Nonexistence of God - Ananta

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 35

‰Sÿerr Aió»tÔ s„º¡aÇ»daàSink Zui¹¡smUH K¸n

A n Ç»
ananta@inbox.com
11 Ae¢abr, 2006
--------
sudIàGkal Der† manuexr icÇ»ajget jg‡ w jIbenr ˆ‡pi¹, pãkáit w pirNit s„º¡aÇ»
ikCu ikCu ŸmOilk ibxyablI iney nana ibsMy, ŸkOtuHl, ij¯asa sâiñ HeyeC| …†
ibsMyebaD, ŸkOtuHl-ij¯asar taiged† manux namk pãjait cailt Hey VseC
Ajanaek janar, ibSÿ-mHaibSÿ ˆ‡pi¹ sÚpeàk ¯an VHreNr, manb jIbenr ibibD
rHsY ˆdGaFenr leQY| ŸCa´ …kiF paiK ŸZmn hana Ÿmel ˆeR Zay dUr ŸTek Aenk
dUer, VkaeSr ŸmG ŸZmn paiR Ÿdy Ÿlak ŸTek ŸlakaÇ»er, Ÿtmin Zueg Zueg ŸkOtuHlI
manux tar St sImabÁtaek ˆepQa ker bãtI Hy ¯ananuSIln Vr stYanusÉaenr
duWsaDY …k duWsaHisk kaej| …† ¯ananuSIln, stYanusÉaenr VÇ»irk pãecña manb
s¹Ôar …k AlªGnIy Vebdn …b„ …† Vebden saRa idey† Zueg Zueg caàbak, kipl,
ŸbOÁ, Za¯baèY, Sªkr, …ipikˆras, seº¡iFs, ŸpåeFa, …iröFl, VLaP Vbul
ûEjl Vl-VLaP, n°am, jaiHj, muVÚmr, Vbu Haism, ŸHegl, iýpenaeja, ŸHegl,
kaÆF, Fmas Ha¤il, kaàl maàks, raesl pãmKu Babuk-icÇ»aibd-daàSink inàmaN kereCn
dàSenr Vƒkabƒaka †itHas; …b„ …† †itHaesr ŠitHaisk pãkáyay rict HeyeC
manuexr sBYta- s„ôáitr sudIàG bàNazY ŠitHY|

Vmaedr manb sBYtar meta† dàSn Saeó½r †itHas supãacIn| ikǼ …r Ÿkaena srl
Ÿsaja s„¯a Ÿn†| teb ÷rœp lQN ba s„¯a inàNy srasir sÝb na Helw dàSenr
ikCu ŸmOilk obiSñY sÚpeàk ibd© pi¸tjenra ŸmaFamuiF …kmt| †„erij
""Philosophy'' Se×r pãitS× iHeseb ba„la Baxay ""dàSn '' S×iF bYbHœt Hey
VseC| "dSàn' S×iFr ˆ‡pi¹ "dâS' Datu ŸTek| dâS maen ŸdKa| sutra„ buY‡pi¹gt
AeàT ""dàSn'' blet ""Ÿkan
Ÿkan ikCuek caQ™xBaeb pãtYQ kra''ek
kra buJay| kalº¡em
dàSenr AàT Veraw ibó»ât Hy, …b„ …ksmy dàSn blet ìDu caQ™sBaeb ŸdKaek na
buiJey, buJaena Hy Zui¹¡r maDYem AàTa‡ ibcar ibeSåxNmUlk icÇ»aBabna w Vlap-
Velacna'ek| ""dàSn'' S×iFr se˜ ÷¯ar (Intuition) ba ibcar-buiÁr …kiF Ginò
ŸZagaeZag reyeC| ta† ŸdKa Zay, ˆpliØpãsUt pãtYQ AiB¯ta ŸTek pãaÐ ˆpa¹ w
te¹Ôr ibcar-ibeSåxN AeàT† dàSn kTaiFr bYapk pãcln| AàTa‡ bla Zay ŸZ,
Ÿkanrkm pUàbs„ôar Ãara pãBaibt na Hey mu¹¡buiÁr Velaek AnuBb, ibSÿas w
DarNar prIQar-
prIQar-inrIQar maDYem stYanusÉan w t¹ÔsaQa‡kar Aàjn† dàSenr ABIñ
lQY| Vbar †„erij Baxay ""iPelasiP'' (Philosophy) kTaiF ˆÄut HeyeC "iPilniPiln'
iPiln
(Baelabasa) w "ŸsaiPya
ŸsaiPya'
ŸsaiPya (pã¯a), … duiF mUl S× ŸTek| Datugt AeàT iPelasiP
blet buJay ¯aenr pãit Baelabasa/ Anurag/ pãIit ba pã¯ar pãit Baelabasa/ Anurag/
pãIit| ZtdUr jana Zay, iKãñpUàb C'Stekr gãIk mnIxI ipTaegaras sàbpãTm
""iPelasiP'' S×iF bYbHar keriCeln …† ¯anpãIit ba pã¯anurag AeàT†| tƒar met
¯aenr pãit Anurag tTa stYanusÉaenr pãit Aibcl inòa† iPelasiPr mUl lQY|
…jnY† Oxford Dictionary - Ÿt ""Philosophy'' Se×r s„¯a inàNy kereC …Baeb
""Use of reason and argument in seeking truth and knowledge of reality,
esp. knowledge of the causes and nature of the things and of the
principles governing existence.''

teb dàSenr VelacY pãSÈablI ba ¯angt Velacnar meDY Vmaedr odniÆdn jIbenr
KƒuiFnaiF As„KY pãeSÈr meDY §r›tr paàTkY reyeC| dàSn ibeSx ibeSx bó¼ w GFnar
puªKanupuªK ibeSåxN ik„ba tTYanusÉaen VgãHI ny| ŸZmn, VgamIkal Vmra ik ik
kret pair, dupuer ik ik Kabar gãHN kreba, ŸkaTay Zab, gaiRr r„, mehl Ÿkmn
Heb †tYaid …rkm As„KY KƒuiFnaiF pãSÈ dàSn Saeó½r VelacY ibxy ny| dàSn ŸZsb
pãSÈ iney icÇ»aBabna ker Ÿs§elar rœp÷rœp w obiSñY iBÊtr| daàSink pãSÈ Ÿkaena
ibeSx smeyr ibeSx bYi¹¡ ba ŸgaòIr Ÿblay pãeZajY ibeSx Drenr pãSÈ ny, br„
óùan-kal-paº, jait-Dàm-bàN iniàbeSex sb manuexr Ÿblay pãeZajY Pa¸aemÆFal
(Fundamental) ba ŸmOilk pãSÈ; daàSink pãSÈ ÷rœpt† saàbjnIn, icrÇ»n w SaSÿt
pãSÈ| ŸZmn- jgetr ˆ‡pi¹ ikBaeb Hela? …r pãkáit ba pirNit kI? jgetr sãña ba
inyÇ»a bel Ÿkˆ VeCn ik-na? manb jIbenr prm ŸSãy ba pur›xaàT kI? suK- duWK-
kö, jy-prajy-praBebr AàT kI? sd§N ba pUNY blet kI ŸbaJay? ZTaàT ¯an w
stY blet kaek bel? †tYaid| …† Drenr nana ŸmOilk pãSÈ idey† ìr› HeyiCl
dàSenr sUºpat| jg‡ w jIbenr Apar rHsY ibsMyapåut keriCl Vidm ŸkOtuHlI
manuxek| Vr taedr …† ibsMyebaD w ŸkOtuHl ŸTek sUºpat GeF dàSenr …b„ …
ŸkOtuHl inbâi¹r jnY ŸZOi¹¡k pãyaesr mDY idey rict HeyiCl dàSenr sudIàG
Vƒkabƒaka †itHas| VDuink †ˆerapIy dàSenr jnk PrasI daàSink ŸhkaàF (1596-
1650)-…r met ""su suiciÇ»t w seÆdHatIt ¯aenr iBi¹ He¬C pãaTimk s„Sy AblÜn
kra …b„ …r iBi¹ Hela ¯aenr pãcilt pÁitsmUeHr puªKanupuªK ibeSåxN''|
N … ŸTek
buJa Zay dàSn kTaiF …kidek ŸZmn ikCu mtbaedr (Ism), AnYidek Ÿtmin …kiF
menabâi¹ ba dâiñBi˜r pircayk| …† dâiñBi˜ pãkát† …kiF Zui¹¡badI, s„SybadI,
ibcarSIl dâiñBi˜|
ñBi˜

dàSn iney ˆpera¹¡ Velacnar ŸpãiQet bla Zay ŸZ, dàSn …kiF mtbad, ŸZ mtbad
Ÿkanrkm pUàbs„ôar,
s„ôar, Babaebg, AÉibSÿas Ãara pircailt na Hey mu¹¡buiÁr Velaek
prIQa-
prIQa-inrIQar maDYem stYanusÉanmUlk ¯an Vbar …† dàSn manuexr menabâi¹ ba
dâiñBi˜ Het paer Za Zui¹¡badI, s„SybadI, ibcarSIl dâiñBi˜|

dàSenr bàtmaen pãcilt s„¯a Za ŸHak na Ÿkn, Vmra manb smaejr †itHas
pàZaelacna krel ŸdKet pa†, manb sBYtar ŸbOiÁk ibkaeSr nana smey mu¹¡buiÁr
Velaek, ibcaribeSåxeNr maDYem daàSink mtbad geR ˆfelw maeJ maeJ pUàbbàtI
s„ôar-rHsYmyta-VÐbaekY AÉibSÿas-Vebg-jatYaiBman †tYaidek ŸkÆÅ ker†
nana daàSink mtbad pãblBaeb† ibkiSt HeyeC| ta† pãSÈ wef Ves ŸZ, s„ôara¬CÊ
VÐbakY ik„ba pibº iktab (!) Ÿk ŸkÆÅ ker geR wfa daàSink mtbad§ela
Vsel† ik Ÿkaena dàSenr s„¯a ba obiSeñYr saeT iml Kay ik-na?? - …† DreNr

2
pãSÈ ik„ba ibteàk na igey bla Zay manb jaitr ob¯aink AnusÉan-
Éan-Vibôar, Sãm,
ŸmDa, s„SybadImn, ij¯asa Zueg Zueg daàSink mtbad ba dâiñBi˜ geR wfar ŸQeº
ibraF BUimka paln ker|

Vmaedr dàSn Saó½ Ÿs† ŠitHaisk kal ŸTek† ŸmaFamuiFBaeb duiF ŸmaFadaeg ibB¹¡|
…kiF He¬C BabbadI ba DàmIy dàSn …b„ ApriF He¬C bó¼badI dàSn| …† BabbadI dàSn
…b„ bó¼badI dàSenr inejedr meDY nana bad-mtbad reyeC| teb Ÿs§ela Vmaedr
bàtman VelacY ibxy ny|

Veg† bla HeyeC, sudIàGkal Der† AàTa‡ manuexr ŸbOiÁk ibkaeSr smy ŸTek†
manux …† ibSal ibSÿ-mHaibSÿ-jgetr sâiñ-sãña, ˆ‡pi¹r pãkáya iney nana smey
ŸBebeC, …Knw ŸBeb cleC| bla Zay, …† ŸmOilk pãSÈiFek ŸkÆÅ ker† manuexr
ŸbOiÁk ibkaeSr, ¯an, mnn, Ÿctna ibkaeSr sUºpat| …† mHaibeSÿr sãña w inyÇ»a
…kjn VeCn- … ibSÿas nana buiÁjIbI, Sask, daàSinksH Vmaedr meta Vpamr
saDarN manuexr men† bÁmUl| tƒaedr Ÿkˆ Ÿkˆ sãña ba ‰Sÿerr Aió»tÔek ìDumaº
srlibSÿaes Ÿmen Ÿnn, Vbar Ÿkˆ Ÿkˆ …† ibSÿasek pãitiòt kret can ¯ant¹Ôgt
Velacna ik„ba Zui¹¡pãmaeNr maDYem| (…Kaen pãs˜º¡em bel ŸPla Baela ŸZ,
""pãmaN'' S×iF Vmra Zui¹¡ibdYay ik„ba odniÆdn jIben ŸZ AeàT bYbHar ker Taik,
Ÿs AeàT …† ""pãmaN'' S×iF DàmdàSn ik„ba BabbadI dàSen …iF bYbHœt Hy na| Zid
Ÿkan manux, ŸZ Ÿkan kareN† ŸHak ‰Sÿr ik„ba Ÿkaena AelOikk s¹ay ibSÿaesr Bab
Ÿpaxn ker, teb ŸsKaen ""pãmaN'' S×iF bYbHœt Hy …b„ bYi¹¡r Ÿs† pãmaN§ela
Ÿs† ibSÿasiF dâ•tr Het saHaZY ker!) sudIàG kal ŸTek† DàmIydàSen ‰Sÿerr
Aió»etÔr "pãmaN'rœep saDarNt itniF Zui¹¡ ŸdKaena Hy|

…§ela Hela :-

(1) ibSÿtai¹Ôk pãmaN (Cosmological Argument)

(2) ˆeÀSYbadI pãmaN (Teleological Argument)

(3) t¹Ôba s¹aibxyk pãmaN (Ontological Argument)

VDuink Zueg …† snatn pãmaN§elar se˜ Vrw …kiF ŸZag kereCn ibKYat jaàman
daàSink †manuYeyl kaÆF| …† ctuàT pãmaNiF Hela :-

(4) onitk pãmaN (Moral Argument)

…Kn …† ‰Sÿerr Aió»etÔr peQ pãmaN ba Zui¹¡§ela iney Velacna ker, saeT saeT
…edr ibprIetr paæFa Zui¹¡guelaw lQY kra Zak :-

3
(1) ibSÿtai¹Ôk pãmaN (Cosmological Argument) :

mDYpãaecYr daàSink Vl-ParabI (870-950) …b„ piëcma daàSink Fmas …k™†nas


(1224-1274) …† Zui¹¡/ pãmaN pãeyaegr jnY ibKYat| …† pãmaNiF iBi¹ Hela,
Vmaedr …† pãd¹ jgetr pãkáitr meDY …mn ikCu VeC, Za bYaKYa kret Hel
‰Sÿerr Aió»tÔ ÷Ikar kra pãeyajn| … pãse˜ Vl-ParabI beln :"" karN bYtIt
Ÿkaena kaàZ ba GFnar ˆ‡pi¹ sÝb ny| jgetr pãitiF bó¼ w GFnar mUel ŸZmn
…kiF karN Taek, Ÿtmin jgetr sâiñ w Aió»etÔr mUelw …kiF karN Taka ca†|
karN bYtIt Ÿkaena kaàZ sÝb ny| teb kaàZ w kareNr …† Anuº¡m sImaHInBaeb
clet paer na| Vmra ta Babetw pair na| Vr Za Baba Zay na, ta sÝbw ny|
sutra„ kaàZkarN Anuº¡emr mUel AbSY† …kiF AkariNt karN (Uncaused cause)
Takeb†| Vr Ÿs† karN VLaHú|'' pãay …k† Zui¹¡ ideyiCeln Fmas …k™†nas| tƒar
met, kaàZkarN Anuº¡m AnusrN º¡et igey ŸSx pàZÇ» …kiF karN ÷Ikar kret† Hy,
Za inej sb kaeàZr karN, ATc tar inejr Ÿkaena karN Ÿn†| Vr sb kareNr …†
Vid karN Heln ‰Sÿr| …k™†nas …b„ Vl ParabI'r b¹¡bYek Vmra …Baeb bYaKYa
kret pair : "" jget kaàZ-karN SâªKelr Aió»tÔ reyeC| kaàZ-karN t¹Ô Anusaer,
kaàZ maeº† karN-saepQ| kaàZibHIn karN bel ikCu Het paer na| ob¯aink bYaKYa
AnuZayI, kaàZ He¬C …mn Ÿkaena GFna, Za tar pUàbbàtI Ÿkan GFnar Ãara sâñ; ikǼ …†
pUàbbàtI iÃtIy GFnaiF Vbar tâtIy Vr …kiF GFna Ãara ˆ‡pÊ Heb …b„ …†Baeb†
bYapariF AnÇ»kal Der cleb bel bla He¬C| ikǼeZeHtu kaàZkarN SâªKelr …†
ob¯aink bYaKYa, manbicÇ»nek sǼñ kret paer na, ta† manux …† Anaid-AnÇ» kaàZ-
karN prÚprar Vid jnkrœep …mn Ÿkaena …kiF karN ÷Ikar kret baDY Hy, Za
inej Vr Apr Ÿkaena kareNr kaàZ ny| …† Vid karN AnYanY smó» karN ŸTek
pâTk …b„ ta ÷yÝu ba VtMsâñ| Vbar ŸZeHtu ‰Sÿr CaRa jgetr AnY ikCu† ÷yÝu
ny, At…b, …† VtMinàBr-÷yÝu Vid karN† Heln ‰Sÿr …b„ jagitk GFnar
kaàZkarN sÚpeàkr bYaKYakàtarœep tƒaek Ÿmen inet Vmra baDY|''

Vl ParabI pãd¹ Apr ŸZ b¹¡ebYr se˜ Fmas …k™†naesr b¹¡ebYr iml reyeC ŸsiF
pãitiòt VbiSYk (Necessary) s¹a w SàtaDIn (Contingent) ba saepQ s¹ar
paàTekYr ˆpr| …Kaen VbiSYk s¹a blet buJay …mn …k s¹aek Za inWSàt w
AinbaàZBaeb ibdYman, Za tar Aió»etÔr jnY AnY Ÿkaena s¹ar ˆpr inàBr ker na
…b„ Zar Anió»tÔicÇ»a kra Zay na| …b„ SàtaDIn ba saepQ s¹a blet buJay …mn
s¹aek Za tar Aió»etÔr jnY AnY Ÿkaena s¹ar ˆpr inàBrSIl …b„ Zar Anió»etÔr
kTa Baba sÝb| ˆdaHrN÷rœp bla Zay, … jg‡ Ÿkaenaidn na-w Taket pareta,
ik„ba BibxYetw na Taket paer, …mn kTa Baba AsÝb ny| ikǼ baó»eb jg‡ VeC
…b„ tar …† Aió»tÔ inàBrSIl AnYekan s¹ar ˆpr, tar inejr ˆpr ny| jgetr
karN Ÿs† s¹a inejw …Baeb AnY Ÿkaena s¹ar ˆpr inàBrSIl Het paer
...............…Baeb …k s¹a AnY s¹ar ˆpr inàBrSIl| teb …k s¹a AnY s¹ar
ˆpr inàBrSIltar ŸZ Anuº¡m ta sImaHInBaeb clet paer na, ta† Vmaedr Babet
Hy …k inWSàt, AnuepQ w VbiSYk s¹ar kTa Zar Anió»tÔ AsÝb …b„ Zar

