Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-1

 ΠΝ Παπανικολάου

3. ∆ΥΝΑΜΙΚΗ

3.0 Θεµελιώδεις νόµοι

(i) Αρχή διατήρησης της µάζας
D D
∫ dm = σταθερα ⇒ Dt ∫ dm = Dt ∫ ρdU = 0
(ii) Αρχή διατήρησης της ορµής (2ος Νόµος του Newton)
DV DV D
dm ⇒ F = ∫ adm = ∫
Dt ∫
d F = adm = dm = V dm
Dt Dt
(iii) Αρχή διατήρησης της ενέργειας (1ο θερµοδυναµικό αξίωµα)
δQ − δW = dE
όπου (δ=µεταβολή ποσότητας που δεν αποτελεί ιδιότητα του ρευστού, d=µεταβολή ιδιότητας
του ρευστού)
δQ η ενέργεια που προστίθεται στο σύστηµα
δW το έργο που αποδίδει το σύστηµα
dE η µεταβολή ενέργειας του συστήµατος
Εάν η ανά µονάδα µάζας ενέργεια του συστήµατος είναι ε, τότε η συνολική ενέργεια Ε είναι
E = ∫ εdm; ε = gh + V 2 / 2 + I

gh = δυναµική ενέργεια (ανά µονάδα µάζας)

V2/2 = κινητική ενέργεια (ανά µονάδα µάζας)
Ι = εσωτερική ενέργεια (ανά µονάδα µάζας) που εξαρτάται από τη θερµοκρασία του ρευστού.
Εποµένως
δQ δW dE D D  V2 
δt
−
δt
= =
dt Dt ∫ εdm = ∫
Dt 

 gh +
2
+ I dm


3.1 Ανάλυση ολοκληρωµατικού όγκου αναφοράς ή µονοδιάστατη ανάλυση

Ορισµός: Εισροή µιας ιδιότητας ή ουσίας α που µεταφέρεται
από κινούµενο ρευστό µε ταχύτητα V µέσα από µια
επιφάνεια dS, είναι το εσωτερικό γινόµενο
a (V o d S ) = a (V × dS cos θ ) = aVn dS ; Vn = V cos θ
V
όπου V είναι το µέτρο της ταχύτητας και dS το εµβαδόν της
στοιχειώδους επιφάνειας. Σε περίπτωση που τα διανύσµατα θ
Vn και dS είναι οµόρροπα τότε οµιλούµε περί εισροής ενώ αν dS
είναι αντίρροπα περί αρνητικής εισροής ή εκροής. Vn
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-2
 ΠΝ Παπανικολάου

3.2 Θεώρηµα µεταφοράς (Reynolds):

Έστω α η ανά µονάδα µάζας του ρευστού τιµή κάποιας ιδιότητας και Α η ολική ποσότητα της
ιδιότητας που περιλαµβάνεται σε όγκο ρευστού U τότε
A = ∫ adm = ∫ aρdU .

Το θεώρηµα µεταφοράς λέει ότι: ‘Η ολική µεταβολή της ιδιότητας α που καταλαµβάνει σε
χρονική στιγµή t όγκο U κινούµενου ρευστού, ισούται µε την ανά µονάδα χρόνου µεταβολή
της ιδιότητας στον όγκο αυτό, µείον την καθαρή εισροή της ιδιότητας µέσα απ’ την επιφάνεια
E που περιβάλλει τον όγκο αναφοράς U ’, και περιγράφεται από την εξίσωση
DA ∂
Dt ∂t U∫
= ρadU − ∫ ( ρa)(V o d E )
E

Παρατήρηση 1η. Εάν Α = σταθερά τότε

∂
∂t U∫
ρadU = ∫ ( ρa)(V o d E ) .
E

Παρατήρηση 2η. Εάν και U = σταθερός τότε

∂ ∂
∫
∂t U
ρadU = ∫ ( ρa)dU = ∫ ( ρa)(V o d E ) .
U
∂t E

Απόδειξη
Ορίζουµε τη µεταβλητή s = ρα, οπότε
A = ∫ aρdU = ∫ sdU
Uo Uo

DA D
∫ s(t + ∆t )dU − U ∫(ts) (t )dU
U o ( t + ∆t )

Dt Dt U o∫(t )
⇒ = sdU = lim o

∆t → 0 ∆t

Uo(t) Uo(t+∆t)

dUII

dA2 V2 dUII= (V°n)dA2∆t

UI(∆t) UII(∆t)

dUI= (V°n)dA1∆t dUI

V1 dA1
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-3
 ΠΝ Παπανικολάου

Όµως
U o (t + ∆t ) = U o (t ) − U I (∆t ) + U II (∆t ) και

∫ s(t + ∆t )dU = ∫ s(t + ∆t )dU + ∫ s(t + ∆t )dU − ∫ s(t + ∆t )dU

U o ( t + ∆t ) U o (t ) U II ( ∆t ) U I ( ∆t )

Εποµένως

D
∫ s(t + ∆t )dU − U ∫(ts) (t )dU
U o ( t + ∆t )
∫ sdU = lim o

Dt U o (t ) ∆t → 0 ∆t

∫ s(t + ∆t )dU − ∫ s(t )dU

U o (t ) U o (t )
∫ s(t + ∆t )dU − ∫ s(t + ∆t )dU
U II ( ∆t ) U I ( ∆t )
= lim + lim
∆t → 0 ∆t ∆t → 0 ∆t
Όµως

∫ s(t + ∆t )dU − ∫ s(t )dU ∂

∂t U o∫(t )
U o (t ) U o (t )
lim = sdU και
∆t →0 ∆t

∫ s(t + ∆t )dU = ∫ s(t + ∆t )(−V o n) ∆tdA , ∫ s(t + ∆t )dU = ∫ s(t + ∆t )(V o n) ∆tdA
U II ( ∆t ) AII U I ( ∆t ) AI

