Juanito Diapositiva Quechua Intermedio Ii Octubre 2020

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 79

Instituto Hatun Panaka Inka Pachakutiq

Intercultural

RUNASIMITA YACHASUN

Qosqo – Perú – 2020


Lic. Juan Ccotohuanca Pucho Quechua Intermedio II
Instituto Hatun Panaka Inka Pachakutiq
Intercultural

ÑAWINCHASPA YUPAYCHAY
COMPRENSIÓN LECTORA
Lic. Juan Ccotohuanca Pucho Quechua Intermedio II
ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS

1. IMASUMAQ PUJYUMANTA UNUTA APAMUN.


 Maymantataq Imasumaqri unuta apamun?
a. Qochamanta.
Ch. Pujyumanta.
Chh. Mayumanta.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS

2. OLLANTA JOSUÉ POQOÑA KASQAN


RAYKUN PAPANTA ALLASQA.
Imaraykutaq Ollanta Josueri papanta allasqa?
a. Kuruyta qallarisqanrayku.
Ch. Poqoña kasqanrayku.
Chh. Taytan kamachisqanrayku.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
3. JUANITOQA WERTANTAN CH’AKIPUQTIN
SAPA TUTAYMANTAN UNUWAN CH’AJCHUN.
Imaraykutaq juanitori wertanta ch’ajchun?
a. Api kaqtin.
Ch. Ch’akipuqtin.
Chh. Ch’aran kaqtin.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS

4. AMARUQA QORPACHANA WASIPIN


PUÑUSQA.
Maypitaq Amaruri puñusqa?
a. Ch’ujllapi.
Ch. Astanapi.
Chh. Qorpachana wasipi.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS

5. SAYWAQA ANCHA ONQOSQA KASQAN


RAYKU QOSQOTA HANPICHIKUQ RISQA.
Imaraykutaq Saywachari qosqota risqa?
a. Maman chaypi kasqanrayku.
Ch. Qosqota reqsiyta munasqanrayku.
Chh. Ancha onqosqa kasqanrayku.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS

6. SIWARQA WAYQ’OPIN SARANTA


QARPAN.
Imatataq Siwarchari wayq’opi ruwan?
a. Saranta qarpan.
Ch. Sarata hallman.
Chh. Sarata tipin.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
7. PARWAQA QHELLILLAÑA KASQAN
RAYKUN PHALIKANTA T’AQSASQA.
Imaraykutaq Parwachari phalikanta t’aqsasqa?
a. Ñañanman mañananrayku.
Ch. Qhellillaña kasqanrayku.
Chh. Thantaña kasqanrayku.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
8. MARUJAQA PAPATA QHATUPI
RANTIN.
Imatataq Marujari qhatupi rantin?
a. Sarata.
Ch. Ullukuta.
Chh. Papata.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
9. SARITAQA WAKAN WACHASQAN
RAYKUN KUSISQA KASHAN.
Imaraykutaq Saritari kusisqa kashan?
a. Wakata tarikusqanrayku.
Ch. Wakan wachasqanrayku.
Chh. Wakan wañusqanrayku.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
10. MALLKUQA PAQOCHANTAN ORQOPI
MICHIN.
Maypitaq Mallkuchari paqochanta michin?
a. Wayq’opi.
Ch. Purunpi.
Chh. Orqopi.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
11. SANTUSQA ANCHATA
CHIRIMUSQAN RAYKUN
PONCHUNTA CHURAKUSQA.
 Imaraykutaq Santuschari ponchunta churakusqa?
a. Munaycha kasqanrayku.
Ch. Wayqen kamachisqanrayku.
Chh. Anchata chirimusqanrayku.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
12. ANTUKAWAN SANTUSAWAN, CHAJRATA REQTINKUQA,
PARAS HAP’IYKUSQA. SIPASKUNATAQA ANCHATAS
CHIRIYKUSQA, CHAYSI HATUCHAN ASUNTA RUPHASHAQ
LAWATA QARAYKUSQA.
 Pitaq ruphasaq lawata qaraykusqa?
a. Ñañan Santusa.
Ch. Hatuchan Asunta.
Chh. Ipan Antuka.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS

13. IMARAYKUTAQ SIPASKUNAMANRI


RUPHASHAQ LAWATA QARAYKUSQA?
a. Lawata munasqankurayku.
Ch. Mikhunata mañakusqanrayku.
Chh. Anchata chiriykusqanrayku.
Lic. Juan Ccotohuanca Pucho
ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
14. ANACHAS Q’ESA QHAWANANPAQ HOQ SACH’AMAN
SEQASQA. ICHAQA CHAKINSI LLUSKHAKUSQA, HINASPA,
SACH’AMANTA URMAYKAMUSQA. CHAYSI OLLANTAWAN,
RUMINAWAN HANPINA WASIMAN APASQAKU.
 Pitaq sach’amantari urmaykamusqa?
a. Ollanta.
Ch. Anacha.
Chh. Rumina.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
15. IMARAYKUTAQ ANACHARI
SACH’AMANTA URMAYKUSQA?
a. Ollanta tanqaykamusqanrayku.
Ch. K’allma p’akiyukusqanrayku.
Chh. Chakin lluskhakusqanrayku.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
WAYNAMANTAWAN SUWAMANTAWAN
Huj waynas qocha patapi samakusqa. Chayllamansi huj suwa rikhuriramusqa.
Chaysi suwamanta qespiykunanrayku waynaqa waqayta qallarisqa. Chayta
uyarispas suwaqa tapusqa: “¿imamantan waqanki?, nispa. Waynaqa kay
hinatas kutichisqa: “Qori p’uyñuytan qochaman kacharparini”, nispa. Chayta
uyarispas suwaqa p’achanta ch’utikusqa qochaman p’itaykusqa.
Chaykamataqsi waynaqa suwaq p’achanta aparikuspa ayqekusqa.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS

1.¿MAYPITAQ WAYNA TIYARAN?


a. Unu patapi
Ch. Qocha patapi
Chh. Larqha, yarqha patapi

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
2. ¿PITAQ WAYNAMAN ACHHUYKURAN?
a. Wayqen.
Ch. Taytan.
Chh. Huj suwa.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS

3. PITAQ QESPIRUYTA MUNARAN?


a. Wayna
Ch. Suwa
Chh. Wiraqocha

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS

4. ¿IMARAYKUTAQ P’ACHANTA CHAY SUWA


CH’USTIKURAN?
a. Qochapi armakunanpaq
Ch. Qori p’uyñuta, qocha ujupi maskhamunanpaq.
Chh. Qochapi wayt’ananrayku.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
5. ¿IMANTATAQ WAYNA QOCHAMAN
KACHARPARISQA?
a. P’achanta.
Ch. Qori p’uyñuta.
Chh. Q’epinta.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS

6. IMAMANTATAQ WAYNA
WAQARAN.
…………………………………………………
Suwamanta qespinanrayku.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


Instituto Hatun Panaka Inka Pachakutiq Intercultural

ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS

7. ¿QANPAQ CHAY WAYNA SUWATA


YUKARANCHU? …………………
ari, yukaran.
¿IMANAQTIN?
Qori p’uynuyta qacharparirani.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS

8. IMAWANTAQ SUWA
P’ACHAKUNMAN KARAN.
…………………………………………………
…………………………………………………
Chirimanta wañunman karan

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
9. ¿QANPAQ CHAY WAYNA IMATAQ
KANMAN KARAN?
a. Qella.
Ch. Wajcha.
Chh. Ch’iti.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


ÑAWINCHASPA YUYAYCHAY = COMPRENSIÓN LECTORA

TAPUKUYKUNA = PREGUNTAS
10. ¿IMATAN WAYNA QOCHA PATAPI
RUWARAN?
a. Samasharan.
Ch. Llank’asharan.
Chh. Puñusharan.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


HARAWI = POEMA Chay sonqoykin, mat’i sonqoykin
Chay waqayniypa k’ayasqan rumin
QONQAWANKIMANCHU? Q’oñi q’esaykin tukurqan
Chiripaqpas wayrapaqpas.
Qhechiprhaykiq llanthullanpin
Kausayniyta samachirqani
Puka ñujch’u simiykimanta
Kausay yawarta ch’onqarkani.
Qonqawaqchu yanaykita
Ñawiykiq yananpi kausaqta
Dr. Andres Alencastre Gutierrez. Ch’eqtawaqchu sonqoykita
“K’illku Warak’a”
Sonqoyta t’aqarparispa. Añay

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


Instituto Hatun Panaka Inka Pachakutiq
Intercultural

SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO
Lic. Juan Ccotohuanca Pucho Quechua Intermedio II
SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO

Kay simichaqpa k’askaqninkunaqa,


puririn simichaqwan kuskan hunt’a
rimay ukhupi, allinta chaninchananpaq,
sutita, suti chaninchaqta.
El adverbio, es la parte de la oración que sirve para modificar, precisar,
matizar o ampliar el significado de un verbo, de un adjetivo o de otro
adverbio.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO

Simichaqpa k’askaqninqa riman: pachamanta,


k’itimanta, askhamanta, imaynakaymanta,
cheqaqmanta, mana cheqaq ninanmanta,
iskayaymanta, hoqkunamanta ima.
El adverbio expresa tiempo, lugar, cantidad, modo, afirmación,
negación, duda ,etc.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


SIMICHAQPA K’ASKAQNINPA PHASMIKUYNIN = CLASIFICACIÓN DEL ADVERBIO

1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN


ADVERBIO NO PRONOMINALES
A. K’ITIMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE LUGAR
Maypi ruwakusqanta unanchan = Indica dónde ocurre la acción

 Hawapi = Afuera  Wichaypi = Arriba


 Karupi = Lejos  Qhepapi = Atrás
 Chinpapi = Al Frente  Ukhupi = Adentro
 Uraypi = Abajo  Patapi = Encima

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES
A. K’ITIMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE LUGAR

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Karupin wayqey llank’an.


 Mi hermano trabaja lejos.
 Chinpapin alqo kanikushan.
 Al frente está ladrando el perro.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES
A. K’ITIMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE LUGAR

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Hawapi alqo puñushan.


 El perro está durmiendo afuera.
 Ñaupaqpi sayay nishu huch’uychallan kanki.
 Párate adelante eres muy pequeño.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES
A. K’ITIMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE LUGAR

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Kayllapi sayachiy waynata


 Aquí nomas has parar al joven.
 Wasi qhepapi erqe waqashan.
 El niño está llorando detrás de la casa.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES
A. K’ITIMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE LUGAR

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Panpata t’oqoy ukhuta.


 Has hueco profundo al suelo.
 Uraypi sayamunki, wawataq urmaykunman.
 Te paras abajo, cuidado que caiga el bebe.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES
A. K’ITIMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE LUGAR

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Wichaypi munaqniy suyamuwashan.


 Arriba me está esperando mi amor.
 Puñuna patapi ponchuy kashan.
 Mi poncho está encima de la cama.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES
A. K’ITIMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE LUGAR

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Kaychallapi ipa tiyarukuy.


 Tía aquícito nomas siéntate.
 Qhepapi sayamuy sinchi hatunmi kanki.
 Párate atrás por que eres demasiado grande.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


TAKI = CANCIÓN Saqsaywamanpi, pukuy pukuycha
Imallamantas, qanri waqanki… kuti.
Noqachu kanki, waqanaykipaq
Mana mamayuq, mana taytayuq… kuti.
Kacharpariy
Saqsaywaman patachapi… kuti.
Ch’ulla kutilla tuparanchis… kuti.
SAQSAYWAMANPI Chaytañataq runa rimasqa… kuti.
Sapa kutillan tupan nispa… Kuti.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES
B. PACHAMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE TIEMPO

Imakunapas hayk’aq ruwakusqantan unanchan = Indica el momento en


que ocurre la acción.

 Chayraqmi = Recién  Wiñaypaq = Para siempre


 Chaymanta = Después  Kunachallan = Prontito
 Kunan = Hoy  Ñaupaqqa = Antes
 Paqarin = Mañana  Watanwatan = Anualmente

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES
B. PACHAMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE TIEMPO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Chayraqmi chayamushani llank’amusqaymanta


 Recién estoy llegando de lo que trabajé.
 Chaymantaña aychata rantisaq.
 Después compraré carne.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES
B. PACHAMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE TIEMPO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Kunallan kutiramusaq suyaykullaway.


 Ahorita regreso espérame nomas.
 Manan hayk’aqpas qonqasaykichu.
 Nunca te voy a olvidarte.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES
B. PACHAMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE TIEMPO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Q’aya wata kunan hina panay takispa llalliran.


