Μηχανική των Ρευστών – Κινηματική 2-1

 ΠΝ Παπανικολάου

2 ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΗ

2.1 Περιγραφή της κίνησης ρευστού

Η κίνηση ρευστού µπορεί να περιγραφεί µε δύο µεθόδους, κατά Lagrange και κατά Euler. Ο
Joseph Louis Lagrange (1736–1813) ήταν Ιταλός µαθηµατικός και για την περιγραφή της
κίνησης του ρευστού πρότεινε τη µελέτη της κίνησης των ρευστών σωµατιδίων από τα οποία
αυτό αποτελείται, δηλαδή εάν η αρχική θέση ρευστού σωµατιδίου στο χώρο είναι το
διάνυσµα r o σε χρόνο t=0, τότε σε χρόνο t η θέση του ρευστού σωµατιδίου δίδεται από µια
σχέση r = f (r o , t ) , µε βάση την οποία η ταχύτητα και επιτάχυνση του ρευστού σωµατιδίου
είναι
d r df (r o , t ) dV d 2 r
V = = και a = = 2
dt dt dt dt
Κατά τον ελβετό µαθηµατικό Leonhard Euler (1707–1783) η κίνηση ρευστού περιγράφεται
θεωρώντας ένα όγκο αναφοράς (control volume) στον οποίο µπαινοβγαίνει ρευστό, η δε
ταχύτητα και πίεση είναι συνάρτηση του διανύσµατος θέσης και του χρόνου, δηλαδή
V = ϕ (r , t ) = ϕ ( x, y , z , t ) και p (r , t ) = p ( x, y, z , t ) .
Οι δύο περιγραφές είναι ισοδύναµες επειδή ξεκινώντας από την ταχύτητα κατά Euler έχουµε
dr
V = ϕ (r , t ) = ⇒ r = ∫ V dt = ∫ ϕ (r , t )dt
dt
µε αρχική συνθήκη για t=0 r=ro, απ’ όπου τελικά προκύπτει r=φ(ro,t) (Lagrange)!

2.2 Επιτάχυνση ρευστού σωµατιδίου κατά Euler.

Κατά τη χρονική στιγµή t, η θέση του ρευστού σωµατιδίου που κινείται µε ταχύτητα V είναι
r. Κατά τη χρονική στιγµή t+dt, η θέση του ρευστού σωµατιδίου θα είναι r +d r. Η συνιστώσα
της ταχύτητας στην κατεύθυνση x τη χρονική στιγµή t στο σηµείο (x,y,z) του πεδίου ροής
είναι u(x,y,z,t). Η µεταβολή της συνιστώσας της ταχύτητας στην κατεύθυνση x θα είναι
∂u ∂u ∂u ∂u
du = dx + dy + dz + dt
∂x ∂y ∂z ∂t

V (r+d r,t+dt)
dr
(r,t) V+dV

r
r +d r
z

x y

Ένα ρευστό σωµατίδιο που κατά τη χρονική στιγµή t βρίσκεται στη θέση r, κατά τη χρονική
στιγµή t+dt βρίσκεται στη θέση r+dr, δηλαδή µετακινήθηκε κατά dr = Vdt ή κατά dx = u dt,
dy = u dt και dz = w dt.
Εποµένως η επιτάχυνση κατά την κατεύθυνση x θα είναι
Μηχανική των Ρευστών – Κινηματική 2-2
 ΠΝ Παπανικολάου

