Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 36
Chuong HAM SO VA BO THI Chi dé 1 DAI LUQNG Ti LE THUAN VA MOT SO BAI TOAN VE DAI LUONG Ti LE THUAN A. KIENTHUC CAN NHO 1. Dinh nghia Néu dai lugng y lién hé véi dai lugng x theo céng thite y = kx (vi k la hing s6 khdc 0) thi ta néi y ti Ié thuan véi x theo hé sé ti 1é k (hay x ti 1é thuan véi y theo hé s6 tile i. 2. Tinh chat Néu hai dai lugng ti 1é thudn véi nhau thi ~Ti sé hai gid trj tuong img bat ki cia ching ludn khéng dai va biing hé sé tile. Move. 2 Yay. x OX Xn ~ Ti sé hai gia trj bat ki ciia dai lugng nay bing ti sé hai gid tr) tuong img ciia dai Iugng kia. XM 2 Y2 3. Khi gidi bai ton vé dai lugng ti Ié thudn, ta cdn lam nhu sau : ~ Xéc djnh tuong quan ti Ié thudn gitta hai dai lugng. ~ Ap dung tinh chat cia dai Iugng ti 1g thuan dé tim dap sé cia bai toan. ePP Gl TOANT 81 82 CAC DANG BAI TAP CO BAN DANG 1. Xac dinh hai dai lwong ti 1é thuan, hé sé ti lé va cac gié tri twong tng cua ching PHUONG PHAP GIAI Van dung dinh nghia : Dai lugng y ti Ié thudn véi dai Iugng x khi y = kx (k la hing sé khac 0). He sé tilek = 2, x vioy Vi dy 1. Hai dai lugng da cho trong méi cau sau c6 ti 1é thudn voi nhau khéng ? Néu c6 hay xac dinh hé so ti I¢. a) Chu vi C va canh a cuia hinh vudng. b) Chu vi C va ban kinh R cia dudmg tron. c) Dién tich $ va ban kinh R cua hinh tron, d) Quang dudng s va thoi gian t khi di cing vin téc khéng déi vo. Giai a) Do C = 4a nén chu vi C cia hinh vudng ti Ié thuan véi canh a cua né theo hé sé tile lad. b) Do C = 2aR nén chu vi C cla dudng tron ti 1é thuan véi ban kinh R cua no theo hé so ti lé la 27. c) Do S = nR? nén dign tich S va ban kinh R cia hinh tron khong ti I¢ thudn véi nhau. d) Ta cé s = vot nén quing dudng s va théi gian di t la hai dai lugng ti 1é thudn theo hé sé vo. Vi dy 2. Cac gid tri tong tmg cia hai dai lugng x va y duge cho trong bang sau : Hoi hai dai lugng x va y 6 ti Ig thugin véi nhau khéng ? Vi sao ? Gidi Xét ti s6 cae gid tri tuong img ciia hai dai lurgng ta thy aI 2 16 —— =-4 nhung — = 42-4. 3 nhung “>= 4% Vay hai dai lugng x va y khong ti 1é thuan véi nhau. Vi dy 3. Cho biét x va y 1 hai dai lung ti 1é thudn véi nhau. a) Biét ring higu hai gia tri nio dé cia x 1a 6 va higu hai gid tr] tuong img cua y 1a —3. Hoi hai dai lugng x va y lién hé vai nhau boi cong thire nao ? b) Tir dé hay dién s6 thich hop vao 6 tréng trong bang sau : 1 x 2] 5 0 | y -1 | 8 ~6 Gidi a) Goi cae gid tr cilia x 1a x), x2 voi x — xp = 6: cde gid trj tuong img ctia y la yi, y2 VOI yi - yr = 3. Theo tinh chat cla dai lugng ti Ié thudn ta c6 | -1 M1792 2 Xp Xp Xp Xp Vay céng thite lin hé gitta y va x lay = ~x tacd : b) Tir cong thie y =~ Voix=2thiy=-3.-2)=1; Voi x =O thi y=-3.0=0. Tiry =} x suy ax =—2y, ta 66: Voi y = =I thi x = (-2).(-1) =2; V6i y = 8 thi x = (-2).8 =-16; 83 84 Véi y = -6 thi x = (-2).(-6) = 12. Ta cé két qua ghi trong bang nhu sau : BAI TAP Trong cac khang djnh sau, khiing dinh nao dung, khang dinh nao sai? a) Hin chit nhat c6 mot canh bing Sem thi dign tich s (cm?) va canh kia x (em) cua hinh chi nhat 1a hai dai lugng ti 1¢ thuan. b) Cing di mé6t thdi gian thi quang duimg s (km) va van téc v (ki/h) 1a hai dai lugng ti 1é thuan. c) Cling di mot quaing duimg thi van téc v (knv/h) va thdi gian t ti Ig thudin véi nhau. Hai dai Iugng u va v cé ti 1g thugn voi nhau hay khong trong méi bang sau ? » {uw [a 2 o | 2 4 “1s v_ | 25 5 o | -s -10 | 375 b) u 2 -1 o | 3 | 4 6 10 5 o | -1s | 2 | -30 Cho x a y 1a hai dai Iwong ti lé thuan véi nhau. Biét hai gia tr) x; va x2 cla x 6 tong bang 15 va hai gia trj tuong img y, va y2 cla y co téng bang -20. a) Tim hé s6 ti lé cha y déi véi x. b) Tinh gid tri cia y khi x = 1,5. c) Tinh gid trj cia x khi y = -10. M6t céc nude dug 600g nude bién cé chita 20g mudi. Héi 10kg nude bién chia bao nhiéu kilégam mudi ? Ban Nam mua 6 quyén vé hét 30000 ddng. Hoi ban Binh mua 10 quyén vo hét bao nhiéu tién ? Dai lugng x ti Ié thudin voi dai lugng y theo ti s6 ky. Dai lugng y ti Ié thuan véi dai lugng z theo ti sé ky. Hoi hai dai lugng x va z c6 ti If thuin khong ? Hay xéc dinh hé s6 ti I¢ (néu 06). DANG 2. Todn thy té lién quan dén dai Iuwong ti 1é thuan PHUONG PHAP GIAI Dé giai toan vé dai lugng ti 1é thuan, trudc het ta can xac dinh tuong quan ti Ig thuan giita hai dai lugng, rdi ap dung tinh chat vé ti sé cac gid tri cua hai dai Iuong ti 1é thudn Mayne, MoM \ XX %2 Y. va tinh chat cua ti 1é thie ¢ d ead = be vie vibu Vi dy 1. Mét doan day thép dai 6m nang 75 gam. Dé ban 100m day thep nay thi ngudi ban can phat can cho khach hang bao nhiéu gam ? Giai Goi khéi Iuong 100m day thép la x gam (x >0) Do chiéu