УНИВЕРЗИТЕТ „ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ” – ШТИП

ФАКУЛТЕТ ЗА МЕДИЦИНСКИ НАУКИ

ВТОР ЦИКЛУС СПЕЦИЈАЛИСТИЧКИ СТУДИИ

-СПЕЦИЈАЛИСТИЧКИ ТРУД -

Тема : ,, Деформитети на 'рбетниот столб кај децата и

нивна рехабилитација и третман во Општина Штип

во период 2010-2012 година”

Ментор: Кандидат:

Проф.д-р.Гордана Панова Плешков Дарко

број на индекс 211104

0тсек-физиотерапевт-кинезитерапија

Штип, 2014 год

Комисија за оценка и одбрана

Ментор: Проф.Д-р Гордана Панова
Факултет за медицински науки – Штип

Претседател :
Факултет за медицински науки - Штип

Член :
Факултет за медицински науки - Штип

Член :
Факултет за медицински науки - Стручни студии

Датум на одбранa: 2014 год.

Благодарност до менторот Проф.Д-р Гордана Панова затоа што ми

помогна да се стекнам со многу нови знаења коишто ми пимагаат во
понатамошното мое усовршување. Голема благодарност затоа што беше
добар педагог и знаеше своето знаење да го пренесе на нас студентите .
Ми претставуваше чест и задоволство што имав можност да работам под

2
нејзино менторство.

Ми беше професор по повеќе предмети и умееше да соработува со нас

студентите, имавме доверба во неа и секогаш со почит се обраќавме кон
неа , а таа на иститот начин ни возвраќаше. Имаше доверба во нас, нè
подучуваше и нè упатуваше кон вистинската цел. Нејзините знаења и
професионалност ми помогнаа во изработката на трудот да изгледа
целосно таков каков што е сега, со што тој би се претворил во важен
чинител во развојот на медицинската наука.
Премногу значајна благодарност до моето семејство, кое безрезервно ме
поддржуваше и ми помагаше во текот на моите студии.
Мојата голема благодарност и до сите останати професори, асистенти,
лектори, кај кои во текот на моето студирање посетував настава и стекнав
нови, корисни знаења. Им благодарам од срце .
Чувствувам потреба да им се заблагодарам на многу луѓе, бидејќи ниту
еден рехабилитациски процес за `рбетни искривувања не може да се
оствари без соодветен рехабилитациски тим. Бев поттикнат, инспириран и
поддржан од страна на сите оние што веруваа во мене и ме научија да
верувам во сопствената интуиција.
Мојата неизмерна благодарност!

3
,,Деформитети на 'рбетниот столб кај децата и нивна рехабилитација и третман во
Општина Штип во период 2010-2012 година”

Краток извадок

Исправената положба на човекот е услов за непрекинато одржување

на рамнотежа помеѓу паравертебралната мускулатура и центрипеталната
сила. За да се одржи исправената положба кај човекот во текот на
еволуцијата, се развиле физиолошки кривини гледани во сагитална
рамнина: лордоза во вратниот и лумбалниот дел на 'рбетниот столб и
кифоза во торакалниот дел на 'рбетниот столб. Додека 'рбетниот столб
гледан во фронтална рамнина треба да е рамна вертикална линија. Овие
кривини во физиолошка граница се нормална појава, додека нивно
зголемување или намалување се смета за патолошко.

Во оваа тема подетелно се обработува и се објаснува

кинезитерапевтскиот третман кај деформитети на 'рбетниот столб како и
превенција и лечење на дисфункцијата на локомоторниот систем кај
млади лица во периодот на раст и развој. Промените на 'рбетниот столб
кои водат кон деформитети најчесто се однесуваат на лошото држење на
телото, кое не било на време откриено. За да се спречат влошувањата
како и за подобрување на лечењето, голема улога има
кинезитерапевтската програма на вежби кои се состојат од вежби за
загревање, дишење, истегнување, зајакнување и оперативно лекување.

Клучни зборови

кифоза,сколиоза,лордоза,кинезитерапија,вежби,превенција

TITLE

4
 Short extract

The upright posture of the man is a condition for continuous

maintaining of the balance between the paravertebral musculature and the
centripetal force. For this upright posture to be maintained physiologic curves
observed in sagittal plane are developed during the evolution: lordosis in
jugular and lumbar part of the spinal column and kyphosis in the thoracic part
of the spinal column. The spinal column observed in the frontal plane should
be a flat vertical line. These curves in physiological limit are normal while their
increase or decrease is considered pathological.

In this diploma thesis a detailed analysis is made on the physiotherapy

treatment with spine deformities as well asprevention and treatment of the
dysfuncion of the locomotor system ,with young people in the period of
growth and development .The modification in the spine which lead to
deformities are most offen related to the improper body posture that has not
been detected on time.The physiotherapeutic exercise program which consists
of warm – up exercies,breathing exercises,stretchingexercises,strengthening
exercises etc,plays a big role in preventing the deteriorations and improving
the treatment and operative treatment.

Key words

kyphosis , skoliosis, lordosis, phusiotherapy treatment, prevention, exercise

program

5
 С О Д Р Ж И Н А:

ВОВЕД (Introduction)...................................................................................................................... 7
ПРЕГЛЕД НА ЛИТЕРАТУРАТА (Review of literature).............................................................. 8
Анатомија на 'рбетен столб..................................................................................................... 8
Динамика на 'рбетниот столб............................................................................................... 11
Деформитетите на 'рбетниот столб.................................................................................... 12
Сколиоза.................................................................................................................................. 13
Дефиниции за сколиоза..................................................................................................... 14
Видови сколиоза................................................................................................................... 15
Кифоза...................................................................................................................................... 25
Лордоза.................................................................................................................................... 34
МЕТОДИ НА ИСТРАЖУВАЧКАТА РАБОТА (Methods of research)............................54
ЦЕЛ НА СПЕЦИЈАЛИСТИЧКИОТ ТРУД........................................................................... 56
Резултати (Results)............................................................................................................... 57
ЗАКЛУЧОК (Concluding remarks).............................................................................................. 59
КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА (References)................................................................................. 61

6
 Лого

Како и секое друго дете, детето со проблеми во 'рбетниот столб има

потреба од движење. Развојот на неговото движечко однесување е изложено на
специфични нарушувања. Овие деца го користат потенцијалот кој го поседуваат
и развиваат една видеоизменета форма на движечко однесување. Тоа
специфично однесување се карактеризира со функционални ограничувања.

Логото е симбол на движечката перспектива. Како што се гледа од

сликата овие деца со тешкотии не можат да ги испружат рацете нагоре бидејки
ќе почуствуваат болки во пределот на грбот и имат отежнато движење. Логото
ја симболизира движечката перспектива на развојот, очекувана од таа
специфична физиотерапевтска помош.

7
 ВОВЕД (Introduction)

Тема на оваа дипломска работа е кинезитерапевтски третман кај

деформитети на 'рбетниот столб како и превенција и лечење на дисфункцијата
на локомоторниот систем кај млади лица во периодот на раст.

Ако се земат предвид резултати од анализите на неколку заводи за

рехабилитација се доаѓа до заклучок дека најчест деформитет на 'рбетниот
столб е сколиозата, која најчесто се појавува кај лица од женски пол, а во
адолесцентниот период кифоза и лордоза.

Сл.1 Болка во 'рбетниот столб

Резултатите од систематските прегледи на децата во основните и

средните училишта зборуваат дека деформитетите на 'рбетниот столб од
година во година се во пораст. Коскено-мускулниот систем на децата во развој
под влијание на внатрешните и надворешните фактори подложен е на
деформации. Наследноста и лошите навики во држењето, претешките школски
торби, кратковидоста, неадекватни школски клупи и столчиња, недоволната
физичка активност доведуваат до нарушена статика на 'рбетниот столб, па како
резултат на ова има појава на кифоза, сколиоза и лордоза. За правилно
лекување на овие деформитети потребна е правилна дијагностика,правилен
кинезитерапевтски комплекс, како и добар кинезитерапевтски тим кој добро ја
познава анатомијата, патобиомеханиката, кинезиологијата и
патокинезиологијата на 'рбетниот столб.