∆ηλαδή

∫ s(t + ∆t )dU − ∫ s(t + ∆t )dU

U II ( ∆t ) U I ( ∆t )
∫ s(t + ∆t )(−V o n)∆tdA − ∫ s(t + ∆t )(V o n)∆tdA
AII AI
lim = lim
∆t →0 ∆t ∆t →0 ∆t
= − ∫ s(V o d A)
A

Εποµένως
D ∂
∫ sdU =
Dt U o (t ) ∂t U o∫(t )
sdU − ∫ s (V o d A) ; QED.
A

3.3 Εξίσωση συνέχειας

Προκύπτει από την παραπάνω σχέση θέτοντας α = 1, εποµένως
α = 1 ⇒ A = ∫ ρdU και

D ∂
Dt ∫ dm = ∫ ρdU − ∫ ρ (V o d E )
∂t U E

Σε περίπτωση κατά την οποία η ροή είναι µόνιµη ισχύει ότι

∫ ρ (V o d E ) = 0 .
E
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-4
 ΠΝ Παπανικολάου

Θεωρώντας τη µέση ταχύτητα ροής V (κάθετη συνιστώσα Vi) στη διατοµή ελέγχου Ε, η
εξίσωση συνέχειας της µόνιµης ροής σε ένα σταθερό όγκο αναφοράς γράφεται ως εξής

∑ ρ(V o d E ) = 0 ⇔ ∑V E i i = 0,

όπου η ταχύτητα είναι προσηµασµένη ανάλογα, δηλαδή ViEi > 0 στην περίπτωση της εισροής
και ViEi < 0 στην περίπτωση της εκροής.
Ο όρος
ρQ = ∫ ρ(V o d E ) = ∑ ρ(V o d E )
E

ονοµάζεται παροχή µάζας ρευστού µέσα από επιφάνεια Ε (Q είναι η ανά µονάδα χρόνου
ογκοµετρική παροχή µέσα από την επιφάνεια Ε). Εάν θεωρήσουµε ότι το διάνυσµα της
ταχύτητας V είναι συνευθειακό µε αυτό της επιφάνειας E (ή λάβουµε την κάθετη συνιστώσα
Vi της ταχύτητας στη διατοµή), τότε ορίζουµε σαν µέση ταχύτητα V στη διατοµή την

Q ∫ (V o d E )
V = = E
.
E E
Παράδειγµα 3.1 (εξίσωση συνέχειας – ασυµπίεστο ρευστό)
Για την εκροή νερού από την οπή του σχήµατος να γράψετε την εξίσωση συνέχειας σαν
συνάρτηση των V1, V2, E1, E2.
z
(1)
E1 V1

U E2
V2

(2)
Απάντηση
Το υγρό είναι ασυµπίεστο, εποµένως στον όγκο αναφοράς U, Α = σταθερά, δηλαδή
DA/Dt=0. Εποµένως dU = E1 dz = E1 (-V1) dt
Ισχύει ότι
D D ∂ ∂
∫
Dt U
dm = ∫
Dt U
ρdU = ∫ ρdU − ∫ ρ (V o d E ) = 0 ⇒ ∫ ρdU = ∫ ρ (V o d E )
∂t U E
∂t U E

Όµως

∂ ∂ d
∫ ρdU = ( ρE1dz ) = ( ρE1 ( −V1 )dt ) = − ρE1V1
∂t U ∂t dt

∫ ρ (V o d E ) = ∫ ρ (V o d E ) + ∫ ρ (V o d E ) = 0 − ρV E
E E1 E2
2 2

∆ηλαδή Ε1V1 = E2 V2.

Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-5
 ΠΝ Παπανικολάου

Παράδειγµα 3.2 (εξίσωση συνέχειας – συµπιεστό ρευστό)

Με τρόµπα εισάγουµε αέρα σε ελαστικό σταθερού όγκου U=0.10 m3, µε
ρυθµό Q=0.001 m3/s. Εάν τη χρονική στιγµή t=0 οι πυκνότητες του αέρα
µέσα στο ελαστικό και αυτού που εισάγουµε είναι ρο, µετά πόσο χρόνο
θα διπλασιαστεί η πυκνότητα του αέρα στο ελαστικό;
Απάντηση
Αρχή διατήρησης της µάζας

∂ ∂  ∂ρ dρ Q
∫ ρdU =  ρ ∫ dU  = U = ∫ ρ(V o d E ) = ρo Q ⇔ = ρo ⇒
∂t U ∂t  U 
 ∂t E dt U
Q
ρ(t ) = ρo t + C
U
Όµως ρ(t=0)=ρο=C, δηλαδή
Q Q 
ρ (t ) = ρ o t + ρ o = ρ o  t + 1
U U 
Όταν ρ(t)=2ρο,
Q  U
 t + 1 = 2 ⇒ t = = 100 s .
U  Q

3.4 Εξίσωση της ορµής (ποσότητας της κίνησης)

Προκύπτει από το θεώρηµα µεταφοράς θέτοντας α = V, εποµένως
D ∂
∑ F = Dt ∫ V dm=
∂t U∫
ρV dU − ∫ ρV (V o dE )
E

ή
∂
F g + F t + F p = ∑ F=
∂t U∫
ρV dU − ∫ ρV (V o dE )
E

όπου
F g = ρgU … δύναµη που οφείλεται στο πεδίο βαρύτητας

F τ = ∫ τdS … δύναµη που οφείλεται στις διατµητικές τάσεις των στερεών ορίων

F p = ∫ pdS … δύναµη από την κατανοµή πιέσεων πάνω στον όγκο αναφοράς

Σε περίπτωση που θεωρήσουµε τη µέση ταχύτητα ροής V (κάθετη συνιστώσα Vi) στις
διατοµές ελέγχου Εi, η εξίσωση ορµής σε ένα σταθερό όγκο αναφοράς σε µόνιµη ροή
γράφεται ως εξής
F g + F t + F p = ∑ F =− ∑ ρV (V o dE ) = −∑ ρVi (Vi Ei ) ,
i
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-6
 ΠΝ Παπανικολάου