dai cua day thép ti Ié thuan véi khdi luong ca n6 nén 6 75 100.75 8B, = OB « pas 100 x 6 7 Vay ngudi ban can phai can cho khach 1250 gam day thép Vi dy 2. Mot ngudi di xe may tu A dén B mat 15 phit. Mot ngudi di xe dap tir B dén A mat | gid. Hoi néu hai ngudi khai hanh cung mét lic thi sau bao lau ho gap nhau ? _ Gidi Goi quang dudng va van téc ctia ngudi di xe may tir A da di las; va vy. quang dudng va van téc cua ngudi di xe dap tir B da di la s> va vp Trong cing mot thoi gian, quang dudng di duge ti lé thudn véi van toc nén ta co 4 #2). %2 85 MM 86 Goi dO dai quang dudng AB 1a s (km) thi $= a = V2 38) +S2=8(vi 15S phat = i gid). Suy rav, =4s; v2 =s. Goi t la thdi gian phai tim, ta c6 : s = 5 (gid) = 12 (phir). ds+s Vay néu hai ngudi cing khéi hanh mot hic thi sau 12 phut ho gap nhau. Vi dy 3. Hai d6i xe van tai cing chuyén cho hang hoa. Mai xe cling cho mot sé chuyén nhu nhau va khéi lugng cho mdi chuyén bang nhau. Déi 1 co 13 xe, doi I c6 15 xe, ddi I cho nhiéu hon di I 1a 26 tan hang. Hoi mdi doi xe chuyén ché bao nhiéu tan hang ? Gidi Goi lugng hang d6i I va doi Il thir ty ché 1a x, y tan (x, y > 0) thi y — x = 26. Do sé lugng xe ti 1é thudn v6i sé tan hang ché duge nén xX_y_ y-x _ 26 s=t= =>=13. 13° 15 32 Suy rax = 13.13 = 169; y=15.13 =195. Vay d6i xe I ché 169 tan hang ; d6i xe II cho 195 tan hing. BAI TAP Cit xay 100kg théc thi duge 60kg gao. Héi mudn cé 3 ta gao thi phai xay bao nhiéu ta théc ? M6t cong nhan may trong 5 gid duge 20 cai do. Hdi trong 8 gid ngudi do may duge bao nhiéu cai 40 ? Hai nén nha hinh chi nhat c6 chi dai bing nhau. Nén nha thir nhdt co chiéu réng Sm, nén nha thit hai c6 chiéu rong 6m. Dé lat nén nha thir nhat ngudi ta ding 600 vin gach hinh vudng. Hoi phai ding bao nhigu vién gach cling loai dé lat nén nha thit hai 2 M6t ngudi di 6t6 tir M dén N mat } gid, trong khi dé mt ngudi di xe dap tirN dén M mat 3 gi. Hoi néu hai ngudi khoi hanh cing mot liic thi sau bao lau ho gap nhau ? 11. Todn vui : 3 céng nhan sau 3 gid lam duge 3 san phim. Hoi 9 céng nhan sau 9 gid lam duge bao nhiéu san phim ? DANG 3. Chia m6t sé thanh cac phan ti 16 voi cac s6 da cho PHUONG PHAP GIAI Gia sir phai chia sé M thanh ba phan x, y, z thir ty ti Ié vi cdc $6 a, b, ¢, tite latacé Xiy:z=a:bicvaxt+y+z=M. Theo tinh chat ciia day ti s6 bing nhau : x_y_z_xty+z_ M a bc atbte atb+c™ Ma y Mb ‘on Me atb+c’” atbtc’ atb+c™ Suy ra x= vioy Vi dy 1. Trude khi ban, ngudi ta da phan loai gao thanh ba Logi : loai I, loai Il, loai III c6 khdi Irgng ti Ig voi cdc sé 1; 2 va 3. Tinh s6 gao méi loai trong 3 tan gao. Gidi Goi sé gao loai I, loai II, loai III trong 3 tn gao thir ty la x, y, z (kg) (x, y, 2 > 0). Theo bai ra taco Sata? vaxty+z= 3000. 123 Theo tinh chat ciia day ti s6 bang nhau, ta c6 X_y_Z_x+y+z_ 3000_ 1 2 3 1+243 6 Tir dé x = $00.1 = 500 ; y = $00.2 = 1000 ; z= 500.3 = 1500. Vay s6 ggo loai I, loai II, loai III theo thir ty 1a $00kg, 1000kg va 1500kg. Vi dy 2. Biét cdc canh cla mot Ur gide ti 1é vi 2, 3, 4, 5 va d6 dai canh lon nhat hon d6 dai canh nhé nhat 1a 6em. Tinh dé dai cdc canh cia tir gide d6. Giai Goi d6 dai cdc canh eta tit gide 1a x, y, 2, t (em) (Voi 0). Theo bai ra ta cé X_y y_z zit Ss; 225 5 fa vaxtyt+z+t=210. 2304 5°6 7% yee Su aYLZ_LU__ xtytzte — 210 _ ym 16 2430 16+24430+35 105 Do dé x = 16.2 = 32; y = 24.2=48 2 = 30.2 =60;t=35.2=70. Vay 6 dai bén tam vai thir ty 14 32m, 48m, 60m, 70m. BAI TAP Chia s6 900 thanh ba phin ti 1é thuan véi cac sé al- dt 34° tiutesina ysittbedignsyededududone over Hoc sinh cia ba Iép 7 can phai tréng va chim séc 30 cdy xanh. Lép 7A co 45 hoe sinh, l6p 7B c6 50 hoc sinh, lép 7C c6 $5 hoc sinh. Héi mai lop phai trdng va chim séc bao nhiéu cdy xanh ? Biét ring sé cy xanh phai trong ti Ig véi sé hoe sinh, 15. 6 4: 5: 6. Hoi mdi don vj duge chia Ba don vj kinh doanh gép von theo c in lai 14 750 trigu dong va tién lai bao nhiéu tién lai ? Biét ring tng sé duge chia ti Ig thuan véi sé von déng gép. Tam gidc ABC cé sé do cdc géc A, B, C tilé voi 1; 2; 6. Tinh sé do cdc géc cua tam gidc ABC. Ba xe wi dat da san bing duge 78,5 ha. Sé ngay lam viéc cia cdc xe ti 1é theo 4:5: 6, 86 gid lam viée mdi ngay ti Ié theo 7 : 8 : 9 con cong suat cla cdc xe tile voi iit i. Hi méi xe san bing duge bao nhiéu hecta dit ? Chu dé2 DAI LUQNNG Ti LE NGHICH VA MOT SO BAI TOAN VE DAI LUQNG Ti LE NGHICH KIEN THUC CAN NHO 1. Dinh nghia Néu dai lugng y lign hé véi dai lugng x theo cng thite y = * hay xy =a (a x 1a hing sé khac 0) thi ta ndi y ti 1 nghich vdi x theo hé s6 ti Ié a (hay x ti lé nghich véi y theo hé sé ti Ié a). 