10

Araling Panlipunan
Unang Markahan
Modyul 1: MGA ISYU AT
HAMONG PANLIPUNAN
Pambungad sa Araling Panlipunan 10
Unang Markahan – Modyul 1: Isyu at Hamong Panlipunan
Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon
ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman,
kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na
naghanda ng akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng
nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa
modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang
matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales.
Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula
sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa

anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Tagalikum/
Tagakontekstuwalisa: Ademar P. Famador, MT- I, Pit-os National High School
Ramwen Lorenzo N. Sanchez, T- III, Inayawan High School
Roberto A. Gabucan Jr., T-III, Zapatera National High School
Pamela G. Pañares, T-III, Mabolo National High School
Randy D. Estopa, T-III, Apas National High School
Tagasuri: Alice S. Ganar, SSPIII, OIC-PSDS,SD-8, Asst. Div. Coor-SHS
Giovanni D. Sarra, MT- II, Ramon Duterte MNHS
Judith S. Cabaocabao, MT- I, Ramon Duterte MNHS
Erlin B. Abella, MT- I, Ramon Duterte MNHS
Maria Lea C. Pono, MT- I, Ramon Duterte MNHS
Tagaguhit Roberto A. Gabucan Jr., T-III, Zapatera National High School
Lord Richard Montañez
Tagapamahala: Rhea Mar A. Angtud, EdD, Schools Division Superintendent
Danilo G. Gudelusao, EdD, Asst. Schools Division Superintendent
Grecia F. Bataluna, Curriculum & Implementation Division Chief
Luis O. Derasin Jr., DPA, EPSvr, Araling Panlipunan/HEKASI
Vanessa L. Harayo, EPSvr, LRMS

Inilimbag sa Pilipinas ng

Department of Education Division of Cebu City, Region VII

Office Address: Imus Ave., Barangay Day-as, Cebu City
Telefax: (032) 255-1516,
E-mail Address: cebu.city@deped.gov.ph
 10
Araling Panlipunan
Unang Markahan
Modyul 1: Mga Isyu at Hamong
Panlipunan
Paunang Salita

Para sa mag-aaral:

Malugod na pagtanggap sa asignaturang Araling Panlipunan 10 !

Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at sinuri ng mga edukador
mula sa pampublikong paaralan upang gabayan ka. Ninanais ding matulungan kang
makamit ang pamantayang itinakda ng Kurikulum ng K to12 habang iyong
pinanagumpayan ang pansarili, panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-
aaral.
Ang tulong-aral na ito ay inaasahang makakauugnay ang mag-aaral sa mapatnubay
at malayang pagkatuto na mga gawain ayon sa kakayahan, bilis at oras. Naglalayon
din itong matulungan ang mag-aaral upang makamit ang mga kasanayang pan-21
siglo habang isinasaalang-alang ang inyung mga pangangailangan at kalagayan.
Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto, makikita ninyo ang kahong
ito sa pinakakatawan ng modyul:

Mga Tala para sa Guro

Ito'y naglalaman ng mga paalala, panulong
o estratehiyang magagamit sa paggabay sa
mag-aaral.

Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman ang mag-aaral

kung paano gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan ding subaybayan at itala ang
pag-unlad nila habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang sariling
pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang hikayatin at gabayan
ang mag-aaral habang isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa modyul.

Ang modyul na ito ay may mga bahagi na dapat mong maunawaan.

Subukin Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung ano na ang

kaalaman mo sa aralin ng modyul. Kung nakuha mo ang
lahat ng tamang sagot (100%), maaari mong laktawan
ang bahaging ito ng modyul.

Alamin Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga dapat mong

matutuhan sa modyul.

Balikan Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral upang

matulungan kang maiugnay ang kasalukuyang aralin sa
naunang leksyon.

Tuklasin Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay ipakikilala sa iyo

sa maraming paraan tulad ng isang kuwento, awitin,
tula, pambukas na suliranin, gawain o isang sitwasyon.
 Suriin Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling pagtalakay sa
aralin. Layunin nitong matulungan kang maunawaan
ang bagong konsepto at mga kasanayan.

Pagyamanin Binubuo ito ng mga gawaing para sa malayang

pagsasanay upang mapagtibay ang iyong pang-unawa at
mga kasanayan sa paksa. Maaari mong iwasto ang mga
sagot mo sa pagsasanay gamit ang susi sa pagwawasto
sa huling bahagi ng modyul.

Isaisip Naglalaman ito ng mga katanungan o pupunan ang

patlang ng pangungusap o talata upang maproseso kung
anong natutuhan mo mula sa aralin.
Isagawa Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong sa iyo
upang maisalin ang bagong kaalaman o kasanayan sa
tunay na sitwasyon o realidad ng buhay.
Tayahin Ito ay gawain na naglalayong matasa o masukat ang
antas ng pagkatuto sa pagkamit ng natutuhang
kompetensi.
Karagdagang Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong panibagong
Gawain gawain upang pagyamanin ang iyong kaalaman o
kasanayan sa natutuhang aralin.

Susi sa Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat ng m

Pagwawasto gawain sa modyul.

Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang:

Sanggunian Ito ang talaan ng lahat ng pinagkuhanan sa paglikha o

paglinang ng modyul na ito.

Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng modyul na ito:

1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lalagyan ng anumang
marka o sulat ang anumang bahagi ng modyul. Gumamit ng hiwalay na papel
sa pagsagot sa mga pagsasanay.
2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba pang gawaing
napapaloob sa modyul.
3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat pagsasanay.
4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa ng mga gawain at
sa pagwawasto ng mga kasagutan.
5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba pang pagsasanay.
6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy kung tapos nang
sagutin lahat ng pagsasanay.
Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa modyul na ito, huwag
mag-aalinlangang konsultahin ang inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka rin
humingi ng tulong sa iyong mga magulang, sa nakatatanda mong kapatid o sino
man sa iyong mga kasama sa bahay na mas nakatatanda sa iyo. Laging itanim sa
iyong isipang hindi ka nag-iisa.
Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito, makararanas ka ng
makahulugang pagkatuto at makakakuha ka ng malalim na pang-unawa sa
kaugnay na mga kompetensi. Kaya mo ito!
 Module
Mga Isyu at Hamong
1 Panlipunan

Pamantayang Pangnilalaman
Ang mag-aaral ay may pag- unawa sa mga sanhi at implikasyon ng mga hamong
pangkapaligiran upang maging bahagi ng pagtugon na makapagpapabuti sa
pamumuhay ng tao.
Pamantayan sa Pagganap
Ang mag-aaral ay nakabubuo ng angkop na plano sa pagtugon sa among pangkapaligiran
tungo sa pagpapabuti ng pamumuhay ng tao.

Pamantayan sa Pagkatuto
Nasusuri ang kahalagahan ng pag-aaral ng Kontemporaryong Isyu

Subukin

Ngayon, subukin mong sagutin ang paunang pagsusulit upang matukoy ang lawak
ng iyong kaalaman tungkol sa mga paksang tatalakayin. Bigyang-pansin ang mga
tanong na hindi masasagutan ng wasto at alamin ang sagot nito sa iba’t ibang aralin
sa modyul na ito. Kung nakuha mo ang lahat ng tamang sagot (100%), maari mong
laktawan ang bahaging ito ng modyul.

Pagpipilian: Isulat ang tamang sagot sa sagutang papel.