du ∂u dx ∂u dy ∂u dz ∂u dt ∂u ∂u ∂u ∂u
ax = = + + + = +u +v +w .
dt ∂x dt ∂y dt ∂z dt ∂t dt ∂t ∂x ∂y ∂z
H µεταβολή du/dt ορίζεται σαν ολική µεταβολή της ταχύτητας u και αποτελείται από τους
όρους
∂u
... τοπική µεταβολή της u (επιτάχυνση) και
∂t
∂u ∂u ∂u
u +v +w ... µεταθετική µεταβολή της u (επιτάχυνση).
∂x ∂y ∂z
Για την ολική επιτάχυνση ο Stokes εισήγαγε τον ορισµό
Du ∂u ∂u ∂u ∂u ∂u
= +u +v +w = + (V o ∇ )u .
Dt ∂t ∂x ∂y ∂z ∂t
Σε τρεις διαστάσεις η επιτάχυνση γράφεται
DV ∂ V
= + (V o ∇ )V
Dt ∂t
Όταν ∂ V / ∂t = 0 τότε η ροή ονοµάζεται µόνιµη (όχι εξάρτηση από το χρόνο) αλλιώς µη
µόνιµη. Όταν (V o ∇ )V =0 τότε η ροή λέγεται οµοιόµορφη, αλλιώς ανοµοιόµορφη.

Παράδειγµα 2.1
Στο σωλήνα του σχήµατος η ροή είναι µόνιµη µε δεδοµένο ότι η παροχή νερού στη µονάδα
του χρόνου µένει αµετάβλητη. Στην περιοχή που µεταβάλλεται η διάµετρος του σωλήνα από
D σε d η γραµµική σχέση της µεταβολής είναι
x
d ( x) = D − ( D − d )
L
L

D d

U3
U1 U2

Τότε ισχύει ότι σε κάθε σηµείο του πεδίου ροής εκτός από το κουλοροκωνικό τµήµα
∂u ∂ ∂ ∂ ∂V
= 0. ∇ = i + j k = 0 (V o ∇ )V = 0
∂t ∂x ∂y ∂z ∂t
Όµως η µεταβολή της ταχύτητας ειδικά µέσα στο κολουροκωνικό τµήµα είναι
4Q 4Q 4Q 4Q
U1 = , U 3 = 2 > U 1 , u( x) = =
πD πd πd ( x) π (D − x ( D − d ) / L )
2 2 2

και η µεταθετική συνιστώσα της επιτάχυνσης εκεί είναι

2
∂u  4Q  − (D − d ) / L 32Q 2 (D − d )
u = −2  = .
∂x  π  (D − x( D − d ) / L )5 π L (D − x( D − d ) / L )5
2
Μηχανική των Ρευστών – Κινηματική 2-3
 ΠΝ Παπανικολάου

Στο διάγραµµα που ακολουθεί φαίνονται η µεταβολή της ταχύτητας και της µεταθετικής
επιτάχυνσης µέσα στο κουλοροκωνικό τµήµα του σωλήνα σαν συνάρτηση της απόστασης
όταν Q=1000 cm3/s, D=5 cm, d=2 cm και L=10 cm.
3.5
u(x) m/s
3.0
udu/dx m^2/s
2.5

u (x), udu/dx 2.0

1.5

1.0

0.5

0.0
0 2 4 6 8 10
x (cm)

2.3 Γραµµές ροής (streamlines), τροχιές (pathlines), ακολουθίες ή γραµµές εκποµπής

(streaklines) και χρονογραµµές (timelines)
Γραµµή ροής (streamline): Σε µια γραµµή ροής το διάνυσµα της ταχύτητας είναι εφαπτόµενο
παντού, δηλαδή
dx dy dz
V d r ⇒V × d r = 0 ⇔ = =
u v w
Γραµµή ροής

t = t1

t = t2

Τροχιά
t = tn-1
t = t6 t = t5 t = t1

t = tn t = t3
t = t4 t = t2

Γραµµή εκποµπής
Τροχιά 3 Τροχιά 1
t = tn
Τροχιά 7 Τροχιά 5 t2 t = t1
tn+1 t6
t = t3
t = t5 t4

Μ
Μηχανική των Ρευστών – Κινηματική 2-4
 ΠΝ Παπανικολάου

Τροχιά ρευστού σωµατιδίου (pathline): Είναι η γραµµή που διαγράφει ένα ρευστό σωµατίδιο
όταν κινείται µέσα στο πεδίο ροής.
Γραµµή εκποµπής ή ακολουθία (streakline): Είναι η γραµµή που διαγράφεται σε ένα πεδίο
ροής εάν χρωµατίσουµε όλα τα ρευστά σωµατίδια που διέρχονται από συγκεκριµένο σηµείο.
Χρονογραµµή (time line): Είναι η γραµµή που σχηµατίζεται στο πεδίο ροής εάν
χρωµατίσουµε µια οµάδα ρευστών σωµατιδίων συγχρόνως µια συγκεκριµένη στιγµή.
Σε µόνιµη ροή οι γραµµές ροής, τροχιές και γραµµές εκποµπής συµπίπτουν!

