PAG-UNLAD NG PANITIKAN

PANAHONG PRE-KOLONYAL

Ang ating mga ninuno ay may sarili nang panitikan bago pa dumating ang mga Kastila dito sa

Pilipinas. Nagtataglay ang panitikang ito ng kasaysayang ng ating mga lahi, mga kwentong

bayan, alamat, epiko, kantahing bayan, salawikain, kasabihan, bugtong, palaisipan at iba pa.

Isang katutubong paraan ng pagsulat noong panahong ito ay ang Baybayin o Alibata. Ang

alibata ay ayon sa sistemang abugida na gumagamit ng pagpaparis ng katinig at patinig.

Katulad ng maraming mga banyagang kabihasnan, mayroon nang panitikan sa Pilipinas noong

unang mga kapanahunan. Nagbuhat ang panitikan ng Pilipinas mula sa sari-saring mga lipon at

pangkat ng mga taong dumating sa mga kapuluan nito. May pagkaka-agwat-agwat na dumating

sa sinaunang Pilipinas ang mga Negrito, mga Indones, at mga Malay.

Ang baybayin, ang isa sa mga pagpapatibay na mayroon nang Sistema ng pagsulat at pasalita sa

sinaunang Pilipinas bago pa man dumating ang mga pangkat ng mga dayuhan nagmla sa

Kanlurang bahagi ng mundo. Subalit karamihan sa mga naisulat na panitikang katha ng

sinaunang mga tao sa Pilipinas ang sinunog ng mga Kastila. Nangabulok at natunaw naman ang

ibang naisatitik sa ibabaw lamang ng mga balat ng punong kahoy at mga dahoon ng mga

halaman.

PANAHONG KOLONYAL

Nonng 1521 dumating ang mga Kastila sa Pilipinas. Ang layunin nila’y hindi lamang

pananakop bagkus mapalaganap ang Kristiyanismo sa mga unang Pilipino. Ginamit ng mga

Kastila sa panulat ang alpabetong Romano bilang kapalit ng abakadang Alibata o baybayin.

Limbagan ng Pamantasan ng Santo Tomas- kinilalang kauna-unahang limbagan sa Pilipinas.

Tuluyan – nobena o talambuhay ng mga santo, mahahabang salaysay at kwento

Patula:  awiting-bayan Dula:

 dalit
 nobena  dulang panlansangan
 dasal
 salaysay  dulang patanghalan
 pasyon
 kuwento  dulang pantahanan
 awit at korido
 berso
PROPAGANDA AT HIMAGSIKAN

Ang mga katutubong panitikan ng mga Pilipino ay nabihisan ng kulturang Kastila at paksaing

panrelihiyon. Mahigpit na gumapos ito sa puso’t diwa ng mga unang Pilipino hanggang

tuluyang sakupin at umabuso sa kapangyarihan ang mga nandayuhan. Sa ganitong kalagayan,

ang mga Pilipinong may isip at mulat s katotohanan ay hindi matanggap ang kawalan ng

karapatan at Kalayaan ng kanyang mga lahi. Ginamit ng mga Pilipino ang panukat bilang

sandata upang maipahatid sa kapwa Pilipino ang tunay na kalagayan ng bansa. Ang mga ito’y

isinulat sa wikang Espanyol sa pagnanais na mabaho nila ang Kastila. Ang ilang halimbawa sa

mga pahayagang pampropaganda ay ang Diariong Tagalog na tinatag ni Marcelo del Pilar at

ang La Solidaridad. Ang tatlong paring sina Mariano Gomez, Jose Burgos at Jacinto Zamora ay

pinabitay ng mga Kastila sa pamamagitan ng ‘garote’ sa salang pamumuno sa mga

propagandista at paglabag sa batas ng mga Kastila. Sumiklab ang pulitikal at literaturang

paghihimagsik ng mga Pilipino at tuluyang tinuligsa ang mga Kastila.

Katangian Ng Panitikan

Nanatili ang mga anyo ng Panitikan mula sa patula hanggang sa tuluyan sa panahon ng

propaganda at himagsikan. Ang tanging nagbago sa panitikan sa panahong nabanggit ay ang

layunin ng mga manunulat sa pagbubuo ng bawat akdang pampanitikan at mga paksain ginamit

nila.
Layunin ng mga Manunulat

Mamulat ang mga Pilipino sa:

 Katotohanan

 Kaabusuhang ginagawa ng mga dayuhan

 Maling paniniwala sa relihiyon at mga namumuno nito.