2. Tinh chat Néu hai dai lugng x va y ti 1é nghjch véi nhau thi : ~ Tich hai gid trj trong img bit ki cua ching ludn khong ddi (bang hé sé ti 18) : xiy1 = x2y; - - —Ti sé hai gid tr bat ki ciia dai lugng nay bing nghjch dao cua ti s6 hai gia tr] tuong img cua dai lugng kia 12472... XY Xs MN 3. Khi giai bai toan vé dai lugng ti lé nghich, ta thug lam nhu sau : 89 ~ Xéc dinh 16 cac dai lugng duge dé cap va xdc dinh quan hé ti 1¢ nghjch gitta hai dai lugng trong cac dai lugng 46. ~ Ap dung tinh chit ciia dai lugng ti I¢ nghjch va tinh chat cua ti I¢ thire dé tim dap sé cua bai todn. B. CAC DANG BAITAP CO BAN DANG 1. Xéc djnh hai dai lugng ti 1é nghjch, hé $6 ti 6 va cae gid tri twong ng cua chung |. PHUO'NG PHAP GIAI Dai lugng x ti 1é nghich véi dai lugng y theo ti sé k khi xy = k (k la hing sé khac 0). Chi ¥ > DS xét tuong quan ti 1é nghjch gidta hai dai lugng khi bit cde gid tr tuong tmg cia ching, ta cin lip tat ca cae tich cdc gid tr) tuong img cia ching va xem 6 bing nhau khong. n vipy Vi dy 1. Cac gid tr) twong img ciia hai dai lugng x va y duge cho trong moi bing dudi day c6 ti Ié nghich voi nhau khong ? a) [x] -s | -4 [ -3 [10] 12 b) [x ~12 | -15 [ -20] 6 | 5 ly Giai a) Ta 6 xy = (-5).(-12) = (-4).(-15) = (-3).(-20) = 10.6 = 12.5 = 60. Vay x va y 1a hai dai lugng ti 1é nghich véi nhau. b) Nhan thy 1.(-15) # (-3).15 = 5.(-9) # (-5).(-15). Vay x va y khéng phai la hai dai lugng ti 1é nghich véi nhau. Vi dy 2. Xac dinh hai dai Iugng da cho trong mdi cdu sau c6 ti Ie nghich véi nhau khéng ? Néu cé hay xac dinh hé sé ti lé. a) Chieu dai x va chiéu rng y ciia hinh chi nhat ¢6 dign tich bing a (a la sé cho truée). 3s] 1] - -9 | -15 | -15 | -15 | 90 19, Xée dinh mdi twong quan gi b) Van téc v va thoi gian t khi di trén cing qudng dudng S. c) Dign tich S va ban kinh R ctia hinh tron. d) Nang suat lao déng n va thoi gian thyc hign t dé Lim xong mét cong viée a. Gidi a) Do a = xy nén chiéu dai x va chiéu rong y cua hinh chit nhat ti 1 nghich véi nhau theo hé sé a. b) Do S = vt nén van téc v ti 1é nghich véi thoi gian t theo hé sé S. c) Do S = AR? nén S va R khéng ti I¢ nghich véi nhau. 4) Do a = nt nén nang sudt lao dong n va thoi gian t ti Ié nghich véi nhau theo hé sé a. Vi dy 3. Cho biét x va y 1a hai dai Iugng ti 1 nghich voi nhau. Biét hai gid trj cia x 1a x) = -3 ; xp = 1 ; hai gid tri twong img cia y la yy va y2 sao cho Yi + y2 = 10. Hay tinh y,, yp va hé s6 ti 16 a cia hai dai lugng ti 1é nghich nay. Giai Theo tinh chat cua dai lugng ti 1 nghich, ta co Vi vay yy = (-3).(-5) = 15; y2 = 1-5) =-5. BAI TAP Hai dai luong x va y c6 ti 1é nghich véi nhau hay khong trong mdi bang sau ? Néu 6 hay xde dinh hé sé ti Ie. x 1 2) 4 |7}) -= | -2 2 | | \Y 3,5 | 1,75 |1] -14 | -3,5 0,372 hai canh x, y cia cdc hinh chit nhat co cling dign tich la 120cm?. Hay dién cac gia tr) tuong img cua x va y (bang xentimét) vao bang sau 91 20. Cho ba dai lugng x, y, z. Hay tim mdi tuong qua gitta hai dai lxong x va z, biét ring : a) x ti Ié nghjch véi y theo ti sé k, y ti 1¢ nghich vdi z theo ti sé; b) x ti I nghich véi y theo ti sé k, y ti 1é thudn véi z theo ti s6 /. c) x thi Ié thugn véi y theo ti sé k, y ti 1é nghich véi z theo ti s6 /. 21. Cho biét x va y Ia hai dai lugng ti 1é nghich voi nhau. Biét hai gid tr) cla x la x, =5 5X) =8 ; hai gia trj tuong tg cia y 1a y; va y2 sao cho yyy2 = 160. Hay tinh y), y2 va hé sé ti Ig cia ching. DANG 2. Toén thyre té vé dai lurong ti 1é nghjch |. PHUONG PHAP GIAI Dé giai toan vé dai lugng ti 1 nghjch, trude hét ta can xdc dinh quan hé ti 1é nghjch gitta hai dai lugng, rdi 4p dung tinh chit vé ti sé cdc gid trj cia hai dai lugng ti 1¢ nghjch. X11 = ky. = ac t.n. m2 oy i. vipy Vi dy 1. Mgt 6t6 chay tir A dén B hét 3 gid. Hoi mot 6t6 khac chay tir A dén B v@i van tc bing 1,2 lan 6t6 truréc thi hét bao nhiéu gid ? Giai Ta cé thé tom tit dé bai Van téc Théi gian (km/h) (h) O16 trude v 3 O16 sau 12v x Trén cing mét quing dudng AB thi van téc ti lé nghich voi thoi gian, ta cé : whe ete ge uss, l2v 3° 12 3 2 Vay 616 khdc chay tir A dén B hét 2,5 gid. 92 MM, 22. 23. 24. 26. Vi dy 2. Voi cing sé tién dé mua 20 quyén vo cé thé mua duge bao nhiéu chiéc but bi ? Biét ring gid tién mot quyén va bing 80% gid tién mot chiée bit bi. Gidi Ta.cé thé tom tit dé bai : Gia tién Sé lugng Quyén vo 80% 20 Bat bi 100% x V6i cing sé tién thi gid tién mua va sé Iugng mua Ia hai dai lugng ti 1é nghich véi nhau. Do dé 80% x 4 x 4.20 eX elertex==16. 