και µπορεί να αναλυθεί σε συνιστώσες παράλληλες µε το σύστηµα συντεταγµένων που

χρησιµοποιούµε.
Σε µια διατοµή ρέοντος ρευστού, τα µεγέθη p και V θεωρούνται ότι είναι τα µέσα µεγέθη της
διατοµής, ενώ ο όρος της ορµής πολλαπλασιάζεται επί ένα συντελεστή διόρθωσης, που
ορίζεται ως

∫V
2
dE
β= E
2
V E
και λαµβάνει υπόψη την κατανοµή της ταχύτητας στη διατοµή. Η εξίσωση της ορµής π.χ.
στην κατεύθυνση x λαµβάνοντας υπόψη και το συντελεστή διόρθωσης γράφεται
Fgx + Fτ x + F px = ∑ βρu i Qi ; Qi = V i o E i .
i

Για παράδειγµα ας θεωρήσουµε την τριγωνική

κατανοµή ταχύτητας ανάµεσα σε δύο παράλληλες z U U
πλάκες σε απόσταση b, από τις οποίες η επάνω
κινείται µε ταχύτητα U ενώ η κάτω είναι ακίνητη b
u ( z ) = Uz / b . x
Η ανά µονάδα µάζας παροχή του ρευστού ανάµεσα
στις δύο πλάκες είναι
b
z 1 U
Q = ∫ u ( z )dE = ∫ U dz = Ub ⇔ Q = V b ⇒ V = .
E 0
b 2 2

Η ορµή του ρευστού (ανά µονάδα πλάτους) δίδεται από τη σχέση

b 2
z 1
M = ∫ u 2 ( z )dE = ∫ U 2   dz = U 2 b
E 0 b 3

ενώ αν χρησιµοποιήσουµε τη µέση ταχύτητα

2
2 2 U  1
M 1 = V E = V b =   b = U 2b ≠ M
2 4
Για να εξισώσουµε τις Μ και Μ1, πρέπει να πολλαπλασιάσουµε τη δεύτερη επί β = 4/3, όπου

∫E V dE 13 U 2 b 4
2

M
β= = 2
= = .
M1 V E 1 2 3
U b
4

Παράδειγµα 3.3 (εξίσωση ορµής)

Να προσδιορίσετε τη δύναµη που ασκείται από το ρευστό στην καµπύλη 45ο του σχήµατος,
σε µόνιµη ροή όταν η παροχή είναι γνωστή και η πίεση δεν µεταβάλλεται εκατέρωθεν.
∆εδοµένα: Q, E, p, θ = 45ο.
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-7
 ΠΝ Παπανικολάου

(2)
y Fy
(1) V2
Fx E2 p2

V1
E1
p1 θ x

Απάντηση
Μόνιµη ροή σηµαίνει ότι ∂/∂t ( )= 0, εποµένως από την εξίσωση συνέχειας έχουµε ότι

∫ ρ (V o d E ) = 0 ⇔ ρV E
E
1 1 − ρV2 E 2 = 0 ⇔ V1 E1 = V2 E 2 = Q

και από την εξίσωση της ορµής

F =− ∫ ρV (V o dE ) = −∑ ρV (V o dE ) .
E i

Όµως Ε1 = Ε2 = Ε και εποµένως από την εξίσωση συνέχειας έχουµε ότι

V1 = V2 = V = Q / E .
Στη κατεύθυνση x η εξίσωση της ορµής γράφεται
[
F px − Fx = −∑ ρV (V o dE ) = − ρ V12 E1 − (V2 E 2 )(V2 cos θ ) ]
i .
= − ρV E (1 − cos θ )
2

∆ηλαδή Fpx − Fx = − ρV 2 E (1 − cosθ ) .

Στη κατεύθυνση y η εξίσωση της ορµής γράφεται

F py + Fy = −∑ ρV (V o dE ) = − ρ [0 × E1 − (V2 E 2 )(V2 sin θ )] = ρV 2 E sin θ .
i

∆ηλαδή Fpy + Fy = ρV 2 E sin θ .

Όµως p1 = p2 = p και εποµένως

F px = p1 E1 − p 2 E 2 cos θ = pE (1 − cos θ ) ,

F py = 0 − p 2 E 2 sin θ = − pE sin θ .

Από τις παραπάνω σχέσεις και µε δεδοµένο ότι cosθ = sinθ = √2/2, (θ=45ο), έχουµε
2− 2
( )
Fx = ρV 2 + p E (1 − cosθ ) =
2
(
ρV 2 + p E και )
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-8
 ΠΝ Παπανικολάου

(
Fy = ρV 2 + p E sin θ = ) 2
2
(
ρV 2 + p E . )
Εποµένως η συνισταµένη θα είναι

( )
F = Fx2 + Fy2 = ρV 2 + p E 2(1 − cosθ ) = ( 2 − 2 ) ( ρV 2
)
+p E

και θα σχηµατίζει µε την οριζόντια γωνία

 
ϕ = tan −1 (Fy / Fx ) = tan −1 
2
 = 67.50o.
2− 2 
Εφαρµογή: Q=2 m3/s, D=1 m, p/ρg=50 m, θ = 45ο.
2− 2
( )
Fx = ρV 2 + p E (1 − cosθ ) =
2
( )
ρV 2 + p E =552 kN (56.27 tons)

( )
Fy = ρV 2 + p E sin θ =
2
2
( )
ρV 2 + p E =229 kN (23.31 tons)

F = 597.5 kN (60.91 tons)

