dapat sikaping manatili
ang kapayapaan dahil walang mabuting ibubunga ang digmaan. Para sa kanya, ang
tao ang pinakamahalagang salik ng bansa kaya tungkulin ng pamahalaan na paunlarin
ang kanilang kabuhayan at kaisipan. Ayon sa kanya, ang taong hindi nagtataglay ng
damdaming makatao ay walang karapatang manatili sa trono ng kapangyarihan.
d. Mo Ti o Mo Tzu (480-390 B.C.) – nagtaguyod ng pandaigdigang pagmamahalan at
pagtutulungan bilang mga prinsipyo ng isang maayosna lipunan. Tinawag na Mohism
ang pilosopiyang kanyang itinaguyod.
May elemento ng pilosopiya, kasaysayan, at tula ang panitikan na yumabong noong
panahong ito. Kinakatawan ito ng tatlong aklat:
a. Book of Changes – isang manwal na nagsasaad na hindi nakasalalay sa mga
diyos o kapalaran ang kinabukasan ng tao at kaluluwa kundi nasa sistema ng
pagbabago sa mundo.
b. Book of Documents – koleksyon ng mga makasaysayang dokumento mula sa
mga talumpati ng mga hari at opisyal ng imperyo. Ipinakilala nito ang mga kaisipang
pangkasaysayan at pulitikal na mga pinuno ng panahong ito.
c. Book of Poetry o Book of Songs – koleksyon ng mga dalit at awit na
naglalarawan ng mga hinagpis at tuwa sa araw-araw na buhay
Ambag sa Kabihasnan
Mga pilosopiyang itinatag nina Confucius, Lao Tzu, Mencius, at Mo Ti.
Pagpapatupad ng sistemang civil service para sa pagpili ng mahuhusay na kawani
ng pamahalaan.
Sanhi ng Pagbagsak
Pagpapagawa ng mga proyektong irigasyon kung saan kinakailangan ang
maraming manggagawa. Dahil dito, nawalan ng bantay ang mga hangganan na
nagpahina sa depensa nito, higit sa kanlurang bahagi kung saan nagmula ang
pagsalakay ng mga barbaro.
Paglakas ng mga warlord ng imperyo. Inilipat ng mga Chou ang kanilang kabisera
mula Xi’an sa Luoyang (Henan ngayon) sa may silangan.
Bagaman noong 771 B.C. tunay na nagwakas ang kapangyarihan ng Chou,
nanatili sa pangalan ang pamamahala nito hanggang 256 B.C.
22
Project EASE Modyul 3 pahina 32 – 45
23
Ang mga Han ang sumunod na nagtatag ng dinastiya pagkatapos ng
Ch’in.Naghari ito ng 400 taon. Si Wu Ti (140-87 B.C.) ang itinuturing na
nagpalawak atnagpalakas sa kaharian.
Pamahalaan
Pinamunuan ng emperador ang estado. Siya ang tagagawa ng mga batas,
tagapagpatupad nito, at tanging hukom sa buong kaharian. Isang pari naman ang
kinikilalang makapangyarihan sa lahat ng mga ritwal na panrelihiyon.
Katulong ng emperador ang isang Gabinete na binubuo ng dalawang pangkat:
a. Tatlong Duke – ang chancellor, kalihim ng imperyo o vice chancellor, at great
commandant na namahala sa pamahalaang sibil at militar.
b. Siyam na Ministro – higit na nakatalaga sa pagpapatupad ng mga batas.
Pagtataguyod ng agresibong patakarang panlabas na nagpahina sa mga Hun
sa may hilagang hangganan ng imperyo.
Lipunan at Kultura
Pinag-ibayo ang pagpapanumbalik sa mga klasikong kaalaman. Tinipon nito ang
mga aklat na naitago at hindi nasunog ng Ch’in.
Sinimulang linangin ang edukasyon. Nagkaroon ng historyador at mga manunulat
ang Tsina. Nagsimulang magtipon ng mga impormasyon tungkol sa kasaysayan
ng Tsina si Pan-chao.
Sa panahong ito, ipinakilala ng mga Indian ang relihiyong Budismo sa Tsina.
Sanhi ng Pagbagsak
Malawakang rebelyon noong 220 A.D. na nagpahina sa kaharian.
Ambag sa Kabihasnan
Papel – naimbento noong 105 A.D.