100% 20° 5 20 5 Vay cé thé mua duge 16 chiée bit bi. BAI TAP MOt 6t6 di tir A dén B véi van tbe SOknvh va tir B tre vé A voi van tc 45knvh. Thoi gian ca di va vé 1a 6 gid 20 phitt. Tinh thai gian di, thoi gian vé va dé dai quing dung AB. Gia hang ting 20%. Hoi vi cing mét sé tién c6 thé mua it di bao nhiéu phan tram hang ? Hai banh xe néi véi nhau béi mot day ti. Banh xe lon c6 ban kinh 30cm va quay durge 20 vong trong 1 phut. Banh xe nho quay duge 30 vong trong 1 phut, Hoi ban kinh banh xe nho 1a bao nhigu ? Hai xe 6t6 cing di tir tinh A dén tinh B. Xe thir nhat di hét 1 gid 30 phat, xe thar hai di hét 1 gid 45 phut. Tinh van toc trung binh cua méi xe va quing dudng AB. Biét ring trong | phit ca hai xe da di duge 1560m. Dé lam mot cong vigc trong 8 gid cdn 35 cong nhan, Néu c6 40 céng nhan thi céng vige duge hoan thanh trong may gid? 93 94 DANG 3. Chia m6t sé thanh nhéng phan ti l¢ nghich voi cdc s6 cho trvée PHUONG PHAP GIAI Gia sir phai chia sé M thanh ba phan x, y, z ti lé nghich vi cdc sé a, b, ¢ khac 0 cho truéc. Ta cé : ax = by =cz hay qetsG vax+y+z=M. a b Cc Nhu viy dua vé bai todn chia sé M thanh cdc phan ti 1é thudn voi cdc sé 1 1} (aa biét cach gidi), abe vioy Vi dy 1, Ngudi ta chia mOt khu dat thanh ba minh hinh chit nhat ¢6 dign tich bang nhau. Biét ring cdc chiéu rong 1a Sm, 10m, 12m ; cdc chidu dai ciia ba manh co tong bing 138m. Hay tim chigu dai mdi manh va dign tich khu dat. Gidi Goi chigu dai cua cdc hinh chit nhat c6 chiéu rong Sm, 10m, 12m thir ty la x, y. z(m) (vGi x, y, z duong). Theo bai ra ta ¢é : 5x = l0y = 12zvaxt+y+z2= 138. Suy ra Do do z= + 360=30. 2 Vay chiéu dai ciia cdc hinh chit nhat c6 chiéu rong La Sm, 10m 12m thir ty la 72m, 36m, 30m. Dign tich cita khu dat 1a 3.5.72 = 1080 (m’). Nhdn xét. Bai toan trén cé thé gidi nhw sau : 5x Tir Sx = 10y = 12z suy ra — y y 6 Tir d6 tim duge ket qua nhu trén. Vi dy 2. Ba ddi may cay cay ba thita rudng nhu nhau. Déi thir nhat hoan thanh céng vigc trong 2 ngay. D@i thir hai trong 3 ngay va d6i thir ba trong 4 ngay. Hoi méi doi cé may may, biét ring d6i thir nhat cé nhiéu hon di thir ba 3 may va nang suat cdc may nhu nhau. Gidi Goi s6 may cay cia doi thir nhdt, doi thir hai va dOi ther ba thir ty 1a x, y, z (XY, 2€ N’). Cing cay thira rugng nhu nhau va nang suat céc may nhu nhau thi sé may cay va thi gian cay 1a hai dai lugng ti 1¢ nghich. Do do x, y, z ti 1é nghich 2,3,4 vax-z=3. 7 z Ta cé 2x = 3y =42 > alx y 3 =i ts IN (2, 3, 4) = 12 4 37! CNN ( )= 12) nénx=6;y=4;2=3. Vay sé may cay cia d9i thir nhat, d9i thir hai va d6i thir ba thir ty 1a 6, 4, 3 may. Vi dy 3. Chia sé N thanh ba phan ti Ié nghich véi 2 ; 5 ; 6. Biét tng cac binh phuong ctia ba phan dé 1a 1144. Hay tim sé N. Gidi Goi ba phan duge chia cia s6 N la x, y, z. Theo dé bai ta 6 2x = Sy =6zvax+y? +z BCNN (2; 5 ; 6) = 30, chia cho 30 cé 1144 +6745? 286 95 27. 28. 29, 30. 31. 32. 33. Do d6 k = 2 hoac k = -2. N Voi k =2 thi X*¥*2 <2 hay ~ =2 nén N= 52. 154645 26°" . X+y¥+Z N Voi k =-2 thi X*¥*% ~ 2 hay © =-2 nénN =-52. 4645 2H BAI TAP Hay chia sé 470 thanh ba phan ti I¢ nghich vai cdc s6 3 ; 4 ; 5. Hoc sinh cdc lép 7A, 7B, 7C cing dao mt khéi lugng dat nhu nhau, Lop 7A lam xong céng viéc trong 2 gid. Lop 7B lim xong cong vige trong 2,5 gid. Lép 7C Lim xong cong vige trong 3 gid. Hay tinh sé hoc sinh mdi lp tham gia. Biét ring sé hoc sinh lép 7A tham gia nhiéu hon sé hge sinh lop 7C la 10 em. Trong cugc thi chay 100 m, ba ban Ding, Nam, Thang chay véi van téc thir ty til voi 1; 1,2; 1,3. Tinh thai gian chay cua méi ban, biét ring Ding vé dich cham hon Thing la 18 gidy. Tai mGt bai dd xe c6 76 chiée 6t6 cdc logi 40 tan, 25 tin va 5 tin. Biét ring ; sb xe loai 40 tin bing : sb xe logi 25 tin va bing 3 Jogi 5 tn, Hai bai 3 xe cd bao nhiéu xe mdi loai ? Tim d§ dai méi canh cia tam gide biét chu vi cia né 1d 28,2cm va cic dung cao ti Ié nghich véi ; 30,25 ;0,2. Chia s6 M thanh ba phan ti I¢ nghich vi 3 ; 5 ; 6. Biét ring téng cdc lap phuong cua ba phin dé 1a 10728. Hay tim sé M. Ba xe di dat da san bing duge 423 ha. Sé ngay lim viée ciia cdc may ti Ié thuan vai 3 ; 4; 5 sé gid lam viée hang ngay ti Ié voi 7; 8 ; 9 con cong suat ca cdc xe ti 1é nghjch véi 6 ; 5 ; 4. Hoi mdi xe san bing duge bao nhiéu héc-ta dat ? Chi dé 3 HAM SO A. KIENTHUC CAN NHO 4. Binh nghia Néu dai lugng y phy thude vao dai lugng thay ddi x sao cho véi mdi gid tri cua x ta ludn xac dinh duge chi mét gid trj tuong tmg cia y thi y duge goi la ham sé cita x va x goi la bién sé, ta viét y = f(x). 