V.

PROPISI IZ OBLASTI RADA

DOMAĆI I MEĐUNARODNI – IZVORI RADNOG PRAVA

1. NIVO DRŽAVE BIH

- Zakon o radu u institucijama BiH („Sl.glasnik BiH“ br.
26/04, 7/05 i 48/05)
- Zakon o državnoj službi u institucijama BiH („Sl.glasnik
BiH“ br. 12/02, 19/02, 8/03, 35/03, 4/04, 17/04, 26/04,
37/04, 48/05, 2/06, 32/07 i 43/09)
2. FEDERACIJA BIH
- Zakon o radu („Sl.novine FBIH“, br. 43/99, 32/00 i
29/03),
- Zakon o štrajku („Sl.novine FBIH“, broj 14/00),
- Zakon o zapošljavanju stranaca („Sl.novine FBIH“, broj
8/99),
- Zakon o vijeću zaposlenika („Sl.novine FBIH“, broj
39/04),
- Zakon o zaštiti na radu („Sl.novine FBIH“, br. 22/90 – u
proceduri je donošenje novog zakona),
- Zakon o državnoj službi u FBIH („Sl.novine FBIH“, br.
29/03, 23/04, 39/04, 54/04, 67/05 i 8/06),
- Zakon o namještenicima u organima državne službe u
FBIH („Sl.novine FBIH“, broj 49/05),
- Opći kolektivniugovor za teritorij FBIH („Sl.novine
FBIH“, broj 54/05)
-
3. REPUBLIKA SRPSKA
- Zakon o radu (prečišćeni tekst – Sl. glasnik RS, broj
55/07),
- Zakon o zaštiti na radu („Sl.glasnik RS“, broj 1/08),
- Zakon o savjetima radnika („Sl.glasnik RS“, broj 26/01)
- Zakon o zapošljavanju (prečišćeni tekst – Sl.glasnik RS“,
br. 54/06 i 64/06)
- Zakon o zapošljavanju stranih državljana i lica bez
državljanstva („Sl.glasnik RS“, broj 24/09)
 - Zakon o ekonomsko-socijalnom savjetu („Sl.glasnik RS“,
broj 110/08)
- Zakon o državnoj službi („Sl.glasnik RS“, broj 118/08),
- Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju
invalida („Sl.glasnik RS“, br. 98/04 i 91/06),
- Zakon o štrajku („Sl.glasnik RS“, broj 111/08),
- Opšti kolektivni ugovor („Sl.glasnik RS“, broj 27/06).

4. BRČKO DISTRIKT BIH

- Zakon o radu (prečišćeni tekst – „Sl.glasnik Brčko
Distrikta BiH“, br. 19/06 i 19/07),
- Zakon o državnoj službi u organima uprave („Sl.glasnik
BDBIH“, br.28/06, 29/06, 19/07, 2/08, 9/08, 44/08 i
25/09),
- Zakon o zapošljavanju i pravima za vrijeme
nezaposlenosti („Sl.glasnik BDBIH“, br. 33/04, 19/07 i
25/08),
- Zakon o zapošljavanju stranaca („Sl.glasnik BDBIH“, br.
15/09 i 19/09)
- Zakon o štrajku („Sl.glasnik BDBIH“, broj 3/06)
- Zakon o zaštiti na radu („Sl.glasnik BDBIH“, br.31/05 i
35/05).