Lexicon o diksyunaryo – nalathala dulot na rin ng pagkakaimbento ng papel.
Project EASE Modyul 3 pahina 32 – 45
Pamahalaan
Dahil sa magulong buhay-pulitika bunga ng pamumuno ng batang emperador sa
trono ng dinastiyang Chou, iniluklok ni Yang Chien ang isang bata bilang
puppetemperador at pagkatapos inagaw niya ang trono. Siya ang muling
nagbuklod sa Tsina sa pamamagitan ng Grand China.
Pinamahalaan ni Yang Chien ang buong hilagang Tsina. Itiinatag ang Ta-shing
bilang bagong kabisera. Pinalakas niya ang depensa sa hilaga laban sa mga
Turko sa pamamagitan ng pagpapaayos ng Great Wall. Nagtagumpay siya sa
muling pagkakaisa ng imperyo.
Pagpapatupad ng binagong kodigo, ang kodigong K’aihuang, na higit na payak
kaysa mga batas ng hilagang Tsina.
Ang sentro na pamahalaan ay binubuo ng mga direktor, lupon, ministro, at
hukuman.
Nagtatag ng sistemang hsiang sa lokal na pamahalaan na ang bawat isa ay
binubuo ng 500 pamilya.
24
Ambag sa Kabihasnan
Sistema ng pamamahala
K’aihuang Code – naging modelo ng Kodigo Tang, ang pinakamaimpluwensyang
kalipunan ng mga batas sa ilang bansa sa silangan
Sanhi ng Pag-unlad at Pagbagsak
Pag-unlad
Maayos na pamamahala ni Yang Chien at ibang pinuno
Pagsasaisa ng imperyo
Pagbagsak
Paghina ng militar dulot ng mga kampanya, pagbabanta ng mga Turko,
rebelyonng bawat rehiyon ng imperyo, at pagtatanghal sa sarili ng emperador ng
bagongdinastiyang T’ang.
Project EASE Modyul 3 pahina 32 – 45
25
pundasyon ng pinakamalaking imperyongnaitatag sa buong mundo. Si Kublai
Khan, ang kanyang apo, ang nagpatuloy sa kanyang nasimulan hanggang sa
masakopniya ang mga lupain ng mga Sung sa timog. Itinatag ni Kublai noong
1260 ang dinastiyang Yuan, na nangangahulugang “Unang Simula” at kinilala
bilang Great Khan.
Malaki ang pagkakaiba ng mga Mongol sa mga Tsino. Iba ang kanilang kultura,
wika, at mga kaugalian. Hindi nila inangkop ang kulturang Tsino bilang isang
paraan ng pagkontrol sa mga ito.
Pamahalaan
Hindi binago ang sistema at balangkas ng pamahalaan. Pinanatili ang anim
nadibisyon sa ilalim ng anim na ministro, gayundin ang ehekutibo, militar,
atadministratibong sangay ng pamahalaan. Gayunpaman, pawang mga
Mongolang itinalagang mga opisyal sa mga ito. Yaong mga mababang
posisyon lamangang ibinigay sa mga Tsino.
Iba ang mga batas ang kanilang sinunod kaysa mga batas na ipinatupad nila sa
buong bansa.
Naging bukas ang mga Mongol sa pakikipag-ugnayan sa mga taga-Kanluran
tuladng mga mangangalakal na Europeo at mga misyonerong Kristiyano. Patunay
nito ay ang pagdating at pananatili sa bansa ni Marco Polo at ang kanyang tiyo na
si Maffeo Polo
Lipunan at Kultura
Hiwalay ang panahanan ng mga Mongol sa mga Tsino.
Inangkop at itinaguyod ang ideolohiyang Confucian sa buong imperyo.
Kilala bilang Ginintuang Panahon ng dulang Tsino.
Malaking pagbabago sa pagpipinta at naging aktibo sa Tibetan Buddhism.
Ekonomiya
Ipinagpatuloy ang mga industriya ng agrikultura at kalakalan at inobasyon na
sinimulan ng T’ang at Sung.
Malawakang paggamit ng papel na pera sa halip na ginto, pilak,
Sanhi ng Pagbagsak
Kawalan ng pondo dahil na rin sa lubhang magastos na digmaang kinasangkutan
ni Kublai Khan.