4
Aió»etÔr pãmaN iniHt Taek tar DarNa-Babnar meDY†| pãaN, ¯an, AÇ»àdâiñ, †¬Ca,
Si¹¡, ŸsOÆdàZ pãBâit §eNr VDar …† ÷y„ Aió»tÔSIl AinbaàZ s¹a† Heln VLaHú ba
‰Sÿr| pUeàbr meta …† b¹¡bYek Vmra bYaKYa kret pair …Baeb - "" …† jg‡ ssIm,
saepQ w prinàBr bel …r Ÿkaena GFnar† Ÿkaena pUàb÷IkaàZ AinbaàZta Ÿn†|
Vmaedr …† baó»b jgetr Ÿkaena Zui¹¡gt AinbaàZta na Takay, taek bYaKYa krar
jnY drkar …mn Ÿkaena s¹a, Zar AinbaàZta VeC; karN, ta na Hel Vmaedr sâiñ-
sãñamUlk icÇ»ay Anbóùa Ÿdax (Infinite regress) GFeb ....| …† AinbaàZta Ÿkbl
…mn Ÿkaena s¹ar† Taka sÝb, Za inej intYta sÚpÊ …b„ smó» AinbaàZ setYr
iBi¹ ÷rœp| ikǼ intYtasÚpÊ s¹a …kmaº ‰Sÿr CaRa Vr kaera Taket paer na|
At…b, …† AintY, AninbaàZ jgetr bYaKYakàtarœep …k Anaid-÷yÝu ‰Sÿr Taket
baDY!''

ibSÿtai¹Ôk pãmaN/ Zui¹¡/ b¹¡bYsmUH K¸n :

(1) DàmIy dàSen ‰Sÿerr AinbaàZta Hela s¹agt AinbaàZta ikǼ …† pãmaN ba Zui¹¡ bR
Ÿjar ‰Sÿerr …kDrenr karNgt AinbaàZta idet ŸpereC, tar ŸbiS ny|

(2) "" kaàZ-karN pãtYeyr saHaeZY ‰Sÿerr Aió»tÔ pãmaeNr …kiF AsuibDa He¬C …et
AsIm ‰Sÿerr AsImta Q™NÈ Hy|''
Hy| b¹¡bYiF bYaKYa kra Zak - kaàZ-karN pãtYey kaàZ†
ŸZ ìDumaº karN Ãara inyiǽt ta ny, karNw kaàZ Ãara …k†Baeb inyiǽt| ikǼ DàmIy
dàSn bel, …† ibSÿ-mHaibSÿ-jg‡-jIb AàTa‡ ZabtIy sbsâiñ Anaid, AsIm ‰Sÿr-
VLaHú-sãña'r ˆpr inàBSIl beF, ikǼ‰Sÿr-VLaHú taedr ˆpr inàBrSIl nn; itin†
…kmaº sÚpUàNBaeb VtMinàBrSIl| taHel ŸdKa Zae¬C ŸZ kaàZ-karN pãtYy Ãara
ŸjeHaBa, Bgban, ‰Sÿr, VLaHú†tYaid naemr …k sâiñkàtar Aió»tÔ pãmaeNr Ÿcña
÷iberaDI pãecñay pàZbist Hey Zae¬C|

(3) Vmaedr …† pâiTbIet ibSÿbãüae¸ kaàZ ŸZmn As„KY Ÿtmin taedr karNw
As„KY| …† As„KYw pâTk pâTk kaàZ-kareNr SâªKl ŸZ, maº …kiF Vid karN
Het† ˆ‡pÊ w taet† pirNit laB ker, ta Ÿmen Ÿnwya Zay ik? tar ŸTek kI bla
Zay na, Zt§ela kaàZ-karN SâªKl ifk tt§ela VidkarN Taket baDa ŸkaTay? …
pãse˜ The Philosophy of Religion (1936 reprint; T. & T. Clark,
Edinburgh; International Theological Library Series; Page- 388) ŸTek
ŸlKk George Galloway …r …kiF ˆi¹¡ ˆeLK kriC : "" ......The Causal series
in the world are manifold and it is not legitimate to assume that all lines
converge upon and end in a first cause, why not a plurality of first
causes?'' …b„ ta† Zid Hy, teb …† pãmaeNr Ãara Ÿta …ekSÿrbad ba …kjn sãña-
‰Sÿr' …r Aió»tÔ pãmaiNt na Hey br„ bûedbbad ba bû ‰Sÿerr Aió»tÔ pãmaiNt Hwyar
sÝabna ŸdKa Ÿdy!! ikǼ …ekSÿrbadI DàmIy dàSn §ela bû‰Sÿerr Aió»tÔ kKena†
÷Ikar ker na| Vr DàmIy ibbàtenr Daray bûedbbad …kiF inmÈtró»rBu¹¡ …kiF ÙaÇ»
ibSÿas maº|

5
(4) ŸZ Zui¹¡et kaàZ-kareNr Vid-AÇ»HIn pãbaHek Hfa‡ Taimey idey …kiF Vid
karN ‰Sÿerr kæpna kra HeyeC, ATc Ÿs† Vid karN ‰Sÿerr Ÿkaena karN Ÿn†- …
daibr Zui¹¡Zu¹¡taek cYael² kereCn ibiBÊ daàSink ibiBÊBaeb| piëcma daàSink
ŸhiBh iHˆmsH Vera keykjn pãSÈ tueleCn : Vid kareNr karN kI? Zid pãetYk
GFnar karN Taket paer, taHel Vmra ìDumaº ‰Sÿer igey Vmra ŸTem Zab …b„
tKn kaàZ-karN pãtYy iney iBÊmt ŸpaxN kreba, Ÿkn? Vid karN iHeseb ‰Sÿrek
Zid ÷kariNt karN bel ÷Ikar kra Zay, taHel …k† Zui¹¡et ibSÿ-mHaibSÿek
÷kariNt bel Babet baDa ŸkaTay? ‰Sÿr-VLaHú-Bgban-sãña Zid AnÇ», Anaid w
SaSÿt Het paer, taHel …k†Baeb …† ibSÿjgt AnÇ», Anaid w SaSÿt Het pareb
na Ÿkn?

(5) Vbar kaàZ-kareNr Vid AÇ»HIn pãbaHek Atiàket ó»Ø ker …kiF Vid karN
kæpna kra HeyeC, taw smàTneZagY ny| karN - VidkarNiF AbSY† kaàZ-karN
SâªKelr AÇ»àBu¹¡ Het Heb ATba Het Heb tar biHàBUt| Zid pãTmiF Hy, teb Ÿkn,
Veraw Vid karN Takeb na, ta ŸbaJa Zay na; ikǼ Zid iÃtIyiF Hy, teb Vid
kareNr saeT jagitk kaàZ-karN SâªKelr Ÿkaena sÚpàk na Takar Pel, ikBaeb
pãTm Ÿs† Vid karN (Zaek ‰Sÿr, VLaH, Bgban bla He¬C) ŸTek jgetr kaàZ-
karN SâªKl pãkáyar ˆ‡pi¹ Heb, taw ŸbaJa kifn|

(6) Vbar ibteàkr Kaiter Vid kareNr DarNa'ek Ÿmen inelw Ÿs† karN ŸZ
‰Sÿr'ek† Het Heb, …mn kTa iniëct ker bleba ik ker? ŸZmn gãIk prmaNubadI
daàSiNk Aenk Veg† pãSÈ keriCeln : ""jR, Si¹¡ w ŸdS (Space) ik Vid karN
Het paer na? pâiTbIr Vid karN ŸZ …k w AiÃtIy Heb† Heb, … iniëct ŸGaxna
Ÿdeba ikesr iBi¹et? …mneta Het paer, Vsel Vid karN …kiF ny, …kaiDk|''
Vbar …w bla Zay, jgetr pãetYk ijinesr† …kFa karN VeC, …b„ Ÿs†
kareNrw …kFa karN VeC| ta† Zid Hy, teb kaàZ-kareNr Dara Aibram w
AiniàdñBaeb clet† Takeb, Zar Pel kKena Vid kareN ibSÿaesr pãSȆ ˆfeb na|

(7) ibSÿtai¹Ôk pãmaeN bla HeyeC, Vmaedr jagitk GFnar bó¼gt Aió»tÔ VeC beF,
ikǼ Zui¹¡gt AinbaàZta Ÿn†| …† b¹¡bYiFw ibtàkmUlk| karN- Zui¹¡gt AinbaàZta
na Takel Ÿta DàmIy daàSinkgeNr ‰Sÿerr Aió»tÔ pãmaeN jnY ""kaàZ-karN'' namk
Zui¹¡ibdYar isÁaÇ»gãHeNr ŸmOilk pãtYyiF iney Vsar kTa ny? ikǼ Zid Derw Ÿnwya
Zay b¹¡bYiF stY, teb …r ŸTek isÁaÇ» kra Zay na, jagitk GFnar smiñrœep ŸZ
smgã jg‡, tarw Ÿkaena Zui¹¡gt AinbaàZta Ÿn†| karN taHel Ÿs† isÁaÇ»iF
samiñktajint Ÿdaex duñ Hey peR| Vbar bYiñgt AeàT Ÿkaena ikCu stY Hel†,
Der Ÿnya Zay na ŸZ, ta smiñgt AeàTw stY Heb| ta Der inel† Zui¹¡ Hey peR
samiñkta-Ÿdaex duñ|

............º¡mS............

6
‰Sÿerr Aió»tÔ s„º¡aÇ» daàSink Zui¹¡smUH K¸n
A n Ç»
ananta@inbox.com
28ŸS Ae¢abr, 2006
--------
pUàbbàtI pãkaeSr pr .............
(2) ˆeÀSYbadI pãmaN (Teleological Argument) :-

Vmaedr …† ibSÿjgetr sâiñkàta iHeseb …kjn ‰Sÿerr Aió»tÔ pãmaeNr leQY rict
AnYanY Zui¹¡/ pãmaNsmUeHr meDY ˆeÀSYbadI mtbadiF DàmIy daàSinkgNsH Vpamr
jnsaDareNr kaeC Kub† jnipãy …b„ pãacIntr| karN …iF ŸbS srltm w mneZag
Vkàxk, ta† …iF sàbsaDareNr kaeC sb ŸTek ŸbiS gãHNeZagY w ibSÿaseZagY!!
ˆeÀSYbadI pãmaN ba Teleological Argument …r ""teleos'' S×iF mUlt gãIk Baxa
ŸTek Vgt| gãIk Baxay Zar AàT ""Goal'', ""Purpose'' ba lQY ba ˆeÀSY| dàSenr
†itHaes … Zui¹¡r pãb¹¡ar meDY ˆeLKeZagY He¬Cn pãacIn gãIesr Ÿöaiyk (Stoic)
daàSinkgN, Fmas …k™†nas (Thomas Aquinas), ij. ˆ†leHm la†binj
(Gottfried Wilhelm Leibniz), ˆ†ilyam pYael (William Paley), Ÿjmsú maiàFinw
(j. Martineau) pãmKu |

ˆeÀSYbadI pãmaNiF (Teleological Argument) ‰Sÿerr Aió»tÔ pãmaN kret cay,


Vmaedr pãakáitk jgetr ÷rœp w obiSñY ŸTek AàTa‡ jgetr inym SâªKlar Aió»tÔ
ŸTek| ‰Sÿerr Aió»tÔ sÚpiàkt ˆeÀSYbadIedr met, …† inym w SâªKla AkarN w
ˆeÀSYHIn ny, br„ ibeSx Ÿkaena ˆeÀSY-pãeNaidt| ŸZ ˆeÀSY cirtaàT krar jnY
…† jget inym SâªKlar sâiñ, tar VSãy, w AiDòan iHeseb …mn Ÿkan prm s¹a
÷Ikar kret Hy, Za …r sãña, inyÇ»a ba pircalk| †in ‰Sÿr CaRa Vr Ÿkˆ† Het
paern na bel† ‰Sÿr Taket baDY! Aenek bel Taekn, lQY krel ŸdKa Zay ŸZ
Vmaedr … mHaibeSÿ pãakáitk GFnablI Ÿkan VkisMk GFnablIr smaebS ik„ba
Vpitk GFnablIr …elaemela s„imSãN ny, br„ …kiF suSâªKl bYapar| gãH§ela
taedr kQpeT inyimt iniàdñ smey pirÙmN ker, pâiTbIet vtusmUeHr pirbàtn
GeF …ekr pr …k …k† smey, SxYbIejr puiñ w ibkaS GeF …k† inyem| …† ŸZ
pãkáitr pãetYk ijinesr meDY suSâªKl inym ibÁman reyeC, ta kKena† Vpna-
Vpin inyiǽt Het paer na| …r inyǽeNr jnY AbSY† …kiF buiÁman Ÿctn s¹ar
Aió»tÔ Taka ca†| …† buiÁman Ÿctna ŸTek …kjn pirkæpnakarI ba óùpitr Aió»tÔ
ýpñ Hey wef| Zaek ‰Sÿr naem AiBiHt kra Zay|

gãIk ŠitHaisk ŸjenaePan (iKãñpUàb 430-350) ˆeLK kereCn ibKYat ik„bdiÇ»tulY


daàSink seº¡iFesr (iKãñpUàb 469-399) …kiF ˆi¹¡ : ""with such signs of
forethought in the design of living creatures, can you doubt that they are
the work of choice or design?'' AàTa‡ pãaNmy sâiñär meDY …mn pUàbkiæpt iceH¡r
Aió»tÔ se¹w Vpin Ÿkmn ker seÆdH Ÿpaxn kern ŸZ …ra pCÆdkát ba n¤akát
kaeàZr Psl?

seº¡iFesr sueZagY Caº daàSink ŸpåeFa (iKãñpUàb 427-347) w ŸBebeCn, ""…†


mHaibSÿ ŸdeK† ŸbaJa Zay ŸZ, …r ŸpCen …kjn n¤akar (Designer) reyeCn|''

(St. Thomas Aquinas : 1224-1274)

†Failyan daàSink w Dàmt¹Ôibd ŸsÆF Fmas …k™†nas (1224-1274) beln "" … jg‡
ŸZn …kiF ˆeÀSYr rajtÔ| …Kankar sb bó¼ ineyaijt inj inj ˆeÀSY saDen|
taedr … ˆeÀSY saDenr ŸpCen …k buiÁman pircalekr s„ekt reyeC| jg‡ Zid
ˆeÀSY pircailt Hey Taek, taHel AbSY† …r …kjn pircalk Taka ca†| Vr …
mHan pircalk† Heln ‰Sÿr|''

(Gottfried Wilhelm Leibniz : 1646-1716)

2
jaàman baó»b-BabbadI daàSink ˆ†leHm la†binj (1646-1716) ibSÿs„saerr rHsY
bYaKYa krar jnY itin La Monadologie ba Monadology (1714) gãÇùiF rcna
kern …b„ ŸsKaen Ÿmanah t¹Ô ˆpóùapn kern| la†binejr met,"" ibeSÿr gfngt
ŸmOilk s¹a He¬C As„KY Ÿmanah| Ÿmanah idey …† ibSÿ-mHaibSÿ gift| ikǼ …†
Ÿmanah Ÿkan bó¼ ny, AibBajY …k A-bó¼ s¹a| Ÿmanah pãtYQdàSI …b„ VtMiº¡y|
ikǼ …k Ÿmanaehr se˜ Apr Ÿkaena Ÿmanaehr Ÿkaena kaàZkarNgt sÚpeàkr Aió»tÔ
Ÿn† ; tTaip …k Ÿmanaehr se˜ Apr Ÿmanah sÚpiàkt sb Ÿmanah iney gift HeyeC
…kiF sus„Ht ibSÿ| …b„ ibeSÿr sus˜it pUàbiniàdñ| … ŸZn sàbeSãò Ÿmanah ba ibDatar
meDY s˜it ŸdKaenar jnY tar† pãit¬Caya ŸPla HeyeC pãitiF Ÿmanaeh| la†binj
beln, ‰Sÿr sb Ÿmanaehr sãòa| itin Veg ŸTek† …mn bYbóùa ker ŸreKeCn Zaet
÷aDIn Heyw Ÿmanah§ela SâªKlabÁBaeb kaj ker ŸZet paer| … ŸZn duiF GiRr
…k† smy ineàdS krar meta| …k† smy ineàdSkarI duiF GiR ŸTek Vmra …kTa
blet pair na ŸZ, …edr …kiFr Zǽpait ApriFr Zǽpaitr ˆpr iº¡ya kreC| br‚
Vmra jain ŸZ, …edr …mn Baeb otir w calukra HeyeC ŸZ, ìr› ŸTek …ra pUàbapr
…k† smy ineàdS ker Zaeb| ifk Ÿtmin jgetr inym-SâªKlar mUel reyeC ‰Sÿr|''
bó¼r Aió»tÔ …b„ parýpirk sÚpàk bYaKYar jnY itin ""ZeTapZu
ZeTapZu¹¡ Zui¹¡r ibDan''
ibDan ba
""Law of Sufficient Reason'' otir kern| itin men kern ibSÿjgetr bYaKYar
jnY VbSYk He¬C, bó¼r se˜ bó¼r sÚpàk Vibôar kra; ŸZ bó¼ ŸZKaen ŸZmn VeC
tar Ÿs Abóùan AbSY† Vkiîmk ba karNHIn ny| Ÿs ŸZKaen VeC ŸsKaen
ŸtmnBaeb Takar karN VeC| parýpirk sÚpàk† He¬C Ÿs† karN, kaej† ibSÿjget
Ÿkan bó¼ ba GFnaek AnupZu¹¡ ba AeZOi¹¡k blar ˆpay Ÿn†| bó¼ ba GFna maº†
Zui¹¡Zu¹¡ …b„ Zui¹¡et† tar Abóùan| kaej† bla Zay pãetYkiF ibxy Zui¹¡gãaHY …b„
pãetYkiF ibxy ba bó¼† ZTaàT|
Ÿj. maiàFenar met, jget inàbacn (Selection), s„eZag (Combination) w ó»reBd
(Gradation)- … itniF bYapaerr ˆpióùitw …kjn prm Ÿctn buiÁman s¹ar Aió»tÔ
pãmaN ker| … itniF mande¸r inireK sna¹¡ kra Zay …k buiÁman menr kàmka¸ek,
Zaek Vmra ‰Sÿr naem AiBiHt kret pair|
teb dàSn Saeó½ sbecey suÆdr …b„ sàbsaDareNr jnY sHjebaDY ker ˆeÀSYbadI
pãmaNiF bY¹¡ kereCn †„erj DàmZajk ˆ†ilyam pYael (1743-1805) tƒar
"nYacaral
nYacaral iTwlij'
iTwlij (Natural Theology: Evidences of the Existence and
Attributes of the Deity (1802)) namk gãeÇù|