Nanguna sa pagsulat ng Makabayang Panitikan

1. Jose Rizal

2. Marcelo H. Del Pilar

3. Graciano Lopez Jaena

PANAHON NG AMERICANO

Agosto 13, 1898 – lubusang pinaubaya ng Espanya sa lahat ng kanyang karapatan sa Pilipinas

sa bansang Amerika sa halagang $20,000,000. Sa kabila ng paggamit ng lakas ng America

upang mapasuko ang mga manghihimagsik ay pinagaralan din nila ang sanhi ng paghihimagsik

ng mga katutubo laban sa nakaraang pamahalaan. Sinasabing ang pinakamahalagang ambag ng

mga Amerikano sa Pilipinas ay ang edukasyon. Ang pagdating ng mga Thomasites ang

nagbigay daan sa pagkakaroon ng pampublikong edukasyon kung saan ipinasok ang kurikulum

ng pagtuturo sa Ingles. Unti unting nanamlay ang wikang Kastila dahil sa pagpasok ng wikang

Ingles. Ang panitikan sa panahong ito ay karaniwang tumatalakay sa paksang romantisista.

Maramdami ang mga manunulat na dulot ng nakaraang karanasan.

Katangian ng Panitikan

1. Namayani ang diwang Makabayan o nasyonalismo

2. Naging maramdamin ang mga manunulat na dulot ng nakaraan

3. Pagpasok ng ROMANTISISMO; namayani ang damdaming pagibig

Tatlong Uri ng Manunulat

 Ginagamit ang wikang Kastila

 Ginagamit ang wikang Tagalog

 Ginagamit ang wikang Ingles

PANAHON NG HAPON

Ang panitikan sa panahong ito ay karaniwang tumatalakay sa paksang romantisista. Maging sa

mga paaralan ay nagkaroon ng sigla ang larangan ng panitikan sa pamamagitan ng pagdaraos ng

mga literary contest.

Haikku – higit na maikli kaysa tanaga. Binubuo ito ng 17 pantig na ikinalat sa tatlong taludtod

na 5-7-5. Ang tanaga’y nabuhay na muli. Ito’y may apat na taludtod na ang bawat taludtod ay

may pitong pantig.

Katangian ng Panitikan

Naging paksain ang mga katutubong ugali sa bukid at pakikipagsapalaran sa lungsod bunga ng

pagpapalaganap ng simulating dinala rito ng Hapon na ang Asyano ay para sa Asya. Nabigyan

ng pagkakataon ang mga bagong manunulat na pumaimbulog sa larangan ng panitikan, sumulat

ng kahit na anong paksa maliban sa pulitika at sasang-ayon sa panuntunan ng Censor-Ang

Manila Shimbun-sha. Naging Malaya ang lahat ng mnunulat sa punto ng porma, Teknik ng

pagsulat at anyo bagama’t naging maingat sa pagsanggi sa pagmamalabis ng bagong

nandayuhan.

PANAHON NG BAGONG LIPUNAN

Bunga ng mga nagaganap na malawakang kilos protesta ng iba’t-ibang samahan at ang

masigasig na aktibismo ng mga kabataan noong Panahon ng Isinauling Kalayaan, idineklara ni

Pangulong Ferdinand Marcos ang Batas Militar noong Setyembre 21, 1972.

Tatlong mahalagang layunin ng bansa sa ilalim ng Bagong Lipunan :

1. Kaunlarang Pangkabuhayan

2. Kaunlarang Panlipunan

3. Kaunlarang Pangkalinangan

Katangian ng Panahon
Kasabay ng deklarasyon ng Batas Militar ang pansamantalang pagpapahinto ng publikasyon ng

mga pahayagan, ang sirkulasyon ng mga ito, Pambansa man o pampaaralan. Pinahinto rin ang

pagpapalabas ng mga panooring pantelebisyon at pagtatanghal ng mga pelikula.

Pansamantalang natigil ang mga programa sa radyo.

UNANG GINANG IMELDA MARCOS

Pinakamasiglang bahagi ng panitikan ng panahong ito ang dula na nagkaroon ng pangunahing

tagapagtaguyod sa katauhan ng noon ay Unang Ginang ng bansa na si Imelda Marcos. Sa

kanyang masugid na interes at pagtataguyod ay pinasigla ng Unang Ginang Imelda Marcos ang

dulaan noong panahon ng Bagong Lipunan. Pangunahing nakatulong sa pagpapasigla ng

anyong ito ng panitokan ang pagpapaayos ng lumang tanghalan gaya ng Metropolitan Theatre.

Islogan

Isa sa mga bagay na laging maaalala sa panahon ng Bagong Lipunan ang malaganap na

popularidad ng mga islogan.

Halimbawa: Hinggil sa Kahalagahang pantao:

Sa ikauunlad ng bayan, Disiplina ang kailangan.

Hinggil sa Programang pangkabuhayan:

Magplano ng pamilya, Nang buhay ay lumigaya Tayo’y magtanim Upang mabuhay

 Mga babasahin:
Napalitan ang mga negatibong balita ng mga balita tungkol sa pangkaunlaran, pang-ekonomiko,

disiplina, pangkultura at iba pa.