Hindi nakalimutan ng mga Tsino na dayuhan ang mga Mongol. Noong 1368,
pinangunahan ni Chu Yu-chang, isang mongheng Budista, ang isang pag-aalsa at
pinatalsik ai Shun Ti, ang huling haring Mongol.
Ambag sa Kabihasnan
Sa lawak ng sakop ng imperyo, naging madali ang pakikipagpalitan ng mga ideya
at imbensyon sa pagitan ng Tsina, Europa, at ibang bahagi ng Asya.
Project EASE Modyul 3 pahina 32 – 45
26
Pamahalaan
Ibinatay sa tradisyong T’ang at Sung ang organisasyon ng pamahalaan.
Ibinalik at pinag-ibayo ang pagsusulit para sa serbisyo sibil sa pagpili ng mga
opisyal ng pamahalaan. Nilimita lamang sa kaalaman tungkol sa ideolohiyang
Confucian ang paksa sa pagsusulit.
Itinuring na kasalanan ang hindi pag-uulat agad ng mga opisyal tungkol sa mga
kalamidad sa kanilang lugar. May karampatang kaparusahan ang paglabag na ito.
Lipunan at Kultura
Hindi katuyad ng mga klasiko ang panitikang nasulat sa panahong ito. Ngunit ang
mga nobelang nalathala ay tinangkilik ng mga ordianryong tao at ng mga iskolar.
Ekonomiya
Pinaigting ang pakikipagkalakalan sa ibang bansa, tulad ng India, Arabia, at Aprica
sa pamamagitan ng pagpapadala ng mga ekspedisyon.
Pinag-ibayo ang paggawa ng mga mamahalin at pinong porselana na naging
pangunahing kalakal sa pandaigdigang kalakalan.
Sanhi ng Pagbagsak
Pagtulong sa Korea laban sa pananalakay ng mga Hapones noong 1590. Isa ito
sa mga dahilan ng paghina ng depensa ng dinastiya.
Ang kaguluhan at rebelyon sa loob ng imperyo ay nagpadali sa paglusob ng mga
Manchu mula sa hilaga.
Itinatag ang mga tanggapan na nagbigay ng balanse sa pamamalakad ng
pamahalaan.
a. Imperial Secretariat – tagapagbuo ngmga patakaran ng imperyo
b. Imperial Chancellor – tagasuri ng mga patakarang binuo ng Imperial Secretariat
c. Department of State Affairs – tagapagpatupad ng mga patakarang sinangayunan
ng una at ikalawang tanggapan
d. Board of Censors – taga-ulat sa emperador ng mga taong hinihinalang taksil
sa pamahalaan. Iniuulat din dito ang mga katiwalian ng mga emperador.
May pakikipag-ugnayan sa Persia, Arabia, at iba pang bansa sa Kanlurang Asya,
gayundin sa Timog-Silangang Asya tulad ng Annam (Vietnam ngayon).
Lipunan at Kultura
Higit na pinasigla ang kaisipang iskolar dulot na rin ng pagkakaimbento ng
imprenta.
Nalimbag ang unang aklat at diyaryo sa panahong itona nakapagpaibayo sa
edukasyon at pagsusulit para sa serbisyo sibil. Nilinang din ang panitikan at sining.
Lumitaw si Li Po, Tu Fu, at iba pang dakilang manunula.
Nagkaroon din ng kalipunan ng mga batas.
Sanhi ng Pagbagsak
Katulad ng mga salik ng pagbagsak ng dinastiyang Han.
Ambag sa Kabihasnan
Unang imprenta na yari sa bloke ng kahoy. Nauna itong naimbento kaysaimprenta
sa Europa.
Project EASE Modyul 3 pahina 32 – 45
27
Sung (960-1278 A.D.)
Pagyamanin
28
Gawain 4: Tama o Mali
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga sumusnod na pahayag. Isulat
ang tama kapag ang pahayag ay wasto at mali naman kung ang pahayag ay hindi wasto
salungguhitan ang maling salita, isulat ito sa iyong kwaderno.
Isaisip
Gawain 5: Data Retrieval Chart
Panuto: Gamit ang data retrieval chart, pumili ng dalawang dinastiyang Tsino punan
ng tamang sagot ang chart at isulat ito sa kwaderno.