2. Cac cach cho ham sé Céich 1. Ham sé duge cho bing cach ligt ké tit ca cdc cp sé tong img hodc ligt ké cdc c&p s6 d6 trong dang bang. Cach 2. Ham sé duge cho boi cong thite y = f(x). Quy use bién x chi nhan nhiing gid trj lm cho cng thtre c6 nghia. Céch 3. Ham s6 duge cho bang so 4 mii tén. Cach 4. Ham sé duge cho bing each ding 46 thi. Céch 5. Ham sé duge cho bang cach ding loi mé ta sy tuong tg cia x va y. 3. Tap xitc dinh cia ham sé 1a tap hop cdc gid trj cia bién sé. Ta thudng ki higu tap xac dinh cua ham s6 y = f(x) la D. D6i vai ham s6 cho bai cong thitc, néu khong cé ghi tip xdc dinh cua ham sé dy thi ta quy ude ring tap xac dinh cia ham sé Ay 1a tap hgp tat ca cae sé thyc x lam cho céng thie cé nghia. Sé thye y tuong img vai bién x goi la gid tri cia ham sé f tai x, ki higu la f(x). 7-9 GUN TOANT 97 a) c) 98 CAC DANG BAI TAP CO BAN DANG 1. Xéc dinh twong quan ham sé gia hai dai lueng PHUONG PHAP GIAI Cho hai tap s6 X va Y. Dé cé mot ham s6 tir X dén ¥ thi ~ Vai mdi x € X c6 tong tmg duy nhat mot phan tir y © Y. ~ C6 thé c6 cdc sé ca Y ma khéng c6 s6 tuong tmg cia X. ~ C6 thé cé nhiéu sé cia X c6 tuong img vi cling mot phan ti cua Y. vibU Vi dy 1. Dai lugng y cé phai 1a ham s6 cua dai lugng x khéng ? Néu cho bang gia trj tuong img cua ching 1a : x, 5 [/4[3]0]1 b) Lx 3] 2 1 0/3 fyT3 [3 [3 [373 Ly[ 2 | 1 3. [4]5 x} 3]2}ol1 | 91) 4 | -L}o ji} 2 3 yl1l2tala | 5 y | 2 |-3]4]s Giai a) y la ham sé cua x, vi mdi gid tri cba x € {-3 5-45-3505 1} déu cd gid tri tuong img duy nhat y = 3. b) y khong I ham s6 cua x, vi véi x = 3 6 hai gid tr tong img clia y (y = 2: y = 5). c) y la ham sé cita x, vi mdi gid tri ca x € {-3;-2; 0; 1} déu cé mot gid tri tuong img clay € {1525354}. 4) y khong li him sca x, vi vi x = khong tuong img v6i gia tri y nao. Vi dy 2. Cho cac cp s6 (x ; y) nhu sau : 1 1: -2), (0,551); 33-6); Ga; ( ), ¢ ) ¢ ys ¢ 4°2 a) Cac cap sé nay c6 xde dinh ham sé khong ? b) Lap bang cdc gid trj ca ham so. ys 458). 34 a) 35. c) Vé so dé mii tén. d) Ding loi dé mé ta ham sé dé. ¢) Ham s6 d6 c6 thé duge cho bai céng thire nao ? Gidi a) Cac cap sé nay xde dinh mot ham s6, vi voi mai gia tri ciia x ta xde dinh duge chi m6t gid uj wong img ctia y. b) Bang cae gid trj ctia ham sé nhu sau : 1 1 . -— | x -0,5 7 7 | = 1 2 1 = Lx ]=[:[«[els ¢) So dé mii tén x Y d) Ham sé néi trén c6 y ti 18 thudn véi x theo hé 6 ti a = -2 va K€ Xvi = (45-05 5-1 3133}. ¢) Ham s6 noi trén cé thé cho bai céng thite y = -2x Wx e X= (45-0551 51:3). BAI TAP Dai lugng y cé phai la him s6 cia dai Iugng x khong ? Néu biét bing cdc gid trj tuong (mg cua ching la : x] —4 0 [2]4 b) [x 2444 3 yj o [273 ty a Toy f273 Trong cae so 46 mii tén sau day, so dé nio xac dinh mét him sé, so dé nio khdng xdc dinh mot ham sé tir X dén Y ? Vi sao? 99 36. 37. x T x Y x Y x Y y c6 phai la ham sé cia x khong ? néu biét y va x lién hé v6i nhau bai céng thite : a)y=xt+5; b)y=|x}5 oy =x. Cho hinh vuéng 6 canh x. Hay xc dinh ham s6 cho tuong img canh x cua hinh vuéng véi : a) Chu vi C cia nd. b) Dign tich $ cia nd. DANG 2. Tim gié trj cla ham sé khi biét gia tr] cda bién sé va tim gid tr] cua bién sé khi biét gia tri cua ham sé PHUONG PHAP GIAI Dé tim gid trj cia ham sé khi biét gid tri ciia bién sé : — Néu ham s6 duge cho béi bing (hoge so 4), ta chi viée tim trong bang (hode so 48) gid tri cla ham sé tuong img voi gia tr] cho trudc cua bién. — Néu ham s6 duge cho béi cng thie, ta thay gid trj d& cho cua bien vao céng thite dé tinh gid trj tuong img cia ham so. ‘Trutg hop cho trude gid trj cba ham s6 can tim gid trj cia bién ta cing Lim tuong ty. u.vipy Vi dy 1. Cho him sé y = f(x) = =>. z a) Hay dién cdc gid tri tuong img cia ham sé y = f(x) vao bang sau : b) Hay tinh £(6) ; {(-5). c) Tinh cdc gid trj cua x img voi y = -10; y = 15. Giai a) Thay x lan lugt cdc gid tri -3 ; -2; -1; ; 3 ; vao cong thite y = = 46 tim gid trj y tuong img. Ta cd : 3255 @aye5; mayes; f+) =-10; 4) = f-3)=S=2 5 = 25) s: (2) 10; (2) 25. Do dé dién vao bang nhu sau : Voi y =-10thix= —>=!, -10 2 . 531 Voi y = 15 thix= —=--. - xe 153 Vi dy 2. Ham sé y = f(x) duge cho bing bang sau : (_x |[-12 7-05] 0 1 | 2 3 4] Cy [3 7 s [ia [ -s [7 7 3 | a) Tim f(—0,5) ; £(0) ; f(4) b) Tim cdc gid trj cia x tmg voi y=-5; y = 3. 101 38. 39. 102 Gidi Ham sé y = fx) cho bing bang nén mdi cét ghi gia tri ctia cap s6 (x . y) tuong tmg xac dinh ham so. a) Cung cét vai x = -0,5 la y = 5. Vay R-0,5) = 5 Tuong tu f(0) = 1.4. 4) =2 5, tathay x= 1 2 hode x = 3, Vi dy 3. Cho ham sé y = fx) = 2x? +5 a) Tinh f{-1) , (0) , 00,5). b) Tim x dé fx) = 5S Voiy = Gidi , a) f-1) = 2-1)? + 5=7, 0) =20°+5=5, NOS) =205°+5=5.5 b) fx) = 95 nén 2x? + 5. = 55. cox = 25 N= S hole x =-5 BAI TAP Ham sé y = fx) duoc cho bai céng thite y 2x+l a) Dién sé thich hop vao 6 trong trong bang sau sah Balk «| [2] ot “i | 6 | $ b) Tinh f{-5) , 117) c) Tim x bidet y = 10. d) Vor gia tri x nguyén nao thi y nhan gia tri nguyén., Ham sé y = f(x) due cho boi bang sau x Jalal2f-afo]1][2][3]4 y=] 1 | 2] 8 [4 | o | 4] -8 [-12] -16 a) Vidt cc gid tri f(x) ung voi x nhan cae gia ri, 15 3 b) Voi cdc gid tri nao cua x thi f{x) nhan cae gid wi 8 .0.