Yunit II

PALABIGKASIN AT PALATULDIKAN,TRANSKRIPSIYON, PONEMIKO AT

PONETIKO.

PALABIGKASIN AT PALATULDIKAN

Palabigkasin
 Ang ponetika o palabigkasn ay nangangahulugan na “tunog” at sa paraang ponetika.
 Itinuturo ito hindi lamang kung ano ang tawagb sa mga titik kundi kung paano rin ang
tunog nito sa isang salita.
Palatuldikan
 Ito ay isang hudyat kung saan ito yung mga idinadagdag sa isang titik upang mapalitan
ang kahulugan ng isang salita.
 Isa rin itong paraan para mapalitan ang pagbigkas sa salita.
MGA URI NG DIIN AT TULDIK
Mga salitang malumay
 Ito ay binibigkas ng may diin sa pantig na penultima o ikalawang pantig mula sa huli.
 At dahil sa karamihan sa mga salitang katutubo ay malumay ang mga salitang malumay
ay hindi na tinutuldikan.
Halimbawa:
Nagtatapos sa patinig nagtatapos sa katinig
dalaga nanay
babae silangan
sarili kilabot
sampalataya matahimik
Mga salitang malumi
 Tulad ng malumay, binibigkas ito nang may diin sa pantig na penultima.
 Sa katunayan ang mga salitang malumi ay malumay rin.
Halimbawa:
batá talumpatì labì
dambuhalá dalamhatì
Mga salitang mabilis
 Ito ay binibigkas ng tuloy-tuloy , na ang diin ay nasa huling pantig.
 Tulad ng mga salitang malumay, ang mga salitang mabilis ay maaaring magtapos sa
patinig o katinig.
Halimbawa:
Nagtatapos sa Patinig Nagtatapos sa katinig
takbó bulaklák
isá katawán
malakí luningníng
batubató alagád
sulú alitaptáp
Mga salitang maragsa
 Tulad ng mabilis binibigkas ito ng tuloy-tuloy na ang diin ay nasa huling pantig.
 Ngunit tulad ng mga salitang malumi ang mga salitang maragsa ay nagtatapos sa patinig.
Halimbawa:
kaliwâ dukhâ
salitâ butikî
pô panibughô
sampû tatlumpû
Diing mariin

 May mga salita sa Filipino na bukod sa pagkakaroon ng alinman sa mga apat na prinsipal
na diin ay mayroon pang uri ng diing mariin.
 Karamihan sa mga diing mariin ay ang mga pandiwang nasa panahunang
pangkasalukuyan at panghinaharap.
Halimbawa:
Lumálakí tátakbó
Kumákain kakaín
Bumábalík bábalík
Salitang Malaw-aw
Kapag ang salita ay binibigkas ng pahakdaw sa huling pantig ng salita na mistulang
pinaghihiwalay ang ikalawang huling katinig at ang huling patinig sa pamamagitan ng gitling (-)
at hindi ng tuldik.

Halimbawa:
agay – ay agaw – aw
–ay aliw – iw
an – an gab – i
palaman – an salag – oy
tung - ol

MGA APAT NA URI NG DIING MARIIN

Mariing Malumanay Mariing Malumi Mariing Mabilis Mariing Maragsa

sásama nagdádalamhatì páaralán sásampû
Ipinakikipag-págandahan lúluhá íisá nagsásalitâ
palátuntunan nangángasiwá magpápakamatáy inaandukhâ
áapat nagpápakadalubhasá áalís dumáragsâ
álinlangan tumátakbó pagkakàmalì

TRANSKRIPSYON
 Ang transkripsyon ay tulad din ng palatuldikan.
 Ginagamit ang transkripsyon at palatuldikan bilang giya o patnubay kung papaanong
bibigkasin ng wasto ang mga salita sa isang wika.
 May dalawang uri ng transkripsyon na ginagamit ng mga dalubwika,ito ay ang ponetiko
at ponemiko.
Transkripsyong ponetiko at ponemiko
 Sa transkripsong ponetiko ang ginagamit na pangulong sa mga salita ay mga braket.
“[]”
 Sa ponemiko naman ang ang ginagamit ay mga pahilis na guhit o virgules.
“/ /”
 Ponetiko “[ ] ” Ponemiko “/ /”
[ˀlu.ˀlu.haʰ] [ˀsa.ˀsa.yaʰ] /lu.lu.ha/ /sa.sa.ya/
[ˀu.ˀu.wiʰ] [ˀka.ˀka.saʰ] /u.u.wi/ /ka.ka.ta/
[ˀpa.ˀpa.saʰ] [ˀpi.ˀpi.liʰ] /pa.pa.sa/ /pi.pi.li/
[ˀa.ˀa.saʰ] [ˀi.ˀi.hiʰ] /Sa.sa.ma/ /i.i.hi/
[ˀka.ˀka.saʰ] [ˀpi.ˀpiʰ] /ka.ka.sa/ /pi.pi/