3.5 Εξίσωση ενέργειας

Η (ανά µονάδα χρόνου) µεταβολή της ενέργειας σε δεδοµένο όγκο ρευστού στον οποίο
προσδίδουµε θερµότητα δQ ενώ το παραγόµενο έργο είναι δW δίδεται από τη σχέση
δQ δW dE D ∂
δt
−
δt
= =
dt Dt ∫U
εdm = ∫ ρε dU − ∫ ρε (V o d Ε)
∂t U Ε

όπου το παραγόµενο έργο αποτελείται από τη µηχανική ενέργεια, το έργο πίεσης και το έργο
των διατµητικών τάσεων
δW = δWp + δWτ + δWµηχανικη

και η ανά µονάδα µάζας ενέργεια είναι ε = gh + V 2 / 2 + Ι . Όµως δW p = p d E × d l = p d E × V dt

δηλαδή το αποδιδόµενο στο περιβάλλον έργο πίεσης είναι δW p / δt = − p (V o d E ) και η παραπάνω
εξίσωση γράφεται
δQ δWτ δW µηχ dE D ∂  V2 p 
δt
−
δt
−
δt
= = ∫
dt Dt U
εdm = ∫
∂t U
ρεdU − ∫ ρ
Ε 

 gh +
2
+ + Ι (V o d Ε )
ρ 
όπου Ι είναι η εσωτερική ενέργεια του ρευστού.
Η ανά µονάδα βάρος ρέοντος ρευστού ενέργεια σε κάποιο σηµείο του πεδίου ροής γράφεται
και ως το άθροισµα τριών µηκών
p V2
H =h+ +
ρg 2 g
όπου
h … υψόµετρο (ύψος δυναµικής ενέργειας λόγω θέσης)
p/ρg … ύψος πίεσης (λόγω έργου δυνάµεων πίεσης)
V2/2g … ύψος κινητικής ενέργειας.
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-9
 ΠΝ Παπανικολάου

Στην περίπτωση που εξετάζουµε µια διατοµή ρέοντος ρευστού, τα µεγέθη h, p και V
θεωρούνται τα µέσα µεγέθη της διατοµής, ενώ ο όρος της κινητικής ενέργειας
πολλαπλασιάζεται επί ένα συντελεστή διόρθωσης, που ορίζεται ως

∫V ∫V
3 3
dE dE
α= E
3
= E
2
V E V Q
και εξαρτάται από την κατανοµή της ταχύτητας στη διατοµή.
Για παράδειγµα στην περίπτωση της ροής
ανάµεσα σε δύο παράλληλες πλάκες σε απόσταση z U U
b, µε τριγωνική κατανοµή ταχύτητας, από τις
οποίες η επάνω κινείται µε ταχύτητα U ενώ η b
κάτω είναι ακίνητη, u ( z ) = Uz / b και V = U / 2 . x
Η κινητική ενέργεια (ανά µονάδα πλάτους) του
ρευστού δίδεται από τη σχέση
b 3
z 1
H κιν = ∫ u 3 ( z )dE = ∫ U 3   dz = U 2 b
E 0 b 4

ενώ αν χρησιµοποιήσουµε τη µέση ταχύτητα

3
3 3 U  1
H 1 = V E = V b =   b = U 3 b ≠ H κιν
2 8
Για να εξισώσουµε τις H κιν και Η1, πρέπει να πολλαπλασιάσουµε τη δεύτερη επί α = 2,

H κιν ∫E
V 3 dE 1 U 3b
α= = 3
= 4 =2.
H1 V E 1 3
U b
8
3.6 Γραµµή ενέργειας και πιεζοµετρική γραµµή
Το ενεργειακό ύψος (ενέργεια ανά µονάδα βάρους του ρευστού που ρέει, µε διαστάσεις
µήκους) σε κάποια διατοµή ενός αγωγού προκύπτει από την εξίσωση
p V2
H =z+ + .
ρg 2 g

Οι απώλειες ενέργειας ανάµεσα στις διατοµές (1) και (2) (βλ. σχήµα) είναι ∆Η=Η1–Η2, όπου
z το υψόµετρο του άξονα από το επίπεδο αναφοράς (datum)
p
το πιεζοµετρικό ύψος στον άξονα
ρg

V2
το ύψος της κινητικής ενέργειας
2g
∆Η το ύψος απωλειών ενέργειας µεταξύ των διατοµών (1) και (2).
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-10
 ΠΝ Παπανικολάου

V12/2g
∆Η
Γ.Ε.
Π.Γ.
p1/ρg V22/2g

p2 /ρg
V1

Πιεζόµετρο V2

(1)

z1 (2)
z
z2

x
Επίπεδο αναφοράς: z = 0

Στην εξίσωση ενέργειας θεωρήσαµε ότι η κατανοµή της µέσης ταχύτητας είναι περίπου
οµοιόµορφη και ως εκ τούτου ο διορθωτικός συντελεστής α έχει ληφθεί ίσος µε µονάδα.
Η απόσταση Η από το επίπεδο αναφοράς για κάθε σηµείο του αγωγού, ορίζει µια γραµµή που
ονοµάζεται γραµµή ενέργειας (ΓΕ). Η απόσταση H − V 2 / 2 g = z + p / ρg , ορίζει µια γραµµή
που ονοµάζεται πιεζοµετρική γραµµή (ΠΓ) του αγωγού.
Η θέση των γραµµών ενέργειας και πιεζοµετρικής σε σχέση µε τη µηκοτοµή του άξονα,
παίζουν καθοριστικό ρόλο στο σχεδιασµό των αγωγών µεταφοράς ρευστών.
Σηµείωση: Στην περίπτωση αγωγού µε ενιαία διατοµή οι Γ.Ε. και Π.Γ. είναι παράλληλες
µεταξύ τους όταν η ροή είναι πλήρως ανεπτυγµένη.