-16 ¢) Hai dai lugng y va x c6 ti 1é thudn khong ? Néu c6 hay tim hé s6 ti 1é cua y ddi vai x va biéu dién y theo x. 40. Ham sé y = f(x) duge cho boi bang sau : 4. y= fx) : a) Tim f(4) ; f(-S) ; (10). b) Véi cdc gid tr nao cia x thi f(x) nhan cdc gid tri tuong tmg 1a 2 ; - c) Hai dai lugng y va x cé ti 1 thuan hay ti 1é nghjch véi nhau ? Hay biéu dién ham s6 trén dui dang céng thite. M6t chiée may bay sau khi cdt canh va dat dO cao 10km da bay lién trong 5 gid vai van téc khong déi 1000knv/h va gitt nguyén dé cao do. a) Hay viét ham sé vé sy phy thude gitta quing duéng S may bay bay duge (tinh bing km) va thi gian t (tinh bang gid) trong 5 gid bay trén. Hoi may bay bay duge 3500 km hét bao nhiéu gio ? b) Viét ham sé vé sy phy thudc gitra dé cao h cla may bay (tinh bang km) va thdi gian t (tinh bing gid) trong khi bay. Hoi may bay d6 cao bao nhiéu sau 4 gid bay ? DANG 3. Tim tap xdc dinh cia ham sé PHUONG PHAP GIAI * Déi voi ham sé duge cho bing cach ligt ké, bing so dé, biéu dé, thi dura vao d6 dé tim tit ca cae gid tri cia bién x, dé 1a tap xde dinh ctia ham sé. * Déi vai ham sé duge cho béi cong thire ma khéng cé diéu kign nao thi tip xae dinh cua ham sé dy la tap hgp tat ca cde s6 thye Lim cho céng thite 6 nghia. vi by Vi dy 1. Cho him sé y = f(x) xdc dinh bai : 1) =-4; 2) =25 1) =4; (5) = 8:f(-25)= -3. a) Cho biét tp xde dinh D cua ham sé nay. b) Ham sé y = f(x) ¢6 thé duge cho béi céng thite nao ? 103 mM. 42. Giai ayD= (152515 25-25), b) Nh4n xét : 1 8)_ (-1).C4) =2.2=14= 2 8= c25{-8) =4, Vay x.f(x) = 4 hay f(x) = 4 Ham sé nay duge cho béi céng thire y = <. x Vi dy 2. Tim tap xac dinh cia cdc ham s6 sau : 1 =2x+5; bby= >: a)y =2x NY ™ 335 1 =; d)y= —=. ix!-2 Ye a xed Giéi a) Biéu thite 2x + 5 ludn xéc dinh véi moi sé thyc x. Do dé tap xdc dinh cia ham s64D= R. b) Bigu thie =" khdng e6 nghiakhi 2~ 3x = O hay x= £. Do d6 tip xic 3x °)y dinh cia him sb la tgp hop cfc s8thye x # 2 ise =R\{2I. ¢) Ta thay |x| - 2 = 0 <9 |x] =2 9x =2;x=-2. Vay tép xéc djnh cia ham sé 1a tap hop cac sé thye x khéc -2 va 2. Tite la D=R \{2;2). 4) Cin didu kign leoee = x+320 x#-3. Vay tap xdc dinh cia ham sé la tat ca cde s6 thy x khde 2 va -3. D=R\{-3;2). BAI TAP Cho ham sé y = f(x) xdc dinh boi bang : x [57/3 ]72,071 [273 mts 2fofi1f2f3 a) Cho biét tap xc dinh D cua ham s6 nay. b) Ham sé y = f(x) c6 thé duge cho bi céng thite nao ? 43. Cho ham sé y = f(x) xdc dinh tir X dén Y bai so dd ny yO x Y a) Cho biét tap xac dinh D cia ham sé. b) Tim f(-1). c) Tim x biét f(x) = 2. 44. Tim tap xdc dinh cla mdi ham sé sau : a)y=2x7+1; b)y=|x +2]; oy=—e ; x+3 3 2 dy=—>; = ; = ; bye Y= Taal *Y- Ta 7 3 1 hy = V5x ; =——__; k) y=2x+ —~. dy Dy (x +1)(x-2) bya 2x x+2 45. Cho ham sé y = f(x), biét ring fl)=3; (3) aly =0; MD=1E; —5)=7. a) Lap bang cdc gid trj tuong img ciia x vay ; b) Tim tap xéc dinh cia ham s6 nay. 46. Mot hinh chit nhat cé chiéu rong 5 cm va chiéu dai 12 cm. Ngudi ta giam méi chiéu di xem. a) Tinh dign tich y cua hinh chit nhat theo x. Dai lugng y c6 la ham so cia dai lugng x hay khong ? b) Tim tap xac dinh cia ham sé y (néu ¢6) & cau a). 105 Chu dé 4 MAT PHANG TOA DO VA BO THI HAM SO y = ax (a # 0) KIEN THUC CAN NHO Mat phing toa do Oxy (hay hé toa dd Oxy) duge xe dinh bdi hai truc sé vudng géc véi nhau : tryc hoanh Ox va true tung Oy ; diém O (giao diém cia hai truc) 14 géc toa dé. Trén mat phing toa d6, mdi diém M xac dinh mOt cp sd (Xo ; Yo) ; Va nguge lai mdi cap so (Xo, Yo) X4e dinh mot diém M. Cap sé (Xo. Yo) goi la toa dé cia diém M, Xo la hoanh d6, yo la tung d6. Ta ki higu M(x,. yo)- Dau ciia toa do diém M(X, Yo) trén mat phing toa do duge xac dinh nhu sau (h.2.1) : a) M nm trong géc phan tu thi xo > 0, yo> 0; b) M nim trong géc phan tu II thi x, <0; yo> 0; ¢) M nim trong géc phan tu III thi xy <0, yo <0: Hinh 2.1 d) M nam trong géc phin tu IV thi x. > 0: ¥. <0. D6 thi cua ham sé y = f(x) la tap hgp tat ca cae diém biéu dién cdc cap gid tri tuong tmg (x ; f(x) trén mat phing toa dé. D6 thj ham sé y = ax (a # 0) li mot dudng thing di qua gic toa dd. Khi vé dé thj cia ham sé y = ax (a ¥ 0) ta chi cn xac dinh thém mét diém A (khac géc O) thuge dé thi thi dug thang OA 1a dé thi cdn ve. B. CAC DANG BAI TAP COBAN DANG 1. anh dau diém trén mat phang toa d6 khi biét toa dé cua né va xac dinh toa d6 cula mét diém trén mat phang toa dé PHUONG PHAP GIAI 1, Dé danh dau diém M(x, ; yo) trén mat phiing toa do ~ Tir diém x, trén Ox ke duong thing (d;) vudng goc vor Ox — Tur diém y, trén Oy ke duong thang (d>) vudng, — Giao diém ctia (d)) va (dz) chinh 1a diém M(x, 2. Dé xac dinh toa dé cua diém M trén mat phing toa do: Tu M ke duong vudng goc voi cdc truc toa do Ox, Oy cat cae true nay tai diém thir ty 1a hoanh d6 va tung d6 cua M I. =viDU Vi dy 1. Vé hé toa d6 Oxy va danh dau vitri cae digm M(1 1,5); N(-1 5 1,5) ; P(-I: -1.5) ; QUI .