Mga kaalaman
Dinastiyang nabuo Kultura Pamahalaan Ambag Sanhi sa Pagbagsak
Isagawa
29
Gawain 6: Pinta-larawan
Pamantayan Puntos
KaugnayansaTema 20
Orihinalidad 10
Pagkamalikhain 10
PagkatugmasaKulay 5
Biswal impak 5
Kabuuan 50
30
Aralin
Ang Sinaunang Kabihasnan sa
4 Africa
Balikan
Alamin
31
Tuklasin
Gawain 2: Magkahalong salita
Panuto: Ayusin ang mga magkahalong salita sa pamamagitan ng mga kahulugang
katabi ng mga salita at isulat sa kwaderno ang tamang sagot.
D Y P R
o Libingan ito ng mga pharaoh kung kaya sinisimbolo
A I M nito ang kapangyarihan ng mamuno.
F M A T I M
o Isang proseso ng preserbasyon ng patay na katawan
I C M U I O
ng tao
N
Suriin
32
Ehiptona ang kanilang lupain ay magbibigay-buhay. Isa pang mahalagang aspeto ng Ilog
Nileay ang hanging umiihip ditto na tinatawag na Hanging Extensian. Ito ang hangin
nananggagaling sa Dagat Mediterranean at umiihip patimog at pasalungat sa agos ng
ilog.Ito ang nagpapalamig sa kabuuan ng lupain. Dahil sa magandang klima at
matabanglupa, umunlad ang sinaunang sibilisasyon ng Ehipto.Basahin mo at unawain ang
buod ng kasaysayan ng Ehipto at ng iba’t ibangaspeto ng kabihasnan nito: pamahalaan,
lipunan at kultura, ekonomiya, at mga ambagsa kabihasnan ng daigdig.
Pamahalaan:
2. Khufu o Cheops (2650) – sa kanyang panahon itinayo ang Great Pyramid sa Giza
na itinuturing na isa sa Seven Wonders of the Ancient World. Sa sukat na70 metro
kwadrado ang base at 147 talampakan ang taas, ito angpinakamalaking istruktura na
itinayo ng tao.
33
2. Thutmose II (1512 B.C.) – idinagdag sa imperyo ang Nubia, Syria, at Palestina.
Lipunan at Kultura:
Sumasamba sa mga diyos at diyosa tulad nina Amn Re, diyos ng araw; Osiris,diyos
ng Nile; Isis, asawa nito; at iba pa.
May apat na uri ng tao sa lipunan: ang mga maharlika, pari, at pantas; mgasundalo;
mga karaniwang mamamayan; at mga alipin.
Naniniwala sa buhay pagkatapos ng kamatayan na pinagmulan ng dalawa
sadakilang pamana nila sa kabihasnan, ang pag-eembalsamo at ang piramide.
Umusbong ang gitnang uri ng tao sa lipunan sa panahon ng Gitnang Kaharian.
Ekonomiya:
34
Mga ani at paglilingkod ang uri ng buwis na kinokolekta mula sa mgamamamayan.
Sanhi ng Pagbagsak:
Lumang Kaharian:
Ambag sa Kabihasnan:
Ang kalendaryo na may 365 araw sa isang taon na hinati sa 12 buwan ay mulasa
mga sinaunang Ehipsyanong astronomo noong 424 B.C. Ginawa nila itoupang
masubaybayan ang paghaba ng Nile.
Nabuo ang sistemang panulat ng mga sinaunang Ehipsyano na tinawag
nahieroglyphics o hiroglipiko noong 3000 B.C. Ito ay binubuo ng mga salitang
hiero,isang salitang Griyego na nangangahulugang sagrado o banal, at glype na
angibig sabihin ay paglililok. Unang ginamit ng mga pari sa mga ritwal anghiroglipiko.
Binubuo ito ng mga ideogramo at ponogramo. Mayroon itong 24simbolo at ang
bawat isa ay may tig-isang titik ng katinig. Bukod sa 24 simbolo,mayroon pang 80
simbolo na may tig-dalawang katinig.
Ang mga piramide ang kauna-unahang monumentong bato na nananatili
pahanggang sa kasalukuyan. Ang pinakamalaking piramide ay ang piramide niKhufu
o Cheops na nasa Giza.
Ang pagkakaimbento ng papel mula sa dahon ng halamang papyrus ay nagmularin
sa mga sinaunang Ehipsyano.