3
(William Paley : 1743-1805)
pYaelr …† Zui¹¡ek dàSn Saeó½ Argument from Design ba ""n¤a n¤a ŸTek Zui¹¡''
¹¡
pÁit naem pirict| ˆ†ilyam pYael'r n¤a ŸTek Zui¹¡ pÁitiF Vbar GiRr
kairgeRr Zui¹¡ (Watchmaker Analogy) naemw ŸbS pirict| mHaibeSÿr ˆ‡pi¹r
ŸpCen ‰Sÿerr Aió»etÔr peQ …iF …kiF Ÿjaraela Zui¹¡/ pãmaN iHeseb dIàGkal Der
bYbHœt Hey VseC! ˆ†ilyam pYael tƒar iliKt nYacaral iTwlij (1802 sal)
gãeÇùˆeLK kereCn : "" Dra Zak j˜el pT clet clet …k BÅelak Hfa‡ …kiF
GiR k™iRey Ÿpeln| ˆin ik ŸBeb Ÿnebn ŸZ GiRiF inej ŸTek† otrI Hey j˜el peR
iCl, naik Ÿkˆ …kjn GiRiF otrI keriCl? inëcy† itin isÁaÇ» inebn ŸZ, GiRiF
Ÿkˆ otrI keriCl| …kiF GiR ŸZmn inj ŸTek sâñ Hey j˜el peR Taket paer na,
ifk Ÿtmin Vmaedr …† ibSÿ-mHaibSÿw inj ŸTek sâiñ Hey …min Abóùay cel Vset
paer na| …kiF GiRr ihja†n w klaekOSl ŸTek Vmra ŸZmn …kjn GiR inàmatar
Aió»tÔ Anuman kret pair, Ÿtmin pãkáit w jIbjgetr SâªKla w pirkæpna ŸTek
…kjn pirkæpnakarIr Aió»tÔ Anuman kra Zay| Vr … pirkæpnakarI† Heln
‰Sÿr| karN … pâiTbI …kiF GiRr Ÿcey St§n ŸbiS ibicº w jiFl| Vr ta† GiRr
Aió»tÔ ŸTek ŸZmn tar inàmatar Aió»tÔ Anuemy, Ÿtmin … ibicº jg‡ w tar jiFl
klaekOSl ŸTekw …kjn sãñar Aió»tÔ AbSY† Anuemy|''

ibgt nbÕ†eyr dSk ŸTek bàtman smey …† ˆeÀSYbadI pãmaNiFr mUl b¹¡bYek
GuiRey iPirey ‰Sÿerr Aió»etÔr peQ pãmaN iHeseb Haijr kra HeyeC ""bubuiÁdIÐ
Anukæp''
æp ba Intelligent Design Argument s„eQep V†. ih'r maDYem| …†
buiÁdIÐ Anukeæpr pãb¹¡a …b„ pãcark He¬Cn maiàkn giNtibd …b„ Baylor
University …r ADYapk ˆ†ilyam VlbaàF ŸhÜiô (William A. Dembski), ilHa†
ibSÿibdYaleyr pãaNrsaynibd h. ma†ekl ibeH (Michael Behe), iPilp jnsn
(Phillip E. Jhonson), ŸjanaTn weyls (J. Wells) sH pãmKu | V†. ih te¹Ôr
pãb¹¡ara iBÊ iBÊ naem ""sUQþ smnÓy Zui¹¡'' (Fine Tuning Arguments), nrtÔback
Zui¹¡ (Anthropic Argument) naem Vera keykiF Zui¹¡ ŸjaereSaer pãcar ker
cleCn| teb tƒaedr mul b¹¡bY He¬C, ""Vmaedr …† ibSÿ-mHaibSÿ-bãüa¸ …b„

4
seàbapir ojbjIbn …eta jiFl …b„ AnnY AsaDarN ŸZ pãakáitk ˆpaey Ÿs§elar
ˆ‡pi¹ Het paer na| …r ŸpCen ýpñ† …k buiÁdIÐ pirkæpnakarI'r pirkæpnar
Cap reyeC ; Zaek ob¯aink prIQainàBr ŸhFa§ela Ãara pãakáitk inym idey bYaKYa
kra sÝb ny …b„ ˆic‡ w ny| …† sâjnSIl s¯at s¹Ôar Aió»tÔ (Intelligent
Agent) tKn† buJa Zaeb ZKn …r suýpñ ˆeÀSYr Velaek ŸdKar Ÿcña …b„ ibeSåxN
kra Heb|'' sHj Baxay blet Ÿgel, bàtmankaelr … skl daàSink,
ob¯ainknamDarIra V†. ih, Pa†n iFˆin„ ik„ba AYaneTãaipk VàguemÆF Ãara mUlt
ŸjYaitàpdaàT ib¯an, ibbàtnbaedr prIQal× nana Vibïarek A÷Ikar ker Guirey
iPirey blet cae¬Cn ‰Sÿr manux sâiñr jnY† mHaibeSÿ …eta Veyajn kereCn| …b„
mHaibeSÿ…eta Veyajenr GnGFa ŸdeK ‰Sÿerr Aió»tÔ pãmaiNt Hy!!

ˆeÀSYbadI Zui¹¡/ pãmaN/ b¹¡bY smUH K¸n :


(1) VàguemÆF Pàm ihja†n ik„ba ˆeÀSYbadI Zui¹¡ sÚpeàk mÆtbY kret igey jaàman
daàSink …b„ ob¯aink †manueyl kaÆF (Immanuel Kant : 1724-1804) beln :
""ˆeÀSYbadI Zui¹¡iF Zui¹¡ iHeseb pãacIntm, ýpñtm …b„ ta saDarN manuexr
Zui¹¡buiÁr se˜ sbca†et sªgitpUàN| teb …† Zui¹¡r …kiF pUàN÷Bab, sàbetaBaeb
inƒKut s¹ar Aió»tÔ pãmaeN …r sImabÁtaw AsamanY| … Zui¹¡ bRejar …kjn jgetr
…kjn pirkæpnakarIr †iªgt idet paer ; ikǼ Ÿs† pirkæpnakarI ŸZ jgetr
prm sãña ta pãmaiNt Hy na| … CaRa …† mHapirkæpnakarIr ŸZ …kFa bYi¹¡tÔ VeC,
tar† ba pãmaN kI? Het paer ŸZ, jgetr ˆ‡s Ÿkan prm bYi¹¡ nn, br„ inCk
…kiF onàbi¹k Si¹¡|''
(2) ˆeÀSYbadI Zui¹¡ sÚpeàk sbecey sHjebaDY bYaKYa pãdankarI ˆ†ilyam pYaelr
"GiRr kairgerr Zui¹¡'iF AenkFa sadâSYanumaenr (Argument from Analogy) ˆpr
inàBrSIl| ŸZmn Vmra sHej† gaiR, baiR, GiR pãBâit saDarN ijinexr n¤a …b„
…r pirkæpna kret ŸdiK …b„ ŸdKaet pair ; ikǼ Vmra ŸZ jget bas kriC tar
pirkæpna w n¤a kret kaˆek kKena ŸdiKin, ŸdKar pãSȆ wef na| bàtman jgetr
manuexr otir bó¼gt n¤a, SâªKla, pirkiæptrœp †tYaidr maDYem jgetr w …kjn
prm piræpnakarI'r Aió»tÔ pãmaeNr Ÿcña inWs„Sey gãHNeZagY ny| jget ŸZ
ŸmaFaemaiF SâªKla w inymanubiàtta reyeC, taet Hyeta seÆdH Ÿn†; ikǼ ŸsFa
pUàbpirkiæpt ta HlP ker ibteàkr ˆeàDÕ raKa Zay na| karN, Dra Zak keykFa
paTerr Fukera Haet iney SUenY CƒueR marel …§ela AbSY† …ksmy maiFet …es
pReb …b„ …edr meDY …kDreNr SâªKla pirliQt Heb| Vbar keykiF Bair
ijinsek ˆpr ŸTek inecr idek CƒueR ŸPel idel Ÿs§elaw ŸmaFaemaiF
SâªKlabÁBaeb† pReb| …† ŸZ pRÇ» Abóùay BarI bó¼ ba paTr§elar meDY SâªKla
pirliQt Hy, …† SâªKlayeta Ÿkaena pirkæpnakarIr pirkæpnar Cap Ÿn† br„ …†
SâªKla VkisMk …b„ …r meDY ŸkanDreNr pUàbpirkiæpt inym Ÿn†| … ŸTek kI
DarNa kra Zay na ŸZ, sudUr AtIet …k pãka¸ ibeýPareNr maDYem mHaibeSÿr sbikCu
ibiQÐ Hey …edr meDY …k DreNr SâªKlar sâiñ keriCl| ta† Zid Hey Taek taHel

5
… jgetr skl SâªKlar mUel …kjn Ÿctn pirkæpnakarI ‰Sÿerr kæpna kra
AeHtuk ny ik?
(3) Vmaedr ibSÿ-bãüae¸r ibiBÊ GFnar sÚpàk w s„óùan ŸdeK Aenek men kern
…§ela Vsel† ˆeÀSY-pãeNaidt na Hey Zay na| …ƒra Vera bel Taekn, jg‡
sâiñet ‰Sÿerr ìDu ŸZ Si¹¡m¹a w inpuNtar† pãkaS GeFeC ta† ny, iSæp-ŸsOÆdàZ-
ŸsOkàZ AibSÿasYrœep pãkaiSt HeyeC| VkaeS GnnIl ŸmeGr smaeraH, pRÇ» ibekl
Ÿblay Gnsbuj maef bataes Daenr SIexr Ÿdal Kawya ŸdKel ŸZ kaera† Hœdey Ÿdala
idey wef, ik„ba Vxa• maesr pãTm bâiñet Aenekr† mn Ÿnec wef ........pãkáitr
mDY idey Ajanaek janar, pawyar jnY mn bYak™l Hey ˆef| Vmaedr …† bYak™l
menr Babek Kub ýpñ ker P™iFey tueleCn kib§r› rbIÆÅnaT fak™r :
StbreNr Babˆ¬CÔas
klaepr meta kereC ibkaS,
Vk™l praeN VkaeS caiHya
ˆLaes kaer Zaec Ÿr|
Hœdy Vmar naecer Vijek
myuerr meta naecer|
ikǼ kib-kæpnar …† ˆ¬CÔas w ŸmaHjal iCÊker ineàmaH dâiñet …† pãmaNiFek ibcar
krel ikǼ pãkáitr …† Vebdn-inebdn AenkFa† kem Zay| jget Zid sbikCuet†
manux sâiñr jnY ˆeÀSYmyta (Anthropic Argument) ŸTek Taek teb
ˆeÀSYHIntaw ik km VeC? …† pâiTbIet Ÿta Vmaedr jIbnrQakarI Si¹¡r
paSapaiS jIbnDÕ„skarI dâSY-AdâSY Si¹¡r pãaduàBab pãcur reyeC| Vmra jain,
pãakáitk ibpàZy ŸZmn bnYa, JR, jl¬CÔas, BUimkÚp, dabanl, Ÿrag-jIbanuibiBÊ
Ba†ras-bYkeFirya eZmn Ÿpåg, …†hsú, mYaelirya, ha†irya, Fa†Peyh, ihpeTirya
pãBâit manbjaitr jnMlgÈ ŸTek† DÕ„esr karN| taHel …† DÕ„slIla kI …† jget
manb sâiñr ˆeÀSYmytaek AàTa‡ Anthropic Argument'ek pãSÈibÁ kreC na? …†
jget nana Drenr mÆd ba Karaepr Aió»tÔ† pãmaN ker ŸZ, jgetr sbikCu† manuexr
Baelar idek lQY ŸreK† GFaena He¬C na| Vr ta† manux …† jget meÆdr Aió»tÔek
ˆiRey idet paer na| Vr mÆd† Zid ŸTek Taek teb blet Hy, Zid …† jg‡ sâiñr
ŸpCen Ÿkaena ˆeÀSY kaj kerw Taek teb Vr Za† ŸHak, manuexr jnY mH‡ bla
Zay na|
(4) manux ZKn Ÿkan ikCu sâiñ ba otir ker, tKn ŸZ ˆpadan§elar saHaZY Ÿny,
taedrek manux ikǼ inej sâiñ ker na, br„ manuexr kaj Ÿkbl saHaZYkarI
ˆpadan§elar inj÷ Vkar bdiley ŸsKaen ntun rœp Ÿdwya| ‰Sÿerr jgtsâiñw
manuexr Ÿkan ikCu sâiñr meta …k† rkemr Ÿkaena pãkáya bel Dra Hy, teb pãSÈ ŸdKa
Ÿdy jgtsâiñr ˆpadan§elar pãakúsâjnI Aió»tÔ iney …b„ tar saeT ‰Sÿerr sÚpàk
inàNy iney| ŸZ ˆpadan Ãara ‰Sÿr jg‡ sâiñ kereCn bel bla Hy, Ÿs† ˆpadan§ela
ik Veg ŸTek† iCl? Vr …rœp men krel ‰Sÿerr ÷rœpgt ŠkY, sàbSi¹¡manta w

6
miHma Q™NÈ Het baDY| Vbar manux ZKn Ÿkan ikCu sâiñ ker ba otir kret cay tKn
ŸZ ˆpadaniF sâiñr maDYm iHeseb ŸbeC Ÿny, tar (ˆpadaniF) meDY …kFa pãiteraD
Si¹¡ Taek, Za taet ntun rœpaeraep baDa Ÿdy (ˆdaHrN iHeseb bla Zay manux ZKn
…kiF paTr ŸBe˜ mUiàt otir kret Zay, tKn paTiFr ABYÇ»rIN VNibk gfn taet
baDa Ÿdy …b„ …rprw ZeTñ pirmaN bl pãeyag krel VNibk gfn ŸBe˜ Zawyar
Pel paTriFw ŸBe˜ Zay|)| iZin …† pãiteraDSi¹¡ Zt ŸbiS jy kret paern, itin
tt bR sãña w iSæpI| jg‡ sâiñr ˆpadansmUH Zid pUàb Het† Aió»tÔSIl iCl bel
men kir, taHel Ÿs† ˆpadaenr meDYw …† inj÷ pãiteraDSi¹¡ iCl| …Kn Zid ‰Sÿr
AsIm Si¹¡bel ˆpadansmUeHr ABYÇ»rIN pãiteraD Si¹¡ jy ker taet …† jgetr
rœpiF Verap kret sQm Heln| ikǼ taHelw pãSÈ Ves sãñarœep manux …b„ ‰Sÿerr
meDY mUlgt paàTkY ik? Ÿkaena paàTkYeta r†ela na|
(5) saDarNt Vmra jain ŸZ, Ÿkaena ˆeÀSY ZKn Ÿkaena keàmr mDY idey pãitPilt
Hy, ŸsiF tar ba†er ŸTek kàmkàtar menr †¬Ca AiBpãay rœep Taek| Pel ŸZ keàmr
Ãara Ÿkaena ˆeÀSYek cairtaàT kret cawya Hela, ŸsiFr se˜ ˆeÀSYiFr Ÿkaena
AÇ»iàniHt AÇ»r sÚpàk Taek na, ta ìDu† …kiF ba†err sÚpàk Hey ŸTek Zay| taHel
jg‡ sâiñ ker ‰Sÿr ŸZ ˆeÀSY (manux sâiñ) cirtaàT kret ŸceyeCn, taw TakeC …r
ba†er ‰Sÿerr menr Ÿkaena gU• AiBlas ba basnar rœp Der …b„ jgetr se˜ ‰eSÿr
sÚpàk TakeC ìDumaº …kFa ba†err sÚpàk iHeseb; AÇ»iàniHt Ÿkaena sÚpàk Ÿn†|
…CaRaw ‰Sÿerr saeT jgetr baiHYk sÚpeàkr maen dƒaRay ‰Sÿr …† jg‡ ŸTek
Vlada Ÿkaena s¹a| …b„ ‰Sÿr Zid …† jg‡ ŸTek Vlada Ÿkaena s¹a Hn taHel
‰Sÿerr sàbibrajmanta ba sàbbYapkta (Omnipresence) §NablIiF w pãSÈibÁ Hy|
(6) …bar s„SybadI dâiñBi˜ iney ŸdKa Zak ˆ†ilyam pYaelr Ÿs† ibKYat ""GiRr
GiRr
¹¡iF (Watchmaker analogy)| A¤ePaàh ibSÿibdYaleyr ADYapk
kairgerr Zui¹¡iF''
Dr. Richard Dawkins tƒar ibKYat ""The Blind Watchmaker : Why the
evidence of Evolution reveals a universe without design (Pub: w.w. Norton
& Company ; 1986)'' gãeÇù …† "GiRr
GiRr kairgerr Zui¹¡'iFr
¹¡ AÇ»iàniHt º›iF§ela iney
ibó»airt Velacna kereCn| itin beleCn : ""…kiF GiRr ŸZmn GiRr kairgr Taek,
Ÿtmin Ÿs† kairgerr† Taek ipta| taHel …† ibSÿ-mHaibeSÿr kairgrrœpI ‰Sÿerr
ipta Ÿk? Vr Ÿs† ‰Sÿerr iptar† ba ipta Ÿk, Vr tar ipta?'' …† DreNr pãSÈ
men Vsa ÷aBaibk …b„ …mnBaeb pãeSÈr Dara AbYaHt Takel Vmaedrek Ÿfel ideb
AÇ»HIn AnÇ»pãeSÈr idek| Zar Ÿkaena ˆ¹r pâiTbIr tab‡ ‰Sÿerr Aió»etÔ ibSÿasIra
idet paern na| Pel …† DreNr pãeSÈr Hat ŸTek rQa Ÿpet ik„ba sHej ga zaka
Ÿdwyar jnY tara Ÿsa¬caer blet Taekn "" ‰Sÿr ÷yÝu| itin Anaid-AsIm| tar
Ÿkaena ipta Ÿn†, ˆÄebr Ÿkaena karNw Ÿn†|'' …† Drenr b¹¡ebYr ŸpãiQet paæFa
pãSÈ cel Ves ""‰Sÿr ŸZ ÷yÝu, ta Vpnara janeln ikBaeb? inej ŸjeneCn na AnY
Ÿkˆ ik Vpnaedr jaineyeCn? Vr Zid AnY Ÿkˆ jainey† Taekn, teb tƒar jana†
ŸZ sifk tar† ba pãmaN ba Zui¹¡ ik? Vbar ŸZ Zui¹¡et (God is the first cause of
all causes) ‰Sÿrek ÷yÝu-Anaid-AsIm bel Baba He¬C, …k† Zui¹¡et Vmaedr …†
ibSÿbãüa¸ek ÷yÝ-Anaid-AsIm ba sâiñkàta CaRa† ˆ‡pi¹ GeFeC- Babet AsuibDa