=1,3) Tu gic MNPQ Ia hinh gi? Gidi M,N. P,Q duge danh dau nhu trong hinh 2.2 © Tir gic MNPQ lit hinh chir nhat Vi dy 2. Xac dinh toa dé cae dinh cua hinh chit nhit OABC va cae dinh cua tam gic PQR Hinh 2.2 trong hinh 2.3 Gidi - Diem A va P nam trén truc hoanh nén co tung dé bing 0. Vay A(4 ; 0), P(-S , 0) = Diém C va R nim tén truc tung nén c6 hoanh dé bing 0. Vay C(O . -2.5) . RO. 1) = Diém O vira nim trén truc tung, vita nim tén truc hoanh nén toa dd cua diém O 1a (0 , 0) — Diém BC 4,-2.5). Q(-2 . 3) Hinh 2.3 107 ML 47. 48. 49. 108 Vi dy 3. Tim trén mat phang toa 49 Oxy nhing diém cé : a) Hoanh d6 bing 2 ; b) Tung d6 bang + ; c) Hoanh 49 bing tung 46 ; 4d) Hoanh 46 va tung 46 di nhau. Gidi . a) Nhimg diém c6 hoanh d6 bing 2 nim trén dudng thing vudng géc voi truc hoanh va cit true hoanh tai diém cé hoanh d6 bing 2. b) Nhang diém cé tung d6 bing 5 nim trén duimg thing voting gée véi truc tung va cat truc tung tai diém cé tung 46 bing + c) Nhimg diém cé hoanh 46 bing tung 46 nim trén dudng thing chita cic tia phan gidc cia cdc géc phan tu I va III. 4) Nhitng diém cé hoanh dO va tung dé 1a hai sé déi nhau nim trén dung thing chita cdc tia phin gidc cia cdc géc phan tw II va IV. BAI TAP VE hé toa do Oxy va danh dau vj tri cdc diém sau trén dé : AG pi B(-2 ; 1) 5 C(2,5 ; 2,5) ; D(-3 ; -2). Trén mat phing toa 46 Oxy : a) Danh dau vj tri cae diém M(1 ; 1) ; NG ; 1); PG ; 2). b) Xdc dinh toa dé diém Q dé tt gide MNPQ 1a hinh chit nhat. a) Xac dinh tog dé cdc diém M, N, P, Q trong hinh 2.4. b) Nhan xét vé toa d6 va vi tri cla cdc cap diém M va N, M va P, M va Q, PvaQ. Hinh 2.4 50. Trén mat phing toa d6 hay tim tit cd cdc diém : 51. 52. a) Cé hoanh dé bing 0. b) Co hoanh 6 bing a (a + 0). c) Cé tung d6 bang 0. d) C6 tung dé bang b (vai b # 0). a) Viét tit ca cdc cap sé (x ; y), biét ring x, y déu thuge {1 ;-1 ; 2}. b) Danh dau vj tri cdc diém biéu dién cac cAp s6 trong céu a) trén Oxy. c) Tap cae cap sé trong cu a) CO pin, Toan xdc dinh mt ham sé khong ? Lip bang cdc gid tr] tuong tmg x, 10 y dé chimg to diéu do. Diém Toan va Tieng i cua 5 em dy thi hoc sinh gidi cdp Tiéu hoc duge biéu dién trén mat phing toa d6 (h 2.5) mai don vj bieu dign 1 diém. Hoi a) Diém Toan va diém Tiéng Viét ca mdi ban 1a bao nhiéu ? b) Ai duge diém Toan cao nhat ? c) Ai duge diém Tiéng Viét thap nhat ? -nusuarvae i O 12.3 4 $ 6 7 & 9 10 Bibm Ting Viet Hinh 2.5 DANG 2. 26 thj ham sé y = ax (a # 0) PHUONG PHAP GIAI 1, Mt diém thude 44 thj (C) cia ham sb y = f(x) néu c6 toa do thoa min ding thie y = f(x). Nguye Iai, mot diém 6 toa 6 thoa min ding thite y = f(x) thi né thude dé thj (C) cita ham sé y = f(x). Ta c6 M(Xo 5 Yo) € (C) $ Yo = fixo). 2. Dé vé dé thj ham sé y = ax (a # 0) ta chi cdn xc dinh thém diém A(I ; a). Dug thing OA la do thj cla nd. a) Khia > 0 dé thj ham sé y = ax nim 6 géc phan tu I va III. b) Khia <0 dé thj ham s6 y = ax nam 6 géc phan tu II va IV. 3. Dé thj ham sé hing y = m la dudng thing vudng géc voi truc tung tai diém 6 tung dé biing m. Dac bigt truc hoanh la do th) ham sé y = 0. 109 110 i viny Vi dy 1. Cho ham sé y = 5x. Cac diém A(1 ; 2) ; B(2 ; 10) ; C(-2 ; 10) of i Joo thuge dé thi cia ham sé nay khong ? Gidi Dat y = f(x) = 5x. #Xétdiém A(1 ; 2) cox = 1; y =2. f(1) = 5.1 =5 #2, tie la 2 # (1). Vay diém A khéng thude dé thj him sé y = Sx. © Xét diém B(2 ; 10) cx =2;y= 10. (2) = 5.2 = 10, tire 1a 10 = £(2). Vay diém B thude dé thj him sé y = 5x. © Tuong ty c6 f(-2) = -10 10; y = ¢ ! ) =-1 nén diém C khéng thuge dd thi, diém D thude dd thj ham sé trén, Vi dy 2. Vé trén cing mot hé truc toa do Oxy dé thj cia cdc ham sé y 1 =3xvay= -3* - Giai (h 2.6.) ¢Vé dé thj ham sé y = 3x. Cho x = 1 thi y = 3 nén AC. ; 3) thuge dé thj ham sé y = 3x. Dudng thing OA Ia dé thj cia ham sb y =3x. Ve dé thj ham sé y = Cho x =-3 thi y = 1 nén B(-3 ; 1) thuge di thi ham sé y =~2x. Dudng thing OB 1a dé thi cia ham sé y = ahx, 53. Vi dy 3. Dé thj (C) cufa ham sé y = ax di qua diém M(-3 ; 5). a) Hay xdc dinh a ; b) Cac diém NG ; -5) va PC; S46 thude dé thi (C) khong ? ¢) Tim trén (C) diém Q cé tung dé bing 2 va diém R 6 hoanh do bing 6. . - Gidi a) Dé thi (C) ca him sé y = ax di qua diém M(-3 ; 5) nén ta co 5 S=a(-3)ea=-2. adeas—3 Vay (C) la dé thi ham sé y = ~3x. b) Do -§ =-3.3 nén NG :-5) € (©) 5.5, .0. 