 El antaño como hoy mi hermana gano en el
canto.
 Watan watan kaq p’achallawan kakushani.
 Todo los años estoy con la misma ropa.
Lic. Juan Ccotohuanca Pucho
1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES
B. PACHAMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE TIEMPO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Mayllanpin tayta mamay watukuq rini


 De vez en cuando voy a ver a mis padres.
 Wayna kaypas manan wiñaypaqchu
 Ser joven no es para siempre.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES
B. PACHAMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE TIEMPO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Kunanmi ripusaq wiñaypaq.


 Ahora si me voy para siempre.
 Ñaupaqqa allin kausayniyuq runakuna karan.
 Antes eran buenas personas de buen vivir.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES
B. PACHAMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE TIEMPO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Kunachallan t’antata rantiramusaq.


 Ahoritita voy a comprar pan.
 Chayraqmi llaqtayta ch’usasaq.
 Recién viajaré a mi pueblo.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


SIMICHAQPA K’ASKAQNINPA PHASMIKUYNIN = CLASIFICACIÓN DEL ADVERBIO

1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN


ADVERBIO NO PRONOMINALES
C. IMAYNA KAYMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE MODO
Kaykunaqa imayna ruwakusqantan unanchakun = expresan la forma o
manera de cómo se desarrolla la acción.

 Allinmi = Está bien  Ñak’ayllaña = Con las justas


 Hinachá = Así será  Qonqaylla = De repente
 Ñataq = También  Allillamanta = Despacio
 Hinallataq = Asimismo  Hinapunin = Así es siempre

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES

C. IMAYNA KAYMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE MODO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS
 Saywa allillamanta takiy heq’epawaqtaq.
 Saywa canta despacio cuidado que te atores.
 Elisa manan allinchu ruwasqayki.
 Elisa no esta bien lo que estas haciendo.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES

C. IMAYNA KAYMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE MODO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS
 Karlaqa hinapunin karan.
 Carla siempre era así.
 Walterqa atisqallanta llank’arushan.
 Walter está trabajando lo que puede.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES

C. IMAYNA KAYMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE MODO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS
 Ñak’ayta llank’ayta chajrayta tukuramuni
 Difícilmente termine de trabajar mi chacra.
 Marioqa ñataq tiyaykun, ñataq hatariykun.
 Mario se sienta y también se levanta.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


1. KIKILLANMANTA UNANCHAQ SIMICHAQPA K’ASKAQNIN
ADVERBIO NO PRONOMINALES

C. IMAYNA KAYMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNIN = ADVERBIO DE MODO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Qonqaylla wasiyta chayarusaq.


 De un momento llegaré a mi casa.
 Saraqa ñak’ayllaña wayk’usan.
 Sara con las justas esta cocinando.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


SIMICHAQPA K’ASKAQNINPA PHASMIKUYNIN = CLASIFICACIÓN DEL ADVERBIO

2. HOQ RIMAYKUNAWAN UNANCHAKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA


ADVERBIO PRONOMINALES

A. PACHAMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO DE TIEMPO

 Paqarin = Mañana  Usqhaylla = Pronto


 Kunan = Ahora, hoy  Unay pacha = Mucho tiempo
 Ñaupaq = Antes  Chaymantaña = Después
 Manaraq = Todavía  Tutallamanta = Madrugada
 Chayraq = Recién  Kunachallan = Ahorita

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


2. HOQ RIMAYKUNAWAN UNANCHAKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA
ADVERBIO PRONOMINALES

A. PACHAMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO DE TIEMPO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Hernanqa manaraq tukunchu rimayta.


 Hernán todavía no termina de hablar.
 Wayqeymi paqarin llaqtaykuta ch’usanqa.
 Mañana mi hermano viajará a nuestro pueblo.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


2. HOQ RIMAYKUNAWAN UNANCHAKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA
ADVERBIO PRONOMINALES

A. PACHAMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO DE TIEMPO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Wayqeykuna chayraq chayamushanku.


 Recién están llegando mis hermanos.
 Ñañay tutallamanta wasiykita hamusaq.
 Hermana, vendré en la madrugada a tu casa.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


2. HOQ RIMAYKUNAWAN UNANCHAKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA
ADVERBIO PRONOMINALES

A. PACHAMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO DE TIEMPO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Waynakuna usqhaylla llank’arunkichis.