35
Ang mummification o proseso ng pag-eembalsamo ay nagsimula noong 2600B.C. sa
ilalim din ng pamumuno ni Khufu. Natagpuan ang pinakalumang mummysa Medum
ni Sir Flinders Petrie na tinatayang inembalsamo noong panahongiyon.
Ang mastaba ay mga naunang bersyon ng piramide. Una itong itinayo sapanahon ni
Haring Djer noong 2900 B.C.
Naimbento rin ang araro sa panahong ito.
Pagtatayo ng malaking imbakan ng tubig na tinawag na faiyum na nagtustos ngtubig
sa panahon ng tagtuyot. Ginagamit pa rin hanggang ngayon ang sistemangito ng
irigasyon.
Amarna art noong panahon ni Ikhnaton na nagpapahalaga sa
pagigingmakatotohanan ng mga bagay na inilalarawan.
Halaw sa Project EASE Modyul 3 pahina 14 - 19
Pagyamanin
Zoser Piramid
36
Isaisip
Gawain 5: Graphic Organizer
Panuto: Gamit ang graphic organizer, punan ang mga sumusunod pimili ng isang
pinuno na para sa iyo ay may pinakamalaking nagawa para umunlad ang kabihasnang
Egypt at isulat ito sa iyong kwaderno.
Sinaunang Kabihasnan sa
Egypt
Lumang
Kaharian
Gitnang
Kaharian
Bagong
Kaharian
Isagawa
Gawain 6: Reflection
37
3. Bilang isang mag-aaral, paano mo ito mapapahalagahan ang ambag ng kabihasnang
ito sa buong daigdig?
Aralin
Ang Kabihasnang Mesopotamia
5
Balikan
Mesopotamia Indus
Sinaunang
Kabihasna
n
Tsino Egypt
Alamin
38
Tuklasin
Panuto: Suriin ang mga larawan sa ibaba, pagkatapos ay sagutin ang mga
sumusunod na tanong at isulat sa kwaderno.
Suriin
39
mga lipunang binuo ng estado saMesoamerica. Ang mga sinaunang tao ay nagtatanim ng
mais at iba pang mgaprodukto sa matabang lupain ng Yucatan Peninsula at kasalukuyang
Veracruz noonpa mang 3500 B.C.E. Sa pagsapit ng 1500 B.C.E., maraming taga-
Mesoamericaang nagsimulang manirahan sa mga pamayanan. Naidagdag din sa kanilang
http://en.wikipedia.org/wiki/File:The_Wr estler_(Olmec)_by_DeLange.jpg
40
Kulturang Olmec
Dalawa sa sentrong Olmec ay ang San Lorenzo at ang La Venta. Ang mga lugar na
ito ay mga sentrong pangkalakalan kung saan ang mga produktong mineral tulad ng jade,
obsidian, at serpentine ay nagmumula pa sa malalayong lugar tulad ng Costa Rica.
41
Ang mga Teotihuacan
42
Pagyamanin
Hango sa AP 8 LM pahina 99
43
Isaisip
Panuto: Gamit ang graphic organizer, isulat ang mga mahalagang ambag
kabihasnang Mesoamerica sa kasalukuyang panahon at isulat ito sa kwaderno.
Sinaunang
Kabihasnan
g
Mesoameric
Isagawa
Gawaing 6: Sanaysay
Panuto: Sumulat ng isang sanaysay tungkol sa kahalagahan ng mabuting katangian
ng isang pinuno.
Mahusay na Pinuno
_____________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
44
Rubriks sa Pagmamarka
Pamantayan Puntos
Nilalaman 10
Organisasyon sa Paksa 8
Kaayusan at Kalinisan sa Pagsulat 7
Kabuuan 25
45
Aralin
Mga Pamana ng mga Sinaunang
6 Kabihasnan sa Daigdig
Balikan
ekonomiya kultura
paniniwala at lipunan
Politika relilihiyon
Sinaunang Kabihasnan
Alamin
Sa araling malalaman ang mga mag-aaral ang mga ambag o kontribusyon ng mga
sinaunang kabihasnan sa daigdig. Inaasahang pahahalagahan ng mga mag-aaral ang mga
ambag na ito sa kasalukuyang panahon.
46
Gawain 1: Crossword Puzzle
Panuto: Buuin ang puzzle tungkol sa sinaunang kaihasnan sa pamamagitan ng
pagtukoy sa inilalarawan ng bawat bilang.
2. 8.
1.
10.
9. 7.