Χρονογραµµή

t = t11 t = t7 t = t3 t = t1

Παράδειγµα 2.2
Σε πεδίο ροής δύο διαστάσεων (w=0) οι συνιστώσες της ταχύτητας δίδονται από τη σχέση
u = x(1 + 2t ) , v = y .
(α) Να προσδιορίσετε την εξίσωση των γραµµών ροής από το σηµείο (xo, yo) σαν συνάρτηση
του χρόνου.
(β) Να προσδιορίσετε την τροχιά από το σηµείο (xo, yo) το χρόνο t=0.

Απάντηση
(α) Η εξίσωση των γραµµών ροής είναι
dx dy dx dy
= ⇒ = ⇒ y = Cx 1 /(1+ 2t )
u v x(1 + 2t ) y
Οι γραµµές ροής από το (xo, yo) ικανοποιούν την εξίσωση
y o = Cx o1 /(1+ 2t )
δηλαδή από τις δύο παραπάνω εξισώσεις προκύπτει ότι
1 /(1+ 2t )
y  x 
= 
y o  x o 
(β) Τροχιά από το σηµείο (xo, yo) το χρόνο t=0
dx dx
= x(1 + 2t ) ⇒ ∫ (1 + 2t )dt = ∫
2
u= ⇔ x = C1e t +t (1)
dt x
dy
v= = y ⇔ y = C2 e t (2)
dt
Στο χρόνο t=0, στο x=xo έχουµε από την (1) ότι xo=C1, και επίσης από τη (2) yo=C2.
Εποµένως οι (1) και (2) γράφονται
Μηχανική των Ρευστών – Κινηματική 2-5
 ΠΝ Παπανικολάου

x y  y 
= e t ⇒ t = ln 
2
= e t + t και
xo yo  yo 
απ’ όπου µε απαλοιφή του χρόνου προκύπτει η τροχιά
x 2   y   y 
= e t +t = exp ln  + ln 2  
xo   yo   yo 
Streamlines from (xo,yo)
2
1.8
t=0
1.6 t=-0.4
1.4 t=1
1.2
y/yo

1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0 0.5 1 1.5 2
x/xo

Pathline through (Xo,Yo) at t=0

1.8
1.6
1.4
1.2
1
Y/Yo

0.8
0.6
0.4
0.2
0
0 0.5 1 1.5 2
X/Xo

Παράδειγµα 2.3
Ένα διδιάστατο (2-D) πεδίο ροής περιγράφεται από τις παρακάτω εξισώσεις ταχυτήτων
t
u = , v = 1, w = 0.
x
Να προσδιορίσετε:
(α) Τις γραµµές ροής του παραπάνω πεδίου ταχυτήτων.
(β) Την εξίσωση της τροχιάς του σηµείου (x,y,z) = (2,0,0) την χρονική στιγµή t=0.
Μηχανική των Ρευστών – Κινηματική 2-6
 ΠΝ Παπανικολάου

(γ) Την ακολουθία των σηµείων που τη χρονική στιγµή t=0 διέρχονται από το σηµείο (x,y,z) =
(2,0,0).
Απάντηση
(α) Η εξίσωση των γραµµών ροής είναι
dx dy dz dx dy
= = ⇒ =
u v w t/x 1
Ολοκληρώνοντας
dx dy x2
∫ t / x ∫ 1 2t = y + C , z = σταθερά
= ⇒ (1)