1. Ito ay tumutukoy sa mga taong sama-samang naninirahan sa isang

organisadong komunidad na may iisang batas, tradisyon, at pagpapahalaga.
A. lipunan B. bansa C. komunidad D. organisasyon
2. Ang institusyong panlipunan kung saan dito unang nahuhubog ang pagkatao ng
isang nilalang.
A. Paaralan B. Simbahan C. Pamilya D. Pamahalaan
3. Ito ay nagdudulot ng karunungan, nagpapaunlad ng kakayahan, at patuloy na
naghuhubog sa isang tao upang maging kapaki-pakinabang na mamamayan, isa
rin itong institusyong panlipunan.
A. Paaralan B. Simbahan C. Pamilya D. Pamahalaan
4. Maituturing itong batayan ng isang grupo o ng lipunan sa kabuuan kung ano ang
katanggap-tanggap at kung ano ang hindi.
A. Paniniwala B. Pagpapahalaga C. Norms D. Simbolo
5. Mula sa tahanan hanggang sa mga lugar na patutunguhan maaaring may
makasalubong kang traffic aide, may madaanang mga tulay o kaya ay mainip
dahil sa abala na dulot ng ginagawang kalsada. Maaaring may makita ka ring mga
anunsyo ng mga programang pangkalusugan at pangkalinisan. Ang mga
nabanggit ay ilan lamang sa mga tungkulin ng anong institusyong panlipunan?
A. Paaralan B. Simbahan C. Pamilya D. Pamahalaan
6. Ito ay tumutukoy sa isang kakayahang makita ang kaugnayan ng mga personal
na karanasan ng isang tao at ang lipunang kanyang ginagalawan.
A. Isyung personal C. Isyung panlipunan
B. Sociological imagination D. Sociological analysis
7. Ito ay mga pangyayaring nagaganap sa pagitan ng isang tao at ilang malalapit sa
kanya at ang solusyon nito ay nasa kamay ng indibiduwal.
A. Isyung personal C. Sociological imagination
B. Isyung panlipunan D. Sociological analysis
8. Ito ay mga isyung pampublikong na karaniwang kaugnay ito ng krisis o suliranin
sa mga institusyong panlipunan at nakakaapekto hindi lamang sa isang tao kundi
sa lipunan sa kabuuan.
A. Isyung personal C. Isyung panlipunan
B. Sociological imagination D. Sociological analysis
9. Tumutukoy ito sa dalawa o higit pang taong may magkakatulad na katangian na
nagkakaroon ng ugnayan sa bawat isa at bumubuo ng isang ugnayang
panlipunan.
A. Social groups B. Institusyon C. Status D. Gampanin
10. Ayon sa sosyologong ito, “. Ito ay patuloy na Ang lipunan ay isang buhay na
organismo kung saan nagaganap ang mga pangyayari at gawain kumikilos at
nagbabago.
A. Emile Durkheim C. Karl Marx
B. Charles Cooley D. C. Wright Mills
11. Sinabi naman niya na “Ang lipunan ay kakikitaan ng tunggalian ng
kapangyarihan. Ito ay nabubuo dahil sa pag-aagawan ng mga tao sa limitadong
pinagkukunang-yaman upang matugunan ang kanilang pangangailangan.
A. Emile Durkheim C. Karl Marx
B. Charles Cooley D. C. Wright Mills
12. Ayon sa ulat ng National Statistics Board noong 2013, ay mataas ang
unemployment ng Pilipinas lalo sa NCR, CARAGA at MIMAROPA. Alin sa
sumusunod na pahayag tungkol sa suliraning ito ang TOTOO?
A. Pangunahing tungkulin ng pamahalaan na mabigyan ng solusyon ang suliranin
sa unemployment sa Pilipinas.
B. Ang suliraning ito ay bunga ng mababang kalidad ng edukasyon na
natatanggap ng mga manggagawang Pilipino
C. Ang unemployment ay bunga ng pagkukulang ng iba’t ibang institusyong
panlipunan
D. Nagkakaroon ng mataas na unemployment rate dahil hindi natutupad ng
institusyon ng edukasyon at ekonomiya ang kanilang mga tungkulin
13. Marami tayong mababasang patakaran o signboards tulad ng Bawal Tumawid,
No U-turn at marami pang iba. Ang paglabag sa patakarang ito ay nakapaloob sa
anong elemento ng kultura?
A. Paniniwala B. Pagpapahalaga C. Norms D. Simbolo
14. Ano ang pagkakaiba ng isyung personal at isyung panlipunan?
A. Isang pampublikong bagay ang isyung panlipunan samantalang ang isyung
personal ay hindi.
B. Nakakaapekto ang isyung panlipunan sa malaking bahagi ng lipunan
samantalang ang isyung personal ay nakakaapekto sa isang tao lamang.
C. Sumasalamin ang isyung panlipunan sa mga suliraning kinahaharap ng isang
lipunan.
D. Ang isyung panlipunan at personal ay sumasalamin sa suliraning
kinahaharap ng indibiduwal.
Para sa bilang na ito, basahin ang bahagi ng blog na isinulat ni Michaela Macan
(2015)
Sanggunian: http://michaelamacan.blogspot.com/2015/09/tugon-ng-mga-
kabataan-sa-mga-isyu-ng.html
Ako ay lubos na naghahangad sa pagbabago para sa ating lipunan. Magtulungan
tayong lahat upang masugpo ang kahirapan. Simulan natin ang pagbabago sa ating
sarili na gusto nating makita sa mundo. Sapagkat ang kahirapan ay kakabit n n
gating pagkasilang. Dahil kung nakaya ng ibang bansa na pigilan ang kahirapan sa
paglaganap, ibig sabihin makakaya rin natin kung ang bawat isa sa atin ay may
pakialam sa mga pangyayari. Ako bilang isang tipikal na kabataan ay nais na
maging huwaran ng lahat sa pamamagitan ng pag-iisip at pagkilos ng mabuti ng
may katwiran. Mag-aral ng mabuti para may sapat na kaalaman para sa
kinabukasan ng ating bayan. Balang araw, tayo ay magiging bahagi ng hinaharap,
magsikap tayo hbang hindi pa huli ang lahat. Kung may magagawa ka simulan mo
na. Huwag matakot haramin ang hamon sa buhay dahil ang kahirapan ay di
mawawakasan kung mismo tayo ay hindi marunong gumawa ng paraan.
Kaya para sa mga kabataang Pinoy, huwag tayong magbulagbulagan sa mga
nagaganap dahil tayo ang pag-asa ng hinaharap.
15. Batay sa talata, ano ang bahagi ng mga mamamayan sa pagharap sa mga isyu
at hamong panlipunan?
A.Pilitin ang pamahalaan na tuparin ang kanilang mga responsibilidad sa
mamamayan
B. Maging mulat sa mga isyu at hamong panlipunan na nararanasan sa sariling
komunidad
C. Maging aktibong kabahagi sa pagbuo ng solusyon sa mga isyu at hamong
panlipunan
D. Iwasan na maging isa sa mga sanhi ng isyu at hamong panlipunan

A. Aralin 1 – Istrukturang Panlipunan

Upang maging lubos ang iyong pagkaalam sa mga isyu at hamong panlipunang
nararanasan sa kasalukuyan, mahalaga na maunawaan mo muna ang lipunan na
iyong ginagalawan. Makakatulong ito sa pagtingin mo ng obhektibo sa mga isyu at
hamong panlipunan.

Alamin

Magandang araw sa iyo, masinop naming mag-aaral! Magiliw na pagbati sa bagong

kaalamang matututunan mo tungkol sa Isyu at Hamong Panlipunan. Upang
magkaroon ng mas komprehensibong pagkatuto, kayo ay inaasahan na maisagawa
ang mga sumusunod:
A. natatalakay ang katuturan ng lipunan at ang mga bumubuo rito;
B. nasusuri ang istrukturang panlipunan at ang mga elemento nito; at
C. nasusuri ang kultura bilang mahalagang bahagi ng pagaaral ng lipunan.
 Panimulang Gawain

Larawan-Suri: Suriin ang larawan sa ibaba at bigyan ito ng sariling

pagpapakahulugan.

Larawan 1: Editorial Cartoon Tungkol sa Corruption Sanggunian: Philippine Daily Inquirer: 2012
1. Ano ang nais ipahiwatig ng larawan?
2. Maituturing mo ba itong isyung panlipunan ? Bakit?
3. Bakit mahalaga na maunawaan mo ang iba’t ibang isyung panlipunan?