 Jóvenes van trabajar rápido nomas.
 Mamay chaymantañacha mikhusaq.
 Mamá después comeré.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


2. HOQ RIMAYKUNAWAN UNANCHAKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA
ADVERBIO PRONOMINALES

A. PACHAMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO DE TIEMPO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Panay unay pachamantaña tupashanchis


 Hermana nos encontramos de mucho tiempo
 Ñaupaq allin kallpasapa runakunaqa karanku
 Antes las personas eran fuerzudas

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


2. HOQ RIMAYKUNAWAN UNANCHAKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA
ADVERBIO PRONOMINALES

A. PACHAMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO DE TIEMPO

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Qosaypa rayminmi minchhata


 Pasado mañana es su cumpleaños de mi esposo
 Najaqa sinchita para paraykun
 Denantes llovió mucho

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


2. HOQ RIMAYKUNAWAN UNANCHAKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA
ADVERBIO PRONOMINALES

B. K’ITIMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO DE LUGAR

Indican las circunstancias de lugar. Responden a las preguntas. Maypi? = ¿Dónde?, se puede formar.

1. Añadiendo las partículas propias de acusativo y ablativo a los adjetivos


demostrativos KAY, CHAY, HAQAY, WAQ

 Kay = Este, esta  Kaykama = Hasta aquí


 Kaypi = Ahí, aquí  Haqay = Aquel, aquella
 Kayman = Hacia aquí  Haqaypi = Allí, allá
 Kaymanta = Desde aquí  Haqayman = Hacia allá

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


2. HOQ RIMAYKUNAWAN UNANCHAKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA
ADVERBIO PRONOMINALES

B. K’ITIMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO DE LUGAR

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Kay waynaqa panankunawan pujllashasqa.


 Este joven había estado jugando con sus hermanas

 Khunpa kaypi huñunakuyta qallarisunchis


 Compañero aquí empezaremos la reunión

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


2. HOQ RIMAYKUNAWAN UNANCHAKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA
ADVERBIO PRONOMINALES

B. K’ITIMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO DE LUGAR

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Taytay chay aqhata kayman apamuy.


 Padre trae hacia aquí esa chicha.

 Kaymanta llapallanchis lloqsisunchis.


 De aquí todo vamos a salir.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


2. HOQ RIMAYKUNAWAN UNANCHAKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA
ADVERBIO PRONOMINALES

B. K’ITIMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO DE LUGAR

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Kaykaman karan Raulpa chajran.


 Hasta aquí era su chacra de Raúl.
 Chay michita k’aspiwan p’anaychis.
 Golpeen a ese gato con el palo.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


2. HOQ RIMAYKUNAWAN UNANCHAKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA
ADVERBIO PRONOMINALES

B. K’ITIMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO DE LUGAR

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Haqay sipasqa munaychatan tusushan.


 Aquella señorita está bailando bonito.
 Haqaypi erqekunaqa pujllashan.
 Allí están jugando los niños.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


2. HOQ RIMAYKUNAWAN UNANCHAKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA
ADVERBIO PRONOMINALES

B. K’ITIMANTA SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO DE LUGAR

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Haqayman chay q’opata apaychis


 Hacia allá lleven esa basura
 Haqaymanta noqaq hallpayqa llank’anaypaq
 Desde allá es mi terreno para trabajar

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


SIMICHAQPA K’ASKAQNINPA PHASMIKUYNIN
CLASIFICACIÓN DEL ADVERBIO

A. TAPUKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO INTERROGATIVOS

 Maypi? = ¿Dónde?  Imapaq? = ¿Para qué?


 Imayna? = ¿Cómo?  Imanaqtin? = ¿Por qué?
 Hayk’aq? = ¿Cuándo?  Imaynan kanqa = ¿Cómo va ser?
 Hayk’a? = ¿Cuánto?  Mayta? = ¿Adónde?
 Ima? = ¿Qué?  Mayqenraq = ¿Alguien será?

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


SIMICHAQPA K’ASKAQNINPA PHASMIKUYNIN
CLASIFICACIÓN DEL ADVERBIO
A. TAPUKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO INTERROGATIVOS

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS
 Amaru maypi tiyanki?
 ¿Amaru dónde vives?
 Imasumaq maytan riranki?
 ¿Imasumaq adónde fuiste?

