ARKITEKTURA ORGANIKE

cka eshte ajo dhe si te realizohet?!

VJOSA GRAJÇEVCI
PËRMBAJTJA:

1. Hyrje

2. Çka është arkitektura organike?

3. Tipet e arkitekturës organike

4. Ndikimi i arkitekturës organike në resurset humane dhe natyrore

5. Si të dizajnohet një ndërtesë e gjelbërt

6. Permbyllje

7. Biblografia
1 HYRJE

Përgjatë të gjitha epokave, shkenca Foto 1: Earthship – e ndertuar

1
dhe teknologjia kanë ndikuar në nga materialet e recikluara

avancimin e civilizimit të shoqërisë

njerëzore. Në të gjitha fushat (mejksi,
transport, arkiekture, inxhinjeri, etj)
njerëzit kanë shpikur ‘mrekulli’ të
jashtëzakonshme.
Njerëzit kanë ndërtuar objekte për
mijëra vite. Por tani, në kohët moderne,
njerëzit janë të interesuar në një lloj
të ri të teknikës së ndërtimit. Ata duan
Foto 2: BedZED, Britani e Madhe – banoret
shpenzojnë 81% me pak ngrohje, 45%
ndërtesa të “gjelbërta” dhe të mira me pak energji elektrike, dhe 58% me
pak ujë
për ambientin.
Disa nga këto objekte ndërtohen nga
materialet e ricikluara (fig.1). Disa të
tjera, përdorin diellin dhe erën për
ngrohje dhe klimatizim (fig.2). Të tjera
tentojnë të imitojnë natyrën dhe ti
ngjajnë asaj për kah pamja fizike (fig.
4).
Në këtë punim seminarik, do të flitet
për teknologjinë e ndërtimit të
objekteve të gjelbërta, ndarjen e Foto 3: Casa Brutus – Tokio – imitim i
natyrës
tipeve të arkitekturës organike, ndikimi i
saj në shoqërinë njerzore dhe në
natyrë, si dhe udhëzimet që neve si
projektues na nevoiten për të arritur
një lloj të tillë të ndërtimit.
2 ÇKA ËSHTË ARKITEKTURA ORGANIKE ?

Kur e përdorim termin “gjelbërt”, Foto 4 : Ndotja e natyrës nga njeriu.

zakonisht i referohemi gjërave të cilat A) ndotja e ajrit nga objektet

industriale
janë të mira për natyrën dhe ambientin.
Ndërsa kur përmendët fjala
“teknologji”, gjithmonë mendja na
shkon tek veglat punuese, mekanike,
etj. Ndërsa “teknologji e ndërtimit”,
është term i cili i referohet
mekanizmave dhe teknikave të cilat
njerëzit i përdorin për të konstruktuar
dhe ndërtuar objekte. Disa objekte,
janë dëmtues të natyrës. Shumë prej
tyre shkaktojnë ndotje të ambientit, B) ndotja e ujit nga ujërat e ndyra të
duke shfrytëzuar shumë resurset patrajtuara,
energjetike, duke hedhur mbeturina
dhe ujra të ndotura në natyrë pa I
trajtuar ato më parë, etj (fig. 4).
Pikërisht këtu lind nevoja për një
arkitekturë të gjelbërt. Qëllimi
kryesor i kësaj arkitekture është që të
ndërtohen objekte dhe komunitete të
cilat i ruajnë resurset e energjisë dhe
funksionojnë në harmoni me ambientin. C) ndotja e natyrës nga mbeturinat e
parecikluara
3 TIPET E ARKITEKTURES ORGANIKE

Ne arkitekturen organike dallojmë tri Foto 5: High Desert House, Kaliforni –

tipe: Joshua Tree - struktura e objektit ka
formen e shpendeve parahistorike dhe
1. Në njërin lloj, qëllimi gjatë ngjyren e gurëve shkëmborë të
projektimit dhe ndërtimit, është që të
imitohet natyra në aspektin visuel. Këtu
vie në shprehje përdorimi i materialve
të ndryshme që ngjajnë ose që janë në
harmoni me ambientin rrethues (shih
foto. 5). Kësisoj dizajnerët krijojnë
vijëzura dhe pejzashe të njëtratjshme
(nuk krijohet dallim i madh ndërmjet
pejzasheve të buta dhe të forta).