Tuklasin at Suriin

Ang Lipunan
Batayan sa pag-aaral ng mga isyu at hamong panlipunan ang pag-unawa sa
bumubuo ng isang lipunan, ugnayan, at kanyang kultura. Ano nga ba ang ibig
sabihin ng lipunan? Ang lipunan ay tumutukoy sa mga taong sama-samang
naninirahan sa isang organisadong komunidad na may iisang batas, tradisyon, at
pagpapahalaga. Halos ganito rin ang pagpapakahulugan ng ilang mga sosyologo
tungkol sa lipunan. Ilan sa kanila ay sina Emile Durkheim, Karl Marx, at Charles
Cooley. Tunghayan ito sa sumusunod na pahayag.
Ang Lipunan ayon kay G. Karl Marx
"Ang lipunan ay kakikitaan ng tunggalian ng kapangyarihan. Ito ay nabubuo dahil
sa pag-aagawan ng mga tao sa limitadong pinagkukunang-yaman upang
matugunan ang kanilang pangangailangan. Sa tunggalian na ito, nagiging
makapangyarihan ang pangkat na kumokontrol sa produksyon. Bunga nito,
nagkakaroon ng magkakaiba at hindi pantay na antas ng tao sa lipunan na
nakabatay sa yaman at kapangyarihan."(Panopio, 2007)

Hindi lang pagbabago ang ipinapakita sa larawan, pati na ang pag-aagawan sa limitadong
pinagkukunang yaman tulad ng lupain sa isang lunsod, kung saan epekto nito ay ang
paglobo presyo ng lupain at ang tunggalian kung sino ang maunang bumili.
 Ang Lipunan ayon kay G. Emile Durkheim
"Ang lipunan ay isang buhay na organismo kung saan nagaganap ang mga
pangyayari at gawain. Ito ay patuloy na kumikilos at nagbabago. Binubuo ang
lipunan ng magkakaiba subalit magkakaugnay na pangkat at institusyon. Ang
maayos na lipunan ay makakamit kung ang bawat pangkat at institusyon ay
gagampanan nang maayos ang kanilang tungkulin."(Mooney, 2011)
Ang Lipunan ayon kay G. Charles Cooley
"Ang lipunan ay binubuo ng tao na may magkakawing na ugnayan at tungkulin.
Nauunawaan at higit na nakikilala ng tao ang kaniyang sarili sa pamamagitan ng
pakikisalamuha sa iba pang miyembro ng lipunan. Makakamit ang kaayusang
panlipunan sa pamamagitan maayos na interaksiyon ng mga
mamamayan."(Mooney, 2011)

Ang Istrukturang Panlipunan at Kultura

Ipagpalagay na ang lipunan ay tulad ng isang barya na may dalawang mukha: ang
isang mukha ay tumutukoy sa mga istruktura ng lipunan at ang isa naman ay
tumutukoy sa kultura. Bagama’t ang dalawang mukha ay magkaiba at may kani-
kaniyang katangian, mahalaga ang mga ito at hindi maaaring paghiwalayin tulad na
lamang kapag pinag-uusapan ang lipunan.

MGA ELEMENTO NG ISTRUKTURANG PANLIPUNAN

INSTITUSYON SOCIAL GROUPS SOCIAL STATUS GAMPANIN

Ang institusyon Tumutukoy ang social Ang status ay Tumutukoy ang

ay group sa dalawa o higit tumutukoy sa mga gampaning ito
organisadong pang taong may posisyong sa mga karapatan,
sistema ng magkakatulad na kinabibilangan obligasyon, at mga
ugnayan sa katangian na ng isang inaasahan ng
isang lipunan. nagkakaroon ng indibiduwal sa lipunan na
Halimbawa: ugnayan sa bawat isa lipunan. kaakibat ng
• Pamilya at bumubuo ng isang posisyon ng
• Paaralan ugnayang panlipunan. indibiduwal.

Secondary Ascribed Achieved

Primary
binubuo ng mga Nakatalaga sa Nakatalaga sa
tumutukoy
indibiduwal na may isang indibiduwal indibiduwal sa
sa malapit at bisa ng kaniyang
impormal na pormal na ugnayan sa simula nang siya
isa’t isa. ay ipinanganak pagsusumikap
ugnayan ng Maaaring mabago
mga Halimbawa: Hindi kontrolado
• Ugnayan ng amo at ng indibiduwal ng indibiduwal
indibiduwal ang kaniyang
Halimbawa: mangagawa Halimbawa:
Kasarian – achieved status
• Ugnayan ng guro at
• Pamilya Halimbawa:
mag-aaral • Babae o lalaki
• Kaibigan • Guro - Principal
Katuturan ng Kultura
Sa pag-aaral ng lipunan, mahalagang pagtuunan din ng pansin ang kultura. Ayon
kina Andersen at Taylor (2007),ang kultura ay isang kumplikadong sistema ng
ugnayan na nagbibigay-kahulugan sa paraan ng pamumuhay ng isang grupong
panlipunan o isang lipunan sa kabuuan.

Dalawang Uri ng Kultura

Materyal Di-Materyal

Binubuo ito ng mga gusali,
likhang-sining, kagamitan, at iba
pang bagay na nakikita at
nahahawakanat gawa o nilikha
ng tao. (Panopio, 2007) Angmga
bagay na ito ay may kahulugan at
mahalaga sa pag-unawa ng
kultura ng isang lipunan.
Kabilang dito ang batas, gawi, ideya,
paniniwala, at normsng isang grupo ng
tao. Hindi tulad ng materyal na kultura,
hindi ito nahahawakan subalit ito ay
maaaringmakita o maobserbahan. Ito
ay bahagi ng pang-araw-araw na
pamumuhay ng tao at sistemang
panlipunan. (Mooney, 2011).