V.5. KONVENCIJE IZ OBLASTI RADA

- Konvencija br. 2 o nezaposlenosti, 1919.
- Konvencija br. 3 o zapošljavanju žena prije i poslije
poroĎaja, 1919.
- Konvencija br. 8 o naknadi za nezaposlenost u slučaju
gubitka zbog brodoloma, 1920.
- Konvencija br. 9 o namještenju mornara, 1920.
- Konvencija br. 11 o pravima udruživanja i koaliranju
poljoprivrednih radnika, 1921.
- Konvencija br. 12 o obeštećenju nesretnih slučajeva na
poslu u poljoprivredi, 1921.
- Konvencija br. 13 o upotrebi olovnog bjelila u
bojadisanju, 1921.
- Konvencija br. 14 o primjeni nedjeljnog odmora u
industrijskim preduzećima, 1921.
- Konvencija br. 16. o obaveznom ljekarskom pregledu
djece i mladića zaposlenih na brodovima, 1921.
- Konvencija br. 17. o obeštećenju nesretnih slučajeva pri
radu, 1925.
- Konvencija br. 18 o obeštećenju usljed profesionalnih
oboljenja, 1925.
- Konvencija br. 19 o jendakom postupanju prema
stranim i domaćim radnicima u pogledu nesretnih
slučajeva pri radu, 1925.
- Konvencija br. 22 o ugovorima o najmu mornara, 1926.
- Konvencija br. 23 o repatriranju mornara, 1926.
- Konvencija br. 24 o osiguranju za slučaj bolesti
industrijskih i trgovačkih radnika i domaće posluge,
1927.
- Konvencija br. 25 o osiguranju za slučaj bolesti
poljoprivrednih radnika, 1927.
- Konvencija br. 27. o naznačavanju težine na velikim
koletima koja se prenose laĎom, 1929.
- Konvencija br. 29. o prinudnom ili obaveznom radu,
1930.
- Konvencija br. 32 o zaštiti od nesreća na poslu radnika
zaposlenih na utovaru i istovaru brodova (revidirana),
1932.
- Konvencija br. 45 o zaposlenju žena na podzemnim
radovima u rudnicima svih kategorija, 1935.
- Konvencija br. 48 koja se odnosi na ustanovljenje
meĎunarodnog ureĎenja očuvanja prava u osiguranju
za slučaj iznemoglosti, starosti i smrti, 1935.
- Konvencija br. 53 o minimumu stručne sposobnosti
zapovjednika i oficira trgovačke mornarice, 1936.
- Konvencija br. 56 o bolesničkom osiguranju pomoraca,
1936.
- Konvencija br. 69 koja se odnosi na diplomu o stručnoj
sposobnosti brodarskih kuhara, 1946.
- Konvencija br. 73 koja se odnosi na ljekarski pregled
pomoraca, 1946.
- Konvencija br. 74 koja se odnosi na svjedodžbe o
sposobnosti kvalifikovanog mornara, 1946.
- Konvencija br. 80 o djelimičnoj veziji konvencija
usvojenih od strane Opće konferencije MOR-a na 28
prvih zasjedanja, 1946.
- Konvencija br. 81 koja se odnosi na inspekciju rada u
industriji i trgovini, 1947. (sa protokolom iz 1955)
- Konvencija br. 87 o sindikalnim slobodama i zaštiti
sindikalnih prava, 1948.
- Konvencija br. 88 o služi za zaposlenje, 1948.
- Konvencija br. 89 o noćnom radu žena zaposlenih u
industriji (revidirana), 1948, sa protokolom iz 1990.
- Konvencija br. 90 o noćnom radu djece u industriji
(revidirana) 1948.
- Konvencija br. 91 o plaćenom odmoru pomoraca
(revidirana), 1949.
- Konvencija br. 94 o radnim kaluzulama u ugovorima koji
se zaključuju s organima vlasti, 1949.
- Konvencija br. 97 o migraciji u cilju zapošljavanja
(revidirana), 1949.
- Konvencija br. 98 koja se odnosi na primjenu principa
prava organiziranja i kolektivnih pregovora, 1949.
- Konvencija br. 100 o jednakosti nragraĎivanja muške i
ženske radne snage za rad jednake vrijednosti, 1951.
- Konvencija br. 102 o minimumu normi socijalnog