8
 ПРЕГЛЕД НА ЛИТЕРАТУРАТА (Review of literature)

Анатомија на 'рбетен столб

‘Рбетниот столб (columna vertebralis) го градат 33-34 куси коски или

прешлени (Vertebrae). Прешлените се делат на :

• 7 вратни (vertebrae cervicales),

• 12 градни(vertebrae thoracicae),
• 5 слабински (vertebrae lumbales),
• 5 крстни (vertebrae sacrales)
• 4-5 тртички (vertebrae coccygae).

Првите 24 прешлени се слободни и подвижни, додека последните 9-10

меѓу себе се сраснати во две коски и тоа во крстна коска (os sacrum) и
тртичка коска (os coccygis).

На секој прешлен се разликуваат следните делови:

• Прешленско тело
• Прешленски лак
• Израстоци на прешленот

Сл.2 Составни делови на 'рбетот

9
 Коските на 'рбетниот столб помеѓу прешленските прстени и фиброзното
ткиво сочинуваат силен и отпорен носач на тежината на телото, и многу
еластична осовина на телото. Кај возрасните во исправен став 'рбетниот столб
личи на издожена латинична буква С.

Мускули кои учествуваат во движење на 'рбетниот столб:

- Мускули флексори на `рбетот: m.rectus abdomenis,m.pyramidalis,

m.obliquus externus abdominis, m.obliquus internus abdominis, m.transvesus

abdominis, m.sternocleidomastoideus, m.psoas major, m.psoas minor.

• Мускули екстензори на `рбетот: m.errector spinae (m.spinalis,m.longissimus,

m.iliocostalis), m.transversospinalis (m.semispinalis, mm.rotatores breves et longi,
m.multifindus), m.quadtatus lumborum, mm. Intertransversarii mediales et laterals.

-Латерална флексија: m.errector spinae, m.rectus abdominis,m.obliquucus

externus abdominis, m.transvesus abdominis, m.quadtatus lumborum, m.psoas
major, m.psoas minor, m.transversospinalis, mm.intertransversarii,
m.sternocleidomastoideus, m.levator scapulae, m. levatores costarum breves et
longi, m. seratus posterior superior, m.seratus posterior inferior, mm.intercostales
externi и mm.intercostales interni.

-Мускули ротатори на `рбетот: На вратот – m.sternocleidomastoideus,по

должина на `рбетот m.obliquus internus abdominis, m.transversospinalis, mm.
psoas major et minor.

10
Сл.3 Мускули кои овозможуваат подвижност

11
Динамика на 'рбетниот столб

Движењето на 'рбетниот столб е во три рамнини: фронтална,

сагитална и хоризонтална. Преку овие рамнини се прават следните
движења на 'рбетот:свиткување (fleksija), истегнување (ekstenzija), бочно
свиткување (lateralna fleksija) и увртување (rotacija).

'Рбетен столб Свиткување Истегнување Бочно Увртување

свиткување
(Columna (fleksija) (ekstenzija) (rotacija)
(lateralna
vertebralis)
fleksija)

Вратен дел 45-50° 85° 40° 90°

Граден дел 30-40° 20-25° 25° 30°

Лумбален 50° 15° 15-20° 5°

дел

Табела.1 Амплитудни движења на одделни делови на 'рбетниот столб во сите

рамнини според проф. м-р Мирослава Стојановска.

Table.1 Аmplitude movement of certain parts of the spine in all plains.

Како што се гледа од погоре прикажаната табела најголем дел од подвижноста

на 'рбетот му припаѓа на вратниот дел, најмалку подвижен е грбниот дел , а
слабинскиот дел на 'рбетот по својата подвижност е помеѓу вратниот како
најподвижен и грбниот кој е најслабо подвижен.

12
 Сл.4 Движења во 'рбетниот столб, главата и трупот

Се смета дека 'рбетните кривини му даваат на 'рбетот поголема

еластичност и отпорност.'Рбетот благодарејќи на своите кривини е 17 пати
поотпорен отколку да е сосема прав. Поради цврстината на сакроилијатичениот
зглоб карлицата не може да врши движења, а тоа не предизвикува реакција на
другите делови на 'рбетот ,особено на лумбалниот дел.

Деформитетите на 'рбетниот столб

1.Сколиоза

2.Кифоза

3.Лордоза

Сколиоза

13
 Сл.5 Разлика - нормален 'рбет и сколиоза

Сколиозата е медицинска состојба, каде што се забележува латерално

искривување на ‘рбетот во фронталната рамнина, истовремено има и торзија
на прешлените , завртување околу неговата оска. Иако е сложена
тридимензионална деформација, доколку би се видело на рендгенските снимки
од задната страна, ‘рбетот на лицето со сколиоза може да изгледа повеќе како
буквите „S” или „C” отколку како права линија. Девијацијата на сколиозата може
да биде на лева или десна страна, но може да постои и компензирана
сколиоза, каде на едниот дел на ‘рбетниот столб искривувањето е на левата
страна, а во друг дел на десната страна.

14
 Цел: правилно да се следи и да се лечи сколиозата неопходно е да се
класифицираат по етиологијата, анатомија, страна на деформацијата,
возраста на детето.

Дефиниции за сколиоза

Идиопатската сколиоза претставува комбинација на усукани региони сврзани

од соединувачки зони. (Doubousset 1992).

Сколиозата е сложен процес на деформирање на трупот вклучувајќи

морфологични промени и целосно видоизменување на ’рбетот, кои се
поместуваат од нормалната позиција во сагиталната рамнина, во комплексна
тридимемензионална торзиона геометрија во просторот. (Aubin 1998).

Сколиоза е термин кој се користи да се опише странична кривина на

’рбетот. Во повеќето случаи се инволвирани торакалните прешлени, чија оскова
ротација ја подпомага тридимензионалната деформација на трупот.
(Moe/Nachemson / Lehnert-Schroth).

Многу вариации на кривини на ’рбетот се наоѓаат и во луѓе кои се во

добра здравствена кондиција….. (Хипократ).

Искривувања поголеми од 10 степени измерени по Cobb се разгледуваат како

деформација. Страничното ‘рбетно искривување се нарекува сколиоза, по
грчкиот збор “skolios” што значи искривен. (Hawes 2003).

Структурната сколиоза е сврзана со загуба на флексибилност во еден

или повеќе сегменти на искривениот ’рбет. Прешлените се сковани во ротирана
позиција, ’ребната грбка е ригидна, нормалната градба на градниот кош се
видоизменува а дисковите помеѓу прешлените се притиснати или клиновидни.
(Lonstein 1995).

Возможно е пoвеќето од структурниоте ’рбетни деформации да

започнуваат како функционални искривувања и стануваат фиксирани по
определено време. (Goldberg 1978, Riseborough/Herndon 1975).

15
Видови сколиоза

Класификација на сколиозата според етиологија:

-Според етиологијата, современата класификација ги дели сколиозите на

две големи групи:

структурaлни и неструктурaлни.

Сколиоза значи кривина на 'рбет во фронтална рамнина која се

карактеризира со странично искривување на еден дел или цел 'рбет со
ротација или без неа.

Функционална сколиоза или неструктурелна

Функционалната сколиоза се карактеризира и како сколиотично лошо

држење, без структурни промени и нема елементи на ротација. Сколиозата е
функционална доколку искривувањето се губи при свиткување на напред (тест
на наведнување) или кога детето е во лежечка положба, а сколиозата исчезнува
со отстранување на причината.

Причина за појава е нарушената статика: разлика во должината на

нозете, деформитети на колковите, колената и стапалата, присуство на спазам
(грч) на мускулите на едната страна од грбот, искривена глава како резултат на
тортиколис (скратен мускул на вратот), проблеми со слухот или видот. Меѓутоа,
ако навреме не се лекува, со текот на времето може да помине во структурна
форма на сколиоза.

Органска или структурна сколиоза

Органската или структурната сколиоза се карактеризира со анатомски

промени на ’рбетот, неговите зглобови, лигаменти или паравертебралните
мускули. Во нормални услови ’рбетот е прав, бидејќи прешлените се

16
симетрични, додека зглобовите и лигаментите ја одржуваат нивната точна
положба. Паравертебралната мускулатура претставува дополнителна потпора
и помош при движењата. Кога некој од тие елементи ќе попушти настанува
девијација на ’рбетот, чии причини треба да се бараат во промените на
формата на еден или повеќе прешлени, во попуштањето или скратувањето на
едниот дел од капсуло-лигаментарниот апарат и во асиметријата на мускулите
на ’рбетот. Од другите причини кои доведуваат до структурна сколиоза
карактеристични се конгениталните нарушувања, невромускулни болести,
ревматски болести, инфекции, скршеници и сл.