Halimbawa ng Pahayagan

1. Bulletin Today 5. Pilipino Express

2. Times Journal 6. Phil. Daily Express

3. People’s Journal 7. Evening Express

4. Balita 8. Evening Post

Mga Magasin:

1. Liwayway 4. Extra Hot

2. Kislap 5. Jingle Sensation

3. Bulaklak

Mga Komiks:

1. Pilipino 4. Hiwaga

2. Extra 5. Klasik

3. Love Life 6. Espesyal

Pangkalahatang Pananaw Sa Panitikan Sa Panahon Ng Bagong Lipunan

Sa kabuuan, bagaman nagkaroon ng sensura sa mga paksaing maaring talakayin ang mga

manunulat sa Panahon ng Bagong Lipunan, nagpatuloy pa rin sa pag-unlad ang panitikan.

Naging mabunga ang panahong ito sa pagpukaw sa interes ng mga Pilipino sa mga bagay na
pangkalinangan na naipahayag sa uri ng mga dulang naitanghal, awitin at musikang naisulat at

mga pelikulang naipalabas.

PANAHONG KOTEMPORARYO

Pagkaraan ng walong taong pagpapasailalim sa bansa sa Batas-Militar at sa paniniwalang

nagbalik na ang normalisasyon sa buong kapuluan, ibinaba ng Pangulong Marcos ang isang

kautusan na nag-aalis ng Batas-Militar noong Enero 17, 1981. Kasabay nito ay ang pagsilang ng

Bagong Republika. Dahil sa pagtatatag na ito ng Bagong republika, inaasahan ang higit na

maunlad na Pilipinas sa darating pang mga taon at ang sentro ng pag-unlad ay ang TAO.

Inaasahan ang isang mamamayang may tiwala sa sarili, produktibo lumalahok sa mga gawaing

panlipunan at pampamahalaan. Sa harap ng ganitong pag-asam inulunsad ang bagong

palatuntunan ng pamahalaan, ang simulaing Isang Bansa, Isang Diwa. Binigyang pansin ang

pagbibigay sa bawat Pilipino ng kakayahan, kaalaman at pananaw na teknikal, panlipunan at

pampamahalaan.
Ang panitikan ay tumutukoy sa kahit ano mang pahayag, nakatala man o hindi. Isa ito sa

pinakamahalagang bahagi ng kultura sapagkat ito ang nagiging tulay upang maipakalat ang

kasaysayan o pagkakakilanlan ng isang pook o isang bansa na magpapataas ng pagpapahalaga

rito. Dumedepende lamang ang struktura ng panitikan sa era na namayagpag sa isang period ng

isang bansa at sa iba pang kadahilanan katulad ng mga nananakop. Halimbawa na lamang, iba

ang kultura ng Espanya sa Amerika kaya iba ang panitikan nila sa isa’t isa at dahil parehong

naging kolonya ng mga bansang ito ang Pilipinas, nakuha nating mga Pilipino ang kanilang

kultura, lalo na ang kanilang panitikan.

Iba man ang kultura, halos pare parehas pa rin naman ang nagiging kaugnayan ng panitikan sa

kasaysayan.

Una, nagsisilbing gabay ang panitikan upang tiyak na matukoy ang anyo at pamamaraan ng

pamumuhay ng tao; ipinapakita nito ang mga limbag na literatura bilang patunay ng mga

pangyayari na tumutukoy sa kasaysayan ng isang pook o lugar.

Ikalawa, nakikilala ang kultura at halaga ng isang bansa sa pamamagitan ng panitikan tiyak na

makikilala ang kultura at mga mahahalagang pangyayari na siyang bubuo sa kasaysayan.

Ikatlo, naipakikita ng panitikan ang mga nakalipas na panahon na makaaambag sa makulay na

paglalahad ng kasaysayan. Isa sa mga halimbawa ng panitikan ay ang mga sulat ni Jose Rizal na

kung saan ay naging bahagi ng kasaysayan ng bansang Pilipinas.

Ika-apat, sa tulong ng panitikan naipakikita ang magagandang gawi ng mga Pilipino o tao sa

isang lugar. Ang anyo ng pamumuhay, kalakalan, at produkto ay natutukoy sa pamamagitan ng

mga nailimbag; ang mga ito ay bahagi ng kasaysayan.

Panghuli, ang ugnayan ng panitikan at kasaysayan ang bumubuo sa totoong kwento ng isang

bansa. Ang mga limbag at produkto ng panitikan ay maingat na sinusuri; inihihiwalay ang

kathang isip at makatotohanang pangyayari. At ito ay lubhang makatutulong sa pagpapayaman

ng kasaysayan.

Base sa mga nakalap na impormasyon, masasabing ang kasaysayan at panitikan ay mayroon ng

koneksyon noonpaman. Dahil sa panitikan, nalaman ng mga modernong henerasyon ng ating

bansa ang mga karanasan at pangyayari sa mga Pilipino noon at naging parte na ito ng

kasaysayan magpahanggang ngayon na magagamit din ng mga susunod pang henerasyon upang

kanilang maging tulay sa kasaysayan ng Pilipinas.