Egzamin z prawa cywilnego 16 czerwca 2016 r.

Kazus 1
Maria kupiła w sklepie internetowym Tomasza lodówkę przeznaczoną pod zabudowę meblową w
kuchni jej nowego mieszkania. Po dostarczeniu lodówki Maria przekazała ją nie otwierając paczki
stolarzowi, który wykonywał dla niej meble kuchenne umawiając się, że lodówka zostanie
zamontowana i uruchomiona przez stolarza wraz z montażem mebli. Po czterech tygodniach stolarz
dokonał montażu mebli z lodówką w kuchni Marii nie uruchamiając żadnego sprzętu do chwili kiedy
Maria nie wprowadzi się do mieszkania. Maria wprowadziła się po upływie połowy roku od
zamontowania mebli. Wtedy po uruchomieniu sprzętu AGD okazało się, że nie działa zamrażalnik w
lodówce, a ponadto lodówka pobiera znacznie więcej energii elektrycznej niż wynikało z opisu
parametrów technicznych tego modelu podanych na stronie internetowej sklepu Tomasza, co
wywoływało częste zakłócenia pracy innych urządzeń i spięcia skutkujące brakiem energii
elektrycznej w mieszkaniu Marii. W tej sytuacji Maria przypomniała sobie o formularzu odstąpienia
od umowy, który otrzymała od Tomasza razem z fakturą, wypełniła go i wysłała do Tomasza. Maria
uzasadniła swoje oświadczenie na tym formularzu wpisując na czym polegało wadliwe działanie
lodówki i zarzucając Tomaszowi, że została wprowadzona w błąd co do jej parametrów informując
Tomasza, że gdyby wiedziała jakie są rzeczywiste, to nie zdecydowałaby się na zakup tej lodówki.
Maria zażądała natychmiastowego odbioru lodówki oraz zwrotu kosztów jej demontażu, a ponadto
kosztów wykonania ponownej zabudowy meblowej, bo ta, która była wykonana do zwracanej przez
Marię lodówki, nie mogła być ponownie wykorzystana; Maria zaznaczyła, że wspomniane koszty
będą wynosić 10 tys. zł, co o 2 tys. przewyższało wysokość ceny lodówki, którą zapłaciła Tomaszowi.
W odpowiedzi na pismo Marii Tomasz zaproponował naprawę lodówki, bo sklep internetowy już
zlikwidował i nie zajmował się więcej sprzedażą sprzętu AGD.
Proszę ocenić zasadność żądania Marii uwzględniając wszystkie potencjalne jej
uprawnienia/roszczenia.

Szkic rozwiązania i punktacji

1. Umowa konsumencka (art. 221 k.c.) – Maria kupiła lodówkę od przedsiębiorcy w celu
niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
2. Oświadczenie o odstąpieniu przez Marię – mimo tego, że zostało złożone na formularzu
konsumenckiego odstąpienia od umowy, a umowa jest umową zawartą na odległość w
rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy o prawach konsumenta, to nie może być uznane za skuteczne
konsumenckie odstąpienie od umowy uregulowane w art. 27 tej ustawy, bo upłynął termin
uregulowany w art. 28 pkt 1) lit. a) (14 dni od wydania rzeczy Marii, to jest w tym przypadku
od dostarczenia lodówki Marii). Z kazusu wynika, że Maria została pouczona o prawie do
odstąpienia od umowy w czasie do namysłu, ale z niego skutecznie nie skorzystała.
3. Stosując zasadę wykładni oświadczeń woli uregulowaną w art. 65 §1 k.c. i treść uzasadnienia
oświadczenia Marii można się zastanowić, czy Maria nie złożyła oświadczenia o uchyleniu się
od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Należy rozważyć, czy błąd
jest istotny i czy dotyczy treści czynności prawnej (art. 84 k.c.) i czy został wywołany przez
adresata oświadczenia woli (Tomasza). Z kazusu wynika, że wszystkie te przesłanki są
spełnione, a Maria złożyła oświadczenie woli o uchyleniu się od skutków błędu w terminie
roku od wykrycia błędu, co by prowadziło do nieważności umowy sprzedaży. Maria byłaby
zobowiązana zwrócić Tomaszowi lodówkę, ale Tomasz nie miałby obowiązku jej odebrać od
Marii.