Структурната сколиоза се дели на:

идеопатска,

конгенитална,

невромускулна, неврофиброматозна и др.

Идиопатската сколиоза може да биде:

А) Инфантилна (0-3 години),

1. Резулутивна

2. Прогресивна

Б) Јувенилна ( од 3 години до почеток на пубертетот) и

В) Адолесцентна (од или околу почеток на пубертетот до достигнување

на коскената зрелост).

Првите знаци можат да се воочат до три години, кога се работи за

инфантилна сколиоза. Ако деформитетот е присутен од раѓање, сколиозата
се манифестира во периодот кога детето ќе почне да седи, кај некои деца
сколиозата спонтано се повлекува. Но, од првата до четвртата година кога
детето е во раст во висина, прогресијата интензивно се зголемува.

Јувенилната сколиоза се појавува во растот од 3 до 12 години кај

девојчињата, односно до 14 години кај машките. Сколиозата во оваа возраст
може да има голема прогресија (и до еден степен месечно), како резултат на

17
интензивното растење од 10 до 14 години. Ако не се лекува, може да премине
во сериозен деформитет кој ќе мора да се реши оперативно.

Адолесцентната сколиоза настанува после 12-тата година или тогаш

првпат се дијагностицира. Во периодот на интензивниот раст има прогресија,
така што доколку не се лекува растот може да заврши со сериозен деформитет.
За децата кои се лекуваат, задолжителни се контроли на три-четири месеци. За
разлика од функционалната сколиоза, кај која кривината се корегира во
одредена позиција, кај структурната не се корегира.

Конгенитална сколиоза

Се појавува како резултат на абнормалниот раст на одредени прешлени

или сегменти на 'рбетниот столб. Таа често е комбинирана и со други аномалии
на телото. Основните нарушувања се: грешки во формирањето (клинести
пршлени, хемивертебра), грешки во сегментацијата (унилатерална,
билатерална и комбинирана). Конгениталната сколиоза обично потешко го
деформира 'рбетниот столб и го условува запирањето на растот. Присутна е
уште од самото раѓање, така што е тешко да се предвиди нејзиниот напредок.
За дефинирање на абнормалностите на прешлените често е потребно да се
спроведат и дополнителни истражувања, како на пример КТ (компјутерска
томографија) и МР (магнетна резонанца) на 'рбетниот столб.

18
Невромускулна сколиоза

Овој вид сколиоза опфаќа само мал дел од деформитетите на 'рбетниот

столб. Се разликува од идиопатската сколиоза по тоа што етиологијата и е
позната, и претставува придружена појава на тешко основно заболување.
Кривината се јавува рано, брзо прогресира, а прогресијата продолжува и по
завршувањето на процесот на растење.

Сл.6 Сколиотични промени

Поделени се на две групи:

Невропатски сколиози (се јавуваат кај церебрална парализа,

менингомиелокела, прогресивната мускулна атрофија) и миопатска сколиоза
(кај мускулна дистрофија).

Сл.7 Типови сколиоза

19
 За првиот тип, кај кој постои оштетување на горниот и долниот моторен
неврон е карактеристична паралитичката форма на сколиоза, при што поради
дисбаланс на мускулатурата на трупот и абдоменот, на едната страна се јавува
прогресивна кривина најчесто од цервикалната регија до сакрумот, без појава
на компензаторна кривина. Кај вториот тип, поради оштетување на
периферниот моторен неврон се развиваат широки, млитави кривини кои се
стремат кон колабирање, поради што потребно е што е можно порано да бидат
хируршки третирани. Се разликува од идиопатската сколиоза по тоа што
етиологијата ѝ е позната и претставува придружна појава на тешко основно
заболување. Кривината се јавува рано, брзо прогресира, а прогресијата
продолжува и по завршувањето на процесот на растење.

Клиничка слика

Првите знаци најчесто ги забележуваат родителите или, пак, се

откриваат на систематските медицински прегледи.

Сл.8 Знаци на сколиотични промени

20
 Сколиозата се карактеризира со појава на нееднаква висина на
рамењата и на илијачните коски, гледајќи одназад, видлива е закривена линија
на прешленските продолженија (processus spinosus) , асиметрија на лопатките,
бразди, ригидност на параветребралната мускулатура, појава на грпка.
Однапред се приметува асиметрија на дојките и испакнат граден кош на едната
страна. Ако сколиозата е во понапредна фаза, може да има и потешкотии во
дишењето.

Методи за дијагностицирање на сколиозата

За правилно дијагностицирање на сколиозата се користи:

Ø Анамнеза;

Ø Набљудување;

Ø Палпаторен метод;

Ø Адамсов тест;

Ø Електромиографско испитување;

Ø Гониометрично испитување и

Ø Рендгенографски метод.

Сл. 9 Дијагностицирање сколиоза

За оценување на искривувањето најпрво е неопходно да се земе добра

21
анамнеза: во кој ја вклучуваме бременоста на мајката како и раѓањето на
детето, дали детето е родено нормално или имало тешкотии при
породувањето, минатите заболувања на детето (на која возраст било заболено,
со какво продолжение била болеста, конкретно земаме добра анамнеза при
морбили, заушки, полиомиелитис, рахитис, дифтерија).

Фамилијарна анамнеза за да се утврди дали е со наследна

предиспозиција, дали некој од членовите во семејството брат, сестра или некоја
роднина од страна на мајката или таткото имаат грбно искривување.

За воочување на клиничките симптоми, одредување на степенот,

карактерот на искривување на 'рбетниот столб, функционалните и другите
нарушувања на коскено-мускулниот апарат, важна улога има набљудувњето.
Услов за испитувањето се доволно светлина и топлина.

Пациентот го застануваме со лицето свртено кон прозорецот, така што

светлината треба да паѓа рамномерно по целото тело, рацете му се покрај
телото. Најпрво обрнуваме внимание на состојбата на кожата, пигментација,
еластичност, лимфните жлезди, степенот на исхранетост, мускулите, според тоа
се дава оценка за физичкиот развој. Потоа се набљудува положбата на
главата, вратот, рамењата, формата на градниот кош, стомакот, поставеноста
на карлицата, формата на стапалата. Според тоа, во зависност од возраста на
пациентот се дава проценка каков е развитокот.

Откако ќе се заврши со набљудувањето од предниот дел на телото,

пациентот се врти со грб кон светлината. Оттука се гледа развитокот на
мускулатурата, височината на рамената линија (симетрична или асиметрична),
нивото на долните агли на лопатката, оддалеченоста на лопатките од градниот
кош, формата на формираниот триаголник со спуштени раце и трупот. При
испитувањето се забележуваат следните карактеристични знаци: подигнато
рамо, испакната лопатка, испакнат граден кош, пократок еден долен
екстремитет и др. Доколку на испитувањето се забележат кожни петни,
неврофиброми, поткожни и други нарушувања, тие даваат основа да се мисли
дека е вродена малформација на 'рбетниот столб.

Со ова испитување во профил се дава проценка за положбата на:

главата, вратот, 'рбетниот столб, формата на градниот кош и стомакот, како и
кривината на 'рбетниот столб. Одредување на поставеноста на proc.spinosus се
22
испитува со следниот зафат, вториот и третиот прст од раката се поставуваат
на двете страни од 'рбетниот столб, започнувајќи од вратниот дел ги движиме
прстите по должината на 'рбетниот столб на тој начин што врз кожата оцртуваат
две долги црвени линии (дерматографи) со кои се утврдува дали proc.spinosus
на секој од пршлените е подреден симетрично еден врз друг или има нивно
отклонување од средната линија на трупот, како при сколиоза.

Кога има нарушена симетрија на грбот, неговиот релјеф се гледа подобро

кога испитувањето го правиме со Адамсовиот тест.

Сл.10 Адамсов тест

23
 На пациентот му кажуваме да се наведне нанапред и рацете да ги стави
на колената, од оваа положба и малите отклонувања на proc.spinosus во страна
како и нарушувањата на симетричното е забележлива, добро е обележана
асиметричноста и појавата на 'рбетна грпка, како и промена на мускулите на
грбот.

Палпаторно се определува степенот на напрегнатоста на

мускулатурата на грбот, најзината ригидност и наоѓање на болните точки.
Локализацијата на болката може да се открие со притисок врз proc.spinosus.
Палпаторно се одредуваат температурата и чувствителноста на болните точки.

