10 B i l b ao

‘Ene baitan bizi da’

M
addi Ane Txoperenak
Ene baitan bizi da (Elkar)
lana kaleratu du (Gazte-
luma saria izan zen). Askotariko
istorioak gurutzatzen dira Ma-
ddi Ane Txoperena Iribarrenen
lehen eleberrian: “1950.eko ha-
markadan Ipar Euskal Herrian
eta Frantzian neskato ibilitako
emakumeen errealitateak, le-
hengo eta oraingo maitasun eta
desamodio istorioak, laneko su-
frimenduak, gatazka politiko
baten ondorengo testuinguru
baten ezinak, amatxi-biloba eta
alaba-guraso harreman korapi-
latsuak… Guzia etorkizunaren
eta orainaren arteko zubi jolas
batean.”
Lan berri honetan, Mariek,
Donibane Lohizuneko gazte ba-
tek ikasketak bururatzeko egin
behar duen azken memoria la-
nerako amatxiren bizipenak
ezagutu nahi ditu, baina oztopo
asko izango ditu behinolako is-
torioak gaurkotzeko orduan.
Oztopoak nondik datoz? Bada,
amatxik ez dio ezer kontatu na-
hi, garai haiek isiltasun-laino lo-
di batek estaltzen baititu.
Bilboko Areatzako Liburu
Azokaren 50. edizioaren ba-
rruan, Zazpi Kale saria jaso du
idazleak, eta bere lan eta sariez
mintzatzeko aitzakiaz honakoak
kontatu dizkigu.
–Gazteluma Saria eskuratu ze-
nuen eta Ene baitan bizi da izene-
ko lana plazaratu duzu. Kontatu
nola bizi izan dituzun bi kontu
horiek.
–Gazteluma saria izan da Ene
baitan bizi da liburua idazteko Maddi Ane Txoperenak Bilboko Areatzako Liburu Azokaren 50. Edizioaren barruan, Zazpi Kale saria jaso du Ene baitan bizi da liburuagatik
akuilua. Hain zuzen, lehenik sa-
ria jaso nuen, proiektu bat aur-