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


SIMICHAQPA K’ASKAQNINPA PHASMIKUYNIN
CLASIFICACIÓN DEL ADVERBIO
A. TAPUKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO INTERROGATIVOS

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS
 Siwar hayk’aqmi limata ch’usanki?
 ¿Siwar cuándo va a viajar lima?
 Imaynan taytamamanchis kashan?
 ¿Cómo están nuestros padres?
 Hayk’aqmi sunturwasipi yachayta tukunki

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


SIMICHAQPA K’ASKAQNINPA PHASMIKUYNIN
CLASIFICACIÓN DEL ADVERBIO
A. TAPUKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO INTERROGATIVOS

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS
 Maypin alqoyki kashan?
 ¿Dónde esta tu perro?
 Imapaqmi chay t’ika?
 ¿Para qué es esta flor?

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


SIMICHAQPA K’ASKAQNINPA PHASMIKUYNIN
CLASIFICACIÓN DEL ADVERBIO
A. TAPUKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO INTERROGATIVOS

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS
 Imanaqtin mana llank’aq rirankichu?
 ¿Por qué no fuiste a trabajar?
 Hayk’aq qolqe manusqayta qopuwanki?
 ¿Cuándo me devuelves el dinero que te preste?

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


SIMICHAQPA K’ASKAQNINPA PHASMIKUYNIN
CLASIFICACIÓN DEL ADVERBIO
A. TAPUKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO INTERROGATIVOS

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS
 Ñachu mikhuyta tukurunkiña?
 ¿Ya acabaste de comer?
 Hayk’a t’antatan rantimuranki?
 ¿Cuántos panes compraste?

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


SIMICHAQPA K’ASKAQNINPA PHASMIKUYNIN
CLASIFICACIÓN DEL ADVERBIO
A. TAPUKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO INTERROGATIVOS

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS
 Noqa ima nispan kunan rimasaq?
 ¿Yo ahora que diciendo hablaré?
 Mayqenraq munaychata takiykunqa?
 ¿Alguien cantará bonito?

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


SIMICHAQPA K’ASKAQNINPA PHASMIKUYNIN
CLASIFICACIÓN DEL ADVERBIO
A. TAPUKUQ SIMICHAQPA K’ASKAQNINKUNA = ADVERBIO INTERROGATIVOS

QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS
 Imaynan kanqa rayminchis?
 ¿Cómo va ser nuestra fiesta?
 Mayta warmillay kay karu llaqtata hamuranki?
 ¿Esposa adónde viniste a este pueblo lejano?

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


Instituto Hatun Panaka Inka Pachakutiq
Intercultural

KALLPACHAQ SEQ’E
TILDE O ACENTO
Lic. Juan Ccotohuanca Pucho Quechua Intermedio II
KALLPACHAQ SEQ’E
TILDE O ACENTO
Ichaqa kankutaqmi qhepa kaq ch’ulla t’oqyaq
kallpachasqakuna, kaqllataq , ñaupaq nisqanchis hina, yaqa
llapallan rimaykunan iskay qhepa kaq ch’ulla t’oqyaqpi
kallpachasqakuna.
Pero sin embargo hay palabras agudas y como hemos dicho
anteriormente casi toda las palabras quechuas son graves o llanas
que solamente llevan el acento mas no el tilde.
KALLPACHAQ SEQ’E
TILDE O ACENTO
 Arí = Sí  Manamá = No es
 Qanrí = Y tú?  Payyá = Es él
 Pichá = Quién será?  Alalaú = ¡Qué frío!
 Ollantamá = Es Ollanta  Siwarmá = Es siwar

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


KALLPACHAQ SEQ’E
TILDE O ACENTO
QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Qanrí?, imatan ruwashanki?.


 Y tú, qué estas haciendo?.
 Pichá wasinchista hamuran.
 Quien vino a nuestra casa.

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


KALLPACHAQ SEQ’E
TILDE O ACENTO
QHAWARICHIYKUNA = EJEMPLOS

 Arí, paqarinmi qosqota ripusaq.


 Si, mañana me voy a cusco.
 Payyá runasimita yachachin.
 Es él que enseña el quechua

Lic. Juan Ccotohuanca Pucho


AÑAY
GRACIAS
Lic. Juan Ccotohuanca Pucho
www.hatunpanaka.com
USUARIO: DNI Personal
CONTRASEÑA: DNI Personal
ACCEDER
EVALUACIÓN IDIOMA QUECHUA
INTERMEDIO II
45 MINUTOS
HORA DEL EXAMEN:
8.00PM a 11.55 PM

You might also like