SCHOOL OF PHYSICS AND ELECTRONICS

Тогтмол гүйдлийн хэлхээ

Бүлэг 5: Үйлдлийн өсгөгч

Б. Бат-Отгон © 2012 Улаанбаатар

1

5.1 Удиртгал Бүлэг 5

Хэрэв А нь амжилт юм бол А=X+Y+Z байна. Х

бол хөдөлмөр, Ү бол наргиа, харин Z амаа
хамхилт. Алберт Айнштайн (1-р хэвлэл…)

Тунгаан боддоггүй бол сохроор дагагч,

чадваргүй бол тэнэг, зориггүй бол боол мөн.
Лорд Байрон (4-р хэвлэл...)

2
5.1 Удиртгал Бүлэг 5

Түүхээ мэдэхгүй бол?

1873 1889 1906 1950-1960

Эдисоны ламп Флемингийн ДеФорестийн Пентод ламп
диод триод
Эдисоны
эффект

5.1 Удиртгал Бүлэг 5

ХХ зууны электроникийн хөгжил ваакуум хоолойн

лампнаас эхэлсэн.

John Ragazzini, National Defense

Research Council, 1947 онд анхны
үйлдлийн өсгөгчийг электрон
лампаар бүтээсэн.

Үйлдлийн өсгөгч нь хүчдлээр

удирдагддаг хүчдлийн үүсгүүр юм.

Operational Amplifier = OpAm

4
5.2 Үйлдлийн өсгөгч Бүлэг 5

Үйлдлийн өсгөгч нь нэмэх, хасах, үржих хуваах,

дифференциалчлах, интегралчлах гэх мэт
математик үйлдлүүд гүйцэтгэдэг хэлхээг бүтээдэг
идэвхтэй элемент юм.

Төрөл бүрийн чадал бүхийх хэлхээнд зориулагдсан ҮӨ-үүд.

5.2 Үйлдлийн өсгөгч БүлэгCh.9

5
GENERAL PURPOSE OP-AM

ABSOLUTE MAXIMUM RATINGS μA741 Operational Amplifier

Symbol Parameter UA741M UA741I UA741C Unit
VCC Supply voltage ±22 V
Vid Differential Input Voltage ±30 V
Vi Input Voltage ±15 V
Ptot Power Dissipation 500 mW
Toper Operating Free-air -55 to -40 to 0 to +70 °C
Temperature Range +125 +105
Tstg Storage Temperature Range -65 to +150 °C

6
5.2 Үйлдлийн өсгөгч Бүлэг 5

Үйлдлийн өсгөгчийг Хамаарах

тэжээх байдал хүчдлийн үүсгүүр
А – задгай хэлхээний
өсгөлт

5.2 Үйлдлийн өсгөгч Бүлэг 5

Үйлдлийн өсгөгчийг
тэжээх байдал

ҮӨ-тэй хэлхээнүүдэд
тэжээлийн холболтыг
зурахгүй байх нь элбэг.
Энэ нь холбохгүй гэсэн
үг биш юм.

8
5.2 Үйлдлийн өсгөгч Бүлэг 5

Жишээ бодлого: uA741 үйлдлийн өсгөгчийн A=2‧10 5, Ri=2MΩ,

Ro=50Ω бол зурагт үзүүлсэн хэлхээний битүү хэлхээний өсгөлт
vo/vs харьцааг ол. Мөн i гүйдлийг vs=2V үед тооцоол.

Үйлдлийн өсгөгчийн загварыг ашигласан хэлхээний зураг.

∙ ∙ ∙ ∙
9

5.2 Үйлдлийн өсгөгч Бүлэг 5

Жишээ бодлого: Үргэлжлэл.

∙ ∙ ∙ ∙

. ⇒ .

. ∙
∙

.
. ∙
∙ ,
10
5.2 Үйлдлийн өсгөгч Бүлэг 5

Жишээ бодлого: Өмнөх жишээний 741 ҮӨ-ийг дараах маягаар

холбожээ. vs=1V бол vo болон io гүйдлийг ол.