(β) Εξίσωση τροχιάς

dx t x2 t2
u= = ⇒ ∫ tdt = ∫ xdx ⇔ = + C1 (2)
dt x 2 2
Γραµµές ροής t=1
10
C=1
9
C=2
8
C=3
7
C=4
6
y 5
4
3
2
1
0
0 1 2 3 4 5 6
x

dy
v= = 1 ⇔ y = t + C2 (3)
dt
dz
w= = 0 ⇔ z = C 3 = σταθερά (επίπεδη ροή 2-D)
dt
Από τις (2), (3) µε απαλοιφή του χρόνου προκύπτει η εξίσωση της τροχιάς
x 2 ( y − C2 )
2

= + C1 ⇒ x 2 = ( y − C 2 ) + 2C1 (υπερβολή)
2

2 2
Κατά τη χρονική στιγµή t=0 στο σηµείο (x, y, z) = (2, 0, 0) έχουµε ότι
x2 t 2 22 02
(2)→ = + C1 ⇒ = + C1 ⇒ C1 = 2
2 2 2 2
(3)→ y = t + C 2 ⇒ 0 = 0 + C 2 ⇒ C 2 = 0
z=0
και η εξίσωση της τροχιάς είναι
x 2 = y 2 + 4 ; t=0.
(γ) Γραµµή εκποµπής ή ακολουθία σηµείων. Για t=τ η εξίσωση της τροχιάς από ένα σηµείο
(xo, yo, zo) είναι
Μηχανική των Ρευστών – Κινηματική 2-7
 ΠΝ Παπανικολάου

xo2 − τ 2
xo2 = τ 2 + 2C1 ⇒ C1 =
2
εποµένως η (2) γράφεται ως
x 2 t 2 xo2 − τ 2
= + ⇔ x 2 = xo2 + t 2 − τ 2
2 2 2
yo = τ + C 2 ⇒ C 2 = yo − τ (4)
εποµένως η (3) γράφεται
y = t + yo − τ (5)
Απαλοιφή του τ από τις (4), (5) δίνει την εξίσωση των γραµµών εκποµπής
x 2 + ( y − y o − t ) 2 = xo2 + t 2 (6)
Η ακολουθία (γραµµή εκποµπής) των σηµείων από το σηµείο (2,0,0) διδεται από την
παραπάνω εξίσωση αντικαθιστώντας (xo, yo) µε (2, 0 )
x2 + ( y − t)2 = 4 + t 2
Για t=5 η γραµµή εκποµπής είναι x 2 + ( y − 5) 2 = 29
Για t=10 η γραµµή εκποµπής είναι x 2 + ( y − 10) 2 = 105
Για t=20 η γραµµή εκποµπής είναι x 2 + ( y − 20) 2 = 404
Τροχιά από (2,0,0)
12

10

y 6

0
0 2 4 6 8 10 12
x

Γραµµή εκποµπής από (2,0,0)

12

10

y 6 t=5
t=10
4
t=20
2

0
0 5 10 15 20
x
Μηχανική των Ρευστών – Κινηματική 2-8
 ΠΝ Παπανικολάου

2.4 Κίνηση και παραµόρφωση ρευστού στοιχείου

y ∂v ∂v
v+ dx + dy d
∂v ∂u ∂x ∂y
v+ dy u+ dy
∂y ∂y ∂u ∂u c
u+ dx + dy
C D ∂x ∂y
C D t+dt
∂v
v+ dx
v ∂x
A B t b
a
u ∂u x
u+ dx A B
∂x
Ένα επίπεδο στοιχείο ABCD,αυτό του παραπάνω σχήµατος κατά τη χρονική στιγµή t
παραµορφώνεται κατά την κίνησή του και µεταµορφώνεται σε abcd µετά χρόνο dt. Οι
συνιστώσες της ταχύτητας στις διευθύνσεις x και y στις γωνίες φαίνονται στον πίνακα που
ακολουθεί

Κορυφή Άξονας - x Άξονας - y

A u v
∂u ∂v
B u+ dx v + dx
∂x ∂x
∂u ∂v
C u+ dy v + dy
∂y ∂y
∂u ∂u ∂v ∂v
D u+ dx + dy v + dx + dy
∂x ∂y ∂x ∂y