Hulumtime të veçanta, ashtu që hapjet

2. Ndërsa, në grupin e dytë të
dhe mbylljet në fasada manipulohen që
arkitekturës organike, qëllimi kyç
të kryejn funksionin e ventilimit, pa pas
është që objektet të jenë ekologjike.
nevojë për makineri të tjera;
Ashtu që, dizajnohen dhe projektohen
Gjithashtu, kohët e fundit ka filluar të
sisteme të ndryshme teknologjike të
aplikohet teknika e reciklimit të ujërave
cilat funksionojnë në mbrojtjen e
atmosferike si dhe ujërat e përdorura
natyrës dhe resurseve. Në këto raste,
më parë, të cilat rikthehen më pas në
dizajnerët përdorin teknika të ndryshme
përdorim. Kjo teknikë e ndërtimit rritë
për furnizimin e objekteve me energji,
koston e investimit të ndërtimit, por
ngrohje, klimatizim, ujë, etj. Disa
shpenzimet e mëvonshme janë dukshëm
shembuj të këtij lloji janë: për sistem
më të vogla dhe funksionojnë në favor
të ngrohjes përdoren solarët; për
të natyrës.
energji elektrike përdoren teknikat
3. Kurse, tipi i tretë i objekteve
fotovoltaike si dhe mullinjët e erës;
organike në arkitekturë, përbëhet nga
për ventilim, bëhen analiza dhe
ndërtesat e ndërtuara nga materiale të
recikluara
4 NDIKIMI I ARKITEKTURËS ORGANIKE NË
RESURSET HUMANE DHE NATYRORE
Rëndësia e arkitekturës
organike, qëndron pikërisht
mbrojtjen e natyrës, si dhe përmirsimin
e jetës dhe shëndetit të njeriut. Nga
mungesa e vetëdijësimit, kujdesit dhe
njohurive, sot bota dhe jeta në të
është e rrezikuar. Ndotjet kimike,
mbeturinat, dëmtimi i natyrës, prerja e
pa kontrolluar e drunjëve, mbetjet
toksike, etj., janë shkaktar të krijimit
të smogut, ndotjeve të ujit, natyrës si
dhe dëmtimit të shtresës së ozonit.
Faktor këta të cilët direkt ndikojnë në
shëndetin global. Ne jemi ata të cilët
duhet të mbrojmë natyrën për të na
mbrojtur më pas ajo neve. Në rast se
duam një jetë të gjatë dhe
shëndetshme për ne dhe pasardhësit
tanë, natyrës duhet t’i kompenzohet ajo
që i është marr dhe dëmtuar vazhdimisht
nga njeriu.
Imagjinoni një botë në të cilën,
çdo ditë, ju dhe çdo kush tjetër bënë
ndryshime pozitive, e sidomos kur ai
ndikim, ka efekt global. Çdo njëri nga
ne, ka mundësi të ndërmarr diçka ne
favor te se mires se perbashket. Në
botë pothuajse çdo gjë është
reciklueshme, ose mund të ripërdoret.
Gjërat të cilat nuk mund të reciklohen,
dekomopzohen ne oborret e shtëpive
në tona. Mirëpo ne mund të zvogëlojmë
sasinë e mbetjeve, ose te perdorim
materiale qe janë lehtësisht te
dekompozueshme apo te reciklueshme.
Në shkollat dhe shtëpitë tona do të
mund të përdorin sisteme të ngrohjes
dhe ftohjes të cilat lirojnë gazëra të
cilat nuk shkaktojnë ndotje dhe smog.
Gjithashtu, makinat dhe paisjet tjera do
të mund të funksionojnë me energji
ekologjike.
të
Kjo nuk është vetëm fantazi e shkruar
në letër. Projektuesit, shkenctarët
dhe ekologët, janë duke punuar për të
na dërguar neve drejt një bote të
tillë. Prandaj sa me pare duhet t'i
e bashkangjitemi kesaj levizje dhe te
japim kontributin tone per permirsimin e
gjendjes ekologjike dhe jeteses sone.
5 SI TË
EKOLOGJIKE
DIZAJNOHEN NDËRTESAT

Arkitektët sot më shumë se çdo kush cilat prodhohen nga fillimi.