keztuta, eta sari horren emaitza
izan da liburua. Prozesua abe-
rasgarria bezain zaila izan da. Al-
de batetik, gozatzen dut idaz-
ten, eta beka baten laguntzaz
idatzi ahal izatea ederra izan da.
Baina ziurgabetasunak ere hor
zeuden: inork ez dizu azaltzen
nola idatzi liburu bat, intuizioe-
tatik eta irakurrietakoetatik tira-
ka ibili nintzen. Irakurleenga-
nako bertigoa ere handia izan
da: ez nekien jendeak nola jaso-
ko zuen liburua. Baina, azkene-
an, sorpresa ederra jaso dut: jen-
de anitzek erran dit liburua ira-
kurri duela, eta gustatu zaiola
ere bai. Ederra da norberak
egin duen zerbaitek halako
erantzun bat jasotzea.
–Letrekin izan duzun lehen
harremana ez da hori izan, ezta?
Sorkuntzarekin gainera beste
parametro batzuetan ere aritu
zara, bertsoetan.
–Ez nago seguru hortaz. Pu-
blikoki jendeak gehiago ezagu-
tu nau orain arte bertsolari edo
kazetari gisa, baina idazteko za-
letasuna txikitatik daukat, nahiz
eta ez dudan plazaratu orain ar-
te. Ausartuko nintzateke errate-
ra bertsolaritza baino lehenago
etorri zitzaidala idaztearena,
“
“Errealitate zatiak
islatzen dituen
literatura
interesatzen zait”
–Idazkeran ere nabaritu da
duzun euskararen freskotasu-
na. Bertsogintzak arrastoa utzi
du zure idazkeran edota estilo
pertsonala lortu duzu?
–Hemen ere berdina erantzu-
nen dizut: ez dut uste. Nire idaz-
kera lotuago egon daiteke kaze-
taritza estilotik, akaso. Garran-
tzia handia ematen diot idazten
dudana ulertua izateari, hiz-
kuntzaren aldetik, eta beharba-
da horregatik daukat estilo zu-
zena, errebuelta handirik ga-
bea. Ideia aldetik bertze kontu
bat da: dena mastikatua ematea
ez zait interesgarria iruditzen,
eta horregatik utzi ditut nobe-
lan hainbat hari solte, adibidez.
Bakoitzak interpreta ditzala na-
kato lanetan arituriko emaku-
meak ditu gaitzat nobelak. Ma-
riek bere amatxi Josefina hala
ibili zela deskubritzen du, eta
historia horretatik tiraka hasten
da. Arazo bat topatzen du or-
dea: amatxik ez dio ezer konta-
tu nahi. Familia anitzetan ger-
tatzen den zerbait dela uste dut:
historia zenbait ezkutuan gel-
ditzea. Eta, maiz, are gehiago
emakumeen artean: ez zaio ga-
rrantzirik eman haiei gertatuta-
koari, eta eurek ere ez diote
euren buruari garrantzirik
eman –gaur egun ere gertatzen
da–. Zeharkako gai batzuk ere
jorratu nahi izan ditut bidena-
bar, batez ere Marieren pertso-
naiarekin, gaur egungo gazteen
kezkei erreferentzia egiten die-
tenak: laneko esplotazioa, ha-
rremanak, droga… Pertso-
naien bidez horiek lantzen saia-
tu naiz.
–Nolako pertsonaiak azalera-
tu nahi izan dituzu? Zein dira
beren borrokak, batailak edota
dramak?
–Pertsonaia arruntak erretra-
tatzen saiatu naiz: gutako edo-
nor izan daitezkeenak bezala-
koak. Eta gertatzen zaizkien
gauzak ere halakoak dira: egu-
neroko bizitzako gertakari
arruntak. Uste dut eguneroko-
tasun horretan gauza interesga-
rri anitz aurkitu daitezkeela:
errealitate zatiak islatzen di-
tuen literatura interesatzen
zait.
–Titulua oso adierazgarria
da. Tituluaren inguruan, gako
batzuk emango dizkiozu irakur-
leari?
–Liburuaren bukaeran argi-
tzen da, baina, finean, Marie-
ren eta Josefinaren arteko ha-
rremanari egiten dio errefe-
rentzia, zeina aldi berean bi be-
launaldiren arteko harremana
izan daitekeen, oro har. Iraga-
naren eta orainaren arteko jo-
las bat da: izanen ginateke gine-
na gure aitzineko belaunaldie-
tan gertatu ez balitz hau edo
bertzea? Eta, hainbertze alda-
tzen dira garaiak, funtsean? Ez
ote ditugu errepikatzen akats
berdinak, kezka berak? Aldi be-
rean, nobelan agertzen zaigun
Josefina zein Josefina da ez ba-
da Marieren bitartez ailegatzen
zaiguna?
–Ikusten da sortzaile porro-
katua zarela. Beste proiekturik
esku artean?
–Igartza saria eman berri di-
date Ez erran inori nobela
proiektuagatik, eta horrekin
nabil buru-belarri. Haurtzaro-
an sexu eraso bat egin zioten
emakume bati buruzko nobela
izanen da.
–Bilboko Areatzako Liburu
Azokaren 50. Edizioaren ba-
rruan, Zazpi Kale saria jaso du-
zu. Nola hartu duzu sari hori?
–Sariek beti ematen dute po-
za, egindako lanaren aitortza
direlako, nolabait; eta, beraz,
pozik. Kezkatzen nau halere ai-
torpen hori bilatu nahi etenga-
beak –gertatzen zait, sarri–. Ene
baitan bizi da idazterakoan kez-
ka horrek baldintzatu ninduela
uste dut, eta erranen nuke
orain libreago idatziko dudala;

baina ezin dut ziur jakin; umea
nintzen. Ez zait gustatzen dena
den sorkuntza alorrak hainber-
tze bereiztea: sorkuntzarekiko
grina denok dugula uste dut; ge-
ro bakoitzak bideratzen du mo-
du batera edo bertzera, edo mo-
du askotara.
“
hi duen bezala.
–Lan berrira bueltatuz, non-
dik elikatu duzu nobela berri
hori? Zeintzuk izan dira istorioa-
ren korapiloak? Eta lerro artean
agertzen diren gaiak?
–1940-1970 hamarkaden arte-
an Lapurdin eta Frantzian nes-
beharbada, hain zuzen, jada ja-
“Sorkuntzarekiko grina denok so dudalako aitortza bat lehen
liburuarekin. Uste dut, zentzu
dugula uste dut; gero bakoitzak horretan, deserosoagoa izanen
bideratzen du modu batera edo dela bigarren liburua. Baina
ikusiko dugu…
bertzera, edo modu askotara”
Juanra Madariaga