4.
5. 6.
3.
Pahalang: Pababa:
1.Paraan ng pagsulat ng mga Sumer 2. Sistema ng pagsulat ng Egypt
3.Wikang klasikal ng panitikang India 4. Sistemang Indian na nanga-
5.Tawag sa lalawigan ng Persia ngahulugang lahi o angkan
7.Rubber people 8. Sistemang alkantarilya
9.Kabihasnang Tsino na pinamunuan 10. Pinuno at hari ng Egypt
ng mga dayuhang barbaro
Pataas:
6.Monumento o libingan ng mga Pharaoh
47
Mga Pamana ng mga Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig
Ang mga sinaunang kabihasnang umusbong sa daigdig ay nag-iwan ng kani-
kanilang mga pamana sa sangkatauhan. Ang mga ito ay nagpapakita ng kadakilaan, husay,
at talento ng mga sinaunang tao sa iba’t ibang larangan at aspekto. Hindi natin napapansin
subalit ang ilang mga bagay na ating ginagamit araw-araw ay maaaring mag-ugat sa
malayong nakaraan. Gayundin, ang kasaysayan ng iba’t ibang kaisipan, pilosopiya, at
relihiyon sa kasalukuyan ay maaaring tuntunin sa mga sinaunang kabihasnang ito. Bilang
mag-aaral ng kasaysayan, ikaw ba ay may nalalamang ambag o kontribusyong nagmula sa
mga sinaunang kabihasnan na kanilang ipinamana sa kasalukuyang panahon?
Mesopotamia
http://www.crystalinks.com/ziggurat
48
Ang kauna-unahang sistematikong paraan ng
pagsulat sa buong daigdig ay nalinang sa Sumer. Ito ay
tinatawag na cuneiform.
https://www.ancient.eu/cuneiform/
Indus
49
Ayurveda
mahalagang kaisipang pangmedisina ng
sinaunang India. Tinawag itong “agham ng buhay’’
sapagkat binigyang-tuon nito ang pagpapanatili ng
kalusugan at kaligtasan mula sa mga
karamdaman.
Taj Mahal
Mula sa AP 8 Module pahina 104 – 111
Pinagmulan ng mga relihiyon(Hinduism,
Tsino
http://en.wikipedia.org/wiki/Tutankha
51
Pagyamanin
Isaisip
1. Pumili ng isang anyong lupa, tubig o kahit anong bagay na may kaugnayan sa
heograpiya ng mga sinaunang kabihasnan na nais mong gawan ng liham
pasasalamat.
2. Isulat sa liham ang sariling saloobin tungkol sa mahalagang papel na
ginampanan nito sa buhay ng mga sinaunang tao.
3. Gawing batayan ang kasunod na rubric sa pagmamarka ng iyong liham.
52
Rubric sa Pagmamarka
Pamantayan Paglalarawan Puntos
Nakapaloob sa diagram ang 5 o higit pang
Nilalaman mahahalagang pangyayari sa
nakatalagangkabihasnan; wasto ang pagkakasunod- 10
sunodnito
Mahusay na naipaliwanag ang kasaysayan ng
Pag-uulat nakatalagang kabihasnan batay sa nabuong 10
diyagram
Iba pang Nakapaglahad ng iba pang datos na may kaugnayan
impormasyo sa kasaysayan ng nakatalagang kabihasnan 5
n
Kabuuan 25
Hango sa AP 8 LM pahina 110
Isagawa
53
Buod
Tinalakay sa yunit na ito ang heograpiya ng daigdig. Ang mga saklaw nito
tulad ng mga anyong lupa at tubig, klima, at likas na yaman ay tunay na maymalaking
impluwensiya sa paghubog ng kasaysayan ng mga sinaunang tao.Nakasalalay ang
pamumuhay ng mga prehistorikong tao sa kanilang mahusay napakikiayon sa idinikta ng
kanilang kapaligiran.
Ang kanilang talino at kakayahan ang naging instrumento upang magin matagumpay
sila sa mga hamon ng buhay. Ito rin ang nagbigay-daan upang higit na100mapabuti ang
kanilang pamumuhay hanggang nakapagtatag sila ng mga mauunladna pamayanang
tinawag na kabihasnan.
54
Pagtatasa
Panuto: Basahing mabuti ang bawat tanong at piliin ang wastong sagot sa mga
pagpipilian. Letra lamang ng wastong sagot ang isulat sa sagutang papel.