5 3 737) nen PL 3) €(C). €) Biém Q « (C)nén 2 = -5, suy a 6 6 = -©. viya{-8:2]. ners vol 3 ) Diém R € (C) nén y = -26 = -10. Vay RG ; -10). Vi dy 4°. Vé dé thi ham sé Hinh 2.7 2x vGi x20 Gidi Dé thi ham sé trén gdm hai tia OA, Bz va mot doan thing OB vai AC ; 2), B(-2; 1) va Bz L Oy (hoae Bz // Ox) (xem hinh 2.7). BAI TAP Cho ham sé y = x? + 1, Cae diém A(I ; 2) ; B22 ; 1); CCI; 2) ; DO ; 0) ¢6 thudc dé thj cia ham sé nay khong ? 5S. 56. 58. 59, 60. 61. 62. 112 . Dé thi ham sé y = ax la dung thing OA Cho ham sé y = ax. Xae dinh a, biet ring 6 thi cua no di qua diém A(-1 ;-5). Cho ham s6 y = ax + b. Xac dinh a, b ; biét ring dé thi cua no di qua hai di¢m M(0 ; 5) va N(-1 ; 4). Ve uén cing mgt hé tnx toad Oxy dé thicua ed kim sb y= 4 x. y=-2e: y=4x trong hinh 28 a) Xac dinh a. b) Danh dau diém B trén dé thi co hoanh d6 bang 2. Xac dinh toa dé cua B ¢) Danh dau diém C trén dé thi co tung d6 bing 5 Xae dinh toa d6 cuia C Hinh 2.8 Cho ham sé y = (2m = I)x a) Xac dinh m, biét ring dé thi ham sé di qua diém A(-1 ,-1) b) Vé dé thi ham sé img vai m vita tim duge 6 cau a) Ve dé thi ham sé y = [2x| Cho ba diém A(-1 . 4), B(2 ,-8) , CUS ,-6). Ching to ring ba diém A, B, C thing hang Dung thing di qua géc toa dé va qua diém A(-S ; 3) la dé thi cua ham sé nao ? Cho ham sé y = fx) 06 dé thi gdm hai tia OA va OB vai A(-1 ; 3) va B(2 , 5) a) Hay viét cong thite xac dinh ham sé dé va vé dé thi cia nd b) Cac diém C(-2 , 6) , D(2 ,-6) c6 thude dé thi ham sé khong ? Chu dé5 DO THI CUA HAM SO y = : (a# 0) KIEN THUC CANNHO Dé thi ham s6 y = = (a # 0) gém hai nhanh (hai dudng cong) déi ximng nhau x qua géc toa dé (ta goi la hyperbol) (h. 2.9) Néu a> 0 thi m6t nhanh nim 6 géc phan tu I, mot nhénh nim 6 gée phan tu IIL. Néu a <0 thi mét nhanh nam 6 g6c phin tu II, mot nhinh nim 6 géc phin tr IV. Hinh 2.9 CAC DANG BAI TAP CO BAN PHUONG PHAP GIAI 1. Dé xc dinh a cia ham sé y = = khi biét dé thi cia né di qua diém (x, x ta chi viéc thay x = Xo ; y = Yo Vao cng thite trén C6 a = Xoo. 2. Dé vé dé thi ham sé y = a. x — Vé m6t nhanh cita dé thj (img véi x > 0) bing cach xdc dinh it nhat 5 diém cua nhanh nay, roi ndi theo nét cong S$ diém d6 lai (cha ¥ nhanh nay chi tién sat dén hai trye Ox, Oy nhung khéng bao gid cat hai truc toa d6). — Lay d6i ximg nhanh vita vé qua goc toa dé dé durge nhanh thir hai. vi oy Vi dy 1. Dé thj (H) cua ham sé y ® giquadiém a(t ;-6). x 3 a) Hay xdc dinh a. ; 10) c6 thude dé thj (H) khong ? b) Cac diém B(2 ; -1) ; Ci : ¢) Tim trén (H) dim D 6 hoanh d6 bing 5 va didm E 66 tung dé bing —. BPP GI TOANT 113 Gidi a) DB thi (H) cia him sb y = £ di qua diém AC ; 6) nén -6 = vials a= (6.2 =-2, Vay (H) la dd thj cia ham sé y = 2. b) Diém BQ ; -1) c6 xp =2; yp =-I. Do ya = ae = = nén B € (H). . Diém oc 5 10) 66 xe = : syc=10. Do ye# — (vi 10 # ~2) nan ¢ (H). Xe 1 5 ¢) Do D € (H) nén yp = =-4. Vay D6 toa 45 (5 +4). 1 2 DoE € (H)nén-2 = 2 3 xp =(-2):(-1y a4, 20 x— 2 Vay E 66 toa d6 (4-2). Vi dy 2. Dé thj him sé y = = (@ + 0) nim 4 goc phan tu nao ctia mat phing x toa d ? Biét ring mot nhdnh cita né di qua diém M(1 ; 2) ? Hay vé dé thi ham sé do, Gidi Nhan thay M(1 3 2) ndim & géc phn tu I nén dé thj ham sé y = : (a0) sé nim 6 géc phan tu I va géc phan tu III. #1} thi ham s6 y = di qua diém M(; 2) néna:2= + eoa=2, Vay ham sé 6 céng thi y = 2. x 114 Ve dé thi ham sé y = 2 nur sau: Vé inh tir i qua eb dif AC 34); 52, ¢(2:4): pes :B4: 4 BO 52), (5:5): DQ i Ds EM; 5). Lay di xtmg qua géc toa dé dé duge nhanh thir hai. Dé thj ham sé y = 2h dung hyperbol gém hai nhanh dudmg cong nim & x goc phan tu I va géc phan tw III (nhu hinh 2.10), Hinh 2.10 115 63. 116 Vi dy 3. Dd thj (d) cua ham sé y = ax edt dé thi (H) cua ham soy diém A(-1 ; -2). a) Xae dinh a, b. b) Chimg t6 ring (H) con edt (d) tai diém B nia. Xée dinh toa do cia diém B. Giai a) Dé thi (d) cia ham sé y = ax di qua A(-1 ; -2) nén -2 = a(-l) > a=2. Dd thj (H) cia him sé y = : di qua A(-1 ; -2) nén-2 = f eb=2. Vay (d) 1a dd thj cia ham sé y = 2x ; (H) la do thj cua ham s6 y = 2. x b) Hoanh d6 giao diém cia (H) va (d) thoa man 2x = z eoxatl. Voi x = 1 thi y = 2 tacé ACI ; 2). x =-1 thi y =-2 ta cd B(-I ; -2). BAI TAP DB thi cia him sé y = aa di qua diém A(-1 ; -3). a) Xac dinh m. b) Cae diém BQ2 ; 3 ), C(I; -3) ¢6 thuge dé thi khong ? ¢) Tim tén di thj diém D c6 hoanh dé biing 3 va diém E co tung do bang 6. Dé thi ham sé y = * (a # 0) nim 6 géc phan tu nao ctia mat phing toa do ? Biét ring mot nhinh cua né di qua diém M(-1 ; 4). Hay vé dé thi ham s6 dé. D6 thj ham so y = i di qua diém P(1 ; 1). a) Hay xc dinh m. ) Xée dinh tog 46 giao diém cita d6 thj ham s6 trén voi dé thi him so y = 4x ? Voi dé thj ham sé y = 4x.

You might also like