Електромиографското испитување на грбните и стомачните мускули

при одредени движења и со определено оптоварување, дава претстава за
состојбата на површинските мускули: m.trapezius, m.longissimus,m.latissimus
dosi, m.rectus abdominis, m.obligus abdomini externus.

Во зависност од состојбата на испитуваните мускули во

кинезитерапевтската програмата се вклучуваат соодветни и
електростимулативни вежби. За оценка на работоспособноста на
мускулатурата се прави ергографско испитување, при што може да се процени
кои вежби се неопходни, како и ритамот и големината на натоварување за
враќање на работоспособноста на дадените мускулни групи.
Работоспособноста се определува по килограметри, издржливоста се одредува
во единица време – секунда.

Кинезитерапијата се прави врз база на физичката способност на

сколиотичниот пациент, а тестовите даваат информации за способноста на
пациентот пред лекувањето, за време на лекувањето и по лекувањето. За
мерење на големината на искривувањето на 'рбетниот столб се користат повеќе
методи. Често за испитување на големината на предното и страничното
искривување се користи испитување преку висок. Од седмиот вратен прешлен
се спушта конецот на високот до долниот крај, а искривувањето на 'рбетниот
столб се мери од p.spinosus на врвот на кривината до конецот измерено во
милиметри. Тој метод не е точен, затоа што при поголем степен на поткожно
масно ткиво не може да се напипа p.spinosis.

Гониометричното испитување со агломер според Коб, при

дијагностицирање на степенот на сколиозата се повлекуваат две линии: една
24
од горниот неутрален прешлен, а долната од долниот неутрален прешлен. На
тие линии се повлекуваат две перпендикуларни линии, а по нивното
соединување се добива аголот на страничното искривување, односно аголот на
сколиозата.

Сл .11 Мерење по Cobb-Lipman

Рендгенографската метода е најточен метод за оценка на формата,

карактерот и степенот на 'рбетното искривување. При рендгенографијата може
да се определи состојбата на прешлените, дисковите, израстоците, динамиката
на искривувањето, состојбата на зголемувањето и намалувањето на
искривувањето пред и по лекувањето. Снимката треба да се направи во предна
- задна и странична проекција, во положба на лежење и стоење. При ова
испитување многу е важно пациентот да е легнат симетрично, без отклонување
на трупот во лево или десно. Грешката при снимањето може да создаде
неточна дијагноза и користење неправилна терапија.

25
 Сл.12 Рендген слика на пациент со сколиоза

Кифоза

Кифозата претставува искривување на 'рбетот на сагитална рамнина.

Најчесто се наоѓаат на торакален и торако-лумбален дел. Кифозата, уште
позната и под терминот грпка, е искривување на горниот дел од грбот. Малото
искривување не е патолошко, но кога се работи за кифоза, тогаш тоа може да
зафаќа агол од 50 степени.

Сл. Кифоза

Кифозата може да биде незабележителна, но може да го даде

карактеристичниот грбав изглед.
26
Симптоми

Симптомите на кифоза вклучуваат:

-грбавост

-умерена грбна болка

-грбна вкочанетост

-замор

Сл.14 Болка во пределот на вратните прешлени

Причини

'Рбетниот столб е составен од прешлени, кои се поврзани едни со други

преку силни, фиброзни врски (лигаменти). Кифозата е искривување на
градната група на прешлени.

Кај деца и адолесценти, најчестите типови на кифоза се:

-Постурална кифоза

-Шерманова кифоза

-Конгенитална

-вродена кифоза

27
 Сл.15 Масажа при превенција од настанување кифоза

Кај возрасните, кифозата се јавува поради:

-остеопороза
-дегенеративен артритис на ’рбетниот столб

-анкилозантен спондилитис

-туберкулоза на коски

-карцином

Сл.16. Подгрбавеност-спина бифида

ЗА ЗАШТИТА И ОДСТРАНУВАЊЕ НА КИФОЗАТА ПРЕД СÈ ПОТРЕБНИ СЕ

ПОЗИТИВНИ И СЕКОЈДНЕВНИ НАВИКИ:

Неправилните оптоварувања и неправилното држење не може наполно

да се одбегнат, но ќе се ублажат ако ја зголемиме свесноста за телото.
28
Седењето е најголемиот непријател на карлицата и на 'рбетот.

Сл.17 Седечка положба

Во положба на седење притисокот меѓу прешлените се зголемува и во

пределот на половината е речеси двојно поголем отколку кога се стои, или шест
пати поголем отколку кога се лежи.. Не може да не седите, но по секоја цена
најдете начин да ја задржите правилната кривина на 'рбетот.

За жал, голем број столови не се анатомски дизајнирани, дури ни

седиштата во автобусите, возовите и авионите. Наслонот на столот треба да ја
следи правилната кривина на 'рбетниот столб. Затоа користете или анатомски
стол чијшто наслон се приспособува или на обичниот стол сами ставете мало
перниче или слична подлога на лумбалниот дел.

Стапалата не треба да ви висат, туку да допираат до подот, така што

потколениците и натколениците ќе бидат поставени под прав агол.
Подлактиците треба да бидат потпрени на наслонот на столот.

Сл.18 Неправилно положба на телото

Тешко ќе се откажете од удобните столови, но ако ги користите, ставете

перничиња и погрижете се 'рбетот да ви остане исправен.Често менувајте ги
положбите. Долгото седење или стоење ја прави мускулатурата крута и
напната. На секои 30-60минути станете од работниот стол, раздвижете се,
истегнете се, направете некоја вежба.

Кога носите товар, поделете го во двете раце. Ако товарот е само на

29
едната рака, тогаш 'рбетот е искривен, грбните и слабинските мускули не се
правилно оптоварени и лесно доаѓа до повреди и слично.

Корекција со редовни вежби

Сл.19 Вежби

Вежбите изведувајте ги бавно и не правете нагли

движења.Концентрирајте се на вежбата што ја изведувате. Помеѓу две вежби
одморете се.Нема да си помогнете ако интензивно вежбате на одредени
периоди, така може да имате и болки.

Треба да вежбате редовно, секој ден или секој втор ден или трипати
неделно.

Повеќе од 140 мускули го држат 'рбетот исправен. Голема поддршка

даваат и грбните и стомачните мускули. Помогнете им да бидат цврсти и јаки.
Вежбајте!

30
Кинезитерапевтски третман

Откако ќе бидат направени сите потребни дијагностички методи и се

дијагностицира деформитет на 'рбетниот столб ќе се одреди степенот и
локализацијата на деформитетот, кинезитерапевтскиот тим треба да изработи
соодветен кинезитерапевтски комплекс од вежби, во зависност од возраста,
локализацијата на сколиозата и степенот на сколиоза.

Задачите на кинезитерапевтскиот комплекс се:

Ø Подобрување на општата состојба;

Ø Корекција на деформитетот;

Ø Јакнење на ослабената мускулатура;

Ø Подобрување на координацијата и рамнотежата на телото;

Ø Едукација за правилно држење на телото;

Ø Превенција.

Дозирањето на кинезитерапијата е од голема важност, бидејќи директно

е поврзана со резултатот на третманот, доколку примената на кинезитерапијата
е под оптимална доза, третманот нема да даде резултати, а доколку
дозирањето е прекумерно тоа би се одразило неповолно врз организмот.

Дозирањето во кинезитерапијата е многу потешко од дозирањето на

медикаментозната терапија, затоа што при кинезитерапија пациентот активно е
вклучен и дозата зависи од степенот на неговата ангажираност. Исто така,
станува збор за дозирање на физичко оптоварување кое е значително потешко,
бидејќи е строго индивидуално, динамично и бара посебна контрола и
корекција на дозата во текот на третманот.

Со оглед дека вежбите се и воспитен процес, за време на

кинезитертапевтскиот третман на ум треба да се имаат повеќе
педагошки принципи:
31
Ø Системско повторување на вежбите;

Ø Постепено зголемување на физичкото оптеретување;

Ø Поаѓање од попрости кон посложени движења;

Ø Продолжување на вежбите, а скратување на паузите (прогресивност на

оптеретување);

Ø Урамнотеженост на траењето на вежбите и паузите за одмор.