Panuto: Basahing mabuti ang bawat tanong at piliin ang wastong sagot sa mga pagpipilian.
Letra lamang ng wastong sagot ang isulat sa sagutang papel.
C. Chou D. Shang
6. Anong pangkat ng tao sa sistemang caste ng India ang mga mangangalakal, artisan,
magsasakang may lupa?
A. Saudra B. Vaisya
C. Pariah D. Ksatria
55
C. Chou D. Shang
56
Susi saPagwasto
Aralin #2:
Aralin #3:
Gawain 4: Sagutin Mo!
Gawain 4: Tama o Mali
1. D
1. TAMA
2. E
2. MALI – GREAT WALL
3. C
3. TAMA
4. G
4. TAMA
5. B
5. MALI – Q’ING
6. A
6. MALI – COMFUCIANISM
7. I
7. TAMA
8. F
8. TAMA
9. F
9. TAMA
10. I
10. MALI - TAOISM
57
Aralin #4:
Gawain 2: Magkahalong Salita Aralin #4:
1. Pyramid
2. Mummification Gawain 1: Pangalanan
3. Hieroglyphics Mo
1. Hieroglyphics
2. Zoser
3. Mummification
4. pyramid
Aralin #6:
Gawain 2 :
Aralin #6:
Pangalanan Mo
Gawain 1: Posibleng sagot
Mesopotamia 1. Cuneiform
Politika – Theocray 2. Hieroglyphics
Ekonomiya – barter 3. Sanskrit
Kultura – naniniwala sila sa maraming 4. Caste
diyos at diyosa 5. Satrapy
Paniniwala at lipunan – mahigpit ang 6. Pyramid
kanilang uri ng panlipunan 7. Olmec
Relihiyon - Mesopotamian 8. Sewerage
9. Yuan
10. Pharoah
Aralin 6:
Gawain 3: Posibleng sagot
Kabihasnan Ambag Kabuluhan
Mesopotamia Code of Hammurabi Naglalaman ng 282 batas na pumapaksa
sa halos lahat na aspekto ng araw-araw na
buhay sa Mesopotamia.
58
Aralin #6:
Gawain 4: Posibleng sagot
Impluwensiya sa Daigdig
Magkaugnay ang mga bansa sa daigdig ang mga pamanang ito ay pinaunlad at
dinagdagan pa sa tulong ng mga makabagong mekanismo at tinangkilik sa
buong daigdig.
Impluwensiya sa Pilipinas
Ang ating mga ninuno ay mayroon ng kakayahan at kaalaman sa panggagamut
na nagpasalinsalin sa kasalukuyang panahon, na mas pinaunlad upang maging
epiktibo gamit ang mga makabagong aparato.
Impluwensiya ng Sinaunang Kabihasnan
Ayuda (Agham ng buhay) ng Indus
Pagtatasa:
1. A
2. D
3. A
4. C
5. B
6. B
59
Sanggunian
Aklat:
Blando, Rosemarie C., Michael Mercado, Mark Alvin M. Cruz, Angelo C. Espiritu, Edna L.
De Jesus, Asher H. Pasco, Rowel S. Padernal, Yorina C. Manalo and Kalenna
Lorene S. Asis. Kasaysayan ng Daigdig. Philippines: Department of Education, 2014.
Vivar, Teofista L., Priscilla H. Rillo, Zenaida M. De Leon and Nieva J. Discipulo. Kasaysayan
ng Daigdig. Quezon City: SD Publications, Inc., 2000.
Google Drive, “Grade 8 DLP 1st Quarter,” Accessed May 30, 2020, https://drive.google.com/
file/d/1dIkeEgrMEbEx_hEn4XEv0pe-IIGd4hy-/view
LRMDS Portal, “Kabihasnang Klasikal sa Amerika at Pacifico,” Accessed May 25, 2020,
https://lrmds.deped. gov.ph/detail/6050
LRMDS Portal, “Sinaunang Kabihasnan,” Accessed May 25, 2020, https://lrmds.deped.
gov.ph/detail/6039
60
61
For inquiries or feedback, please write or call:
Department of Education — Division of Gingoog City
Brgy. 23, National Highway, Gingoog City
Telefax: 088-328-0108 / 088328-0118
E-mail Address: gingoog.city@deped.gov.ph