Mga Elemento ng Kultura

Binubuo ang kultura ng mga paniniwala (beliefs), pagpapahalaga (values), norms, at
simbolo.

Mga Elemento ng Kultura

Pagpapahalaga Paniniwala Norms Simbolo

Maituturing Tumutukoy ito Tumutukoy ito Ang simbolo ay

itong batayan sa mga sa mga asal, ang paglalapat
ng isang grupo kahulugan at kilos, o gawi na ng kahulugan
o ng lipunan sa paliwanag binuo at sa isang bagay
kabuuan kung tungkol sa nagsisilbing ng mga taong
ano ang pinaniniwalaan pamantayan sa gumagamit
katanggap- at tinatanggap isang lipunan. dito.
tanggap at na totoo. Halimbawa:
kung ano ang • wika
hindi. Batayan • gestures
ito kung ano
ang tama at Mores Folkways
Tumutukoy sa Ang folkways ay
mali,
mas mahigpit na ang
batayan ng pangkalahatang
pagkilos. Ang batayan ng
paglabag sa mga kilos ng mga tao
mores ay sa isang grupo o
magdudulot ng sa isang
mga legal na lipunan sa
parusa (Mooney, kabuuan.
2011).
 Isaisip

Ngayong natutunan mo na ang kahulugan ng lipunan, huwag mong kalimutan na

ito’y parang isang barya na may dalawang magkaibang mukha pero hindi pwedeng
hiwalayin. Una, ang elemento ng istrukturang panlipunan tulad ng mga
sumusunod:__________________________,_____________________________,_____________
_____________________________. Ikalawa, ang mga elemento ng kultura tulad ng;
___________________. ___________________________, _____________________________ at
_____________________________.

Isagawa o Pagyamanin
Basahin ang sipi sa ibaba at sagutin ang mga katanungan na susunod dito. Isulat
lamang ang sagot sa inyong papel.

Ang Tunggalian ng Dalawang Magkaibigan

hango sa Talumpati ni Pangulong Osmeña sa paggunita
Makikita sa larawan ang dalawa sa
magiging pinakamahalagang tao sa
Pilipinas, sina dating pangulong Manuel L.
Quezon at Sergio Osmeña Sr. na naliligo
sa isang sapa. Kilala ang tunggaliang
Quezon at Osmeña mula pa noong sila ay
magkaibigan pa lamang ngunit hindi ito
naging hadlang upang mapamahalaan
nila ang Komonwelt ng Pilipinas. Ayon sa Saligang Batas ng Pilipinas ng 1935, noong
1943 sanay matatapos na ang termino ni Quezon bilang Pangulo ng Pilipinas at si
Osmeña ang papalit sa kanya, hindi sumang-ayon si Quezon na bumaba sa puwesto,
dahil sa mga panahong ito ay ang kasagsagan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig
at ipinatapon ang Komonwelt ng Pilipinas sa Amerika. Ayon kay Quezon hindi
nararapat magkaroon ng ganoong pagbabago sa kritikal na panahong ito. Naging
magkasalungat ang kanikanilang pananaw sa isyu. Dumulog si Osmeña sa kay US
Attorney Cummings na sumang-ayon sa kanya dahil mas nararapat ito. Hiningi
naman ni Quezon ang opinion ni Pangulong FD Roosevelt na iminungkahing hayaan
na lang ang opisyal ng komonwelt na lutasin ang problemang ito. Nagpatawag ng
meeting si Quezon upang malutas ang isyu, siang-ayunan ni komisyoner JM Elizalde
ang mungkahing palawigin ang termino ni Quezon na salungat sa mungkahi ni
Osmeña. Pagkatapos ng pagpupulong linapitan ni Osmeña si Quezon at
iminungkahing pupunta siya sa Kongreso ng Estados Unidos at hihinging isabatas
ang pagpapalawig ng termino ni Quezon hanggang matapos ang digmaan at magbalik
sa normal ang lahat.
Pamprosesong tanong:
1. Paano ipinakita ni Sergio Osmeña Sr at Manuel L. Quezon ang kanilang
pagkakaibigan?
 2. Sa iyong naintindihan naging masama ba ang tunggalian nilang dalawa?
3. Ikaw, naranasan mo na bang may katunggali? Sa pagiging “First Honor?” sa
pagsinta? O sa kahit anong patimpalak? Ano ang iyong naramdaman ng
nakamit mo ang iyon kagustuhan? Ano naman ang pakiramdam mo nung
hindi mo ito nakamit?
4. Maituturing ba na STATUS ang pagiging “First” o pagiging “TAKEN”?

B. Aralin 2 – Isyung Personal at Isyung Panlipunan

Alamin

Magandang araw na naman sa inyo butihin naming mag-aaral. Para sa isang

mahusay ninyong pagkatutu na makatulong sa isang obhektibong pagtingin sa
kasunod nating talakayan, kayo ay inaasahan na maisagawa ang mga sumusunod:
A . maipaliwanag ang kahulugan ng Sociological imagination;
B. napahalagahan ang kaalaman tungkol sa mga katangian ng isyu at
hamong panlipunan;
C. nasusuri ang mga sitwasyon na may kinalaman sa mga isyung personal at
isyung panlipunan.