4. Powstaje pytanie, czy Maria byłaby uprawniona do żądania kosztów demontażu lodówki i
naprawienia szkody polegającej na stracie z powodu konieczności wykonania nowej
zabudowy meblowej. Gdyby uznać skuteczność uchylenia się od skutków oświadczenia woli
 złożonego przez Marię pod wpływem błędu, to jego skutkiem może być odpowiedzialność
odszkodowawcza Tomasza na podstawie art. 415 k.c. w razie wykazania przez Marię
przesłanek tej odpowiedzialności (szkody, winy Tomasza, normalnego związku
przyczynowego między szkodą a zachowaniem Tomasza). Nie jest także wykluczone
stanowisko, że błąd ten można powiązać z regulacją art. 546 1 §1 k.c., który reguluje
przedumowny obowiązek informacyjny sprzedawcy o przedmiocie umowy sprzedaży.
Naruszenie tego obowiązku przez sprzedawcę może skutkować jego odpowiedzialnością
odszkodowawczą na zasadach określonych w art. 471 k.c. Należy wtedy ustalić zakres
odpowiedzialności odszkodowawczej Tomasza uwzględniając pojęcie szkody (art. 361 §2
k.c.) pozostającej w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem ją wywołującym
(art. 361 §1 k.c.).
5. Zasadnicze pytanie jest o to, czy w razie, gdy błąd dotyczy przedmiotu świadczenia i
jednocześnie sprzeczność przedmiotu z umową (uzasadnionymi oczekiwaniami strony) może
być zakwalifikowana jako wada (art. 556 k.c.), to wyłączona jest dopuszczalność powołania
się na błąd w sytuacji możliwości skorzystania przez kupującego z uprawnień z tytułu
rękojmi za wady rzeczy. Można w tym zakresie wskazać dwa stanowiska. Pierwsze traktuje
odpowiedzialność z tytułu rękojmi jako funkcjonalne lex specialis wobec regulacji o błędzie w
przypadku, gdy błąd dotyczy przedmiotu świadczenia, a drugie (SN) uznaje, że te regulacje
się nie wykluczają, a wybór uprawnienia należy do uprawnionego, czyli w tym przypadku
kupującego (konsumenta). Niezależnie od przyjętego stanowiska należy rozważyć
odpowiedzialność Tomasza z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej.
6. Kupiona przez Marię lodówka ma wadę fizyczną w rozumieniu art. 556 1 §1 pkt 1) (w
odniesieniu do zamrażalnika) i pkt 2) (w odniesieniu do poboru energii elektrycznej). Maria
jest konsumentką, wada została stwierdzona przed upływem roku od wydania rzeczy, wobec
czego znajduje zastosowanie domniemanie istnienia wady w chwili przejścia
niebezpieczeństwa na Marię uregulowane w art. 556 2 k.c.
7. Maria jest uprawniona do skorzystania z uprawnień uregulowanych w art. 560 §1, w tym do
odstąpienia od umowy. Oświadczenie Marii wraz z jego uzasadnieniem może być również
wyłożone na podstawie kryteriów uregulowanych w art. 65 §1 k.c. jako odstąpienie od umowy
z powodu wady rzeczy. Należy uznać, że wada tej lodówki nie była nieistotna, chociażby ze
względu na niedziałanie zamrażalnika, niezależnie od poboru energii i skutków jego
nadmierności. Wobec powyższego oświadczenie Marii powinno być uznane za skuteczne, co
wiąże się z powstaniem po stronie sprzedawcy uprawnienia do niezwłocznego naprawienia
świadczenia zgodnie z art. 560 §1 k.c. połączonym z kolei z uprawnieniem konsumenta
uregulowanym w art. 560 §2 k.c. do wyboru sposobu doprowadzenia przedmiotu świadczenia
do stanu zgodnego z umową. Tomasz zaproponował naprawę zamrażalnika lodówki, nie
odnosząc się jednak do kwestii poboru energii. W tym stanie rzeczy można uznać, że podjęta
przez Tomasza próba naprawy lodówki nie doprowadzi do bezskuteczności odstąpienia od
umowy przez Marię, a jednocześnie należy zwrócić uwagę, że Tomasz wyłączył w swojej
propozycji ewentualny wybór Marii dotyczący wymiany lodówki na wolną od wad.
Wspomniane wyłączenie należałoby uznać za nieskuteczne wobec konsumenta (art. 558 §1
zd. 2 k.c. w zw. z art. 560 §2 k.c.), niezależnie od tego, że w chwili odstąpienia od umowy
Tomasz zaprzestał prowadzenia działalności, w ramach której sprzedał Marii lodówkę. Nie
byłaby to kategoria niemożliwości w rozumieniu art. 560 §2 k.c., natomiast gdyby Maria
zażądała wymiany lodówki na nową w miejsce proponowanej przez sprzedawcę naprawy, to
wybór Marii podlegałby ocenie w świetle przesłanki nadmiernych kosztów po stronie
Tomasza. Niemniej jednak w świetle powyższego należy uznać, że Maria skutecznie odstąpiła
od umowy na podstawie art. 560 §1 k.c.