obezbjeĎenja, 1952.
- Konvencija br. 105 o zabrani prinudnog rada, 1957-
- Konvencija br. 106 o nedjeljnom odmoru u trgovini i
biroima, 1957.
- Konvencija br. 109 o plaćama, radnom vremenu i
brojnom stanju posade (revidirana), 1958.
- Konvencija br. 111 koja se odnosi na diskriminaciju u
pogledu zapošljavanja i zanimanja, 1958.
- Konvencija br. 114 koja se odnosi na ugovor o
zaposlenju ribara, 1959.
- Konvencija br. 116 o djelomičnoj reviziji konvencija
usvojenih od strane Opće konferencije MOR-ana njena
prva 32 zasjedanja radi standardizacije odredaba koje
se odnose na pripremanje izvještaja o primjeni
konvencija MOR-a, 1961.
- Konvencija br. 119 o zaštiti mašina, 1963.
- Konvencija br. 121 o davanjima za slučaj nesreće na
poslu i profesionalnim oboljenjima (plan I dopunjen
1980), 1964.
- Konvencija br. 122 o politici zapošljavanja, 1964.
- Konvencija br. 129 o inspekciji rada u poljoprivredi,
1969.
- Konvencija br. 131 o utvrĎivanju minimalnih plaća, s
posebnim osvrtom na zemlje u razvoju, 1970.
- Konvencija br. 132 o plaćenom godišnjem odmoru
(revidirana) 1970.
- Konvencija br. 135 o zaštiti i olakšicama koje se pružaju
predstavnicima radnika u poduzećima, 1971.
- Konvencija br. 136 o zaštiti od opasnih trovanja
benzolom, 1971.
- Konvencija br. 138 o minimalnim godinama starosti za
zasnivanje radnog odnosa, 1973.
- Konvencija br. 139 o sprečavanju i kontroli
profesionalnih rizika prouzrokovanih kancerogenim
supstancijama i agensima, 1974.
- Konvencija br. 140 o plaćenom odsustvu za svrhe
obrazovanja, 1974.
- Konvencija br. 142 o profesionalnoj orijentaciji i
stručnom osposobljavanju u razvoju ljudskih resursa,
1975.
- Konvencija br. 143 o migracijama u uvjetima
zloupotrebe i unapreĎenju jednakih mogućnosti i
tretmana radnika migranata, 1975.
- Konvencija br. 144 o tripartitnim konsultacijama 1976.
- Konvencija br. 148 o zaštiti radnika od profesionalnih
rizika u radnoj sredini prouzrokovanih zagaĎenjem
zraka, bukom i vibracijama, 1977.
- Konvencija br. 155 o zaštiti na radu, zdravstvenoj zaštiti
u radnoj sredini, 1981.
- Konvencija br. 156 o jednakim mogućnostima i
tretmanu za radnike i radnice (radnici sa porodičnim
obavezama) 1981.
- Konvencija br. 158 o prestaku radnog odnosa na
inicijativu poslodavca, 1982.
- Konvencija br. 159 o profesionalnoj tehabilitaciji i
zapošljavanju invalida, 1983.
- Konvencija br. 161 o službama medicine rada, 1985.
- Konvencija br. 162 o bezbjednosnim prilikama korištenja
azbesta, 1986.
- Konvencija br. 174 o prevenciji nesreća na radu u
industriji, 1993.
- Konvencija br. 175 o radu u nepunom radnom vremenu,
1994.
- Konvencija br. 176 o zaštiti bezbjednosti i zdravlja u
rudnicima, 1995.
- Konvencija br. 177 o radu kod kuće, 1996.
- Konvencija br. 181 o privatnim agencijama za
zapošljavanje, 1997.
- Konvencija br. 182 o najgorim oblicima iskorištavanja
dječijeg rada, 1999.
- Konvencija br. 183 o zaštiti materinstva, 2000.
- Konvencija br. 184 o zaštiti bezbjednosti i zdravlja u
poljoprivredi, 2001.
- Konvencija br. 185 o identifikacionim dokumentima
pomoraca (revidirana), 2003.
 - Konvencija br. 187 o osnovama bezbjednosti i zaštiti
zdravlja na radu, 2006.
- Konvencija br. 188 o radu u ribarstvu, 2007. MLC
Maritime Labour Ceonvention, 2006 – Konvencija o
pomorstvu