∙ ∙ ∙

∙ ∙
11

5.2 Үйлдлийн өсгөгч Бүлэг 5

Жишээ бодлого: Үргэлжлэл

∙ ∙

∙ ∙ ∙ /

∙ ∙ ∙

.
‖ .

12
5.3 Идеаль үйлдлийн өсгөгч Бүлэг 5

Идеаль ҮӨ-ийн:
1. Задгай хэлхээний өсгөлтийн коэффициент ∞
2. Оролтын хэлхээний эсэргүүцэл ∞ 
3. Гаралтын хэлхээний эсэргүүцэл 0 

Дүрэм №1:
Оролтын эсэргүүцлүүд хязгааргүй учир:

Дүрэм №2:
Оролтоор гүйдэл гүйхгүй учир:

, буюу

Энэ дүрэм нь зөвхөн сөрөг тэмдэгтэй оролтонд гаралтын дохио

холбогдсон үед буюу сөрөг гэдрэг холбоотой үед хэрэгжинэ.
13

5.3 Идеаль үйлдлийн өсгөгч Бүлэг 5

Жишээ бодлого: Өмнөх жишээг идеаль үед бод.

i1=0 учир:

2-р дүрмээр:

гэдгээс

. . .

14
5.4 Эргүүлдэг өсгөгч Бүлэг 5

Эргүүлдэг өсгөгч:

ҮӨ дээрх эргүүлдэг өсгөгч ба

түүний эквивалент хэлхээ.

Эргүүлдэг өсгөгчийн өсгөлт.

15

5.4 Эргүүлдэг өсгөгч Бүлэг 5

Эргүүлдэг өсгөгч:

∙
∙ ,

. ⇒ .

. ∙
∙

.
. ∙
∙ ,
16
5.5 Үл-эргүүлдэг өсгөгч Бүлэг 5

Үл-эргүүлдэг өсгөгч:

1 ба 2-р дүрмээс:

ҮӨ дээрх үл-эргүүлдэг өсгөгч.

Үл-эргүүлдэг өсгөгчийн өсгөлт.

17

5.5 Үл-эргүүлдэг өсгөгч Бүлэг 5

Жишээ бодлого: vo хүчдлийг ол.

1-р арга: Суперпозицын зарчим

2-р арга: Зангилааны арга

а зангилаан дээр:

гэдгээс:

18
5.5 ҮӨ дээрх давтагч Бүлэг 5

Үл-эргүүлдэг өсгөгч:

1 ба 2-р дүрмээс:

∞, ⇒ ?

Үйлдлийн өсгөгч дээрх давтагч, түүний хэрэглээ.

19

5.6 Нийлбэрийн өсгөгч Бүлэг 5

Нийлбэрлэгч өсгөгч:
Эргүүлдэг оролт буюу а зангилаан дээр:

гэдгээс:

Хэрэв: ⋯ бол:

20
5.6 Нийлбэрийн өсгөгч Бүлэг 5

Жишээ бодлого: vo , io утгуудыг тооцоол.

. .

Номны хариу алдаатай!

21

5.7 Ялгаварын өсгөгч Бүлэг 5

Ялгаварын өсгөгч: Суперпозицын зарчимаар:

/
?
/

22
5.7 Ялгаварын өсгөгч Бүлэг 5

Жишээ бодлого : байх өсгөгчийн хэлхээ зохио.

23

5.7 Төхөөрөмжийн өсгөгч Бүлэг 5

Instrumentation Amplifier:

Ийм өсгөгчийг R4-өөс бусад элементүүдийг нь нэг ялтсанд багтаан

үйлдвэрлэдэг. Оролтын эсэргүүцэл өндөртэй ялгаварын өсгөгч юм.
24
5.8 Шаталсан ҮӨ хэлхээ Бүлэг 5

ҮӨ-ийг шаталсан байдлаар дараалуулан холбож болно.

25

5.8 Шаталсан ҮӨ хэлхээ Бүлэг 5

Дараах жишээнүүдийн vo, io утгуудыг ол.

26
5.9 Компьютер симуляци Бүлэг 5

7-р слайдын жишээг симуляцласан байдал.

9-р слайдын жишээг

симуляцласан байдал.

27

Эзэн хичээвэл заяа хичээнэ.

28