За да се постигне оптимален ефект е неопходно:

1. Добро познавање на состојбата на пациентот;

2. Правилен избор на методи и големина на оптоварувањето.

Состојба на пациентот:

Ø Видот и степенот на сколиозата;

Ø Локализацијата;

Ø Возраста и

Ø Општата и психичката здравствена состојба на пациентот.

Изборот на метод и големината на оптоварувањето зависи од:

Ø Пчетна положба;

Ø Брзина на изведување на движењата;

Ø Опсег на изведување на движењата;

Ø Број и темпо на изведените движења;

Ø Пауза за одмор, нивниот број, големина и распоред;

Ø Степен на замореност на мускулите;

32
Ø Сложеност на движењата и прецизност на изведување на
движењата;

Ø Подготвителност на мускулите и организмот за вежбање;

Ø Влијанието на дополнителен отпор и

Ø Предмети со кои се изведуваат вежбите.

Доколку лекувањето биде болничко тогаш се пополнува

Карта за болничко лекување на болните со 'рбетни нарушувања

*Дијагноза.....................................................................................................
(вид, насока, степен, ‘рбетна грпка и мускулатура)

*Други заболувања......................................................................................

*Етимологија на искривувањето ...................................................

*Заболувања на родителите ...........................................................

*Заболувања на брат или сестра.............................................................

*Минати заболувања на болниот...................................................

*Услови на живот........................................................

(работа, мебел, постела на болниот)

*Навики........................................................................................................

(носење ранец во рака, неправилно седење)

*Вонучилишни активности....................................................................

*Кога е забележано искривувањето и од кого........................................

*Терапија.......................................................................................................

*Следење на искривувањето................................................

(зголемена кривина, без промени, подобрување)

*Оценка на физичкиот развој - слаб, нормален, намален (хипо) и

33
зголемен (хипер).

Третман

Третманот на кифоза зависи од причината која е одговорна за нејзина

појава, како и од знаците и симптомите кои се присутни.

Сл.20 Кифоза

Сл.21 Разлика сколиоза, лордоза, кифоза

34
 Пациентот најпрво мора да отиде на специјалист – ортопед, кој потоа
заедно со специјалист - физиотерапевт ќе одредат дали кифозата ќе се лекува
со ортотски помагала, или, пак, доколку искривувањето е поголемо и
предизвикува други проблеми, ќе се оди на операција.

Видови оштетувања на 'рбетот

Лордоза

Што е лордоза?
Нормалниот ‘рбет, гледан одзади изгледа прав. Меѓутоа, ‘рбетот кој има
лордоза кога се набљудува странично се забележува искривеност во долниот
дел на ‘рбетот. Ако кај кифозата има искривеност на горниот дел, кај лордозата
таа искривеност е на долнот дел од 'рбетот.

Сл.22 Лордоза

35
 Сл.23 'Рбетни деформации

Што ја предизвикува лордозата?

Причините за појава на лордоза најчесто се непознати. Меѓутоа,
лордозата се поврзува со лошото држење на ‘рбетот, вроден проблем,
операција на грбот или проблеми со колковите.

Кои се симптомите на лордозата?

Секое дете може да ги доживее различно. Главна клиничка особеност на
лордозата е истакнувањето, со оглед на тоа ако лордозата се јави со други
дефекти, како што се мускулната дистрофија, развивачка дисплазија на колкот
или невромускуларни нарушувања.

Сл.24 'Рбетна болна

36
Како се третира лордозата?

Ако докторот одлучи дека конзервативниот третман е најдобар, тогаш тој

вклучува: - лекарства за да се смири болката и да се намали испакнатоста -
физикална терапија за да се обнови силата и флексибилноста на особата и да
се зголеми опсегот на движење - ортопедски помагала (корсети) - за да се
контролира зголемувањето на кривината, посебно кај деца и тинејџери -
намалување на телесната тежина до идеална. Ако искривеноста на ‘рбетот е
група и предизвикува други симптоми, тогаш вештачката замена на ‘рбетните
дискови и кифопластика, се можни хируршки третмани за лордозата.

ОСНОВНИ ПРАВИЛА

Пациентот очекува одговор на следниве прашања:

Што ја предизвикува болката во грбот и дали е тоа сериозно заболување?

Кој е природниот тек на состојбата?

Која терапија ќе ги олесни симптомите?

За успешна терапија:

-Прегледај го пациентот внимателно и земи добра анамнеза

-Болката третирај ја адекватно

-Советувај го пациентот да одбегнува лежење во кревет

-Советувај го да продолжи или да ги изведува вообичаените активности што е

можно побрзо
37
-Изнеси му ја добрата прогноза на пациентот

-Следи го пациентот и цели кон обновување на активноста и на способноста за

работа

ЕПИДЕМИОЛОГИЈА

Болка во долниот дел од грбот е многу вообичаена состојба: речиси 80%

од популацијата имаат искусено болка во долниот дел од грбот, која ги
оневозможува во некое време од нивниот живот.

Од сите пациенти во општата практика, 4-6% работоспособни жени и 5-

7% работоспособни мажи се со поплаки на болка во долниот дел од грбот.

38
КЛИНИЧКО ИСПИТУВАЊЕ

Анамнеза

Земање анамнеза е најважно помагало во клиничкото испитување на

пациент со болка во грбот.

Податоците добиени од анамнезата може да се класифицираат како:

• Поранешна болка во долниот дел од грбот (почеток на симптоми, посети на

лекар, рани испитувања, третмани и боледувања).

• Сегашна болка во долниот дел на грбот (почеток, природа и интензитет на

симптоми, болка што оди по должината на долниот екстремитет, забележлива
онеспособеност во секојдневниот живот, испитувања, третмани и нивна
ефикасност).

• Други заболувања (операции, трауми, други мускулоскелетни нарушувања,

други заболувања како што се дијабетес и артериосклероза на долни
екстремитети, заболувања на урогенитален систем, алергии, тековна
медикација).

• Социјална анамнеза (фамилија, едукација, работа и активности во слободно

време).

• Стил на живеење (физички вежби, пушење, пиење, диета).

39
Физикален преглед

При физикалниот преглед акцентот се става на процената на знаците за

компресија на нервен корен и функционалниот статус. Пациентот треба да се
соблече до доволен степен. Процена на знаците за компресија на нервен корен
е индицирана ако пациентот чувствува болка што оди под коленото.

1. Преглед на ‘рбетот

• Зарамнета лордоза или сколиоза како резултат на акутна болка

2. Палпација на прешлените и ишијадичниот нерв

• Унилатерална осетливост на задникот и на бутините е често проследена со

акутна компресија на нервен корен на ишијадичниот нерв.

3. Мерење на мобилноста е корисно за контрола на состојбата.

• Приспособен Schober-тест: пациентот стои со стапалата раздвоени на 15 см.

На неговиот грб се цртаат три знаци: еден во средната линија помеѓу spina

iliaka posterior superior, вториот 10 см над првата линија и третиот 5 см под

првата линија, така што последните две линии се одвоени 15 см. Пациентот се
наведнува нанапред со колена во екстензија. Растојанието меѓу двете последни
линии треба да се зголеми за 6-7 см (во флектирана положба растојанието
меѓу линиите треба да е 21-22 см).

• Тест на виткање настрана: знак е нацртан на бутините на пациентот при

врвовите на двата средни прста кога пациентот стои исправен. По максимално

40
наведнување настрана на пациентот (но не нанапред или наназад), друга
линија се повлекува на бутот на секоја страна. Дистанцата помеѓу двете линии
треба да е околу 20 см кај лице што нема симптоми. Асиметријата е
вообичаена кај пациенти со болка во долниот дел од грбот.

• Кај случаи на пролонгирана болка, корисна е процената на мускулната јачина

на абдоменот, грбот и на долните екстремитети од страна на физиотерапевтот.

4. Процена на знаци за компресија на нервен корен

• Подигање на исправена нога (SLR, Lasegue тест) е доста осетлив тест за

утврдување компресија на нервен корен на S1 и L5 ниво (ннд-B).

• Тестот е позитивен кога предизвикува болка што оди од грбот кон долниот

екстремитет. Самата болка во грбот или затегнатост зад коленото не е

позитивен знак.

• Кај компресија на нервен корен пасивната дорзална флексија во глуждот ја

зголемува болката што оди кон долниот екстремитет.

• Накрсна болка: интензивирана ирадијантна болка кога се крева

контралатералниот екстремитет е специфичен знак за компресија на нервен
корен.