tjetër kanë mundësi të kontribojnë në Gjithashtu, këto materiale
mbrojtjen e natyrës dhe resurseve. E ndërtimore duhet të kenë veti të
gjithë kjo fal avancimit të teknologjisë mira izoluese, ashtu që humbjet e
dhe shkencave, njohurive për materiale energjisë të jenë sa më të vogla (me
dhe reciklimin e tyre, energjisë këtë rast zvoglohet sasia e
djellore, energjisë së erërave, etj. nevojshme e energjisë për ngrohje
Duke shfrytëzuar këto avantazhe, ose klimatizim). Materialet e tilla
dizajnerët kanë mundësi të projektojnë aplikohen kryesisht në kulme, mure
objekte ekologjike. Në vazhdim do të dhe hapjet të cilat dalin në fasadë.
shtjellohen më hollësisht mënyrat dhe Muret projektohen me trashësi
teknikat se si të arrihet deri te ky lloj i rreth 45cm, ndërsa në kulme
arkitekturës. vendoset një numër i madh i
shtresave izoluese. Ndërsa,
1. MATERIALET - Fillimisht, preferohet
kornizat e dyerve dhe dritareve
që lloji i materialeve që do të
përzgjidhen me karakteristika
përdoren në ndërtim, të jenë të
izoluese të energjisë.
reciklueshme.
Sa herë që është e mundur duhet të
Foto 6: Materialet qe zakonisht
përdoren materiale të recikluara, reciklohen janë: letra, metalet,
xhami, plastika, goma, etj.
për arsye se kursehen resurset
natyrore dhe energjia. Shembuj të
këtij lloj reciklimi, janë dyshemeja
nga goma, e cila prodhohet nga
reciklimi i gomave të automjeteve të
dëmtuara, reciklimi i materialve të
argjilës, etj. Materialet gjatë
procesit të reciklimit emtiojnë gaze
të dëmshme, por sasia e tyre është
dukshëm më e vogël sesa ato të
2. FURNIZIMI ME ENERGJI
Fig. 1: Ngrohja permes sistemit solar
a. Panelet solare - Një prej
furnizuesve më interesant të sistemi i ngrohjes nga panelet solare
(me ujë dhe trupa ngrohës)
energjisë, është sistemi solar me
ujë të ngroht. Ky sistem furnizimi, uji Kontrolli
përmbanë dy panele të vogla Panelet
solare bojler

kolektorësh, rrjet të gypave, pompa

rezervuari
rezervuar të ujit të ngrohtë me i ujit shtëpia
pompë të ujit si dhe me rezervuarin
e shkëmbimit të ujit. Këto panele
vendosen në kulm, dhe orientohen
Fig. 2: Sistemi solar me efekt fotovoltaik
drejt jugut ashtu që thithin sasi të
sistemi i furnizimit me energji energjia e
nga panelet solare tepruar
mjaftueshme të rrezeve të diellit
(me bateri për rezerva)
edhe gjatë ditëve të dimrit. Panelet
metër
Panelet
solare përdoren në objekte solare

për ngrohje dhe për furnizim me Kontrolli I

invertorë
energjisë
ujë të ngroht, pa pas nevoj për shtëpia

burime të tjera të energjisë.

b. Efekti fotovoltaik - Duke Bateritë për grumbullimin
e energjisë rezervë
shfrytëzuar sistemin e njejtë solar,
fal efektit fotovoltaik. Kolektorët Fig. 3: Sistemi i mullinjeve te eres
mund të shfrytëzohen edhe për sistemi i furnizimit me energji energjia e
prodhimin e energjisë elektrike. nga mulliri i erës tepruar
(pa furnizues rezervë)
Këta kolektor, kanë sistem tjetër të
metër
vendosjes së shtresave, ashtu që
mundësohet shëndërimi i energjisë invertorë

së dritës (fotoneve) në energji gjeneratori

i erës shtëpia
elektrike.
c. Mullinjët e erës - Një mënyrë d. Përdorimi i bioenergjisë – Ky
tjetër ekologjike e furnizimit me sistem i furnizimit me energji,
energji elektrike është përmes funksionon ashtu që, mbeturinat
mullinjëve të erës. Ky system i ditore, organike, biologjike,
furnizimit me energji varet nga ushqimore, etj., hidhen në një
rrymat e ajrit të cilat nga presioni I gropë nëntokësore, ku më pas ato
balancimit në atmosferë, shkaktojnë lirojnë avuj të ngroht të cilët
erë. Me ndihmën e turbinave të erës, përmes gypave depërtojnë në
këto rrymime të ajrit, prodhojnë ndërtesë dhe përmes
energji elektrike. Këto turbina transformatorëve, keta avuj
punojnë sipas parimit të rezistencës. shëndërrohen në energji elektrike.
Gjatë rezistencës së rrotave, ajri Kjo sasi e furnizimit me energji
kalon përmes zonës së rotorit, ato është e vogël, por është e
kanë shpejtësi të vogël të mjaftueshme për ndriçim artificial.
rrotullimit prandaj përfshijnë
sipërfaqe të mëdha. Vendosen në
hapësira ku ka rrymim të madh të
erërave, zakonisht në brigjet ku ka Fig. 4: Skema e sistemit te bioenergjise
depërtim më të madh të erërave nga
detet. Sistemet e tilla të furnizimit
me energji janë shumë të
favorshme, nuk emitojnë materie
ndotëse, nuk dëmtojnë resurset
natyrore, mirëpo kërkohen kushte
specifike gjeografike dhe klimatike
për vendosjen e tyre, prandaj
aplikimi i tyre është relativisht i
vogël.
3. FURNIZIMI DHE RECIKLIMI I UJIT
Fig. 9: Sistemi I reciklimit te ujrave te
Bota sot është e alarmuar nga HIRTA DHE ATYRE ATMOSFERIKE
problemet e furnizimit me ujë. Ky
problem sa vije e theksohet,
prandaj paraqet një shqetësim të
madh për furnizimin me ujë të
pijshëm gjatë dekadave të ardhshme.
Në bazë të hulumtimeve del se
mesatarisht 68% e ujit të pijshëm
përdoret për larje dhe sanitarie,
19% përdoret për pastrimin e
rrobave dhe kuzhinë, ndërsa pjesa
tjetër përdoret për pije, ushqim,
ujitje dhe pastrim. Sasia e Ishin këta disa shembuj të përgjithshëm