7
ŸkaTay? Aenk Veg† ˆ†ilyam pYaelr ""GiRr kairgerr Zui¹¡'' ik„ba pãay
…k†Drenr AnYanY Zui¹¡guelar ìBªkerr PƒaikiF Dret Ÿper† ôiFs daàSink David
Hume (1711-1776) tƒar Dialogues Concerning Natural Religion (ed. N. K.
Smith, Edinburgh, 1947) gãeÇù beliCeln "" pâiTbIr Vid karN ŸZ …k w AiÃtIy
Heb† Heb, … iniëct ŸGaxNa Vmra Ÿdeba ikesr iBi¹et? …mnw Ÿta Het paer ŸZ,
Vsel VidkarN …kiF ny, …kaiDk| ............ Vmra kI blet pair na, jgetr
pãetYk ijinesr† …kFa karN VeC …b„ Ÿs† kareNrw …kFa karN VeC? ta† Zid
Hy, taHel kaàZ w kareNr Dara Aibram w AiniàdñBaeb clet† Takeb, Zar Pel
Vr Vid kareN ibSÿaesr pãSȆ ˆfeb na|'' … bYapaer pãay† …k† b¹¡bY ŸreKiCeln
Bertrand Arthur William Russel (1872-1970) tƒar A Critical Exposition of
the Philosophy of Leibniz: With an Appendix of Leading Passages
(Routledge, 1993) gãeÇù| taCaRaw dàSn Saeó½""Burden of Proof'' bel …kiF sUº
pãcilt VeC; Zar AàT He¬C ""Ÿkan
Ÿkan b¹¡ebYr daibdarek† tar b¹¡ebYr ÷peQ pãmaN
idet Heb|''
Heb| ta† bla Zay ŸZ, ‰Sÿr ibSÿasIedrek† Veg ‰Sÿerr Aió»etÔr ÷peQ
pãmaN idet Heb …b„ ‰Sÿr ŸZ sbikCur Vid karN tarw pãmaN ibSÿasIedrek† pãTem
ˆpóùapn kret Heb|
(7) ˆ†ilyam pYael nYacaral iTwlij (1802) gãeÇù beleCn : ""..............…kiF
GiR ŸZmn inj ŸTek sâñ Hey j˜el peR Taket paer na, ifk Ÿtmin Vmaedr …†
ibSÿ-mHaibSÿw inj ŸTek sâiñ Hey …min Abóùay cel Vset paer na| ......'' …†
Drenr sadâSYanumaenr (Argument from Analogy) ˆpr inàBrSIl b¹¡ebYr Vera
ikCu º›iF rey ŸgeC| ŸZmn Vmaedr smaej Vmra pãay† ŸdeK Taik baiR banay baiRr
kairgr (rajimió½), Ÿsana banay ba kaj ker ÷àNkar, jutar banay ba kaj ker
jutar kairgr Zaedr Vmra pãcilt Baxay muic bel AiBiHt kir, ŸnOka calay …b„
banay maiJ, Vmaedr Ÿpaxak banay diàj †tYaid| AàTa‡ ŸdKa Zae¬C ŸZ, Vmaedr
smaej pãetYekr ŸpSa Vlada, …b„ …kjn iniàdñ Ÿlak ŸbiSrBag ŸQeº ìDumaº
…kiF maº kaj kret paer| duinyar Ÿkaena …kk bYi¹¡† duinyar sb kaj kret
paer na …b„ tar Ãara sÝbw ny| taHel GiRr kairgerr Zui¹¡r saeT tulna krel
ŸdKa Zae¬C ŸZ, …† pâiTbIr jnY drkar …kjn pâiTbIr kairgr, sUeàZr jnY drkar
sUeàZr kairgr, ceÆÅr drkar ceÆÅr kairgr, ˆèa-DUmektur jnY drkar ˆèa-
Dumektur kairgr, pâiTbIr Ÿjayar-BaFa'r jnY drkar Ÿjayar-BaFar kairgr, bâiñr
jnY drkar bâiñr kairgr| …rkm Baeb ibSÿ-bãüae¸r As„KY GFna pãbaeHr jnY
As„KY kairgr| ikǼ mHaibeSÿr saeT GiRr tulna idelw ibSÿasIra sbeSex
Zui¹¡HInBaeb …kjnmaº sàbSi¹¡man, sàbibrajman …b„ sàb¯ ‰Sÿr sÚpeàk b¹¡bY
pãdan ker Taekn| Vmaedr …† VkaSg˜a ŸsOrjgetr ba†erw Vera Aenk
ŸsOrjgetr Aió»tÔ ib¯anIra laB kereCn| taHel blet Hy, Ÿs† skl
ŸsOrjgetr jnY …kaiDk ‰Sÿr ba bû‰Sÿr Taket baƒDa ŸkaTay? ikǼ …k‰SÿrbadI
(Monotheist)'edr kaeC bû ‰Sÿrbad (Polytheism) Vbar …kiF ÙaÇ» ibSÿas maº|
Vr smaj ib¯aenr dâiñet ŸFaeFmbad (Totemism), sàbpãaNbad (Animism),

8
bû‰Sÿrbad (Polytheism) …r per …k‰Sÿrbad (Monotheism) DàmIy ibbàtenr
…kiF Dap maº|
(8) ˆ†ilyam pYael Hyeta Der ineyiCeln …kiF GiRr gfn jiFl ikǼ …r kaj
suSâªKl …b„ Vmaedr …† mHaibeSÿr gfnw jiFl ikǼ …r GFna pãbaH suSâªKl, ta†
GiR …b„ mHaibeSÿr meDY tulna kra Zay| …b„ GiRr ŸZeHtu …kjn kairgr Taket
baDY ifk Ÿtmin …† mHaibeSÿrw …kjn kairgr Taket baDY| ikǼ Vmra jain GiR,
baiR, juta banaenar jnY ŸZ skl ˆpadaenr pãeyajn ta Vmaedr pãkáitet†
ibdYman| ŸZmn GiRr otirr ˆpadan He¬C ŸlaHa, AYaluiminyam, tama, påaiök,
†tYaid; baiR otirr jnY laeg rh, isemÆF, balu†tYaid; juta banaenar jnY laeg
camRa, r-, suta †tYaid| ikǼ ‰Sÿer ibSÿasIra bel Taekn sàbSi¹¡man ‰Sÿr naik
Vmaedr …† mHaibSÿ otir kereCn …kdm SUnY Het| taHel eta GiRr kairgerr
saeT mHaibeSÿr kairgerr iml ŸKƒajar ŸcñaiF …kiF ÙaÇ» pãecña| Za† ŸHak, GiRr
gfenr saeT mHaibeSÿr gfenr BUlBaeb sadâSY kra HeyeC| …† Bul sadâSYiFr …kiF
cm‡kar bYaKYa mu¹¡mna weybsa†eFr pãitòata AiBij‡ raeyr ŸlKa ""VelaVela Haet
cilyaeC VƒDaerr ZaºI''
ZaºI (2005) namk gãÇù (pâòa- 84) eTek tuel DriC :
k| GiRr gfn jiFl
K| GiRr jnY …kjn kairgr drkar|
g| mHaibeSÿr gfnw jiFl
G| sutra„ mHaibeSÿr jnY …kjn kairgr VbSYk|
ŸSx pdeQpiF Bul| karN, …iF …mn …kiF ˆps„Haerr idek Vmamedr iney ŸgeC
Za ibcaerr nIit ba inàNayk Ãara smiàTt ny| ˆperr Zui¹¡iFr BuliF nIecr VerkiF
ˆdaHreNr saHaeZY Vera BaelaBaeb pirïar kra Zay :
k| patar gfn jiFl
K| pata gaeC jenM|
g| Fakar iHsaebr (Money bills) gfnw jiFl
G| sutra„ Faka gaeC jnMay (…iF pãbaed Het paer, ikǼ baó»eb GeF na)|
(9) Vmra Veg† beliC, ‰Sÿerr Aió»tÔ pãmaeNr leQY ˆeÀSYbadI pãmaniF
(Teleological Argument) sHj srl, mneZag Vkàxk …b„ ŸbS purena| smaj,
ib¯an, s„ôáit pãBâit jaygay …Knw …† pãmaniFr pãaduàBab rey ŸgeC|
ŸjYaitiàb¯aen ˆeÀSYbadI metr ŸdOraetM dIàG pãay bareSa' bCr Der isÆdbaedr
BUetr meta Ÿcep besiCl gãIk-imSrIy giNtibd Felim (Claudius Ptolemy : 90-
168)'r BU-ŸkiÆÅk (Geocentric) pãkæp, Za Vsel pãkaÇ»er nrtÔback ba
Anthropic Argument| ib¯anI Felimr BaxY iCl smó» ŸsOrjgetr ŸkeÆÅ VeC
pâiTbI, …b„ sUàZsH AnYanY skl gãH§il pâiTbIek iGer Vbiàtt He¬C| ìDu ib¯anI
Felim† nn; gãIk daàSinkedr meDY ŸSãò bel pirict AYairöFl (Aristotle : 384-
322 BC) w men kretn, ""pâiTbI ióùr …b„ Abóùan kreC ŸsOrjgetr ŸkÆÅibÆduet;

9
Vr pâiTbIek ŸkÆÅ ker º¡magt cqr idey cleC cÆÅ, sUàZ, buD, bâHýpit, Sin sH
AnYanY gãH-nQºraij|'' …† DreNr BUekiÆÅk mtbad (Geocentric view) gãIk
daàSink AYairöFelr iSQk ŸpåeFa (Plato : 427-347 BC) w tƒar Caºedr kaeC
bYapkBaeb pãcar keriCeln| sudIàG kal Der† iFekiCl …† AÉibSÿaesr Aclyatn|
prbàtIet ŸpailS ŸjYaitiàbd Ÿkapaiànkas (Nicolas Copernicus : 1473-1543)
t¹Ô-ˆpa¹ idey pãmaN kret sQm Hn ŸZ, pâiTbI ny, sUàZ† ŸsOrjgetr ŸkÆÅóùl
…b„ sUàZek ŸkÆÅ ker pâiTbI Vera AnYanY gãeHr meta† Vbiàtt He¬C|
Ÿkapaiànkaesr …† ŸsOrekiÆÅk mtbad (heliocentric View)iFek per ijwàdaena
bã›ena (1548-1600) gYaililw gYailil (1564-1642), ŸjaHaeÊs Ÿkplar (1571-
1630), V†jYak inˆFn (1642-1727) ob¯ainkBaeb Si¹¡SalI kern| ikǼpãSÈ
Ves ŸsOrjgetr ŸkeÆÅ pâiTbI reyeC …† Drenr ibSÿas ba menaBab FelimsH
AnYanYŸdr meDY ikesr jnY otir HeyiCl| …Fa kI Abectn-icÇ»ar Ÿs† AÉ-ibSÿas
ny, ŸZ ‰Sÿerr sâiñ pâiTbI Hela manuexr Vbasóùl Vr manux† Hela ZabtIy sâñbó¼r
meDY ŸSãòtm? Pel sâiñr sàbeSãò jIb manuexr Vbasóùl eta Vr AnYanY gãH-
nQºraijek ŸkÆÅ ker pãdiQN kret paer na, ta† pâiTbI ióùr …b„ AnYanY ZabtIy
gãH-nQºraij pâiTbIek ŸkÆÅ ker Vbiàtt He¬C!!
(10) ˆeÀSYbadI mtbad ìDu ŸZ manuexr ŸSãòtay ibSÿasI ta† ny, …† ibSÿasiFw
reyeC ‰Sÿr jget Za ikCu kereCn ta …† manuexr jnY† kereCn| …jnY† Hyeta
ŸmaFaemaiF sb Dàm† beleC, ‰Sÿr tƒar inejr meta ker manuxek sâiñ keriCeln| ikǼ
pãSÈ Ves, ikesr jnY ‰Sÿr manuxek tƒar inejr meta ker sâiñ keriCeln? …†
jget ik manux CaRa AnY Ÿkan jIb Ÿn†? …Fa ik pãmaN krar jnY ŸZ- (k) manux
jIb iHeseb jR ŸTek pâTk , (K) AnYanY jIebr se˜ manuexr ojibk paàTkY
…ekbaer mUlgt? …rkm Hel, blet Hy jgetr pUàbinàDairt ˆeÀSY ìDumaº manuexr
jnY| …b„ ‰Sÿr Zid manuxek tƒar inejr meta ker sâiñ ker Taekn taHel buJa Zay
:- (i) pâiTbIr ˆ‡pi¹r pr mnuxY pãjait jnM laB krar pr ŸTek bàtman smy
pàZÇ»ekan Drenr odiHk pirbàtn saiDt Hy in manuexr? (ii) manuexr samaijk,
rajEnitk, onitk, sa„ôáitk s„gfn w DYanDarNa§ela pãTm ŸTek† …Knkar meta
iCl? ikǼ … Drenr DarNa ŸmaeFw sifk ny| smajib¯an …b„ nâib¯aenr
gebxNalØ ¯an ŸTek manux janet ŸpereC samaijk, sa„ôáitk nIitEnitkta,
DYanDarNa kKena† …rkm iCl na| smeyr DarabaiHktay pirebS-pirióùitr kareN
nIitEnitkta sÚpiàkt DarNa§lI º¡em† pirbiàtt Hey cleC| …b„ ˆeÀSYbadIedr
manuexr odiHk ApirbàtnSIl menaBab Charles Darwin (1809-1882) …r
º¡mibkaS t¹Ô(Evolution Theory ba ibbàtnbad) ŸBe˜ curmar ker ideyeCn| itin
tƒar On the Origin of Species by means of Natural Selection, or the
Preservation of Favoured races in the struggle for life (1859) …b„ The
Descent of man and Selection with respect to Sex (1871) gãeÇù AkaFY sb
pãmaN idey ŸdiKey ideln manux w AnYanY jIebr meDY ÷rœpgt pãeBedr DarNar mUel
Ÿkaena stY† Ÿn†| itin manux …b„ AnYanY jIebr mDYbàtI Haraena ŸZagsUºiF Kƒuej
Ÿpeln …mn …k jIebr meDY, Za VDamanux, VDabanr| harˆ†n tƒar gãeÇùr mDY

10
ibiBÊ ˆpZu¹¡ tTY-pãmaN idey ŸdKaeln manuexr saeT AnYanY inmÈóùrBu¹¡ (mUlt
Zaedr Vmra pãTagt kareN inmÈóùrBu¹¡ bel pãay† AiBiHt ker Taik; ŸZmn- girla,
iSÚpai², Ÿbbun, wra„ wFa„ pãBâit) pãaNIedr saeT ojibk paàTkY Ÿtmn Ÿn†| bàtmaen
Za VeC, ta dIàGidenr pãakáitk inàbacn (Natural Selection) …b„ ŸZagYtemr ˆÃàtn
(Survival of the fittest) pãkáyar maDYem AiBeZajn (Adaptation) GFar Pel|
harˆ†n tƒar ""ihesÆF
ihesÆF AP mYan''
mYan (1871) gãÇù Ãara Vmaedr manb jaitr DàmIy
s„ôáitr meDY sudIàGkal Der cel Vsa ""VSraP™l maklukat'' …r Aclaytnek
§eRa ker ideln| VDuink kael harˆ†enr ibbàtn ibdYa ib¯aenr Aenk SaKay
ibkiSt HeyeC …b„ …Knw He¬C ; manuxsH AnYanY pãaNIedr ibbàtn sÚpeàk ib¯aenr
Ÿs† skl SaKa nana tTY pãdan kreC| ˆdaHrN÷rœp keykiF SaKar nam ˆeLK kra
Zay ; ŸZmn : pãa†emFibdYa (Primatology), BUt¹Ô (Geology), pãtþjIbibdYa
(Palaeontology), b„SgitibdYa (Genetics), Ÿkax b„SgitibdYa (Cytogenetics),
VNibk jIbibdYa (Molecular biology)'r nam ˆeLKeZagY| …b„ Ÿtjiõy
V†esaFp ibikreNr (pFaiSyam-Vàgn pÁit) iBi¹et ŸdKa ŸgeC pâiTbIr ˆ‡pi¹
HeyeC pãay 4.5 ibilyn, pãacIntm …kekaxI jIb pãay 4.0 ibilyn, óùlj pãTm jIb
pãay 350 imilyn, pãTm ó»nYpayI jIb pãay 200 imilyn, pãTm pãa†emF (Primates)
pãay 65 imilyn, pãTm …p (Ape) pãay 30 imilyn, pãTm ŸHaiminh (Hominid) pãay
7.5 imilyn, w pãTm manux pãay 0.1 imilyn bCr Veg VibàBUt HeyiCl| taHel
ŸdKa Zae¬C ŸZ, manuexr VibàBab sÚpeàk ˆeÀSYbadI mt Za bleC , VDuink ib¯aenr
kaeC ta ŸmaeFw gãHNeZagY ny| Vjekr manux pâiTbIr ˆ‡pi¹r pãTm ŸTek† …k†
rkm Abóùay iCl na ; …kekaxIjIb Het dIàG …k pirbàtnSIl º¡mibkaeSr mDY
idey Vjekr Ÿº¡a-mYagnn (Cro-magnon) manuex …es ŸpƒOeCeC| …b„ Vjekr …†
Ÿº¡a-mYagnn ŸZ manb pãjaitr sàbeSx óùr, taw ny| ibbàtn …Knw cleC .........|
At…b ˆperr Velacna ŸTek ŸdKa Zae¬C, ˆeÀSYbadI mtbad Anusaer … jg‡
…kiF ˆeÀSYr rajtÔ …b„ Ÿs† ˆeÀSY …kmaº manuxek ŸkÆÅ ker ikǼ Vmaedr
pãatYiHk …b„ baó»b ¯an ŸTek Vmra ŸdKet pa† … jget Baela-mÆd,
ˆeÀSYmyta- ˆeÀSYHInta dueFa† sman stY …b„ … jget ibdYman| ta† bla Zay
ŸZ, …† ˆeÀSYbadI pãamaNiFr Ãara ‰Sÿerr Aió»tÔ sÚpeàk suiniëct w sàbsÚmt Ÿkaena
isÁaÇ» Ÿnwya Zay na|

............º¡mS............

pãTm w iÃtIy peàbr tTYsUº :


(1) h. Vimlul †slam ; jg‡ jIbn dàSn ; pãkaS : 1992; ba„la …kaehmI, zaka-
1000|
(2) VinÆdY VàZuY ; ‰Sÿr ibtàk ; pãkaS : 1997 ; VgamI pãkaSnI, zaka-1100|
(3) AiBij‡ ray ; Vela Haet cilyaeC VƒDaerr ZaºI ; pãkaS : 2005 ; Aªk™r
pãkaSnI, zaka-1100|

11
(4) http://www.philosophypages.com
(5) http://apologetics.johndepoe.com/teleo.html
(6) http://en.wikipedia.org/wiki/Intelligent_Design
(7) http://en.wikipedia.org/wiki/Argument_from_poor_design
(8) AiBij‡ ray …b„ bnYa VHemd ; †eÆFilejÆF ihja†n : Vemirkay sâiñte¹Ôr
ibbàtn; http://www.mukto-mona.com
(9) h. m. VKtar›°aman ; ibbàtnibdYa ; pãkaS : 1998 ; ba„la …kaehmI, zaka-1000|

12
‰Sÿerr Aió»tÔ s„º¡aÇ» daàSink Zui¹¡smUH K¸n
A n Ç»

ananta@inbox.com

21ŸS neBÜr, 2006


--------
pUàbbàtI pãkaeSr pr .............