Παράδειγµα 3.4 (εξίσωση ενέργειας)

patm
z h1=1.20m
F1
F
F2
h2=0.18m

(1) (2)
Για τη µόνιµη ροή νερού του σχήµατος να προσδιορίσετε:
(α) Τις µέσες ταχύτητες ροής στις διατοµές (1) και (2).
(β) Το µέτρο και τη φορά της οριζόντιας δύναµης που ασκείται στην κατασκευή.
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-11
 ΠΝ Παπανικολάου

Το πλάτος της κατασκευής (κάθετα στο επίπεδο του σχήµατος) είναι 3 m. Το νερό
συµπεριφέρεται σαν ιδεατό ρευστό (µ = 0) µε πυκνότητα 1000 Kg/m3.
Απάντηση
Εξίσωση συνέχειας σε διατοµές (1) και (2) και οµοιόµορφη κατανοµή ταχύτητας δίνει
V1 h1b = V2 h2 b ⇒ V2 = V1 (h1 / h2 ) . (1)
Εξίσωση ενέργειας στις διατοµές (1) και (2), (ισχύει ότι z + p/ρg = h = σταθ. στη διατοµή)
p1 V12 p V2 V2 V2
z1 + + = z 2 + 2 + 2 ⇒ h1 + 1 = h2 + 2 (2)
ρg 2 g ρg 2 g 2g 2g
Από τις σχέσεις (1) και (2) λύνοντας ως προς V1 προκύπτει ότι
1/ 2
 2 g (h1 − h2 ) 
V1 =   = 0.68 m/s.
 (h1 / h2 ) − 1
2

Εποµένως, από την (1) προκύπτει ότι V2 = 2.44 m/s.

(β) Εξίσωση ποσότητας της κίνησης στον όγκο αναφοράς ανάµεσα στις δύο διατοµές
Fgx + Ftx + F px − F =∑ − [ρV (V o dE )]x = ρQ(V2 − V1 ) (3)

Όµως Fτx ενσωµατώνεται στη F, Fgx = 0, Fp = b ρ g h2/2 και λύνοντας ως πρός F έχουµε
 h2 h2 
F = bρg  1 − 2  + ρQ (V1 − V2 ) = 11.316 kN.
 2 2 

Παράδειγµα 3.5 (διορθωτικοί συντελεστές)

Η κατανοµή της µέσης ταχύτητας σε αγωγό υπό πίεση όταν η ροή είναι µόνιµη είναι
 r2 
(α) για στρωτή ροή u = U 1 − 2  και
 R 
1/ 7
 r
(β) για τυρβώδη ροή u = U 1 −  .
 R
Όπου r είναι η απόσταση από τον άξονα, r η ακτίνα του σωλήνα και U η ταχύτητα στον
άξονα.Ζητείται να προσδιορίσετε τους συντελεστές συνόρθωσης α και β για τις δύο
παραπάνω περιπτώσεις ροής.

στρωτή τυρβώδης TOMH

r R
u(r) x
2R dr
2πrd
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-12
 ΠΝ Παπανικολάου

Απάντηση
Ισχύει ότι
R R

∫u ∫u (r )2πrdr ∫u ∫u (r )2πrdr
3 3 2 2
dA dA
α= A
= 0
β= A
= 0

V 3A V 3πR 2 V 2A V 2πR 2
Για να υπολογίσουµε τα α και β θα πρέπει πρώτα να προσδιορίσουµε τη µέση ταχύτητα V.
Από την εξίσωση συνέχειας προκύπτει ότι
R

∫ udA ∫ u(r )2πrdr

V = A
= 0

A πR 2
(α) Στρωτή ροή
R
 r2  πR 2 U
VπR 2 = ∫ U 1 − 2 2πrdr = ... = U ⇒V = .
0  R  2 2
2
 r2 
R

∫A ∫0  R 2  2πrdr R  r 2  2  r  2
 −
2 2
u dA U 1
4
β= 2 = = 4 ∫ 1 − 2  d   = ... =
V A (U / 2) πR
2 2
0 R  R 3
3
 r2 
R

∫A ∫0  R 2  2πrdr R  r 2  3  r  2
 −
3 3
u dA U 1
α= 3 = = 8∫ 1 − 2  d   = ... = 2
V A (U / 2) 3 πR 2 0 R  R

(β) Τυρβώδης ροή. Από την εξίσωση συνέχειας προκύπτει ότι

R 1/ 7 R 1/ 7
 r I  r
VπR = ∫ U 1 − 
2
2πrdr ⇒ V = 2U 2 ; I = ∫ 1 −  rdr .
0  R R 0
R

Έστω ότι ω=1-r/R, τότε r/R=(1-ω) και d(r/R) = -dω. Επίσης όταν r/R=0 τότε ω=1 και όταν
r/R=1 τότε ω=0. Εποµένως
R 1/ 7 0 1
I  r r r 49
2
= ∫ 1 −  d   = ∫ ω 1 / 7 (1 − ω )(− dω ) = ∫ ω 1 / 7 (1 − ω )dω = ... =
0
R R R R 1 0
120
I 49
και V = 2U 2
= U . Εποµένως,
R 60
R 2
 r
∫
∫ u dA
U 2 1 −  2πrdr
2
1 1
 R U2 60 2
2 ∫ 2 ∫
β=A 2 =0 = 2 ω 2/7
(1 − ω ) dω = 2 ω 2 / 7 (1 − ω )dω = 1.02
V A V πR
2 2
V 0 49 0

όπου
1 1
7 7  7 7
∫ω (1 − ω )dω =  ω 9 / 7 − ω 16 / 7  = − = 0.340 .
2/7

0 9 16  0 9 16
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-13
 ΠΝ Παπανικολάου

Επίσης

∫ u dA
3
1 1
U3 60 3
V 3 ∫0 49 3 ∫0
α= A
=2 ω 3/ 7
(1 − ω ) dω = 2 ω 3 / 7 (1 − ω )dω = 1.058
V 3A