Panimulang Gawain

Gawain 1. Larawan- Suri : Ang gawaing ito ay naglalayong masuri mo ang mga
iba’t ibang isyung panlipunang kinahaharap mo o ng ibang mga indibiduwal.
Tingnang mabuti ang larawan at sagutin ang sumusunod na katanungan.

Sources: Sunstar.com, Philstar.com

Pamprosesong mga Tanong:
1. Alin sa mga sitwasyon ang naranasan mo na? Ano ang iyong naramdaman?
2. Tukuyin kung alin sa mga sitwasyon ang Suliraning Personal at Suliraning
Panlipunan? Ipaliwanag. Sagutin ito gamit ang chart.

Suliraning Personal Suliraning Panlipunan

Paliwanag Paliwanag

3. Ano ano sa mga suliraning nabanggit ang mahirap uriini kung ito ba ay suliraning
personal o panlipunan? Ipaliwanag.
4. Kailan maituturing na ang isang suliranin ay isyung panlipunan?
5. Bakit mahalaga na maunawaan mo ang iba’t ibang isyung panlipunan?

Tuklasin at Suriin
Isang pampublikong usapin ang isyung panlipunan. Samakatuwid, nakaaapekto ito
hindi lamang sa isang tao sa lipunan kundi sa malaking bahagi mismo ng nasabing
lipunan. Karaniwang ang mga isyung panlipunan ay sumasalamin sa mga suliraning
kinakaharap ng lipunan. Walang maituturing na iisang depinisyon ang suliraning
panlipunan subalit lubusang maunawaan ito gamit ang Sociological Imagination.

Ang Sociological Imagination

Ayon kay C. Wright Mills (1959), mahalagang malinang ang isang kakayahang
makita ang kaugnayan ng mga personal na karanasan ng isang tao at ang lipunang
kanyang ginagalawan. Tinawag niya itong Sociological Imagination.
Isang halimbawa nito ang problemang kinakaharap ng mga Pilipino sa usaping
pantrapiko lalo na sa Kamaynilaan at mga karatig-lugar. Sa simula, maaaring isisi
sa tao ang pagiging huli niya sa pagpasok sa paaralan, subalit kung susuriin ang
isyung ito, masasabing ang palagiang pagpasok nang huli ay bunga ng malawakang
suliraning pantrapiko.

Isyung Personal at Isyung Panlipunan

Ano nga ba ang kaibahan ng isyung personal at isyung panlipunan? Ang mga isyung
personal ay sinasabing nagaganap sa pagitan ng isang tao at ilang malalapit sa
kanya. Ang solusyon sa isang isyung personal ay nasa kamay ng indibiduwal.
Maituturing ang isyung ito na pribadong bagay na nararapat solusyunan sa
pribadong paraan. Samantala ang isyung panlipunan ay isang pampublikong bagay.
Karaniwang kaugnay ito ng krisis o suliranin sa mga institusyong panlipunan. Mga
suliranin ito na nakakaapekto hindi lamang sa isang tao kundi sa lipunan sa
kabuuan.

Mahalagang malaman mo na sa kabila ng pagkakaiba ng isyung personal at isyung

panlipunan, ang dalawang ito ay magkaugnay. Isang halimbawa nito ay ang mga
hamon at isyung pangkapaligiran. Ang makalat na bakuran ay isang halimbawa ng
isyung personal subalit kung ang isang barangay o bayan ay magiging makalat dulot
ng kawalan ng maayos na sistema ng pagtatapon ng basura, ito ay maituturing na
isyung panlipunan. Idagdag pa rito ang masamang epekto sa kalusugan at
ekonomiya ng isang lugar kung ito ay mabaho, makalat, at walang maayos na
sistema ng pagtatapon ng basura.

Mayroon ding mga isyu na may kaugnayan sa ekonomiya. Isang magandang

halimbawang ibinigay ni C. Wright Mills (1959) ng pagkakaiba ng isyung personal at
isyung panlipunan ay tungkol sa kawalan ng trabaho. Kung sa isang komunidad na
may 100,000 mamamayang maaaring maghanapbuhay ay may isang walang
trabaho, maaring ituring ito bilang isang isyung personal. Subalit kung sa isang
lipunang mayroong 50 milyong tao at 15 milyon sa mga ito ay walang trabaho,
maaari itong ituring na “isyung panlipunan”. Sa malalim na pagtingin, maaaring
maging kongklusyon na may kakulangan sa lipunan o istruktura nito na nagdudulot
ng kawalan ng trabaho ng maraming mamamayan dito.

Mayroon din namang ilang pangyayari na maituturing na isyung panlipunan subalit

makikita ang epekto sa personal na buhay ng isang tao. Ang mga digmaan ay
maituturing na isyung panlipunan subalit hindi maikakaila ang epekto nito maging
sa personal na buhay ng mga tao sa lipunang puno ng kaguluhan at karahasan.
Gamit ang kasanayan na Sociological Imagination, bilang bahagi ng lipunang iyong
ginagalawan, mahalagang maunawaan mo na ang mga personal na isyung
nararanasan mo ay may kaugnayan sa isyu at hamong panlipunan. Hindi rin
maikakaila na mayroon kang mahalagang papel na gagampanan sa pagtugon sa mga
isyu at hamong kinahaharap ng lipunan sa kasalukuyan.

Isaisip

Gawain 2. Gamit ang venn diagram, ay maari mong mas lantarang maipakita ang
pagkakapareho at pagkakaiba ng isyung personal at isyung panlipunan.