(3) s¹aibxyk pãmaN (Ontological Argument) :-

Aenek s¹as„º¡aÇ» pãmaNiF (Ÿkˆ Ÿkˆ …ek tai¹Ôk pãmaN belw ˆeLK ker Taekn)
‰Sÿerr Aió»tÔ sÚpiàkt AnYanY pãmaeNr (ibSÿtai¹Ôk …b„ ˆeÀSYbadI pãmaN) meta
AiB¯taiBi¹k ny br„ AiB¯ta pUàb bel men ker Taekn | dàSn Saeó½ duiF bûl
bYbHœt S× He¬C AiB¯tapUàb (Apriori) …b„ AiB¯tal× (Aposteriori)| Ÿkaena
Ÿkaena BabbadI daàSinkgN (ŸpåeFa, baàkel, kaÆF) men kern, Vmaedr ¯an duBaeg
ibB¹¡ ; …kiF He¬C AiB¯talØ …b„ ApriF He¬C AiB¯tapUàbbàtI| ŸZ ¯an Vmra
Vmaedr p‚†iÆÅy Si¹¡ bYbHar ker Aàjn kret pair, ta† AiB¯talØ ¯an| ikǼ
tƒara beln, sifk ¯an p‚†iÆÅySi¹¡r bYbHaer Aàjn kra Zay na; Vmaedr
†iÆÅySi¹¡r sImabÁtar jnY †iÆÅylØ ¯an crm setYr ¯andaen sQm ny| Prais
daàSink, giNt¯ Ÿren Ÿdkaàt (Rene Descartes : 1596-1650) men kern,
""†iÆÅeyr AiB¯tar maDYem Aiàjt ¯an, s¹ar dâñ pãkaeSr ŸQeº† sImabÁ| …rœp
Aiàjt ¯an s¹ar "inj s¹ay Abióùt bó¼r' ZTaàT ¯an ny| ikǼ inj s¹ay Abióùt
bó¼† He¬C crm s¹a| …† crm s¹ar ¯an Ÿkbl AiB¯tar ba†er Ÿkbl AnuBUitr
maDYem† laB kra sÝb|'' bàtmaen Ÿkˆ Ÿkˆ …† Aitkiæpt AelOikk AiB¯tapUàb
Aiàjt ¯anek ""xò†iÆÅy (Sixth Sense -?)'' Ãara lØ ¯an naem AiBiHt ker
Taekn| teb ÃÆÃmUlk bó¼badI (Dialectical Materialism) dàSen ¯anek …rœp
AiB¯talØ …b„ AiB¯ta-pUàbbàtI bel ibB¹¡ krar tIbã iberaDI| bó¼badI
daàSinkgN beln, AiB¯ta† ¯aenr …kmaº maDYm; AiB¯tapUàb bel ¯aenr AnY
Ÿkaena maDYm Ÿn†|

(Saint Anselm : 1033-1109)

-1-
mUl pãse˜ iPer Vis| s¹aibxyk pãmaNiF s„eQep ˆpóùapn krel ŸdKa Zay :
manuexr menagt DarNa† ‰Sÿerr Aió»tÔ (baó»b ba bó¼gt) pãmaeNr jnY ZeTò|
‰Sÿerr Aió»tÔ ibxyk …† tai¹Ôk ba s¹a ibxyk pãmaNiF pãTm ˆpóùapn keriCeln
mDYZueg †„lYae¸r Dàmtai¹Ôk ŸsÆF …neslúm (Saint Anselm) tƒar pãsúlijyan
(Proslogion) gãeÇù| mDYZueg ZKn AÉDàmIy ibSÿas w ŸgƒaRaimr pãablY iKãiñy smaej
pãcilt Hi¬Cl, …neslúm† tKn …r meDY Zui¹¡r BUimka pãitòa kret Ÿcña kern|
tKnkar pãcilt ibSÿas - ""Zui¹¡ maº† DàmIyibSÿasek ibnñ ker'' - …DarNar itin
pãbl ibr›ÁacrN kern| itin beln :- ""Zui¹¡ ibSÿasek ibnñ kreb, …mn Ÿkaena
karN Ÿn†| br„ Zui¹¡ DàmIy ibSÿasek dâ•tr Het saHaZY ker| ....... itin Vera
beln, ¯aenr jnY† Vim ibSÿas kir| AÉibSÿas ¯anek saHaZY ker na| ta†
AÉibSÿas ny, Zui¹¡r ˆpr DàmIy ibSÿasek pãitòa kret Heb|'' bla Zay ŸZ,
…neslúemr …mn obpåibk AiBmt pãsaerr kareN† mDYZueg †ˆeraep iKãñIy Deàmr
ŸQeº Zui¹¡-tàk pãeyaegr …kiF ŠitHaisk Darar sUcna Hy, Za ôlasiFisjm
(Scholasticism) ba pai¸tYbad naem pirict|
…neslúm (Anselm) men kern, ‰Sÿerr DarNa tƒar Aió»etÔr ineàdSk| ‰Sÿerr DarNa
blet …mn …kiF DarNaek buJay Zar Ÿcey bR AnY ikCur kæpna kra Zay na| AàTa‡
‰Sÿerr DarNa pirpUàN …k s¹ar DarNa| ‰Sÿr Zid Aió»tÔSIl na Hetn, taHel …†
DarNa sàbbâH‡ icÇ»nIy s¹ar DarNa Heta na| tKn …† DarNa sàbbâH‡ icÇ»nIy s¹ar
DarNa Heta na; …r Ÿceyw bR AnY ikCur Aió»tÔSIl Hwya sÝbpr Heta| ŸZ s¹ar
Aió»tÔ VeC tar DarNa, Aió»tÔ Ÿn† …mn s¹ar DarNar Ÿcey AiDktr pUàNs¹ar
DarNa| sutra„ bla Zay ŸZ, …kiF pirpUàN s¹a iHeseb ‰Sÿr AbSY† Aió»tÔSIl!!
inrISÿrbadI (Atheist)'edr menw ‰Sÿerr DarNa Taket baDY| karN, ta na Hel
‰Sÿr blet kI ŸbaJay, …Fa† Zid Ÿs na buJeta, teb tƒar Anió»tÔ pãmaN kret
Zawya tar peQ ikBaeb sÝb Heta?
‰Sÿerr Aió»tÔ sÚpiàkt s¹aibxyk pãmaeN ‰Sÿerr DarNa AenkFa bó¼gt DarNa| …Fa
…mn …k s¹ar DarNa, Zar ŸTek bR ikCu Het paer na ba Taket paer na| …†
DarNaFa durkm Het paer; ŸZmn : (1) Ÿs†sb DarNa, Zar Ÿkbl menagtBaeb stY,
ŸZeHtu menr ba†er taedr Ÿkaena bó¼gt s¹a Ÿn†| (2) Ÿs† sb DarNa, Za
menagtBaeb stY w bó¼gtBaebw stY|

-2-
(Rene Descartes : 1596-1650)
VDuink kael PrasI daàSink Ÿren Ÿdkaàt (Rene Descartes) tƒar Meditations
on First Philosophy gãeÇù ntun rœep …† Zui¹¡iF AbtarNa kern duiF Vkaer|
ŸZmn : pãTm Vkar He¬C, ‰Sÿerr DarNar se˜ tƒar Aió»tÔ AinbaàZBaeb Zu¹¡| ŸZmin
ker Zu¹¡ iºBuejr DarNar saeT; itnekaeNr smiñ du† smekaeNr sman|
iÃtIy Vkar He¬C, karN CaRa kaàZ Hy na …b„ kareN ttFuk™ s¹a Takeb ZtFuk™
kaeàZr meDY VeC|
Ÿdkaeàtr iÃtIy VkariF …kFu bYaKYa kra Zak| Vmaedr men ‰Sÿerr DarNa VeC,
tKn ŸsFa inëcy† …kFa kaàZ ba GFna| ŸZeHtu karN CaRa kaàZ Hy na, sutra„
Vmaedr men ‰Sÿerr DarNa ˆ‡pi¹rw …kFa karN Taka drkar| …b„ Ÿs† karNiF
He¬C ‰Sÿerr Aió»tÔ| Vbar ‰Sÿerr DarNa …kiF AsIm w pUàNbó¼r DarNa| …† jget
ŸZeHtu …mn Ÿkaena bó¼ Ÿn† Za AsIm w pUàN ; At…b …† AsIm w pUeàNr DarNa sâiñ
HeyeC …mn kaera Ãara iZin baó»ibk† AsIm w pUàN| sutra„ AsIm w pUàN …k ‰Sÿerr
baó»b Aió»tÔ reyeC!!

s¹aibxyk pãmaN/ Zui¹¡/ b¹¡bYsmUH K¸n :

(1) ‰Sÿerr Aió»tÔ sÚpiàkt ŸsÆF …neslúemr isÁaeÇ»r meDY ŸbS ikCu ÙaÇ» DarNa
reyeC| …† isÁaÇ» AbSY ŸHtubakY (Premise) ŸTek ŸZOi¹¡kBaeb inWsât Hyna| tƒar
b¹¡bY ŸTek …tFuk™† pãmaiNt Hy ŸZ, Vmra ZKn Ÿkaena bó¼ek Aió»tÔSIl Baib,
tKn …† Aió»tÔSIl s¹aiF AnY Ÿkaena Aió»tÔSIl ny (Anió»tÔSIl) …mn …kiF
s¹ar ŸTek ŸbS pirpUàN DarNa| ikǼ …neslúm kKena† …kTa pãmaN kernin ŸZ,
‰Sÿr Aió»tÔSIl| itin ìDu bleCn, kaæpink ‰Sÿerr DarNar Ÿcey Aió»tÔSIl ‰Sÿerr
DarNa AiDktr pirpUàN| teb …neslúemr …† Drenr isÁaeÇ»r AÇ»iàniHt Anuppi¹
(Fallacy) §ela Kub suÆdr ker tuel Dern ŸgOinela (Gaunilo) namk Marmoutier
…r …k sÊYasI (Monk), tƒar ""pãslijyaenr Zui¹¡r ibr›eÁ'' namk gãeÇù| itin
beln, ""icÇ»ar maDYem mió»eï AiDiòt ‰Sÿerr s¹a …b„ mió»eï AiDiòt AnYanY s¹ar
meDY Ÿtmn paàTkY lQY kra Zay na| ikǼ …neslúm ŸZBaeb pUàN÷Bab ‰Sÿerr Aió»tÔ
-3-
pãmaN kereCn ìDumaº …kiF DarNa ŸTek, ifk …k† Zui¹¡et ŸZ Ÿkˆ …kiF pUàNaªg
ÃIepr Aió»tÔ pãmaN kret paern| Ÿkˆ ZKn …kiF pirpUàN ÃIpek icÇ»nIy sàbbâH‡
ÃIp bel s„¯aiyt kreb, tKn …neslúemr Zui¹¡ met Ÿta Š ÃIpiFw Aió»tÔSIl
Heb!!''

…† DreNr Zui¹¡et ìDumaº ŸgOinelar ÃIepr Aió»tÔ† pãmaiNt Hy na, br„ jÔIn-BUt-
Ÿpãt-prI- odtY-daena, Hƒasjar›, piQrajeGaRa, Ÿsanar-paTrbaiF †tYaid †tYaidr
Ÿkaena baó»b Aió»tÔ na Taka se¹Ôw …edr pãman kra Zay!! ŸZ Ÿkaena s¹a sÚpeàk
sàbbâH‡ ik„ba sàbkinò DarNa otir kret parel† ik …† s¹ar Aió»tÔ pãmaiNt Hey
Zay? na| br„ …Fa …kFa cURaÇ» Bul isÁaÇ»| taCaRa …neslúemr b¹¡ebYr jbaeb
†manuYeyl kaÆF beln, "" Ÿkan ikCur DarNa ŸTek Vmra kKena tar Aió»tÔek inWsât
kret pair na| karNa, DarNa ŸZsb ˆpadaenr smnÓey gift, Aió»tÔ Ÿs§elar
AÇ»Bu¹¡ ny|'' Ÿj. Ÿj. is. sMaàF, iglabaàF ra†l, …ÆFin Pçu w Ÿj. …n. iP¸el pãmuK
ibeSåxNIdaàSinkgN kaeÆFr …† b¹¡ebYr wpr ibeSx §r›tÔ Verap kern| tƒaedr
met, "" Aió»tÔ Ÿkan §N ny| ‰Sÿerr Aió»tÔ namk §N VeC- … DreNr kTa ˆÄF|
‰Sÿer VbiSYk Aió»tÔ Verap krar AàT taet …mn …kiF §N Verap kra, Za
‰Sÿerr Taket paer na| AàTa‡ ‰Sÿr Aió»tÔSIl- … ˆi¹¡ ìDu AstY† ny, ÷iberaDIw
beF| ''

(2) …neslúemr VerkiF b¹¡bY He¬C, "" inrISÿrbadIedr (Atheist) men ‰Sÿerr
DarNa Taket baDY| karN ta na Hel, ‰Sÿr blet kI ŸbaJay, …Fa† Zid Ÿs na
buJeta, teb tƒar Anió»tÔ pãmaN kret Zawya tar peQ ikBaeb sÝb Heta?'' …†
b¹¡ebYr ˆ¹r …kFu AnYBaeb Ÿdya Zak| Vmra pãay† jÔIn- But-Ÿpãt-odtY-daena-
prI-Hasjar› †tYaid kaæpink nam ìen Taik| Vjekr …† sYaeFla†eFr Zuegw
Ÿkˆekˆ …§elar Aió»etÔ ibSÿas ker Taekn| teb ŸbiSrBag sectn Ÿlak†
…§elar Aió»etÔ ibSÿas kern na| taHel …neslúemr kTameta blet Hy, Zara
Šskl odtY-daena-jÔIn-prI-Hasjar›-ŸsanarpaTr baiF-kƒafaelr VmstÔ †tYaidr
Aió»etÔ ibSÿas kern na, taedr meDYw Šskl kaæpink s¹ar DarNa reyeC? ikǼ
Vmra jain, Vsel ta ny| br„ tara taedr ¯an, buiÁ pãeyaegr maDYem†
sectnBaeb …†skl kaæpink s¹ar baó»b Aió»tÔ A÷Ikar kern; Ÿkan DreNr
ibSÿaesr ba DarNar bSbàtI Hey ny|

(3) menaib¯an (Psychology), nâib¯an (Anthropology), smajib¯an


(Sociology)-…r gebxNa ŸTek Vmra jain, …† ‰Sÿerr …b„ ˆpasna-Deàmr
(Religion) DarNa ŸmaeFw …kiden …k†saeT pâiTbIr sàbº otir Hy in| br„ ibiBÊ
smey ibiBÊ ŸpãQapeFr kareN ibiBÊBaeb manuexr meDY ˆpsna-DàmBabna ˆÄaibt
HeyiCl ˆ‡padn Si¹¡ ibkaeSr …b„ manuexr jIbnDareNr pãkáitr wpr inàBr ker|
Vjek ŸZ …k‰Sÿrbad (Monotheism) kTa bla Hy, Ÿs† …k‰Sÿerr Aió»tÔw
KubebiS pãacInkaelr manuexr meDY iCl na| ZtdUr jana Zay, manuexr iliKt
†itHaesr bys pãay pƒac Hajar bCr (bàNmala Vibôar kereC maº 1300
iKãñpUàbae×) …b„ …Kn ŸTek pãay sat ŸTek VF Hajar bCr Veg manux tar ZaZabr
jIbenr pãó»rZug Ÿpirey …es Datur bYbHar (ŸlaHa Vibôar kereC 1400
-4-
iKãñpUàbae×) …b„ káixiBi¹k smaj geR tueleC| …† káixiBi¹k smaj bYbóùar Pel
manuexr jagitk pirebeS ˆpasna-DàmIy kæpnar ˆeLKeZagY pirbàtn saiDt Hy|
Vmaedr …† Bartbeàx bû‰Sÿrbad (Polytheism) obidk ˆpasna-Deàmr (snatn
iHÆduˆpsna-Deàmr pUàbsUrI) ˆÄb HeyiCl iKãñpUàb ŸdRHajar bCr Veg, ŸbOÁ
ˆpasna-Deàmr (Zidw …ek pãcilt Daray ˆpasna-Dàm bel iciH¡t kra Zay na)
suºpat iKãñpUàb ctuàT Sta×Iet| iKãñpUàb pãay du† ŸTek ŸdR Hajar bCr Veg Vrebr
ˆ¹er †sraeyl A‚el …k‰Sÿrbad (Monotheism) †ûid ˆpasna-Deàmr ˆ‡pi¹
HeyiCl| ìr›et AbSY …ekSÿrbaedr icÇ»a pãitiòt Hyin| gaCpala, paTr-paHaR,
JàNa †tYaidr pueja (Nature Worship) kra Heta| prbàtIet 538 iKãñpUàbae× †ûid
ˆpasna-Dàm cuRaÇ»rœp pay …b„ …k‰Sÿr †yaûya (Yahweh)'r kæpna pLibt Hy|
iKãñDeàmr ZIì (jnM : iKãñpUàb 6 mâtuY : iKãña× 30) jenMr ŸbS Veg ŸTek
pYaelöa†en ZIì (Jesus) naem …k Ÿdbtar kæpna kra Heta| Zidw iKãñ ˆpsna-
Deàmr pãcark iHeseb pirict ZIì naem VedO Ÿkˆ iCeln ikna, … iney ZeTñ ibtàk
reyeC, teb iKãñ ˆpsna-Dàm ibkaS laB ker iKãña× iÃtIy Sta×Ir per| HZrt
ŸmaHaÚmd kàtâk Vreb …ekSÿrbadI †slam ˆpasna-Dàm ibkiSt Hy VDuink kael,
maº saeR ŸcOÀSt bCr Veg|

manbibbàtenr Daray mnuxYpãjaitr …kóùr inya¸aàTal (Neanderthal : VRa† lQ


ŸTek p‚aS Hajar bCr Vegr) pãjaitr meDY† sàbpãTm Ÿkaena DreNr ‰Sÿerr
Aió»tÔ (ik„ba ibSÿas) bYiterek ìr› HeyiCl pãakDàmIyVcrN (Pre-religous
behaviour)| ib¯anIra …† pãakDàmIy Abóùar smykal seàba¬c xaF Hajar ŸTek
p‚aS Hajar bCerr ŸbiS purena ny bel† men kern| …Kn pàZÇ» inya¸aàTal
pãjaitr Vegr ó»r jaBa ba ipeTkaneTãapas (Pithecanthropus erectus) ba
isnaneTãapas (Sinanthropus pekinesis)-…r meDY Ÿkaenarkm DàmacreNr Ÿkaena
indàSn pawya Zay in| br„ bla Zay, tKn taedr óùšl ojibk pãeyajen† pãkáitr
pãitkšl Abóùa w jIb-jǼr se˜ inrÇ»r s„gãam ker iFek Taket HeyeC| taCaRa,
tKnkar manuexrmeta pãjaitsmUeHr mió»ï ba icÇ»a krar Qmta Vjekr meta
…etaFa ˆÊt iCl na| (…kFu bYaKYa ker bla Zay : ipeTkaneTãapas ba jaBa manuexr
(15 lQ ŸTek 3 lQ bCr Vegr) mió»eïr Vytn iCl bàtman VDuink manuexr
(Cro-magnon) mió»eïr Vytenr du†-tâtIya„S; …b„ mió»eïr ŸZ A„S manuexr
kTa-bla, icÇ»a-Babna inyǽN ker Ÿs† Frontal lobe …b„ Temporal lobe, tarw
Vytenr bâiÁ GeFin|) intaÇ» bYbHairk pãeyajen taedr Ÿctna bYitbYó» iCl| pãaN
w pãkáitr rHsY ˆenMacn kra, kaàZ-karN iney Babna, mâtuYr pr kI GeF †tYaid iney
icÇ»a-gebxNa kra taedr peQ sÝb Hyin| prbàtIet DIerDIer Hajar-Hajar bCerr
º¡mibkaeSr pr pâiTbIr ctuàT iHmZuegr smy ba p‚aSHajar bCr Veg ˆÄb GeF
inya¸aàTal pãjaitr| …† pãjait† pãTm káiºmBaeb V§n jÔalaenar ŸkOSl Vibïar
ker| taedr mió»ï VDuink manuexr meta ˆÊt w jiFl na Helw, pUàbbàtI
ipeTkaneTãapas pãjaitr ŸTek ŸbS ibkiSt iCl| Pel tara odniÆdn jIbenr
pãeyajn imiFey jIbn-mâtuYr rHsY iney icÇ»a-Babna ìr› keriCl bel men Hy| ÷pÈ
ŸdKar GFnaw …edrek nanarkm VeDaeBOitk kæpnay ˆ‡saiHt ker Taket paer|
icÇ»a w nana pãakáitk rHsY smaDaenr jnY …ra VtMar (Soul) kæpna kereC| Pel
inya¸aàTal pãjaitra mâetr SrIrek nñ na ker ba AbeHlay ŸPel na ŸreK kbr