• Мускулна јачина на долни екстремитети

• Екстензиона јачина на глуждот и на палецот (L5 корен)

• Одење на петици (L5 корен) или на прсти (S1 корен)

41
• Тетивни рефлекси

• Пателарен (L4 корен)

• Ахилов (S1 корен)

• Пациенти со симптоми на долен екстремитет се испитуваат за осет за допир

на медијалната страна на коленото (L4 корен), медијалната (L5 корен),
дорзалната (L5 корен) и латералната (S1 корен) страна од стапалото.

• Намалена мускулна јачина на двете нозе (парапареза), зголемени или

мултипни тетивни рефлекси и позитивен знак на Бабински укажуваат на
потребата од невролошка или неврохируршка процена. Парапарезата е
индикација за итно префрлање на пациентот.

• Ректален допир (тонус на свинктерот) и чувство на допир на перинеумот треба

да се испита кога е суспектен синдром на кауда еквина (итно префрлање).

5. Други испитувања според анамнезата на пациентот

• Палпација на артериите на долни екстремитети и преглед со Доплер-

стетоскоп кај пациенти над 50-годишна возраст со интермитентна клаудикација.

• Подвижноста на градниот кош и ротаторните и латералните движења на

‘рбетот рано се ограничени во текот на анкилозантен спондилитис (ннд-C).

Најчести сериозни или специфични причини за болка во половината

Болест Симптоми и знаци, испитувања

42
Синдром на cauda equina Уринарна ретенција,анална инконтинеција,
перинеална анестезија, ишијалгични симптоми. Итно
префрлување на специјализиран оддел со услови за
итна операција.

Руптурирана аортна анеуризма, акутна аортна Ненадејна неиздржлива болка, возраст над 50 години,
дисекација нестабилна хемодинамика. Итно префрлување во
специјализиран оддел.

Малиген тумор Возраст над 50 години, историја за канцер, неволно

губење тежина, симптомите не се намалуваат додека
се лежи во кревет, траење на болката повеќе од еден
месец: детална клиничка егзаминација,
крвна слика, СЕ, Ртг. Префрлување во специјална
единица за нега.
Парапареза бара итно префрлување.

Инфекциозен спондилитис Инфекција на уринарен тракт или на кожата,

имуносупресија,медикација со кортикостероиди,
злоупотреба на интравенски дроги, сида. Испитувања:
крвна слика, СЕ , CRP, примерок на урина, Ртг.

Префрлување во специјализирана единица.

Компресивна фрактура Возраст над 50 години, историја за пад, перорална

стероидна медикација. Испитување: Ртг.

Спондилолистеза Адолесцент (8-15 години). Испитување: латерална РТГ

на лумбалниот ‘рбет

Спинална стеноза Возраст над 50 години, неврогена клаудикација.

Испитување: крвна слика, СЕ, Ртг. Понатамошно
снимање (МНР или КТ) во специјализирана единица
ако е потребно.

Анкилозантен спондилитис Возраст под 40 години во почетокот на симптомите,

болката не се намалува со одмор во кревет, утринска
вкочанетост, траење најмалку 3 месеци. Испитувања:
крвна слика, SE, примерок урина, Ртг
(вклучувајќи сакроилијакални зглобови). Специјални
испитувања
од ревматолог (HLA-B27, МНР на сакро-илијакалните

43
 зглобови,
скен на коски).

Лоши навики – Лошо држење на телото

• Без разлика дали е вашата лева нога е прекрстена врз десната или обратно,
оваа навика предизвикува асиметрија во долниот дел на грбот и во пределот на
карлицата. За да ја победите оваа навика, ставете некој лесен предмет помеѓу
нозете и држете го меѓу бутовите, како што е топка, перниче или ролна тоалетна
хартија.

Сл.25 Вежби

-Кога чекате автобус или стоите во место приметете се дали стоите исправено,
или ја префрлате 80% од вашата тежина само на едната нога;

- Напрегањето и наведнувањето на главата кон напред за да видите што

пишува на компјутерот, може да предизвика големи болки во грбот;

- Кога седнувате на столче, ставете ги двете нозе исправено пред вас, лоша
навика е кога едната нога ја свиткувате и ја ставате под задникот;

44
 Сл.26 Екстензија на 'рбетен столб

- Примете се кога правите муабет на телефон, со која рака го држите

телефонот и на кое уво го поставувате, обидете се тоа да биде наизменично на
двете страни и со двете раце. Оваа лоша навика може да предизвика болки во
вратот.

Болката во долниот дел од грбот може да се подели на три категории

според траењето на онеспособувачката болка:

• Акутна болка во долниот дел од грбот (траење помалку од 6 недели)

• Субакутна болка во долниот дел од грбот (траење од 6 до 12 недели)

• Хронична болка во долниот дел од грбот (траење повеќе од 12 недели) .

Препорачана едукација за пациент со болка во половината (Wadell и

сор.,1996)

45
Тип на болка во Информација за пациентот
половината

Вообичаена, Нема причина за загрижување, болката во половината е

неспецифична болка - дај
многу честа.
позитивна порака

Нема знак за сериозна траума или болест.

Закрепнувањето трае обично со денови или со недели во

најголем број случаи.

Нема да има постојано оштетување. Рецидиви се доста

чести, но дури и тогаш тенденцијата за закрепнување е
добра.

Физичка активност е корисна. Премногу одмор штети.

Ишијалгична болка - дај Нема причина за страв. Во најголем број случаи

внимателно позитивна конзервативен третман е доволен, меѓутоа закрепнувањето
порака обично трае 1-2 месеци. Полно закрепнување може да се
очекува.
Рецидиви се можни.

Веројатно сериозна Понатамошни испитувања се потребни за да се утврди

болест - избегнувај дијагнозата. Често резултатите од овие испитувања се
испраќање негативна нормални.
порака

По направените испитувања, специјалист ќе реши за

најдобрата можна терапија.

46
 Преголемо физичко напрегање треба да се избегнува додека
не се комплетираат испитувањата.

Мерење на грбното искривување

На почеток На крај Разлика

Рендгенографија (има или нема)....................................................

Аномалии по телото.........................................................................

Девијација во секоја кривина на 'рбетниот столб во градуси.......

Должина на секоја кривина од искривувањето.........................

Прва кривина од....................до..............................

Изразеност на конвекситет.........................................................

Втора кривина од...............................до.......................................

Мерење на 'рбетната грпка......................................................

Подвижност на 'рбетен столб....................................................

Вратен дел

Торакален дел

Лумбален дел

Должина на долни екстремитети десен............ лев .....................

Оценка на стоењето и телодржењето - при преглед од грбот

Оценка на стоење при набљудување од назад

Положба на глава и врат.................................................................................

Положба на рамена.........................................................................................
47
Положба на лопатки........................................................................................

Поглед при наведнување напред - изразеност на грбното искривување

................................................................................................................................

Положба на карлица, форма на 'ребрената грбка и

мускулите.....................................................................................................

Форма и должина......................................................................................................

(натколеница, потколеница)

Форма на нозете и постоење на деформитети....................................................

Оценка на стоење при набљудување од напред и од страна

Положба на глава.......................................................................................................

Форма на граден кош и присуство на деформитети...........................................

Абдомен (прибран или отпуштен) .........................................................................

Наод при палпација на мускулатурата..................................................................

Превенција од појава на деформитети на 'рбетниот столб

Пример за комплекс корективни игри

1.Риби на скара.

Учесниците се поставуваат во две колони легнати на грб, рацете нагоре.

На даден сигнал сите се вртат на стомак. На следниот сигнал сите повторно се
вртат на грб и т.н. додека не се добие победник (одреден по преценка на
водачот на играта) „највредна рипка“ - како награда тој зазема улога на водач
при следните повторувања на играта. Играта се повторува 10 - 12 пати.

48
 Сл.27 Положба-легнат на стомак

2.Патувачка греда.

Учесниците се поставени во положба легнати на грб во редица. Врз нив

на едниот крај легнува еден учесник. На даден сигнал сите почнуваат да се
вртат (тркалаат) на една страна. Притоа учесникот одозгора почнува да се
движи нанапред. Вртењето продолжува сè додека детето (гредата) не излезе од
редицата. Играта се повторува во спротивна насока со друг учесник. Играта се
повторува 10 - 12 пати.