shpenzimit të ujit për pije dallon për mënyrën e trajtimit, dizajnimit dhe

varësisht nga funksioni i objektit. krijimit të objekteve ekologjike. Një

Një ndër qëllimet e ekologëve, ndër shembujt më të mirë të aplikimit të

dizajnerëve dhe profesionistëve të të gjitha sistemve të tilla është

tjerë të kësaj fushe është gjetja e kompleksi ekologjik BedZED, në kuadër

mënyrave për kursimin e ujit, të sëcilit, janë inkuadruar të gjitha

pastramin ujërave të zeza para se sistemet e lartpërmendura (Fig. 10).

ato të hidhen në natyrë, reciklimin e Këto sisteme janë mjaft të kushtueshme

tyre dhe ujërave atmosferike, duke i gjatë investimeve në fillim, mirëpo

grumbulluar ato më parë në komplenzimi financiar nga këto sisteme

rezervuar dhe më pas trajtimi i tyre vërehet më vonë në fatura. Gjithashtu

me anë të aparaturave para nëse jemi me fat ky kompenzim dikur do

përdorimit. të vërehet edhe në natyrë.

6 PËRMBYLLJE
Për herë të parë në histori
arkitekturës, në rend të parë futet
natyra dhe mirëqenia sociale dhe jo
dekoret, stilet, luksi apo elemente të
tjera sipërfaqësore. Kjo mënyrë e re e
të menduarit, më zgjon shpresën se më
në fund shoqëria njerëzore
vetëdijësohet, më në fund po fillon të
krijohet bindja se çka në të vërtetë
është e rëndësishme për ne. Kjo rrymë
e re e arkitekturës është dëshmitare që
shoqëria njerëzore më në fund ka një
të tendencë të vogël të zhvesh maskën e
shtirur të luksit dhe komplekseve,
duke zgjuar interes në përmirsimin e
gjendjes shëndetsore dhe mentale të
shoqërisë njerzore. Njëkohësisht duke
intervenuar në përmirsimin e gjendjes
po sonë sociale nxit edhe përmirsimin
global të natyrës. Për mua revulucioni
arkitektonik dhe më human fillon me
fillimin e arkitekturës organike. Më
shumë se kurr, ne arkitektët kemi
mundësi që botën ta shëndërrojmë në
një vend më të mirë.
BIBLOGRAFIA

Nga librat:

Alanna stano & Christopher Hawthorne – The green House

Kelly Lucket – A green Roof Construction and Maintance
Michael Bauer, Peter Mose & Michael Schvarz – Green Building
Karen Sirvaitis – Green Building Technology
Terry Galloway – Solar House

Nga interneti:

http://designcrave.com/2010-08-09/4-incredible-buildings-made-of-bottles/

http://www.buildinggreen.com/

http://www.buildinggreen.com/auth/article.cfm/2000/1/1/Building-Materials-What-
Makes-a-Product-Green/

http://www.creategreenhome.com/Build_Green_Home.htm#Select%20Material%20/%2
0Method

http://www.creategreenhome.com/Energy_Independence.htm

http://www.creategreenhome.com/Build_Green_Home.htm

http://www.bioregional.com/what-we-do/our-work/bedzed/

http://www.homemadeenergyreview.com/blog/photovoltaic-solar-panels/

http://www.alternative-energy-news.info/technology/wind-power/wind-turbines/

http://www.squidoo.com/solarhouse_water_heating?utm_source=google&utm_medium=i
mgres&utm_campaign=framebuster
Referencat e fotove

http://ontheroadwiththeroses.blogspot.com/2011_06_01_archive.html

http://www.bioregional.com/what-we-do/our-work/bedzed/

http://ontheroadwiththeroses.blogspot.com/2011_06_01_archive.html

http://www.alternative-energy-news.info/technology/wind-power/wind-turbines/

http://www.mono-
graphie.com/photographer/archive/architecture/earth_houses/2.html?part=2

http://www.tomorrowland.org/

http://www.squidoo.com/solarhouse_water_heating?utm_source=google&utm_medium=i
mgres&utm_campaign=framebuster

http://www.homemadeenergyreview.com/blog/photovoltaic-solar-panels/

http://www.svsu.edu/mathsci-center/uploads/science/TRearth/WaterPollution.html

http://sticorp.ca/industries-served/bio-fuels