όπου
1 1
 7 9 / 7 7 16 / 7  7 7
∫ ω (1 − ω )dω =  ω − ω  = − = 0.288
3/ 7

0 10 17  0 10 17

Παράδειγµα 3.6
Αγωγός διαµέτρου D φέρει ειδικό τεµάχιο (ακροφύσιο) µικρού µήκους και διαµέτρου d. Εάν
η παροχή του υγρού πυκνότητας ρ που µεταφέρεται είναι Q:
(α) Να προσδιορίσετε την πίεση στον άξονα της διατοµής οµοιόµορφης ροής (1) του αγωγού.
Να θεωρήσετε οµοιόµορφη την κατανοµή των πιέσεων .
(β) Να υπολογίσετε την αξονική και διατµητική δύναµη που δέχονται τα οκτώ (8) µπουλόνια
που υποβαστάζουν το ακροφύσιο, όταν το βάρος του είναι W.
(γ) Τοποθετώντας ένα διαφορικό µανόµετρο στην ανώτατη και κατώτατη γενέτειρα του
αγωγού στη θέση (1) ποιά διαφορά πιέσεων θα µετρούσε;
(Υπόδειξη: Να προσδιοριστεί η ακριβής κατανοµή των πιέσεων στη διατοµή).

Fy patm
Fx
D d

(1) (2)

Απάντηση
(α) Θεωρούµε οµοιόµορφη κατανοµή της πίεσης στη διατοµή (1). Η πίεση στη διατοµή (2)
είναι µηδέν (ατµοσφαιρική). Θεωρούµε τον (ολοκληρωµατικό) όγκο αναφοράς µεταξύ των
διατοµών (1) και (2) και εφαρµόζουµε ολοκληρωµατική (µονοδιάστατη) ανάλυση
(οµοιόµορφη κατανοµή ταχύτητας και πίεσης στις διατοµές).
Θεώρηµα συνέχειας
πD 2 πd 2
Q = V1 = V2
4 4
Εποµένως
4Q 4Q
V1 = και V2 = . (1)
πD 2
πd 2
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-14
 ΠΝ Παπανικολάου

(β) Θεώρηµα ενέργειας

4
p1 V12 p2 V22 p1 V12 V22 V12  D 
+h + = +h + ⇒ + = =  
ρg 1 2 g ρg 2 2 g ρg 2 g 2 g 2 g  d 
όπου p2 = patm = 0 και h1 = h2.
Από την παραπάνω σχέση αντικαθιστώντας προκύπτει ότι

V12  D   8Q 2  D  
4 4

p1 = ρ   − 1 ⇔ p1 = ρ 2 4   − 1 (2)
2  d   π D  d  
(β) Ορµή (θεώρηµα ποσότητας της κίνησης)
Fgx + Ftx + F px − F =∑ − [ρV (V o dE )]x = ρQ(V2 − V1 )

Ενσωµατώνοντας την Fτx στην F και δεδοµένου ότι Fgx = 0

F px − F = ρQ(V2 − V1 ) και (3)

Fy = W + Wνερου (4)

( )
Εποµένως επειδή F px = p1 πD 2 / 4 , από τις σχέσεις (1), (2) και (3) προκύπτει ότι

2Q 2  D  4  4Q 2  1 1
Fx = ρ    − 1 + ρ  D 2 − d 2  (5)
πD 2  d   π

Κάθε µπουλόνι εποµένως δέχεται αξονική δύναµη Fbx = Fx / 8 και διατµητική

Fby = (W + Wνερου ) / 8 (βάρος νερού που περιέχεται στο κέλυφος του ακροφυσίου).

(γ) Η κατανοµή των πιέσεων µέσα στον αγωγό θα είναι υδροστατική (παράλληλη ροή).
Εποµένως η πίεση στην ανώτερη γενέτειρα θα είναι η πίεση στον άξονα p1 µειωµένη κατά
ρgD/2, ενώ στην κατώτερη γενέτειρα θα είναι η πίεση στον άξονα p1 αυξηµένη κατά ρgD/2.
∆ηλαδή
p1up
p1up = p1 − ρgD / 2

p1down = p1 + ρgD / 2 p1
D
∆p = p1down − p1up = ρgD .

(1) p1down
Παράδειγµα 3.7
Στο ειδικό τεµάχιο, κάτοψη του οποίου φαίνεται στο παρακάτω σχήµα, έρχεται παροχή νερού
Q από σωλήνα διαµέτρου D, που εκρέει στην ατµόσφαιρα από δύο ακροφύσια διαµέτρων D/2
και D/3. Ζητείται να υπολογίσετε:
(1) Την πίεση νερού στο σηµείο ένωσης του ειδικού τεµαχίου µε το σωλήνα διαµέτρου D.
(2) Τις δυνάµεις που δέχονται τα µπουλόνια στις δύο διευθύνσεις x και y.
(3) Να γίνει εφαρµογή για D=0.50m, Q=0.60m3/s.
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-15
 ΠΝ Παπανικολάου

∆εδοµένα: ρ=1000Kg/m3, g=9.81m/s2.

V E D/2 E1
D 45o V1

D/3

y E2 ΚΑΤΟΨΗ

x V2

Απάντηση
(1) Εξίσωση ενέργειας

p V2 p1 V12 p2 V22 p V
2
V12 V22
+z+ = + z1 + = + z2 + ⇒ + = =
ρg 2 g ρg 2 g ρg 2g ρg 2 g 2 g 2 g
όπου p1 = p2 = patm = 0, z=z1=z2.
Εποµένως V1=V2 και V=4Q/(πD2)=3.056m/s
Από την εξίσωση συνέχειας προκύπτει

π  D   D  
2 2

Q1+Q2=Q ⇒ V1   +    = Q ⇔ V1 = V2 = 2.769V = 8.46m/s .