3.Слалом гасеница.

Учесниците се поставени во две колони зад стартна линија во положба

на колена потпора (масичка). Секој следен ги држи глуждовите на оној пред
него. На 5 и 10 метри пред секоја колона се поставени конуси (стожери). На
даден сигнал колоните тргнуваат лазејќи напред кон конусите, како
пристигнува секој од учесниците до конусот се исправа и во слалом ги минува
конусите, на враќање кон првиот конус повторно клекнуваат, се подредуваат и
лазат кон назад кон стартната линија. Се одредува победничка екипа. Играта
се повторува 10 - 12 пати.

Сл.28 Положба- Клекнат на колена

4.Бродско јаже.

Учесниците застануваат во две колони една спроти друга во еднаков

број. Меѓу нив има линија. Секој следен се држи за половината на претходниот.
49
Првите на колоните се држат цврсто за раце. На даден сигнал почнуваат со
влечење. Целта е да се извлече спротивната екипа на свој терен без да се
раскине колоната. Доколку се повлечат неколку учесници од спротивната екипа
на својот терен тие стануваат „затвореници“ и се приклучуваат на екипата и
помагаат на екипата. Победничка екипа се прогласува по 3 - 4 влечења. Играта
се повторува 3 - 5 пати.

5.Нижење обрачи.

Учесниците застануваат во две колони една до друга. Пред нив се наоѓа

линија која не смеат да ја преминат. На два метри пред секоја колона се наоѓа
вертикално поставено стапче. Секој од учесниците во раце држи гумен или
пластичен обрач со дијаметар 10 - 15 сантиметри. Секој од нив се обидува да
го наниже својот обрач, фрлајќи клекнат на колена, потоа му го отстапува
местото на следниот од колоната. Победник е тимот кој има повеќе погодоци.
Играта се повторува 5 - 7 пати.

6.Слалом штафета.

Учесниците се стројат во две колони зад стартна линија. Пред секоја од

колоните се поставени 5 - 7 вертикално поставени стапчиња на 1 метар
растојание, почнувајќи од 5 метри. Првите од колоните држат медицинска
топка. На даден сигнал топките се поставуваат на главата и одат до првата
пречка, потоа ја спуштаат топката, клекнуваат и лазејќи ја бутаат топката и ги
минуваат пречките во слалом. Кога ќе стигнат до последната пречка стануваат
и повторно ја ставаат топката на глава, се враќаат до колоната ја подаваат
топката на следниот во ред и застануваат последни. Се внимава топката да
паѓа на земја, што се зема предвид при прогласувањето на победничка екипа.
Играта трае најмногу до три подавања на сите учесници од екипите.

7.Летачка топка.

Учесниците се делат во две екипи. Секоја од екипите образува круг.

Секоја од екипите има топка за одбојка. На даден сигнал учесниците од секоја
екипа почнуваат да ја подаваат топката меѓу себе внимавајќи притоа топката
да не падне на земја. Забрането е задржување на топката. Губи екипата која
прва ќе ја испушти топката на земја. Играта трае 5 - 7 минути.

50
51
Пример комплекс корективни игри за во природа

Туристичките излети, екскурзиите во природа претставуваат прекрасна

можност за корекција на неправилното држење на телото. Тоа го правиме уште
кога ќе го ставиме ранецот на грб. Преовладувањето на тежината,
предизвикува мобилизација на мускулите на рамењата и грбот, а токму тоа е и
нашата цел.

Преминувањето на тесни патеки, мали мовчиња, преминувањето на

паднатите дрвја и други пречки во природата, ги мобилизираат мускулите на
целото тело да ја задржат рамнотежата, а тоа како што веќе спомнавме, влијае
на правилното држење на телото.

Качувањето гранки од дрвјата од една страна влијае на развивањето на

различни мускулни групи на телото, а од друга страна на развивање и
усовршување на координацијата.

1.Кој е без дрво?

Се избира место каде што има дрвја - со мазно стебло на мала

раздалеченост едно од друго на рамна површина. Се одредуваат дрвјата кои ќе
бидат вклучени во играта, едно помалку од бројот на деца. Секое дете
застанува до дрво, исправено со грб целосно се потпира на дрвото, притоа
едно дете останува без дрво. На даден сигнал сите треба да го сменат своето
дрво. Користејќи ја смената, детето без дрво треба да си најде свое дрво. Оној
што ќе остане без дрво го чека следниот сигнал за промена. Во играта се цели
колку што е можно помалку пати да се остане без дрво. Потоа се одредува
победникот. Играта трае 10 - 15 минути. Водачот на играта треба да внимава
секое од децата кое ќе доjде до дрво да застане целосно исправено до дрвото
или со модифицирање на стоење на една нога. Следниот сигнал треба да се
одложува 10 - 15 секунди.

52
2.Штафетна игра на ливада.

Учесниците застануваат во две колони зад стартна линија. На неколку

метри пред нив е поставена пречка од наведната гранка, а понатаму се
собрани куп шишарки (не помалку од бројот учесници во секоја колона). На
даден знак првите поаѓаат, ја преминуваат пречката, земаат шишарка и ја носат
зад колоната. Застануваат повторно во ред – тргнува следниот. Победници се
оние кои први ќе ги пренесат шишарките. Играта се повторува 3 -5 пати.

3.Верверички.

За оваа игра се определува и се подготвува терен на кој се наоѓаат

остатоци од пресечени дрвја, дрвја на кои е лесно да се качат учесниците.
Сите учесници ја играат улогата на „верверичка“ освен еден кој е ловец. Секој
од нив си избира свое место во кое е на безбедно. На земјата се расеани
шишарки кои „верверичките“ треба да ги собираат. На даден знак почнува
играта при што верверичките слегуваат од своите места, собираат шишарки и
се прибираат до најблиското безбедно место. Ловецот е должен да ги брка
верверичките, онаа која ќе ја фати го зема неговото место на ловец.

Играта може да трае до 20 минути. Победник е оној кој не бил ловец и

има најмногу собрани шишарки.

4.Влечење трупец.

Играта се игра на ливада. Учествуваат два тима со еднаков број

учесници подредени во две колони, застанати зад заедничка стартна линија.
Првиот од колоната е „носач“. Тој го фаќа вториот од колоната под пазувите и
го влечи како трупец. На даден сигнал тие почнуваат да се движат наназад кон
вертикално поставена пречка на 10 метри пред колоната, ја заобиколуваат и се
враќаат на ист начин. По враќањето, „носачот“ застанува на крајот од колоната,
а „трупецот“ ја зема улогата на „носач“. Играта завршува кога сите ќе ги
одиграат улогите и на „носач“ и на „трупец“. Победници се од онаа колона, која
прва ќе го заврши целиот циклус.

53
5.Легни стани.

Во играта учествуваат два тима со еднаков број учесници, застанати во

редици една спроти друга. Растојанието меѓу играчите е половина метар. Сите
се легнати на стомак со раце поставени под градите. Кај првиот од редицата
има топка. На наредба стануваат сите, се подигаат на раце и колена. Првиот од
редицата ја пушта топката под нив и ја зазема истата положба. Последниот од
редицата ја зема топката, наредба - легни (при која сите се враќаат во
почетната положба) и почнува да ги прескокнува, кога ќе стигне на крајот,
наредба - стани и сè почнува од почеток. Победници се тимот кој прв ќе го
заврши циклусот. Играта може да се повтори до трипати. При играњето се
внимава при секое следно поставување да се внимава на растојанието меѓу
играчите за да нема сопнување.

54
МЕТОДИ НА ИСТРАЖУВАЧКАТА РАБОТА (Methods of research)

Како метод за истражувачката работа го користев анализирањето на

статистички податоци за присуството на деформитети на 'рбетен столб во
Општина Штип во периодот од 2010 до 2012 година.

Состојбата во Македонија, според статистичките податоци за периодот

од 2010-2012 година, во дејноста на здравствена заштита на деца, појавата на
сколиозата е меѓу 11 и 35%, додека во дејноста на здравствена заштита на
училишни деца и младина, процентуалното учество изнесува меѓу 19 и 26%.

Графикон бр.1 Присуство на сколиозата по општини во Р. Македонија.