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι η κίνηση του ορθογωνικού στοιχείου αποτελείται από τις
εξής επί µέρους συνιστώσες

(a) Απλή µετάθεση (udt, vdt) µε ταχύτητες u και v

1  ∂v ∂u 
(b) Περιστροφή ω z =  − 
2  ∂x ∂y 

 ∂u ∂v 
(c) Γραµµική παραµόρφωση  dxdt , dydt  = (ε x dxdt , ε y dydt )
 ∂x ∂y 

 ∂u ∂v  ∂u ∂v
(d) Γωνιακή παραµόρφωση  dydt , dxdt  → γ xy = +
 ∂y ∂x  ∂y ∂x
Μηχανική των Ρευστών – Κινηματική 2-9
 ΠΝ Παπανικολάου

2.5 Στροβιλότητα – Κυκλοφορία

Ορίζουµε σαν στροβιλότητα (vorticity) ζ ενός πεδίου ροής το διάνυσµα
i j k
∂ ∂ ∂
ζ = rotV = ∇ × V =
∂x ∂y ∂z
(
= 2 ωx i + ω y j + ωz k = ) dζ
dA
u v w dS
 ∂w ∂v   ∂u ∂w   ∂v ∂u 
=  − i +  −  j +  − k V
 ∂y ∂z   ∂z ∂x   ∂x ∂y  S
Εάν ζ = 0 τότε το πεδίο ροής ονοµάζεται αστρόβιλο, αλλιώς στροβιλό.
Ορίζουµε σαν κυκλοφορία Γ το επικαµπύλιο ολοκλήρωµα της εφαπτοµενικής συνιστώσας
της ταχύτητας πάνω σε µια τυχαία κλειστή καµπύλη S σε ένα πεδίο ροής
Γ = ∫ Vd s .
S

Αλλά εφαρµόζοντας το θεώρηµα του Stokes το γραµµικό ολοκλήρωµα στην καµπύλη S

µετατρέπεται σε επιφανειακό ολοκλήρωµα στην επιφάνεια Α που περικλείει η καµπύλη
Γ = ∫ V d s = ∫∫ rotV od A = ∫∫ 2ω od A
S A A

όπου Α είναι η επιφάνεια και ω η κατανεµηµένη ταχύτητα περιστροφής.

Εάν το πεδίο είναι αστρόβιλο (ζ=0), τότε Γ=0!

Παράδειγµα 2.4
Για τo πεδίο ροής που περιγράφεται από τις εξισώσεις ταχυτήτων
u = 3(x2-y2) και v = -6xy
να προσδιοριστούν:
(α) η στροβιλότητα,
(β) η επιτάχυνση ρευστού σωµατιδίου στο σηµείο (1,1) και
(γ) η εξίσωση της γραµµής ροής που διέρχεται από το σηµείο (1,1).
(δ) Να αποδείξετε ότι το µέτρο της ταχύτητας σε τυχόν σηµείο του πεδίου ροής εξαρτάται
µόνο από την απόστασή του από την αρχή των αξόνων.

Απάντηση
(α) Η εξίσωση της στροβιλότητας είναι
i j k i j k
∂ ∂ ∂ 1 ∂ ∂ ∂  ∂v ∂u 
ζ = = =  − k = [− 6 y − (−6 y )]k = 0 .
∂x ∂y ∂z 2 ∂x ∂y ∂z  ∂x ∂y 
u v w u v 0

Το πεδίο ροής εποµένως είναι αστρόβιλο.

(β)
∂V
a = ax i + ay j = + (V o ∇)V
∂t
∂u ∂u
ax = u +v = ... = 18 x( x 2 + y 2 )
∂x ∂y
Μηχανική των Ρευστών – Κινηματική 2-10
 ΠΝ Παπανικολάου

∂v ∂v
ay = u +v = ... = 18 y ( x 2 + y 2 )
∂x ∂y
Εποµένως αx = αy = 36 στο σηµείο (1,1) και α = 50.91.