VI. MEĐUNARODNI OSNOVNI ELEMENTI IZ OBLASTI

RADA

Evropske konvencije o ljudskim pravima

Rim, 4.novembar 1950,

Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i fundamentalnih

sloboda (eng. Convention for the Protection of Human Rights and
Fundamental Freedoms) još poznata kao Evropska konvencija o
ljudskim pravima (eng. European Convention on Human Rights, fr. la
Convention europeenne des Droits de l'Homme) je pravni akt Savjeta
Evrope (1949) o zaštiti sloboda i prava, donijet u Rimu 4. novembra
1950. godine. Originalna verzija, sastavljena na engleskom i
francuskom jeziku i objavljena pod nazivom Konvencija za zaštitu
ljudskih prava i fundamentalnih sloboda, stupila je na snagu 3.
septembra 1953. godine. Prve potpisnice Konvencije bile su: Belgija,
Danska, Francuska, Njemačka, Irska, Italija, Island, Luksemburg,
Holandija, Norveška, Turska i Velika Britanija.

U periodu od 1950. do 2004. godine, Konvenciju je potpisalo 46

zemalja. Potpisivanje je označilo prihvatanje obaveze poštovanja
prava i sloboda, kao i priznavanje nadležnosti Evropskog suda za
ljudska prava u Strazburu u Francuskoj koji je ustanovljen Evrposkom
konvencijom. Sud za ljudska prava djeluje nakon iscrpljenih pravnih
sredstava u državama članicama. Svaka osoba koja smatra da su joj
narušena njena ljudska prava može se obratiti sudu. Organizacija i
ovlašćenja ovog suda propisani su Evropskom konvencijom o
ljudskim pravima i osnovnim slobodama (članovi 19 - 51), a postupak
pred tim Sudom ureĎen je Poslovnikom koji je stupio na snagu 1.
novembra 1998. godine.

Tekst je zvanično preveden i objavljen na 30 jezika , a ratifikacija je

izvršena u svim državama Savjeta Evrope.

Osnovi konvencije su, Historija i značaj, Evropski sud za

ljudska prava, Struktura, Osnovna prava i slobode,
Protokol 16 Protokol 47 Protokol 68 Protokol 79 Protokol
1210 Protokol 1311 Protokoli 2, 3, 5, 8, 9, 10, 11 i 1412 ,.

Historija i značaj

Čin donošenja Konvencije pravno je uobličio ideju zemalja Evrope o

uspostavljanju jedinstvene zaštite ljudskih prava i individualnih
političkih sloboda koji, uz vladavinu prava, a prema osnivačkom aktu
Savjeta Evrope, čine temelj istinske demokratije (Preambula Statuta
Saveta Evrope, st. 3). Ovom kodifikacijom otpočela je pravna
standardizacija na evropskom tlu, koja se odvija u skladu sa
Univerzalnom deklaracijom o ljudskim pravima (1948).

Naknadnim pravnim dopunama iz protokola 1, 4, 6, 7, 12 i 13,

unaprijeĎena je prvobitna zaštita prava i sloboda iz 1950. godine.
Poseban značaj ima Protokol 11, koji je 1998. godine u evropsku
pravnu praksu uveo stalnu pravosudnu instituciju - Evropski sud za
ljudska prava i mogućnost učešća pojedinca u meĎunarodnom
pravnom postupku.

Evropski sud za ljudska prava

Konvencija odreĎuje sadržaj prava i sloboda i, za slučaj kršenja,

obezbeĎuje meĎunarodnu zaštitu. Postupak se vodi pred Evropskim
sudom za ljudska prava. Sporovi se pokreću individualnim ili
meĎudržavnim predstavkama. Individualnu predstavku podnose
pojedinci, grupe lica ili nevaladine organizacije. MeĎudržavnim
predstavkama pokreću se interni meĎunarodni sporovi država članica
Savjeta Evrope u slučaju povrede obaveza preuzetih potpisivanjem i
ratifikovanjem Konvencije.

Država koja podnese zahtev za prijem u članstvo Savjeta Evrope

dužna je da usaglasi nacionalne zakone sa Konvencijom kako bi se
otklonile mogućnosti povrede osnovnih sloboda i prava, a država
članica protiv koje je donijeta pravnosnažna presuda dužna je da
postupi u skladu sa odlukom i da reformiše domaće zakonodavstvo. U
Belgiji je, na primjer, radi izjednačavanja statusa bračne i vanbračne
dece, promenjen GraĎanski zakonik, a u Njemačkoj su, usled
neprimjerenog trajanja pritvora, izmjenjene odredbe krivičnog
postupka.