Isyung Isyung
Personal Panlipunan
 Isagawa o Pagyamanin

Gawain 3. Pangatuwiranan mo!

Basahin ang mga situwasyon. Ipaliwanag ang sanhi at epekto ng bawat situwasiyon
gamit ang Sociological Imagination. Pagkatapos, punan ng tamang sagot ang kahon
ng paglalahat.
1. Sitwasyon: Ayon sa istatistiks, labing limang milyong Pilipino ang walang trabaho.
Paliwanag: ____________________________________________________________________
2. Sitwasyon: Isang mag-aaral ang nahihirapang gumawa ng takdang-aralin sa
Araling Panlipunan.
Paliwanag: ____________________________________________________________________
3. Sitwasyon: Dahil sa biglang paglakas ng ulan, malaking bahagi ng komunidad
ang bumaha.
Paliwanag: ____________________________________________________________________
4. Sitwasyon: Ayon sa pinakahuling tala, umaabot na ang kaso ng COVID-19 sa
Pilipinas sa mahigit 70, 000.
Paliwanag: ____________________________________________________________________

Paglalahat:
Kung gayon masasabi ko na ang isyung panlipunan ay _________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

Tayahin

I. Modified True or False

Isulat ang TAMA kung wasto ang isinasaad ng pangungusap; kung ito ay mali, itama
ang salitang may salungguhit upang maiwasto ang pahayag. Isulat ang iyong sagot
sa patlang.
__________1. Ang kultura ay tumutukoy sa kahulugan at paraan ng
pamumuhay ng mga mamamayan sa isang lipunan.
__________2. Ang paniniwala ay isang elemento ng kultura na tumutukoy sa mga
asal, kilos o gawi na nagsisilbing pamantayan ng pagkilos sa isang lipunan.
__________3. Ang pagpapahalaga ay batayan ng pagkilos na katanggap- tanggap sa
grupo ng mga tao o lipunan sa kabuuan.
__________4. Ang hindi pagsunod sa norms ng isang lipunan ay may kaukulang
kaparusahan o sanctions.
__________5. Ang kultura ay nag lalarawan sa isang lipunan.

II. Identification Panuto: Isulat sa patlang bago ang bawat bilang ang konseptong
tinutukoy ng bawat pahayag.
_________________1. Tumutukoy sa mga taong sama-samang naninirahan sa isang
organisadong komunidad na may iisang batas, tradisyon, at pagpapahalaga.
_________________2. Tumutukoy sa dalawa o higit pang taong may pagkakatulad na
katangian ng nagkakaroon ng ugnayan sa bawat isa atn bumubuo ng isang
ugnayang panlipunan.
_________________3. Tumutukoy sa posisyong kinabibilangan ng isang
indibiduwal sa lipunan.
_________________4. Isang komplikadong sistema ng ugnayan na nagbibigay-
kahulugan sa paraan ng pamumuhay ng isang grupong panlipunan o isanglipunan
sa kabuuan
_________________5. Nagsisilbing batayan ng mga asal, kilos, o gawi ng isang
indibiduwal sa lipunang kaniyang kinabibilangan.
_________________6. Tumutukoy ito sa mga asal, kilos, o gawi na binuo atnagsisilbing
pamantayan sa isang lipunan.
_________________7. Tumutukoy sa isang pampublikong bagay na karaniwang
kaugnay ito ng krisis o suliranin sa mga institusyong panlipunan.
_________________8. Ang paglalapat ng kahulugan sa isang bagay ng mga taong
gumagamit dito.
_________________9. Kakayahang makita ang kaugnayan ng mga personal na
karanasan ng isang tao at ang lipunang kanyang ginagalawan.
_________________10. Tumutukoy sa mga kahulugan at paliwanag tungkol sa
pinaniniwalaan at tinatanggap na totoo.