(γ) Η εξίσωση των γραµµών ροής είναι

dx dy dx dy
= ⇒ =− ⇔ 6 xydx + 3( x 2 − y 2 )dy = 0
u v 3( x − y )
2 2
6 xy
Εποµένως η εξίσωση των γραµµών ροής είναι F(x,y)=σταθερά, επειδή
∂F ∂F ∂F ∂F
dF = dx + dy = 6 xydx + 3( x 2 − y 2 )dy = 0; = 6 xy, = 3( x 2 − y 2 )
∂x ∂y ∂x ∂y
∂F
F=∫ dx = ∫ 6 xydx = 3 x 2 y + C ( y )
∂x
εποµένως
∂F
= 3( x 2 − y 2 ) = 3 x 2 + C ' ( y ) ⇔ C ' ( y ) = −3 y 2
∂y
απ’ όπου µετά από ολοκλήρωση
C ( y) = − y 3
Η εξίσωση της γραµµής ροής εποµένως είναι
 y3 
F = 3 x 2 y −  + C1 .
 3 
όπου C1 = σταθερά Αντικαθιστώντας (x,y) = (1,1) έχουµε ότι
F = 2 + C1.
Η εξίσωση της γραµµής ροής από το σηµείο (1,1) εποµένως είναι η κόκκινη
 y3  y3 2
3 x 2 y −  = 2 ⇔ x 2 y − − =0
 3  3 3
και φαίνεται στο σχήµα που ακολουθεί.

(δ)
u2 + v2 = [3(x2-y2)] 2 + 36x2y2 = … = (3x2 + 3y2) 2
Εποµένως
V = 3(x2 + y2) = 3r2.
Μηχανική των Ρευστών – Κινηματική 2-11
 ΠΝ Παπανικολάου

Παράδειγµα 2.5
Το πεδίο µόνιµης ροής περιγράφεται από τη διανυσµατική ταχύτητα
V = u i + v j = (0.5 + 0.8 x)i + (1.5 − 0.8 y )i
όπου οι µεταβλητές είναι σε m και οι ταχύτητες σε m/s.
1. Να δείξετε ότι το σηµείο µηδενισµού ταχύτητας (stagnation point) είναι (-0.625, 1.875).
2. Να χαράξετε τις γραµµές ροής.
3. Να υπολογίσετε τις ταχύτητα µεταφοράς, περιστροφής, γραµµικής και γωνιακής
παραµόρφωσης.
4. Να δείξετε ότι η ροή είναι ροή ασυµπίεστου ρευστού.

Απάντηση
1. Πρόκειται για ένα διδιάστατο πεδίο ροής. Οι συνιστώσες της ταχύτητας µηδενίζονται στό
σηµείο όπου (u, v, w) = (0, 0, 0). Εποµένως
0.5+0.8x = 0 → x = -0.625 m
1.5-0.8y = 0 → y = 1.875 m
Εποµένως το σηµείο µηδενισµού ταχύτητας είναι (xo, yo) = (-0.625, 1.875).

2. Η εξίσωση των γραµµών ροής είναι

dx dy dx dy
= ⇔ =
u v 0.5 + 0.8 x 1.5 − 0.8 y
απ’ όπου µε ολοκλήρωση προκύπτει ότι
ln(0.5 + 0.8 x) = ln(1.5 − 0.8 y ) + C ⇒ (0.5 + 0.8 x )(1.5 − 0.8 y ) = C
 C 
⇔ y = 1.251.5 − 
 0.5 + 0.8 x 
Στο παρακάτω σχήµα φαίνονται οι γραµµές ροής για C = -1.3, -0.8, -0.3, 0, 0.3, 0.8, 1.3 και
το σηµείο µηδενισµού της ταχύτητας.
3. Οι ταχύτητες µεταφοράς είναι u και v.
Η ταχύτητα περιστροφής είναι
1  ∂v ∂u 
ω z =  −  = 0
2  ∂x ∂y 
Οι γραµµικές ταχύτητες παραµόρφωσης είναι
∂u ∂v
εx = = 0.8 s-1 και ε y = = −0.8 s-1.
∂x ∂y
Η ταχύτητα γωνιακής παραµόρφωσης είναι
∂u ∂v
γ xy = + = 0 + 0 = 0.
∂y ∂x
Από το παραπάνω σχήµα είναι εµφανές ότι ένα τετραγωνικό στοιχείο γίνεται ορθογωνικό
καθώς µετακινείται στο οποίο η οριζόντια πλευρά του µεγαλώνει ενώ η κατακόρυφη
µικραίνει, ενώ δεν περιστρέφεται!
Μηχανική των Ρευστών – Κινηματική 2-12
 ΠΝ Παπανικολάου