4  2   3  

Από την παραπάνω σχέση αντικαθιστώντας προκύπτει ότι

2
p V22 V Q2 ρQ 2
= − = ... = 118.70 2 4 ⇒ p = 53.34 2 4 =31.13 kPa
ρg 2 g 2 g π D g π D
και
9 4
Q1 = Q, Q2 = Q
13 13

(2) Εξίσωση ορµής στις διευθύνσεις x και y (V1 = V2 = … = 2.77V)

Fpx + Fτx + Fgx – Fx = -Σ ρ(V(VE))x
πD 2  9Q 4Q 
p − Fx = − ρVQ − V1 − (−V2 cos 45)  = 0.315 ρQV ⇒
4  13 13 
πD 2
Fx = p − 0.315 ρQV
4
Fpy + Fτy + Fgy + Fy = -Σ ρ(V(VE))y
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-16
 ΠΝ Παπανικολάου

 4Q  2 2
0 + Fy = − ρ − (V2 sin 45)(− )  = − ρQV
 13  13
(3) Η ταχύτητα στην είσοδο του ειδικού τεµαχίου είναι
4Q
V = = 3.056 m/s
πD 2
ρQ 2 53.34 × 1000 × 0.6 2
p = 53.34 = = 31.13 kPa.
π 2D4 π 2 × 0. 5 4
πD 2
Fx = p + 0.315 ρQV = 5.534 kN
4
2 2
Fy = − ρQV2 = -1.105 kN
13

Παράδειγµα 3.8
∆ιδιάστατη κατακόρυφη φλέβα νερού πάχους b προσπίπτει στο διδιάστατο πτερύγιο του
σχήµατος.
(1) Εάν οι άξονες φλέβας και πτερυγίου συµπίπτουν, να βρεθούν οι συνιστώσες της δύναµης
που ασκεί η φλέβα στο πτερύγιο.
(2) Να ορίσετε την απόσταση µεταξύ των αξόνων πτερυγίου και φλέβας ώστε η δύναµη που
ασκείται στο πτερύγιο να έχει µόνον οριζόντια συνιστώσα.

V3
(3)

Fx

V1 45o x
b
Fy

(1)
V2 (2)

Απάντηση
(1) Εξίσωση ενέργειας από διατοµή (1) σε (2) και (3)
p1 V2 p V2 p V2
H1 = H 2 = H 3 ⇔ + z1 + 1 = 2 + z 2 + 2 = 3 + z 3 + 3 ⇒
ρg 2 g ρg 2 g ρg 2g
0 V2 0 V2 0 V2
+0+ 1 = +0+ 2 = + 0 + 3 ⇔ V1 = V2 = V3 = V
ρg 2 g ρg 2 g ρg 2g
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-17
 ΠΝ Παπανικολάου

Εξίσωση συνέχειας
b b
V1 = V2 b2 = V3 b3 ⇒ b2 = b3 =
2 2
Εξίσωση ορµής (οι δυνάµεις Fx και Fy ασκούνται από το πτερύγιο στο νερό)
 q 
− Fx + Ftx + F px = −∑ [ρV i (V i o d Ai )]x ⇒ − Fx = −  ρqV1 − ρ (−V2 cos 45 o )
i  2 
 q q 
− Fy + Fty + F py = −∑ [ρV i (V i o d A i )]y ⇒ − Fy = − − ρ (−V2 sin 45 o ) − ρ V3 
i  2 2 
απ’ όπου προκύπτουν οι συνιστώσες
 2  2 qV  2 bV 2  2
Fx = ρqV 1 +  = ρbV 2 1 + , Fy = ρ 1 − =ρ 1 − 
 4  
 4  2  2  2 
 2 

Εποµένως, το νερό ασκεί στο πτερύγιο την αντίθετη δύναµη, δηλαδή

 2 bV 2  2
F = − Fx i − Fy j = − ρbV 2 1 + i − ρ 1 − j
 4  2 
 2 

µε µέτρο F = ρbV 2 3 / 2 και διεύθυνση θ=atan(0.108)=6.164o.

(2) Σε περίπτωση που ο άξονας της φλέβας είναι έκκεντρος ως προς αυτόν του πτερυγίου, το
πάχος b χωρίζεται σε b3 και b2 που φεύγουν προς τη θετική και αρνητική κατεύθυνση του
άξονα των y.

V3
y (3)

Fx

V1 b3 45o x
b b2 Fy

(1)
V2 (2)

Εξίσωση συνέχειας
q = q 2 + q3 ⇔ Vb = Vb2 + Vb3 ⇒ b = b2 + b3
Εξίσωση ορµής στη διεύθυνση y που δίνει Fy=0
[ ]
− Fy = −∑ [ρV i (V i o d Ai )]y ⇒ − Fy = − − ρq 2 (−V2 sin 45 o ) − ρq3V3 = 0
i

απ’ όπου προκύπτει

Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-18
 ΠΝ Παπανικολάου

ρq 2 (V sin 45 o ) = ρq3V ⇒ ρb2V 2 sin 45 o = ρb3V 2 = ρ (b − b2 )V 2 ⇒

2 2
b2 = b, b3 = b
2+ 2 2+ 2

Παράδειγµα 3.9 (Γραµµή ενέργειας και πιεζοµετρική γραµµή)

+10.00 ΓΓ.
110.0 ΓΠ
9.21
9.95
9.16
A Β
8.97 ±0.00
Γ

Νx
(1) (2α) (2δ) (3)