-5-
Ÿdyar bYapariF calu keriCl …b„ mâtuYr pr Zaet mâtbYi¹¡r Ÿkaena kñ na Hy ŸsjnY
t‡kalIn odniÆdn jIbenr intY bYbHaàZ ikCu ijins kberr se˜ ŸreK Ÿdyar ibDan
ìr› keriCl| ˆ¹r †raekr Saindar §Hay (Shanidar Cave) …† Drenr …k
kbróùan Vibôát HeyeC Zaet DàmIy Babnar pãkaS ŸdKa Zay| kaàbn ŸhiF„ (C-14)
pãkáyay …iFr bys pãay Vnumaink 60,000 iKãñpUàba× bel jana ŸgeC; …b„ …iF†
…Kena Ai× Vibïát manuexr DàmacreNr pãacIn indàSn| VtMar Vidm DarNa† Hajar
Hajar bCr Der, StSt b„S prÚpray pLibt HeyeC, VelaiRt kereC Vidm
inya¸aàTal manuexr mnek| …Kn ŸTek pãay 40,000-18000 Hajar bCr Veg
ˆ¬ctr purapãó»r Zueg (Upper Palaeolithic Period) VDuink manuexr sâiñ| …smy†
VtMa, prmatMa, ZaduibdYa (Magic) †tYaid sÚpiàkt DarNablIw Vera sus„Ht
HeyeC| …smey paTerr otir Aó½ ˆÊt HeyeC, …r Pel KaedYr ŸZagan Veó» Veó»
sPl w inrapd Hi¬Cl| …† DarabaiHktay pãkáitek sǼñ kra …b„ nanaibD Vcar-
Anuòanw ˆÊt HeyeC| ÒaÆs, iº¡imya, ˆjebikóùan †tYaid A‚el pãó»r Zuegr ibiBÊ
kbróùaenr ˆpr nâtai¹Ôk gebxNay ŸdKa ŸgeC ŸZ, kaera mâtuYr pr per tara ikCu
Vcar-Anuòan paln kreta, Za …Knkar SãaÁ, ŸkaraNKain, pãaàTna †tYaidr
pUàbbàtIpãTa| †ˆeraep pãaÐ iºSHajar ŸTek dSHajar iKãñpUàba× smykar pãacIn
ibiBÊ §Har Cib ŸTek ŸdKa Zay Š §Ha§il puejar jnY bYbHœt Heta (ˆ¹r Ÿýpenr
El Jnyo §Har ABYÇ»rIN Al„krN ŸTek gebxNa ker ŸdKa ŸgeC …iF pãay barHajar
bCerr purena …k puejar óùl ba Shrine iCl, Za …Kn pàZÇ» Vibïát sbecey pãacIn
puejaróùl|)| Šskl pueja Aàcnar iº¡ya pircalnar jenY Aitpãakát Si¹¡ek (?)
sǼñ kret sQm ik„ba icÇ»a krar ikCu Aitir¹¡ QmtaSalI Ÿkˆ Ÿkˆ nâtY, SrIer
ibiBÊ icºaªkn ker, meǽa¬carN †tYaid nana ŸkOSelr maDYem …† daiytÔ paln
kreta| Zaedrek Zadukr (Sorcerer) iHeseb iciH¡t kra Zay, Zara pãcar kreta,
taedr wpr AelOikk Si¹¡ Br kereC …b„ Br kra Abóùay tara nana AsaDarN
kaj kret sQm| Vjkal Vmra Zaedr pueraiHt, Abtar, babaij-mataij, ŸmaLa,
Zajk, pIr-Pikr naem AiBiHt ker Taik| …† ibeSx …k bYi¹¡r ˆpr AelOikk
Si¹¡r Br Hwyar DarNaek Samainjm (Shamanism) bel| pãacInkal ŸTek† manux
pìiSkar kra, cara Ÿrapn kra, maC Dra, ibpd …Raena, ÙmeN inrap¹a jnY
sâjnDàmI Zadu(White magic) …b„ Sº›r Qit krar jnY, Ÿrag sâiñr jnY,
jIbnnaeSr jnY DÕ„satÔk Zadu (Black magic)-r VSãy ineta| Zidw …§ilr
kaàZkairta sÚpeàk manux kKena† ins„Sy iCl na| teb …† skl ZaduibdYar pãit
manuexr ibSÿas ŸTek Vóùar Bab iCl ŸbiS| … ŸTek buJa Zay, manux tƒar jIbn
kKena† pãkáitr Haet sƒep idey iniëcÇ» Taket cayin br„ pãkáitek inyǽn krar
jnY †¬CapUreNr Si¹¡ Ÿs inj Haet Aàjn kret ŸceyiCl, Zar jnY ikCu ŸlOikk
ŸkOSl KaiFey …b„ ikCu ibicº A˜Bi˜r maDYem tara Ÿs† pãecña cailey Zai¬Cl|
ta† bla Zay, Š ZaduibdYa Zidw Ÿkan ˆpasna-Dàm ny tbu ZaduibdYar ŸbS bR pãBab
ˆpasna-Deàmr ˆ‡pi¹et reyeC| taCaRa Š smeyr ikCu §Hagaeº (piëcm †ˆeraep w
raiSyay) pãaÐ ŸbSikCu Cibet ˆl˜, bâH‡ó»nZu¹¡ Aitmaºay ýPIt-ˆdrsH narIr Cib
ibeSåxN ker gebxkgN isÁaÇ» ineyeCn, …§ela matâtaiǽk smajbYbóùay
Vbasóùelr ŸdbI w ŸZOnta-ˆàbtar (Fertility Cult) ŸdYatk| narI w BUimr ˆ‡padn
Qmta lQY ker narI w BUimek (pâiTbIek) AelOikk QmtasÚpÊ ŸdbIrœep kæpna
kra Heta …b„ taedr pueja kra Heta| DarNa kra Hey Taek, ˆàbraSi¹¡r pãtIk

-6-
iHeseb …b„ AiDktr Psl Plaenar ˆeÀeSY† …† smó» pãTa calu HeyiCl| bYiblen
ŸdbIedr meDY Ishtar ba pâiTbIedbI† iCl ŸSãòtm| smó» piëcm …iSya jueR† ibiBÊ
naem mHamatâkar (Great mother) bÆdna kra Heta …ksmy| gãIkra ˆàbrtar pãtIk
iHeseb Artemis naem ŸdbIr bÆdna kreta| AbSY pãacIn imSer pãTem VkaSek
narI rœep …b„ pâiTbIek pur›x rœep kæpna kra HeyiCl| manux tar baó»b AiB¯tar
iBi¹et† …rœp isÁaÇ» ineyiCl …b„ matâtaiǽk smajbYbóùa otir keriCl|
prbàtIet ˆ‡padn Si¹¡ …b„ manuexr jIbnDareNr pãkáit pirbàtenr Pel† Š
smajbYbóùa ŸBe˜ pur›xtaiǽk smajbYbóùay rœp Ÿny|

nbYpãó»r Zueg (pƒac Hajar bCr pUeàb) Ÿkaena Ÿkaena óùaen mâtedH daH krar pãTa
pãcilt HeyiCl bel ikCu ikCu †i˜t pawya Zay| purapãó»r Zuegr ŸSexr idek
(purapãó»rIy kalek carBaeg Bag kra HeyeC; ŸZmn (1) Aurignancian (2) Solutrean (3)
Magdalenian (4) Azilian) AYaijilyan (Azilian) smey Vƒka §Haiceº ibiBÊ
jYimitk icº, paTerr …kidekr gaey smaÇ»ral rHsYmy lal ri˜nerKa, ihÜakar
icH¡ …b„ AQr jaity icH¡aidr indàSn pawya ŸgeC| …skl Cib ibeSåxN ker
t‡kailn manuexr ŸFaeFm (Totem) DarNar se˜ sÚpiàkt bel Anuman kra Hy| …†
ŸFaeFmicÇ»a (Totemism) Zidw Ÿkaena ˆpasna-Dàm ny, tbuw …r saeT ibiBÊ maºay
ibiBÊ ˆpasna-DàmIy ˆpadan imeS VeC ba …ekw pãak DàmIy Abóùa bla Hey Taek|
ŸFaeFimjm He¬C pãacInkaelr pãkáitr kaeC AsHay manuexr Aitpãakát Si¹¡et
ibSÿaesr …kiF rœp| ŸFaeFimjemr ikCu icH¡ pâiTbIr ibiBÊ óùaenr jatIy ba VidbasI
ˆpasna-Deàm pawya Ÿgelw Aeöäilya, mDY ViÒka w ˆ¹r Vemirkar Vid
AiDbasIedr meDY …iF …Knw pãblBaeb ibdYman| skl A‚el† ŸFaeFmicÇ»ar
keykiF saDarN lQN ŸcaeK peR| ZTa :- (1) ŸFaeFm-Ÿk VtMIy, rQakàta,
saHaZYkarI bÉ™ ba b„eSr Vidpur›x iHeseb kæpna kra Heta| (2) ŸFaeFm-Ÿk ibeSx
nam ba pãtIk idey iciH¡t kra Heta| (3) ŸFaeFemr se˜ inejedr V„iSk …katMta
ba pãtIkI VtMIkreNr idk kæpna kra HeyeC| (4) ŸFaeFm-Ÿk HtYa kra, Kawya,
…mn ik ýpàS kraw inixÁ| (5) ŸFaeFm-Ÿk ŸkÆÅ ker nana Anuòan w VcaribiDr
sâiñ| snatn iHÆduDeàmr ibiBÊ ŸgaºpãTa, mnsaedbIrœep sàp pueja, tulsIgaeCr
pueja, banr-Hnuman, gr›ek Ÿdbtar A„SIdar iHeseb pueja †tYaid …† ŸFaeFmIy
DarNar Pl| pãacIn gãIk ˆpasna-Deàmw ŸFaeFm ibSÿaesr iki‚‡ indàSn pawya Zay|
ŸZmn : Artemis …r ˆ‡s ó½IBaluk ba HirNI, Hermes He¬C Ÿmx, Hera He¬C gaBI ba
CagI …b„ gãIk sBYtay ktk§il jǼ-Ÿk KadY iHeseb gãHeNr bYapaer óùanIy
inexDa¯a ba Taboo-w pãcilt iCl| ""ŸFaeFm'' ibSÿaesr mUl pãkáit Hela manuexr
…kFa ŸgaòI, ˆpjait, b„S ba pirbaerr se˜ Ÿkan jǼ ba ˆiÄdjgetr …b„ Ÿkan
Ÿkan smy Ÿkan jR pdaàT ŸZmn pãó»r Ke¸r se˜ …kFa Aitpãakáitk sÚpeàkr
Aió»etÔ ibSÿas| VerkFu ýpñ ker bla Zay, ŸFaeFm He¬C …kFa ˆiÄd ba jǼ, Zaek
pUàbpur›x iHsaeb Der iney ibSÿas kra Hy ŸZ smiñgtBaeb Ÿkan b„S ba pirbaerr ba
iBÊiBÊBaeb taedr sdsYedr jIbn w Baela-mÆd sbikCu† sbrkm w
AitpãakátBaeb inàBrSIl Š ˆiÄd ba jǼ ba jRpdaàTrœpI pUàbpur›exr ˆpr; …b„ Š
ŸFaeFmek pãBabainÓt ker Š pirbar ba ŸgaòIr inyǽNaDIn A‚el pãaNI, ˆiÄd, w
pãó»err pãcuàZ sâiñ kra sÝb| ŸFaeFm ibSÿaesr Veraw ta‡pàZ Hela, manux ibSÿas
kreta ŸZ pirbaerr ba b„eS Ÿkan ntun sÇ»aenr jnMgãHeNr AàT Hela Š nbjatekr

-7-
mDY idey Š ˆiÄd ba jǼrœpI ATba jRpdaàTrœpI ŸFaeFm† mUàt Hey Taek| Vidm
kal ŸTek† manux pãkáitr keykiF sÚpedr ApirHaàZtaek AnuBb keriCl| ŸZmn,
Ÿbƒec Takar jnY pain …b„ sUàZ ApirHaàZ| Pel ŸdKa Zay, ˆpasna-DàmicÇ»a ˆenMexr
se˜ se˜ …§ilw sÚp⹡ Hy ˆpsna-DàmIy ŠSÿirk-VDYaitMk iº¡yake¸r se˜|
pâiTbIr pãay sb pãaeÇ»r manux† smuÅ …b„ nd-ndIr AiDòata iHeseb Ÿdb-ŸdbIr
kæpna kereC, …† nd-ndIr pain idey SrIr pirìÁ ker AelOikk ŠSÿirk Si¹¡r
kaCakaiC Zawyar Ÿcña kereC| ˆdaHrN ÷rœp bla Zay, snatn iHÆduˆpasna-
DàmalÜIedr kaeC g˜a ndI …kiF pibº óùan …b„ taedr pãciltibSÿas …† ndIet
Ÿgasl kirel pap Ÿmacn Hy| …k†Baeb sUàZedbtaw pâiTbIr skl Vidm w pãacIn
sBYtar §r›tÔpUàN óùan dKl ker VeC| imSer Aenk Veg ŸTek† ra (Ra), gãIes
…pela (Appollo), Bartbeàxr obidk ˆpasna-Deàm †ÆÅ naem sUeàZr ˆpasna kra
Heta|

…Kn ŸTek pãay dSHajar bCr Veg purapãó»r Zuegr ŸSexr idek† manuexr meDY
sàbpãaNbad (Animism), jRatMbad (Animatism) -…r DarNa s„Ht Hy| …iml
hureK†emr (E. Durkheim) met, ""ŸFaeFmbaedr saeT sàbpãaNbaedr iml reyeC|
…b„ ŸFaeFemr DarNa ŸTek prbàtIet ibkiSt Hey ˆpsnaDeàmr ˆ‡pi¹ laB ker|''
pãkáitr sbikCuek jIbÆt ba spãaN men kraek sàbpãaN bla Hey Taek| manuexr
inejr Ÿctnaek ŸgaFa pãkáitr wpr Verap krar meDY† sàbpãaNbaedr obiSñY
iniHt| †„erj nâtai¹Ôk sYar …hwyaàh baeànF Fa†lr (Edward Burnet
Tylor)""Primitive Culture'' gãeÇù beln, ""…† sàbpãaNbad† ˆpasna-Deàmr sbecey
Vidm rœp …b„ Vidm manux jIbn w mâtuYr DarNa Kƒujet igey† VtMar DarNa otir
ker| per sàbº pãaeNr DarNa CiRey Ÿdy|'' Vidm manuexr kaeC DarNa iCl Za ikCu
iº¡yaSIl ta† jIbÆt| …kiF pãó»r K¸ek dUer ineQp krel taw iº¡yaSIl Hy|
At…b jIbÆt Hwyar dr›n ŸZ Ÿkan pdaàT- jR ATba pãaNI- skelr† …kFa VtMa
ibdYman| Vr …† VtMa manux inejr meDY ˆpliØ kret paer| kaej† smó»
jgtFa† Hela VtMaibiSñ pdaeàTr smaebS| sàbpãaNbaedr DarNa sàbº nrtÔ Verap
ker …b„ jnMaÇ»err DarNaw s„Zu¹¡| snatn iHÆdu Deàm iSb ile˜r pueja, sUeàZr pueja
AenkFa sàbpãaNbaedr DarNa| ibiBÊ jatIy ˆpasna-Deàm …b„ VidbasI ˆpasna-
Deàm …Knw sàbpãaNbaedr pãcln rey ŸgeC| …b„ jRatMbad (Animatism) He¬C
AelOikk pãakáitk Si¹¡et ibSÿas ikǼ …† ibSÿas Ÿkaena Aitpãakát s¹ay ny| ŸZmn
Vidm manux ibSÿas kreta bnYa, JR, bâiñ, Ÿrad †tYaid sÚpeàk Ÿkan ŸlOikk bYaKYa
na otir kret parar dr›n …§ilek tara By kreta, pueja kreta| …† jRatMbad
ŸTek Veó» Veó» ŸPiFSbaedr (Fetishism) sâiñ Hy| Ÿkˆ Ÿkˆ Vbar jRatMbad
ŸTek† sàbpãaNbaedr sâiñ bel men ker Taekn| ŸPiFSbad He¬C, ""†¬CapUreNr jnY
jRpdaeàT bai®t Si¹¡r VSãy| Aectn pdaeàTr pãit … Hl …k ibeSx DreNr
Anur›i¹¡|'' ViÒkar VidbasIedr meDY …Knw Ÿkan Ÿkan ibeSx bó¼r iBtr ŸBOitk
Si¹¡r VSãy sÚpeàk ibSÿas reyeC| jRbó¼ Ÿs† Si¹¡ DarN ker ˆpasY Hey wef|
teb ŸPiFSbaed ˆpasna-DàmIy Ÿdbtar meta Ÿkan óùaiytÔ Ÿn†| ZKn Ÿkan ŸPiFS
Ãara kaàZ ˆÁar Hy na, tKn Vr taek pueja kra Hy na| bYàT ŸPiFSek tYag kra
Hy; prbàtIet ntun …kiF ŸPiFS ŸKƒaja Hy| Zidw ŸPiFSbad …Kn Vr sàbº
pãcilt ny, teb puàbpur›exr pueja (Ancestor Worship) …Knw Aenk jaygay

-8-
pãcilt reyeC| ˆpasna-Deàmr ˆÄebr ŸpCen …† pUàbpur›exr puejar ŸbS bR pãBab
reyeC| manuexr pUàbpãjait inya¸aàTaledr meDYw pUàbpur›xek sMrN krar KainkFa
pãecña lQY kra Zay| Bartbeàx pUàbpur›exr pueja ŸbS pãcilt DarNa| mâtuYr pr
puàbpur›xek sMrN ker nana rkm pãTa, Anuòanaid paln kra Hey Taek; ŸZmn, iHÆdu
ˆpasna-DàmalÜIra SãaÁ, tàpn, muslamaenra imlad, ŸkaraNKain †tYaid paln ker
Taekn| mUlt …skl ˆpasna-DàmalÜIedr kaeC mâtuYr pr VitMk Aió»etÔr …kiF
ibSÿaesr jayga VeC| pâiTbI …b„ prelaekr sImaÇ»ek Aitº¡m krar pãbNta …Kaen
dâSYman|