55
 Графикон бр.2 Присуство на сколиозата според полот

поредување на заболени од сколиоза во периодот 2008-2009 за разлика од

2010 -2012 година

ЦЕЛ НА СПЕЦИЈАЛИСТИЧКИОТ ТРУД

Ø Анализа на застапеноста на 'рбетни нарушувања во Р. Македонија во

56
периодот од 2010 до 2012 година, преку податоците добиени од Заводот за
јавно здравје и препорака на кинезитерапевтски комплекси за превенција и
корекција на истата.

ЗАДАЧИ:

Ø Приказ на застапеност на 'рбетни нарушувања во Општина Штип откриено на

систематските прегледи во основните и средните училишта.

Ø Приказ на застапеност на 'рбетни нарушувања според полот откриени на

систематските прегледи во основните и средните училишта.

Ø Приказ на застапеност на 'рбетни нарушувања според возраста, откриени на

систематските прегледи во основните и средните училишта.

57
Резултати (Results)

Според добиените податоци од заводот за статистика при Општина Штип

на систематски прегледи во основните и средните училишта заклучуваме дека:

- Застапеност на кифоза и лордоза според полот во периодот од 2010 година

евидентирана е кифоза и лордоза кај 506 машки и 604 женски лица. Од ова
произлегува дека кифозата и лордозата се застапени повеќе кај женскиот пол
отколку кај машкиот пол.

- Застапеноста на сколиозата кај машките лица во периодот од 2010 година

изнесува 413 ,а кај лицата од женски пол изнесува 441 лица. Од ова можеме да
увидеме дека застапеноста е повеќе кај женскиот отколку кај машкиот пол, но
бројките меѓу себе се во близок сооднос.

Графикон бр.3,4 Застапеност на кифоза, лордоза и сколиоза во

периодот 2010 година

-Застапеноста на сколиозата во периодот од 2011 година изнесува кај машкиот

пол 169, а кај женскиот пол 204 лица, а кај кифозата и лордозата кај женскиот
пол се 74, а кај машкиот пол 85 лица. Од ова можеме да заклучиме дека кај
кифозата и лордозата поголема е застапеноста кај машкиот отколку кај
женскиот пол.

58
Графикон бр.4,5 Застапеност на сколиоза, кифоза,лордоза 2011 година

- Застапеноста на сколиозата во периодот 2012 година изнесува 160 лица

заболени од машкиот пол и 214 лица од женскиот пол.

- Застапеноста на кифозата и лордозата во периодот 2012 година е

следниот :машки-87, женски-108 заболени лица.

Графикон бр.6,7 Застапеност на кифоза,лордоза,сколиоза 2012 година

59
ЗАКЛУЧОК (Concluding remarks)

Како да ги спречиме функционалните искривувања на рбетот? Дали е

тоа воопшто можно со денешниот начин на живот. Кој ги советува младите
денес како треба да се седи во училишните клупи, дали да се носи чантата
на едното рамо или на двете, колку часови седиме пред компјутер?

За младите одговорноста паѓа на родителите и на образовниот систем,

но првите прашања, за жал, доаѓаат кога веќе има проблем, односно кога веќе
ќе настанат искривувања на `рбетниот столб или други пореметувања.

`Рбетот е стожер на целото тело, составен е од неколку сегменти и тоа

вратен,,граден, лумбален или крстен и седален или опашест дел. Самиот
`рбетен столб има нормално неколку природни кривини кои се значајни за
неговата стабилност и функционалност. Вратна кривина(вратниот дел природно
е извиен кон напред), градна кривина(торакалниот дел е извиен кон назад),
крсна (лумбалниот дел е извиен кон напред) и седално-опашеста
кривина(`рбетот е извиен кон назад). Нормалниот `рбет има облик на
латиничната буква С, издолжена. При одредени промени `рбетот може да биде
искривен странично, бочно кон лево или кон десно, таканаречена сколиоза.
Кога искривувањата кои настануваат се насочени нанапред се нарекуваат
лордози, а ако се наназад кифози. Постојат повеќе фактори кои допринесуваат
да настане искривување на `рбетот, како повреди, тумори, невролошки
заболувања, инфекции и метаболни нарушувања, кои се нарекуваат структурни
сколиози.

Но, најголемиот број сколиози се функционални и почести, а тие се

последица на лошо држење на телото, или заземање принудна положба на
телото поради болки во `рбетот.

Сколиозите се двапати почести кај девојчињата, отколку кај момчињата.

Многу често се поврзани со наглиот и брз раст во висина во периодот од 9 до
16 година. Околу 4% од децата од оваа група имаат видливо искривување на
`рбетот. Како ќе се одвива во иднина, прогнозата зависи од повеќе фактори, но
важи правилото: доколку се јави во подоцнежна возраст и на понизок сегмент
на `рбетот  има подобра прогноза. Но, за жал, важи и обратното, ако се јави во
раната возраст и на повисок сегмент од `рбетот прогнозата на сколиозата е

60
потешка.

При секое сомнение за искривување на `рбетниот столб неопходен е

лекарски специјалистички преглед, рентгентска снимка на `рбетниот столб и
физикален преглед како и планирање на понатамошното лекување.

Дали станува збор за здравствен проблем кој може конзервативно да се

лекува со физикална терапија и одреден тип на физички вежби или операција,
зависи од степенот и фазата на заболувањето.

Многу од случаите се решаваат едноставно со следење и физикална

терапија. Физикалната терапија е битен дел во лекувањето на деформитетите
на `рбетниот столб затоа што се изведува во континуитет во тек на неколку
години - индивидуално или во мали групи, со или без корсет.

Кифозата се употребува како термин за искривување на `рбетот наназад,

кога пациентот се гледа од страна. Во градниот дел од `рбетот и нормално
постои ваква кривина, но за кифоза зборуваме кога таа е значително
нагласена.

61
КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА (References)

1.Бошковиќ М.С.(1992).Анатомија човека.Медицинска књига,-Београд

2.Вуловиќ Д.(2001).Основи кинезитерапије.Свејетлост.-Сарајево.

3.Симиќ В.П. (1999).Болести кичме .И.П.Обележја ,- Београд

4.Николовска Л.(2009). Клиничка инезитерапија - Интерна скрипта од

предавања .УГД -Штип.

5.Стојановска М. „Клиничка кинезиологија со кинезиметрија“ Скопје (2010).

6.Стојановска М. „Основи на кинезитерапија“ Скопје (2010).

7.Фичорска Д. „Кинезитерапија“. (1994)

8.Карговска-Клисарова А. и Ѓорѓевиќ Д. „Анатомија и физиологија-1“ Скопје

(1990).

9.Котурович Љ. и Јеричевич Д. „Корективна гимнастика“ Белград (1996).

10.Петровиќ-Радиќ М.(1996).Кинезитерапијски програм вежби у лечењу

сколиоза и кифоза .-Београд

11.Красикова И. „Сколиоза, профилактика и лечение“ (2011)

12.Dr.Stephen T.Chang ,,Цјеловити сустав самоизлјечења“, (1995)

13.Караиковиќ Е.,,Кинезитерапија.Свејетлост.,“-Сарајево (1986)

14.Милинковиќ Б.З.,Филиповиќ С.М.(1990).Лечење деформације кичменог стуба

код деца.Завод за стручно усавршавање и издавачку дјелатност.-Београд

15.Цимбалјевиќ М.М.(1992). Сколиоза .Унирекс – Универзитетска ријеч -Никшиќ

16.Карговска-Клисарова А. и Ѓорѓевиќ Д. „Анатомија и физиологија-2“

Скопје(1990).

17.Каранашев Г., Черногорова С. и Цакова Г. „Исправителна гимнастика“

Софија (1982).

62
18.Банков С., Крстева Ј., Важаров В. „Мануелно мускулно тестирање со

основи на кинезиологија и патокинезиологија“, М.Ф. Софија 1991.

19.http://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BA%D0%BE%D0%BB
%D0%B8%D0%BE
%D0%B7%D0%B0#.D0.9F.D1.80.D0.B8.D1.87.D0.B8.D0.BD.D0.B0

20.http://92.55.94.23/learn/Material.aspx?id=14 &cat=23

21.http://www.scribd.com/doc/38396304/Ljubisa-Koturovic-amp-Desanka-Jericevic-
Korektivna-Gimnastika

22.http://preventus.mk/index.php?
option=com_content&view=article&id=1784:iskrivuvanje-na-rbet-
kifoza&catid=72:ekspertizi&Itemid=90

23.http://www.lasermed.com.mk/mk/2010-01-09-21-02-42

63