Σωλήνας 1-2-3 συνολικού µήκους 1000 m υδροδοτείται από δεξαµενή. Το τµήµα 1-2 L1=500
m έχει διάµετρο D1=300 mm. Στη συνέχεια σε µήκος 2-3 L2=500 m, η διάµετρος µειώνεται
στα D2 = 200 mm το δε νερό εκρέει ελεύθερα στην ατµόσφαιρα.
Οι απώλειες ενέργειας στα δύο τµήµατα δίδονται από τις σχέσεις
0.01 V12 0.015 V22
∆H (1 − 2) = L1 και ∆H (2 − 3) = L2
D1 2 g D2 2 g
αντίστοιχα. Ζητείται (1) να υπολογίσετε την παροχή του αγωγού, (2) να χαράξετε τη Γραµµή
Ενέργειας και Πιεζοµετρική Γραµµή και (3) να υπολογίσετε τη δύναµη που δέχεται ο αγωγός
στην στη περιοχή αλλαγής διαµέτρου του σωλήνα.
Απάντηση
(1) Εξίσωση ενέργειας από διατοµή (1) σε (2) και (3)
H 1 = 10 m
2 2 2
0.01 V12 0.01 Q /(πD1 / 4) 0.16
H 2 = H 1 − ∆H (1 − 2) = H 1 − L1 = 10 − L1 = 10 − L1 2 5
Q2
D1 2 g D1 2g 2 gπ D1

p3 V2 V2 8Q 2 0.015 V22
H3 = + z3 + 2 = 0 + 0 + 2 = = H 2 − ∆ H ( 2 − 3) = H 2 − L 2 ⇒
ρg 2g 2 g 2 gπ 2 D24 D2 2 g
0.16 0.24 8
H 3 = 10 − L1 2 5
Q 2 − L2 2 5
Q2 = 2 4
Q2
2 gπ D1 2 gπ D2 2 gπ D2
Λύνοντας την παραπάνω εξίσωση προκύπτει ότι Q = 0.068 m3/s.
(2) Εποµένως
4Q 4Q
V1 = 2
= 0.96 m/s και V2 = = 2.17 m/s ,
πD1 πD22
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-19
 ΠΝ Παπανικολάου

0.01 V12
∆H (1 − 2) = 10 − L1 = 0.79 m ⇒ H 2 = H 1 − ∆H (1 − 2) = 9.21 m και
D1 2 g
0.015 V22
∆H (2 − 3) = H 2 − L2 = 8.98 m ⇒ H 3 = H 2 − ∆H (2 − 3) = 0.24 m
D2 2 g
Έχουµε εποµένως
∆ιατοµή (1) (2) (3)
Γ.Ε. (m) 10.00 9.21 0.24
Π.Γ. (m) 9.95 9.16/8.97 -0.01
Παρατηρούµε ότι (1) η Π.Γ. είναι παράλληλη κάτω από τη Γ.Ε. σε απόσταση V 2 / 2 g και (2)
ότι η πίεση διαφέρει στην αλλαγή διαµέτρου αριστερά και δεξιά της διατοµής 2.
(3) Ισχύει p1 / ( ρg ) = 9.16 → p1 = 9.16 ρg και p 2 = 8.97 ρg

πD12 πD22
− N x + F px = −∑ [ ρQ iVi ]x ⇒ − N x + p1 − p2 = − ρ(QV1 − QV2 ) ⇔
i 4 4
2
πD πD22
N x = p1 1
− p2 + ρ(QV1 − QV2 ) = 3.505 kN
4 4
Ο αγωγός δέχεται δύναµη 3.505 kN στην αντίθετη (προς τα δεξιά) κατεύθυνση.

Παράδειγµα 3.10
Υδροστρόβιλος είναι εγκατεστηµένος όπως φαίνεται στο σχήµα για παραγωγή ηλεκτρικής
ενέργειας στο µέσον αγωγού µήκους L=200 m και διαµέτρου D=500 mm και τροφοδοτείται
από φράγµα του οποίου η στάθµη είναι στα +100.00. Οι γραµµικές απώλειες ενέργειας του
αγωγού προκύπτουν από τη σχέση
∆H 0.01 V 2
J= =
L D 2g

+100
Γ.Ε.

Π.Γ.
84.48
1 63.28
+50
2α

h 2δ +40
47.76

3
Μηχανική των Ρευστών – Δυναμική 3-20
 ΠΝ Παπανικολάου

Η διαφορά στάθµης του υδραργυρικού µανοµέτρου είναι h=1.20 m. Ζητείται να

προσδιορίσετε:
(1) το ύψος απωλειών ενέργειας στην τουρµπίνα,
(2) την παροχή νερού,
(3) την ΠΓ και ΓΕ και
(4) την ισχύ του υδροστροβίλου. ∆ίδεται ότι οι πυκνότητες του νερού είναι ρ=1000 Kg/m3
και του Hg ρHg=13500 Kg/m3.
Απάντηση
(1) Εξίσωση ενέργειας από διατοµή (1) σε (2α) και (2δ) και λίγη υδροστατική
p 2α V 2 p V2
H 2 α = H 2 δ + ∆H ⇒ z 2 α + + = z 2 β + 2δ + + ∆H ⇔
ρg 2 g ρg 2 g
p − p 2δ (ρHg − ρ )gh
∆H = z 2 α − z 2 δ + 2 α = z 2α − z 2 δ + − (z 2α − z 2 δ ) =
ρg ρg
= 12.5 × 1.20 = 15 m
(2) Γραµµή ενέργειας
H 1 = 100 m (1)

L 0.01 V 2 L 0.01 V 2
H 2α = H 1 − = 100 − (2)
2 D 2g 2 D 2g
H 2 δ = H 2 α − ∆H (3)

L 0.01 V 2 p V2 V2
H 3 = H 2δ − = z3 + 3 + = 40 + (4)
2 D 2g ρg 2 g 2g
Από τις σχέσεις (1)-(4) προκύπτει ότι
0.01 V 2 V2 V2 V2
100 − L − ∆H = 40 + ⇔ 100 − 4 − 15 = 40 + ⇒ V = 13.29 m/s
D 2g 2g 2g 2g
∆ηλαδή Q=2.609 m3/s.

(3) ΓΕ και ΠΓ
∆ιατοµή (1) (2α) (2δα) (3)
Γ.Ε. (m) 100.00 82.00 67.00 49.00
Π.Γ. (m) 90.00 71.00 58.00 0.00

(4) P = ρgQ ( ∆H ) × η = 383.914 × η kW