Aenk nâtai¹Ôekr DarNa (E. B. Tylor, victor Brown, E. Durkheim etc) Zadu,
ŸFaeFmbad, sàbpãaNbad, jRatMbad, ŸPiFSbad, pUàbpur›exr pueja †tYaid DarNar
º¡mibkaeSr mDY idey† manbsmaej bû‰Sÿrbaedr sâiñ Hy| …b„ bû‰Sÿrbad …†
skl DarNar smiñ| prbàtIet bû ‰Sÿrbad ŸTek º¡mibkaeSr mDY idey†
…k‰Sÿrbaedr DarNa otir Hy| …† …k‰Sÿrbaedr DarNa Vmaedr manbsmaej
iKãñpUàb ŸdR Hajar bCerr ŸbiS pãacIn ny| …k‰Sÿrbaedr ˆ‡pi¹ sÚpeàk Victor
Brown beleCn ""rajtaiǽk smaej Asm Qmta bÆFenr cURaÇ» Si¹¡Dr Saxk Taek|
tar saeT Si¹¡SalI ‰Sÿerr DarNa Zu¹¡ Hy bel ta …ekSÿrbaedr jnM Ÿny|'' AàTa‡
Vmra ŸdKet pa†, manux tar ZaZabr jIbn ŸCeR ŸgaòIbÁ jIbnZapn kreta, tKn
Ÿs bû‰Sÿerr pueja kreta| ikǼ kalº¡em manux rañägfn (Vnumaink 700
iKãñpUàbae×) krar pr raeñär Sasekr saeT ‰Sÿerr Si¹¡r iml ŸreK …k‰Sÿerr pueja
ìr› krela| …† …ekSÿerr pueja kra pãTem †ûid Deàm† pãTm ìr› Hy| prbàtIet
ta ŸbS keykiF ˆpasna-Deàm óùanaÇ»irt Hy| teb …Knw sàbº …ekSÿrbaedr càca
ìr› Hy in| …Knw Aenk jaygay bûedbbaedr pãcln rey ŸgeC| AàTa‡ lQY kra
Zay, manb sBYtar ˆ¾an-ptenr meta† ˆpasnaDeàmr ibkaS GeFeC| Vjekr ŸZ
…ekSÿrbad, BibxYet …† rkm naw Taket paer| pirbàtn- ibbàtn GFeb| …†
ibbàtn† sBYtar Dàm| bàtmaen …ekSÿrbaed ‰Sÿerr itniF §NablI reyeC| ZTa -
(1) sàbSi¹¡manta ba Omnipotence (2) sàbibrajmanta ba Omnipresence (3)
sàb¯ta ba Omnisceience| …† skl §NablIw manux tar inejr Ÿkan na Ÿkan
sImabÁtar kareN kiæpt ‰Sÿerr wpr Verap kereC| ˆperr …† ibó»ât Velacna
ŸTek ŸdKa Zay, (i) ˆpasna-DàmIy tTa ŠSÿirk icÇ»a Vidm manuxek Ÿkˆ Ÿdyin,
Vidm manux† tar º¡mibkaSman mió»eïr kaàZkairtar bel …† pãitkšl pirebeS
VSãy laeBr jnY, inejr AsHaytÔek zakar jnY, duWK-kñ Ÿcep raKar jnY,
AnYaeyr ibr›eÁ pãitbad krar Si¹¡ na Ÿpey sudIàGkal Der ‰SÿrsÚpiàkt icÇ»a sâiñ
kereC| (ii) manux tar inejr baó»b pãeyajn ŸmFaenar jnY† (AÇ»t Ÿs Zaek men
kereC "pãeyajn ŸmFaena') VtMa, mâtuYpàbàtI pãaN †tYaid DarNar ˆÄabn kereC tTa
ˆpasna-Deàmr iBi¹ óùapn kereC| (iii) manux ‰Sÿerr sÇ»an ny, ‰Sÿr† manuexr
kæpnar sÇ»an|

(4) Ÿren Ÿdkaàt (Rene Descartes) ‰Sÿerr DarNa ˆÄebr ŸpCen ŸZ bYaKYa
ideyeCn, ta gãHNeZagY ny| karN Vmaedr smó» DarNa† Ves AiB¯ta ŸTek …b„
…† ‰Sÿerr DarNaw …r bYitº¡m ny| ŸZeHtu …† jget Ÿkaena bó¼† AsIm ba pUàN
ny, ŸseHtu …† §NsÚpÊ ‰Sÿerr DarNaw Ÿkan baó»b bó¼r DarNa ny| manux tar

-9-
mió»eïr maDYem icÇ»a ker| …† icÇ»ar duiF parýpirk obiSñY reyeC ; …kiF He¬C
sâjnSIlta (Creativity) …b„ AnYiF AnukrNSIlta (Imitativeness)| sâjnSIltar
maDYem manux ntun ikCu iney icÇ»a kret paer, intYntun ijins ˆÄabn kret paer|
manux …† §NablIr kareN† smaj jIben, bYi¹¡jIben bYapk pirbàtn GFaet sQm,
ˆÊit GFaet sQm| Vr AnukrNSIltar maDYem baó»b jIben pãtYQ ba
AiB¯talØ Ÿkaena bó¼r saeT AnY bó¼r tulna ker Taek| pãtYQ Ÿkan bó¼r
obiSeñYr saeT tulna krar Pel† tar meDY ntun …k bó¼ sÚpeàk DarNa otir Hy|
ibxyiF …kFu bYaKYa kra Zak, ‰Sÿerr ŸZskl §NablI ˆpasna-DàmIy dàSen pãcilt,
tar pãetYkiF §NablIr Ÿkaena na Ÿkaena rœp Ÿs baó»b jIben pãtYQ ker Taek|
ŸZmn : ‰Sÿerr pãTm §NablI He¬C itin sàbSi¹¡man (AàTa‡ bla Zay Si¹¡HIn ‰Sÿr,
Bi¹¡ ˆeÅek AQm!)| Vmra jain, manuexr Si¹¡ sImabÁ| manuexr ŸTek SarIirk
idk ŸTek Aenk Si¹¡SalI jIb … pâiTbIet ibdYman| ta† Ÿs inejr Si¹¡HInta
…b„ AnY jIebr Si¹¡r saeT tulna ker sàbSi¹¡man §NiF kiæpt ‰Sÿerr pãit
Verap kereC| ‰Sÿerr iÃtIy §NablI He¬C itin sàbibrajman| AbSY
…ekSÿrbadIra …† sàbbYapI §NablIek sàbSÿrbadIr (Panthesim) AeàT gãHN kern
na| ifk ik AeàT itin sàbbYapI? itin† ik sbikCu …b„ sbikCu† ik ‰Sÿr? naik itin
ìDu jgetr sàbº odiHk Abóùan kern? taHel tƒar inj÷ odiHk s¹a reyeC! ikǼ
tƒar odiHk s¹a na Takelw óùaenr inj÷ obiSeñYr jnY† ta sÝbw ny| Vbar
‰Sÿr ŸZeHtu óùan-kal sâiñr ŸHtu ta† itin sb bó¼r ADIn Het paern na, ŒeàDÕ Het
Hy| Za† ŸHak, Vmra ŸdeKiC pãetYkFa VidbasI ik„ba jatIy ˆpasna-Deàmr
ˆÄebr pr …edr obiSñY He¬C taedr óùangt s„kIàNta| Š skl ˆpasna-Dàm§ela
Ÿkbl Ÿs† samaijk ŸgaòIet sImabÁ iCl …b„ taedr Ÿdbta-ˆpedbtaraw Ÿkbl
iniàdñóùaenr Ÿdbta| prbàtIet manuexr inj÷ pãeyajen …k óùan ŸTek AnY óùaen
óùanaÇ»err Pel ibiBÊ ˆpasna-Deàmrw ibó»âit GeF| iniàdñ …k óùaenr ˆpasna-
DàmalÜIra AnY óùaenr ˆpasna-DàmalÜIedr saeT pirceyr pr manux bar„bar ˆpliØ
ker, "" Vmar ‰Sÿr† stY| Vmar ‰Sÿr†, skelr ‰Sÿr| Vmar ‰Sÿr† skl óùaen
ibdYman| itin sàbBUet ibrajman|'' Pel óùaink, kailk, ŸgaòIk pirº¡may VbÁ
manux …† sàbibrajman §NiF ‰Sÿerr pãit Verap ker| ‰Sÿerr tâtIy §NablI He¬C
itin sàb¯| Vmra jain, manuexr AiB¯ta sbsmey† sIimt| manuexr AÇ»àdâiñ,
dUrdâiñ sbsmy V„iSk w Ki¸trœep pãkaS pay| …b„ maeJ maeJ Bulrœepw pãkaS
pay| tar A¯ta w ¯an suýpñ sImaŸrKa idey ŸGra| Pel inejr …† AiB¯talØ
A¯tar Ÿbdna ŸTek sectnBaeb …b„ AectnBaeb mui¹¡ pabar duiànbar taiged†,
manux kiæpt ‰Sÿerr pãit sàb¯ ibeSxNiF Verap kereC| AàTa‡, ‰Sÿerr ˆpr
Verap kra §NablI§ilr pãetYkiF† Ÿkan na ŸkanBaeb manuexr AiB¯talØ| ìDu
‰Sÿerr wpr Veraipt §NablI† ny AnYanY ŸZskl kaæpink s¹a reyeC, taedr
Ÿkan na Ÿkan obiSñY† manuexr AiB¯talØ| ŸZmn kƒafaelr VmstÔ| kƒafal Vmra
sba† bYbHairk jIben pãay† ŸdeK Taik (ba„laedeSr jatIy PliF Vbar Aenekr
ipãy Pl ) …b„ VmstÔw| Pel …† du†iF dâSYman bó¼ek …ksaeT imiley …kiF
kaæpink s¹a Vmra otir keriC| Vbar bla Zay piQrajeGaRar kTa| paiK
VkaeS weR …b„ ŸGaRa Kub Å›t ŸdORaet paer| Vmaedr pãatYiHk AiB¯tay
…§il nana smey nanaBaeb ŸdeK Taik| Pel manuexr icÇ»ar sâjnSIl …b„
AnukrNSIl obiSeñYr maDYem† … du† jIbek …keº imiley …kiF kaæpink s¹a

- 10 -
Vmaedr pUàbpur›xra otir kereCn; Zar Ÿkan baó»b Aió»tÔ Ÿn†|

(5) †„lYae¸r VàTnIitk, daàSink jn lk (1632-1704) beln, ""‰Sÿerr DarNa


Vsel …kiF Aió»tÔHIn s¹ar DarNa …b„ …iF Vmra gfn kir kæpnar saHaeZY|
¯an, klYaN, Si¹¡ †tYaid §N§elar ˆpióùitr AiB¯tar saHaeZY …rkm kiæpt
s¹ar Aió»tÔDer in†, Zar meDY Vmra …† §N§ela sImaHInBaeb ibdYman|'' itin
Vera beln, ssIm …b„ ApUàN bó¼r DarNa Ÿkbl sdàTk w baó»b Vr AsIm w
pUàNrœep ‰Sÿerr DarNa n…-àTk w Abaó»b| teb … b¹¡ebYr iÃmt ŸpaxN kern Ÿren
Ÿdkaàt| itin beln, ""AsIm w pUeàNr DarNa n…-àTk ny; karN AsIm w º›iFHIenr
DarNaek ssIm w º›iFpUeàNr DarNar pUàbbàtI bel na manel, ssImek ssIm bel
icnet para Zaeb na|'' Ÿdkaeàtr …† b¹¡bYek iBÊVi˜ek ˆpóùapn kern jaàman
daàSink la†binj (Leibnitz)| itin beln, "" pãTem† ‰Sÿerr baó»b Aió»tÔ VeC ta
Der iney, Zui¹¡ idey taek pãmaN kret Ÿgel, ta Hey peR Zui¹¡iberaDI ÙmatMk
icÇ»a, ŸZeHtu ‰Sÿerr baó»b Aió»tÔ† …Kaen pãmaiNtbY ibxy| …kareN, ‰Sÿerr Aió»tÔ
pãmaeNr jnY …Fa pãmaN kra drkar ‰Sÿerr Aió»tÔ ""sÝb'' ŸZeHtu ta ""AsÝb'' ny|
ikǼ Vmaedr kaeC AsÝb ik? AsÝb Hela ta†, Za ÷iberaDI| AàTa‡ Ÿkaena ibxeyr
icÇ»ay Zid ÷iberaiDta na Taek teb Ÿs† ibxyiFek sÝb bla Zay| ta† ŸdKa Zay
‰Sÿr VeCn AàTa‡ Aió»tÔSIl men krel icÇ»ay ÷iberaiDta ŸdKa Zay na, ŸseHtu
‰Sÿerr Aió»tÔ inëcy† sÝb|'' … pãse˜w iBÊmt ŸpaxN kereCn †manuYeyl kaÆF|
itin beln, "" Zid ÷iberaDItaHIn DarNa ŸTek† Ÿkan ikCur Aió»tÔ pãman kra sÝb,
teb Vmar pekeF …keSa Faka VeC, …kTa icÇ»a krel† Amin pekeF …keSa Faka
…es ŸZeta| ikÇ» baó»eb ta kKena Hy na| karN, DarNa w Aió»tÔ duiF iBÊ ijins|
Vmra icÇ»a ba DarNar saHaeZY, Ÿkaena bó¼r baó»b Aió»tÔ ba Anió»tÔ pãmaN kret pair
na|'' Zidw kaeÆFr …† b¹¡bYek gãHN kernin jaàman BabbadI daàSink jàj
ˆ†leHlm ŸÒ†hirk ŸHegl (Georg Wilhelm Friedrich Hegel : 1770-1831)|
tƒar met, ""kaeÆFr …† smaelacna ŸFibl, Ÿcyar, †F-kaf pãBâit ssIm bó¼r ŸQeº
pãejaZY, ŸZeHtu …edr ŸQeº icÇ»ar Ãara bó¼r Aió»tÔ ba Anió»tÔ ikCu† sUict Hy na|
ikǼ prm s¹ar ŸQeº … kTa KaeF na| itin ÷y„sÚpUàN, VtMinàBr w AnYinrepQ|
tƒar ŸQeº Aió»tÔ w Aió»etÔr icÇ»a, …k† kTa|'' ŸHegelr …† DreNr b¹¡bY
gãHNeZagY ny| karN, ‰Sÿerr meta …k prms¹ar …k suýpñ man¸
‰SÿrbadIedrek† ŸdKaet Heb| nyeta …iF ŸsãP kæpnar bYapar Hey Zay| taCaRa
ŸHegelr ÷y„sÚpUàN, VtMinàBr w AnYinrepQ ‰Sÿerr Aió»etÔr Anuppi¹§ela
Veg† (ibSÿtai¹Ôk, ˆeÀSYbadIZui¹¡smUeH) K¸n kra HeyeC| ta† bla Zay,
‰SÿrbadIra ik iniëct jaenn ‰Sÿr VeCn, naik inCk† ibSÿas kern? iniëct ker
janel, Ÿs† janar ik ik ˆ‡s reyeC, tar suýpñ ob¯aink bYaKYa ŸdKaet Heb|

(4) onitk pãmaN (Moral Argument) :

‰Sÿerr Aió»tÔ sÚpiàkt onitk pãmaeNr iBi¹ He¬C manuexr onitk AiB¯tar
tTYablI| onitk pãmaeNr mUl b¹¡bY He¬C, manuexr nIit-onitkta w mUlYebaD kaera
mngRa ikCu ny, br„ sÚpUàN baó»b w bó¼inò| manuexr mUlYebaD, nIit-onitkta
- 11 -
manbpãkáitr VbiSYk §N ibeSx …b„ … jgetr Aibe¬CdY A„S| AàTa‡ bla Zay
Vmaedr … jg‡ …kiF onitk SâªKla ÷rœp| manuexr se˜ … jgetr sÚpàk ìDu
¯aenr ny, keàmr, onitk mUlYebaeDr sÚpàk| AàTa‡ kàm, onitk mUlYebaD manuexr
manb s¹ar §r›tÔpUàN ˆpadan| ¯an, kàmek bYaKYa kra Ÿgelw onitk mUlYebaDek
bYaKYa w ŸbaDgmY kra Zay na| Vmra git, Si¹¡, mDYakàxN bl pãBâitek pãakáitk
inyem bYaKYa kret parelw nYay-ŸsOÆdàZ- klYaN-mUlYebaDek …k† inyem bYaKYa
kret pair na| ikǼ tarprw …§ela Zt† ibmUàt ŸHak na Ÿkn …sb DarNa
(mUlYebaDs„º¡aÇ») bó¼inò w baó»b| …r pàZay pãakáitk bó¼ w GFnar pàZaeyr bû
ŒeàDÕ| … ˆ¬ctr pàZaeyr mUlYebaeDr inëcy† …mn …k cURaÇ» ˆ‡s reyeC, Za
Vmaedr VcrNek ker ta‡pàZpUàN …b„ ˆeÀSYmi¸t|

(Immanuel Kant : 1724-1804)

‰Sÿerr Aió»tÔ pãmaeNr leQY DàmIy dàSen onitk pãmaeNr mUl pãb¹¡aedr meDY AnYtm
He¬Cn jaàman daàSink †manuYeyl kaÆF (Immanuel Kant)| itin men kern,
""‰Sÿerr Aió»tÔ Ÿkaena Zui¹¡Saó½Iy Anumaenr saHaeZY pãmaN kra Zay na ifk† ; ikǼ
ta† bel ‰Sÿerr Aió»tÔ ŸZ iBi¹HIn Ÿkaena bYapar ny, ta AnY Vr …kBaeb pãmaN
kra ŸZet paer|'' itin beln, ""buiÁ Vmaedr ŸZ DarNa Ÿdy, Ÿs DarNar saHaeZY
Vmra pãkát bó¼ek janet pair na| ikǼ Vmra ibSÿas kir, Vmra janet na
parelw prms¹a bel …kFa ikCu inëcy† VeC| Vmra manb pãjaitek onitk
sectntasÚpÊ w onitkdaiytÔebaDsÚpÊ jIb bel men kir| … onitk jIbenr
iBi¹ Hela : nYay w AnYaeyr pãeBd w AnYaeyr tulnay nYaeyr ŸSãòtay ibSÿas|
ATc, …† ibSÿas Vmaedr baó»b jgetr GFnar ˆpr inàBrSIl ny| karN …rkm
Hel manux Kub ŸbiS idn tar nIitEnitkta, mUlYebaeD Vóùa raKet pareta ikna
seÆdH, ŸZeHtu Vmra baó»b jIben pãayS† ŸdKet pa†, Zara inrIH s‡ tara duWKkñ
ŸBag kreC; Vr Zara AnYaykarI-As‡ tara idnidn ˆÊit ker Zae¬C| AàTa‡ Vmra
lQY kir, punYbaenra suKI ny, Vr Zara suKI tara punYban ny| ATc Vmaedr
onitk ÷Bab sbsmy daib ker sdúguN (Virtue) w suK (Happiness), purôar w
ˆpZu¹¡ta, …dueyr meDY AinbaàZ sÚpàk Takeb†| prǼ pãitinyt ˆeæFa AiB¯ta
laeBr prw Ÿkmn ker taHel Vmra onitk VdeàSr ibSÿasiFek bƒaicey raiK?''
- 12 -
kaÆF … pãeSÈr ˆ¹r ideyeCn …Baeb, Vmra ta kir Vsel kt§ela AbSY÷IkaàZ
pUàbSeàtr maDYem| …§ela Hela :

1| †¬Car ÷aDInta

2| VtMar AmrtÔ

3| ‰Sÿerr Aió»tÔ

ibxy§ela …kFu bYaKYa kra Zak :-

1| †¬Car ÷aDInta : †¬Car ÷aDInta blet ŸbaJay, manux kI ÷aDInBaeb inej Ÿkaena
†¬Ca pãkaS kret paer? parel ktFuk™? naik Ÿkaena GFna Ãara baDY Hey †¬Ca gãHN
ker Taek? kaÆF beln : manexr †¬Car ÷aDInta AbSY† VeC, …Fa Ÿkaena mngRa
Ÿkaena ibSÿas ny| ikǼ …ek ibna pãmaeN Ÿmen na inel …b„ pUàbSàt iHeseb gãHN na
krel Ÿkaena VcreNr† onitk ibcar sÝb ny| karN, Ÿkbl Ÿ÷¬Cakát kajek†
onitk idk ŸTek Baela-mÆd ibcar kra cel| At…b, Zid onitk jIbenr stYta
÷Ikar kret Hy, teb Vmaedr AbSY÷IkaàZ pUàbSàt iHeseb Ÿmen inet Heb,
Vmaedr †¬Car ÷aDInta VeC|