Po važećim pravilima, Komitet ministara Savjeta Evrope ima pravo

nadzora nad izvršenjem sudskih presuda. Novi Protokol 14 predviĎa
mogućnost pokretanja sudskog postupka protiv države koja ne
izvršava odluke Evropskog suda za ljudska prava.

Struktura

Konvencija se sastoji iz preambule, osnovnog teksta i 13 protokola.

U Preambuli je istaknuto da je osnov Konvencije Univerzalna

deklaracija o ljudskim pravima, koju je Generalna skupština
Ujedinjenih nacija, donijela 10. decembra 1948. godine.

Član 1 utvrĎuje obavezu svih država potpisnica da poštuju prava i

slobode koje garantuje Konvencija. Ako se prekrši obaveza i doĎe do
povrede sloboda i prava, predviĎena je meĎunarodna sudska zaštita.

Prvi dio Konvencije (čl. 2 - 18) sadrži osnovna prava i slobode. Drugi
(čl.19 -51), ureĎuje funkcionisanje Evropskog suda za ljudska prava, a
treći (čl. 51 - 59) reguliše proceduralna pitanja i nadležnost u vezi sa
potpisivanjem, ratifikovanjem, tumačenjem, predmetnom,
teritorajalnom i vremenskom primjenom odredbi Konvencije.
Protokoli su pravna pravila kojima se vrše izmjene i dopune osnovnog
teksta Konvencije. Po stupanju na pravnu snagu, postaju pravno
obavezujući dijelovi Konvencije, a donose ih i ratifikuju potpisnice
Konvencije i članice Savjeta Evrope.

Osnovna prava i slobode

 Pravo na život
 Zabrana mučenja, nečovječnog i ponižavajućeg postupanja
 Zabrana ropstva i prinudnog rada
 Pravo na slobodu i sigurnost
 Pravo na rad
 Pravo na pravično suĎenje
 Kažnjavanje samo na osnovu zakona
 Pravo na poštovanje privatnog i porodičnog života
 Sloboda misli, savjesti i vjeroispovjesti
 Sloboda izražavanja
 Sloboda okupljanja i udruživanja
 Pravo na sklapanje braka
 Pravo na djelotvorni pravni lijek
 Zabrana diskriminacije

 Pravo na mirno uživanje imovine

 Pravo na obrazovanje
 Pravo na slobodne izbore

Protokol nisu ratifikovale dijve evropske države, Švicarska i Monako,

a Andora ga nije potpisala.

 Zabrana dužničkog ropstva

 Sloboda kretanja
 Zabrana protjerivanja sopstvenih državljana
 Zabrana kolektivnog protjerivanja stranaca

Protokol nisu potpisale Andora, Grčka i Švicarska, a ratifikaciju nisu

izvršile Španija, Turska i Velika Britanija.
  Zabrana izricanja i izvršavanja smrtne kazne

Rusija je jedina potpisnica Konvencije koja nije ratifikovala Protokol.

 Zaštita u postupku protjerivanja stranaca

 Pravo na žalbu u krivičnim stvarima
 pravo na nadoknadu za pogrešnu osudu
 Pravo ne biti suĎen ili kažnjen dva puta u istoj pravnoj stvari
(Non bis idem)
 Jednakost supružnika

Protokol nisu ratifikovale Belgija, Njemačka, Holandija, Turska i

Španija, a zemlje koje ga nisu potpisale su Andora i Velika Britanija.

 Opća zabrana diskriminacije

Protokol nisu potpisale: Andora, Bugarska, Danska, Francuska,

Litvanija, Malta, Poljska, Švedska, Švicarska i Velika Britanija.

Ostalim protokolima se bliže ureĎuje pokretanje meĎunarodnih

sporova i tok postupka pred Evropskim sudom za ljudska prava.

Protokol 14 odnosi se na unaprjeĎenje efikasnosti sudske procedure i

stupiće na pravnu snagu nakon ratifikacije u svim državama članicama
Savjeta Evrope.