-1
-3 -2.5 -2 -1.5 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2

4. ∆εδοµένου ότι w=0, για να δείξουµε ότι το ρευστό είναι ασυµπίεστο αρκεί το εµβαδόν µιας
επιφάνειας να παραµένει σταθερό κατά τη µετακίνηση, ή
ε x + ε y = 0.8 − 0.8 = 0 s −1 .

Παράδειγµα 2.6
Να δείξετε ότι το πεδίο ταχυτήτων vθ = ωr, vr = 0 σε κυλινδρικές πολικές συντεταγµένες είναι
στροβιλό.
Β vθ=r2ω
y vθ
v Α
vθ Α
-u C
r x D
θ θ
r2 r1
vθ

(α) (β)
Απάντηση 1m
Πρόκειται για ένα διδιάστατο πεδίο ροής. Οι συνιστώσες της ταχύτητας (α) σε καρτεσιανές
συντεταγµένες είναι
− u = vθ sin θ = ωr sin θ = ωy και v = vθ cos θ = ωrcowθ = ωx
Εποµένως η στροβιλότητα είναι
∂v ∂u
ζ= − = ω − ( −ω ) = 2ω ≠ 0 .
∂x ∂y
Το πεδίο ροής εποµένως είναι στροβιλό. Η κυκλοφορία γύρω από ένα τµήµα δακτυλίου (β)
είναι
Μηχανική των Ρευστών – Κινηματική 2-13
 ΠΝ Παπανικολάου

Γ = ∫ Vd s = ∫ (r ω )(r dθ ) + 0 − ∫ (r ω )(r dθ ) + 0 = ωθ (r
2 2 1 1 2
2
− r12 ) = 2ωA
S AB CD

όπου
r2
(r22 − r12 )
A = ∫ θrdr =θ ≠ 0 (εµβαδόν του ABCD).
r1
2

Παράδειγµα 2.6
Να δείξετε ότι το πεδίο ταχυτήτων vθ = K/r, vr = 0 σε κυλινδρικές πολικές συντεταγµένες
είναι αστρόβιλο.
y
vθ vθ
v
r x -u
θ
vθ

Απάντηση
Πρόκειται για ένα διδιάστατο πεδίο ροής. Οι συνιστώσες της ταχύτητας σε καρτεσιανές
συντεταγµένες είναι
K y K x
u = − sin θ = − K 2 και v = cosθ = K 2
r x +y 2
r x + y2
Εποµένως
∂v ∂u Β vθ=r2ω
ζ= − = 0.
∂x ∂y Α Α
C
και το πεδίο ροής είναι αστρόβιλο.
θ D
Η κυκλοφορία γύρω από ένα τµήµα δακτυλίου είναι
K K r1
Γ = ∫ V d s = (r2θ ) + 0 − (r1θ ) + 0 = Kθ − Kθ = 0 . r2
S
r2 r1
Όµως, η κυκλοφορία γύρω από ένα κύκλο µε κέντρο
το (0,0) είναι
K C
Γ' = ∫ Vd s = 2πr = 2πK ≠ 0 . vθ = r ω
S
r
Γ’ = σταθερά, γύρω από το κέντρο, υπάρχει εποµένως r
στροβιλότητα γύρω από τον άξονα (κέντρο) του πεδίου
ταχυτήτων.
(0,0)