2| VtMar AmrtÔ : Vmaedr pãatYiHk jIben nYay-AnYay, Baela-mÆd, ìB-AìB-


…r lRa† ba ÃÆÃ pãtYQ ker Taik| …b„ pãitinyt† … lRa†ey nYaeyr saeT
AnYaeyr, Baelar saeT meÆdr, ìeBr saeT AìeBr jyI Het ŸdiK| ikǼ tbu Vmra
men kir, nYaeyr- Baelar- ìeBr jy AbSYÝabI; karN …† ibSÿas Vmaedr calna
ker ŸZ, nYay-AnYay, Baela-meÆdr s„gãaemr cURaÇ» inýpi¹ bàtman jIbenr PlaPl
ŸdeK inàNy kra Zaeb na| … s„gãam …k jIbenr ny, manuexr mâtuYr pr … s„gãam
…kFu …kFu ker …igey Zaeb crm pirNitr idek, ŸSx Daep AbSY† AnYaeyr saeT
nYaeyr lRa†ey nYay jylaB kreb| Vr … jnY pãeyajn Vmaedr AbYaHt Aió»tÔ
ba mreNa¹r jIbn| At…b, VtMar AmretÔ ibSÿas onitk jIbenr iÃtIy
AbSY÷IkaàZ pUàbSàt|

3| ‰Sÿerr Aió»tÔ : †manuYeyl kaÆF men kern, Vmaedr jIbenr onitk VdàS He¬C
AenkFa ""kàtebYr Kaiter kàtebYr VdàS''r meta| itin ibxyiFek bYaKYa kereCn
…Baeb : ""…iF …kiF inWSàt VdàS| AàTa‡ kàtbY krar smy Zid Ÿkan Vebg-
AnuBUit, laB-Qit, pãaiÐ-ApãaiÐr bSbàtI Hey kra Hy, teb Vr taek Baela bla
Zay na …b„ manux tKn kàtbYcuYt Hy| sutra„ PlaPelr icÇ»a na ker kàtbYiF kret
Heb ìDu onitk VdàSiFr pãit SãÁar menaBab iney| teb† manux Ÿkbl tar jIben
prm klYaNek (Supreme Good) Ÿpet sQm Heb|'' ikǼ manuexr ŸZeHtuBaela
kaejr Pl÷rœp suK …b„ Karap kaejr Pl÷rœp pawya duWeKr smnÓy saDn krar

- 13 -
AiDkar Ÿn† ik„ba manux kret paer na; tbuw manuexr …† inW÷aàT VdeàSr …kFa
AÇ»iàniHt daib reyeC ŸZ manuZ ŸZn pUenYr jnY suK w paepr jnY duWK ŸBag ker|
teb ŸZeHtu manuxek suK w duWeKr pãit sman ˆdasIn Hey kàtbY¯aen† kàtbY kret
bla HeyeC , ta† …† sdúguN w sueKr ZTaàT AiDkarI …mn …k ibDatapur›x reyeCn,
iZin …kaDaer pãakáitk jgtr sãña …b„ onitk jgetr Sask| …kmaº ‰Sÿr†
pãakáitk w onitk jgetr meDY sam²sY ibDan kret w ìB VcrN w prm
klYaeNr meDY sÚpàk óùapn kret paern| sutra„ onitk ibData iHeseb ‰Sÿr
AbSY† VeCn|

kaeÆFr met, …† skl daib ˆepiQt Hel onitk jIbn bel Vr ikCu Takeb na;
pãHsen pirNt Heb| kaej† AsIm, sàb¯ w sàbSi¹¡man …k ‰Sÿrek Ÿmen na inel
onitk VdàSiFek rQa kra AsÝb|

ˆpasna-DàmIy dàSen ‰Sÿerr Aió»tÔ s„º¡aÇ» daàSink Zui¹¡smUeHr meDY †manuYeyl


kaeÆFr …† onitk pãmaNiF (Moral Argument) duiF kareN ŸSãòtr iHeseb AiBiHt
kra Hey Taek| ŸZmn : (i) AnYanY ŸZ skl pãmaeN Zui¹¡ Saó½gt duàblta ba º›iF
tuel Dra HeyeC …iF AenkFa tar ŸTek mu¹¡| …† pãmaeN ‰Sÿrek Zui¹¡Saeó½r AberaH
inyemr (Deductive method) Velaek bYaKYa kret cawya Hyin bel …r ibr›eÁ
Ÿtmn AEbD bYapYtar Vpi¹ Vna Zay na| (ii) ibSÿtai¹Ôk pãmaN, ˆeÀSYbadI pãmaN
ik„ba AnY ŸZ pãmaeN ‰Sÿerr Aió»tÔ bYaKYa kra ŠitHaisk dâiñB˜I ŸTek ŸsKaen …†
onitk pãmaeNr ˆpadan s„gâHIt HeyeC manuexr jIbenr onitk idk ŸTek, Za óùayI
…b„ …r Vebdn icrÇ»n|

onitk pãmaN/ Zui¹¡/ b¹¡bYsmUH K¸n :

(1) pãTem† blet Hy, ‰Sÿerr Aió»etÔr saeT manuexr nIit-onitktar Ÿkan sÚpàk
Ÿn†| …† ibxyiF bYaKYa kra Zay smajib¯an (Sociology) w menaib¯aenr
(Psychology) saHaeZY| menaib¯an ŸTek janet pair, manuexr meDY ˆict-Anuict,
nIit-duànIit sÚpeàk ¯an pãDant jnMay oSSbkal ŸTek† bRedr pãtYQ-peraQ
ˆpedS w AiBBaben| oSSbkal ŸTek iSìr meDY Ÿpãirt ˆict-Anuict, nIit-
duànIitebaD iney gebxNa kereCn ibKYat iSìmenaib¯anI (Child Psychologist)
Piaget| …CaRa Havard University …r menaib¯anI Kohlberg iSìedr meDY tar
VàT-samaijk-sa„ôáitk pirebeSr pãBaeb DIer DIer geR wfa manbIy §Nabil iney
gebxNa ker ibó»ât Velacna kereCn The Moral Judgement of the child (1932)
gãeÇù| tƒaedr gebxNa ŸTek jana Zay, sb ŸCelemeyr meDY buiÁr ibkaS …k†Baeb
geR wef na; ibiBÊ byesr iSìr meDY nIit-onitkta, ibebekr ˆenMx, bYi¹¡tÔebaD,
mUlYebaD pãBâit geR wef VàTsamaijk-rajEnitk pirm¸l w sa„ôáitk pirebeSr
pãBaeb| Pel iBÊ iBÊ VàT-samaijk pirebeS ŸbeR wfa iSìr meDY nIit-onitkta
iBÊ Hy| ŸZmn, Vmaedr smaej ˆ¬cib¹ w inmÈibe¹r tulnay mDYib¹ra pãcilt
Vdb-kayda, ˆpasna-DàmIyrIit-nIit, sa„ôáitk kàmka¸ paln …b„ rQN ker
Taek ŸbiS, karN ˆ¬cib¹ …b„ inmÈibe¹r ŸTek mDYibe¹r VàT-samaijk pirebS

- 14 -
iBÊ …b„ tara …§ilek (Vdb-kayda, DàmIyrIit-nIit †tYaid) smaejr VbSYkIy
ˆpadan iHeseb ibebcna ker|

iSìmenaib¯an bel Taek, ÷aBaibkBaeb bâiÁpãaÐ suóùiSìr bys ZKn du† tKn Ÿs
inejek VladaBaeb Sna¹¡ kret paer, AnY ÅbYaid ŸTek Ÿs ŸZ pâTk …b„ tar
bysI AnY iSìedr se˜w tar ŸbS ikCuFa tPat VeC …Faw buJet paer| inejr
kaj …b„ Ÿs kaejr Pl Ÿs ikCu ikCu Anuman kret paer, ŸZmn …kiF J™mJ™im
bajael ŸZ S× Heb, tar Haetr maiFr ŸKlnaiF ŸPel idel ŸBe˜ Zaeb †tYaid| iSìr
bys ZKn 7 ŸTek 9 tKn tar meDY nIit-duànIit, nYay-AnYay, Bal-mÆd †tYaid
ibcaerr Saió»-purôaerr ó»r Ÿpirey ibebk ibebcnar ó»er ˆ¹IàN Hy| Aæp byes …†
¯an Saió»-purôar, pãS„sa-itrôaerr ó»er Taek| Ÿkan kaj ker Saió» na Ÿpel†,
men ker kajFa nIitiberaDI ny| Ÿkan Abóùay kI DreNr pirióùitet kajFa kra
HeyiCl- … iney ibeSåxNgt ŸbaDgmYta na Takar jnY … ibxey iSìr isÁaeÇ»
…rkm Bulº›iF ÷aBaibkBaeb† GFet paer| iSìra …† byes pãTmidek Saió» w
purôaerr idey BalmÆd ibcar ìr› ker| ŸZ kTa blel ba ŸZ kaj krel Saió» pay,
Ÿs† kajek tara mÆd ba Karap bel men ker| Vr ŸZ kaj krel pãS„sa ba purôar
pay Ÿs† kajek Bal bel men ker| ma-baba ATba AnY Ÿkˆ baHba idel buJet
paer Ÿs Bal kaj kereC, AnYTay tara AsǼñ Hel ba Saió» idel men ker Karap
kaj kereC| …smey† iSìr VtMIy÷jenra iSìek ˆpasna-Deàmr Vnuòainkta
(namaj pRa, ŸraZa raKa, pueja kra †tYaid) sÚpeàk iSQa idey Taekn| º¡mS
¯anbâiÁr se˜ se˜ …b„ buiÁr ibkaeSr saeT iSìr meDY Bal-mÆd-nIit-duànIit-
pap-puNY sÚpeàk inj÷ DarNa jnMay| inejr ŸgaòI-VtMIy ba smaejr ŸZ kaejr
Pel m˜l GFeb bel taek ŸSKaena Hy, Ÿs†sb kajek nIitgt kaj bel men ker
…b„ ŸZsb kaej ŸgaòI ba smaejr Am˜l GFet paer bel ŸSKaena Hy, Ÿs†§ilek
duànIitmUlk bel buJet paer| baera bCerr meDY† nIit-duànIit sÚpeàk DarNa iSìr
meDY bÁmUl Hey Zay| …smey tar meDY ‰Sÿr, Sytan sÚpeàk By-BIit, ÷àg-nrk
iney ŸlaB …b„ By zuikey Ÿdwya Hy, Za tar meDY geR wfa nIit-onitktar saeT
imiSey ŸPel| …rpr Ÿs Ÿkan duànIitmUlk kaej ilÐ Hel pãTmidek VtMgåain
AnuBb ker; Babet Taek Ÿs pap kreteC| ikǼ Zid ŸdeK tar s˜IsaTIra Š Drenr
(Za tar met duànIitmUlk) kaj ker ikCumaº gåainebaD kreC na, tKn tar ÷inàDairt
nIit¯aen PaFl Dret paer| …b„ delr ŸbiSrBag sdsY† ZKn Karap kaj ker
ik„ba ASåIl Velacna ker tKn iSìr maniskibkaSw suóù-÷aBaibk na Hey Asuóù w
ibpTgamI Hy …b„ Ÿs …ksmy Vr Ÿkaena gåainebaD ker na| AàTa‡ buJa Zay,
pairbairk-samaijk pirebeS samaijkIkrn (Socialization) pãkáyar maDYem† nIit-
onitkta, mUlYebaD, pap-pueNYr ŸBdaeBd †tYaid §NablIFuk™ okeSar pdaàpeNr
Veg† iSìr meDY Ÿpa¹¡ Hey Zay …b„ …Fa inàBr ker iSìr VàTsamaijk-sa„ôáitk
pirebeSr wpr; Zar saeT AtIiÆÅy s¹ar Ÿkaena AinbaàZ sÜÉ Ÿn†|

(2) †manuYeyl kaeÆFr dâiñet ‰Sÿrek Ÿkbl maº puNY w sueKr smnÓy-kàtarœep
ŸdKel, tƒaek tƒar ŸTekw bR Ÿkaena ˆeÀSYsaDenr ˆpayrœep gNY kra Hy; …b„
…r Pel ‰Sÿerr ÷rœpgt AsImta, ÷y„sÚpUàNta w ŠkY Q™NÈ Hy| …Baeb ‰Sÿerr
miHma Kiàbt Hey Zay| taCaRa ŸZskl sUQM mnó»ai¹Ôk kareN manuexr mn ‰Sÿr

- 15 -
ibSÿaesr idek ŸJƒaek, tar Ÿkaena VBas† …et pawya Zay na|

(3) nIitEnitkta w ˆpasna-Deàmr meDY nIitek ŒeàDÕ óùan idet igey †manuYeyl
pãkaÇ»er ‰Sÿerr ˆperw onitk VdàSiFek óùan ideyeCn| ATc, bla Hey Taek
onitk VdàSiFek ‰Sÿr† rQa ker Taekn, ŸZeHtu itin inej† prmmUelYr mUàt
pãit÷rœp|

(4) puNYek sueKr se˜ sam²sYpUàN Het Heb, kaeÆFr …mn DarNa ŸZOi¹¡kBaeb
VbiSYk ny| karN, kaÆF beleCn puNY …mn …kiF pãai¯k †¬Ca ba ìB, ŸZKaen
Vebg, pãbNta ba AiBpãaeyr óùan Ÿn†| …b„ …† pueNYr DarNa …ekk Deàm …ekk
rkm| smaj-s„ôáitgt kareN iBÊ iBÊ Deàmr ‰Sÿr ibSÿasIra iBÊ iBÊ kaeàZ pueNYr
DarN ŸpaxN ker Taekn| ikǼ ŸmaFaemaiF Baeb pãetYk bYi¹¡r meDY sueKr ˆÄb GeF
pãay …k Baeb; bYi¹¡r †¬CapUrN ba AiBpãay cirtaàT krN ŸTek| bYi¹¡ ibiBÊ smy
iBÊ iBÊ †¬Ca ŸpaxN ker Taek …b„ Ÿs† skl †¬Ca pUrN Hel† bYi¹¡ suK ba tâiÐ
laB ker Taek| taHel ŸbaJa Zae¬C ŸZ, puNYek sueKr se˜ sminÓt kra sÝb ny|

(5) kaeÆFr met, "" ‰Sÿer ibSÿas bYiterek puNY w sueKr smnÓyibDan sÝb ny|''
ikǼ …† b¹¡bYiFw Ÿtmn gãHNeZagY ny| ‰Sÿrek bad ideyw puNY w sueKr
smanupaitk smnÓy GFaena sÝb| ‰Sÿerr Aió»etÔ AibSÿasIra kI …† duinyay taedr
keàm suKI ny? ˆpZu¹¡ smaj-s„ôáit-pirebS, manuexr pãit manuexr sHmiàmtaebaD
…b„ mUlYebaeDr pãit ZTaZT Vóùar pirebS Ÿkaena AtIiÆÅy s¹ar SrNapÊ na Heyw
onitk ˆ‡kàx Aàjn sÝb| …rkm ˆdaHrN Vmaedr carpaeS† VeC| Vbar ‰Sÿr
Zid puNY …b„ suKek VedO sminÓt kret paern, taHel itin †Helaek ta na ker
prelaekr jnY AepQa krebn Ÿkn? ŸZ prelaekr Aió»tÔ sÚpeàk manux …Knw
inWs„SyI ny?

(6) kaeÆFr pãó»aibt Zui¹¡et Vera …kiF duàblta Hela, kaÆF beleCn ‰Sÿr Ÿkan
onitk VdeàSr sãña ba AnuepãrNadata nn; tƒar …kmaº kaj ìDu keàmr BaelatÔ w
mÆdetÔr Anupaet PlaPl bÆFn ker Ÿdwya| ikǼ Vmra jain, keàmr onitk
§NablIiF inàBr ker ZtFa na baHY PlaPelr ˆpr tar ŸTek ŸbiS kàmkàta maen
bYi¹¡r ˆeÀeSY ba AiBpãaeyr ˆpr| taHel ŸdKa Zae¬C ŸZ, bYi¹¡r †¬Ca ba AiBpãaeyr
ˆpr inàBrSIl ‰Sÿerr Baela-meÆdr ˆpr PlaPl bÆFn| bYi¹¡r †¬Car ba†er
‰Sÿerr inj÷ Ÿkaena Qmta Ÿn†| taHel …Kaenw sàbSi¹¡man ‰Sÿerr sàbSi¹¡manta
pãeSÈr sÚmuKIn Hy|

ˆperr Velacna ŸTek ŸdKa Zae¬C ‰Sÿerr Aió»tÔ sÚpiàkt daàSink Zui¹¡smUeHr
maDYem ŸkaenaBaeb† ‰Sÿerr Aió»tÔ pãmaiNt Hy na| …rprw Ÿkˆ Ÿkˆ KRk™eFa Der
raKar meta ker bel Taekn, ""Vmaedr †iÆÅylØ ¯aenr sImabÁtar kareN ‰Sÿerr
Aió»tÔ sÚpeàk pãmaN kret na parelw, …Fa bla Zay na, ‰Sÿr Ÿn†|'' …DreNr
b¹¡ebY ŸbS Anuppi¹ (Fallacy) reyeC| teb …Kn Vr …† pãse˜ ibó»ât Velacnay
na igey bla Zay, dàSnSaeó½ ""Burden of proof'' bel ŸbS pãcilt …kiF suº
reyeC| Zar AàT : Ÿkan b¹¡ebYr daibdarek† sàbpãTm tar b¹¡bY sÚpeàk pãmaN idet

- 16 -
Heb| AàTa‡ ""‰SÿrbadIedrek† ‰Sÿerr Aió»tÔ sÚpeàk sàbpãTm pãmaN idet Heb;
inrISÿrbadIedr idek …† pãmaeNr daiytÔ Ÿfel idel cleb na|'' sbeSex ibKYat
bó¼badI ŸlKk raûl sa„kátYayenr …kiF ˆi¹¡ (Ÿtamar Qy ; pâòa- 35) bYbHar ker
…† pãbÉiF ŸSx kriC, ""A¯antar† Apr nam ‰Sÿr| Vmra Vmaedr A¯antaek
÷Ikar kret l°a pa† …b„ tar jnY ŸbS BarI ŸgaeCr …kFa naemr VRael
VtMegapn kir| Ÿs† BarI ŸgaeCr VRaliFr nam† ‰Sÿr| ‰Sÿr ibSÿaesr Vrw
…kiF karN Hl ibiBÊ ibxey manuexr Apargta w AsHaytÔ|''

DnYbad sba†ek|
.........smaÐ .........

tTYsuº :-

(1) VinÆdY VàZuY; ‰Sÿr ibtàk; pãkaS : 1997; VgamI pãkaSnI, zaka|

(2) Vimnul †slam; jg‡ jIbn dàSn; pãkaS : 1995; ba„la …kaehmI, zaka|

(3) BbanIpãsad saû ; Deàmr ˆ‡s sÉaen; pãkaS : 2001; ˆ°Ôl saiHtY miÆdr,
klkata|

(4) suekaml Ÿsn; Baretr sBYta w smajibkaeS Dàm ŸSãNI w jaiteBd; pãkaS :
2000; nYaSnal buk …ejnis, klkata|

(5)
http://www.angelfire.com/mn2/tisthammerw/rlgnphil/ontological.html

(6) http://apologetics.johndepoe.com/morality.html

(7) haW DIerÆÅnaT ge˜apaDYay; oSSb w tar smsYa; pãkaS : 2004; paBlB
†niöiFˆF, klkata|
(8) raûl sa„kátYayn; Ÿtamar Qy; pãkaS : 2004; icrayt pãkaSn, klkata|

WXYZWXYZ

- 17 -

You might also like