8. Należy rozważyć dalsze żądania Marii, które wyraziła wraz z oświadczeniem o odstąpieniu od
umowy. Po pierwsze Maria zażądała odbioru lodówki przez sprzedawcę. W tym kontekście
należy wziąć pod uwagę regulację art. 561 2 k.c., z której wynika zasada (§1) dostarczenia
 rzeczy wadliwej przez konsumenta sprzedawcy, zmodyfikowana w §2, który nakazuje
udostępnienie rzeczy w miejscu jej zamontowania. Jako podstawę prawną można także
wskazać art. 5612 §3 k.c. w zw. z art. 561 2 §1 i 2 k.c. (ze względu na pokrywający się
częściowo zakres zastosowania §1 oraz §3). Wspomniany obowiązek kupującego
udostępnienia rzeczy sprzedawcy nie obejmuje jednak kwestii tego, kto ma dokonać jej
demontażu lub na czyj koszt ten demontaż ma być dokonany. Art. 563 3 k.c. reguluje bowiem
kwestię kosztów naprawy i wymiany rzeczy na wolną od wad, a nie demontażu w przypadku
odstąpienia od umowy. Podobny zakres zastosowania mają przepisy art. 561 1 k.c., w
szczególności §3 tego artykułu w odniesieniu do umowy konsumenckiej. Stosując jednak
funkcjonalną wykładnię art. 5612 §1 i 2 k.c. można dojść do wniosku, że skoro z §1 wynika,
że kupujący ma dostarczyć rzecz sprzedawcy na jego koszt, to z §2 powinno wynikać, że
kupujący ma obowiązek udostępnić rzecz sprzedawcy na jego koszt, co by oznaczało, że
koszty demontażu również w tym przypadku powinien ponosić sprzedawca (bez ograniczenia
do wysokości ceny sprzedaży uregulowanego w art. 561 1 k.c.). Kodeks cywilny wskazuje
jednak na obowiązek udostępnienia rzeczy sprzedawcy w celu wykonania przez niego
demontażu na własny koszt, ale nie reguluje w tym zakresie prawa kupującego do wykonania
tego demontażu powiązanego z roszczeniem o zwrot tych kosztów.
9. Jeśli chodzi o żądanie naprawienia szkody przez Marię, to w pierwszym rzędzie należy
odnieść się do regulacji art. 566 §1 k.c., który reguluje odpowiedzialność sprzedawcy na
zasadzie ryzyka w granicach określonych w tym artykule. Chodzi w ogólności o szkodę, którą
kupujący poniósł przez zawarcie umowy (tzw. ujemny interes umowny), chociaż przykładowy
katalog stanowiący o zakresie tej odpowiedzialności odszkodowawczej sprzedawcy wykracza
poza zakres samych skutków zawarcia umowy bez wiedzy kupującego o istnieniu wady.
Niemniej jednak należy uznać, że szkoda Marii polegająca na konieczności zapłaty za
ponowną zabudowę lodówki (innej niż kupiona od Tomasza) nie należy do zakresu regulacji z
art. 566 §1 k.c. i jej naprawienie podlega zasadom ogólnym, to jest art. 494 §1 k.c. w zw. z art.
471 k.c. ze względu na skutki odstąpienia od umowy przez Marię. Można przyjąć, że ta
szkoda pozostawałaby w adekwatnym związku przyczynowym z naruszeniem przez Tomasza
umowy i jednocześnie nie jest limitowana do wysokości ceny sprzedaży, ale jej granicą jest
zakres normalnego związku przyczynowego, który w niniejszym przypadku może zostać
stwierdzony.
10. Konkluzja:
a) Maria nie jest uprawniona do konsumenckiego odstąpienia od umowy; jest uprawniona do
uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu i żądania
naprawienia szkody na zasadach kontraktowych lub jest uprawniona do odstąpienia od
umowy z powodu wady rzeczy i żądania demontażu wadliwej lodówki przez Tomasza na
jego koszt oraz odszkodowania na zasadach ogólnych;
b) alternatywa Maria nie jest uprawniona do konsumenckiego odstąpienia od umowy; nie
jest uprawniona do uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem
błędu i żądania z tego tytułu naprawienia szkody na zasadach kontraktowych; jest
uprawniona do odstąpienia od umowy z powodu wady rzeczy i żądania demontażu
wadliwej lodówki przez Tomasza na jego koszt oraz odszkodowania na zasadach
ogólnych.