III. Multiple Choice. Ibigay ang tamang sagot. Isulat ang titik lamang.
1. “Tumutukoy sa mga taong sama-samang naninirahan sa isang organisadong
komunidad na may iisang batas, tradisyon, at pagpapahalaga.” Ano ang binabanggit
ng pahayag?
A. Kultura B. Lipunan C. Pagpapahalaga D. Paniniwala
2. Alin sa mga sumusunod ang nagpapakita ng gampanin ng isang indibiduwal sa
pagtugon sa mga isyu at hamong panlipunan?
A. Ipagsawalang-bahala ang mga isyung hindi ka apektado.
B. Iasa sa gobyerno ang pagtugon sa mga isyu at hamong panlipunan.
C. Maging mulat sa lipunang ginagalawan.
D. Maghanap ng lipunang walang isyung kinahaharap.
3. Ito ay tumutukoy sa pangkalahatang batayan ng kilos ng mga tao sa isang grupo
o sa isang lipunan sa kabuuan.
A. Mores B. Norms C. Folkways D. Social Group
Para sa bilang na ito, basahin ang talata tungkol sa isyung personal at isyung
panlipunan.
“Mayroon mga isyu na may kaugnayan sa ekonomiya. Isang magandang
halimbawang ibinigay ni C. Wright Mills (1959) ng pagkakaiba ng isyung personal at
isyung panlipunan ay tungkol sa kawalan ng trabaho. Kung sa isang komunidad na
may 100,000 mamamayang maaaring maghanapbuhay ay may isang walang
trabaho, maaaring ituring ito bilang isang isyung personal. Subalit kung sa isang
lipunang mayroong 50 milyong tao at 15 milyon sa mga ito ay walang trabaho,
maaari itong ituring na isyung panlipunan.”
4. Batay sa talata, ano ang pagkakaiba ng isyung personal at isyung panlipunan?
A. Isang pampublikong bagay ang isyung panlipunan samantalang ang isyung
personal ay hindi.
B. Nakakaapekto ang isyung panlipunan sa malaking bahagi ng lipunan
samantalang ang isyung personal ay nakakaapekto sa isang tao lamang.
C. Sumasalamin ang isyung panlipunan sa mga suliraning kinahaharap ng
isang lipunan.
D. Ang isyung panlipunan at personal ay sumasalamin sa suliraning
kinahaharap ng indibiduwal.
Para sa bilang na ito, basahin ang bahagi ng blog na isinulat ni Michaela Macan
(2015)
Ako ay lubos na naghahangad sa pagbabago para sa ating lipunan. Magtulungan
tayong lahat upang masugpo ang kahirapan. Simulan natin ang pagbabago sa
ating sarili na gusto nating makita sa mundo. Sapagkat ang kahirapan ay kakabit
n n gating pagkasilang. Dahil kung nakaya ng ibang bansa na pigilan ang
kahirapan sa paglaganap, ibig sabihin makakaya rin natin kung ang bawat isa sa
atin ay may pakialam sa mga pangyayari. Ako bilang isang tipikal na kabataan ay
nais na maging huwaran ng lahat sa pamamagitan ng pag-iisip at pagkilos ng
mabuti ng may katwiran. Mag-aral ng mabuti para may sapat na kaalaman para
sa kinabukasan ng ating bayan. Balang araw, tayo ay magiging bahagi ng
hinaharap, magsikap tayo hbang hindi pa huli ang lahat. Kung may magagawa ka
simulan mo na. Huwag matakot haramin ang hamon sa buhay dahil ang
kahirapan ay di mawawakasan kung mismo tayo ay hindi marunong gumawa ng
paraan.

Kaya para sa mga kabataang Pinoy, huwag tayong magbulagbulagan sa mga

nagaganap dahil tayo ang pag-asa ng hinaharap.

5. Batay sa talata, ano ang bahagi ng mga mamamayan sa pagharap sa mga isyu at
hamong panlipunan?
A. Pilitin ang pamahalaan na tuparin ang kanilang mga responsibilidad sa
mamamayan
B. Maging mulat sa mga isyu at hamong panlipunan na nararanasan sa sariling
komunidad
C. Maging aktibong kabahagi sa pagbuo ng solusyon sa mga isyu at hamong
panlipunan
D. Iwasan na maging isa sa mga sanhi ng isyu at hamong panlipunan

Karagdagang Gawain

Gawain 4. Ako ay Kabahagi

Punan ang kahon ng isang isyu o hamong panlipunang nararanasan sa kasalukuyan

at isulat ang iyong bahagi sa pagkakaroon at pagtugon sa isyu o hamon sa
pamamagitan ng pagkompleto sa nilalaman ng pangungusap.

Isyu/Hamong Panlipunan

______________________________________________________

Ang aking bahagi sa Ang aking bahagi sa

pagkakaroon ng ganitong
isyu/hamong panlipunan ay
___________________________
___________________________
___________________________
pagtugon sa ganitong
isyu/hamong panlipunan ay
___________________________
___________________________
___________________________
 Susi sa Pagwawasto

I. Modified True or False

1. TAMA
2. NORMS
3. TAMA
4. TAMA
5. TAMA

II. Identification

1. LIPUNAN 6. NORMS
2. SOCIAL GROUP 7. ISYUNG PANLIPUNAN
3. STATUS 8. SIMBOLO
4. KULTURA 9. SOCIOLOGICAL IMAGINATION
5. PAGPAPAHALAGA 10. PANINIWALA
6. NORMS

III. Multiple Choice

1. B. LIPUNAN
2. C. Maging mulat sa lipunang ginagalawan.
3. B. NORMS
4. B. Nakakaapekto ang isyung panlipunan sa malaking bahagi ng lipunan samantalang
ang isyung personal ay nakakaapekto sa isang tao lamang.
5. C. Maging aktibong kabahagi sa pagbuo ng solusyon sa mga isyu at hamong panlipunan

Sanggunian

• http://wpcontent.answcdn.com/wikipedia/en/thumb/1/1c/Charles_Cooley.png/220px Charles_Cooley.png
• https://www.officialgazette.gov.ph/1945/08/19/speech-of-president-osmena-on-the-occasion-of-president-quezons-birthday-
august-19-1945/
• http://www.philosophybasics.com/photos/marx.jpg
• Sanggunian: Salaverria, 2017. TheJakartaPost.com. Retrieved
• Learners’ Module – Araling Panlipunan 10, Mga Kontemporaryong Isyu
• Teacher’s Guide – Araling Panlipunan 10, Mga Kontemporaryong Isyu
• https://media.philstar.com/photos/2020/02/11/psntoon_2020-02-11_21-39-33.jpg
• https://www.sunstar.com.ph/uploads/images/2020/05/20/228407.jpg
• https://media.philstar.com/photos/2019/07/18/psntoon_2019-07-18_22-00-01.jpg
• https://media.philstar.com/photos/2020/04/04/oped_2020-04-04_19-25-30.jpg